KOROZYON

ve
KATOD K KORUMA

KOCAEL EMO UBES

02 EK M 2004
HAZIRLAYAN
ARGEM LTD T .
Seyit ERDEN & M.Caner DE ERTEK N

1
Ç NDEK LER
Ç NDEK LER ............................................................................................................ 1
1 GR ................................................................................................................... 3
2 KOROZYON........................................................................................................ 4
2.1 KOROZYON REAKS YONLARI................................................................ 4
2.2 KOROZYON HÜCRES VE AKIMI............................................................ 5
2.3 NERST SKALASI ........................................................................................ 5
2.4 KOROZYONA ETK EDEN PARAMETRELER......................................... 7
2.5 KOROZYON T PLER ................................................................................. 9
3 KOROZYONDAN KORUNMA YÖNTEMLER ...............................................13
4 KATOD K KORUMA.........................................................................................15
4.1 KATOD K KORUMANIN ESASLARI.......................................................16
4.2 DI AKIM KAYNAKLI KATOD K KORUMA .........................................17
4.3 GALVAN K ANOTLU KATOD K KORUMA...........................................18

2
1 GR
Korozyondan korunma konusu yıllardan beri dile getirilen ancak bir türlü
gereken önemin verilmedi i, son yıllarda Avrupa Birli i sürecine girilmesiyle ve
birlikte yabancı standartların ve yabancı yatırımcıların dayatması ve ülkemizdeki
bilinçli yeti mi eleman sayısının artması neticesinde yava yava haketti i konuma
ula maktadır.
Korozyondan dolayı u ranan ekonomik kayıp geli mi ülkelerde GSMH’nin
%1’i iken az geli mi ve geli mekte olan ülkelerde bu oran %5’lere ula maktadır. Bu
oran ülkemizin kaybetmeye tahammül edemeyece i kadar yüksek rakamlarda kaynak
kaybı anlamına gelmektedir.

Korozyon mekanizması ve katodik koruma konusunda özellikle yeti mi

i gücünün daha bilinçli hareket etmesine yardımcı olması temennisiyle hazırlanmı olan
bu dökümanda öncelikle korozyon hakkında genel bilgiler, korozyon tipleri ve
korozyondan korunma metodları verilmi , ardından ise katodik koruma hakkında
ayrıntılı bilgilere yer verilmi tir.

3
2 KOROZYON
Malzemelerin zaman içerisinde bulundukları ortamın etkisiyle tahribata
u raması korozyon olarak tanımlanır. Korozyonun en fazla görüldü ü malzeme türü ise
elektro kimyasal reaksiyonlara e ilimlerinin yüksek olmasından dolayı metallerdir.
Metallerin korozyona u rama miktarları oksijene olan ilgileriyle alakalıdır. Serbest
halde kararlı olan (, Titanyum vb) metallerin korozyon dayanımları daha yüksekken,
oksijen ilgisi nispeten daha fazla olan (demir vb) metaller daha kolay oksitlenme
e ilimindedirler. Metallerin korozyona u ramaları için ana kriter oksijen ilgileriyken
bunun yanı sıra birçok yan etken de mevcuttur. Mesela Aluminyum oksijen ilgisinin iyi
olmasından dolayı korozyon direnci yüksek bir malzeme halini alır. öyle ki
aluminyumun dı yüzeyi çok hızlı oksitelenir ve yüzey tamamen oksitlendikten sonra
oksitlenme durur ve daha alt yüzeylerin oksitlenmesi engellenir. Yani yüzey
oksitlenmeye kar ı aluminyum oksitle kaplanmı olur. Halk arasında demirin
korozyonuna paslanma adi verilir. Pas; Fe(OH)2 formüllü bir korozyon ürünüdür.

Metallerin korozyonları içerisinde en önemli ve tehlikeli boyutta olanı demirin

korozyonudur. Üretim kolaylıkları ve dü ük maliyet bir çok yerde çelik ve demir
kullanımını yaygınla tırmı tır. Özellikle boru hatlarında ve tanklarda metal üzeri
korozyona kar ı korunma amaçlı kaplanmaktadır. Ancak bu kaplamanın herhangi bir
noktasında olu abilecek muhtemel tahribat neticesinde belli noktadan ba layarak çok
hızlı ekilde korozyon mekanizması çalı maya ba lar

2.1 KOROZYON REAKS YONLARI

Korozyon sırasında anodik (elektron veren, yükseltgenme ) reaksiyonlar ile
katodik (elektron alan, indirgenme) reaksiyonları birlikte olu ur. Demir metalinin
bulundu u ortamdaki anodik ve katodik reaksiyonlar unlardır.

Anodik Reaksiyon Fe0 Fe+2 + 2e-( yonla ma)

Katodik Reaksiyon 1/2O2 + H2O + 2e- 2(OH)-

2H+ +2e- H2 (Asitli Ortamda)

Toplam Reaksiyon Fe0+1/2O2 +H2O Fe(OH)2 (Pas)

4
2.2 KOROZYON HÜCRES VE AKIMI
Metal herhangi bir elektrolit ortamda ortama elektron vererek korozyona u rar.
Ortama yayılan pozitif yüklü demir iyonları bir korozyon akımı meydana getirir.
Faraday elektroliz kanunu korozyondan dolayı ortama yayılan metal miktarlarını
hesaplamakta kullanılır.

M = A x I x t/n x F

M = Serbest haldeki metal kütlesi (gr)

A = Metalin atomik kütlesi
I = Akım iddeti (Amper)
T = Zaman (sn)
n = De erlik sayısı
F = Faraday sabiti (96500 Coulumb / e de er gr)

Bu formül ı ı ında yapılaca olan hesaplamada 1 amperlik korozyon akımıyla

yakla ık olarak 9 kg çelik iyonla ır.

2.3 NERST SKALASI

Metallerin oksitlenme e ilimini NERST Skalası yardımıyla ö renebiliriz. Bu
skala, 1 atmosferde ve 25ºC ‘de 1 mol / lt iyon sulu çözeltisi hidrojen gazı ile temastaki
platin elektrodu standart referans elektrot kabul edilerek, her bir metalin 25 º C’deki
çözeltisinde metal ile çözelti arasında ölçülen potansiyel de erlerinin sırasıdır. Nernst
skalasında hidrojene göre daha negatif olan metaller daha aktif, yani iyonla ma e ilimi
daha fazla olan metali; hidrojene göre daha pozitif olan metaller ise daha soy, yani
iyonla ma e ilimi daha az olan metali karakterize etmektedir. Bir metalin
aktifli i,elektronunu verme e ilimi, di er bir ifade ile reaksiyona girme
e ilimidir.Metaller aktifle tikçe daha kolay korozyona maruz kalır.

5
 NERST Skalasında verilen elektrot potansiyelleri, standart
potansiyellerdir.Pratikte su ve zemin içerisindeki elektrot potansiyeli için kalomel veya
doygun Cu / CuSO4 (Bakır / Bakır sülfat) referans elektrotu kullanılır.Bu elektrodların
standart hidrojen elektroduna göre ölçülen elektrod potansiyelleri;

Kalomel elektrot = +0,280 V

Cu / CuSO4 = +0,316 V
NERST SKALASI

Metal Reaksiyon Standart Oksitlenme ve

Redüklenme Potansiyeli (V)
Lityum Li+ + e <=> Li -3,03

Potasyum K+ + e <=> K -2,925

Sodyum Na+ + e <=> Na -2,713

Magnezyum Mg++ + 2e <=> Mg -2,371

Alüminyum Al+++ + 3e <=> Al -1,66

Çinko Zn++ + 2e <=> Zn -0,763

Krom Cr++ + 2e <=> Cr -0,74

Demir Fe++ + 2e <=> Fe -0,44

Kadminyum Cd++ + 2e <=> Cd -0,402

Nikel Ni++ + 2e <=> Ni -0,23

Kalay Sn++ + 2e <=> Sn -0,14

Kur un Pb++ + 2e <=> Pb -0,126

Hidrojen 2H+ + 2e <=>H2 0

Bakır Cu++ + 2e <=> Cu +0,337

Civa Hg++ + 2e <=> Hg +0,792

Gümü Ag+ + e <=> Ag +0,799

Platin Pt++ + 3e <=> Pt +1,2

Altın Au+++ + 3e <=> Au +1,45

6
 Çe itli Metal ve Ala ımların Cu / CuSO4 elektroduna göre potansiyelleri
Metal veya Ala ım Elektrot Potansiyeli (V)
Saf Magnezyum -1,75
AZ-63 Magnezyum
-1,60
Ala ımı
Saf Çinko -1,10
%5 Çinkolu Alüminyum -1,05
Saf Alüminyum -0,80
Pik Demir -0,50
Yumu ak Çelik (Temiz
-0,50 ila - 0,80 arası
yüzeyli)
Yumu ak Çelik (Paslı
-0,20 ila - 0,50 arası
yüzeyli)
Kur un -0,50
Bakır -0,20
Pirinç -0,20
Bronz -0,20
Karbon, Grafit, Kok +0,30

2.4 KOROZYONA ETK EDEN PARAMETRELER

Ortamın Etkisi;Metallerin korozyona u rama hızı büyük ölçüde bulundu u
ortamla alakalıdır. Ortamdaki nem miktarı, asitlik – baziklik durumu, havanın oksijenin
veya suyun ortam tarafından geçirilebilme yetene i, kaçak akımlar ve çe itli bakteriler
korozyonu ba latıcı ve hızlandırıcı etken olarak kar ımıza çıkar.

Sıcaklı ın Etkisi; Ortam sıcaklı ının artması iyon hareketini arttırarak korozyon
hızını arttırır. Ortam sıcaklı ı –50 ila +50 santigrad derece arasında de i en toprak 0
derecede donar ve iyon hareket hızı minimuma dü er. Sıcaklı ın artmasının oksijen
konsantrasyonunu dü ürücü ve dolayısıyla korozyon hızını dü ürücü etkisi de vardır.
Ancak bu etki iyon hareketinin artmasındna dolayı olan reaksiyonların yanında oldukça
zayıf kalmaktadır.

7
 Malzeme Seçiminin Etkisi; Korozyona sebep olan etkenlerden biri de birbiriyle
potansiyel farkı bulunan metallerin birarada kullanılmasıdır. Bu durum korozyonu
ba latıcı ve hızlandırıcı bir etkendir. Mesela çok dü ülen bir hata olarak çelik saçtan
yapılan panoların üzerine konulan paslanmaz çelik cıvata ve contalar bulundukları
bölgede galvanik korozyona sebep olmaktadır. Bu tip durumlarda ana yüzey e civatalar
ya da contalar plastik civatalar ile izole edilmelidir.
Taneler Arası Özellik Farkları; Metallerin tane boyutları arasındaki farklar ve
iki tanedeki farklı konsantrasyonlar neticesinde iki tanenin sınırı korozyon ba langıcı
için uygun bir ortam olu turur. Çok dü ülen bir hata olarak paslanmaz çelik
malzemeden imal edilen tanklar ve benzeri yapılardaki kaynak bölgeleri üretici
tarafından hiç beklemedi i halde korozyona u ramaktadır. Bu korozyonun önüne
geçmenin yolu ya elektrodlu kaynak kullanmamak ya da önleyici olarak galvanik anotlu
katodik koruma sistemi uygulamaktır.
Sistem Dizaynı; Korozif malzemelerin depolandı ı sistemlerde korozif ortamın
(su vb) birikmesini engellemeye yönelik tasarımlar uygulanmalıdır. Ayrıca arasında sıvı
birikintisine sebep olabilecek çok ince aralıklardan kaçınılmalıdır.
Sistemin Bulundu u Ortamın Oksijen Konsantrasyonu; Aynı tip toprak
içerisinde çözünmü hava konsantrasyonu her yerde aynı olmayabilir. Farklı
havalandırma ko ullarındaki sistemlerde yan yana duran sistem bir bölgede anot iken
hemen yanındaki bölgede katot görevi görerek elektro kimyasal korozyona sebep
olabilir.
Zemin Elektriksel Özgül Direncinin Etkisi; Dü ük elektriksel özgül dirençli
bölgelerde iletkenli in yüksek olması iyonik ortamın daha aktif olmasına sebep
olmaktadır. Bundan dolayı korozyon mekanizması daha hızlı geli ir.

ρ) Zemin Korozif Özelli i

Zemin Elektrik Özgül Direnci (ρ
ρ <1.000 Çok Korozif
1.000< ρ <3.000 Korozif
3.000 < ρ <10.000 Orta Korozif
10.000< ρ Az Korozif

8
2.5 KOROZYON T PLER
HOMOJEN KOROZYON; Metal yüzeyinde e de er iddette olu an korozyon
türüdür.Korozyon sonucu metal kalınlı ı her noktada aynı miktarda azalır. Atmosfer
ortamında ve herhangi bir dı etkenden etkilenmeyen tamamı aynı cins malzemeden
üretilmi olan metaller homojen korozyona u rar.

GALVAN K KOROZYON; Farklı potansiyel farkta iki malzemenin bir arada

kullanılmasından ya da zemin yapısının farklılı ından kaynaklanan korozyon cinsidir.
Farklı Malzeme Kullanımından Kaynaklanan Korozyon; Farklı potansiyelde iki metal
birbiriyle temas halinde iken aralarında bir galvanik pil olu tururlar ve aktif olan metal
anot, soy metal ise katot görevi görerek aktif metalde korozyona sebep olur. Örne in
bakır ile çeli in temas etmesi durumunda bakırdan dolayı çelik korozyona u rayacaktır.
Çok rastlanan galvanik hücreler a a ıda listelenmi tir.

GALVAN K Ç FT KOROZYONA U RAYAN METAL

Çelik ve BkırYüzey Çelik
Çıplak ve Bitüm Kaplı Çelik Çıplak Çelik
Çelik ve Aluminyum Aluminyum
Çelik ve Kur un Çelik
Çıplak ve Galvanizli Çelik Galvanizli Çelik
Yeni ve Eski Boru Yeni Boru

ÇATLAK KOROZYON; Metal yüzeyinde bulunan bir çatlak içinde veya dar
bir aralıkta olu an korozyon çe ididir.Bu korozyonun temel nedeni, çatlak içi ile çevre
elektrolit arasında oksijen konsantrasyonu veya metal iyonu konsantrasyonunun farklı
olu udur. Çatla ın dı kısımları katot olaca ından bu bölgede korozyon görülmez.

OYUKLANMA KOROZYONU; Korozyonun çok dar bölgeler üzerinde

yo unla ması sonucu derin ve dar oyuklar eklinde meydana gelen korozyona
oyuklanma korozyonu denir. Bu çukurların derinli i, yakla ık olarak çapı
büyüklü ündedir. Çukurların a ız bölgeleri genellikle korozyon ürünleri ile doludur.
Metal yüzeyinde karıncalanma görünümünde, tehlikeli bir bölgesel hasardır.

9
Korozyonun sebep oldu u malzeme kaybı di er homojen korozyonlara göre çok az
olmasına ra men parçalar kısa zamanda delinerek kullanılmaz hale gelirler.Bu
bakımdan en tehlikeli korozyon çe ididir. Oyuklar çekirdeklenme ve ilerleme a aması
olmak üzere 2 a amada meydana gelir.Oyu un çekirdeklenmesi için pasif filmin hasara
u raması gerekir.Oyuk çekirdeklendi i zaman ilerlemesi oyu un tabanında artan asitlik
sebebiyle oyuk içindeki metal çözünmesinin artması ile olur.

TANELERARASI KOROZYON; Metal atomları daima geometrik bir düzen

içinde kristalle ir. ki veya daha fazla metalden olu an homojen yapıdaki ala ımlar da
belli bir düzen içinde kristalle ir. Bunlara katı çözelti denebilir. Heterojen yapıdaki
ala ımlarda ise, iki veya daha fazla katı fazlı karı ım söz konusudur. Böyle bir ala ımda
kristaller homojen bir yapıda de ildir. Taneler arası korozyon, taneler arası sınır
çizgilerinde meydana gelir. Bu bölgelerde metallerden biri di erine göre daha dü ük
konsantrasyonda bulunur.Bu nedenle sınır çizgileri korozyon için uygun bir ortam
olu turur. Paslanmaz çelikte kaynak yapılan bölgede bu tip taneler arası korozyon olayı
meydana gelir.

TABAKALA MA KOROZYONU; Taneler arası korozyon, ektrüzyon veya

hadde yüzeyine paralel olarak gerçekle irse buna ‘tabakala ma korozyonu ‘
denir.Alüminyum ve ala ımlarında görülen bu tür korozyonda hasar, haddeleme
yönünde uzamı tane sınırlarında meydana gelir. Korozyona u ramı metal tabakalar
birbirinden ayrılır ve olu an korozyon ürünleri malzemenin tabakalar halinde
birbirinden ayrılmasına sebep olur.

SEÇ ML KOROZYON; Bir ala ım içinde bulunan metallerden birinin

di erinden önce korozyona u ramı halidir. %70 Cu + %30 Zn’den olu an pirinç içinde
bulunan Zn kolayca korozyona u rayabilir. Korozyon sonucu, ala ım yüzeyinde Zn
konsantrasyonu azalır ve normal sarı renk,bakır kırmızısına dönü ür. Çok sık rastlanan
bu seçimli korozyon olayına ‘’çinko azalması’’ adı verilir.

EROZYON KOROZYONU; Özellikle boru sistemlerinde ve limanlarda çok

rastlanan bu tür korozyonda metal ile korozif ortam arasındaki ba ıl hareket nedeniyle

10
metalin a ınma hızı artar. Metal yüzeyinde delikler ,oluklar ve hendekler olu ur. Su
içinde hareket halindeki birçok yapıda kendini gösterir. Ortamda katı parçacıkların
varlı ı korozyon hızını daha da artırır.

B YOLOJ K KOROZYON; Bazı topraklarda metalleri kimyasal ya da

elektrokimyasal olarak etkileyen bakteri ve mikroplar bulunabilir.Bu durum ,dökme
demirde fark edilen ve genellikle grafitlenme olayı ile açıklanan hızlı korozyonun da
ba lıca sebeplerindendir. Bakteriler içerisinde en tehlikeli olanı, sülfat indirgeyen
bakterilerdir. Bu bakteriler, topraktaki sülfatları indirgeyerek, demir ala ımlarını çok
çabuk etkiledi i bilinen H2S’ı serbest hale geçirirler.

KAÇAK AKIM KOROZYONU; Toprak zemin içerisinde tren, tramvay ve

metro gibi raylı ta ıtların kaçak akımı yeraltı borularında çok iddetli ve hızlı korozyona
sebep olur. Hattın her noktasında topra a do ru bir akım olu ur ve metal Faraday
Kanununa göre korozyona u rar. Bilhassa raylı ta ıttan yayılan kaçak akım negatif
kutbun raya ba landı ı nokta civarında borudan tekrar raya döner.ve korozyon riski
olu turur.

KAPLAMA BOZUKLU U KOROZYONU; Kaplama yapılmı bir metalin

potansiyeli ile kaplamasız metalin potansiyeli birbirinden farklıdır. çilik hataları
nedeniyle kaplamanın bazı bölgelerinin bozulması veya delinmesi halinde bu bölgeler
anot olacaktır ve korozyona u rayacaktır. Bu tip korozyon metal yüzeyinde çok küçük
bölgelerde yo unla an bir korozyondur.

GER LMEL KOROZYONU; Çekme gerilmesine maruz ve saldırgan bir

ortamda bulunan korozyona duyarlı malzemelerde ortaya çıkar. Çekme gerilmesine dik
bölgesel çatlakların olu umu ile malzeme hasara u rar.

KAV TASYON KOROZYONU; Kavitasyon korozyonu hızla akan sıvıların

malzeme yüzeyine yakın bölümlerinde olu an alçak basınç kabarcıklarının büyümesi ve
patlaması ile meydana gelir. Olu an ok dalgaları yüzeye çarparak malzeme yüzeyini
örten tabakayı tahrip ederler. Açı a çıkan metal çözünerek korozyona u rar. Bu tür

11
korozyona u rayan yüzeylerin görünümü kaba ve deliklidir, oyuklar sıktır, yüzeyde
petek görünümü olu ur.

BIÇAK Ç ZG S KOROZYONU; Stabilize edilmi paslanmaz çelikler,(Ti ve

Nb’lu çelikler) 1100˚C’a ısıtıldı ı zaman (Genellikle kaynak sırasında) Ti ve Nb
karbürler çözünür. Hızla so utuldu unda çözelti içinde kalırlar. Daha sonra metal Krom
Karbür çökelme sıcaklı ına ısıtıldı ı zaman Ti ve Nb karbür olu turamaz ve ala ım
sanki stabil olmamı gibi davranır. Korozyon hasarı kayna a kom u çok dar bir bölgede
meydana gelir.

ARALIK KOROZYONU; Perçin,cıvata,conta gibi altı örtülü yüzeylerde ve

aralıklarda meydana gelen önemli bir korozyondur. Aralık korozyonunun meydana
gelmesi için aralı ın çözeltinin girebilece i kadar geni , aynı zamanda çözeltinin
çıkamayaca ı kadar dar olmalıdır. Sistemin mekanizması; aralık içinde bulunan sözü
geçen çözelti durgun oldu u için gerekli oksijen kısa zamanda tükenir. Böylece aralı ın
içi ve dı ı arasında oksijen iyonu konsantrasyonu farkı aralık korozyonuna sebep olur.

12
3 KOROZYONDAN KORUNMA YÖNTEMLER
Korozyondan korunmak için uygulanan en yaygın yöntemler a a ıda
sıralanmı tır.
UYGUN MALZEME SEÇ M ; Metalin çalı ma ortamına uygun, birbiriyle
galvanik çift olu turmayacak ekilde malzeme seçiminin yapılması korozyonu
ba lamadan engellemenin en önemli artıdır. Endüstride malzeme seçimi hatalarından
kaynaklanan ekonomik zararlar çok yüksek boyutlardadır. Özellikle otomobil ve uçak
fabrikaları kendi içlerinde malzeme seçimi departmanları barındırmaktadır.

KAPLAMALAR; Epoksi, bitüm, polietilen, galvaniz v.b. kaplama

malzemeleriyle metalin dı ortamla irtibatı kesilerek elektrokimyasal korozyonun
engellenmesi sa lanır. Etkili bir yöntem olmasının yanısıra beraberinde birtakım riskleri
de getirmektedir. Herhangi bir dı etkenle kaplamanın açılması durumunda kaplamanın
açıldı ı bölge ile kaplamalı bölge arasında potansiyel fark olacak ve bunun sonucu
olarak kaplamasız bölgede galvanik korozyon görülecektir. Daha geli mi bir kaplama
olan thermal spray ile seramik kaplama daha etkin bir koruma sa lamaktadır. Özellikle
makine di li çarklarına uygulanan bu yöntemle metalin yüzeyi seramik oksitlerle
kaplanarak hem a ınma korozyonuna hem de elektrokimyasal korozyona kar ı tedbir
alınmı olur.
DO RU TASARIM; Sistemler dizayn edilirken korozyona sebebiyet
verebilecek durumların gözönüne alınarak kar ı tedbirlerin alınması korozyonu önleyici
bir etkendir. Mesela boru hatlarında akı kan hızının yüksek olması kav ak bölgeler nde
erozyon korozyonuna sebebiyet verdi inden akı kan hızını kav ak bölgelerine
yakla ırken dü ürücü tedbirler alınmaktadır, otomobil benzin depoları tasarlanırken
içerisinde hiçbir ekilde birikinti kalmayacak ekilde tasarlanmaktadır, perçin, cıvata vb
elemanlar metale temas edece i zaman ya çevresiyle bir izolasyon tedbiri alınmalı ya da
galvanik çift olu turmayacak malzemeler seçilmelidir, kaynak yapılacak malzemelerde
kaynak elektrodu olarak galvanik çift olu turmayacak elektrodlar kullanılmalıdır.
KATOD K KORUMA; Korozyona kar ı alınacak tedbirler içerisinde en etkili
ve yaygın olanı katodik korumadır. Ancak katodik koruma sistemlerinin tatbiki için bir
elektrolit ortama ihtiyaç duyulmaktadır. Bu da katodik korumanın atmosfer ortamında
uygulamasını mümkün kılmamaktadır. Özellikle boru hatları, bina çelik donatıları,

13
deniz içi yapılar, gemiler ve depolama tanklarında uygulanan katodik korumayla ilgili
ayrıntılı bilgi bir sonraki bölümde verilecektir.

14
4 KATOD K KORUMA
Katodik korumanın temel ilkeleri elektro- kimyasal korozyon teorisine
dayanmaktadır. Katodik koruma korozyona u rayan metallerin katot olarak
polarizasyonunu gerektirir. Bu korunacak metali daha aktif bir metal ile (galvanik anot
veya kurban anot) e leyerek sa lanaca ı gibi dı tan akım uygulayarak da
gerçekle tirilebilir.
Galvanik anotlar koruma sırasında belirli hızlarla çözünerek a ırlıklarını
kaybederler. Bunları uygun zaman aralıklarıyla yenileyerek koruma i levine süreklilik
kazandırılır. kinci yöntemde korunan metal ve anot çiftinin akım üretir nitelikte olması
gerekmez. Çünkü koruma için gerekli akım uygun bir dı kaynaktan çekilir. Yava
çözünürlük yanında ekonomik olan malzemeler anot malzemesi olarak kullanılır.
Galvanik anotlu, katodik koruma sistemlerinde kullanılan anot malzemeleri
genellikle çinko, alüminyum ve magnezyumdur.
Dı akım kaynaklı katodik koruma sistemlerinde Fe-Si, Pb-Sb-Ag ve Ti bazlı
anotlar kullanılır.
Katodik olarak korunmu olan bir metal yapının korunup korunmadı ı a a ıda
belirtilen referans elektrotların kar ısındaki koruma potansiyel de erlerini sa lamak
gerekir.
Referans Elektrot Koruma Potansiyeli (mV)
Doygun kalomel elektrot (Hg2Cl2): -780
Gümü -Gümü klorid (Ag/AgCI): -810
Bakır-Bakırsülfat (Cu/CuS04) : -850
Çinko (Zn): +250

Katodik korumanın en fazla uygulandı ı alanlar;

• Gemilerin taban yüzeylerinde.
• -Gemilerin balast tanklarında.
• -Dubalarda ve balast tanklarında.
• -Yeraltı boru hatlarında.
• -Mavnalarda ve-iskele ayaklarında.
• -Petrol depolama tanklarında.
• -Su depolama tanklarında.

15
4.1 KATOD K KORUMANIN ESASLARI
Katodik Koruma korozyona u rayan metalin (korozyon sisteminde anot olarak
davranan metalin) potansiyelini de i tirerek onu katot olarak davranmaya
zorlamaktadır. Çözünmeyen bir soy anot yardımıyla korunacak bir yapı devrenin negatif
kutbunu olu turacak ekilde do ru akım devresine ba lanır. Bu tip korumaya "DI
AKIM KAYNAKLI KATOD K KORUMA" denir.
Korunacak yapı, elektrik devresinin katodik kutbunu olu turdu u için do ru
akım kayna ından buraya sürekli bir elektron beslenmesi söz konusudur. Bu ise sürekli
bir elektron çıkı ı ile (Fe Fe+2+2e-) çözünmesi söz konusu olan metalin
korozyonunun durmasına neden olur. Çünkü çözünme anında salınan ve korozyon
hücresinin katoduna akan elektronlar do ru akım kayna ından fazlası ile geri
beslenecektir.
Katodik korumanın bir ba ka ekli ise korunacak metalden daha aktif bir metali
anot olarak kullanarak suni bir pil devresi olu turup, aktif metalin korozyonu ile
korozyona kar ı korunacak yapıya elektron transferi sa layarak yapıyı katot haline
getirerek korumaktadır, ki bu metoda "GALVAN K ANOTLU KATOD K KORUMA"
denir.
Katodik korumanın amacı, belirli bir ortamda metal için sabit bir potansiyel
e i inin altında metalin elektrolit ortama göre negatif olarak kutupla tırarak
korozyondan korumaktadır.
Sonuçta metal yapının her noktasında birim alana devamlı olarak akım
gelmektedir. Bu akım yo unlu u kaplamanın direncine, ve o bölgedeki potansiyel
farkına ba lıdır. Dolayısıyla, koruma için seçilen kriter, metalin toprak/deniz ile ba ının
kuraca ı minimum potansiyelidir. Ölçümler genellikle Bakır/Bakır Sülfat elektrotu
referans alınarak yapılmaktadır.
Bu artlar altında:
• Demir için katodik koruma -850 miliVoltun altında,
• Bakır için katodik koruma -250 miliVoltun altında sa lanmaktadır.

Elektrolit ortam ile temas halindeki metalin her noktasında minimum potansiyele
eri ilmi olması gerekir.

16
4.2 DI AKIM KAYNAKLI KATOD K KORUMA
Katodik koruma yapılacak yüzey alanın fazlalı ından veya zemin korozifli inin
fazlalı ından kaynaklanan akım ihtiyaç fazlalı ı galvanik anotlarla kar ılanamıyorsa dı
akım kaynaklı sistem tercih edilir. Aynı zamanda bu sistem zemin rezistivitesinin
yüksek oldu u yerlerde de galvanik anotlu sistemden daha olumlu sonuçlar verir.
Dı akım kaynaklı katodik koruma sisteminin bütün bu avantajlarının yanında,
di er avantajı da ; Akım ihtiyacının de i en ko ulara ba lı olarak dü ürülmesine veya
yükseltilmesine izin vermesi ve i letmesinin kolay olmasıdır.
Dı akım kaynaklı sistem elemanları a a ıda sıralanmı tır;
Trafo Redresör Ünitesi; Dı akım kaynaklı Katodik Koruma sisteminde gerekli
olan do ru akım için trafo redresör ünitesi kullanılır. Trafo redresör ünitesi ebekeden
aldı ı alternatif akımı trafo ünitesi ile do ru akıma çevirip istenilen gerilime dü ürür.
Bu akım redresörden geçirilerek pozitif uç anoda negatif uç katoda ba lanır.
T/R ünitesi korunan metalin bulundu u ortamdaki de i ikliklere göre referans
elektrodlar yardımıyla gerekli akım ihtiyacını tespit ederek otomatik olarak verilecek
akımı ayarlamakta ve sisteme vermektedir.
Transformatör Redresör Ünitesi kullanıldı ı iklim ko ullarına veya yerine göre
hava ve ya so utmalı olarak tasarlanılır. T/R tipinin seçiminde en önemli etken trafo
ünitesinin en kolay nasıl so utulabilece idir.
T/R ünitesi aynı zamanda el ile ve otomatik olarak çalı abilmektedir. Ön
gösterge panelinde boru ile referans elektrot arasındaki potansiyeli farkı, Ba lı olan
anotlardan çekilen akımı (amper) ve anot voltajını gösterir.
Platinize Titanyum Anotlar; Titanyum metali üzerine 5-10 mm kalınlı ında
platin kaplanarak 150-300 A/m2 akım üretebilen yardımcı anotlar elde edilebilmektedir.
Bu anotların deniz suyu içerisinde bile kütle kayıpları çok azdır. Yakla ık olarak 5x10-6
kg/A x yıldır. Bu anotlar genellikle deniz suyu içerisinde verimlidir.
Karma Metal Oksit Kaplı Titanyum Anotlar; Titanyum üzerine iletkenli i
çok yüksek metal oksitler kaplanarak elde edilen anotlarda kütle kaybı yok denecek
kadar azdır. Anot yüzeyi polarize olmadı ı için sürekli aktif halde kalır. Bu anotlar hem
zemin içerisinde hem de deniz suyunda kullanılabilmektedir. Asitlere kar ı tam
dayanıklıdır. Deniz Suyu içerisinde 600 A/m2 akım çekebilmektedir.

17
 Yardımcı Anotlar; Dı akım kaynaklı katodik koruma sistemlerinde yardımcı
anot olarak çok çe itli metaller kullanmak mümkündür. Yardımcı anotlarda aranan
ba lıca özellikler yüksek potansiyele ihtiyaç duyulmadan istenilen akımı verebilmesidir.
Aynı zamanda uzun süre parçalanmadan akım verebilir halde olmasıdır.

4.3 GALVAN K ANOTLU KATOD K KORUMA

Dı Akım kaynaklı katodik koruma sistemine ihtiyaç kalmayan nispeten daha az
aktif alana sahip, (akım ihtiyacı dü ük), zemin rezistivite de erleri çok yüksek olmayan
bölgelerde galvanik anotlu katodik koruma sistemi tercih edilir. Galvanik anotlu katodik
koruma sisteminde en önemli unsur anot seçimidir. A a ıda galvanik anot çe itleri
hakkında kısa bilgiler verilmi tir.

Magnezyum Anotlar;
Galvanik anotlu katodik koruma sistemi gereken yerlerde magnezyum anot,
direncinin yüksek olması ve potansiyel farkının ideal olmasına bakılarak tercih edilir.
Toprak içerisinden geçen boru hatları ve depolama tankları için ideal galvanik anotlu
katodik koruma sistemi magnezyum anotlarla kurulmu olandır.

Magnezyum Anot Kimyasal Bile imi

Element Yüzde
Bile im
Al 5,3 – 6,7
Zn 2,5 – 3,5
Mn 0,25-0,40
Si En çok 0,3
Cu En çok 0,08
Fe En çok 0,03
Ni En çok 0,003
Mg Geri Kalan

Magnezyum Anotların Elektrokimyasal Özellikleri

18
 Atom A ırlı ı (gr/mol) 24.3
Yo unluk, (g/cm3) 1,74
Elektrot potansiyeli, (mV) (Cu-CuSO4 referans elektroduna -1500
göre. deniz suyu içinde)
Teorik akım kapasitesi (amper, saat /kg) 2200
Teorik yıpranma (kfc/amper.yıl) 4
Anot akım verimi. (%) 50
Çeli e kar ı devre potansiyeli (mV) 550 - 700
Kullanılaca ı zeminin özgül elektrik direnci (Ohm.cm), en çok 4000

Magnezyum Anot Boyları;

Magnezyum anotlu galvanik katodik korunmada silindirik, D profil veya kare
prizma biçimli anotlar kullanılır.Akım ihtiyacı ve anot ömrü göz önüne alınarak anot
tipi ve adedi seçilir. Galvanik anotun boy/çap oranı büyüdükçe direnci azalaca ından,
özgül elektrik direnci yüksek olan zeminlerde, aynı kütlede fakat daha uzun boylu olan
anotlar kullanılmalıdır.
Galvanik anotların kablo ba lantıları, anot gövdesine nervürlü demir gömülerek
yapılmalı ve ba lantı bölgesi yalıtılmalıdır.
Alüminyum Anotlar
Alüminyum anotlar genelde galvanik anot olarak kullanılmaktadırlar. Ucuz ve
hafif olu u ve korozyon ürünleri (alüminyum tuzları ) içme suyunu kirletmedikleri için
su tanklarının dı akım kaynaklı katodik korumasında yardımcı anot olarak kullanılmak
üzere tercih edilirler.Ayrıca deniz suyunda yüksek performans vermesi deniz içi boru
hatlarının katodik korumasında aluminyum anotları ideal yapmaktadır. Aluminyum
anotların kullanılaca ı yere göre ala ım miktarları de i im göstermektedir. TS 5141’de
belirtilen kriterlere göre anot seçimi yapılmaktadır.

Çinko Anotlar
Betonarme yapılarda, su altı yapılarında ve gemilerde galvanik anot olarak
kullanılmaktadır. Ayrıca çinko bazlı galvanik boyalarla kaplama yapılarak galvanik
katodik koruma sistemleri tesis edilmektedir.

19
 Standart Ölçü Kutusu;
Katodik Koruma sisteminin sa lıklı çalı ıp çalı madı ının kontrolü amacıyla
dizayn mühendisleri tarafından belirlenen özellikle riskli bölgelere ölçü istasyonları
konulmalıdır.
Boru hatları boyunca uygulanan katodik koruma sistemlerinde a a ıdaki
bölgelere ölçü kutusu konulmalıdır.
• Boru Hattının muhafaza borusu içine alındı ı bölgelerin her iki ucuna,
• Akarsu ve dere geçitlerine,
• Kom u boru hatları ile kesim noktalarına,
• Elektrik yalıtım noktalarına,
• Galvanik anotların ba lantı noktalarına,
• Kaçak akımlar için önlem alınan noktalarına,
• Yardımcı anotların bulundu u anot yata ı üzerine

Sabit Tip Referans Elektrod;

Çinko tipli, Cu/CuSO4 ve Ag/AgCl tipli olmak üzere en çok kullanılan 3 tip
referans elektrot vardır. Referans elektrot, tarifi TS-4363’de verilmi tir.(Detay Resim 9)
Çinko tipli referans elektrodun çeli in korozyonuna sebep olması ve boya
filminde fazla potansiyel gerilimi olu turması sebebiyle kullanılması mahsurludur.
Ag/AgCl tipli elektrot ise daha çok deniz suyunun kirlilik faktörlerinden etkilenmemesi
ve AgCl’ nin çözünmemesi sebebiyle deniz suyundaki ölçümler için kullanılır.
Bakır/Bakır sülfat Referans Elektroda toprak altı yapıların ölçülmesinde sık kullanılan,
doygun bakır sülfat çözeltisi içine elektrolitik bakır metal daldırarak yapılan elektrodur.
Hazırlanı ı TS 4363’de açıklanmı tır. Doygun Bakır/Bakır sülfat Referans
Elektrodunun standart hidrojen elektroduna kar ı potansiyeli –316 mV’dur.
Kullanılacak referans elektrodundan beklenen özellikler a a ıdaki gibi olmalıdır;
• Referans Elektrot, devreden akım geçti i zaman elektrottaki omik gerilim
azalmasından dolayı ortaya çıkan hataları düzeltmek için en az iç dirence sahip
olmalıdır.
• Referans Elektrotlar, anotlara 15-20 m uzaklı a monte edilmelidir.
• Ortam artlarında kararlı ve güvenilir olmalıdır.
• Referans elektrotun akım iddeti hiçbir ekilde endüktif etki olmamalıdır

20
 • Polarize olmamalıdır, yeni ölçme devresinde yüklenen akımdan dolayı
potansiyel de i memelidir.
Cu / CuSO4 Referans Elektrod Bakımı;
• Tüp içi kristallerden, her türlü kir vb. den temizlenmek;
• Bakır çubu unun zımparalanıp, (HNO3’e daldırılıp); oksit vb. tabakalardan
temizlenmesi ,temiz ve parlak yüzeyin elde edilmesi, temiz su ile durulanması
ve derhal bakır sülfat çözeltisine daldırılması,
• Tüpün tıkacı takılıp, çözeltinin doldurulması ve Cu-çubu un yerle tirilmesi,
• Süngerimsi a aç tıkacının sürekli çözelti içinde korunması,
• Her arazi ölçümü sonrası elektrodun ve a aç tıkacın toprak; kum vb.kirden
temizlenmesi,
• Elektrod standında elektrot sürekli çözeltiye daldırılmı vaziyette korunması,
• Her periyodik ölçüme giderken, arazide dönü esasında temiz bir CuSO4
çözeltisine daldırılmı olarak korunması,
• Elektrotların temizli ine son derece dikkat edilmesi,
• Periyodik olarak kablonun ve ba lantı yerlerinin kontrolü,
• Periyodik elektrodun kalibrasyonu,
• Tüpteki çözelti seviyesinin kontrolü ve gerekti inde çözeltiden doldurulması.

Sistem Ömrünün Tespiti;

Korunacacak yapıya ba lanacak olan anotların akım iddetlerinin toplamı,
borunun toplam akım ihtiyacından fazla olmalıdır. Di er tarafta anotlar katodik koruma
süresince bu akımı verebilmelidir. Galvanik anotlar akım verdikçe kütlelerinden
kaybederler. Ancak anot kütleleri tamamen bitinceye kadar kullanılamazlar, anot kütlesi
belirli bir de erin altına dü ünce artık gerekli akımı sa layamaz. Bu sebeple anotların
kütlelerinin ancak %85 i faydalı olarak kullanılabilir. Bir galvanik anotun ömrü, anotun
kütlesine ve anottan çekilen akım iddetine ba lıdır.

Anod kütlesi (kg) x Anod verimi x Eskime Faktörü (0,85)

Anot Ömrü (yıl) =
Çekilen akım iddeti (A) x Teorik Akım Kapasitesi (kg A yıl)

21