法鼓佛教學院佛教學系碩士畢業論文

漢、藏《華嚴經·淨行品》研究
A Study on the “Chapter on
Gocarapariśuddhi” in the Chinese and
Tibetan Buddhāvataṃsaka

指導教授：劉國威

研究生：胡慧婷

中華民國一百零二年七月
 漢、藏《華嚴經•淨行品》研究

摘 要

《華嚴經‧淨行品》是一部關於大乘菩薩道發菩提心的修行手冊。其漢譯本

是《華嚴經》中唯一一品從原文的長行文體翻譯成四字為一句的偈頌體。目前中

國佛教將〈淨行品〉內容視為願或戒的修行，與經文的旨趣不同。不僅如此，流

傳多時的〈淨行品〉具有多個傳本，彼此之間的差異甚大，但對於此品傳本關係

的瞭解所知甚少。另外，從長行翻譯成偈頌所涉及的文體轉換不僅增加翻譯上的

難度，同時也凸顯譯者詮釋上的差異。為了解決以上三個問題，本論文首先釐清

〈淨行品〉的旨趣，然後從印度、西藏和中國古德對〈淨行品〉的應用瞭解這三

個傳統對此品的詮釋。同時，透過譯本比對與差異現象的分析來探究《六十華嚴‧

淨行品》
、《八十華嚴‧淨行品》和《藏譯華嚴‧淨行品》的傳本關係與流傳脈絡，

而且檢視閱讀漢、藏〈淨行品〉時可能遇到的問題。

本研究發現就修行概念而言，〈淨行品〉的應用面廣泛且多元，與中國佛教

一貫對此品的認知相當不同。印度古德認為此典籍所闡述的行持是於六根的行境

和日常生活的行為舉止中發起利益眾生的菩提心。該行持具有迴向的功能，更是

一種願力的展現，同時也是防護心念和增長福德的行徑。西藏僧人將〈淨行品〉

的教導作為對治懈怠和轉化無記業為善業的方法。在華夏的西域梵僧認為〈淨行

品〉的修行兼具沙門戒和菩薩戒的功能。中國古德也將〈淨行品〉視為戒，而且

是一種願行、防護心念的方法以及成就淨土的方便。
i
 從傳本而言，在印度只發現單行《淨行經》的痕跡，而西藏和中國則有單行

經以及大部頭的《華嚴經‧淨行品》流傳。印度和華夏的單行本可能來自於不同

的傳本。漢、藏《華嚴經‧淨行品》與漢地流傳的單行經源流較為相近。《六十

華嚴‧淨行品》傳本與晚期的《八十華嚴‧淨行品》以及《藏譯華嚴‧淨行品》

分屬不同傳本源流。單就此品來說，《八十華嚴‧淨行品》和《藏譯華嚴‧淨行

品》的內容比較一致，這與目前學術界的看法有所出入。《六十華嚴‧淨行品》

可能比較接近《菩薩本業經‧願行品》的傳本，而《八十華嚴‧淨行品》
、《藏譯

華嚴‧淨行品》則與《諸菩薩求佛本業經》的傳本關係較密切。另外，《菩薩本

業經‧願行品》傳本形成的時間可能比《諸菩薩求佛本業經》早。

若要正確、客觀地理解〈淨行品〉，不僅對其內容源流要有概括性的瞭解，

也要熟悉譯本的特色、譯者的詮釋與翻譯風格。同時藉由漢、藏譯語去重構可能

的原文，才能逐漸釐清從單一譯本所無法呈現的經文編纂背景與關懷，例如從印

度語音諧音聯想而來的經文，進而正確理解經文所要傳遞的內容。

關鍵詞：
《華嚴經‧淨行品》
、《華嚴經》
、發菩提心、大乘修行概念、傳本、翻譯

與詮釋

ii
 A Study on the “Chapter on Gocarapariśuddhi” in the
Chinese and Tibetan Buddhāvataṃsaka

ABSTRACT

The “Chapter on Gocarapariśuddhi” in Buddhāvataṃsaka is a manual on

generating Bodhicitta in Mahāyāna practice. It is the only chapter in

Buddhāvataṃsaka which translates proses into verses. Chinese Buddhism interprets

the practice of Gocarapariśuddhi as vows or precepts, which differ from its original

concern. Very little we know about its recension background. Moreover, the

conversion from prose to verse does create difficulty to both translators and readers.

In order to solve the above problems, this research first clarifies the objective of the

text, meanwhile investigates how do monks from India, Tibet and China make use of

it. By comparing and analyzing the differences between the “Chapter on

Gocarapariśuddhi” of The Sixty-Fascicle Chinese Buddhāvataṃsaka, The

Eighty-Fascicle Chinese Buddhāvataṃsaka and སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ, I

managed to identify the relationship between the three recensions as well as the

problems faced by both Chinese and Tibetan translation texts.

In India, this chapter is only known as “Gocarapariśuddhisūtra” and it is widely

used as a practice to generate Bodhicitta. Besides, the practice does accumulate merits,

can be a kind of vows practice and it is used to guard the minds too. It appears as sūtra
iii
and chapter form in both Tibet and China. Tibetan monks make use of the teaching as

antidote of laziness and methods to transform neutral deeds into virtues, meanwhile

the Chinese monks interpreted the teaching as vows, precepts and Pure Land practice.

The independent transmission of “Gocarapariśuddhisūtra” in India and China are two

separate recensions. The chapter in Chinese and Tibetan Buddhāvataṃsaka are close

to the Chinese independent recensions. In the present study, I find out that the

“Chapter on Gocarapariśuddhi” in The Eighty-Fascicle version is near to the Tibetan

version; it is very much different from what is known to the academic world.

It is important to get accustomed to the characteristic of the text, its interpretation

and translation style. By reconstructing the Indian text, we may be able to trace some

sort of wordplay in the text, which impossible to perceive through translation itself.

Mastering all the above factors will contribute to a correct and subjective

understanding of the text.

Keywords: Gocarapariśuddhi, Buddhāvataṃsaka, bodhicitta, Mahāyāna practice,

recensions, translation and interpretation

iv
目錄

摘 要......................................................................................................................... i

ABSTRACT ................................................................................................................. iii

目錄................................................................................................................................ v

表目錄..........................................................................................................................vii

略符............................................................................................................................ viii

第一章 緒論............................................................................................................. 1

第一節 《華嚴經‧淨行品》簡介與譯本概述................................................ 1

第二節 研究動機和目的.................................................................................... 7

第三節 當代學者研究成果回顧........................................................................ 9

第四節 研究範圍、方法與架構...................................................................... 12

第二章 《華嚴經·淨行品》的旨趣及引用 .......................................................... 16

第一節 經文的架構與旨趣.............................................................................. 16

第二節 印度、西藏和中國對《華嚴經·淨行品》的詮釋............................. 19

第一項 印度 ............................................................................................ 19

第二項 西藏 ............................................................................................ 29

第三項 中國 ............................................................................................ 33

第三章 漢、藏〈淨行品〉譯本比對 ................................................................... 37

第一節 凡例...................................................................................................... 37

第二節 差異現象歸類表.................................................................................. 41

第三節 譯本差異比例...................................................................................... 65

第四章 漢、藏〈淨行品〉差異現象分析 ........................................................... 66

第一節 傳本差異.............................................................................................. 66

第一項 傳本語句的差異 ........................................................................ 66

第二項 傳本語音的差異 ........................................................................ 67

第三項 傳本內容的差異 ........................................................................ 72

v
 第二節 譯本差異.............................................................................................. 82

第一項 漢譯本的翻譯 ............................................................................ 82

第二項 譯者的詮釋 ................................................................................ 94

第三項 譯者的翻譯風格 ........................................................................ 99

第三節 小結.................................................................................................... 106

第五章 結論......................................................................................................... 109

第一節 結論.................................................................................................... 109

第二節 未來展望............................................................................................ 112

引用文獻.................................................................................................................... 114

附錄一：漢、藏《華嚴經‧淨行品》經文比對與版本斠訂................................ 127

1 智吉祥菩薩提問 .......................................................................................... 127

2 文殊師利菩薩總答 ...................................................................................... 134

3 文殊師利菩薩別答 ...................................................................................... 136

附錄二： 《能仁》、《大圓滿》、《略攝》以及《藏譯》比對表 ................. 176

附錄三： 《寶雲經》四個漢譯本、《集學論》、《華嚴經·淨行品》與《略攝》
的比對表 ................................................................................................................. 193

附錄四： 《略攝》藏譯本 D 3965 ..... 200

vi
表目錄

表一：
〈淨行品〉譯本年代表 6

表二：印度、西藏和中國古德對〈淨行品〉修行概念的詮釋 36

表三：《六十》、《八十》和《藏譯》差異比例表 65

表四：1.1「身、語、意業圓滿」傳本內容比對表 74

表五：《六十》、《八十》和《藏譯》傳本差異歸類表 79-81

vii
略符

略符 全名及備注
《求佛》 支讖譯《諸菩薩求佛本業經》
《本業》 支謙譯《菩薩本業經‧願行品》
《六十》 《六十華嚴‧淨行品》
《八十》 《八十華嚴‧淨行品》
《藏譯》 《藏譯華嚴‧淨行品》
《六十華嚴》 佛陀跋陀羅譯《華嚴經》六十卷本
《八十華嚴》 實叉難陀譯《華嚴經》八十卷本
《藏譯華嚴》 Jinamitra，Surendrabodhi 和 ཡེ་ཤེས་སེ 譯《甘珠爾‧華嚴經》

《略攝》 羅睺羅賢（Rāhulabhadra，200-300）
《〈菩薩行境清淨經〉義略攝》
（བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདའི་དོན་མདོར་བསྡུས་པ）
《能仁》 薩迦班智達‧更噶堅贊（ས་སྐྱ་་པཎི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན, 1182-1251）《能仁

密意極明論》（ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་རབ་ཏུ་གསལ་བ）
《三現分》 哦欽‧恭秋倫竹（ངོར་ཆེན་དཀོན་ཆོག་ལྡུན་གྲུབ，1497-1557）
《道果前行引導：

三現分妙莊嚴論》（ལམ་འ ས་ ོན་འགའི་ ིད་ཡིག་ ང་གསུམ་མ ས་རྒྱན）

《大圓滿》 隆欽繞降‧智麥威塞（ ོང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པ་ ི་མེད་འོད་ ེར，1308-1364）《大

圓滿心性休息大車釋》（རོགས་པ་ཆེན་པོ་སེམས་ཉིད་ངལ་གསའི་འགེལ་པ་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ།་

སྨད་ཆ）
C 卓尼版刻本《甘珠爾》（Co ne）
D 德格版刻本《甘珠爾》（Sde dge）
F 普扎寫本《甘珠爾》（Phug brag）
H 拉薩版刻本（雪版）《甘珠爾》（Zhol（Lhasa））
J 理塘版刻本《甘珠爾》（Li thang）
M 《中華大藏經‧甘珠爾》（對勘本）（Bka' 'gyur Dpe bsdur ma）
N 納唐版刻本《甘珠爾》（Snar thang）
Q 北京版刻本《甘珠爾》（Pe cing）
S 朵宮寫本《甘珠爾》（Stog palace）
U 庫倫版刻本《甘珠爾》（Khu re）
Y 永樂版刻本《甘珠爾》（G.yung lo）
K 《景印高麗大藏經》
T 《大正新脩大藏經》
《敦》 《敦煌寶藏》

viii
《房》 《房山石經》
《金》 《趙城金藏》
《磧》 《宋版磧砂大藏經》
《龍》 《新編縮本乾隆大藏經》
《聖》t 《大正新修大藏經》所參考之正倉院聖語藏本（天平寫經）
《宮》t 《大正新修大藏經》所參考之宮內省圖書寮本（舊宋本）
《宋》t 《大正新修大藏經》所參考之南宋思溪藏
《元》t 《大正新修大藏經》所參考之元大普寧寺藏
《明》t 《大正新修大藏經》所參考之明方冊藏
CD Chandra Das. Tibetan-English Dictionary - Compact Edition.
Jä Jäschke, H.A. A Tibetan-English Dictionary.
MW Monier-Williams, Monier. A Sanskrit-English Dictionary.
PTS T.W.Rhys Davids and William Stede. The Pali Text Society's
Pali-English Dictionary.
《佛光》 慈怡主編《佛光大辭典》
《梵和》 荻原雲來編《漢譯對照梵和大辭典》
《瑜伽》 Koitsu Yokoyama & Takayuki Hirosawa. Sanskrit-Tibetan-Chinese
& Tibetan-Sanskrit-Chinese Dictionary of Buddhist Terminology
(based on Yogācārabhūmi).
《漢梵》 Akira Hirakawa. A Buddhist Chinese-Sanskrit Dictionary.
《漢語》 羅竹風主編《漢語大詞典》
《藏漢》 張怡蓀編《藏漢大辭典》
《飜譯》 榊亮三郎編《梵藏漢和四譯對校飜譯名義大集》
《パーリ》 水野弘元《パーリ語辭典》
薩班 薩迦班智達‧更噶堅贊
隆欽巴 隆欽繞降‧智麥威塞

ix
 第一章 緒論

第一節 《華嚴經•淨行品》簡介與譯本概述

大乘佛教的修行以度脫眾生為究竟成佛的關懷，所以菩薩道首重發起為利眾

生願成佛的菩提心，而《華嚴經‧淨行品》即是一部關於發菩提心的修行手冊。

文中闡述智吉祥1菩薩請教文殊師利成就菩薩殊勝功德的方法，而文殊師利菩薩

隨後羅列出於一百四十一種所緣境中發願、祝福眾生的內容。所謂「淨行」就是

在每天的見、聞、覺、知中防護心念，並且念念不離眾生，祝福他們能夠正念、

正行以具足成佛的福、智二資糧。這樣的修習不僅成熟自己的善根，同時也能斷

除起惑造業的惡緣。由於此品詳細描述大乘菩薩修行的方便，行文簡潔，因此一

直受到古德們的重視。2

〈淨行品〉不僅對菩薩道的修行非常重要，在文獻上也有很高的研究價值。

目前學界對於《華嚴經》的形成與傳布所知甚少3，而可供探索其源流完整的梵

（Daśabhūmika sūtra）和〈入法界品〉
文本又只有〈十地品〉 （Gaṇḍavyūha sūtra）

1
此處的「智吉祥」是根據《藏譯華嚴‧淨行品》對應的語詞 ཡེ་ཤེས་དཔལ 而譯。若依 ཡེ་ཤེས་དཔལ 回推
其原文的話，這位菩薩應為“Jñānaśrī”。 《六十華嚴‧淨行品》和《八十華嚴‧淨行品》都譯作「智
首」 。這應是參考支謙在《菩薩本業經‧願行品》中的翻譯。Jan Nattier 認為支謙將原為「吉祥」
的意思翻成「首」可能是混淆了印度俗語中 śrī 和 śiras 這兩個語詞。參 Jan Nattier, “Indian
antecedents of Huayan Thought”, in Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan Buddhism
(Wiesbaden: Otto Harrassowitz GmbH & Co., 2007)，第 117 頁，注 24。另參 Seishi Karashima, The
Textual Study of the Chinese Versions of the Saddharma-puṇḍarīka sūtra in the Light of the Sanskrit
and Tibetan Versions (Tokyo: Sankibo, 1992)，第 266 頁。
2
古代印度、西藏和中國大德對〈淨行品〉的運用，請參本文第二章、第二節。近年多位高僧針
對〈淨行品〉開講，其中包括：宣化講於 1974－1975 年的《〈淨行品〉淺釋》（2001 出版） ，釋
南亭講於 1977 的《 〈華嚴經‧淨行品〉講義》 （1999 出版）以及釋繼程講於 1999 年的《生活中
的菩提： 〈淨行品〉講錄》（2009 出版） 。另一位也講述〈淨行品〉的法師是釋夢參。他的《 〈淨
行品〉講述》於 1995 出版，但不確定開講的時間。另外，別文撰疏則有釋繼夢的《 〈華嚴經‧淨
行品〉剖裂玄義疏》（1993 出版）。
3
參 Peter Skilling and Saerji, “The circulation of the Buddhāvataṃsaka in India”, ARIRIAB vol. 16
(Tokyo: IRIAB, 2013)，第 193 至 216 頁 （謝謝高明道老師提供此論文）； Ōtake susumu, “On the origin
and early development of the Buddhāvataṃsaka-sūtra”, in Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan
Buddhism (Wiesbaden: Otto Harrassowitz GmbH & Co., 2007)，第 87 至 107 頁。
1
4
，因此隸屬華嚴體系的早期漢譯譯本即成為另一種重要的依據。
〈淨行品〉在華

夏有兩部早期單行流傳的異譯本——《諸菩薩求佛本業經》5（略稱《求佛》）和

《菩薩本業經‧願行品》6（略稱《本業》）可供推究其印度源流，並且揭開〈淨

行品〉被收錄到《華嚴經》前、後的面貌。

目前尚未發現〈淨行品〉的印度語原典，但從印度古德的引用可得知〈淨行

（梵語：Gocara pariśuddhi sūtra7）流傳。在漢地共有

品〉是以單行的《淨行經》

五個譯本，其中有一個譯本已佚失，而西藏也保留了一個譯本。在華夏，最早的

譯本是東漢時期由月支僧人支讖所譯的《求佛》。雖然《求佛》在藏經或經錄皆

署名由西晉聶道真翻譯8，但近年美國學者 Jan Nattier 透過經文的翻譯風格和譯

語的使用論斷此經是支讖所譯的9。為了求證 Nattier 的推論，筆者也將《求佛》

與現今學界公認為支讖翻譯的《道行般若經》和《般舟三昧經》10進行比對，發

4
〈十地品〉的尼泊爾梵文寫卷應形成於五至七世紀之間，其相關研究可參 Kazunobu Matsuda ed,
Two Sanskrit Manuscripts of the Daśabhūmika sūtra Preserved at The National Archives, Kathmandu
(Tokyo: Nakamura Printing Co., 1996), introductory remarks，第 xvii 頁，而〈入法界品〉的研究可
參 Luis O. Gómez, “Selected verses from the Gaṇḍavyūha: Text, Critical apparatus and Translation”
(Ph.D. diss., Yale University, 1967)。
5
見 T 10.282.451 a 4-454 a 27。
6
見 T 10.281.447 b 5-448 b 24。
7
此梵語經名是依據《大乘莊嚴經論》和《大乘集菩薩學論》中所引的名稱。
8
由於此項記錄源自費長房的《歷代三寶紀》(T 49.2034.65 c 19, 66 a 22-26)，而且目前仍未發現
能夠證實聶道真曾為譯者的記錄，所以學者對此多保持存疑的態度。
9
Jan Nattier 以文獻比對的方式確認《菩薩本業經》與「《兜沙經》群」
（即以下三經的組合：T 280
、T 282《求佛》、T 283《菩薩十住行道品》）其實是同一部經的兩個不同傳本，然不
《兜沙經》
知何故分裂成三部小經，獨立流傳於世。她進一步從經文的翻譯風格和譯語的使用論斷 T 280、
T 282 和 T 283 皆是支讖所譯。參 Jan Nattier, “The Proto-History of the Buddhāvataṃsaka: The Pusa
benye jing 菩薩本業經 and the Dousha jing 兜沙經”, ARIRIAB vol. 8 (Tokyo:IRIAB, 2005)，第 323
至 360 頁。
10
Jan Nattier 在 A Guide to the Earliest Buddhist Translations: Text from the Eastern Han 東漢 and
Three Kingdoms 三國 Periods 一書列出由 Erik Zürcher 和 Paul Harrison 兩位學者歸納、整理為支
（T 224）
讖所譯的佛典，其中包括《道行般若經》 、 （T 280）
《兜沙經》 、 （T 313）
《阿閦佛國經》 、
（T 350）
《遺日摩尼寶經》 、《般舟三昧經》（T 418）
、《文殊師利問菩薩署經》（T 458）
、《阿闍世
（T 626）
王經》 、 （T 807）與《伅真陀羅所問如來三昧經》
《內藏百寶經》 （T 624）
（最後這一部經，
2
現《求佛》一些特殊的翻譯語詞和表達方式與後兩者一致 11，因此認同 Nattier

的推論，並將此經列為〈淨行品〉的第一譯。

〈淨行品〉第二個譯本是由三國時期吳國月支優婆塞支謙所譯的《本業》。

完整的《菩薩本業經》在現存最早的經錄《出三藏記集》中記有兩個譯本，一為

支謙所出，另一則是由佛陀跋陀羅所出，然而後者當時已佚失。12根據《法經錄》

的注解，支謙和佛陀跋陀羅的譯本顯然並非單純重翻的情況。支謙的譯本是包含

〈淨行品〉和無偈頌、略版的〈十地品〉
，而佛陀跋陀羅的譯本則僅有〈淨行品〉

而已。13雖然現在無法得知佛陀跋陀羅譯本的狀況以進一步與同為他所譯的《華

嚴經》六十卷本（略稱《六十華嚴》）
〈淨行品〉做比對，但至少透過經錄可得知

此第三譯的內容範圍。14

。參 Jan Nattier, A Guide to the Earliest Buddhist Translations:

Zürcher 並不認同是支讖的翻譯典籍）
Text from the Eastern Han 東漢 and Three Kingdoms 三國 Periods (Tokyo: IRIAB, 2008)，第 76 至 77
頁。
11
《求佛》的特殊翻譯語詞和表達方式將在接下來支讖翻譯風格的討論中交代。
12
見 T 55.2145.6 c 19、7 a 23-24、11 c 19、22-24。
13
見 T 55.2146.119 c 19、22-23、25。
14
雖然經錄是華夏文獻研究的瑰寶，然而由於長時間傳抄過程中的失誤，或是編撰者治學態度
的不同而產生諸多前後矛盾的記錄。因此，學者在引用時必須要謹慎、全面地檢視、考察，才能
避免錯誤。譬如智昇在《開元釋教錄》中對於《菩薩本業經》的記錄就有些需要重新斟酌的地方。
他將《菩薩本業經》標注為「又名《本業經》
，或《淨行品經》」
，此舉顯然是被費長房所誤導。
費長房將《淨行品經》歸為支謙所出，並且認為此經別名為《菩薩本業經》
。道宣（596－667）
和明佺都未察覺有誤而沿用該記錄。智昇不認同支謙在《菩薩本業經》之外另譯出一部《淨行品
經》，因此將《淨行品經》從支謙的譯著行列刪去，並且依循法經的做法將《淨行品經》歸類為
〈淨行品〉的別生經。不過他仍然保留《淨行品經》為《菩薩本業經》的異名，進而產生前後矛
盾的現象。法經和彥悰（557－610）都未將《淨行品經》看作《菩薩本業經》的別名，或列入《菩
薩本業經》異譯的行列，而將之歸到《眾經別生》
，並且列明出自《華嚴經》
。顯然此經是出自〈淨
行品〉
，並別行為《淨行品經》
。智昇雖然在編錄時不盲從前人的說法而校對出諸多錯誤，然而未
能解決其中的矛盾，實屬可惜。另外，智昇對於佛陀跋陀羅曾翻譯《本業經》的質疑也可從《出
三藏記集》的傳記中得到進一步的線索。根據《出三藏記集‧佛大跋陀傳》明顯記載著佛陀跋陀
羅曾譯出十一部經，而《本業經》即是其一。因此，可以推斷佛陀跋陀羅確實曾經翻譯此經。
（見
T 55.2145.104 a 24-27。）
3
 《求佛》和《本業》的翻譯年代雖然相近，然而其中的翻譯風格和翻譯文體

都有很大的不同，內容或篇幅也有很明顯的落差。支讖素來喜愛以音譯的方式翻

譯印度語原典中的佛教名相以及人名、地名等15，翻譯風格偏口語，翻譯方式也

以直譯為主16，因此在《求佛》中可看見拗口而冗長的音譯語詞、口語式的表達

以及長行體的格式。支謙則傾向於意譯的方式，用詞簡要，但寓意深遠。他參照

魏晉時期非常流行的四言格文體 17來翻譯《菩薩本業經》，並把一百三十四句於

各個對境中發願、祝福眾生的內容翻成四字一句的偈頌，使之看起來更簡潔、工

整，富有節奏感。由於這兩個譯本成書的年代很早，所以仍保留了早期〈淨行品〉

未被收錄到華嚴體系前獨立流傳的面貌。

前面的三個譯本是單行經，而〈淨行品〉的第四譯和第五譯則是隸屬大部頭

《華嚴經》的其中一個品目，分別是由印度譯師佛陀跋陀羅於東晉所譯的《六十

華嚴》18第七品19以及唐朝于闐僧人實叉難陀所譯的《八十華嚴》20第十一品21。

五個譯本中以《八十華嚴‧淨行品》（略稱《八十》）流通最廣。《六十華嚴‧淨

行品》
（略稱《六十》）和《八十》延續了支謙的方式，將百餘個祝福眾生的內容

翻成偈頌，而其他部分的經文則以長行呈現。若比對二者與之前的單行譯本的話，

15
如以「若那師利」翻譯 “Jñānaśri”（智首）
，「漚和拘舍羅」翻譯 “upāyakauśalya”（善巧方便）
等。
16
參 Jan Nattier（2008：第 75 至 76 頁）
。
17
參 Jan Nattier（2008：第 119 頁）
。
18
佛陀跋陀羅於西元 418－420 年譯出，並於 421 年完成最後的校訂工作。參《開元釋教錄》卷
；Imre Hamar, “The History of the Buddhāvataṃsaka-sūtra: Shorter and
三（T 55.2154.505 b 20-21）
Larger Texts”, in Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan Buddhism (Wiesbaden: Otto
Harrassowitz GmbH & Co, 2007)，第 147 至 148 頁。
19
見 K 8.79.38 b 1-40 c 14。為了方便讀者查詢，筆者也同時附上《六十》在《大正藏》的冊碼、
經號、頁碼、欄次、行碼（T 9.278.430 a 20-432 c 17）
。下同。
20
實叉難陀於西元 695－699 年譯出。參《開元釋教錄》卷九（T 55.2154.565 c 15-17）
；Imre Hamar
（2007：第 149 頁）
。
21
見 K 8.80.504 a 1-506 b 18；T 10.279. 69 b 17-72 a 21。
4
這兩部經的架構顯得較為系統化，概念也更趨完整。

（སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་
西藏《甘珠爾》收錄了一個大部頭《華嚴經》

མདོ22，略稱《藏譯華嚴》23） （སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པ་ལེའ，
，其中〈淨行品〉 ུ 略稱《藏譯》
）

位 於 四 十 五 品 中 的 第 十 六 品 。 24 這 是 約 九 世 紀 初 由 印 度 僧 人 Jinamitra,

Surendrabodhi 和西藏譯師 ཡེ་ཤེས་སེ 共同翻譯，並由 ཡེ་ཤེས་སེ 所校訂的。25由於《藏譯》

也和《求佛》一樣同為長行體，所以筆者推測〈淨行品〉不論是單行經或大部頭

22
本 文 所 參 考 的 版 本 是 《 中 華 大 藏 經 ‧ 甘 珠 爾 》（ 對 勘 本 ）（ 略 稱 M ）， 經 文 起 始 作 ：
[1] [2] [3]
རྒྱ་གར་སྐད་དུ། བུདྡྷ་ཨ་བ་ཏང་ས་ཀ་ནཱ་མ་མ་ཧཱ་བཻ་པུ་ལྱཾ་སཱུ་ཏྲ། བོད་སྐད་དུ། སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདོ།
[1]
Y 作 བུདྷ་ཨ་བ་ཏང་ས་ཀ་ན་མ་མ་ཧ་བེ་པུལ་ལ་སུ་ཏྲ，Q 作 བུདྡྷ་ཨ་བ་ཏང་ས་ཀ་ནཱ་མ་མ་ཧཱ་བཻ་པུ་ལ་སཱུ་ཏྲ，N 和 H 作 ཨཱརྱ་བུདྡྷ་ཨ་བ་ཏང་ས་ཀ་ནཱ་མ་མ་
[2] [3]
ཧཱ་བཻ་པུ་ལྱཾ་སཱུ་ཏྲ； N 和 H 加上 འཕགས་པ； Y 和 Q 作 མདོའ。
（見 M 35.61.3.1-3。）
23
《藏譯華嚴》是屬於前弘期的經典，分別在編輯於九世紀初的 དཀར་ཆག་འཕང་ཐང་མ 和 དཀར་ཆག་ལན་ཀར་མ

都有相關的記錄，然而兩本前弘期目錄所記載的篇幅有些差異。འཕང་ཐང་མ 記錄為第十八條目

འཕགས་པ་ཤིན་དུ་རྒྱས་པའི་མདོ་སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ། བམ་པོ་བརྒྱ་རྩ་བཅོ་ལྔ，見西藏博物館編，《旁塘目錄；聲明要領二卷》
（北
，第 5 頁；川越英真編，dKar chag 'phang thang ma（仙台：東北インド
京：民族出版社，2003）
，第 7 頁。ལན་ཀར་མ 則記載為第十七條目 འཕགས་པ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་སེ་སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ།
チ·ベツト研究会，2005）

ལེའུ་བཞི་བཅུ་རྩ་ལྔ་ཡན་ཆད་ལ། ཤལོ་ཀ་སུམ་ ི་དགུ་སོང་སུམ་ཅུ་སེ། བམ་པོ་བརྒྱ་སུམ་ཅུ་དང་། ཤལོ་ཀ་སུམ་ཅུ་ཡོད་པ་ལས།， 見 Adelheid Herrmann-

Pfandt, Die Lhan Kar Ma: Ein früher Katalog der ins Tibetische übersetzten buddhistischen Texte.
Kritische Neuausgabe mit Einleitung und Materialien (Wien: Verlag der Ö sterreichischen Akademie
der Wissenschaften, 2008)，第 12 頁。ལན་ཀར་མ 顯示《藏譯華嚴》共 39030 偈，相等於 130 བམ་པོ 又

30 偈，而 འཕང་ཐང་མ 的記錄僅有 115 བམ་པོ，即 34500 偈。其他目錄或不同版本《甘珠爾》的記載也

各有不同，譬如《布頓佛教史》的記錄與 ལན་ཀར་མ 一致，北京版（Q）

、拉薩版（H）和朵宮版（S）

則依循 འཕང་ཐང་མ 的記載，理塘版（J）的記載較少，只有 113 བམ་པོ。參 Herrmann-Pfandt（2008：第

。德格版雖宣稱有 116 བམ་པོ，然實際上只有 115 བམ་པོ。
12 頁） （見《中華大藏經‧甘珠爾》目錄，

M 108.61.238.19-20。）納唐版（N）和 H 都記錄〈淨行品〉位於第 18 བམ་པོ。

（見《中華大藏經‧
甘珠爾》斠勘注，M 35.61.952.12。）
24
見 M 35.61.470.13-491.10。
25
見 M 108.61.238.7-8。此處所指的「校訂」並非日後依據所得的梵文寫卷再次進行經文的比對、
修正，而是針對最初翻譯後所作的核對、訂正，因為根據《布頓佛教史》的記載，《藏譯華嚴》
是由 Vairocanarakṣita 所校訂，然他所校訂的品目僅有〈大方廣如來品〉
、〈金剛幢回向品〉
、〈十
地品〉
、〈普賢行品〉
、〈出生如來品〉以及〈華嚴品〉
，此中並沒有〈淨行品〉被再次校訂的記錄。
（見布頓著，郭和卿譯，
《布頓佛教史》（下） ，第 19 頁。）
。（臺北：華宇出版社，1988）
5
譯本的原文都應是長行體。另一個證據則是印度和西藏大德所引用的〈淨行品〉

經文都是長行的文體。26由此可見，目前只有漢譯的《本業》
、《六十》和《八十》

將部分〈淨行品〉翻譯成偈頌體。這幾位漢譯古德會選擇這樣的呈現方式也許是

他們認為這樣的方式更適合〈淨行品〉的修持。〈淨行品〉即是一部實際操作的

修行手冊，那麼附有韻律的偈頌體不僅利於記憶和誦持，同時也易於廣泛地傳

播。

筆者將以上漢、藏譯本的譯者、譯出年代以及存闕狀況整理如下：

表一、〈淨行品〉譯本年代表
譯本 譯出年代 譯者 狀況

漢 第一譯 《求佛》 約西元 178-189 間譯出。27 支讖 存

譯 第二譯 《本業》 約西元 222-252 間譯出。28 支謙 存

本 第三譯 《本業經》 約西元 412-429 間譯出。 佛陀跋陀羅 闕

第四譯 《六十》 西元 418- 420 年譯出。 佛陀跋陀羅 存

第五譯 《八十》 西元 695- 699 年譯出。 實叉難陀 存

藏 《藏譯》 約九世紀初。 Jinamitra, 存

譯 Surendrabodhi

本 和 ཡེ་ཤེས་སེ

26
相關的引文請參本文第二章、第二節的內容。
27
這是根據《出三藏記集‧支讖傳》的記載。然而此記錄與僧祐在《出三藏記集‧詮名錄》中
的記錄有出入。參 Jan Nattier（2008：第 73 頁，注 166）
。
28
根據《出三藏記集》，本經於「魏文帝時，支謙以吳主孫權黃武初至孫亮建興中所譯出」(T
55.2145.7 a 23-24)。Nattier 則記載他於西元 252 年往生。參 Jan Nattier（2008：第 117 頁）
。
6
第二節 研究動機和目的

《華嚴經》在中國佛教扮演著極其重要的角色，相關的研究不勝枚舉，然而

這些研究多半著重在義理詮釋上的發揮，鮮少著眼於文獻上的探討。29〈淨行品〉

兼具探索大乘修行概念和經典傳播面貌的價值，然而相關的研究卻少得可憐。在

這些有限的研究中多以《八十》為依據30，而對於〈淨行品〉的理解也是立足於

華嚴宗祖師的注釋31。法藏、澄觀將〈淨行品〉解釋為「隨事巧願、防心不散」，

後來中國的大德也從願行或戒的角度理解〈淨行品〉，這與〈淨行品〉的旨趣不

同。

〈淨行品〉流傳的時間相當長，因此形成了多個不同的傳本。稍微比對華嚴

體系的《八十》
、《六十》和《藏譯》的話，即可發現彼此之間有頗多出入的地方。

這些差異可能反映〈淨行品〉流傳過程中某些思想上的改變，或是文獻在傳布過

程中經歷了無心或有意的調整，各種現象不一而足。釐清〈淨行品〉的流傳面貌

不僅可以幫助我們探知《華嚴經》的形成與流布，同時也能瞭解漢、藏《華嚴經》

之間的關係。一般學界認為《六十華嚴》與《藏譯華嚴》的傳本比較接近。也許

透過這一品的漢、藏比對能夠檢視這樣的認知是否正確。

29
有關《華嚴經》的研究書目請參鎌田茂雄，
《〈華嚴經〉研究資料集成》
（大藏出版株式會社）
；
Joerg Plassen, “Huayan Studies in the West: Some Remarks Focusing on Works Concerning the Early
History of the Tradition” in Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan Buddhism (Wiesbaden: Otto
Harrassowitz GmbH & Co., 2007)，第 1 至 18 頁；Kiyotaka Kimura, “Huayan/Kegon Studies in Japan”,
ibid.，第 19 至 23 頁；Kiyotaka Kimura, “Bibliography of Japanese Studies on Huayan Buddhism in the
Past Ten Years”, ibid.，第 24 至 46 頁；Zhu Qingzhi, “Brief Introduction to the Past 25 Years of Huayan
Studies in Mainland China”, ibid.，第 47 至 67 頁；Choe Yeonshik, “Huayan Studies in Korea”, ibid.，
第 69 至 85 頁。
30
參本章、第三節〈當代學者研究成果回顧〉
。
31
〈華嚴經〉探玄記‧淨行品》卷四（T 35.1733.184 c 12-186 b 19）和澄觀《
如法藏的《 〈大方廣
佛華嚴經〉疏‧淨行品》卷十五（T 35.1735.613 a 8-617 b 8）
。相關引用這些注疏的論文，請見
本章第三節〈當代學者研究成果回顧〉
。
7
 另外，〈淨行品〉某些漢譯本的部分內容被翻譯成四字為一句的偈頌體。不

論是藏譯本、單行的《求佛》或是印度、西藏的引文都顯示〈淨行品〉的原文應

是長行體，所以漢譯的呈現方式比較獨特。這極有可能是支謙的創舉。支謙向來

習慣將經文翻譯成四字為一句的格式，而這樣的習慣也許是受到當時駢文風潮的

影響。後來《六十華嚴》和《八十華嚴》的譯者也延續了這樣的呈現方式。或許

漢譯譯者認為偈頌體更契合〈淨行品〉的修持。〈淨行品〉即是一部實際操作的

手冊，那麼附有節奏感的偈頌不僅幫助記憶，也便於持誦和傳播。然而這樣的文

體轉換畢竟會增加翻譯上的難度，不容易清楚地傳達原文的概念，而且格式的限

制也會凸顯不同譯者各自詮釋上的差異，進而造成漢譯本與其他譯本之間翻譯上

的出入。

若要解決以上的問題，則必須進行不同譯本的比對研究。忠實於印度語原典

的藏譯本可以幫助研究者擬構可能的原文，而不同時代譯出的漢譯本則提供譯者

對經文的理解。因此，本文擬先建立一個漢、藏〈淨行品〉斠訂本，並在比對的

過程中藉由對漢、藏譯本之間差異現象的分析來釐清〈淨行品〉的傳本關係，同

時也探索解讀漢、藏譯本可能存在的盲點。另外，筆者也想要瞭解〈淨行品〉本

身的旨趣以及其在印度、西藏和中國被引用的狀況。

8
第三節 當代學者研究成果回顧

目前以〈淨行品〉為研究主題的論文極為有限，而其他涉及〈淨行品〉的研

究多是探討某個思想主題的研究篇章而已。

土橋秀高在〈華嚴經淨行品について：戒律思想のながれから〉32一文中探

討〈淨行品〉在大乘佛教戒律思想開展所扮演的角色。文中精要地引用了法藏門

徒惠英所撰的《〈大方廣佛華嚴經〉感應傳》和《出三藏記集‧康僧會傳》兩部

古德撰述來說明在華夏歷史上〈淨行品〉的功能曾被看作等同於菩薩戒與沙門戒，

從而揭示〈淨行品〉與戒律之間的關係。土橋氏主張現今被制度化的戒律應回到

戒學原本的形式，以般若智慧的戒觀穿插於菩薩行業，達到菩薩戒的精神，而且

也強調菩薩戒與聲聞戒二者之間是相關聯，並非對立的。菩薩的行願是結合眾生

三業的清淨來完成普渡眾生的解脫，而比丘戒則是結合僧伽維持的法規和作法體

現於威儀上。土橋氏比對《大比丘三千威儀》中有關沙彌十戒法與〈淨行品〉內

容後歸納出〈淨行品〉的形式雖同於在比丘和沙彌威儀，然而二者明顯的差別是

在菩薩願行的具體相上所顯露的尸羅波羅蜜，也就是佛戒的本性。他進一步以《阿

摩晝經》和《四分律‧雜鍵度》探求〈淨行品〉的根源，並從《沙門果經》
、《寂

志果經》和《善生經》中辨識了部分和〈淨行品〉相對應的內容。雖然《善生經》、

《梵動經》
、《沙門果經》和〈淨行品〉都有闡述在家生活的內容，但前三者以其

為厭離的目標，而〈淨行品〉則附於在家生活菩薩行願的含義。他認為〈淨行品〉

是以在家佛教的崇揚為目標，在大乘佛教運動的展開之上所結集的一種經典，如

實地顯現當時的面貌。

32
參土橋秀高，〈《華嚴經‧淨行品》について：戒律思想のながれから〉，《佛教學研究》16/17
，第 72 至 82 頁。感謝釋道厚法師幫忙日文翻譯與解讀。
期（京都：龍谷大學佛教學會，1959）
9
 最後，他從戒律思想的開展面歸納出〈淨行品〉的三個重點：

（一）「居家奉戒」這樣的威儀並非單純對在家生活的厭離，更是積極的在

家道，同為出家眾和在家眾的本業。

（二）〈淨行品〉是兼具利他和以心意為核心的威儀。

（三）〈淨行品〉如日課的行儀是擴展菩薩求道的途徑。

土橋氏這篇論文架構明確，從原始佛教的經典中辨識出〈淨行品〉戒律思想

可能的痕跡，比對比丘戒與〈淨行品〉作為大乘菩薩戒內涵的差異，從而肯定〈淨

行品〉這菩薩本事的行願，即是成佛本行的戒。

國內有三篇研究所畢業論文分別以〈淨行品〉作為部分研究的內容。釋果錚

在《〈華嚴經〉十信法門之探究》 33中以〈淨行品〉來探討信位菩薩之淨行。他

根據澄觀的《大方廣佛華嚴經疏》來歸納〈淨行品〉的一百四十一大願為事行、

理行等範疇34，但未提出個人對〈淨行品〉在信位法門的看法。洪普萍的《華嚴

戒學之研究》35則是探討「〈淨行品〉之戒願」。她首先成立〈淨行品〉的戒願是

具備三諦的事理行觀，進而探討「淨行」之戒願，並且以《華嚴經疏》為論證的

依據。這兩篇論文都局限於宗派思想，無法跨出以不同的研究方法探討各自的主

題。林恒卉在《心靈轉化之探究—以華嚴「三界唯心」
「法界緣起」為主的考察》
36
則是以〈淨行品〉作為《華嚴經》修行次第的例子來探討心靈轉化。她雖欲討

論〈淨行品〉經文如何在日常生活中轉化內心，然而可惜分析粗糙，沒有將〈淨

行品〉有關行與願的精髓帶出來。

33
參釋果錚，《〈華嚴經〉十信法門之探究》 ，第 31 至 34
（臺北：華嚴專宗學院研究所，2006）
頁。
34
澄觀將〈淨行品〉中一百四十一大願歸納為事行、理行、智行、大悲行、智無礙行、止行、
觀行、止觀雙運行、假觀、空觀、中觀、三諦觀以及十度齊修之行。
35
參洪普萍，《華嚴戒學之研究》
（臺北：華嚴專宗學院研究所，2008）
36
參林恒卉，
《心靈轉化之探究—以華嚴「三界唯心」
「法界緣起」為主的考察》
（嘉義：南華大
學宗教學研究所，2008）
10
 另外，黨措的〈《華嚴經‧淨行品》四種漢譯本的比對〉是少有從文獻學的

角度探討〈淨行品〉的論文。37在譯本比對的部分，黨氏大量羅列和比較經錄和

注疏的資料，卻鮮少實際針對四個漢譯本的差異仔細比對。實際上，他更著重談

論〈淨行品〉的思想以及對中國佛教的影響。不僅如此，黨氏未對所引用的經錄

資料進行慎密的考察以致出現不少紕漏。38由於其多採用藏經資料和少數幾篇中

文論文為參考，因此未察覺學界對〈淨行品〉異譯本——《諸菩薩求佛本業經》——

已有了新的發現，而仍將此譯本記名為聶道真所譯。

雖然針對〈淨行品〉的學術研究不多，然而教界不少法師、居士對此品有相

當的論述，所涉及的主題多元，包括探討〈淨行品〉與個人修持、終生學習、生

命哲思等課題。39除此以外，也不乏概論性的敘述文章。40另外，日文學者中村

薰撰有兩篇關於〈淨行品〉的論文：〈《華嚴經‧淨行品》について〉41以及〈身

37
黨措，
〈《華嚴經‧淨行品》四種漢譯本的比對〉
，《華嚴學：古典與現代的交會》論文集（二）
，
第三屆華嚴國際學術研討會（2012.5.26-28）
。
38
「其舊《華嚴經》既是覺賢所譯，不合別出此《本業經》……」
譬如黨氏認為《開元釋教錄》所說的：
中「不合別出此《本業經》」一言是說明《六十華嚴‧淨行品》與佛陀跋陀羅譯的《諸菩薩本業
經》是不相同的（黨措：2012，第 4 頁）
，其實是他誤會了「不合」這兩個字。若黨氏有全面考
察經錄的話即可發現《法經錄》中記載支謙的《菩薩本業經》是包含〈淨行品〉和無偈頌、略版
的〈十地品〉
，而佛陀跋陀羅的《諸菩薩本業經》則僅有〈淨行品〉而已。這說明佛陀跋陀羅的
譯本才是〈淨行品〉的異譯本，而支謙譯本能對應〈淨行品〉的並非整部《菩薩本業經》
，而僅
是其中的〈願行品〉而已。
39
參佐藤悅成，〈道元禪師における身心：《華嚴經‧淨行品》との關わりにおいて〉（《普門學
報》第七期，2002）
；沈立，
〈中國佛教《華嚴經》的終生學習觀〉
（《比較教育研究》5 期，2004）
，
第 33 至 36 頁；許鶴齡，
〈由《華嚴經》
「善用其心」論正向思考的生命哲思〉
（《哲學與文化》37
卷 12 期，2010）
，第 83 至 101 頁。
40
譬如：范俊海，〈
《華嚴‧淨行品》之啟示〉 ，第 4 至 9 頁；徐玉
（《慧炬》224/225 期，1983）
珍， （《中國佛教》27 卷 2 期，1983）
〈讀《華嚴經‧淨行品》的啟示〉 ，第 28 至 30 頁；陳永寧，
〈 （《中國佛教》29 卷 1 期，1985）
《華嚴經‧淨行品》之要旨〉 ，第 9 至 12 頁，第 18 頁以及釋
若學，〈
《華嚴經‧淨行品》與《梵行品》探討〉（ ，第 32 至 44 頁。
《護僧雜誌》8 期，1997）
41
見中村董，
〈《華嚴經‧淨行品》について〉 ，第 11 至 22 頁。
（《東海佛教》28 期，1983）
11
口意の浄行〉42，然而目前筆者未能取得二文，因此無法在此作進一步的論述。

第四節 研究範圍、方法與架構

從以上的研究可發現針對〈淨行品〉的研究非常貧乏，而且都是偏重義理的

討論。為了彌補其中的不足，筆者欲從文獻學的角度深入〈淨行品〉多個面向的

研究，包括釐清〈淨行品〉的旨趣以及在印度、西藏與中國的引用，然後探索其

傳本源流和譯本的翻譯問題。

筆者以《六十》
、《八十》和《藏譯》作為本文的研究範圍。雖然《求佛》和

《本業》能夠反映探索〈淨行品〉獨立流傳時的面貌，然而二者同時也是譯於華

夏佛典翻譯的初創時期，其中譯語、翻譯風格、語法現象，乃至傳本內容，都與

現有華嚴體系的經文差距頗大。由於《求佛》和《本業》所涉及的傳本和翻譯問

題遠比《華嚴經‧淨行品》複雜，為了避免研究失焦，所以筆者不將二者納入研

究範圍的考量，但是在後續的討論中若有需要時，仍會參考這兩部單行經。

以下是本文的研究方法與架構：

首先，筆者在第二章〈《華嚴經‧淨行品》的旨趣及引用〉中回歸到經文本

身去探索它的旨趣。藉由經文架構的分析，跟隨著編纂者經文的鋪陳來看〈淨行

品〉所要傳達的重點。除了從內部文獻去了解以外，筆者也透過印度、西藏和中

國古德對〈淨行品〉的引用來探知他們對此經的詮釋。這可以擴展目前對〈淨行

品〉修行概念狹隘的看法。

接著，為了檢視大部頭《六十》
、《八十》和《藏譯》的傳本關係以及漢譯本

文體轉換所涉及的翻譯問題，筆者在第三章〈漢、藏《淨行品》譯本比對〉中歸

42
見中村薰，
〈身口意の浄行〉
。《華厳の浄土》 ，第 119 至 134 頁。
（京都：法藏館，1991）
12
納《六十》
、《八十》和《藏譯》之間的差異。在進行譯本比對之前，筆者將斠勘

三個《華嚴經‧淨行品》譯本以建立可靠的研究基礎。《六十》和《八十》斠勘

的底本均為《高麗藏》43（略稱 K）。《六十》的輔本有五種，包括《房山石經》

（略稱《房》）44、 （略稱《金》）45、
《趙城金藏》 《宋版磧砂大藏經》
（略稱《磧》
）
46
、 （略稱《龍》）47和《大正新修大藏經》
《新編縮本乾隆大藏經》 （略稱 T）48。

《敦煌寶藏》
（略稱《敦》）並沒有《六十》
。《八十》所採用的斠勘輔本除了《敦

煌寶藏》的〈淨行品〉寫卷49外，也選用了《磧》50、《龍》51兩個刻本以及鉛字

排版的 T52。筆者將異文列於腳注，並在本文的斠勘注中也收入《大正藏》的斠

勘，以「T」標示所轉載的版本源自於《大正藏》
。完整的比對與斠勘成果請見附

錄一、〈漢、藏《華嚴經‧淨行品》經文比對與版本斠勘〉。

《藏譯》的斠勘則採用了《中華大藏經‧甘珠爾》（對勘本）（下略 M）的

斠勘成果，然後在此基礎上對校 ཐེམས་སྤང་མ 系譜53的朵宮（Stog）

《甘珠爾》寫本（S）

54
和隸屬獨立系譜的普扎（Phug brag）《甘珠爾》寫本（F）55，以期呈現更完整

43
《六十》見 K 8.79.38 b 1-40 c 14，而《八十》則見 K 8.80.504 a 1-506 b 18。
44
見《房》1.27.243 a 6-245 a 3。
45
見《金》10.79.159 a 5-169 a 9。
46
見《磧》7.81.377 c 3-379 c 2。
47
見《龍》23.83. 685 a 2-691 a 1。
48
見 T 9.278.430 a 20-432 c 17。
49
見《敦》26.S 3229.669 b-673 a。
50
見《磧》7.82.764 b 1-766 b 6。
51
見《龍》25.84. 305 a 1-311 a 6。
52
見 T10.279. 69 b 17-72 a 21。
53
《甘珠爾》的系譜主要可分成 ཚལ་པ、ཐེམས་སྤང་མ、混合、獨立等四種。
《甘珠爾》系譜的概況，請
參 Helmut Eimer, A Catalogue of the Kanjur Fragment from Bathang Kept in the Newark Museum
(Wien: Arbeitskreis für tibetische und buddhistische Studien, 2012), Introduction，第 xvii 至 xviii 頁；
Bruno Lainé, “Canonical Literature in Western Tibet and the Structural Analysis of Canonical
Collections”, Journal of the International Association of Tibetan Studies 5, 2009，第 2 至 8 頁。另外，
溫婉如也在其畢業論文中從《大般涅槃經‧現病品》的斠勘成果去核對學界對《甘珠爾》系譜的
認知。參溫婉如著， 《北本〈涅槃經‧現病品〉古藏譯本語文特色之研究》 。（臺北：法鼓佛教學
，第 17 至 23 頁。ཐེམ་སྤང་མ 傳承和混合傳承會在每一品前標記該品所屬的 བམ་པོ。
院，2012）
54
見 S 29.3736.ka.298 b 7-312 a 7。這份收藏在拉達克 Stog 宮的寫卷源自於不丹的《甘珠爾》 ，
形成於 1729 年。詳細的研究請參 Tadeusz Skorupski, A Catalogue of the sTog Palace Kanjur (Tokyo:
The International Institute for Buddhist Studies, 1985), Introduction，第 xi 至 xxiv 頁。
13
的藏譯版本的面貌。M 所運用的版本包括隸屬 Tshal pa 傳承的永樂版（Y）56、

理塘版（J）57、北京版（Q）58、卓尼版（C）59、德格版（D）60和庫倫版（U）
61
以及被歸類為混合版本的納塘版（N）62和拉薩版（H）63，以 D 為底本。64本

55
見 F 43.28.ka.67 a 3-78 b 4。這份寫於 1696－1706 年間的寫卷保留了許多有別於 ཚལ་པ 和 ཐེམས་སྤང་

མ 傳承的內容，具有很高的研究價值。相關的研究可參 Jampa Samten, A Catalogue of the Phug Brag

Manuscript Kanjur (Dharamsala: Library of Tibetan Works & Archieves, 1992), Preface，第 i 至 xxxv
頁。
56
永樂版《甘珠爾》是現存最早的刻版《甘珠爾》 ，1410 年刻印於南京。這是屬於硃砂印刷，共
105 函，目前存於西藏布達拉宮和色拉寺。 （此資料參考《中華大藏經‧甘珠爾》 （對勘本）的出
版說明，下略為〈出版說明〉 。謝謝劉國威老師提供〈出版說明〉的中文翻譯。）永樂版《甘珠
爾》的研究，請參 Jonathan A. Silk, “Notes on the History of the Yongle Kanjur”, in Michael Hahn,
Jens-Uwe Hartmann and Roland Steiner eds., Suhṛllekhāḥ: Festgabe für Helmut Eimer
(Swisttal-Odendorf: Indica et Tibetica Verlag, 1996)，第 153 至 200 頁。
57
理塘版《甘珠爾》是以郭譯師循努拜（'gos lo gzhon nu dpal，1392－1481） 、噶瑪巴彌覺多傑
（Mi bskyod rdo rje，1507－1554）和夏瑪巴堅嘎曲吉卓巴（Spyan snga chos kyi grags pa，1453
－1524）等人多次校訂的蔡巴版寫本《甘珠爾》為底本，於 1608－1621 年完成的硃砂印刷版。
此版本共 108 函，現存於西藏哲蚌寺和大昭寺。 （參〈出版說明〉 。）相關的研究可見 Yoshiro Imaeda,
Catalogue du Kanjur Tibetain de l'Edition de 'Jang Sa-tham: Première Partie, Edition en Fac-similé
avec Introduction (Tokyo: The International Institute for Buddhist studies, 1982); Helmut Eimer, “The
Position of the ’Jaṅ Sa tham/Lithang Edition Within the Tradition of the Tibetan Kanjur” in Indology
and Indo-Tibetology: Thirty Years of Indian and Indo-Tibetan Studies in Bonn (Bonn: Indica et Tibetica
Verlag, 1988)，第 43 至 52 頁。
58
北京版《甘珠爾》有多個版本，此特指於 1683－1700 年刊刻的康熙版。（參〈出版說明〉 。）
此版以永樂版為底本。北京版《甘珠爾》所收錄的典籍細目，可參 Daisetz Suzuki, The Tibetan
Tripitaka. Peking edition. Reprinted under supervision of the Otani University, Kyoto. Catalogue &
Index. (Tokyo-Kyoto: Tibetan Tripitaka Research Institute, 1961)。
59
卓尼版《甘珠爾》刻印於 1721－1731 年，以永樂版、理塘版以及當時衛藏寫本《甘珠爾》為
底本。 （參〈出版說明〉 。）卓尼版《甘珠爾》的簡介，請參 Taishun Mibu, A comparative List of the
Bka’-’gyur Division in the Co-ne, Peking, Sde-dge and Snar-thaṅ Editions with an introduction to the
Bka’-’gyur Division of the Co-ne Edition (Tokyo: Memoirs of Taishō University, 1959)，第 1 至 4 頁。
60
德格版《甘珠爾》基於印刷清晰、斠勘精審，所以被學界公認為善本。此版刻印於 1729－1733
年，以欽瓦達則宮的蔡巴《甘珠爾》及理塘《甘珠爾》為底本。（參〈出版說明〉。）詳細的研
究參 Ui Hakuju, Suzuki Munetada, Kanakura Yenshō and Tada Tōkan eds., Chibetto Daizōkyō
Sōmokuroku [A Complete Catalogue of the Tibetan Buddhist Canons (Bka’ ’gyur and Bstan ’gyur)]
(Sendai: Tōhoku Imperial University, 1934)。
61
庫倫版《甘珠爾》以德格版為底本，是外蒙古烏幹孜大庫熱寺於 1908 年刻印的。（參〈出版
說明〉。）
62
納塘版《甘珠爾》於 1730－32 年雕刻，以蔡巴《甘珠爾》為底本。（參〈出版說明〉。）想
要深入瞭解納塘版，也可參 Members of Staff, Indo-Tibetan Section of Indologisches Seminar,
Universität Bonn compiled, The Brief Catalogues to the Narthang and the Lhasa Kanjur: A Synoptic
Edition of the Kanjur rin po che’i mtshan tho and the Rgyal ba’i Kanjur rin po che’i chos tshan so so’i
mtshan byaṅ dkar chag bsdus pa (Wien: Arbeitskreis für Tibetische und Buddhistische Studien,
Universität Wien, 1998)，第 7 至 13 頁。
63
拉薩版《甘珠爾》亦稱雪版《甘珠爾》，以納塘版、江孜 ཐེམས་སྤང་མ《甘珠爾》寫本和德格《甘
珠爾》為底本於 1934 年刻印的。（參〈出版說明〉 。）拉薩版《甘珠爾》的簡介可參同上，另參
Ryōei Tokuoka, A catalogue of the Lhasa edition of the Bka’ ’gyur of Tibetan Tripitaka (Nalanda: Nava
Nalanda Mahavihara,1968)。
64
關於 D 的優缺點，請參溫婉如的整理與發現。（溫婉如：2012，第 19 至 21 頁。）
14
文在引用漢、藏譯本經文時，依次標出冊碼、經號、頁碼、欄次、行碼，而由於

M 的版面與傳統藏經不同，所以引用時將依次標出冊碼、經號、頁碼、行碼。

筆者在第四章〈漢、藏《淨行品》差異現象分析〉中剖析各種差異現象。這

些差異主要可分成傳本與譯本兩類。藉由探討傳本的差異現象能夠勾勒出〈淨行

品〉的傳本脈絡，而進行譯本差異現象的分析則可瞭解譯本中可能影響解讀的問

題，特別是採取文體轉換的漢譯本。最後，筆者在第五章為本研究做一個總結。

15
 第二章 《華嚴經·淨行品》的旨趣及引用

〈淨行品〉被收錄到《華嚴經》以前已流傳多時。目前對於〈淨行品〉的理

解多從華嚴宗的角度切入，即作為華嚴信位階段行者的願行指導，但那是華嚴宗

的看法。若回歸到經文本身去理解的話，也許會有不同的收穫。以下筆者從經文

架構的分析來探索〈淨行品〉的旨趣。

第一節 經文的架構與旨趣

此處經文架構的分析以流通度最廣的《八十》為依據。經文主要透過兩位以

智慧著稱的菩薩帶出成就佛道的方法。由於長行和偈頌所涉及的原因類別不同，

無法統一處理，所以為了方便後續差異分析的討論，筆者將經文分成三個主要段

落，即：1「智吉祥菩薩提問」、2「文殊師利菩薩總答」與 3「文殊師利菩薩別

答」。1 和 2 屬於長行體，而 3 則為偈頌體。

1 智吉祥菩薩提問

經文一開始以智吉祥菩薩的十一個問題來闡述大乘菩薩所證的菩提特質與

其殊勝處。此菩提是：

1.165身、語、意業圓滿

1.2 福德資糧與智慧資糧具足

1.3 諸慧通達

1.4 具道因緣成熟

1.5 於法、時、空善巧

1.6 覺悟、解脫門圓滿

1.7 自利與他利圓滿

65
為了方便後續差異分析的討論，筆者以編號標記〈淨行品〉經文。此處 1.1 所指涉的是第一段、
第一句的經文。詳細說明請見第三章〈漢、藏《淨行品》譯本比對〉、第一節〈凡例〉 。
16
 1.8 十力圓滿

同時如此殊勝的菩提也是：

1.9 為諸趣所守護、恭敬供養

1.10 能為眾生的救護、光明與引導

1.11 在眾生中無有匹敵

形式上這十一道問題分別由七至十個相關的術語所組成。《華嚴經》非常強

調「十」的概念66，所以晚期的譯本多朝十個項目去補充，如《八十》就在每個

問題中都列舉十個相關的名相，而《六十》和《藏譯》所提出的名相數量就依據

不同問題的主題而有所出入。

2 文殊師利菩薩總答

這個部分闡述文殊師利菩薩除了讚歎智吉祥菩薩發問的動機外，也提綱挈領

。67所謂「善用其心」
地指出成就這種殊勝菩提的不二法門就是「善用其心」 ，就

是在見、聞、覺、知中生起為了廣度眾生而發願成就佛道的菩提心。

3 文殊師利菩薩別答

此段經文具體地列出從在家到出家，乃至出家後日常生活中百餘種所緣境，

並詳細敘述在每一個對境中發願、祝福眾生的內容，同時也策勵行者藉境練心。

在家的對境只有十一句，其餘的一百三十句都是僧人出家、修道以及每日作息的

對境。在家生活（3.1～3.11）的修行重點有三個：

1. 希望眾生能夠以空觀對治對家的執著，了悟家無自性，並且免於繫縛而

得自在。

2. 祝福眾生斷除對家人如父母、妻兒的貪戀，看清愛欲的本質，對於可意

或不可意境均能捨離，同時將對親人的心意擴展至護養一切眾生。

66
感謝高明道老師提醒有關《華嚴經》中「十」的概念。
67
不同的譯本在此處的著重點有些差異，請參第四章、第一節、第三項〈晚期傳本呈現思想上
的改變〉
。
17
 3. 祈願眾生從「五欲功德」
、「歌舞聲樂」
、「婬佚欲愛」
、「瓔珞莊嚴」等對

境中體認輪迴的過患，並且從「上昇樓閣」
、「棄捨施物」
、「眾會聚集」、

「災禍厄難」等情景中反省罪過、發願出離。

出家生活的內容可分成捨家、受戒與每日作息三類。第一和第二類（3.12～

3.26）交代從俗人變成僧人的過程，包含捨離家累、入僧伽藍、拜會和尚與阿闍

黎、要求出家、脫去俗服、剃除鬢髮、穿上袈裟、受出家法、去三歸依和受出家

戒等。第二個類別（3.27～3.141）則是有關傳統僧人每日的作息，主要分成：

3.27 ～3.35 禪坐的過程

3.36 ～3.39 更衣的情境

3.40 ～3.46 洗刷、衛生等俗務

3.47 ～3.104 乞食行境中所見所聞，包括環境、人物等

3.105 ～3.124 接受供養的過程

3.125 ～3.128 沐浴的過程

3.129 ～3.138 進行日課的情境

3.139 ～3.141 就寢的情景

3.12～3.26 的安排主要是為了提醒行者：在步入出家生活後，應當常常提起

出家的動機以及受戒時所立下的誓願。至於 3.27～3.141 的安排，則著重在日常

生活中修行。經文依循傳統僧人的作息模式，仔細引導行者在每天不同的對境中

念念不離眾生，不斷修習菩提心，祈願眾生也能每一念與正法相應，在各種六根

行境，乃至威儀業行中，累積成佛的福、智二資糧。由此可見，此品闡述發菩提

心的行持是非常清楚的。

《八十》在這段經文中列了一百四十一種情況，而《六十》和《藏譯》則舉

出一百四十種。《藏譯》全文是長行體，而兩個漢譯本譯者則將百餘種因緣譯成
18
偈頌體。此偈頌體是由四個四字句組成，句型規律，都作「XXXX 當願眾生

YYYY YYYY」的格式。「XXXX」是菩薩所緣的對境，「YYYY YYYY」則

是菩薩祈願眾生所要達成的修行目標。

第二節 印度、西藏和中國對《華嚴經·淨行品》的詮釋

〈淨行品〉經歷了獨立流傳和被收錄到《華嚴經》體系的過程，所以其或以

單本的《淨行經》流傳，或以大部頭《華嚴經》的一品為人所知。以下筆者透過

印度、西藏和中國的經典、論書或古德的著作來檢視這三個佛教體系如何運用和

詮釋《淨行經》或〈淨行品〉
，並且探討此典籍在三個不同的區域所呈現的面貌。

第一項 印度
最早提到這部經典的印度論疏是世親68（Vasubandhu，320－40069）對《大

乘莊嚴經論》（Mahāyānasūtrālaṁkāra）所著的注釋70。此論共二十四品71，世親

在第六品〈二利品〉中提及此典籍。從世親稱呼其為“gocarapariśuddhisūtre”可推

知當時他所見或知道的應是單行經。因此，筆者在下列的討論中將分別稱呼此經

的單行本為《淨行經》72，而大部頭的經文為〈淨行品〉。〈二利品〉73位於第五

68
唐代波羅頗迦羅蜜多羅（Prabhākaramitra，565－633）所譯的《大乘莊嚴經論》署名無著為該
論偈頌與長行的作者。Śākyasiṃha 和 དཔལ་བརྩེགས 所譯的藏譯本共有兩部，一部是只有偈頌的 D 4020

ཐེག་པ་ཆེན་པོ་མདོ་སེའི་རྒྱན་ཤེས་བྱ་བའི་ཚིག་ལེའུའ་བྱས་པ，另一部則是包含長行與偈頌的 D 4026 མདོ་སེའི་རྒྱན་གི་བཤད་པ。前者署

名為彌勒所作，而後者則署名由世親撰述。目前學界對此未有定論，但袴谷憲昭在其《大乘莊嚴
經論》的著作中歸納了 S. Lévi、宇井伯壽、A. Wayman 和山口益四家不同的看法。參釋惠敏、
關則富，《大乘止觀導論》 （臺北：法鼓文化，1997） ，第 3 至 4 頁。
69
見 Hajime Nakamura, Indian Buddhism: A Survey with Bibliography Notes (Delhi: Motilal
Banarsidass, 1987)，第 268 頁。Stefan Anacker 則推斷是西元 316－396，細節請參 Stefan Anacker,
Seven Works of Vasubandhu: The Buddhist Psychological Doctor (Delhi: Motilal Banarsidass, 1984)，
第 10 頁。
70
《大乘莊嚴經論》百年以來的研究，請參釋惠敏， 〈梵本《大乘莊嚴經論》之研究：百年簡史
與未來展望〉， 《正觀雜誌》第六十五期（南投：正觀雜誌社，2012） ，第 5 至 97 頁。
71
梵本和藏譯本皆作二十一品。
72
《求佛》和《本業》例外。
73
其內容對應梵本第五品，mahāyānasūtrālaṁkāre pratipattyadhikāraḥ pañcamaḥ。
19
品〈發心品〉後，主要是菩薩在發心後隨順修行、自利利他的內容。此品分成四

個部分：利他隨順、迴向眾生、不忍心和隨順大，此中「迴向眾生」的內容如下：

已說利他隨順，次以此行迴向眾生。

偈曰：異根於異處 異作有異行 凡是諸所作 迴以利眾生。

釋曰：菩薩迴向隨眼等諸根行種種處，作種種威儀業行，利益眾生。

凡是諸行，若事相應及以相似，彼皆迴向一切眾生，如《行清淨經》
74
中廣說。75

世親借用《淨行經》作為「於種種根行乃至威儀業行中利益眾生」的經證。

另外，從世親的僅列經名，不列經文的方式可推斷《淨行經》當時應廣為人知。

另一部引用《淨行經》的印度論書是無性（Asvabhāva，450-53076）的《〈攝

大乘論〉釋》（Mahāyāna saṃgraha upanibandhana）77。此書廣泛引用經典來解

釋《攝大乘論》的內容，
《淨行經》即是其中之一。在第三品〈所知相分〉中，
《釋

大乘論》提到必須成就三十二法，方能稱之為「菩薩」78，而無性以《淨行經》

74
筆者以粗體字顯示經名，下同。
75
見 T 31.1604.598 a 26-b2。其對應的梵文：“gocarapariṇāmane ślokaḥ|
yathā yathā hyakṣavicitragocare pravartate cāragato jinātmajaḥ|
tathā tathā yuktasamānatāpadairhitāyā sattveṣvabhisaṁskaroti tat||9||
yena yena prakāreṇa cakṣurādīndriyagocare vicitre bodhisattvaḥ pravartate| īryāpathavyāpāracāre
vartamānastena tena prakāreṇa saṁbaddhasādṛśyavacanairhitārthaṁ sattveṣu tatsarvamabhisaṁskaroti|
yathā gocarapariśuddhisūtre vistareṇa nirdiṣṭam|...... || mahāyānasūtrālaṁkāre pratipattyadhikāraḥ
pañcamaḥ||” （見 Sylvain Lévi ed., Mahāyāna-sūtrālaṁkāra: Exposé de la doctrine du grand véhicule.
）對應的藏文：སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་བ ོ་བར་ཚིགས་སུ་བཅད་པ། རྒྱལ་སྲས་
Tome 1 (Kyoto: Rinsen Book Co., 1983)，第 21 頁。
སོད་ཚ་ཇི་ལྟ་ཇི་ལྟ་བུར། །དབང་པའི་སོད་ཡུལ་ ་ཚོགས་འཇུག་འགྱུར་བ། །དེ་ལྟ་དེ་ལྟར་རིགས་ཤིང་མཐུན་ཚིག་གིས། །སེམས་ཅན་ཕན་ཕིར་དེ་མངོན་འདུ་བྱེད་དོ། །བྱང་ཆུབ་སེམས་

དཔའ་སོད་ལམ་བྱེད་པའི་སོད་པ་ལ་འཇུག་པ་ན་རྣམ་པ་གང་དང་གང་གིས་མིག་ལ་སོགས་པའི་དབང་པའི་སོད་ཡུལ་ ་ཚོགས་ལ་འཇུག་པའི་རྣམ་པ་དེ་དང་དེར་འ ེལ་ཞིང་འ ་བའི་

ཚིག་གིས་སེམས་ཅན་རྣམས་ལ་ཕན་པར་བྱ་བའི་ཕིར་དེ་ཐམས་ཅད་ཇི་ལྟར་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལས་རྒྱས་པར་བསན་པ་བཞིན་མངོན་པར་འདུ་བྱེད་དོ།
（D 122.4026.Phi.144 b 1-3）
76
見 Nakamura（1987：第 276 頁）。對於無性的瞭解，參同書，第 264、274 和 278 頁。
77
此注釋與世親所撰的《〈攝大乘論〉釋》同為無著《攝大乘論》的注釋書，共十一品。
78
《
〈攝大乘論〉釋》 ：「論曰：復次，由義處者，如說：若諸菩薩成就三十二法，乃名「菩薩」。
謂：於一切有情起利益、安樂增上意樂故，令入一切智智故，自知我今何假智故，摧伏慢故，堅
20
來解釋其中一法——「於一切威儀中恆修治菩提心」。該引文如下：

「於一切威儀中恒修治菩提心故」者，是無間作意業之所解釋，普於

一切所作事中無間修治菩提心故。如《所行清淨契經》中說：「若見

坐時 發如是心 願諸眾生 坐菩提座」。79

與《大乘莊嚴經論》相同，此書亦是強調《淨行經》中行者於一切行、住、

坐、臥等威儀持續不斷發起菩提心的功能，而且這樣的修習是一種不間斷的善意

業。與前兩位古德持不同見解的是寂天（650-750）80。他在《大乘集菩薩學論》
81
（略稱《集學論》）82中對《淨行經》的引用著重在《淨行經》
（Śikṣāsamuccaya）

所教導的行持能夠增廣福德資糧。

牢勝意樂故，非假憐愍故，於親非親平等心故，永作善友乃至涅槃為後邊故，應量而語故，含笑
先言故，無限大悲故，於所受事無退弱故，無厭倦意故，聞義無厭故，於自作罪深見過故，於他
作罪不瞋而誨故，於一切威儀中恒修治菩提心故，不希異熟而行施故，不依一切有趣受持戒故，
於諸有情無有恚礙而行忍故，為欲攝受一切善法勤精進故，捨無色界修靜慮故，方便相應修般若
故，由四攝事攝方便故，於持戒破戒善友無二故，以慇重心聽聞正法故，以慇重心住阿練若故，
於世雜事不愛樂故，於下劣乘曾不欣樂故，於大乘中深見功德故，遠離惡友故，親近善友故，恒
修治四梵住故，常遊戲五神通故，依趣智故，於住正行、不住正行諸有情類不棄捨故，言決定故，
重諦實故，大菩提心恒為首故。如是諸句，應知皆是初句差別，謂：於一切有情起利益、安樂增
上意樂。」 （T 31.1598. 411 b 4-25）
79
見 T 31.1598.412 b 19-23。玄奘也依循前人的方式將此引文譯成偈頌體。這裡有個值得關注的
地方： 《〈攝大乘論〉釋》的引文與《求佛》 （T 10.282.452 a 16-18）
、《本業》 （T 10.281.448 a 5-6）
、
《六十華嚴》（T 9.278.431 a 10-11） 、
《八十華嚴》 （T 10.279.70 b 12-13）乃至《藏譯華嚴》 （M
35.61.478.13-15）都不同。後面五個譯本的內容一致，即都有強調「坐菩提座」時的「心無所著」 ，
但《 〈攝大乘論〉釋》缺了「心無所著」的內容。 《〈攝大乘論〉釋》藏譯本的內容與漢譯本一致。
見 སོད་ལམ་ཐམས་ཅད་དུ་བྱང་ཆུབ་ཀི་སེམས་ཡོངས་སུ་སོང་བ་ཞེས་བྱ་བ་ནི།རྒྱྒྱུན་མི་འཆད་པར་དེ་ཡིད་ལ་བྱེད་པའི་ལས་ཀིས་དེ་ཤེས་པར་བྱེད་དོ།།དེ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཕན་པ་དང་བདེ་

བར་བྱ་བའི་ལག་པའི་བསམ་པ་དང་སར་རོ། །བྱེད་པ་ཐམས་ཅད་དུ་བྱང་ཆུབ་ཀི་སེམས་ཡོངས་སུ་སོང་བའི་ཕིར་ཏེ།སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལས་ཇི་སྐད་དུ།འདུག་པ་ན་འདི་

ལྟར་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བྱང་ཆུབ་ཀི་སིང་པོ་ལ་འདུག་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསྐྱེད་དོ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ།（D
་ 134.4051.Ri.240 b 2-
3）筆者推測這個引文內容之所以不同的可能原因有二：一是無性在撰述時漏了該句，二是無性
所依據的《淨行經》是有別於上述五個譯本的傳本。
80
見 Nakamura（1987：第 287 頁） 。Paul Harrison 也整理了其他學者對於寂天生卒年不同的看法，
請 參 Paul Harrison, “The Case of the Vanishing Poet. New Light on Śāntideva and the
Śikṣā-samuccaya,” in Konrad Klaus and Jens-Uwe Hartmann eds., Indica et Tibetica: Festschrift für
Michael Hahn: zum 65. Geburtstag von Freunden und Schülern überreicht (Vienna: Arbeitskreis für
tibetische und buddhistische Studien, Universität Wien, 2007)，第 215 頁。
81
漢譯本署名法稱所譯。
82
寂天及《大乘集菩薩學論》的研究，可參 Cecil Bendall ed., Ç ikṣāsamuccaya: A Compendium of
Buddhistic Teaching (Delhi: Motilal Banarsidass, 1992) 以及 Paul Harrison（2007：第 215 至 248 頁） 。
21
 《集學論》的特色是寂天廣引經論來注釋他本身所撰寫的二十七個偈頌。在

梵本83第十九章 “puṇyavṛddhi”（〈增長功德品〉）84中，他以《淨行經》作為第二

十六偈第一句前半段的經證。由於漢譯本的翻譯謬誤甚多85，所以筆者嘗試重新

翻譯寂天第二十六偈第一句梵文經文的注釋。

「於一切情況【為】眾生的利益【而作】」是增長福德的因，這能詳

「無貪的法施」是增長福德的相。86
盡地見於《聖淨行經》中。此外，

蓮花戒87（Kamalaśīla，700-75088）也認同《淨行經》中利益眾生的發心能

（བསོམ་པའི་རིམ་པ）
夠累積功德。他在桑耶僧諍後著作了闡述漸悟修習次第的《修習次第》

三篇89，並在《修習次第‧中篇》90引用了《淨行經》。《中篇》是關於修習菩提

心和六度的方法，以止與觀的修習作為其切入的要點。蓮花戒在最後「結合方便

與智慧」章中細述行者必須「經常修習止與觀以發起究竟覺悟的菩提心，與此同

時也應如《淨行聖經》的教導去學習菩薩於任何情況皆作利益眾生的功德，並且

83
此論梵本分成十九個章節，但漢譯本僅有十八品。
84
對應漢譯本第十八品〈念三寶品〉 。
85
漢譯經文是： 「論曰：如是所作，則能增長廣大福因最上境界，亦同《清淨經》中所說。若以
法施，不生希望所獲勝報。」(T 32.1636.142 b 8-10)從其對應的梵文可以發現「最上境界」應是
“āryagocara”的翻譯，為經名的一部分，但宋法護竟然將之摒除在題名外，可見宋法護的翻譯存
在極大的問題。（感謝高明道老師的提醒。）
86
“evamayam sarvāvasthāsu sattvārthaḥ puṇyavṛddhihetuḥ | vistaratastvāryagocarapariśuddhisūtre
draṣṭavyaḥ|| kiṁ ca dharmadānaṁ nirāmiṣam | puṇyavṛddhinimittaṁ bhavati ||” （波浪線條顯示的語
詞是第二十六偈第一句的經文）見 Cecil Bendall（1992：第 350 頁） 。
87
蓮花戒的背景和著述，請參 David Seyfort Ruegg, The Literature of the Madhyamaka School of
Philosophy in India (Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1981)，第 93 至 99 頁。
88
見 Nakamura（1987：第 281 頁)。Ruegg 提供蓮花戒的生卒年為 740－795。見 Ruegg（1981：
第 93 頁） 。
89
此三篇著作藉由 Prajñāvarman 和 ཡེ་ཤེ་སེ 所譯。
《修習次第》前篇與後篇的研究，請參 Giuseppe Tucci,
Minor Buddhist Texts, Part I & II. First Bhāvanākrama of Kamalaśīla: Sanskrit and Tibetan Texts with
Introduction and English Summary (Delhi: Motilal Banarsidass, 1986)，第 311 至 592 頁；Giuseppe
Tucci, Minor Buddhist Texts, Part III. Third Bhāvanākrama (Roma: Istituto Italiano Per Il Medio Ed
Estremo Oriente, 1971)。
90
收錄於德格版《丹珠爾》 ，D 109.3916.ki 42 a 1-55 b 5。Geshe Lobsang Jordhen 等人英譯了 Dalai
Lama 針對《修習次第》中篇的講解。參 The Dalai Lama, root text by Kamalashila, translated by Ven.
Geshe Lobsang Jordhen, Losang Choephel Ganchenpa and Jeremy Russell, Stages of Meditation
(Ithaca: Snow Lion Publications, 2001)。
22
以正念在任何時候都修習善巧方便」。91

另一部同樣收錄在《丹珠爾 ‧中觀部》的《〈入菩薩行〉解說難語釋》

（བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སོད་པ་ལ་འཇུག་པའི་རྣམ་པར་བཤད་པའི་དཀའ་འགེལ）92則對《淨行經》有稍微不同的看

法。這是眾多《入菩薩行》的注釋中少數引用到《淨行經》的著作。書中所引用

的情況如下：

另外，菩薩所謂進行僅僅善守護自己的心，並且應在一切行、住、坐、

臥中如是修習，即當如《淨行》所說的那樣去修習。93

由以上的表達可以發現：作者認為《淨行經》教導行者在面對所緣境時，將

念頭放在發起菩提心這個動機上，不僅可以薰習利他的心，同時也是利己的方法。

這樣就能夠好好地守護心念，並且避免造作惡業。

除 了 上 述的 典 籍 ，在《 丹 珠 爾 ‧ 經 疏 部》中 有 多 部針 對 《 普賢行 願 》

（བ ང་པོ་སོད་པའི་སྨོན་ལམ）的注釋在解釋何謂「從所有方面」（ཀུན་ནས་སོ）時引用了《淨行

91
“tādṛśyāṁ śūnyatāmahākaruṇāgarbhānuttarasamyaksaṁbuddhau pariṇatadānādyupāyabhāvanāṁ
kṛtvā, paramārthabodhicittotpādārtha pūrvavat nityaṁ kāle kāle śamathavipaśyanāprayogo yathāśakti
bhāvanīyaḥ| āryagocarapariśuddhisūtre-sarvāvasthāsu sattvārthakāribodhisattvānāmanuśaṁsā yathā
nirdiṣṭā tathā saṁnihitasmṛtyā sarvadā upāayakauśalaṁ bhāvitavyam|”。見 Āćārya Gyaltsen Namdol
restored, trans. and ed., Bhāvanākramaḥ of Āćārya Kamalaśīla. Tibetan version, Sanskrit restoration
and Hindi Translation (Varanasi: Central Institute of Higher Tibetan Studies, 1985)，第 292 頁。其對
應的藏文是 དེ་ལྟར་སོང་པ་ཉིད་དང་སིང་རེ་ཆེན་པའི་སིང་པོ་ཅན་བླ་ན་མེད་པ་ཡང་དག་པར་རོགས་པའི་བྱང་ཆུབ་ཏུ་ཡོངས་སུ་བ ོས་པའི་སིན་པ་ལ་སོགས་པའི་ཐབས་

གོམས་པར་བྱས་ལ།་དོན་དམ་པའི་བྱང་ཆུབ་ཀི་སེམས་བསྐྱེད་པའི་ཕིར་ ་མ་བཞིན་དུ་རྟག་པར་དུས་དུས་སུ་ཞི་གནས་དང་ལག་མཐོང་གི་སོར་བ་ལ་ཅི་ ནུས་སུ་བསོམ་པར་བྱ་སེ།

འཕགས་པ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལས། གནས་སྐབས་ཐམས་ཅད་དུ་སེམས་ཅན་གི་དོན་བྱེད་པའི་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀི་ཕན་ཡོན་ཇི་སྐད་དུ་བསན་པ་དེ་བཞིན

་དུ་ཉེ་བར་གནས་པའི་ ན་པས་དུས་ཐམས་ཅད་དུ་ཐབས་ལ་མཁས་པ་གོམས་པར་བྱའོ།་། 見同書，第 112 頁，或見 D 3916.ki.54 a 4-6。

92
從藏文名稱可回溯其可能的梵文名稱是*Bodhisattvacaryāvatāravivṛtipañjikā。目前仍不確定本
書的作者和譯者。
93
其對應的藏文是：ཡང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་ནི་རང་གི་སེམས་ཁོ་ན་ཤིན་ཏུ་བསྲྲུང་བར་བགིའོ་ཞེས་གསུངས་པ་དང་།་སོད་ལམ་ཐམས་ཅད་དུ་ཇི་ལྟར་བསླབ་པ་

སེ སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པ་ལས་ཇི་སྐད་གསུངས་པ་བཞིན་དུ་བསླབ་པར་བྱའོ།་།（D 104.3873.la.318 a 7）
。
23
 。這幾部著作分別是署名為龍樹（ ླུ་སྒྲུབ）撰寫、ཐིག་ལེ་བུམ་པ 和 བློ་ལྡན་ཤེས་རབ 所譯的《〈聖
經》

（འཕགས་པ་བ ང་པོ་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པའི་བཤད་སར）
賢行願大王會〉疏》 ，94署名世親（དབྱིག་གཉེན）

著 作 、 Ānanda 和 Bhadrapāla 迻 譯 的 《〈 聖 賢 行 願 〉 註 》

（འཕགས་པ་བ ང་པོ་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་འགེལ་པ），95 署名為陳那（ཕོགས་ཀི་གླང་པོ） 撰述、沒有記錄譯

者名的《〈普賢行願〉義攝》（ཀུན་ཏུ་བ ང་པའི་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་དོན་ཀུན་བསྡུས）96以及署名莊嚴賢

（རྒྱན་བ ང་པོ） 所著、Jñānagarbha， སྐ་བ་དཔལ་བརྩེགས 翻譯的《〈聖賢行願王〉廣註》

（འཕགས་པ་བ ང་པོ་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་རྒྱལ་པའི་རྒྱ་ཆེར་འགེལ་པ）97。這些著作對「從所有方面」的共通

解釋是所謂「從所有方面」就是於任何時候、任何所緣皆生起菩提心，利益、安

樂一切眾生，而這樣的例子可見於《淨行經》。由此可見，這些作者都認為《淨

行經》所傳達的內容與生起菩提心以及無時無刻都要利益眾生有關。

另外，在《丹珠爾‧怛特羅部》中有三部著作針對《淨行經》有不同情況的

引用。譬如 རིན་ཆེན་འབྱྱུང་གནས་ཤི་བ 所著、Vīryabhadra 和 རིན་ཆེན་བ ང་པོ 翻譯的《〈吉祥秘密集

（དཔལ་གསང་བ་འདུས་པའི་དཀིལ་འཁོར་གི་ཆོ་གའི་འགེལ་པ）引用了《淨行經》來
會曼荼羅儀軌〉註釋》

94
D 4011。其中引用的內容是：ཀུན་ནས་སའི་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཐམས་ཅད་ནས་འཇུག་པའི་སོའོ། །ཇི་ལྟར་ཞེ་ན། གང་བྱང་ཆུབ་ཀི་སེམས་མི་སྐྱེ་བ་དང༌། གང་ལ་

སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་བདེ་བར་བ གས་པར་མ་གྱུར་བའི་གནས་སྐབས་དང༌།དམིགས་པ་དེ་ནི་གང་ཡང་ཡོད་པ་མ་ཡིན་ཏེ།འདི་ཐམས་ཅད་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་

པའི་མདོར་བལྟ་བར་བྱའོ། （D 219.4011.nyi.174 a 7-b 1）

。
95
D 4015。其中引用的內容是：ཀུན་ནས་སོ་ཞེས་པ་ལ།་ཇི་ལྟར་ཀུན་ནས་སོ་ཞེ་ན།་དེའི་གནས་སྐབས་ཅུང་ ད་དང་།་དེ་ལ་དམིགས་པ་ཡང་མེད་པ་དང་།

་གང་ལ་བྱྱུང་ཆུབ་སེམས་བསྐྱེད་པ་མེད་པ་དང་།་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་བདེ་བ་འདོད་པ་ཡང་མེད་པར་མི་འགྱུར་བ་སེ།་དེ་ཡང་འཕགས་པ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པ

འི་མདོ་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ། （D 219.4015.nyi.262 a 6-7）

。
96
D 4012。其中引用的內容是：ཀུན་ནས་སའི་ཞེས་བྱ་བ་ནི་ཀུན་གི་སོ་སེ།ཇི་ལྟ་ཞེ་ན།དེའི་ལུས་དང་དམིགས་པ་ནི་བྱང་ཆུབ་ཏུ་སེམས་བསྐྱེད་ཅིང་གཞན་ལ་

ཕན་པར་མི་བྱེད་པ་གང་ཡང་མེད་པའོ། །དེ་ནི་འཕགས་པ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལ་ལྟོས་ཤིག།（D 219.4012.nyi.193 b 7-194 a 1）

。
97
D 4014。其中引用的內容是：ཀུན་ནས་སོ་ཡི་ཐེག་པའི་སོབས་དག་དང་།་།ཞེས་བྱ་བ་ལ།་ཀུན་ནས་སོ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་སོ་ཀུན་ནས་སོ།་།ཇི་ལྟར་ཞེ་ན།་

དེའི་ལུས་ཀི་གནས་སྐབས་དང་།་དམིགས་པ་ནི་གང་ལ་བྱང་ཆུབ་ཀི་སེམས་མི་སྐྱེ་བ་དང་།་གང་ལ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་ཕན་པ་དང་བདེ་བར་སྨོན་པར་མི་འགྱུ ར་བས་དེ་མེད་དེ།་འ

དི་ཐམས་ཅད་ནི་འཕགས་པ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལ་བལྟ་བར་བྱའོ།（D 219.4014.nyi.245 a 2-3）

。
24
解釋「隨順眾生的情況」（རེས་སུ་མཐུན་པའི་འགོ་བའི་དོན）的意涵。

所謂「隨順」就是應當隨《淨行經》去了知，如「入城時想：『一切

眾生當入於解脫之城』；出城時想：『一切眾生當從輪迴中躍出』」云

云。98

另外兩部典籍則用《淨行經》來解釋與願相關的內容。ཀུན་དགའ་སིང་པོ 在《薄伽

梵‧如來‧應供‧等正覺一切惡趣清淨威光王大怛特羅釋好麗莊嚴》（བཅོམ་ལྡན་འདས་

དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དག་བཅོམ་པ་ཡང་དག་པར་རོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ངན་སོང་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་སོང་བ་ག ི་བརིད་ཀི་རྒྱལ་པའི་རྒྱྒྱུད་ཀི་རྒྱལ་པོ་

ཆེན་པའི་རྣམ་པར་བཤད་པ་མ ས་པའི་རྒྱན་ཞེས་བྱ་བ）99中以《淨行經》來闡述「修習以願力究竟解脫」

（སྨོན་ལམ་གི་སོབས་ཀིས་རྣམ་པར་གོལ་བ་བསོམ་པ）
。另外，སངས་རྒྱས་ཡེ་ཤེས 在《我成就入》
（བདག་སྒྲུབ་པ་ལ་འཇུག་པ་

ཞེས་བྱ་བ）100中也以《淨行經》來解釋「以信受誓願而進入」（སྨོན་ལམ་ལ་མོས་པས་རབ་ཏུ་འཇུག་པ）。

。ཀུན་དགའ་སིང་པོ 的引用如下：
兩位印度古德都將於所緣修習利益眾生的心詮釋為「願」

98
完整的內容是：ལོངས་སོད་རྣམ་པར་དག་པ་བཤད་ནས།ལུས་རྣམ་པར་དག་པ་བསན་པའི་ཕིར།ལས་སོགས་ལས་གང་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་སྨོས་དེ།ལུས་ལ་
སོགས་པས་བསྒྲུབས་པའི་ལས་ལ་ཉེ་བར་གདགས་པས་ལུས་སོགས་ཞེས་བྱ་སེ།ལུས་ལ་སོགས་པའི་ལས་གང་ཡིན་པ་དེ་དང་དེ་ཐམས་ཅད་ཀིས་སངས་རྒྱས་ལ་མཆོད་པ་ཉིད་དུ་བྱ་བ

་དང།རེས་སུ་མཐུན་པའི་འགོ་བའི་དོན་གང་ཡིན་བ་དེ་རྣམས་ཀང་བྱའོ་ཞེས་བྱ་བར་སར་རོ།།ཇི་ལྟར་ན་དེ་ལྟར་བྱེད་ནུས་ཤེ་ན།དེའི་ཕིར།རྟག་ཏུ་མཉམ་པར་གཞག་པར་བྱ།།ཞེས་བྱ་བ་སྨོ

ས་ཏེ།་ལས་ཐམས་ཅད་ལ་ཅི་རིགས་པར་མཆོད་པར་བྱ་བ་དང།མཆོད་པའི་བདག་ཉིད་ཅན་གི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱ་བ་དང།འགོ་བའི་དོན་ཡིད་ལ་བྱ་བ་དེ་མཉམ་པར་འཇོག ་པ་ཉིད་ཀིས་བྱའོ།།

རེས་སུ་མཐུན་པ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོའི་རེས་སུ་འ ངས་ནས་ཤེས་པར་བྱ་སེ༑གོང་ཁེར་དུ་འཇུག་པ་ན་སེམས་ཅད་ཐམས་ཅད་ཐར་པའི་གོང་ཁེར་དུ་འཇུག་པ

ར་བྱའོ་ཞེས་ཡིད་ལ་བྱའོ། །ཕིར་འབྱྱུང་བ་ནི་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འཁོར་བ་ལས་གདོན་པར་བྱའོ་ཞེས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པའོ། （D 145.1871.ni.86 a 4-7）

。陰
影的部分是與《淨行經》相關的內容，下同。此處的引文不見於《求佛》
、《本業》和華嚴體系的
〈淨行品〉
。
99
這是由 རིན་ཆེན་འབྱྱུང་གནས་བ ང་པོ 翻譯的。見 D 169.2626.chu.64 a 1, 65 b 4-7。
100
這是由 Śāntibhadra 和 འགོས་ལས་བཙས 共同翻譯的。見 D 144. 1860.di.60 b 1-5。

25
 色等等如是顯現並隨順體驗; 現前修習利益一切眾生之心。像《淨行

經》中廣說：
「諸菩薩於任何情況見諸悅意色時，應如是發心：
『祈願

一切眾生成就如來殊勝色！』；於任何情況見不悅意色時，應如是發

心：
『祈願一切眾生從輪迴苦中解脫！』
；於任何情況見【悅意不悅意】

『祈願一切眾生成就平等心！』」等等。101
平等之色時，應如是發心：

雖然 སངས་རྒྱས་ཡེ་ཤེས 的引用與 ཀུན་དགའ་སིང་པོ 相似，但他的表達更清楚。སངས་རྒྱས་ཡེ་ཤེས 的

引用情況如下：

隨順體驗證得以色等顯現的自性後，發起利益無餘眾生的心為前部。

像《淨行》中廣說：
「於彼，菩薩之眼看見悅意色處時，應如是發心：

『祈願一切眾生成就如來殊勝色！』；看見不悅意色處時，應如是發

心：
『祈願一切眾生從輪迴苦中厭離！』
；看見【悅意不悅意】平等之

色處時，應如是發心：『祈願一切眾生於一切法成就平等心！』」。102

101
完整的內容如下：གསུམ་པ་ནི་རྣམ་པ་བཞི་སེ།སྨོན་ལམ་གི་སོབས་ཀིས་རྣམ་པར་གོལ་བ་བསོམ་པ་དང་དེ་ཁོ་ན་ཉིད་འབའ་ཞིག་ལ་སོ་སོར་རྟོག་པས་བསོམ་པ་

དང།བདག་མེད་པ་ཙམ་ལ་དམིགས་པས་བསོམ་པ་དང། བ་ཅིང་རྒྱ་ཆེ་བ་ལ་བསོམ་པའོ།།དེ་ལ་དང་པོ་ནི་ག ུགས་ལ་སོགས་པ་འདི་ལྟར་ ང་ཞིང་ཉམས་སུ་མོང་བ་རྣམས་ཀི་རེས་སུ་

འ ངས་ཏེ་འགོ་བ་མཐའ་དག་ལ་ཕན་པར་བྱེད་བའི་སེམས་མངོན་དུ་བསོམ་པ་སེ།ཇི་ལྟརསོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལས།བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཀིས་གནས་གང་དུ་

ག ུགས་ཡིད་དུ་འོང་བ་དག་མཐོང་ན།སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་མཆོག་གི་ག ུགས་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་དེ་ལྟར་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱ་བ་དང༌།གནས་གང་དུ་

ག ུགས་ཡིད་དུ་མི་འོང་བ་དག་མཐོང་བ་ན།སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདི་འ ་བའི་འཁོར་བའི་སྡུག་བ ལ་ལས་ཐར་བར་གྱུ ར་ཅིག་ཅེས་པ་དེ་ལྟར་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱ་བ་དང༌།གནས་

གང་དུ་བཏང་སོམས་ཀི་ག ུགས་མཐོང་བ་ན།སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེམས་མཉམ་པ་ཉིད་དུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་དེ་ལྟར་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་རྒྱ་ཆེར་གསུངས་པ་དང༌།
（D 169.2626.chu.64 a 1, 65 b 4-7）
。此處的內容不見於《求佛》
、《本業》和華嚴體系的〈淨行品〉
。
謝謝劉國威老師提供對此翻譯修改的建議。
102
其相關內容是：གསུམ་པ་ལ་ཡང་རྣམ་པ་བཞི་སེ།སྨོན་ལམ་ལ་མོས་པས་རབ་ཏུ་འཇུག་པ་དང།དེ་ཁོ་ན་ཉིད་འབའ་ཞིག་སོ་སོར་རྟོག་པས་རབ་ཏུ་འཇུག་པ་དང།

རྒྱ་ཆེ་བ་ཙམ་གི་དམིགས་པས་རབ་ཏུ་འཇུག་པ་དང། བ་པ་དང་རྒྱ་ཆེ་བས་རབ་ཏུ་འཇུག་པའོ།།དེ་ལ་ག ུགས་ལ་སོགས་པས་ ང་བ་ཐོབ་པ་རྣམས་ཀི་དེའི་རང་བཞིན་ངོ་བོ་ཉམས་སུ་མོ

ང་བའི་རེས་སུ་འ ངས་ནས་འགོ་བ་མ་ལུས་པ་ལ་ཕན་པ་སྐྱེ་བའི་སེམས་པ་ལ་ ོན་དུ་ཕོགས་པ་ཉིད་ཡིན་ཏེ། སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པ་ལས་འདིར་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་མིག་གིས་

ག ུགས་ཡིད་བདེ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མཐོང་བ་ན་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀིས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་སྐྡུའི་མཆོག་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་དེ་ལྟར་ཡང་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱའོ།།ཡི

ད་མི་བདེ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་པ་མཐོང་བ་ན་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འཁོར་བའི་སྡུག་བ ལ་ལས་སྐྱོ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་དེ་ལྟར་ཡང་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱའོ།།བཏང་སོམས་ཀི་གནས་

སུ་གྱུར་པ་མཐོང་ན་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་སེམས་མཉམ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་དེ་ལྟར་ཡང་སེམས་བསྐྱེད་པར་བྱའོ་ཞེས་རྒྱ་ཆེར་གང་གསུངས་པ་དང།
（D 144. 1860.di.60 b 1-5）
。此處的內容亦不見於《求佛》
、《本業》和華嚴體系的〈淨行品〉
。謝
謝劉國威老師提供對此翻譯修改的建議。
26
 除了以上的論書和注釋外，在《寶雲經》103這部特殊的經典中也可發現《淨

行經》的痕跡。《寶雲經》（Ratnameghasūtra）是從多部經典取材，有條理匯集

而成的大乘經典。此經內容是佛陀各以十法回答除蓋障菩薩的一百個疑問，從而

形成一部具足一千法的菩薩道概論。在佛陀針對第七個問題——「方便波羅

蜜」——的回答，也就是有關第一、「善解迴向方便」104中可以發現：此段經文

不論句型表達或是內容都與《淨行經》相似。曾對《寶雲經》進行專題研究的陳

景榮也認為這部分經文與《華嚴‧淨行品》105相同。106《寶雲經》的編纂者將《淨

行經》所闡述的種種發心詮釋為能夠累積功德，並且透過迴向這些善意業的功德

得以利益一切眾生。另外，《集學論》也引述了此段經文，而寂天對於其所引的

《淨行經》和《寶雲經》的認知都與「增長福德因」有關。107

《寶雲經》對《淨行經》的引用不僅反映編纂者對此經的看法，同時也提供

探索印度《淨行經》原貌的訊息。「善解迴向方便」的內容可分成：一、闡述供

養三寶以及所起善念的功德，皆迴向諸眾生（略稱 a），二、列出《淨行經》有

關不同情況中發起菩提心的內容（略稱 b）
。《寶雲經》108在 b 的部分引用了十八

句《淨行經》的經文，但有多達十一句經文不見於漢譯或藏譯的《華嚴經‧淨行

品》，109然而有趣的是這十一句中有六句經文卻與羅睺羅賢（Rāhulabhadra，約

（བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་
200－300110）所著的《〈菩薩行境清淨經〉義略攝》

103
有關此經的專題研究，請參陳景榮，《「門」 、「數」之間——論〈寶雲經〉編輯風格的實修意
義》 （臺北：中華佛學研究所，2004） 。
104
此段經文在《寶雲經》四個漢譯本與《華嚴經‧淨行品》漢、藏譯本的內容有些不同。其中
差異，請見附錄三。
105
關於《寶雲經》編纂者所採用的經文源自於《淨行經》或〈淨行品〉將在接下來的部分討論。
106
見陳景榮（2004：第 91 頁） 。
107
見 T 32.1636.141 b 24-c 25。
108
由於《寶雲經》四個漢譯本所列的《淨行經》經文彼此稍有出入（見附錄三） ，此處以 T 658
《寶雲經》為例。
109
完全不同的內容有七句，見附錄三，列號 4、5、7、8、9、11、25；僅對境相似的內容有四
句，見附錄三，列號 6、12、22、23。
110
見 Nakamura（1987：第 245 頁） 。
27
མདའི་དོན་མདོར་བསྡུས་པ）（下略《略攝》）111的內容相似。112

這部由 Śākyaśrībhadra 和 གནུབས་བྱམས་པའི་དཔལ 所翻譯的《略攝》是《淨行經》的

提要，目前梵本不存，只有剩下《丹珠爾》的一個譯本。此書除了部分對境與《藏

譯》一致外113，其大多數內容都與《藏譯》不同。114但是，若將《略攝》與《寶

雲經》進行比對的話，即可發現《略攝》與《寶雲經》的內容更為相近。115《略

攝》不僅有十二句偈頌或多或少可對應《寶雲經》b 的內容116，此書也具有與 a

相似的經文。117因此，這些在《略攝》與《寶雲經》中相對應卻不見於《藏譯》

的內容118，如掃灑塗地、華蓋供養、開閉門戶等119，極有可能是屬於印度流傳的

《淨行經》的部分原貌。除了開、閉門戶的內容外，其他內容也不見於漢地流傳

的兩個〈淨行品〉單行經——《求佛》和《本業》，顯然二者與印度流傳的《淨

行經》應該是不同的傳本。目前收錄到漢、藏《華嚴經》體系的〈淨行品〉與漢

地單行經的傳本比較相近。

從以上對《淨行經》的運用可歸納出大部分印度古德認為《淨行經》所闡述

的修行概念是在六根的行境乃至一切行為、舉止中生起為了利益眾生而希求佛果

的菩提心。這樣的修行不僅防護心念，避免作惡，同時也是增長福德的因。不僅

如此，透過迴向這些善意業的功德能夠利益眾生。

111
全文以偈頌體呈現。
112
見附錄三，列號 5、8、9、11、25，另列號 4 只有對境相似。
113
見附錄二，列號 4、6、8、13、14、18、47、50、54、68、69、70、71。
114
見附錄二，列號 72－81。
115
也許《略攝》和《寶雲經》形成的時間蠻靠近的。 《略攝》應撰於 200－300 年間，而《寶雲
經》形成的時間目前仍未有定論，但不會晚於 500 年。有關《寶雲經》出現的時間，可參陳景榮
（2004：第 24 頁）。
116
見附錄三，列號 4、5、8、9、10、11、13、15、20、24、25、26。
117
見附錄三，列號 3。
118
《藏譯》在此處與《六十》和《八十》兩個譯本是一致的。
119
參上注 112。
28
 世親、寂天等在引用《淨行經》時，都只提到經名，而後來撰寫怛特羅論疏

的古德，則比較詳細地列出其中的經文。這似乎反映出《淨行經》的影響已漸漸

式微了。另外，以上所列的引用也清楚地顯示此經在印度都是以單行經的形式流

傳，而並非作為大部頭《華嚴經》的某個品目，所以也說明《華嚴經》在印度或

許不是以集合體的形式出現。這與 Peter Skilling 和 Saerji 在“The circulation of the

Buddhāvataṃsaka in India”的認知一致。120不僅如此，印度的《淨行經》與漢譯

單行的《求佛》與《本業》或是大部頭的《華嚴經‧淨行品》
，都有很大的出入，

極有可能彼此之間是不同的傳本。若《求佛》
、《本業》和漢、藏《華嚴經‧淨行

品》並非源自於印度傳本的話，那這幾部典籍的傳本是否源自於中亞或其他地方

呢？這或許得留待日後投入更多研究後，方能知曉。

第二項 西藏

在西藏最早引用《淨行經》的古德或許是活躍於九世紀初的西藏譯師 ཡེ་ཤེས་སེ。

（བ ང་སོད་ཀི་འགེལ་པ་བཞིའི་དོན་བསྡུས་ནས་བརེད་བྱང་དུ་བྱས་པ）中也
他在其撰述的《賢行四註攝義備忘》

針對《普賢行願》作了注釋，其中對《淨行經》的理解與上述印度古德在《普賢

行願》注疏對《淨行經》的引用已有了明顯的改變。該內容如下：

另外，覺巴拉波（སོད་པ་རླབས་པོ）尊者說：所謂「從所有方面」（ཀུན་ནས་སོ）

是由於在一切時間皆為菩提心所執持，並且具足善巧方便，所以一切

行都將成為利益自己與他人的事。另外，從所有成為圓滿種種善的因。

譬如：於道看見某個眾生時，願一切眾生入於聖道；坐下時，願一切

眾生坐於菩提座；關門時，願關閉三惡道與一切不善之門；開門時，

願打開善趣與解脫之門等，如是發願所看、所聽都成為善的類別，並

120
參 Skilling and Saerji（2013：第 193 頁）
。
29
 迴向，就像《淨行聖經》中所說。」121

ཡེ་ཤེས་སེ 對《淨行經》的認知不同於龍樹、世親、陳那和莊嚴賢著重在發起菩

提心和利益一切眾生的含義上。他在該基礎上也將《淨行經》理解為與發願和迴

向有關。這與後期印度古德的看法一致。另外，從上述的表達也可推知當時所親

見或輾轉引用的《淨行經》應屬於單本流傳的形式，其中引述的內容也和《藏譯

華嚴》不盡相同。

薩迦派的薩迦班智達‧更噶堅贊（ས་སྐྱ་་པཎི་ཏ་ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན，1182－1251）
（略稱

「薩班」）引用了相當大篇幅的《華嚴經‧淨行品》122。他在《能仁密意極明論》

（ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་རབ་ཏུ་གསལ་བ）123（下略《能仁》）中共列出六十七句〈淨行品〉的經文

來闡釋有關對治懈怠的內容124，不僅對〈淨行品〉的詮釋有別於前人的見解，引

121
其藏文為：「ཡང་ན་ཀུན་ནས་སོ་ཞེས་བྱ་བ་ནི་སོད་པ་རླབས་པོ་ཚ་དང་ལྡན་པས་དུས་ཀུན་དུ་བྱང་ཆུབ་ཀི་སེམས་ཀིས་ ིན་ཅིང་ཐབས་ལ་མཁས་པ་དང་ལྡན་པས།་

སོད་པ་ཐམས་ཅད་བདག་དང་གཞན་ལ་ཕན་པའི་དོན་དུ་འགྱུར་བའོ།་།ཡང་ན་ཀུན་ནས་དགེ་བ་ ་ཚོགས་སྒྲུབ་པའི་རྒྱྒྱུར་གྱུར་པ་སེ།་དཔེར་ན་ལམ་ནས་འགོ་ བ་ཞིག་མཐོང་ན་སེམས་ཅན་

ཐམས་ཅད་འཕགས་པའི་ལམ་དུ་ཞུགས་པར་ཤོག་ཅིག་།འདུག་པའི་ཚ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བྱང་ཆུབ་ཀི་སིང་པོར་འདུག་པར་ཤོག་ཅིག་།སོ་གཅོད་པའི་དུས་སུ་ངན་སོང་གསུམ་དང་

མི་དགེ་བ་ཐམས་ཅད་ཀི་སོ་གཅད་པར་ཤོག་ཅིག་།སོ་འབྱེད་པའི་ཚ་ནི་མཐོ་རིས་དང་ཐར་བའི་སོ་ཕེ་བར་ཤོག་ཅིག་ཅེས་པ་ལ་སོགས་པ་དང་།་མཐོང་བ་དང་།་ཐོས་པ་དང་།་དགེ་བའི་ཕོག

ས་སུ་འགྱུར་བར་སྨོན་ཅིང་ཡོངས་སུ་བ ོ་བ་སེ།་འཕགས་པ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོལས་གསུངས་པ་ལྟ་བུའོ」（D 205.4359.jo.201 a 7, b 3）

。
122
薩班明確地說明他所提及的《淨行經》是收錄於《華嚴經》中，所以他參考的應該是《華嚴
經‧淨行品》的某個藏譯本。其相關的經文是：「།དང་པོ་ནི་སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ལས། འཕགས་པ་འཇམ་དཔལ་གིས་བྱང་ཆུབ་

སེམས་དཔའ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་ལ་གསུངས་པའི་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལྟར་ཤེས་པར་བྱའོ༑」
（見薩班‧更噶堅贊著，百慈藏文古籍研

究室編， （ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་རབ་ཏུ་གསལ་བ）
《能仁密意極明論》 ，第 58 頁。）
（北京: 中國藏學出版社，2007）
123
《能仁密意極明論》是道次第修行的著作，其中的內容包括種姓、歸依、菩提心、六度、四
攝、五道、十地以及覺悟。此論的研究，可參 Migmar Tsering, “Sakya Pandita: Glimpses of His Three
Major Works”, The Tibet Journal vol.8，第 12 至 19 頁。
124
見薩班（2007：第 58 至 62 頁） 。薩班在此論中提到淨行和精進的正成就能對治懈怠，並建議
讀者可直接參考《華嚴經‧淨行品》更詳盡的內容。除此以外，他也建議讀者參考智藏（Jñānagarbha）
的《〈華嚴經‧淨行品〉攝義》（སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་དོན་བསྡུས）以獲得更簡潔的解釋。根據 Ui Hakuju
（1934）和 Suzuki（1961）都沒發現智藏撰寫和〈淨行品〉相關的著作，而在《丹珠爾》中只有
署 名 為 羅 睺 羅 賢 （ Rāhulabhadra ） 所 著 的 《〈 菩 薩 行 境 清 淨 經 〉 義 略 攝 》
（བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སོད་ཡུལ་ཡོང་སུ་དག་པའི་མདའི་དོན་མདོར་བསྡུས་པ，D 3965)。此著作的內容與薩班所引的不一致。也
許 Jñānagarbha 這部著作曾經存在過，只是沒被收錄到《丹珠爾》中。 （見 Sakya Paṇḍiṭa, translated
by Geshe Wangyal and Brian Cutillo, Illuminations: A Guide to Essential Buddhist Practices，第 146
30
述的內容及其排列順序與現存《藏譯》也有不少差異。125這些差異也許可以說明

薩班所見或輾轉引述的經文有可能是《藏譯》以外的另一個譯本。或許在《甘珠

爾》結集以前曾經流傳一個以上的《華嚴經》譯本，然而因為只有最佳譯本才會

被收錄到《甘珠爾》的政策實行後，其他譯本在流傳的過程中也漸漸地消失了。

此譯本如起身、開門、關門126等內容不僅在《略攝》有收錄，而且只出現在早期

印度、西藏和中國流傳的單行《淨行經》127，所以薩班是否確實引用自《華嚴經‧

淨行品》仍待商榷。當然另一個可能則是這些差異為薩班依照其所處的環境而增

補的。

自從薩班引用〈淨行品〉後，薩迦派僧人就非常熟悉其內容，但對於經文的

詮釋卻不相同於薩班的見解。例如哦欽‧恭秋倫竹（ངོར་ཆེན་དཀོན་ཆོག་ལྡུན་གྲུབ，1497－1557）

在《道果前行引導：三現分妙莊嚴論》（ལམ་འ ས་ ོན་འགའི་ ིད་ཡིག་ ང་གསུམ་མ ས་རྒྱན）（下略

《三現分》）128中以〈淨行品〉的內容作為將無記業轉化為善業的方法。129每天

頁。）
125
其中的出入可見附錄（二）
。這六十七句似乎並非全部屬於〈淨行品〉的經文，特別是最後的
十句似乎是薩班為了弟子的理解而額外添加了與耕植相關的內容。值得注意的是薩班此處對〈淨
行品〉引述並沒有一般引文的表達，如 ཞེས་བྱ་བ、ཞེས་གསུངས་སོ 等用語，而僅以 སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདོ་ལྟར་ཤེས་པར་

བྱའོ༑ 或……ལ་སོགས་པ་བྱ་བ་ཅི་བྱེད་པ་ཐམས་ཅད་དེ་དང་ཆ་མཐུན་པར་ཤེས་པར་བྱའོ། 來說明應當了知〈淨行品〉的內容，所以極有

可能其所列的經文並非引述自〈淨行品〉的經文。不僅如此，這些內容與原經文的範疇，即僧人
的日常作息也不太吻合。另外，後來寧瑪派的隆欽繞降‧智麥威塞 （ ོང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པ་ ི་མེད་འོད་ ེར，1308

－1364）在其《大圓滿心性休息大車釋》下（རོགས་པ་ཆེན་པོ་སེམས་ཉིད་ངལ་གསའི་

འགེལ་པ་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ།་སྨད་ཆ）中也引用了薩班所列的〈淨行品〉經文，但是在其引用的四十一句中卻刻意
避開這十句內容，似乎透露出該內容的可疑。
（謝謝高老師的提示）。
126
見附錄二，列號 5、16、17。
127
印度單行經對應的內容，見附錄三，列號 8、9、11，西藏的《淨行經》參上述 ཡེ་ཤེ་སེ 的引文，
而漢地單行本則參《求佛》和《本業》的內容，如： 「菩薩開戶時，心念言： 『十方天下人皆使早
開天門，入佛經門，莫復厭還者及自到[2]佛泥洹道』」[2]到＝致《宋》t《元》t《明》t《宮》t
（T 10.282.452 a 8-10）
；「菩薩閉戶時，心念言： 『十方天下人皆使早閉塞惡道門，諸所有宿命惡
悉燒盡』 」（T 10.282.452 a 13-15）
； 「凡開門戶 當願眾生 開現[43]道法 至於泥洹」[43]現＝視
《宋》t《元》t《明》t《宮》t。（T 10.281.447 c 29-448 a 1）以及「關閉門戶 當願眾生 閉塞
惡道 罪得除盡」 （T 10.281.448 a 1-2）
。
128
道果教授（ལམ་འ ས）是薩迦派主要的修行法門，傳承自印度的大瑜伽士毘如巴(Virūpa)，由前
行的「三現分」和正行的「三密續」所組成。「三現分」是共三乘的教法，可分成「不淨現分」、
「覺受現分」和「清淨現分」三個部分。「不淨現分」的教授有三個重點，即一、透過「思維輪
31
的行、住、坐、臥等業行多屬於無記業，雖不會導致惡果的顯現，但也不會產生

善的結果。倘若在每一個行為、舉止上調整動機，增加利益眾生的發心，就能把

原本毫無用處的無記業變成有意義的善業，進一步達到善用這難得的暇滿人身來

累計福德資糧的目的。

寧瑪派的隆欽繞降‧智麥威塞（ ོང་ཆེན་རབ་འབྱམས་པ་ ི་མེད་འོད་ ེར，1308-1364）（下略

（རོགས་པ་ཆེན་པོ་སེམས་ཉིད་ངལ་གསའི་འགེལ་པ་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ།་སྨད་ཆ）
「隆欽巴」）在《大圓滿心性休息大車釋》

130
（下略《大圓滿》）中也引用了〈淨行品〉
。隆欽巴對〈淨行品〉的認知與傳統

一致，即為了利益眾生而造作。他所引用的經文幾乎與薩班的引文相同，但摒除

該引文中可疑的內容。131

迴皆苦」令行者生起出離心，二、藉由「思維暇滿難得」令行者發起精進心，三、了知「業果不
壞」而懂得取捨善惡。「覺受現分」是為了成熟行者心性，產生進入金剛乘的增上意樂而說的教
授，而「清淨現分」則是為了讓行者產生對佛果的希求而詳細闡述修道的結果——佛的身、語、
意三業。「三密續」是整個金剛乘的核心教法。這樣的教授形式是 བླ་མ་དམ་པ་བསོད་ནམ་རྒྱལ་མཚན་（1312－
1375）開始的。 （參 Ngor chen Dkon mchog lhun grub, foreword by H.H. Sakya Trizin, translated by
Lobsang Dagpa and Jay Goldberg. The Three Visions: Fundamental Teachings of the Sakya Lineage of
Tibetan Buddhism (Ithaca: Snow Lion Publications, 2002)，第 xi 至 xvii.、20、112、201 頁。 ）《道果
前行引導：三現分妙莊嚴論》的研究，亦可參 Carl Stanley Rogers, “The conceptual background to a
Tibetan Buddhist meditational text of the Sa.skya tradition: Ngor.chen dkon.chog Lhun.grub’s
‘sNang.gsum mDzes.par Byed.pa’i rGyan’ ”(Ph.D. diss., University of Lancaster, 1992)。
129
由於目前筆者找不到此著作的原本，所以關於哦欽‧恭秋倫竹對〈淨行品〉的引用皆參考 Ngor
chen Dkon mchog lhun grub（2002：第 105 頁） 。恭秋倫竹在他的書中提到轉化的方法，可參考阿
闍黎智藏（Jñānagarbha）對〈淨行品〉所撰的《攝義》或參考他自己於書中所列的內容： “When
dwelling in the house, one should wish: ‘May all living beings attain the city of liberation’; When
sitting on a seat, ‘May they attain the Vajrāsana (i.e., the seat of enlightenment)’; When lying down to
sleep, ‘May they attain the Dharmakāya of the Buddha’; When rising, ‘May they attain the
Nirmānakāya’; When putting on clothes, ‘May they wear the cloth of piety and modesty’; When
bathing, ‘May they be separated from the dirt of the affliction’; When eating food, ‘May they gain food
of meditation’; When leaving the house, ‘May they be released from the city of worldly existence’;
When embarking on a path, ‘May they obtain the path of the Noble Ones’; When performing work,
‘May they complete the two purposes’; When entering the house, ‘May they enter the city of liberation’;
Having arrived, ‘May they reach the stage of Buddhahood,’ and the like.”（參同上，第 105 頁。）
130
見隆欽繞降‧智麥威塞著，百慈藏文古籍研究室編， （རོགས་པ་ཆེན་པོ་སེམས་
《大圓滿心性休息大車釋》

ཉིད་ངལ་གསའི་འགེལ་པ་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ།་སྨད་ཆ）
， ，第 78 至 80 頁。
（北京：中國藏學出版社，2009）
131
隆欽巴和薩班引文的比對可見附錄（二）。所謂可疑的內容是薩班引文中有些耕種等內容，不
像是〈淨行品〉會出現的內容。見附錄（二），列 58－67。
32
 此外, 於一切所作所行中, 僅應花時間於善類。
《經莊嚴》說：
「勝者

子！行時如是進入種種根的行境，同樣的，為了利益眾生而以理路和

【以上】的情況於《華嚴經·淨行品》中廣說。132
隨順語先前造作。」

從以上的四筆資料可以發現西藏古德對於《淨行經》和〈淨行品〉的瞭解都

已經有了相當多元的詮釋，如發願、迴向、對治懈怠或作為將無記業轉化為善業

的方法等。與此同時，古德們所列出的引文也可呈現出《淨行經》或〈淨行品〉

早期流傳的樣貌。

第三項 中國
早在三國時期，康僧會（247-280）就把《本業》的一百三十五句於各種行

境中發心的內容分成二百五十事，以取代秘禁在家人接觸的沙門戒，供孫皓拜讀。
133
不僅如此，唐朝法藏的門徒惠英也在他的《〈大方廣佛華嚴經〉感應傳》中提

到曾有西域梵僧說過誦讀《華嚴經‧淨行品》就如同具足了菩薩戒。134從這兩筆

中國文獻可瞭解到在很早的時候就有梵僧將單行流傳的異譯本或大部頭的〈淨行

品〉所傳達的概念詮釋為戒。

132
其對應的藏文：གཞན་ཡང་བྱ་བ་དང་སོད་པ་ཐམས་ཅད་དགེ་བའི་རྣམ་པ་འབའ་ཞིག་གིས་དུས་འདའ་བར་བྱ་སེ།་མདོ་སེའི་རྒྱན་ལས།་རྒྱལ་སྲས་སོད་ཚ་ཇི་ལྟ་ཇི་

ལྟ་བུར།།དབང་པའི་སོད་ཡུལ་ ་ཚོགས་འཇུག་འགྱུར་པ།།དེ་ལྟ་དེ་ལྟར་རིགས་ཤིང་མཐུན་ཚིག་གིས།།སེམས་ཅན་ཕན་ཕིར་དེ་ ོན་འདུ་བྱེད་དོ།།ཞེས་པའི་ཚུལ་ཏེ།་རྒྱས་པར།་སངས་རྒྱ

ས་ཕལ་པོ་ཆེའ་ི སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པ་ལས་གསུངས་པ།་ 見隆欽繞降（2009：第 78 頁）

。謝謝劉國威老師提供對此翻譯
修改的建議。
133
參僧祐《出三藏記集‧康僧會傳》：「晧問罪福之因[2]，會具[＊]為敷析，辭甚精辯，晧先有
才解，欣然大悅，因求看沙門戒。會以戒文祕禁，不可輕宣，乃取《本業》百三十五願分作二百
五十事，行步、坐起[3]，皆願眾生。晧見慈願致深，世書所不及，益增善意，即就會受五戒。」
[2]因＝由《宋》t《元》t《明》t。[＊]具＝其《宋》t《元》t《明》t。[3]步坐起＝住坐臥《宋》
t《元》t《明》t。（T 55.2145.97 a 4-9）
134
參惠英《〈大方廣佛華嚴經〉感應傳》 ：
「總章元年（668）
，西域有三藏梵僧來至京洛。高宗師
事，道俗歸敬。華嚴藏公猶為童子，頂禮三藏，請受菩薩戒。時眾白三藏言∶『此童子誦得《華
嚴大經》 ，兼解其義。』三藏驚歎曰∶『華嚴一乘是諸佛祕藏，難可遭遇，況通其義！若有人誦得
《華嚴‧淨行》一品，其人已得菩薩淨戒具足，不復更受菩薩戒！」（T 51.2074.175 a 5-11）
33
 後來中國本土的僧人則將〈淨行品〉視作等同毗尼的功能。譬如：明朝的性

祗有感〈淨行品〉對修行的重要性，從中抽取適合納入中國僧人修持戒律的三十

一句經文，配合密部咒語，製成《毗尼日用錄》。此舉更進一步將〈淨行品〉轉

變成僧人日常生活必須遵守的戒條。135清朝的覺源禪師和借庵老和尚在傳戒程序

中也教導受戒者依照《華嚴經‧淨行品》向文殊菩薩發一百四十大願，並且一願

一拜。136另外，清朝儀潤也在編寫《百丈清規證義記》中以十四句〈淨行品〉作

為不同主題的依據，比方說：薰塔137、化主138、化飯139、收供140和園頭141。以上

的例子都在在地顯示出不論是西域梵僧或華夏古德都不再只從經的角度看待〈淨

行品〉，他們認為〈淨行品〉也兼具戒的作用。這與印、藏大德的看法非常不一

樣。

除了把〈淨行品〉詮釋為戒外，不少古德也將〈淨行品〉看成是願的修行。

隋朝的慧遠（523－592）和唐朝新羅沙門義寂142都分別在各自撰寫的《大乘義章》
143
以及《〈菩薩戒本〉疏》 144 中引用了〈淨行品〉來解釋如何修願。明朝通潤

135
參性祗《毗尼日用錄》（X 60.1114.145 a 2-156 c 12）
。
136
參《覺源禪師與本師借庵老和尚論傳戒書》 ：「司羯磨者，當發露時，先教之以向十方佛前發
四宏誓願。司教授者，於過毗尼時，教之以《華嚴‧淨行品》向文殊前發一百四十大願，一願一
拜。然後，至問已發菩提心時，便可胷中了了，不至突如其來矣！」此書附於讀體《傳戒正範》
後。 （X 60.1128.676 c 24-677 a 4）
137
見 X 63.1244.418 c 14-16、19。
138
見 X 63.1244.454 b 16-20。
139
見 X 63.1244.454 c 5-11。
140
見 X 63.1244.455 a 4-7。
141
見 X 63.1244.456 a 11-13。
142
新羅沙門義寂為唐朝新羅高僧義湘（625－702）的弟子（參釋聖嚴， 《日韓佛教史略》 （臺北：
法鼓文化， 2005） ，第 175 頁） 。此《〈菩薩戒本〉疏》應撰於七百年前後。
143
參慧遠《大乘義章》 ：「依《瓔珞經》善趣位中修十種心名為「十信」 ：一、修信心，二、精進
心，三、修念心，四、修定心，五、修慧心，六、修成心，七、修捨心，八、修護心，九、迴向
心，十、修願心。……言「修願」者，隨時修習種種淨願，如《華嚴經‧淨行品》說。」 （T 44.1851.813
b 11-14、c 2-3）
144
義寂在有關「四十八輕‧攝眾生‧發願希求戒」中就引用了〈淨行品〉 「隨事興願」來解釋「常
應發一切願」的方法。 （參《 〈菩薩戒本〉疏》 ：「第五、發願希求戒。若佛子常應發一切願：孝順
父母、師僧、三寶，願得好師、同學、善知識，常教我大乘經、律，十發趣、十長養、十金剛、
十地，使我開解、如法修行，堅持佛戒，寧捨身命，念念不去心。若一切菩薩不發是願者，犯輕
垢罪。願猶善御，將趣勝果。若不發願，行無所籍，故制令發。七眾同學大小不共，所求異故。
文中『常應發一切願』者，隨事興願，無一空過，如《華嚴》中〈淨行品〉說。」 （T 40.1814.681
c 7-15））
34
（1565-1624）清楚地說明依循〈淨行品〉的修行能成就聖智。他在《〈楞伽經〉

合轍》討論有關修學「聖智三相」的第二相——「自願處相」中提到：若要具足

「自願處相」，應當學佛自利、利他，並且必須透過願的修行來達成，如〈淨行

品〉以觸事興願的方式證得一切勝妙功德。145華嚴宗的大德也從願和防護心念的

角度理解〈淨行品〉：法藏認為〈淨行品〉是以「願海」為宗，此「願海」特指

，隨行起，並且對事發願以防心不散146；慧苑（673-743）也認為〈淨行
「行願」

品〉是「以隨何巧願、離過為宗，成諸勝妙功德為趣」147；澄觀則在「隨事巧願、

防心不散」的基礎上將〈淨行品〉的要義擴充為「增長菩薩悲、智大行為宗，成

就普賢實德為趣」148。有關〈淨行品〉被理解為發願和防護心念的認知與晚期印

度高僧的詮釋一致。值得注意的是他們所提到的「願」似乎是想要達成某個目標

的決心，和「當願眾生」中「願」所表達的祈願或祝福的概念恐怕有些落差。

中國淨土宗對《華嚴經‧淨行品》也有其獨特的看法。北宋淨土宗省常法師

（959-1020）認為〈淨行品〉是成聖的宗要，因此極力闡揚〈淨行品〉。他不僅

刺指血書寫〈淨行品〉分派於眾人要求他們時常持誦，同時也結「淨行社」廣納

，當時的盛況無量。149宋
百餘公卿、伯牧，聚集千餘比丘僧眾共同修持〈淨行品〉

145
參通潤《〈楞伽經〉合轍》 ：「大慧！『無所有相』者，謂：聲聞、緣覺及外道，彼修習生。大
慧！『自願處相』者，謂：諸先佛自願處修生。大慧！『自覺聖智究竟相』者，一切法相無所計
著，得如幻三昧身，諸佛地處進趣行生。大慧！是名『聖智三相』。若成就此『聖智三相』者，
能到自覺聖智境界，是故——大慧！——『聖智三相』 ，當勤修學！『無所有相智』者，即二乘、
外道所修處生。問：何故前云當離，此云當學？前約入觀之初，固當用志不分，毫芒不著；此約
觀成之後，固當教網齊開，纖悉不漏。所以在彼時稱為惡見，在此時名為聖智。故下云：『為轉
彼惡見故，應當修學』 。
『自願處相』者，學諸佛自利、利他，二、 『願處修生』 ，如《華嚴•淨行
品》觸事興願，則獲一切勝玅功德。」上引文為經文，下引文為注釋。 （X 17.331.824 c 23-825 a 11）
146
參《〈華嚴經〉探玄記‧淨行品》 ：
「三、宗者。以「願海」為宗，但願有四種：一、誓願，謂
行前要期等；二、行願，此有二種，一、與行俱起，二、但對事發願，則此是行以防心不散故；
三、行後願，謂以行迴向，願得菩提等；四、自體無礙願，謂大願究竟同法性海，任運成辨一切
諸事。此中唯論行願，餘者義通可知。」（T 35.1733.184 c 21-27）
147
見《續〈華嚴經〉略疏刊定記‧淨行品》 ：「三、宗趣者，以隨何巧願離遏[3]為宗，成諸勝妙
功德為趣，亦可成後德用為趣。」[3]「遏」 ，疑「過」 ，次同。（X 3.221.646 a 15-16）
148
見《 〈大方廣佛華嚴經〉疏‧淨行品》 （T 35.1735.613 a 21-23）
149
參宋沙門志磐《佛祖統紀》（T 49.2035.265 a 8-21）
；明道衍《諸上善人詠》 （X 78.1547.173 c
16-174 a 3）
；魏道儒，
〈宗教融合與教化功能──以宋代兩種華嚴淨土信仰為例〉 ，《中華佛學學報》
第十三期卷上‧中文篇（臺北：中華佛學研究所，2000） ，第 300 頁。
35
朝主張禪、淨雙修的永明智覺禪師（904－975）在其《自行錄》所列的每日所行

一百零八件功行中也提到依〈淨行品〉發願，並且透過誦持此品使一切眾生於見

聞中入道。150另一位淨土宗的高僧——明朝的蓮池大師袾宏（1535～1615）認為

〈淨行品〉於日常生活修習菩提心的方法非常符合淨土宗的修持理念，因為淨土

宗主張「即塵勞而為佛事，不離穢土而已成淨邦」151，所以〈淨行品〉也能作為

成就淨土的方便。

筆者將以印度、西藏和中國古德對〈淨行品〉修行概念的詮釋整理如下：

表二、印度、西藏和中國古德對〈淨行品〉修行概念的詮釋
印度 西藏 中國

1. 發利益眾生菩提心 1. 發利益眾生菩提心 1. 戒

2. 增廣福德資糧的因 2. 發願  沙門戒

3. 具有迴向的功能 3. 具有迴向的功能  菩薩戒

4. 發願 4. 對治懈怠的方法  毗尼

5. 防護心念 5. 轉 化 無記 業為 善 業 2. 防護心念

的途徑 3. 發願

4. 成就淨土的方便

綜上所述，《淨行經》在印度曾經廣為流行，而古德對此經的引用多著重於

發心利益眾生的含義上，但當《淨行經》或後來收錄到《華嚴經》的〈淨行品〉

傳播到不同修行體系的西藏佛教和中國佛教後，漸漸延伸出更豐富的詮釋。這都

是為了適應不同修行需求所作的多元發展，由此也可看出此經活潑的應用面。

150
參文冲編《慧日永明寺智覺禪師自行錄》：「第八、每日常讀《大方廣佛華嚴‧淨行品》，依
文發一百四十大願，普令一切法界眾生見聞之中皆得入道。」（X 63.1232.159 c 2-4）
151
見袾宏《
〈楞嚴經〉摸象記》：
「淨行品。先德有以此品令蓮社中人各各持誦，蓋是即塵勞而為
佛事，不離穢土而已成淨邦者也！人各持誦，不亦宜乎。」 （X 12.276.508 c 9-12）
36
 第三章 漢、藏〈淨行品〉譯本比對

為了瞭解《六十》
、《八十》和《藏譯》之間的流傳面貌、傳本演變以及漢、

藏譯本之間的翻譯問題，本文將在第三章比對三個譯本，並且歸納經文的同異，

以初步釐清譯本之間的關係。接著，筆者在第四章針對譯本之間的差異現象進行

細部的分析和討論，藉以說明三個譯本的傳本關係，並且檢視〈淨行品〉漢、藏

譯本的翻譯問題。

本章分成三個部分進行。筆者先在第一節〈凡例〉中交代譯本比對的方法，

同時說明文中的體例與標記方式。接著，筆者在第二節中歸類三個譯本之間的差

異現象。最後，筆者在第三節針對先前的分類歸納其百分比比例，並初步推論三

個譯本之間的關係。

第一節 凡例

一、 由於長行和偈頌兩種文體所涉及的原因類型不同，很難一併處理，所以為

了方便後續差異分析的討論，筆者將經文分成三個主要段落，並以 1、2 和

3 標記。筆者以數字編排、標記經文以便在下一章「差異現象分析」中得

以準確地指出所要討論的內容，例如：當文中提到 1.1 即表示所指涉的對

象是第一段、第一句經文。

二、 在 3 中，每一句的句子尾端都有號碼標記該句在各自譯本的序數。

三、 本節第二項「差異現象歸類表」主要分成五類，以傳本同異為取決原則。

這五類是：

（一）《六十》與《八十》一致，《藏譯》不一致

（二）《六十》與《藏譯》一致，《八十》不一致

37
 （三）《六十》不一致，《八十》與《藏譯》一致

（四）《六十》、《八十》、《藏譯》皆不一致

（五）《六十》、《八十》、《藏譯》皆一致

四、 筆者以下列三種方式顯示所標記的內容在譯本之間的關係：

（一）單線者表示譯本之間不同的內容。

（二）雙線者表示該語詞或句子在其他譯本從缺。

（三）虛線者表示經文的措辭雖然不同，但內容大意一致。

五、 在「差異現象歸類表」中，筆者以單線顯示 1 和 2 內容中的差異，而針對 3

的部分不僅以單線、雙線或虛線顯示其中差異的關係，同時也將差異的內

容歸納為以上說明的五種類別。

六、 譯本內容歸納為「一致」的原則有：

（一）語詞表達相等，所含內容範疇一致，如：
3.15 《六十》 求出家法 當願衆生 得不退轉 心無障礙 15
《八十》 求請出家 當願衆生 得不退法 心無障礙 15
《藏譯》 རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་གསོལ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བར་ཆད་མེད་ཅིང་ཕིར་མི་ལོག་

པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 15
（在請求出家時，菩薩發心：
「祈願一切眾生無障礙，並且具
足不退法！」）

（二）概念一致，而表達不同，如：
3.8 《六十》 若上樓閣 當願衆生 昇佛法堂 得微妙法 8
《八十》 上昇樓閣 當願衆生 昇正法樓 徹見一切 8
《藏譯》 ཁང་ཐོག་དུ་ཕིན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཁྱད་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་ཅིང

་ཆོས་ཀི་ཁང་སེངས་སུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 8
（在前往樓閣時，菩薩發心：
「祈願一切眾生了悟一切法的殊
勝，並且前往法樓！」）

38
 （三）因文體轉換而內容範疇有出入，如：
3.67 《六十》 見樹豐果 當願衆生 起道樹行 成無上果 66
《八十》 若見果實 當願衆生 獲最勝法 證菩提道 67
《藏譯》 ཤིང་ཏོག་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིང་པོ་བང་ཆུབ་དུ་གཞོལ་ཞིང་།སངས་རྒྱས

་ཀི་ཆོས་བཙལ་བ་ཐམས་ཅད་འབྲས་བུ་ཡོད་དེ། འབྲས་བུའི་དམ་པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ

། ། 67
（看見果實時，菩薩發心：「祈願一切眾生努力於心要菩提，
具尋求佛法的一切果，即完全證得勝果！」）

（四）因文體轉換而額外補充四字句（參下列「八、有關額外四字句的內容」

的說明），如：
3.13 《六十》 若入僧坊 當願衆生 一切和合 心無限礙 13
《八十》 入僧伽藍 當願衆生 演說種種 無乖諍法 13
《藏譯》 དགེ་འདུན་གི་ར་བའི་མཚམས་འདའ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འགལ་བ་མེད་པའི་

ཆོས་དང་ལན་ཞིང་འཐུན་པར་འགོ་བ་མང་པོ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 13
（跨越僧院的界限時，菩薩發心：
「祈願一切眾生具足不相違
與極隨順的法！」）

（五）經文次序前後不一，但內容相等，如：
1.1 《八十》 ……云何得不害身、語、意業？云何得不可毀身、語、意業？
云何得不可壞身、語、意業？……
《藏譯》 … …
ལུས་ཀི་ལས་རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་རྣམ་པར་མ་ཉམས

་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས

་མི་འཕོགས་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་མི་འཕོགས་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མི་འཕོགས་པ་ཡིན……

（……【如何】是不壞身業？是不壞語業？是不壞意業？是不
被譏毀身業？是不被譏毀語業？是不被譏毀意業？是不害身
業？是不害語業？是不害意業？……）

39
七、 譯本內容歸納為「不一致」的原則：

（一）概念不盡相同，如：
3.32 《六十》 觀察諸法 當願衆生 見法真實 無所罣礙 32
《八十》 若修於觀 當願衆生 見如實理 永無乖諍 32
《藏譯》 ལྷག་མཐོང་ཡོངས་སུ་སོང་བ་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་ཉོན་མོངས་པ་མེད་

པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། །ཆོས་ཡང་དག་པར་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །32

（修習觀時，菩薩發心∶「祈願一切眾生具足無煩惱之法，見
真正如實之法！」）

（二）大部分內容相同，但 a 譯本具有較 b 譯本多的內容，如：

3.31 《六十》 三昧正受 當願衆生 向三昧門 得究竟定 31
《八十》 修行於定 當願衆生 以定伏心 究竟無餘 31
《藏譯》 ཞི་གནས་ཡོངས་སུ་སོང་བར་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་པ

་ལ་བརོན་ཞིང་ཞི་བ་དང་། །དུལ་བ་ལ་རབ་ཏུ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 31
（修習禪定時，菩薩發心∶「祈願一切眾生精進與無餘究竟
者，並且勤修習止息與調伏！」）

（三）比起其他譯本多出額外的四字句者。（參下列「八、有關額外四字句

的內容」的說明）

八、 有關額外四字句的內容，

（一）若是傳本本身就有，則歸納為「不一致」的類別。

（二）若為譯者為了填補格式的空缺而加，則歸納為「一致」的類別。

（三）若無法確定歸屬何因，則歸納為「不一致」的類別。

九、 《六十》和《八十》的新式標點為筆者所附。

十、 在斠訂和差異現象分析中所引用的工具書，《飜譯》依次標記頁碼和條次，

CD、Jä、MW、PTS、
《梵和》、《瑜伽》、《藏漢》、《佛光》、《パーリ》之出

處依次標記頁碼和欄次，《漢梵》則依次標記頁碼、條次、欄次，《漢語》

依次標記冊數、頁碼和欄位。
40
第二節 差異現象歸類表

1 智吉祥菩薩提問

0.0 《六十》 《大方廣佛華嚴經》卷第六

東晉天竺三藏佛馱跋陀羅譯
〈淨行品〉第七
《八十》 《大方廣佛華嚴經》卷第十四
于闐國三藏實叉難陀 奉制譯
〈淨行品〉第十一
《藏譯》 སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདོ་ལས། སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་ལེའུ་སེ།བཅུ་དྲུག

་པའོ།།
1.0 《六十》 爾時智首菩薩問文殊師利言：
《八十》 爾時智首菩薩問文殊師利菩薩言：
《藏譯》
དེ་ནས་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་གིས་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་འཇམ་དཔལ་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་སྨྲས་སོ། །

1.1 《六十》 佛子！云何菩薩不染身、口、意業，不害身、口、意業，不癡

身、口、意業，不退轉身、口、意業，不動身、口、意業，應
讚歎身、口、意業，淸淨身、口、意業，離煩惱身、口、意業，
隨智慧身、口、意業？
《八十》 佛子！菩薩云何得無過失身、語、意業？云何得不害身、語、
意業？云何得不可毀身、語、意業？云何得不可壞身、語、意
業？云何得不退轉身、語、意業？云何得不可動身、語、意業？
云何得殊勝身、語、意業？云何得淸淨身、語、意業？云何得
無染身、語、意業？云何得智爲先導身、語、意業？
《藏譯》 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཇི་ལྟར་ན་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པའི་ལུས་ཀི་ལས་དང་ལན་པ་ཡིན། ཁ་

ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པའི་ངག་གི་ལས་དང་ལན་པ་ཡིན། ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པའི་ཡིད་ཀི་ལས་དང་ལན་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་

ལས་རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ་ཡིན

། ལུས་ཀི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མི་འཕོ

གས་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་མི་འཕོགས་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མི་འཕོགས་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མི་ཟོག་པ་ཡིན།

ངག་གི་ལས་མི་ཟོག་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མི་ཟོག་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མི་འཁྲུགས་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་མི་

འཁྲུགས་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མི་འ ྲུགས་པ་ཡིན།ལུས་ཀི་ལས་བསྔགས་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་བསྔགས་པ་ཡིན

། ཡིད་ཀི་ལས་བསྔགས་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་རྣམ་པར་དག་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་རྣམ་པར་དག་པ་ཡིན། ཡིད་
41
 ཀི་ལས་རྣམ་པར་དག་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་ཉེ་བར་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་ཉེ་བར་ཉོན་མོངས་པ་

མེད་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་ཉེ་བར་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་ཡེ་ཤེས་སྔོན་དུ་འགོ་བ་ཡིན། ངག་གི་

ལས་ཡེ་ཤེས་སྔོན་དུ་འགོ་བ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་ཡེ་ཤེས་སྔོན་དུ་འགོ་པ་ཡིན།
1.2 《六十》 云何菩薩生處成就，姓成就，家成就，色成就，相成就，念成
就，智慧成就，趣成就，無畏成就，覺悟成就？
《八十》 云何得生處具足、種族具足、家具足、色具足、相具足、念具
足、慧具足、行具足、無畏具足、覺悟具足？
《藏譯》 རིགས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། རུས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། རྒྱྒྱུད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། ག ུགས་ཕུན་སུམ

་ཚོགས་པ་ཡིན། མཚན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། ན་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། བློ་གོས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡི

ན། རྟོགས་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། དགའ་བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། བློ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན།

1.3 《六十》 云何菩薩第一智慧，最上智慧，勝智慧，最勝智慧，不可量智
慧，不可數智慧，不可思議智慧，不可稱智慧，不可說智慧？
《八十》 云何得勝慧、第一慧、最上慧、最勝慧、無量慧、無數慧、不
思議慧、無與等慧、不可量慧、不可說慧？
《藏譯》 བློ་གོས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན། བློ་གོས་དམ་པར་གྱུར་པ་ཡིན། བློ་གོས་རབ་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན། བློ་གོས་ཚད་མེད་པ་ཡི

ན། བློ་གོས་གངས་མེད་པ་ཡིན། བློ་གོས་བསམ་གིས་མི་ཁབ་པ་ཡིན། བློ་གོས་མཚུངས་པ་མེད་པ་ཡིན། བློ་གོས་

གཞལ་དུ་མེད་པ་ཡིན། བློ་གོས་བརོད་དུ་མེད་པ་ཡིན།
1.4 《六十》 云何菩薩因力具足，意力具足，方便力具足，緣力具足，境界
力具足，根力具足，止觀力具足，定力具足？
《八十》 云何得因力、欲力、方便力、緣力、所緣力、根力、觀察力、
奢摩他力、毘鉢舍那力、思惟力？
《藏譯》 རྒྱྒྱུའི་སོབས་ཅན་ཡིན། །བསམ་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན། སོར་བའི་སོབས་ཅན་ཡིན། རེན་གི་སོབས་ཅན་ཡིན། དམིག

ས་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན། དབང་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན། རྣམ་པར་ལྟ་བའི་སོབས་ཅན་ཡིན། ཞི་གནས་ཀི་སོབས་ཅན་

ཡིན། ལག་མཐོང་གི་སོབས་ཅན་ཡིན། ངེས་པར་རྟོག་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན།

1.5 《六十》 云何菩薩善知陰、界、入，善知緣起法，善知欲、色、無色界，
善知過去、未來、現在？
《八十》 云何得薀善巧、界善巧、處善巧、緣起善巧、欲界善巧、色界
善巧、無色界善巧、過去善巧、未來善巧、現在善巧？
《藏譯》 ཕུང་པོ་ལ་མཁས་པ་ཡིན། ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན། སེ་མཆེད་ལ་མཁས་པ་ཡིན། རེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་

ལ་མཁས་པ་ཡིན། འདོད་པའི་ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན་གཟུགས་ཀི་ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན། གཟུགས་མེད་པའི་

ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན། འདས་པ་ལ་མཁས་པ་ཡིན། མ་འོངས་པ་ལ་མཁས་པ་ཡིན། ད་ལྟར་བྱུང་བ་ལ་མཁས་

པ་ཡིན།
1.6 《六十》 云何菩薩修七覺意，修空、無相、無作？
42
 《八十》 云何善修習念覺分、擇法覺分、精進覺分、喜覺分、猗覺分、
定覺分、捨覺分、空、無相、無願？
《藏譯》 ན་པ་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། ཆོས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་

ལ་མཁས་པ་ཡིན། བརྩོན་འགྲུས་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། དགའ་བ་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་

ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། རབ་ཏུ་བྱང་བ་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། ཏིང་ངེ་འ ིན་ཡ

ང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། བཏང་སོམས་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན།

སོང་པ་ཉིད་ཡོངས་སུ་བསོམས་པ་ཡིན། མཚན་མ་མེད་པ་ཡོངས་སུ་བསོམས་པ་ཡིན། སྨོན་པ་མེད་པ་ཡོངས་སུ་བ

སོམས་པ་ཡིན།
1.7 《六十》 云何菩薩滿足檀波羅蜜、尸波羅蜜、羼提波羅蜜、毘梨耶波羅
蜜、禪波羅蜜、般若波羅蜜，慈、悲、喜、捨？
《八十》 云何得圓滿檀波羅蜜、尸波羅蜜、羼提波羅蜜、毘梨耶波羅蜜、
禪那波羅蜜、般若波羅蜜及以圓滿慈、悲、喜、捨？
《藏譯》 སིན་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། ཚུལ་ ིམས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བ ོད་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བརྩོན་

འགྲུས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བསམ་གཏན་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། ཤེས་རབ་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བྱ

མས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། སིང་རེའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། དགའ་བའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བཏང་སོམ

ས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན།
1.8 《六十》 云何菩薩得是處、非處智力，過去、未來、現在業報智力，種
種諸根智力，種種性智力，種種欲智力，一切至處道智力，禪
定、解脫、三昧、垢、淨智力，宿命無礙智力，天眼無礙智力，
斷一切煩惱習氣智力？
《八十》 云何得處、非處智力，過、未、現在業報智力，根勝劣智力，
種種界智力，種種解智力，一切至處道智力，禪、解脫、三昧、
染、淨智力，宿住念智力，無障礙天眼智力，斷諸習智力？
《藏譯》 གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པར་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། འདས་པ་དང་། མ་བོན་པ་དང་། ད་ལྟར་བྱྱུང་བ

འི་ལས་ཀི་རྣམ་པར་སྨིན་པ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། དབང་པོ་དང་བརྩོན་འགྲུས་ཐ་དད་པ་ཡོངས་སུ་རོག

ས་པར་བྱ་བ་གཅིག་ནས་གཅིག་ཏུ་བརྒྱྒྱུད་པ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། ཁམས་ ་ཚོགས་དང་ཁམས་དུ་མའི་ཤེས་པར་བྱ་བ

་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། མོས་པ་ ་ཚོགས་དང་། མོས་པ་དུ་མ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། ཀུན་ཏུ་འགོ་བའི་

ལམ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། བསམ་གཏན་དང་རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་། ཏིང་ངེ་འ ིན་དང་སོམས་པར་འ

ཇུག་པ་དང་། ཀུན་ནས་ཉོན་མོངས་པ་དང་རྣམ་པར་བྱང་བ།དང་ལྡན་པ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། སིབ་་མེ

ད་པའི་རེས་སུ་ ན་པ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། ལའི་མིག་ཆགས་པ་མེད་པར་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ

་ཡིན། བག་ཆགས་ཀི་མཚམས་སོར་བ་ཡང་དག་པར་བཅད་་པ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན།
1.9 《六十》 云何菩薩常爲諸天王守護恭敬供養，龍王、鬼神王、乾闥婆王、
43
 阿脩羅王、迦樓羅王、緊那羅王、摩睺羅伽王、人王、梵天王
等守護、恭敬供養？
《八十》 云何常得天王、龍王、夜叉王、乾闥婆王、阿脩羅王、迦樓羅
王、緊那羅王、摩睺羅伽王、人王、梵王之所守護、恭敬供養？
《藏譯》 ལ་ཡི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ླུའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། གནོད་སིན་གི་དབང་པོས་ཡོང

ས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ། ི་ འི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ལ་མ་ཡིན་གི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན

། ནམ་མཁའ་ལྡིང་གི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། མི་འམ་ཅིའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ལྟོ་འ

ཕེ་ཆེན་པའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། མིའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ཚངས་པའི་དབང་པོས་

ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ལྷ་ཡི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། ཀླུ་ཡི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། གནོད་སིན་གི་དབང་

པོས་བཀུར་བ་ཡིན། ི་ འི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། ལ་མ་ཡིན་གི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། ནམ་མཁའ་ལིང་

གི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། མི་འམ་ཅིའི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། ལྟོ་འཕེ་ཆེན་པའི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན།

མི་ཡི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། ཚངས་པའི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན།
1.10 《六十》 云何菩薩爲衆生舍，爲救，爲歸，爲趣，爲炬，爲明，爲燈，
爲導，爲無上導？
《八十》 云何得與一切衆生爲依，爲救，爲歸，爲趣，爲炬，爲明，爲
照，爲導，爲勝導，爲普導？
《藏譯》 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཡིན། སྐྱབས་སུ་གྱུར་པ་ཡིན། དཔུང་གཉེན་དུ་གྱུར་པ་ཡིན། མགོན་དུ་

གྱུར་པ་ཡིན། སོན་མར་གྱུར་པ་ཡིན། ང་བར་གྱུར་པ་ཡིན། འོད་དུ་གྱུར་པ་ཡིན། འདེན་པར་གྱུར་པ་ཡིན། རྣམ་

པར་འ ེན་པར་གྱུར་པ་ཡིན། ཡོངས་སུ་འ ེན་པར་གྱུར་པ་ཡིན།

1.11 《六十》 云何菩薩於一切衆生爲第一，爲大，爲勝，爲上，爲無上，爲
無等，爲無等等？
《八十》 云何於一切衆生中爲第一，爲大，爲勝，爲最勝，爲妙，爲極
妙，爲上，爲無上，爲無等，爲無等等？
《藏譯》 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན། གཙོ་བོར་གྱུར་པ་ཡིན། ཐུ་བོར་གྱུར་པ་ཡིན། རབ་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན།

དམ་པར་གྱུར་པ་ཡིན། ཕུལ་དུ་གྱུར་པ་ཡིན། བླ་ན་མེད་པར་གྱུར་པ་ཡིན། ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་ཇི་ལྟར་ན་བྱང་ཆུབ་

སེམས་དཔའ་རྣམས་མཉམ་པ་མེད་པ་ཡིན།

44
2 文殊師利菩薩總答

2.1 《六十》 爾*時文殊師利答智首菩薩曰：

「善哉！善哉！——佛子！——
多所饒益，多所安隱，哀愍世間，惠利一切，安樂天、人，問
如是義。
《八十》 爾*時文殊師利菩薩告智首菩薩言：
「善哉！——佛子！——汝
今爲欲多所饒益，多所安隱，哀愍世間，利樂天人，問如是義。
《藏譯》 བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་འཇམ་དཔལ་གིས། བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་སྨྲས་སོ། །ཀེ་

རྒྱལ་བའི་སྲས་དེ་ལྟར་ཁྱོད་སེ་བོ་མང་པོ་ལ་ཕན་པ་དང་། སེ་བོ་མང་པོ་ལ་བདེ་བ་དང་འཇིག་རེན་ལ་སིང་བརེ་བ་དང་།

ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀི་དོན་དང་ཕན་པ་དང་། བདེ་བ་དང་བདེ་བར་རྣམ་པར་གཟུད་པའི་ཕིར་ཞུགས་ཤིང་། དེ་ལྟར་ཁྱོ

ད་རྣམ་པ་འདི་ལྟ་བུའི་གནས་དག་ཡོངས་སུ་འདི་བར་སེམས་པ་ནི།ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་ལེགས་སོ་ལེགས་སོ།
2.2 《六十》 佛子！菩薩成就身、口、意業，能得一切勝妙功德——於佛正
法心無罣礙，去、來、今佛所轉法輪能隨順轉，不捨衆生，明
達實相，斷一切惡，具足衆善，色像第一，悉如普賢大菩薩等
成就如來一切種智，於一切法悉得自在而爲衆生第二尊導。
《八十》 佛子！若諸菩薩善用其心，則獲一切勝妙功德。於諸佛法心無
所礙，住去、來、今諸佛之道。隨衆生住，恒不捨離，如諸法
相，悉能通達，斷一切惡，具足衆善，當如普賢色像第一，一
切行願皆得具足，於一切法無不自在而爲衆生第二導師。
《藏譯》 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དག་གི་སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་གང་དང་ལན་པས། བང་

ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཡོན་ཏན་གི་ཁྱད་པར་འདི་དག་ཐམས་ཅད་འཐོབ་པར་འགྱུར་བ་དང་། སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་

ཐམས་ཅད་ལ་ཐོགས་པ་མེད་པའི་ལུས་སུ་འགྱུར་བ་དང་། སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལན་འདས་འདས་པ་དང་། མ་བོན་པ་

དང་། ད་ལྟར་བྱུང་བ་རྣམས་ཀི་ལམ་དུ་འཇུག་པ་དང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་པའི་སེམས་ཀང་

དེ་དག་ལ་ཉེ་བར་གནས་པ་དང་། ཆོས་ཐམས་ཅད་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་རྣམ་པར་ལྟ་བ་ཡང་དེ་དག་ལ་ཉེ་བར་གནས་པ་ད

ང་།མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་སྤངས་པར་འགྱུར་བ་དང་། དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་དང་ལན་པར་འགྱུར་བ་དང་།

ཀུན་ཏུ་བཟང་ཞིང་ཀུན་ཏུ་མཛེས་པ་དང་། རྣམ་པའི་མཆོག་ཐམས་ཅད་དང་ལན་པ་དང་། ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་དབང་

བསྒྱུར་ཞིང་སྲོག་ཆགས་ཐམས་ཅད་ལ་སོན་པ་གཉིས་པར་འགྱུར་བའི་སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་ཡོད་དོ།
2.3 《六十》 佛子！何等身、口、意業能得一切勝妙功德？
《八十》 佛子！云何用心能獲一切勝妙功德？
《藏譯》 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་དག་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་གང་དང་ལན་པས། ཡོན་ཏན

་ཀི་ཁྱད་པར་འདི་དག་ཐམས་ཅད་ཐོབ་པར་འགྱུར་བའི་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་
དེ་དག་གང་ཞེ་ན།

45
3 文殊師利菩薩別答

（一）
《六十》與《八十》一致，《藏譯》不一致

3.9 《六十》 布施所珍 當願衆生 悉捨一切 心無貪著 9

《八十》 若有所施 當願衆生 一切能捨 心無愛著 9
《藏譯》 སིན་པ་གཏོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདག་གིར་བ་བ་མེད་དེ། ཡོངས་སུ་འཛིན་པ

འི་སེམས་མེད་ཅིང་བདག་གི་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་གཏོང་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 9
3.11 《六十》 若在危難 當願衆生 隨意自在 無所罣礙* 11
《八十》 若在厄難 當願衆生 隨意自在 所行無礙 11
《藏譯》 བཙོན་ར་ལ་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གནས་མེད་པ་ལ་སོད་ཅིང

་། གང་དུ་དགའ་བར་འདོང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 11
3.12 《六十》 以信捨家 當願衆生 棄捨世業 心無所著 12
《八十》 捨居家時 當願衆生 出家無礙 心得解脫 12
《藏譯》 ཁྱིམ་ནས་ཁྱིམ་མེད་པར་འབྱུང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེམས་བཅིངས་པ་དང་གོ

ལ་བ་མེད་ཅིང་ཆགས་པ་མེད་དེ་མི་དགོས་པ་དང་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 12
3.21 《六十》 自歸於法 當願衆生 深入經藏 智慧如海 21
《八十》 自歸於法 當願衆生 深入經藏 智慧如海 21
《藏譯》 ཆོས་ལ་སབས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཀི་གཏེར་རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར

་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 21
3.84 《六十》 見强健人 當願衆生 得金剛身 無有衰耄 83
《八十》 見無病人 當願衆生 入真實慧 永無病惱 84
《藏譯》
3.136 《六十》 遶塔三帀 當願衆生 得一向意 勤*求佛道 135
《八十》 遶*塔三帀 當願衆生 勤求佛道 心無懈歇 136
《藏譯》 ལན་གསུམ་དུ་བསྐོར་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བང་ཆུབ་ཏུ་མོས་པའི་ར

བ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 135

46
 （二）
《六十》與《藏譯》一致，《八十》不一致

3.14 《六十》 詣大小師 當願衆生 開方便門 入深法要 14

《八十》 詣大小師 當願衆生 巧事師長 習行善法 14
《藏譯》 མཁན་པོ་དང་སོབ་དཔོན་གི་དྲུང་དུ་འགོ་བའི་ཚེ། །བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལ་རོམ་ཞི

ང་ཆོ་ག་ལ་མཁས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 14
3.39 《六十》 著僧伽梨 當願衆生 大慈覆護 得不動法 39
《八十》 著僧伽梨 當願衆生 入第一位 得不動法 39
《藏譯》 སྣམ་སར་གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་འཁྲུགས་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ་ཐབས་ད

མ་པས་མངོན་པར་བཀབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 39

（三）
《六十》不一致，《八十》與《藏譯》一致

3.2 《六十》 孝事父母 當願衆生 一切護養 永得大安 2

《八十》 孝事父母 當願衆生 善事於佛 護養一切 2
《藏譯》 ཕ་མ་དང་འགོགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་བསབ་པའི་ཕི

ར་སངས་རྒྱས་དང་འགོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 2
3.3 《六十》 妻子集會 當願衆生 令出愛獄 無戀慕心 3
《八十》 妻子集會 當願衆生 怨親平等 永離貪著 3
《藏譯》 བུ་དང་བུ་མོ་དང་འགོགས་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྲེད་པ་དང་ཤིན་ཏུ་བྲལ་བས་ད

གའ་བ་དང་མི་དགའ་བ་དང་རྣམ་པར་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 3
3.4 《六十》 若得五欲 當願衆生 捨離貪惑 功德具足 4
《八十》 若得五欲 當願衆生 拔除欲箭 究竟安隱 4
《藏譯》 འདོད་པའི་ཡོན་ཏན་དང་འགོགས་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་

ཕིན་པས་འདོད་པའི་གསལ་ཤིང་རྣམ་པར་སེལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 4
3.16 《六十》 脫去俗服 當願衆生 解道修德 無復懈怠 16
《八十》 脫去俗服 當願衆生 勤修善根 捨諸罪軛 16
《藏譯》 གོས་དཀར་པོ་འདོར་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིག་པ་ལ་བརོན་པ་སྤངས་ཏེ། དགེ་

བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་སངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 16
3.18 《六十》 受著袈裟 當願衆生 捨離三毒 心得歡喜 18
《八十》 著袈裟衣 當願衆生 心無所染 具大仙道 18

47
 《藏譯》 གོས་ངུར་སྨྲིག་གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དང་སྲོང་ཆེན་པའི་སེམས་དང་ལན་ཞིང་

རོག་པ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 18
3.19 《六十》 受出家法 當願衆生 如佛出家 開導一切 19
《八十》 正出家時 當願衆生 同佛出家 救護一切 19
《藏譯》 རབ་ཏུ་འབྱུང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་རྣམས་སེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་སོང་བའི་ཕིར། དེ་བཞི

ན་གཤེགས་པའི་རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་རབ་ཏུ་བྱུང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 19
3.20 《六十》 自歸於佛 當願衆生 體解大道 發無上意 20
《八十》 自歸於佛 當願衆生 紹隆佛種 發無上意 20
《藏譯》 སངས་རྒྱས་ལ་སབས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དགེ་བ་ལ་མོས་པ་མངོན་པ

ར་སེས་པས། སངས་རྒྱས་ཀི་གདུང་མི་འཆད་པའི་དོན་དུ་བརོན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 20
3.31 《六十》 三昧正受 當願衆生 向三昧門 得究竟定 31
《八十》 修行於定 當願衆生 以定伏心 究竟無餘 31
《藏譯》 ཞི་གནས་ཡོངས་སུ་སོང་བར་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་པ

་ལ་བརོན་ཞིང་ཞི་བ་དང་། །དུལ་བ་ལ་རབ་ཏུ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 31
3.34 《六十》 下牀安足 當願衆生 履踐聖迹 不動解脫 34
《八十》 下足住時 當願衆生 心得解脫 安住不動 34
《藏譯》 རྐང་མཐིལ་གཞོག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེམས་རྣམ་པར་གོལ་བ་མི་འཁྲུགས་པ་

ལ་རབ་ཏུ་གནས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 34
3.41 《六十》 晨嚼楊枝 當願衆生 得調伏牙 噬諸煩惱 41
《八十》 嚼楊枝時 當願衆生 其心調淨 噬諸煩惱 41
《藏譯》 སོ་ཤིང་ཟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཉོན་མོངས་པ་ཤིན་ཏུ་བཅོམ་སེ། སེམས་དུལ་ཞི

ང་སེམས་རྣམ་པར་དག་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 41
3.44 《六十》 以水滌穢 當願衆生 具足淨忍 畢竟無垢 44
《八十》 洗滌形穢 當願衆生 淸淨調柔 畢竟無垢 44
《藏譯》 གཙང་སྦྲའི་ལས་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་དག་པའི་དངོས་པོས་གཙང་ཞིང

་དེས་པ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 44
3.49 《六十》 發趾向道 當願衆生 趣佛菩提 究竟解脫 49
《八十》 發趾向道 當願衆生 趣佛所行 入無依處 49
《藏譯》 སོད་ཡུལ་དུ་མངོན་པར་ཞུགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གནས་མེད་པར་གཞོལ་ཞིང་

སངས་རྒྱས་ཀི་སོད་ཡུལ་ལ་མངོན་དུ་ཕོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 49
3.52 《六十》 見趣高路 當願衆生 昇無上道 超出三界 52
《八十》 見昇高路 當願衆生 永出三界 心無怯弱 52

48
 《藏譯》 ལམ་མཐོ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་ཞུམ་པ་མེད་དེ་ཁམས་གསུམ་ལ

ས་གེན་དུ་འཕགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 52
3.60 《六十》 若見大樹 當願衆生 離我諍心 無有忿恨 60
《八十》 若見大柱 當願衆生 離我諍心 無有忿恨 60
《藏譯》 ཀ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཁོ་ཞིང་མཁོན་དུ་འཛིན་པ་དང་བྲལ་ཏེ། ཁེང

ས་པ་དང་། འཁྲུགས་པ་དང་རྣམ་པར་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 60
3.63 《六十》 若見剌棘 當願衆生 拔三毒剌 無賊害心 63
《八十》 見棘刺樹 當願衆生 疾得翦除 三毒之剌 63
《藏譯》 ཤིང་ཚེར་མ་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སང་དང་གཏི་མུ

ག་མེད་ཅིང་ཚེར་མ་དང་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 63
3.64 《六十》 見樹茂葉 當願衆生 以道自蔭 入禪三昧 64
《八十》 見樹葉茂 當願衆生 以定解脫 而爲蔭映 64
《藏譯》 ཤིང་ལོ་མ་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བསམ་གཏན་དང་རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་

ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་སོམས་པར་འཇུག་པ་དག་གིས་རབ་ཏུ་གཡོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 64
3.65 《六十》
《八十》 若見華開 當願衆生 神通等法 如華開敷 65
《藏譯》 མེ་ཏོག་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་མངོན་པར་ཤེས་པའི་མེ་ཏོ

ག་རྒྱས་པས་མེ་ཏོག་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 65
3.70 《六十》 若見浴池 當願衆生 入佛智海 問荅無窮 69
《八十》 若見池沼 當願衆生 語業滿足 巧能演說 70
《藏譯》 རིང་བུ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཚིག་ཤིན་ཏུ་བསན་པ་ལ་མ

ཁས་ཤིང་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀིས་རྒྱས་པའི་ཚིག་གི་ལས་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 70
3.76 《六十》 見無憂林 當願衆生 心得歡喜 永除憂惱 75
《八十》 見無憂林 當願衆生 永離貪愛 不生憂怖 76
《藏譯》 མྱ་ངན་མེད་པའི་ནགས་ཚལ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྲེད་པ་ཤིན་ཏུ་མེད་ཅི

ང་མྱ་ངན་མེད་པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 76
3.79 《六十》 見素服人 當願衆生 究竟得到 頭陀彼岸 78
《八十》 見無嚴飾 當願衆生 捨諸飾好 具頭陀行 79
《藏譯》 རྒྱན་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕི

ན་པ་ཐོབ་པས་རྒྱན་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 79
3.82 《六十》 見歡樂人 當願衆生 得無上樂 淡泊無患 81
《八十》 見歡樂人 當願衆生 常得安樂 樂供養佛 82

49
 《藏譯》 སེམས་ཅན་བདེ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བདེ་བའི་ཡོ་བད་

ཐམས་ཅད་རབ་ཏུ་ཐོབ་པས་ཤིན་ཏུ་བདེ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 82
3.87 《六十》 見醜陋人 當願衆生 遠離鄙惡 以善自嚴 86
《八十》 見醜陋人 當願衆生 於不善事 不生樂著 87
《藏譯》 མི་སྡུག་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གི་

བ་བ་ལ་མོས་པ་ཆུང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 86
3.89 《六十》 見背恩人 當願衆生 常見賢聖 不作衆惡 88
《八十》 見背恩人 當願衆生 於有惡人 不加其報 89
《藏譯》 དིན་གཟོ་བ་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ལྟ་བ་

ལ་དིན་དུ་གཟོ་བ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 88
3.92 《六十》 若見仙人 當願衆生 向正真道 究竟解脫 91
《八十》 見苦行人 當願衆生 依於苦行 至究竟處 92
《藏譯》 དཀའ་ཐུབ་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་པར་བ་བ་ལ་

བརོན་ཞིང་དཀའ་ཐུབ་ལ་ཤིན་ཏུ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 91
3.93 《六十》 見苦行人 當願衆生 堅固精勤 不退佛道 92
《八十》 見操行人 當願衆生 堅持志行 不捨佛道 93
《藏譯》 བརྡུལ་ཞུགས་ལ་ཞུགས་པ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བང་ཆུབ

་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་བའི་ཕིར་བརྡུལ་ཞུགས་དམ་པོར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 92
3.104 《六十》 若見妙色 當願衆生 得上妙色 天人讚歎 103
《八十》 見處林藪 當願衆生 應爲天人 之所歎仰 104
《藏譯》 ནགས་ཚལ་གི་འདབས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན

་གི་བསྔགས་པར་འོས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 103
3.106 《六十》 到人門戶 當願衆生 入摠持門 見諸佛法 105
《八十》 到人門戶 當願衆生 入於一切 佛法之門 106
《藏譯》 སོར་ཕིན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་སོར་ཕིན་པར་གྱུ

ར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 105
3.116 《六十》 得香美食 當願衆生 知節少欲 情無所著 115
《八十》 若得美食 當願衆生 滿足其願 心無羡欲 116
《藏譯》 ཁ་ཟས་བསོད་པར་ཐོབ་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཟང་ཟིང་མེད་པའི་སེམས་དང་ལན་ཞི

ང་སྨོན་ལམ་ཐམས་ཅད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 115
3.119 《六十》 得麤澀食 當願衆生 永得遠離 世間愛味 118
《八十》 得麤澀食 當願衆生 心無染著 絕世貪愛 119

50
 《藏譯》 སྣྡུམ་བག་མེད་པའི་ཁ་ཟས་ཐོབ་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འཇིག་རེན་གི་སྲེད་པ་དང་

བྲལ་ཏེ་སྣྡུམ་བག་མེད་པའི་སེམས་སུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 118
3.122 《六十》 飯食已訖 當願衆生 德行充盈 成十種力 121
《八十》 飯食已訖 當願衆生 所作皆辨 具諸佛法 122
《藏譯》 ཟན་ཟོས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་ཅིང་བ་བ་བས

་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 121
3.131 《六十》 諦觀如來 當願衆生 悉睹十方 端正如佛 130
《八十》 諦觀佛時 當願衆生 皆如普賢 端正嚴好 131
《藏譯》 མིག་མི་འགེབས་པར་ལྟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀུན་ཏུ་མཛེས་པས་ཀུན་ཏུ་བཟང་པོ

ར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 130
3.134 《六十》 頂禮佛塔 當願衆生 得道如佛 無能見頂 133
《八十》 頂禮於塔 當願衆生 一切天人 無能見頂 134
《藏譯》 སི་བོས་ཐུག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན་གི་སི་གཙུག་བལྟ

ར་མི་སྣང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 133
3.138 《六十》 讚佛相好 當願衆生 光明神德 如佛法身 137
《八十》 讚佛相好 當願衆生 成就佛身 證無相法 138
《藏譯》 མཚན་རྣམས་བརོད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མཚན་ཉིད་མེད་པའི་ཆོས་ལ་གཞོལ་

ཞིང་ཡན་ལག་དམ་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 137
3.140 《六十》 昏夜寢息 當願衆生 休息諸行 心淨無穢 139
《八十》 以時寢息 當願衆生 身得安隱 心無動亂 140
《藏譯》 ལུས་མྱོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བསམ་པ་ལ་རོག་པ་མེད་ཅིང་ལུས་ཀི་འདུ་བེད་ཤི

ན་ཏུ་བདེ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 139

（四）
《六十》
、《八十》
、《藏譯》皆不一致

3.27 《六十》 若入房舍 當願衆生 昇無上堂 得不退法 27

《八十》 若入堂宇 當願衆生 昇無上堂 安住不動 27
《藏譯》 གཙུག་ལག་ཁང་དུ་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་འཕོགས་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ

་བླ་ན་མེད་པའི་གནས་ལ་རྣམ་པར་སོད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 27
3.29 《六十》 正身端坐 當願衆生 坐佛道樹 心無所倚 29
《八十》 正身端坐 當願衆生 坐菩提座 心無所著 29
《藏譯》 འདུག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་གནས་པའི་སེམས་ཀིས་སིང་པོ་བང་ཆུབ་ལ་འདུག

51
 ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 29

（五）
《六十》
、《八十》
、《藏譯》皆一致

3.1 《六十》 菩薩在家 當願衆生 捨離家難 入空法中 1

《八十》 菩薩在家 當願衆生 知家性空 免其逼迫 1
《藏譯》 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་འདི་ལ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཁྱིམ་གི་ནང་དུ་འདུག་པའི་ཚེ།སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་

ཤེས་པ་དང་ལན་པས་ཁྱིམ་གི་ཐིབས་པོས་ཟིལ་གིས་མི་ནོན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 1
3.5 《六十》 若在妓樂 當願衆生 悉得法樂 見法如幻 5
《八十》 妓樂聚會 當願衆生 以法自娛 了妓非實 5
《藏譯》 གླུ་དང་གར་དང་རོལ་མོ་དང་སིལ་སན་དང་འགོགས་པའི་ཚེ༑ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གར

་མཁན་གིས་ཚོན་ལྟ་བུར་མཐོང་བ་དང་ལན་ཞིང་ཆོས་ཡང་དག་པར་འགོ་བའི་བརོད་པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེ

ས་སེམས་བསེད་དོ། ། 5
3.6 《六十》 若在房室 當願衆生 入賢聖地 永離欲穢 6
《八十》 若在宮室 當願衆生 入於聖地 永除穢欲 6
《藏譯》 ཆུང་མའི་འཁོར་གི་ནང་ན་འདུག་པའི་ཚེ།བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདོད་པའི་གསལ་ཤིང་ད

ང་བྲལ་ཞིང་འཕགས་པའི་སར་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 6
3.7 《六十》 著寶瓔珞 當願衆生 捨去重擔 度有無岸 7
《八十》 著瓔珞時 當願衆生 捨諸僞飾 到真實處 7
《藏譯》 རྒྱན་གིས་བརྒྱན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྲིད་པར་འབྱུང་བ། འཇིག་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་

ཕིན་པས་ཁུར་བོར་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 7
3.8 《六十》 若上樓閣 當願衆生 昇佛法堂 得微妙法 8
《八十》 上昇樓閣 當願衆生 昇正法樓 徹見一切 8
《藏譯》 ཁང་ཐོག་དུ་ཕིན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཁྱད་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་ཅིང

་ཆོས་ཀི་ཁང་སེངས་སུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 8
3.10 《六十》 若在聚會 當願衆生 究竟解脫 到如來會 10
《八十》 衆會聚集 當願衆生 捨衆聚法 成一切智 10
《藏譯》 མ་བྲལ་ཞིང་འགོགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་ཀི་མཐར་ཕི

ན་ཏེ། འདུ་བ་དང་ཤིན་ཏུ་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 10
3.13 《六十》 若入僧坊 當願衆生 一切和合 心無限礙 13
《八十》 入僧伽藍 當願衆生 演說種種 無乖諍法 13
《藏譯》 དགེ་འདུན་གི་ར་བའི་མཚམས་འདའ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འགལ་བ་མེད་པའི་
52
 ཆོས་དང་ལན་ཞིང་འཐུན་པར་འགོ་བ་མང་པོ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 13
3.15 《六十》 求出家法 當願衆生 得不退轉 心無障礙 15
《八十》 求請出家 當願衆生 得不退法 心無障礙 15
《藏譯》 རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་གསོལ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བར་ཆད་མེད་ཅིང་ཕིར་མི་ལོག་

པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 15
3.17 《六十》 剃除鬚髮 當願衆生 斷除煩惱 究竟寂滅 17
《八十》 剃除鬚髮 當願衆生 永離煩惱 究竟寂滅 17
《藏譯》 སྐྲ་དང་ཁ་སྤྤུ་འབྲེག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་མཉམ་པར་བཞག་ཅིང་ཉོན་མོང

ས་པ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 17
3.22 《六十》 自歸於僧 當願衆生 統理大衆 一切無礙 22
《八十》 自歸於僧 當願衆生 統理大衆 一切無礙 22
《藏譯》 དགེ་འདུན་ལ་སབས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆགས་པའི་གནས་དང་བྲལ

་ཞིང་དགེ་འདུན་ཡོངས་སུ་སྡུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 22
3.23 《六十》 受持淨戒 當願衆生 具足修習 學一切戒 23
《八十》 受學戒時 當願衆生 善學於戒 不作衆惡 23
《藏譯》 བསབ་པའི་ཚིག་ཡང་དག་པར་ལེན་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཚུལ་བཟང་པོ་ལ་ཡ

ང་དག་པར་སོད་ཅིང་བསབ་པ་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་སོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 23
3.24 《六十》 受行道禁 當願衆生 具足道戒 修如實業 24
《八十》 受闍梨教 當願衆生 具足威儀 所行真實 24
《藏譯》 སོབ་དཔོན་གིས་བསན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལོག་པ་མ་ཡིན་པའི་ལས་ལ་སོད་ཅི

ང་ཚུལ་དང་སོད་ཡུལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 24
3.25 《六十》 始請和上 當願衆生 得無生智 到於彼岸 25
《八十》 受和上教 當願衆生 入無生智 到無依處 25
《藏譯》 མཁན་པོས་བསན་པའི་ཚེ། །བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གནས་མེད་པ་ལ་ཡང་དག་པར་གཞོ

ལ་ཞིང་མི་སེ་བའི་ཡེ་ཤེས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 25
3.26 《六十》 受具足戒 當願衆生 得勝妙法 成就方便 26
《八十》 受具足戒 當願衆生 具諸方便 得最勝法 26
《藏譯》 བསེན་པར་རོགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཁྱད་པར་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་

ཕིན་སེ་ཐབས་མཁས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 26
3.28 《六十》 若敷牀座 當願衆生 敷善法座 見真實相 28
《八十》 若敷牀座 當願衆生 開敷善法 見真實相 28
《藏譯》 སན་གདིང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་ཞིང་ལེགས་པར་བ

53
 ཀོད་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 28
3.30 《六十》 結跏趺坐 當願衆生 善根堅固 得不動地 30
《八十》 結跏趺坐 當願衆生 善根堅固 得不動地 30
《藏譯》 སིལ་མོ་ཀྲུང་འཆའ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་གཡོ་བའི་ས་ལ་དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ

་བརན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 30
3.32 《六十》 觀察諸法 當願衆生 見法真實 無所罣礙*32
《八十》 若修於觀 當願衆生 見如實理 永無乖諍 32
《藏譯》 ལྷག་མཐོང་ཡོངས་སུ་སོང་བ་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་ཉོན་མོངས་པ་མེད་

པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། །ཆོས་ཡང་དག་པར་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
32
3.33 《六十》 捨跏*趺坐 當願衆生 知諸行性 悉歸散滅 33
《八十》 捨跏趺坐 當願衆生 觀諸行法 悉歸散滅 33
《藏譯》 སིལ་མོ་ཀྲུང་འཇིག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་མཉམ་པར་བཞག་ཅིང་འདུ་བེད་

ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གིས་འཇིག་པ་རྣམ་པར་མཐོང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 33
3.35 《六十》 始擧足時 當願衆生 越度生死 善法滿足 35
《八十》 若擧於足 當願衆生 出生死海 具衆善法 35
《藏譯》 རྐང་མཐིལ་འདེགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པ་དང་ལན་པ་ཐོབ་

སེ། འཁོར་བའི་རྒྱ་མཚོར་བིང་བ་ལས་འཐོན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 35
3.36 《六十》 被著衣裳 當願衆生 服諸善根 每知慚愧 36
《八十》 著下裙時 當願衆生 服諸善根 具足慚愧 36
《藏譯》 སྨད་གཡོགས་གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ངོ་ཚ་ཤེས་ཤིང་ཁེལ་ཡོད་པ་བླ་ན་མེད་པ

་དང་ལན་ཞིང་དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་བརན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 36
3.37 《六十》 整服結帶 當願衆生 自檢修道 不壞善法 37
《八十》 整衣束帶 當願衆生 檢束善根 不令散失 37
《藏譯》 སྐ་རགས་འཆིངས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་འཁྲུགས་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། ད

གེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་འབྲེལ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 37
3.38 《六十》 次著上衣 當願衆生 得上善根 究竟勝法 38
《八十》 若著上衣 當願衆生 獲勝善根 至法彼岸 38
《藏譯》 བླ་གོས་གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཁྱད་པར་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་

པ་ཐོབ་སེ། གོང་ནས་གོང་དུ་དགེ་བའི་ར་བ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 38
3.40 《六十》 手執楊枝 當願衆生 心得正法 自然淸淨 40
《八十》 手執楊枝 當願衆生 皆得妙法 究竟淸淨 40

54
 《藏譯》 སོ་ཤིང་ལེན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་དག་པའི་དངོས་པོ་འཐོབ་པའི་ཕིར་ད

མ་པའི་ཆོས་རྣམ་པར་དག་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 40
3.42 《六十》 左右便利 當願衆生 蠲除污穢 無婬怒癡 42
《八十》 大小便時 當願衆生 棄貪瞋癡 蠲除罪法 42
《藏譯》 དབེན་པར་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སང་དང་། གཏི་མུ

ག་སྤངས་ཏེ། སིག་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག །ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 42

3.43 《六十》 已而就水 當願衆生 向無上道 得出世法 43
《八十》 事訖就水 當願衆生 出世法中 速疾而往 43
《藏譯》 ཆུ་ངོགས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འཇིག་རེན་ལས་འདས་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅ

ད་ལ་ཤིན་ཏུ་འབྱུང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 43
3.45 《六十》 以水盥掌 當願衆生 得上妙手 受持佛法 45
《八十》 以水盥掌 當願衆生 得淸淨手 受持佛法 45
《藏譯》 ལག་པ་འཁྲུ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅདགཟུང་ཞིང་བཅ

ང་པའི་ཕིར་བཀ་ཤིས་ཀི་ལག་པ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 45
3.46 《六十》 澡漱口齒 當願衆生 向淨法門 究竟解脫 46
《八十》 以水洗面 當願衆生 得淨法門 永無垢染 46
《藏譯》 ངོ་འཁྲུ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་ཉོན་མོངས་པ་དང་བྲལ་ཞིང་ཆོས་ཐམས་ཅད་

ཀི་སོ་རྣམ་པར་དག་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 46
3.47 《六十》 手執錫杖 當願衆生 設淨施會 見道如實 47
《八十》 手執錫杖 當願衆生 設大施會 示如實道 47
《藏譯》 འཁར་བ་ལེན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མཆོད་སིན་བས་ཤིང་ལམ་སོན་པར་གྱུར་ཅིག་

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 47
3.48 《六十》 擎持應器 當願衆生 成就法器 受天人供 48
《八十》 執持應器 當願衆生 成就法器 受天人供 48
《藏譯》 ལྷྡུང་བཟེད་ལེན་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འགོ་བ་ཐམས་ཅད་ཀིས་མཆོད་པར་འོས་

ཤིང་སྣོད་དུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 48
3.50 《六十》 若已在道 當願衆生 成就佛道 無餘所行 50
《八十》 若在於道 當願衆生 能行佛道 向無餘法 50
《藏譯》 ལམ་དུ་ཞུགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕི་ན་མ་ལུས་པར་འགོ་ཞིང་སངས་རྒྱས་ཀི་ལ

མ་དུ་ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 50
3.51 《六十》 涉路而行 當願衆生 履淨法界 心無障礙*51
《八十》 涉路而去 當願衆生 履淨法界 心無障礙 51

55
 《藏譯》 འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཆོས་བསིབས་པ་མེད་པ་གྲུབ་

པར་གྱུར་པས་ཆོས་ཀི་དབིངས་མཐའ་དང་དབུས་མེད་པ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 51
3.53 《六十》 見趣下路 當願衆生 謙下柔軟 入佛深法 53
《八十》 見趣下路 當願衆生 其心謙下 長佛善根 53
《藏譯》 ལམ་དམའ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་བརན་ཅིང་སངས

་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ལ་ཤིན་ཏུ་འདུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 53
3.54 《六十》 若見險路 當願衆生 棄捐惡道 滅除邪見 54
《八十》 見斜曲路 當願衆生 捨不正道 永除惡見 54
《藏譯》 ལམ་ཉམ་ང་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྟ་བ་ཡོ་ཞིང་མྱི་དང་བ་དང་བྲལ་ཏེ་ལ

མ་ཉམ་ང་བ་ཡོངས་སུ་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 54
3.55 《六十》 若見直路 當願衆生 得中正意 身口無曲 55
《八十》 若見直路 當願衆生 其心正直 無諂無誑 55
《藏譯》 ལམ་དང་པོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གཡོ་མེད་ཅིང་སྒྱུ་མེད་དེ་སེམས་དང་པོ་ད

ང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 55
3.56 《六十》 見道揚塵 當願衆生 永離塵穢 畢竟淸淨 56
《八十》 見路多塵 當願衆生 遠離塵坌 獲淸淨法 56
《藏譯》 ལམ་རྡུལ་ཆེན་པོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་རྡུལ་མེད་པའི་ཆོས་ཡང་དག་

པར་ཐོབ་སེ་འདོད་ཆགས་པར་འགྱུར་བའི་ཆོས་ལས་རྣམ་པར་གོལ་བའི་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 56
3.57 《六十》 見道無塵 當願衆生 大悲所熏 心意柔潤 57
《八十》 見路無塵 當願衆生 常行大悲 其心潤澤 57
《藏譯》 རྡུལ་མེད་པའི་ལམ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིང་རེ་ཆེན་པོ་ཡོངས་སུ་བསོམ་པ

་དང་ལན་ཞིང་སེམས་འཇམ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 57
3.58 《六十》 見深坑㵎 當願衆生 向正法界 滅除諸難 58
《八十》 若見險道 當願衆生 住正法界 離諸罪難 58
《藏譯》 གཡང་ས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིབ་པ་མེད་པར་རོགས་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་ཅི

ང་སིག་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བསྩལ་ཏེ་དགེ་བའི་ཆོས་ལ་རབ་ཏུ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
58
3.59 《六十》 見聽訟堂 當願衆生 說甚深法 一切和合 59
《八十》 若見衆會 當願衆生 說甚深法 一切和合 59
《藏譯》 འཁོར་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དུས་གསུམ་དུ་གཏོགས་པའི་ཆོས་ཟབ་མོ་བས

ན་པ་དང་འཐུན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 59
3.61 《六十》 若見叢林 當願衆生 一切敬禮 天人師仰 61

56
 《八十》 若見叢林 當願衆生 諸天及人 所應敬禮 61
《藏譯》 ནགས་ཚལ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅད་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་འཇིག་རེན་དུ་བཅས་པས་ཕག་

བ་བའི་གནས་སུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 61
3.62 《六十》 若見高山 當願衆生 得無上善 莫能見頂 62
《八十》 若見高山 當願衆生 善根超出 無能至頂 62
《藏譯》 རི་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐོབ་པར་དཀའ་བ་དང་ཐིབས་པོ་མེད་པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་

ཅིང་དགེ་བའི་ར་བ་ཐམས་ཅད་ཀིས་མངོན་པར་འཕགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 62
3.66 《六十》 見樹好華 當願衆生 開淨如華* 相好滿具 65
《八十》 若見樹華 當願衆生 衆相如華 具三十二 66
《藏譯》 མེ་ཏོག་གི་ཤིང་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེས་བུ་ཆེན་པའི་མཚན་སུམ་ཅུ་ར་གཉི

ས་ཀི་མེ་ཏོག་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 66
3.67 《六十》 見樹豐果 當願衆生 起道樹行 成無上果 66
《八十》 若見果實 當願衆生 獲最勝法 證菩提道 67
《藏譯》 ཤིང་ཏོག་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིང་པོ་བང་ཆུབ་དུ་གཞོལ་ཞིང་།སངས་རྒྱས

་ཀི་ཆོས་བཙལ་བ་ཐམས་ཅད་འབྲས་བུ་ཡོད་དེ། འབྲས་བུའི་དམ་པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ

། ། 67
3.68 《六十》 見諸流水 當願衆生 得正法流 入佛智海 67
《八十》 若見大河 當願衆生 得預法流 入佛智海 68
《藏譯》 ཆུ་ཀླུང་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཡེ་ཤེས་ཉམས་སུ་མྱོང་སེ། ཆོ

ས་ཀི་རྒྱྒྱུད་ལ་མཉམ་པར་བཞག་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 68
3.69 《六十》 若見陂水 當願衆生 悉得諸佛 不壞正法 68
《八十》 若見陂澤 當願衆生 疾悟諸佛 一味之法 69
《藏譯》 ལུ་མ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད་རོ་གཅིག་པའི་ཕི

ར་སེ་གོལ་གཏོགས་པ་ཙམ་གིས་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 69
3.71 《六十》 見人汲井 當願衆生 得如來辯 不可窮盡 70
《八十》 若見汲井 當願衆生 具足辯才 演一切法 71
《藏譯》 ཁོན་པ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་འབོར་པ་དང་ལན་ཞིང་སྤོབས་

པ་མང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 71
3.72 《六十》 若見泉水 當願衆生 善根無盡 境界無上 71
《八十》 若見涌泉 當願衆生 方便增長 善根無盡 72
《藏譯》 མཚོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གོང་ནས་གོང་དུ་དམིགས་པ་ལ་རབ་ཏུ་བརོན་ཞི

ང་དགེ་བའི་ར་བ་མི་ཟད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 72

57
3.73 《六十》 若見橋梁 當願衆生 興造法橋 度人不休 73
《八十》 若見橋道 當願衆生 廣度一切 猶如橋梁 73
《藏譯》 ཟམ་པ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་བསལ་བ་ལ་ཟམ་

པར་རེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 73
3.74 《六十》 見山㵎水 當願衆生 洗濯塵垢 意解淸淨 72
《八十》 若見流水 當願衆生 得善意欲 洗除惑垢 74
《藏譯》 ཡུར་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འགོ་བ་ཀུན་གི་སེམས་དང་བསམ་པ་ལ་མཁ

ས་ཤིང་བག་ལ་ཉལ་བ་དང་། ཀུན་ནས་འཁོར་བ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 74
3.75 《六十》 見修園圃 當願衆生 芸除穢惡 不生欲根 74
《八十》 見修園圃 當願衆生 五欲圃中 耘除愛草 75
《藏譯》 ར་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གཟུགས་དང་ས་དང་དི་དང་རོ་དང་རེག་ལ་སྲེད་

པ་རབ་ཏུ་བང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 75
3.77 《六十》 見好園池 當願衆生 勤修衆善 具足菩提 76
《八十》 若見園苑 當願衆生 勤修諸行 趣佛菩提 77
《藏譯》 བཟའ་ཤིང་གི་ར་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བང་ཆུབ་ཡོངས་སུ་

མི་གཏོང་བ་ལ་ཤིན་ཏུ་བརོན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 77
3.78 《六十》 見嚴飾人 當願衆生 三十二相 而自莊嚴 77
《八十》 見嚴飾人 當願衆生 三十二相 以爲嚴好 78
《藏譯》 སེམས་ཅན་རྒྱན་གིས་བརྒྱན་པ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེས་བུ་ཆེན་པའི་མ

ཚན་སུམ་ཅུ་ར་གཉིས་ཀིས་བརྒྱན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 78
3.80 《六十》 見志樂人 當願衆生 淸淨法樂 以道自娛 79
《八十》 見樂著人 當願衆生 以法自娛 歡愛不捨 80
《藏譯》 དགའ་བ་མང་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལ་དགའ་ཞིང་

མོས་པ་དང་སོ་བས་དགའ་བ་མང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 80
3.81 《六十》 見愁憂人 當願衆生 於有爲法 心生厭離 80
《八十》 見無樂著 當願衆生 有爲事中 心無所樂 81
《藏譯》 མི་དགའ་བ་མང་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདུས་བས་ཀི་ད

ངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ལ་མི་དགའ་བ་མང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 81
3.83 《六十》 見苦惱人 當願衆生 滅除衆苦 得佛智慧 82
《八十》 見苦惱人 當願衆生 獲根本智 滅除衆苦 83
《藏譯》 སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡེ་ཤེས་ཀི་ར་བ་རབ་ཏུ་

ཐོབ་སེ། སྡུག་བསྔལ་ཞི་བར་བེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 83

58
3.85 《六十》 見疾病人 當願衆生 知身空寂 解脫衆苦 84
《八十》 見疾病人 當願衆生 知身空寂 離乖諍法 85
《藏譯》 ནད་མེད་པ་མ་ཡིན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམ་ཅད་ཤིན་དུ་མྱ་ངན་མེ

ད་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། ཐ་དད་པ་མེད་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 84
3.86 《六十》 見端正人 當願衆生 歡喜恭敬 諸佛菩薩 85
《八十》 見端正人 當願衆生 於佛菩薩 常生淨信 86
《藏譯》 སེམས་ཅན་སྡུ་གུ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་དང་བང་ཆུབ་སེམས་ད

པའ་ཐམས་ཅད་ལ་མོས་པ་མང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 85
3.88 《六十》 見報恩人 當願衆生 常念諸佛 菩薩恩德 87
《八十》 見報恩人 當願衆生 於佛菩薩 能知恩德 88
《藏譯》 དིན་གཟོ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་དང་བང་ཆུབ

་སེམས་དཔའ་ཐམས་ཅད་ཀི་མཛད་པ་ཤེས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 87
3.90 《六十》 若見沙門 當願衆生 寂靜調伏 究竟無餘 89
《八十》 若見沙門 當願衆生 調柔寂靜 畢竟第一 90
《藏譯》 དགེ་སོང་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་པར་བ་བ་ལ་བརོ

ན་ཞིང་ཞི་བ་དང་དུལ་བ་ལ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 89
3.91 《六十》 見婆羅門 當願衆生 得真淸淨 離一切惡 90
《八十》 見婆羅門 當願衆生 永持梵行 離一切惡 91
《藏譯》 བྲམ་ཟེ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཚངས་པའི་དམ་པར་གྱུར་ཏེ་སིག་པ་སྤོང་བ

ར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །90
3.94 《六十》 見著甲冑 當願衆生 誓服法鎧 得無師法 93
《八十》 見著甲冑 當願衆生 常服善鎧 趣無師法 94
《藏譯》 གོ་གོན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་རང་འབྱུང་གི་ཆོས་ཡོངས་

སུ་བཙལ་བ་ལ་གོ་ཆ་བཟང་པོ་ཤིན་ཏུ་བགོས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །93
3.95 《六十》 見無鎧仗 當願衆生 遠離衆惡 親近善法 94
《八十》 見無鎧仗 當願衆生 永離一切 不善之業 95
《藏譯》 གོ་མ་གོན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ལས་བ་བ་

ཐམས་ཅད་ལ་གོ་གོན་པ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །94
3.96 《六十》 見論議人 當願衆生 得無上辯* 摧伏外道 95
《八十》 見論議人 當願衆生 於諸異論 悉能摧伏 96
《藏譯》 རོལ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕས་ཀི་རོལ་བ་ཐམས་ཅད་ཤི

ན་ཏུ་ཚར་གཅོད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 95

59
3.97 《六十》 見正命人 當願衆生 得淸淨命 威儀不異 96
《八十》 見正命人 當願衆生 得淸淨命 不矯威儀 97
《藏譯》 འཚོ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སོད་ལམ་བཅོས་པ་མྱེད་ཅིང་འཚོ

་བ་དག་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 96
3.98 《六十》 若見帝王 當願衆生 逮淨法王 轉無礙*輪 97
《八十》 若見於王 當願衆生 得爲法王 恒轉正法 98
《藏譯》 རྒྱལ་པོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐོགས་པ་མེད་པའི་ཆོས་ཀི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ

འི་ཆོས་ཀི་རྒྱལ་པོ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 97
3.99 《六十》 見帝王子 當願衆生 履佛子行 化生法中 98
《八十》 若見王子 當願衆生 從法化生 而爲佛子 99
《藏譯》 རྒྱལ་པའི་བུ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་སྲས་ཆོས་ལས་སེས་པའི་

ཆོས་ཀི་སྤྲུལ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 98
3.100 《六十》 若見長者 當願衆生 永離愛欲 深解佛法 99
《八十》 若見長者 當願衆生 善能明斷 不行惡法 100
《藏譯》 ཁྱིམ་བདག་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་གདོན་མི་ཟ་བའི་བློ་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ

། གོང་གི་ཆོས་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །99
3.101 《六十》 若見大臣 當願衆生 常得正念 修行衆善 100
《八十》 若見大臣 當願衆生 恒守正念 習行衆善 101
《藏譯》 བློན་པོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཀི་སོད་པ་ཐམས་ཅད་ལ་བཟ

ང་པོ་ཡིད་ལ་བེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 100
3.102 《六十》 若見城郭 當願衆生 得金剛身 心不可沮 101
《八十》 若見城郭 當願衆生 得堅固身 心無所屈 102
《藏譯》 གོང་ཁྱེར་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གདུལ་དཀའ་བའི་སེམས་དང་ལན་པར་གྱུར

་ཏེ། མཐུ་བོ་ཆེའི་ལུས་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 101

3.103 《六十》 若見王都 當願衆生 明達遠照 功德自在 102
《八十》 若見王都 當願衆生 功德共聚 心恒喜樂 103
《藏譯》 རྒྱལ་པའི་གནས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་གི་རེས་སུ་འབྲང་བར་འཐུ

ན་པ་ལ་མོས་པའི་སེམས་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 102
3.105 《六十》 入里乞食 當願衆生 入深法界 心無障礙* 104
《八十》 入里乞食 當願衆生 入深法界 心無障礙 105
《藏譯》 སོང་དུ་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བསིབས་པ་མེད་པའི་ཚུལ་གིས་ཆོས་ཀི་དབིངས་

སུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 104

60
3.107 《六十》 入人堂室 當願衆生 入一佛乘 明達三世 106
《八十》 入其家已 當願衆生 得入佛乘 三世平等 107
《藏譯》 ནང་དུ་ཕིན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཐེག་པ་དུས་གསུམ་དུ་མཉམ་པ་ཉི

ད་ཀི་ནང་དུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 106
3.108 《六十》 遇難持戒 當願衆生 不捨衆善 永度彼岸 107
《八十》 見不捨人 當願衆生 常不捨離 勝功德法 108
《藏譯》 མི་སིན་ནོ་ཞེས་མ་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བསོད་ནམས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་འཐོ

བ་ཅིང་ཕིར་སྤང་བ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 107
3.109 《六十》 見捨戒人 當願衆生 超出衆難 度三惡道 108
《八十》 見能捨人 當願衆生 永得捨離 三惡道苦 109
《藏譯》 མི་སིན་ནོ་ཞེས་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་དང་བོལ་སོང་གི་

སེ་གནས་དང་གཤིན་རེའི་འཇིག་རེན་ལས་ཕིར་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 108
3.110 《六十》 若見空鉢 當願衆生 其心淸淨 空無煩惱 109
《八十》 若見空鉢 當願衆生 其心淸淨 空無煩惱 110
《藏譯》 ལྷྡུང་བཟེད་སོང་པ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀིས་སོ

ངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 109
3.111 《六十》 若見滿鉢 當願衆生 具足成滿 一切善法 110
《八十》 若見滿鉢 當願衆生 具足成滿 一切善法 111
《藏譯》 ལྷྡུང་བཟེད་གང་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་དཀར་པོ་ཐམས་ཅད་ཀིས་ཡོ

ངས་སུ་རྒྱས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 110
3.112 《六十》 若得食時 當願衆生 爲法供養 志在佛道 111
《八十》 若得恭敬 當願衆生 恭敬修行 一切佛法 112
《藏譯》 རིམ་གོར་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་སོད་པ་ཐམས་ཅད་ལ།

རིམ་གོར་བེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 111
3.113 《六十》 若不得食 當願衆生 遠離一切 諸不善行 112
《八十》 不得恭敬 當願衆生 不行一切 不善之法 113
《藏譯》 རིམ་གོར་མ་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ཆོས་མཆོད་པ་ཐམས་ཅད་ལ་

རག་མ་ལུས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 112
3.114 《六十》 見慚愧人 當願衆生 慚愧正行 調伏諸根 113
《八十》 見慚恥人 當願衆生 具慚恥行 藏護諸根 114
《藏譯》 ཁེལ་ཡོད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དབང་པོ་དབེན་པའི་སོད

་པ་དང་ལན་ཞིང་ཁེལ་ཡོད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 113

61
3.115 《六十》 見無慚愧 當願衆生 離無慚愧 普行大慈 114
《八十》 見無慚恥 當願衆生 捨離無慚 住大慈道 115
《藏譯》 ངོ་ཚ་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བམས་པ་ལ་གནས་ཤིང་

། ངོ་ཚ་མེད་པ་ཡོངས་སུ་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 114
3.117 《六十》 得不美食 當願衆生 具足成滿 無願三昧 116
《八十》 得不美食 當願衆生 莫不獲得 諸三昧味 117
《藏譯》 ཁ་ཟས་མི་བསོད་པ་ཐོབ་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཉམས་སུ་བདེ་བ་ཐམ

ས་ཅད་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 116
3.118 《六十》 得柔軟食 當願衆生 大悲所熏* 心意柔軟 117
《八十》 得柔軟食 當願衆生 大悲所熏 心意柔軟 118
《藏譯》 ཁ་ཟས་སྣྡུམ་བག་ཐོབ་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིང་རེ་ཆེན་པོ་ཡོངས་སུ་བསོམས་པའི

་སེམས་དང་ལན་ཞིང་སེམས་འཇམ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 117
3.120 《六十》 若咽食時 當願衆生 禪悅爲食 法喜充滿 119
《八十》 若飯食時 當願衆生 禪悅爲食 法喜充滿 120
《藏譯》 ཁ་ཟས་ཟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལ་དགའ་བ་དང་རབ་ཏུ་དགའ་བས་ཡོངས་སུ

་རྒྱས་ཤིང་བསམ་གཏན་གི་ཟས་ཟ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 119
3.121 《六十》 所食雜味 當願衆生 得佛上味 化成甘露 120
《八十》 若受味時 當願衆生 得佛上味 甘露滿足 121
《藏譯》 རོ་མྱོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདུད་རིའི་རོས་ངོམས་པར་གྱུར་ཅིང་། སེས་བུ་ཆེན་

པའི་མཚན་རོ་བྲོ་བའི་མཆོག་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 120
3.123 《六十》 若說法時 當願衆生 得無盡辯* 深達佛法 122
《八十》 若說法時 當願衆生 得無盡辯 廣宣法要 123
《藏譯》 ཆོས་སོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་དག་པར་

གཞོལ་ཞིང་སྤོབས་པ་མི་ཟད་པ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 122
3.124 《六十》 退坐出堂 當願衆生 深入佛智 永出三界 123
《八十》 從舍出時 當願衆生 深入佛智 永出三界 124
《藏譯》 ཕིར་འབྱུང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཡེ་ཤེས་ཉམས་སུ་མྱོང་སེ། ཁམ

ས་གསུམ་ཐམས་ཅད་ནས་བྱུང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 123
3.125 《六十》 若入水時 當願衆生 深入佛道 等達三世 124
《八十》 若入水時 當願衆生 入一切智 知三世等 125
《藏譯》 ཆུ་འབོག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དུས་གསུམ།་མཉམ་པ་ཉིད་ཀིས་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་

པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་འབོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 124

62
3.126 《六十》 澡浴身體 當願衆生 身心無垢 光明無量 125
《八十》 洗浴身體 當願衆生 身心無垢 內外光潔 126
《藏譯》 ཁྲུས་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འོད་མཐའ་ཡས་པ་དང་ལན་ཞིང་ལུས་དང་སེམས་

དི་མ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 125
3.127 《六十》 盛暑炎熾 當願衆生 離煩惱熱 得淸涼定 126
《八十》 盛暑炎毒 當願衆生 捨離衆惱 一切皆盡 127
《藏譯》 དོ་བ་ལ་སོད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མུ་མེད་པར་ཕིན་པ་སེ་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་སེལ་

བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 126
3.128 《六十》 隆寒冰結 當願衆生 究竟解脫 無上淸涼 127
《八十》 暑退涼初 當願衆生 證無上法 究竟淸涼 128
《藏譯》 བསིལ་བ་ལ་སོད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་བསིལ་བར་གྱུར་ཏེ། །བླ་ན་མེད་པ

འི་བསིལ་བའི་དངོས་པོ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །127
3.129 《六十》 諷誦經典 當願衆生 得摠持門 攝一切法 128
《八十》 諷誦經時 當願衆生 順佛所說 摠持不忘 129
《藏譯》 ཆོས་ཐོབ་པར་བེད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་གཏམ་གི་རེས་

སུ་འགོ་ཞིང་ཆོས་ཀི་དབིངས་དང་འདིས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །128
3.130 《六十》 若見如來 當願衆生 悉得佛眼 見諸最勝 129
《八十》 若得見佛 當願衆生 得無礙眼 見一切佛 130
《藏譯》 སངས་རྒྱས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་དང་འགོགས་པ་

རབ་ཏུ་ཐོབ་སེ་བསིབས་པ་མེད་པའི་མིག་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 129
3.132 《六十》 見佛塔廟 當願衆生 尊重如塔 受天人敬 131
《八十》 見佛塔時 當願衆生 尊重如塔 受天人供 132
《藏譯》 མཆོད་རེན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འགོ་བ་ཀུན་གིས་མཆོད་པར་འོས་ཤིང་མ

ཆོད་རེན་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 131
3.133 《六十》 敬心觀塔 當願衆生 尊重如佛 天人宗仰 132
《八十》 敬心觀塔 當願衆生 諸天及人 所共瞻仰 133
《藏譯》 ལྟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན་གིས་ལྟ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 132
3.135 《六十》 右遶塔廟 當願衆生 履行正路 究暢道意 134
《八十》 右遶於塔 當願衆生 所行無逆 成一切智 135
《藏譯》 གཡས་ཕོགས་སུ་བསྐོར་བ་བེད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་

དུ་དོན་དང་འཐུན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 134

63
3.137 《六十》 讚詠如來 當願衆生 度功德岸 歎無窮盡 136
《八十》 讚佛功德 當願衆生 衆德悉具 偁歎無盡 137
《藏譯》 སངས་རྒྱས་ཀི་ཡོན་ཏན་བརོད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་

པས་ཡོན་ཏན་མི་ཟད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 136
3.139 《六十》 若洗足時 當願衆生 得四神足 究竟解脫 138
《八十》 若洗足時 當願衆生 具神足力 所行無礙 139
《藏譯》 རྐང་པ་འཁྲུ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དི་མ་མེད་པའི་མཐར་ཕིན་ཅིང་རྫུ་འཕྲུལ་གི་རྐང་

པས་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 138
3.141 《六十》 晨朝覺悟 當願衆生 一切智覺 不捨十方 140
《八十》 睡眠始寤 當願衆生 一切智覺 周顧十方 141
《藏譯》 གཉིད་སད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕོགས་བཅུ་ཐམས་ཅད་དུ་མཐུ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པར་གྱུ

ར་ཏེ། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་ཤིན་ཏུ་རྣམ་པར་སངས་རྒྱས་པའི་སངས་རྒྱས་སུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བ

སེད་དོ། ། 140

64
第三節 譯本差異比例

從以上的分類可以發現在 1 的內容中，《六十》、《八十》和《藏譯》只在

1.5 至 1.9 一致，其他部分都有或多或少的出入。這也許是因為這部分的內容是

屬於很早以前就發展完整的思想，因此三個譯本沒有任何異議。三個譯本中以《八

十》和《藏譯》較為接近，二者只在 1.2、1.3、1.10 和 1.11 的內容有差異，而《六

十》則多達六句經文——1.1、1.2、1.3、1.4、1.10 和 1.11——與《八十》以及《藏

譯》不同。另外，《八十》和《藏譯》在 2 的內容完全一致，而《六十》的內容

較短，有些主張也不盡相同。至於針對 3 部分的經文，筆者透過簡單的統計來瞭

解三個譯本差異的比例，如下表：

表三、《六十》、《八十》和《藏譯》差異比例表
差異類別 句數 百分比

《六十》與《八十》一致，《藏譯》不一致 6 4.3%

《六十》與《藏譯》一致，《八十》不一致 2 1.4%

《六十》不一致，《八十》與《藏譯》一致 34 24.1%

《六十》、《八十》、《藏譯》皆不一致 2 1.4%

《六十》、《八十》、《藏譯》皆一致 97 68.8%

總數 141 100.0%

由此可見，《六十》、《八十》、《藏譯》僅有約 70%的內容是相等的，而多達

30%的內容基於種種原因而有所出入。從以上的比對也可確定《六十》
、《八十》、

《藏譯》分屬三個不同的傳本，以《八十》和《藏譯》二者較為相近，而《六十》

與前二者的內容分歧比較大。

65
 第四章 漢、藏〈淨行品〉差異現象分析

《華嚴經‧淨行品》長時間經歷不同時期的編輯以及不同地區的翻譯，以致

現今三個《華嚴經》體系的譯本呈現不少差異。以下筆者將三個譯本的差異現象

分別歸類為「傳本差異」和「譯本差異」兩類，152並試圖探討其背後可能的原因。

第一節 傳本差異

下列與傳本有關的差異現象可分成（一）傳本語句的差異、（二）傳本語音

的差異以及（三）傳本內容的差異三類。

第一項 傳本語句的差異
由於〈淨行品〉流傳了相當長的一段時間，因此要完完整整地保存文獻的原

貌是不可能的事。有些語句也許在傳抄的過程中不小心被遺漏了，如像下面的兩

個例子：

3.21 《六十》和《八十》都作「自歸於法 當願衆生 深入經藏 智慧如

，但《藏譯》ཆོས་ལ་སྐྱབས་སུ་འགོ་བའི་ཚ།བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཀི་གཏེར་རབ་ཏུ་ཐོབ་
海」

པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསྐྱེད་དོ། 中只有對應「深入經藏」的內容。若往前追溯更早

的傳本，《求佛》153、《本業》154與《六十》、《八十》一致，所以現存

前後五個傳本中僅《藏譯》缺少「智慧如海」
。目前無法確定是《藏譯》

所依據的傳本在流傳時不小心遺漏了這一句，還是該傳本本來就沒有

「智慧如海」。

152
感謝莊國彬老師提供本章架構調整的建議。
153
《求佛》 ：「菩薩自歸於經時，心念言：
『十方天下人皆使無不得深經藏，所得智慧如大海。』」
（T 10.282.452 a 4-6）
154
《本業》：
「自歸於法 當願衆生 深入經藏 智慧如海。」（T 10.281.447 c 27-28）
66
3.136 《六十》作「遶塔三帀 當願衆生 得一向意 勤求佛道」，《八十》

作「遶塔三帀 當願衆生 勤求佛道 心無懈歇」，而《藏譯》只有對

應「勤求佛道」的內容，欠缺與「得一向意」或「心無懈歇」相等意

思的經文。155「得一向意」和「心無懈歇」二者概念相當，只是表達

不同而已。從《求佛》156和《本業》157也可發現與「得一向意」相應

的內容。由此可見《藏譯》之所以缺少「得一向意」極有可能與 3.21

的情況一樣。

第二項 傳本語音的差異
除了語句上的出入，另一種傳本的差異現象則和語音158有關，如下例：

3.2159 《八十》和《藏譯》在此偈的內容一致，而《六十》則有稍微的不同。

《六十》是「孝事父母 當願衆生 一切護養 永得大安」，而《八

十》和《藏譯》則作「孝事父母 當願衆生 善事於佛 護養一切」

以及 ཕ་མ་དང་འགོགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་བསབ་པའི་ཕིར་

སངས་རྒྱས་དང་འགོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།（親近父母時，菩薩發心：「祈願一

切眾生因為完全地庇護一切有情之故，所以親近於佛！」）根據《飜

，དང་འགོགས་པ 可能是“samavadhāna”的翻譯。160 “samavadhāna”

譯名義大集》

有“brought together, meeting”161的意思。《八十》將“samavadhāna”詮釋

155
《藏譯》：ལན་གསུམ་དུ་བསྐོར་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བང་ཆུབ་ཏུ་མོས་པའི་རབ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ།。
156
《求佛》 ：「菩薩繞佛三帀時，心念言：
『十方天下人皆使所作爲心常勇，未常遠離於佛道。』」
（T 10.282.453 c 26-28）
157
《本業》：
「繞塔三帀 當願衆生 得一向意 不斷四喜。」（T 10.281.449 b 15-17）
158
這類現象可能是與傳本之間的語音變化有關，但也可能是譯者誤讀而所延伸出不同的意思。
159
謝謝高明道老師提供“saṃvardhana”的訊息。
160
見《飜譯》447.6940（673）。
161
見 MW 1157 b。
67
 為「侍奉」而譯為「善事於佛」。《六十》的「永得大安」可能來自

於和“samavadhāna”語音相近的“saṃvaddhana”。“saṃvaddhana”源自於

“saṃ-√vṛdh”，表示“to grow to perfection, to make prosperous or happy”162

的意思，與「大安」的含義吻合。若往前追溯《求佛》和《本業》，

二者的內容與《六十》相近，皆作「得佛道」。 163也許早期傳本中所

看見的語詞是“saṃvaddhana”，晚期傳本相對應的語詞經歷了語音的改

變，或是俗語梵語化的過程而成了“samavadhāna”。另一個可能性則是

晚期編輯者為了與句首的“samavadhāna”相呼應而修改的。

3.19164 《藏譯》為：རབ་ཏུ་འབྱུང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་རྣམས་སེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་སོང་བའི་ཕིར།

དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་རབ་ཏུ་བྱུང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །，可譯作「出家時，

菩薩發心：『祈願一切眾生為了救護一切有情故，像如來出家那樣地

出家！』」《八十》與《藏譯》同，作「正出家時 當願眾生 同佛

出家 救護一切」。但是《六十》的內容有些出入，佛陀跋陀羅的翻

譯是「受出家法 當願眾生 如佛出家 開導一切」。《藏譯》ཡོངས་སུ་སོང་

བ 和《八十》「救護」可能是“pāleti”的翻譯。“√pāl” 有 “to watch, guard,

protect”等義，165與二者的意思吻合，然而此語詞卻沒有「開導」的意

思，顯然佛陀跋陀羅所根據的底本並不相同。他所依據的語詞也許是

與“pāleti”語音相似的“paṇeti”。“paṇeti”源自於“pa-√nī”，表示“to lead on

to”的意思。166《本業》167與《六十》一致，皆作「開導」，而《求佛》

162
見 MW 1116 c。
163
《求佛》 ：「菩薩孝順供養父母時，心念言： 『十方天下人皆使早得佛道，以當度[21]脫十方天
下人。』 」[21]度＝愛【宮】（T 10.282.451 b 22-24）
；《本業》：
「孝事父母 當願眾生 一切護視
使得佛道。」（T 10.281.447 b 26-27）
164
感謝高明道老師提示「救護」和「開導」的可能原文語詞。
165
見 MW 622 c。
166
見 PTS 404 a。
167
《本業》： 「已作沙門 當願衆生 受行佛意 開導天下。」（T 10.281.447 c 19-20）
68
 168
則與《八十》和《藏譯》同。佛經中常常提及為了救護一切而出家，

所以經文最初所用的語詞應該是“pāleti”。後來也許因為語音的混淆而

變成了“paṇeti”。在傳誦佛經的過程中經常發生 l / ḷ / n / ṇ 語音混淆的現

象，這即是其中一例。169從這個例子也可發現這句內容分成兩個脈絡，

一是傳承「救護」義的《求佛》、《八十》和《藏譯》傳本，另一脈

絡則是可能基於語音混淆而被誤讀為「開導」義的《本業》和《六十》

傳本。

《六十》的傳本來源可能與《本業》一致，因為《六十》在此偈延續

了《本業》的錯誤。除了這個例子外，
《六十》也在多處繼承了《本業》

獨有的內容，如：3.34「履踐聖迹」、3.63「無賊害心」、3.87「以善自

嚴」和 3.106「見諸佛法」。另外，《六十》和《本業》170都分別在 3.29

表達佛陀成就的道場時採用了早期的語詞——「道樹」。針對同樣的內

《八十》與《求佛》171都選擇後來才發展出來的「菩提座」
容， ，而《藏

譯》的「菩提場」也許是「菩提座」的不同翻譯。

《八十》和《藏譯》在這個例子中顯然與《求佛》的關係較密切。除

此以外，3.69172和 3.122173的經文也吐露出《八十》和《藏譯》的內容

168
《求佛》 ：「菩薩作沙門時，心念言： 『十方天下人皆使作沙門時令如佛，悉度十方天下人。』」
（T 10.282.451 c 25-27）
169
其他例子參 Karashima（1992：第 269 頁）
。
170
《本業》：
「宴[2]坐當願 一切衆生 坐佛道樹 （T 10.281.448 a 5-6）[2] 宴＝
心無所猗。」
嚥《聖乙》
。
171
《求佛》 ：「菩薩坐時，心念言： 『十方天下人皆使坐安，如佛坐於師子座上時莫令心有所著。』」
（T 10.282.452 a 16-18）
172
《求佛》 ：「菩薩見井時，心念言： （T 10.282.452
『十方天下人皆使早開經門，一味無有異。』」
c 13-15）
《六十》 ：「若見陂水 當願衆生 悉得諸佛 不壞正法。」
《八十》 ：「若見陂澤 當願衆生 疾悟諸佛 一味之法。」
：ལུ་མ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད་རོ་གཅིག་པའི་ཕིར་སེ་གོལ་གཏོགས་པ་ཙམ་གིས་ཁོང་དུ་
《藏譯》

ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།
69
 比起《本業》和《六十》更貼近於《求佛》。

3.60174 三個傳本整體內容一致，然而三者的對境有些出入。《六十》的內容為

「若見大樹」
，而《八十》和《藏譯》對應的內容儼然成了「若見大柱」

和 ཀ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ。若檢查早期的《求佛》175和《本業》176的話，可以發現

二者與《六十》一致，顯然從「大樹」成為「大柱」的轉變是發生在

《八十》和《藏譯》共同依據的傳本上。「大樹」和「大柱」或可推擬
177 178
為“stamba” 與“stambha” 。這兩個語詞看似屬於 p / ph / b / bh 唇音

混淆的現象，也就是擾亂了送氣音“-bh”與不送氣音“-b”179。但是根據

MW 所提供的線索，
「大樹」和「大柱」可能是相同的概念，只是“stamba”

不小心被誤寫為“stambha”而已。180

173
《求佛》：「菩薩飽已時，心念言：『十方天下人皆使所作爲悉成足，入佛經極過去。』」（T
10.282.453 c 4-6）
《本業》 ：「飯食已訖 當願衆生 德行充盈 成十種力。」（T 10.281.449 a 27-28）
《六十》 ：「飯食已訖 當願衆生 德行充盈 成十種力。」
《八十》 ：「飯食已訖 當願衆生 所作皆辨 具諸佛法。」
：ཟན་ཟོས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་ཅིང་བ་བ་བས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
《藏譯》
174
感謝高明道老師糾正了筆者對“stamba” 和“stambha”二者關係的理解。
175
《求佛》 ：「菩薩見陰涼樹時，心念言： 『十方天下人皆使諸所惡法悉除去，通利入佛經中悉覺
知。』」 。（T 10.282.452 b 28- c 1）
176
《本業》： 「涼息樹下 當願衆生 伏心在道 經意不疲。」（T 10.281.448 b 9-10）
177
此語詞是根據「大樹」回推的，見《漢梵》669.1821 b。
178
此語詞是根據 ཀ་བ 回推的，見《飜譯》364.5573（79）
。
179
“-bh”與“-b”語音混淆的例子，可參 Karashima（1992：第 266 頁） 。
180
見 MW 1258 a。從早期四種可能被用來抄寫經典的印度字體來看，Brāhmī 、Gupta 和
Devanagari 有關“-b”和“-bh”的字形都有明顯的差別，Kharoṣṭhī 的字形看起來則比較接近，所以
《 八 十 》 和 《 藏 譯 》 依 據 的 傳 本 也 許 是 用 Kharoṣṭhī 抄 寫 的 。（ 這 四 種 印 度 字 體 取 自
http://www.omniglot.com/writing/brahmi.htm ， http://www.omniglot.com/writing/kharosthi.htm ，
http://www.omniglot.com/writing/gupta.htm ， http://www.omniglot.com/writing/devanagari.htm ，
20130503）
字體 -b -bh 字體 -b -bh
Brāhmī Gupta

Kharoṣṭhī Devanagari

70
3.104181 三個傳本的內容分別為：《六十》作「若見妙色 當願衆生 得上妙色

天人讚歎」
，《八十》為「見處林藪 當願衆生 應爲天人 之所歎仰」

以及《藏譯》的 ནགས་ཚལ་གི་འདབ་མཐོང་བའི་ཚ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལ་དང་བཅས་པའི་

འཇིག་རྟེན་གི་བ གས་པར་འོས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསྐྱེད་དོ།（看見森林的樹葉時，菩薩發心：

「祈願一切眾生值得具天世間所讚歎！」）ནགས་ཚལ་གི་འདབ 或許可擬構為

“vanapaṇṇa”，與《八十》的「林藪」的意思一致。此偈有關祈願的內

容 可 能 是 從 “vanapaṇṇa” 諧 音 聯 想 而 來 的 “vaṇṇapaṇya” 。 “vaṇṇa” 作

“colour, appearance, splendour, beauty”等義 182 ，而“paṇya”則有“to be

praised or commended”的意思183。前者可譯為「妙色」，而後者則可翻

成「歎仰」。另外，從“vaṇṇa”延伸而來的動詞“vaṇṇeti”也有“to praise,

applaud” 184 義 。 從 《 六 十 》 的 翻 譯 可 推 知 其 祈 願 的 部 分 應 是 譯 自

“vaṇṇapaṇya”。《六十》可能擾亂了這兩個複合語，誤將句首對境的

“vanapaṇṇa”翻成「妙色」185，而且譯者也未考慮此句的上下文。
《八十》

和《藏譯》句尾的內容也許是翻譯自“sadevamanusso vaṇṇeti”這串語詞。

從這個例子可以瞭解到有些祈願的內容是透過印度語音諧音聯想而來，

單從漢譯是無法理解的。因此，透過漢、藏譯本的比對，回推、擬構

原文可能的內容和表達才能正確地理解經文以及該內容附帶的各種因

緣。

181
感謝高明道老師提供 “vanapaṇṇa”和“vaṇṇapaṇya”這一組語詞諧音聯想的訊息與解說。
182
PTS 596 b。
183
見 MW 580 b。
184
PTS 597 a。
185
薩班在《能仁》對〈淨行品〉的引用中也提到有關「森林」的對境，但該句經文與現有〈淨
行品〉的內容並不一致。參附錄二，列 44。
71
 第三項 傳本內容的差異
絕大部分傳本的差異現象是屬於傳本內容的差異。以下可歸納為幾種類別：

一、晚期傳本比較擴充

《八十》是三個傳本中最擴充的。不僅因為《八十》在 1「智吉祥菩薩提問」

中將每個問題的項目增加至十項，《八十》在 3「文殊師利菩薩別答」的內容也

比《六十》和《藏譯》多出一句，共 141 句。《八十》較《六十》增加了 3.65

的經文，而且也比《藏譯》多出 3.84。3.65 也許是後期傳本在原有的基礎上增補

的內容。若追溯《求佛》和《本業》即可發現 3.65 並不存於這兩個傳本中，這

也顯示該內容應該是《八十》和《藏譯》所傳承的傳本在《求佛》和《本業》形

成之後才補上的。至於《藏譯》缺少 3.84 的理由，或許是在傳誦或抄寫經文的

過程中不小心遺漏了，又或許是《藏譯》所根據的來源有別於其他傳本。前後五

個傳本中僅《藏譯》缺了 3.84。《藏譯》雖然和《六十》一樣，只有 140 句，但

在 1「智吉祥菩薩提問」所含的內容比《六十》豐富。另外，比較起《六十》在

2「文殊師利菩薩總答」中較為簡略的內容「不捨衆生，明達實相」，《八十》

和《藏譯》相對應的內容更為豐富——「隨衆生住，恒不捨離，如諸法相，悉能

通達」。

除此以外，晚期編輯者也會在句尾有關祈願的內容增添句首對境所用的語詞，

以使前後經文相呼應。例如在 3.79 中，
《八十》和《藏譯》有關祈願的內容作「捨

諸飾好 具頭陀行」和 སངས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཐོབ་པས་རྒྱན་མེད་པ་རབ་ཏུ་བརྒྱན་（由於證得頭陀波羅蜜

多，因此以無嚴飾善莊嚴），而《六十》則為「究竟得到 頭陀彼岸」。「捨諸飾

好」和 རྒྱན་མེད་པ་རབ་ཏུ་བརྒྱན 可能是晚期傳本為了呼應句首「無嚴飾」（རྒྱན་མེད་པ）這個主

題而加的。在 3.119 中，《八十》和《藏譯》分別作「心無染著 絕世貪愛」和

72
འཇིག་རྟེན་གི་སྲེད་པ་དང་ ལ་ཏེ་ ྡུམ་བག་མེད་པའི་སེམས་སུ་གྱུར（離世間貪愛，成就樸實的心）。若參考《六

十》的話，其祈願的內容只有「永得遠離 時間愛味」。由此可見，《八十》和

《藏譯》也在此偈填補了「心無染著」和 སྣྡུམ་བག་མེད་པའི་སེམས 的內容以呼應句首「得

麤澀食」（སྣྡུམ་བག་མེད་པའི་ཁ་ཟས་ཐོབ་པ）的主題。從這些例子可看出晚期傳本在內容上比

較擴充。

二、《八十》著重「十」的概念

《華嚴經》非常著重「十」的概念，在不少品目都可看見以十法來解釋某個

主題的經文，如十信、十住、十行、十迴向、十地等。《八十》將「十」這個原

則體現在 1「智吉祥菩薩提問」的內容中，將 1 每一個問題都增至十個項目。

《八

十》除了在 1.1 的部分加了「不可毀身、語、意」和「不可壞身、語、意」外，

也補充了 1.3 有關「慧」的名相（「無與等慧」）、1.4 成辦菩薩道的條件（「觀察

、1.10 救護的名相（「爲普導」）以及 1.11 殊勝的名相（「爲最

力」和「思惟力」）

勝」
、「爲妙」與「爲極妙」）
。若將《八十》這幾項調整與其他傳本比對的話，可

發現一些有意思的更動。如以下的這個例子：

在 1.1「身、語、意業圓滿」中，《六十》列出了九個項目，《八十》和《藏

譯》都列出十個項目。《六十》和後二者的內容最顯著的差別是第三個項目「不

癡身、口、意業」
。《八十》和《藏譯》作「不可毀、口、意業」和「不可壞身、

口、意業」。從語義或前後文脈似乎也看不出該調整的動機。也許從《本業》和

《求佛》中可以得到解答。

73
 表三、1.1「身、語、意業圓滿」傳本內容比對表186
《本業》 《求佛》 《六十》 《八十》 《藏譯》
1. 身、語、
意淨
2. 不念人惡 2. 不染身、 2. 無過失 2. 無罪過
口、意業 身、語、意 （ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པ）身、
業
語、意業
3. 使天下不 3. 身有所行不令他人
得其短 得長短，口所言不令
他人得長短，心所念
不令他人得長短
4. 仁慈至 2. 身不法他人長短， 4. 不害身、 4. 不害身、 11. 不壞
大，內性明 口不說他人長短，心 口、意業 語、意業 （རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ）
了 不念他人長短
身、語、意業
3.不可毀身、 3.不被譏毀（མ་སྨད་པ）
語、意業
身、語、意業
5. 殊過弟子 5. 衆阿羅漢、辟支佛 5. 不癡身、 11. 不可壞 4. 不害（མི་འཕོགས་པ）
別覺之上 及諸天人、世間人民 口、意業 身、語、意
身、語、意業
所不能及知 業
6. 一切衆邪 6. 身所行，口所言， 6. 不退轉 6. 不退轉 6. 不退轉（མི་ཟོག་པ）
莫能迴動 心所念，無能逮者， 身、口、意 身、語、意
身、語、意業
無有能動轉者 業 業
4. 身所行，口所言， 10. 不動身、 10. 不可動 10. 不散亂
心所念，無有能害者 口、意業 身、語、意 （མི་འཁྲུགས་པ）身、
業
語、意業
7. 身所行，口所言， 7. 應讚歎 7. 殊勝身、 7. 應讚歎（བསྔགས་པ）
心所念，皆成就遂意 身、口、意 語、意業
身、口、意業
業
1. 身所行事淨潔，口 1. 淸淨身、 1. 淸淨身、 1. 淸淨（རྣམ་པར་དག་པ）
所言淨潔，心所念淨 口、意業 語、意業
身、語、意業
潔
8. 身所行無瑕穢，口 8. 離煩惱 8. 無染身、 8. 無隨煩惱
所言無瑕穢，心所念 身、口、意 語、意業 （ཉེ་བར་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ）
無瑕穢 業
身、語、意業
9. 身所行智慧在上 9. 隨智慧 9. 智爲先導 9. 智行於前
頭，口所言智慧在上 身、口、意 身、語、意 （ཡེ་ཤེས་སྔོན་དུ་འགོ་པ）
頭，心所念智慧在上 業 業
身、語、意業
頭
共六項 共九項 共九項 共十項 共十項

186
這是高明道老師在口試時提出的比對成果與分析，筆者在此基礎上去歸納 1.1 整體更動的現
象。
74
 從表三可以發現單行的《求佛》和《本業》在內容和順序都有很大的差別。

《本業》最短，只有六個項目，而《求佛》則有九個項目。《本業》的「1. 身、

語、意淨」在《求佛》中被調到非常後面的位置。相較於《求佛》的更動，《本

業》將「清淨」這個概念擺在第一位的安排是比較合理的。這是因為從印度最初

傳本的書名來看的話，“pariśuddhi”就是「清淨」的意思。「2. 不念人惡」和「4.

仁慈至大，內性明了」這兩項的位置在《求佛》中被往後挪了。不僅如此，《求

佛》也在《本業》的基礎上增加了「7. 成就遂意」
、「8. 無瑕穢」和「9. 智慧在

上頭」三個新的項目。

大部頭《華嚴經‧淨行品》的內容和順序與《求佛》較接近。
《六十》的「5.

不癡身、口、意業」延續自單行經，但《八十》和《藏譯》沒有收錄這個項目。

另外，
《本業》
、《求佛》、
《八十》和《藏譯》都有「3.不可毀身、語、意業」
，唯

獨《六十》少了這一項。雖然《六十》少了「3.不可毀身、語、意業」，但補上

新的內容——「10. 不動身、口、意業」，所以依然和《求佛》一樣，維持九個

項目。
《八十》和《藏譯》沒有吸收單行譯本的「5.不癡身、口、意業」
，但加入

「10. 不動身、口、意業」和「11. 不可壞身、語、意業」以圓滿十個項目。從

以上的線索可以發現越晚的傳本，越會為了達到「十」這個目標而增添更多內容。

三、編輯者偏好不同的術語組合

在 1.2 中共羅列了菩薩必須具足的福德、智慧資糧——前五項是屬於菩薩的

福德資糧，而後五項是菩薩的智慧資糧。由於前五項經常以組合的形式出現在佛

經中，所以這個組合在三個傳本中沒有任何出入，但對於後五項的組合，
《六十》、

《八十》和《藏譯》卻有些分歧。
《六十》所列舉的五項智慧資糧是「念成就」、

75
「智慧成就」
、「趣成就」187、
「無畏成就」和「覺悟成就」
，《八十》為「念具足」
、

「慧具足」
、「行具足」
、 ，而《藏譯》作 དན་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ
「無畏具足」和「覺悟具足」

、བློ་གོས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ（慧圓滿）
（念圓滿） 、རོགས་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ（行圓滿）
、དགའ་བ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ

（喜圓滿）和 བློ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ（覺圓滿）
。188從以上的比對不難發現兩個漢譯本選擇

了「無畏具足」，而藏譯本則採用了另一個概念——「喜圓滿」。

筆者在《大正藏》中無法找到另一處完全相同的組合，但在北涼曇無讖譯《大

方等大集經》189、唐地婆訶羅譯《方廣大莊嚴經》190和宋釋惟淨譯《佛說海意菩

薩所問淨印法門經》191這三部經典中分別可搜尋到相似的內容。這三經都是以

「念」
、「慧」
、「行」為一組，或「念」
、「慧」
、「行」
、「覺」為一組的概念出現。

若根據《佛說海意菩薩所問淨印法門經》的「隨知一切『念』、『慧、『行等無盡

慧門」
，經文似乎透露出「『念』
、『慧』
、『行』等」是修持無盡慧的方法或次第。

187
「趣成就」對應的《八十》和《藏譯》的內容分別是「行具足」和 རོགས་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ（行
《六十》

。據《飜譯》所示，རོགས་པ 所翻譯的梵語語詞可能是“gati”（《飜譯》499.7800（104）
圓滿） ）。“gati”
有“going, moving”等義（MW 347 c）
，所以《六十》和《八十》各別翻譯為「趣」和「行」 。
188
《藏譯》內容的漢文翻譯，筆者參考了唐朝地婆訶羅在《方廣大莊嚴經》中的譯語。參《方
廣大莊嚴經》卷十一：「……名：『念』 、『慧』 、『覺成就』。」（T 03.187.609 a 25）其對應
、『行』
的藏譯經文為 ན་པ་དང༌། བློ་གོས་དང༌། རྟོགས་པ་ དང༌། བློ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཞེས་བྱའོ་（D 45.95.kha 333 a 4-5）
。
189
《大方等大集經》中有兩處類似的組合： 「無盡『念』 、
『意』 、『行』 、
『智慧』故」 （T 13.397.4
b 18）、「具『念』 、『意』 、『行』 、『智慧』
、 （T 13.397.5 a 3-4）
『勇健』」 。此處的「勇健」也許與「無
畏」有關，奈何目前欠缺可作進一步探索的資料。
190
《方廣大莊嚴經》中相似的內容是「念」 、「慧」、「行」 、「覺成就」。 （T 03.187.609 a 25）。
191
《佛說海意菩薩所問淨印法門經》中共有四處內容相近的組合，分別是「入『念』 、『慧』 、『行』 ，
普遍運行」 （T 13.400.473 c 14）
、「隨知一切『念』、
『慧』 、『行』等無盡慧門」 （T 13.400.474 a 21）、
「得『念』 、『慧』 、『行』悉具足」（T 13.400.495 c 11-12）以及「即『念』 、『慧』 、『行』 、『智』
。這四者分別對應的藏文經文是 ན་པ་དང༌། བློ་གོས་དང༌། རྟོགས་པས་འཇུག་པ་ཀུན་ནས་མ་སྨད་པ།（H
（T 13.400.508 c 18）
出」

、 ན་པ་དང༌། བློ་གོས་དང༌། རྟོགས་པ་དང༌། མོས་པ་དང༌། ཤེས་རབ་མི་ ད་པ་མངོན་པར་སྒྲུབ་པ།（H 58.153.na 4 b 3）

58.153.na 2 a 5） 、

ན་ལྡན་བློ་གོས་ལྡན་ཞིང་བློ་ལྡན་འགྱུ（
ར H 58.153.na 79 a 5）
、 ན་པ་བྱྱུང་བའོ། །བློ་གོས་བྱྱུང་བའོ། །རྟོགས་པ་བྱྱུང་བའོ（H
། 58.153.na 124 a 2）
。

有關以上第二處「隨知一切『念』
、『慧』
、『行』等」中的「等」在其對應的藏譯經文 ན་པ་དང༌། བློ་གོས་དང༌།

རྟོགས་པ་དང༌། མོས་པ་དང༌། ཤེས་རབ་མི་ ད་པ་མངོན་པར་སྒྲུབ་པ།（完全成就無盡的「念」、

「慧」、
「行」、
「信」、
「智慧」）指

。這 མོས་པ 也許和 དགའ་བ་ 有些關聯，但是目前仍無法確認彼此之間的關係為

的是「信」與「智慧」

《藏漢大辭典》也顯示 ཤེས་རབ 是 བློ་ 的別名。（參《藏漢》1918 a。）

何。另外，
76
那麼「念」
、「慧」
、「行」
、「覺」即可推測為透過憶持、理解、實踐、覺悟等方法

來成就無盡的般若慧。也許《六十》和《八十》的編輯者認為除了以上四點以外，

菩薩還必須具備「大無畏」的精神，才能具足殊勝的般若慧，而《藏譯》的編輯

者則認為「喜」是「念」
、「慧」
、「行」
、「覺」外另一圓滿無盡慧門重要的因素。

值得注意的是「念」
、「慧」
、「行」
、「無畏」
、「覺」或「念」
、「慧」
、「行」
、「喜」、

「覺」這有關無盡慧門的術語組合不見於其他的經典，僅見於《華嚴經‧淨行品》

中。192

另外，在 1.10 關於菩薩作為眾生的救護、光明和引導的內容中，三個傳本

193
都列出不同的術語組合。有關救護的名相，三個傳本在第一項皆選擇“layana” 。

《六十》和《藏譯》翻譯為「舍」和 གནས，而《八十》則翻譯為「依」194。三個

傳本在第二和第三項一致，為「救」（དཔུང་གཉེན）195和「歸」（སྐྱབས）196，只是《藏

譯》的順序與前兩者不同。
《六十》和《八十》在第四項的內容為「趣」
，而《藏

譯》作 མགོན（護）
。197 《六十》
、《八十》和《藏譯》都列出三個關於光明的名相，

192
另一個只存在於《華嚴經‧淨行品》的術語組合則是「1.4 具道因緣成熟」所列的特質。《六十》
作「因力」、「意力」、
「方便力」
、「緣力」、
「境界力」
、「根力」、 「止觀力」、「定力」，而《八十》
（རྒྱྒྱུའི་སོབས）
和《藏譯》則作「因力」 、 （བསམ་པའི་སོབས）
「欲力」 、 （སོར་བའི་སོབས）
「方便力」 、 （རེན་གི་སོབས）
「緣力」 、

（དམིགས་པའི་སོབས）
「所緣力」 、 （དབང་པའི་སོབས）
「根力」 、 （རྣམ་པར་ལྟ་བའི་སོབས）
「觀察力」 、 （ཞི་གནས་ཀི་སོབས）
「奢摩他力」 、

（ལག་མཐོང་གི་སོབས）
「毘鉢舍那力」 、 （ངེས་པར་རྟོག་པའི་སོབས）
「思惟力」 」。
193
見《飜譯》139.1747（7）
。
194
實叉難陀譯經群在〈淨行品〉中將 གནས་མེད་པ 翻譯為「無依處」
（參 3.25 和 3.49）
，因此推測此
處所根據的原文語詞與《六十》和《藏譯》相同。值得注意的是，實叉難陀在《八十》〈離世間
品〉中也有相似的組合，其中「依」對應的藏文是 བརྟེན，而不是 གནས，也就是說實叉難陀所翻譯
的「依」也有可能譯自“gati”，而非“layana”（見《飜譯》139.1748（8））。實叉難陀譯經群的翻
譯非常不一致。
（參《華嚴經‧離世間品〉 「以法為依、以法為救、以法為歸、以法為舍」 （T 10.279.289
b 26-27）以及其對應的藏文 ཆོས་ལ་བརྟེན་པ་ཆོས་ལ་སྐྱབས་ཚོལ་བ། ཆོས་ལ་དཔུང་གཉེན་ཚོལ་བ་ཆོས་ལ་གནས་པ།（D 44.35.ga.213 b
2-3）。
195
其原本的印度語語詞或可還原為 parāyaṇa。
（見《飜譯》138.1743（3））
196
其原本的印度語語詞或可還原為 śaraṇa。（見《飜譯》138.1741（1）
）
197
，མགོན 所翻譯的梵語語詞應為 nātha（參《飜譯》138.1742（2）
根據《飜譯》 ），而 nātha 與「趣」
的含義差距甚遠。筆者透過比對《華嚴經》其他品目的漢、藏譯本發現〈十迴向品〉有相似的內
77
只是《六十》與後兩者的其中一項不同——《六十》是「燈」
，而《八十》和《藏

譯》為「照」和「འོད」
（光）
。最後《六十》僅列出兩個關於引導的術語，較另外

兩個譯本少了「普導」（ཡོངས་སུ་འ ེན་པ）。由此可見三個傳本都有各自對於這三類名

相的主張。

容，其中對應「趣」的藏文語詞是 ལམ（道，或 mārga），因此推測《六十》和《八十》所根據

的原文應該也是“mārga”。參漢、藏《華嚴經‧十迴向品》比對表：
《六十華嚴》卷十四〈金 《八十華嚴》卷二十三 སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདོ་ལས། རོ་རེའི་
剛幢菩薩十迴向品〉 〈十迴向品〉 རྒྱལ་མཚན་གི་ཡོངས་སུ་བ ོ་བའི་ལེའུ་སེ། སུམ་ཅུ་པ
復作是念：
「我以此善根 菩薩摩訶薩種善根時，以 དེ་དེ་ལྟར་དགེ་བའི་རྩ་བ་དེ་དག་ཡང་དག་པར་བསྐྱེད་པ་ན། འདི་ལྟར་ཡོངས
迴向，為一切眾生作
舍，令滅苦陰故；為一
己善根如是迴向：「我當 ་སུ་བ ོ་སེ། དགེ་བའི་རྩ་བ་འདིས་སྡུག་བ ལ་གི་ཕུང་པོ་ཐམས་ཅད་རྣམ་པ
切眾生作護，令解脫煩 為一切眾生作舍，令免一 ར་བཟོག་པའི་ཕིར་བདག་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་གནས་སུ་གྱུར་ཅིག །ཉོ
惱故；為一切眾生作 切諸苦事故；為一切眾生
歸，令離恐怖故；為一 ན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ལས་ཡོངས་སུ་གོལ་བའི་ཕིར་བདག་སེམས་ཅན་ཐམ
切眾生作趣……」 作護，悉令解脫諸煩惱
ས་ཅད་ཀི་དཔུང་གཉེན་དུ་གྱུར་ཅིག །འཇིགས་པ་ཀུན་ལས་བསྲྲུང་བའི་ཕིར་
（T 9.278.488 c 12- 16） 故；為一切眾生作歸，皆
བདག་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་སྐྱབས་སུ་གྱུར་ཅིག །ཐམས་ཅད་མཁེན་པ
令得離諸怖畏故；為一切
འི་ས་ཐོབ་པར་བྱ་བའི་ཕིར། བདག་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་ལམ་དུ་གྱུར་ཅི
眾生作趣，令得至於一切
智故……」 ག ……

（T 10.279.124 c 18-23） （D 35.44.ka 378 a 6-378 b 1）

78
四、相同對境，重點不同

以下筆者將屬於這個類別的內容進行歸類：

表五、《六十》、《八十》和《藏譯》傳本差異歸類表

《六十》 《八十》 《藏譯》

3.3 勿貪戀與他們之間 對境界的執著從親人身上擴展至一切

在面對妻子、兒 的情感，以避免情 讓人愉悅或厭惡的對境上。

女時， 執和牽掛，進而出

離這個情愛的牢

獄。

3.4 要捨離能執五欲功 強調五欲功德所帶來的過患。

在面對五欲功德 德的貪惑。

時，

3.9 要捨棄一切，而心不染著。 強調沒有「我所」，

在布施時， 也就是沒有我所執

的心和沒有所捨棄

的一切。

3.12 心得解脫而無執著。 著重捨離一切「非

在捨家時， 必要」
，即包括沒有

鬆開心的束縛，也

沒有貪執。

3.14 強調不僅學習度眾 著重善巧地侍奉師 在學習法的同時也

前往拜會和尚和 的方法，也必須深 長，從他們學習善 精通儀軌等事。

阿闍黎時， 入佛法的要義。 法。

79
3.16 強調出家所該持有 著重在止惡、行善的行為。

在脫去在家的衣 的態度，即精進辦

裳時， 道，思維法義，累

積福德。

3.18 要捨離貪嗔癡，得 除了讓心不染著之外，更要成就大仙

穿上袈裟時， 究竟的歡喜。 道。

3.20 著重體悟、通達佛 強調將佛教發揚光大，讓更多有情能夠

歸依佛時， 所示的道，並發起 得到法義，成為佛門弟子。

希求向上、解脫的

心。

3.27 要修習無上安住的 修習無上安住的 修習無上安住的

在進入房間時， 法，得不退轉。 法，得不動法。 法，得不害法。

3.31 強調修定的目標。 不僅強調目標，也著重禪定的作用。

在修習禪定時，

3.41 強調調伏的功能。 強調調伏與淨化的功能。

在咀嚼楊枝時，

3.52 要昇無上道，躍出 強調要出三界，並且必須具足出離的勇

在前往乞食過程 三界。 氣。

中看見上坡，

3.70 要得佛的智慧海， 必須具足語業以便善巧演說。

看見水池時， 才能無窮盡地演說

正法。

3.76 要心生歡喜，沒有 要斷除貪愛，才不會有擔憂、怖畏。

看見無憂林時， 苦惱。

3.82 得安樂，沒有害怕 得安樂，並且欣喜地供養佛。

80
在看見歡樂的人

時，

3.89 效法聖賢不造惡 對於不善的人、事，不加以回報。

看見不懂得感恩 業。

的人時，

3.116 知足而不執著。 圓滿諸願，同時心沒有貪著。

在得到美食時，

3.122 德行都能圓滿，成 所應當做的都已完成，具足一切佛法。

在吃完飯之後， 就十種力智。

3.131 能夠像佛那樣莊 能夠像普賢那樣莊嚴。

在觀照佛像時， 嚴。

3.134 得道如佛 無能見 一切天人 無能見頂。

在頂禮佛塔時， 頂。

3.138 能證得如佛法身的 成就佛身的同時，也證得無相法。

在稱讚佛相時， 光明神德。

3.140 讓諸行能止息，而 讓身體能夠的安隱，而心能止息、無動

在寢息時， 達到心清淨、無雜 亂。

染的狀態

從以上的表格可以清楚看出《六十》傳本與《八十》
、《藏譯》二者的脈絡有

明顯的差異，而《八十》和《藏譯》雖然非常相近，但二者分別都有專屬於自身

《藏譯》在 3.9 和 3.12 中比其他傳本多出的「無我所」和「非必要」

傳本的內容。

等內容不只在《六十》和《八十》中找不到，而且《求佛》和《本業》也沒有。

《藏譯》在 3.21、3.136 較另外四個漢譯傳本缺少了某些經文，似乎也

不僅如此，

說明了《藏譯》所傳承的內容與漢地傳本有明顯的差別。

81
第二節 譯本差異
這一類差異現象與譯本的翻譯和詮釋有關。以下分成（一）漢譯本的翻譯、

（二）譯者的詮釋以及（三）譯者的翻譯風格三方面來探討。

第一項 漢譯本的翻譯

一、文體

由於漢譯本涉及文體轉換的問題，因此譯者必須透過多種翻譯手法來適應格

式的需求，以期在有限的字數中充分表達經文的內容。漢譯譯者所採用的方式包

括：

1. 增補

在面對太過簡潔的原文時，譯者必須想辦法填滿四個四字句的字數。第一和

第二個四字句較容易解決，因為第一句是關於菩薩所接觸的對境，而第二句則固

定是「當願眾生」
。《六十》和《八十》的譯者採用了多元的增補方式來填滿第三

和第四句共八個字的空缺，其中不離開兩個類別：一是補充單音節或雙音節的語

詞，二是額外填補一整個四字句的內容。

（1）補充單音節或雙音節語詞

這些補充語詞，有的是為了呼應第一句的對境，使內容前後有更強的連接性

而補上的。下列以《八十》為例：

3.12 「捨居家時 當願衆生 出家無礙 心得解脫」。

3.68 「若見大河 當願衆生 得預法流 入佛智海」。

3.75 「見修園圃 當願衆生 五欲圃中 耘除愛草」。

3.137 「讚佛功德 當願衆生 衆德悉具 偁歎無盡」

82
 有些語詞則是譯者為了加強讀者對內容的理解而增添的，同時也反映譯者對

該內容的詮釋。比方說在《六十》中：

3.23 「受持淨戒 當願衆生 具足修習 學一切戒」

：也許譯者想要強調所

受持的戒是清淨、無染的。

3.37 「整服結帶 當願衆生 自檢修道 不壞善法」

：譯者在此句補上「自」

和「檢」應該是想要修行的過程必須靠自己不斷地檢視、反省個人的

業行，使善法不敗壞。

3.55 「若見直路 當願衆生 得中正意 身口無曲」

：譯者認為除了心正直

外，常體現在身行和語業上的諂諛也要斷除。

3.71 「見人汲井 當願衆生 得如來辯 不可窮盡」

：也許譯者認為最殊勝

的辯智唯有如來辯。

3.115 「見無慚愧 當願衆生 離無慚愧 普行大慈」

：譯者強調大悲的實踐

必須以平等心為基礎。198

另外，也有一種情況是譯者為了讓內容完整而加的。

3.77 「見好園池 當願衆生 勤修衆善 具足菩提」

。三個譯本在此偈的內

容一致。若根據《藏譯》回推的話，原文極有可能僅表示「不捨離佛

菩提而努力」199而已，所以《六十》添入努力的對象——「衆善」。

3.105 「入里乞食 當願衆生 入深法界 心無障礙」

。此偈在三個譯本中也

內容相同，所以根據《藏譯》擬構，原文有可能為「前往募化時」200。

由於沒有募化的地點，所以《六十》加入「入里」。

198
感謝高明道老師解說「大悲」和「平等」之間的關係。
199
根據其對應的《藏譯》經文 སངས་རྒྱས་ཀི་བང་ཆུབ་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་བ་ལ་ཤིན་ཏུ་བརོན་པ 推測而得。
200
根據其對應的《藏譯》經文 སོང་དུ་འགོ་བ 推測而得。
83
 （2）補充四字句內容

倘若原文只佔據一個四字句的譯文，那譯者該如何處置另一個四字句的空缺

呢？第一種方法是譯者擴充動詞的表達，像 3.13「演說種種 無乖諍法」、3.43

「出世法中 速疾而往」以及 3.133「諸天及人 所共瞻仰」

。另一種方法則是額

外補上四字句的內容。這類型的例子可分成好幾種情況：

第一種情況是額外的四字句只出現在《六十》
，《八十》和《藏譯》都沒有，

而且《求佛》和《本業》也沒有該句經文。筆者認為這屬於《六十》譯者所加的

可能性甚高。201

3.12 「以信捨家 當願衆生 棄捨世業 心無所著」

3.37 「整服結帶 當願衆生 自檢修道 不壞善法」

3.43 「已而就水 當願衆生 向無上道 得出世法」

3.95 「見無鎧仗 當願衆生 遠離衆惡 親近善法」

3.96 「見論議人 當願衆生 得無上辯 摧伏外道」

3.104 「若見妙色 當願衆生 得上妙色 天人讚歎」202

3.133 「敬心觀塔 當願衆生 尊重如佛 天人宗仰」

第二種情況是額外的四字句只出現在《六十》和《本業》
，但不見於《求佛》、

《八十》和《藏譯》。該內容有可能是支謙和佛陀跋陀羅為了格式而添加的，因

為除了那四字句，句子其餘的部分在前後五個傳本幾乎一致。不僅如此，如實反

映原文的《藏譯》和不受格式限制所困擾的《求佛》都沒有那些額外的內容。然

而這也有可能是《六十》和《本業》傳本有別於另三個傳本所致。關於二者的傳

承也許有別於《求佛》
、《八十》和《藏譯》的另一有力證據，可見本章第一節、

201
由於這類例子極大可能是《六十》譯者為了適應格式而增添的內容，其原文應該和《八十》
與《藏譯》一致，因此筆者在第二章、第二節〈差異現象歸類表〉中將這幾偈歸類為「 （五）
《六
十》 、《八十》、
《藏譯》皆一致」的類別。
202
這個例子有兩種可能：一是《六十》為了填補空缺而加的，二是「得上妙色」在《六十》傳
本本身就有，詳細的說明見本章第一節、第二項〈傳本語音的差異〉。
84
第二項〈傳本語音的差異〉3.19 的例子。目前仍無法判斷此差異歸屬何因。

3.34 「下牀安足 當願衆生 履踐聖迹 不動解脫」

3.63 「若見剌棘 當願衆生 拔三毒剌 無賊害心」

3.87 「見醜陋人 當願衆生 遠離鄙惡 以善自嚴」

3.106 「到人門戶 當願衆生 入摠持門 見諸佛法」

第三種情況與第二種情況類似，額外的四字句只出現在《六十》和《八十》

而已。由於三個譯本幾乎一致，該多出的內容亦不見於《求佛》和《藏譯》，因

此筆者認為這種情況極大可能為譯者所加的。

3.44 「以水滌穢 當願衆生 具足淨忍 畢竟無垢」

3.110 「若見空鉢 當願衆生 其心淸淨 空無煩惱」

2. 刪減

倘若經文內容太過豐富，沒辦法在有限的格式中全部翻譯出來，譯者只能以

僅有的字數凸顯經文最扼要的部分，與此同時被迫犧牲一些相形之下影響不大的

內容。在 3.40、3.50、3.59、3.61 和 3.113 都可發現部分經文被刪除的痕跡。

3. 改寫

除了刪減以外，在面對豐富或冗長的經文時，漢譯譯者也會透過重新詮釋的

方式來解決文體限制的困擾。這些改寫的內容常常是依句首的對境而調整的。這

樣不僅讓誦經者在持誦時清楚、具體地想像經文所要傳達的情境，也能加強持誦

者的聯想力。比如像以下的這些例子：

85
3.12 由於《藏譯》的內容與《六十》及《八十》有明顯的差異，所以筆者

以《求佛》：「菩薩患厭家中時，心念言：『十方天下人皆使早得脫解，

無所復拘著。』」203作為原文的參考。《本業》204的內容與《求佛》一

致，都有「得解脫」和「無有拘著」的內容。
《六十》和《八十》分別

翻譯為「以信捨家 當願衆生 棄捨世業 心無所著」和「捨居家時

當願衆生 出家無礙 心得解脫」

。顯然《六十》為了呼應句首「捨家」

的內容而將「得解脫」改寫為「棄捨世業」。《八十》雖保留「心得解

脫」，但是以「無礙」205來翻譯「無有拘著」，並補上「出家」二字。

這不僅呼應句首的境界，同時也兼顧原文的文義。此動機雖然好，但

是卻延伸出別的含義——出家沒有障礙而心得解脫，不僅偏離原文真

正的關懷，同時也導引讀者作不同方向的詮釋。206

3.51 由於三個傳本內容相等，所以根據《藏譯》將原文回推為「行走時，

菩薩發心：『祈願一切眾生由於成就無障礙、清淨之法，而了悟無邊界

的法界！』」207針對句首的「行走」，《六十》和《八十》皆以「履」來

表達「涉入」諸法實相的範疇而譯作「履淨法界」。

3.53 三個傳本內容一致，筆者根據《藏譯》擬構原文為「看見下坡時，菩

薩發心：『祈願一切眾生能極堅固善根，並且殷切禮敬諸佛！』」208在

面對「下坡」這樣的對境，
《六十》和《八十》都以「謙下」來詮釋「禮

203
見 T 10.282.451 c 9-11。
204
《本業》： 「若患厭家 當願衆生 疾得解脫 無所拘綴。」（T 10.281.447 c 8-9）
205
更多關於「無礙」的討論，請見以下「二、語義」的 3.22 例子。
206
參釋繼夢（1993：第 179 至 180 頁）
。
207
《藏譯》：འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཆོས་བསིབས་པ་མེད་པ་གྲུབ་པར་གྱུར་པས་ཆོས་ཀི་དབིངས་

མཐའ་དང་དབུས་མེད་པ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། 。
208
《藏譯》：ལམ་དམའ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་བརན་ཅིང་སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ལ་ཤིན་ཏུ་འདུད་པར་

གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།。
86
 敬諸佛」時的心態，而各自將「禮敬諸佛」改寫為「謙下柔軟」和「其

心謙下」。

3.58 同樣的，依據《藏譯》回推原文為：「看見峭壁時，菩薩發心：『祈願

一切眾生能到無障處209，同時去除諸惡法！』」210《六十》和《八十》

將「峭壁」翻譯為「深坑㵎」和「險道」，並且為了與之產生明顯的對

比而以「向正法界」和「住正法界」來詮釋「到無障處」
。二者也以「難」

和「罪難」來表達「惡法」。這能夠顯露出相較於深陷世俗的險道，菩

薩祈願眾生都能安住於正理實相的境地，免除種種的罪難。

3.62 三個傳本內容一致，皆作「看見高山時，菩薩發心：『祈願一切眾生都

能抵達難得而無覆蓋處，成就卓越善根！』」211為了兼顧對境界的聯想

與經文文義，《六十》和《八十》將「難得而無覆蓋處」改寫為「莫能

見頂」或「無能至頂」。

3.85 根據《藏譯》
，此偈原文可能是「看見非強健的有情時，菩薩發心：
『祈

願一切眾生皆能具無憂之法，了悟無分別！』」212《六十》和《八十》

以「疾病人」來翻譯「非強健的有情」
，並且將「知身空寂」來表達「了

悟無分別」。另外，兩個漢譯本也分別將「具無憂之法」詮釋為「解脫

209
《藏譯》原文作 སིབ་པ་མེད་པར་རོགས་པར་ཁོང་དུ་ཆུད，而《飜譯》所
這是根據《飜譯》30.356（6）的翻譯。

列的藏文是 སིབ་པ་མི་མངའ་བའི་རོགས་པར་ཁོང་དུ་ཆུད。後者與《藏譯》的意思一致，只是措辭不同。另外，這個
名相也可還原為“anāvaraṇagatiṃ gata”。
210
《藏譯》：གཡང་ས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིབ་པ་མེད་པར་རོགས་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་ཅིང་སིག་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་བསྩལ་ཏེ་

དགེ་བའི་ཆོས་ལ་རབ་ཏུ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། 。
211
《藏譯》：རི་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐོབ་པར་དཀའ་བ་དང་ཐིབས་པོ་མེད་པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་ཅིང་དགེ་བའི་ར་བ་ཐམས་ཅད་ཀིས་

མངོན་པར་འཕགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།。
212
《藏譯》：ནད་མེད་པ་མ་ཡིན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམ་ཅད་ཤིན་དུ་མྱ་ངན་མེད་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། ཐ་དད་པ་

མེད་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། 。
87
 衆苦」和「離乖諍法」。

有些時候譯者會巧妙地選擇具備雙關含義的語詞來改寫原文的內容。這不僅

呼應句首的對境，同時也能照顧到文義的邏輯。例如像以下的經文：

3.28 由於三個傳本內容一致，所以根據《藏譯》將原文回推為「敷坐褥時，

菩薩發心：『祈願一切眾生能見如實法，並且具足善說之法！』」213 此

「敷」不僅有「鋪開」的意思，也可表達「傳布」214，
句對境是敷牀座，

所以《六十》和《八十》都將原文「具足善說之法」調整為「敷善法

座」和「開敷善法」，而《六十》的翻譯較有譬喻的意味。

3.37 根據《藏譯》
，原文可能是「在系縛腰帶時，菩薩發心∶『祈願一切眾生

具不動法，即與善根完全結合！』」215為了呼應句首的「腰帶」
，《八十》

以「檢束善根 不令散失」來詮釋「具不動法，即與善根完全結合」。

「束」不僅有「拴、繫」等義，也可表達「聚集」的意思 216，正好符

合此處要兼顧的兩層意思。《六十》僅以「不壞善法」來翻譯原文的內

容，然後額外補上「自檢修道」。也許佛陀跋陀羅認為要使善法不壞的

前提必須反复審察、檢討修道的過程吧！《八十》雖然不同意《六十》

的翻譯，但也沿用了「檢」的概念。

3.41 根據《藏譯》，原文回推為「咀嚼楊枝時，菩薩發心：『祈願一切眾生

213
：སན་གདིང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་ཞིང་ལེགས་པར་བཀོད་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་
《藏譯》

བསེད་དོ།。
214
見《漢語》
，第五冊，503 a。
215
《藏譯》：སྐ་རགས་འཆིངས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་འཁྲུགས་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་འབྲེལ་པར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།。
216
，第四冊，777 a。
見《漢語》
88
 摧毀煩惱，即成就調伏與清淨心！』」217為了回應句首的「嚼楊枝」
，《六

十》和《八十》都用「噬」來結合「嚼」和「摧毀」這兩個概念，而

分別譯作「得調伏牙 噬諸煩惱」和「其心調淨 噬諸煩惱」

。《六十》

的翻譯僅保留「調伏」，但不見「清淨心」。這有可能是因為佛陀跋陀

羅受限於格式的字數，而在兩個概念之間選擇犧牲「清淨」
，並且在「調

伏」後加上「牙」以讓整體內容更連貫。另一個可能則是他所依據的

傳本確實只有「調伏」的內容而已。若根據《求佛》218和《本業》219的

經文，二者只有「清淨」的表達。這顯示此句經文有可能經歷兩個概

念的轉換，即從早期傳本只有「清淨」的內容過度到後期《八十》和

《藏譯》兼具「調伏」和「清淨」兩個概念。

3.129 根據《藏譯》，原文可能是「接受佛法時，菩薩發心：『祈願一切眾生

能跟隨佛法的教導，並且嫺熟法界！』」220《六十》和《八十》以「諷

誦經典」來表達「接受佛法」，然後各自再以「得摠持門」和「摠持不

忘」來改寫「嫺熟法界」
，以便能和「諷誦經典」這樣的對境連結起來。

「摠持」不僅能表示「陀羅尼或咒語」，一種經常被諷誦的法語，同時

也能表示「掌握」的意思221，與此處所要表達的內容吻合。

漢譯譯者有些時候也會為了疏導整體經文的邏輯而改，如下例：

217
：སོ་ཤིང་ཟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཉོན་མོངས་པ་ཤིན་ཏུ་བཅོམ་སེ། སེམས་དུལ་ཞིང་སེམས་རྣམ་པར་དག་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་
《藏譯》

སེམས་བསེད་དོ།
218
《求佛》
：「菩薩漱齒洗時，心念言：
『十方天下人皆使諸垢濁悉淨潔，去淸淨住。』」 （T 10.282.452
b 5-6）
219
《本業》：「澡漱口齒 當願衆生 蕩滌情性 如淸淨住。」（T 10.281.448 a 23-25）
220
《藏譯》：ཆོས་ཐོབ་པར་བེད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་གཏམ་གི་རེས་སུ་འགོ་ཞིང་ཆོས་ཀི་དབིངས་དང་

འདིས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།
221
見《漢語》
，第九冊，994 b。
《漢語》作「總持」
。
89
3.141222 如果《六十》
、《八十》和《藏譯》是一致的話，按照《藏譯》的翻譯，

原文可能是「睡醒時，菩薩發心：
『祈願一切眾生於一切十方證得神力，

即成為覺悟一切智智的覺者！』」223《六十》和《八十》的內容與《藏

譯》有很大的差異，二者分別譯作「晨朝覺悟 當願衆生 一切智覺

不捨十方」和「睡眠始寤 當願衆生 一切智覺 周顧十方」

。雖然「十

力」和「十方」在漢譯典籍中經常發生混淆的現象，然而此處顯然並

非版本失誤的原故，因為《求佛》224的內容與《藏譯》一致，也就是

說在最早期的傳本中就有「十力」了。《本業》225傳本的內容為「得佛

十八 不絕之法」
，雖然不是「十力」
，但也是屬於佛的功德。那麼《六

十》和《八十》內容的範疇明顯與這三者不同，極大可能是《六十》

為了讓經文邏輯通順而改的。《八十》認同《六十》的修改，只是稍微

將「不捨十方」調整為「周顧十方」。

222
感謝高明道老師的提示。
223
：གཉིད་སད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕོགས་བཅུ་ཐམས་ཅད་དུ་མཐུ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཏེ། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་
《藏譯》

ཤིན་ཏུ་རྣམ་པར་སངས་རྒྱས་པའི་སངས་རྒྱས་སུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། 。
224
《求佛》
：「菩薩覺起時，心念言：『十方天下人皆使得佛智慧，得十力。』」 （T 10.282.454 a 6）
225
《本業》：「臥覺當願 都使衆生 得佛十八 不絕之法。」（T 10.281.449 b 22-23）
90
 4. 正反對譯

有時漢譯本會採取「正翻反」或「反翻正」的翻譯手法來凸顯經文的內容。

譬如在 3.35，根據《藏譯》，原文有可能是「得無罪過」226，《六十》和《八十》

對應的翻譯是正向的「善法滿足」、「具眾善法」。這樣的調整讓持誦比較通順。

這樣的翻譯方式也能加強內容中的對比邏輯。比方說，倘若三個譯本在 3.56

中所根據的傳本內容是相同的話，
《六十》和《八十》分別以「畢竟清淨」或「獲

清淨法」來迻譯「完全解脫貪法」227，其目的可能是為了能夠與第三子句的內

容——「永離塵穢」或「遠離塵坌」產生對照的作用。
「塵」譬喻「煩惱」
，而遠

離煩惱即得清淨，比起「完全解脫貪法」
，《六十》和《八十》的更動讓前後邏輯

更通順。

二、語義

不少的漢語語詞具有多重意思，因此讀者在解讀漢譯經文時必須瞭解經典所

處時代的習慣用法，並且透過不同語言的譯本來確認語詞真正的含義。

3.3 《八十》和《藏譯》在此句的內容大意一致。
《八十》作「妻子集會 當

願衆生 怨親平等 永離貪著」，《藏譯》對應的內容為 བུ་དང་བུ་མོ་དང་འགོགས་

པའི་ཚ། བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྲེད་པ་དང་ཤིན་ཏུ་ ལ་བས་དགའ་བ་དང་མི་དགའ་བ་དང་རྣམ་པར་ ལ་

བར་གྱུར་ཅིག（親近兒女時，菩薩發心：
『祈願一切眾生因為脫離貪著而與悅

意、不悅意【境】完全分離！』）實叉難陀以「怨」和「親」分別翻譯

226
《藏譯》：ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པ་དང་ལན་པ་ཐོབ。
227
《藏譯》：འདོད་ཆགས་པར་འགྱུར་བའི་ཆོས་ལས་རྣམ་པར་གོལ་བ。
91
 原文的「不悅意」與「悅意」，並且強調平等、無分別地對待這兩種對
境，其用心可見一斑。但是，「怨」和「親」這兩個語詞的選擇不免將
原本較為寬廣的範疇——泛指一切好、惡的人、事、物——局限於眾
生而已，這與原文的內容有某程度的差異。

值得注意的是《八十》的「平等」和《藏譯》的 རྣམ་པར་ ལ་བ（完全分離）

實際上有某程度的關聯性，這可從其可能的印度語詞去推測。「平等」

或可擬構為“yoga”228，而 རྣམ་པར་ ལ་བ 可回推為“viyoga”229。230也許《八十》

傳本掉了接頭詞“vi-”，而使原本的「分離」義轉變成「平等」義。

另外，《藏譯》的對境與《八十》有出入：《藏譯》是 བུ་དང་བུ་མོ（子女），

而《八十》作「妻子」。這反映兩個可能：一、《藏譯》傳本的內容由
早期的「妻子」更改成現在的「子女」；二、《藏譯》傳本在流傳時不

小心掉了表達「妻」的 ཆུང་མ。

3.6 《六十》「房室」和《八十》「宮室」這兩個語詞容易讓人理解為場所

。231根據《漢語》
而將此願解讀成「菩薩身處於建築物內所發的願」 ，「房

室」和「宮室」都有多重意思。前者有房屋、內室或房事等義 232，而

後者則表示房屋、帝王的宮殿或家人的意思。233根據《藏譯》，此偈的

對境應該是菩薩在妻子的眷屬中時（ཆུང་མའི་འཁོར་གི་ནང་ན་འདུག་པ）
，所以「房室」

和「宮室」應該理解為「家人」義。

228
見《漢梵》424.1035 a。
229
見《飜譯》187.2567（21）。
230
感謝高明道老師提供的線索。
231
參釋繼夢（1993：第 175 頁）。
232
見《漢語》，第七冊，358 a。
233
見《漢語》，第三冊，1431 b。
92
3.22 《六十》和《八十》都作「一切無礙」。「無礙」有「無障礙」或「無

所罣礙」的意思234。針對「一切無礙」的含義，《藏譯》提供更深入

的解說。根據《藏譯》對應的經文 ཆགས་པའི་གནས་དང་བྲལ，「一切無礙」應理

解為捨離貪著的根本，擺脫不自由、附著的狀態而無所罣礙。相同的

解讀也可見於以上「一、為了適應格式而調整 3.改寫」3.12 的討論。

《八十》以「無礙」來翻譯「無拘著」。另外，《六十》在 3.98 的「轉

無礙輪」235和《八十》在 3.130 的「得無礙眼」236，二者「無礙」的意

思則是單純的「沒有障礙」。因此，讀者必須多加謹慎推敲〈淨行品〉

中的「無礙」是指「沒有障礙」，還在「沒有貪著」。

234
，第 5141 頁。
見《佛光》
235
對應的《藏譯》經文是 ཐོགས་པ་མེད་པའི་ཆོས་ཀི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ（轉無障礙之法輪）。
236
對應的《藏譯》經文是 བསིབས་པ་མེད་པའི་མིག་དང་ལན་པ（具無障礙之眼）。
93
 第二項 譯者的詮釋
三個譯本的譯者群分別來自於不同地區和文化背景，有著不同的學識、佛學

涵養、思考邏輯、動機關懷、翻譯習慣以及語言能力，因此彼此的翻譯成果也會

呈現某程度的差距。譬如對於具有多重含義的梵語語詞，譯者不同的詮釋將影響

其翻譯。以下舉出相關的例子一一說明。

3.11237 三個傳本整體大意一致，只是《藏譯》與兩個漢譯本之間關於對境的

《藏譯》為 བཙོན་ར་ལ་ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མཐོང་བའི་ཚ།བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
翻譯有比較大的差異。

ཅན་ཐམས་ཅད་གནས་མེད་པ་ལ་སོད་ཅིང་།གང་དུ་དགའ་བར་འདོང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསྐྱེད་དོ།，可譯作：「於

牢獄中看見過失時，菩薩發心：『祈願一切眾生能於無住中修習，並且

任何時候皆走向快樂！』」《六十》和《八十》的翻譯則是「若在危難

當願衆生 隨意自在 無所罣礙」和「若在厄難 當願衆生 隨意自

在 所行無礙」。《求佛》和《本業》都沒有對應的經文，可見這有可

能是在《華嚴》體系的傳本才增加的內容。

若三個傳本的內容是相當的話，那麼為何藏譯本與漢譯本之間會產生

如此大的分歧呢？這也許可從此偈前後文脈找到解答的線索。3.11 的所

緣境是聚會，而 3.13 則是捨家的情況。佛經中經常會提及某人在出家

前感受到在家生活的壓迫而發願出離。可表達「壓迫」的梵語語詞可

能是“sambādha”。“sambādha”有“contracted space, distress”等義。238這個

語詞也常被英譯為“confinement”。《藏譯》以 བཙོན་ར（監獄）來翻譯

“contracted space”或是“confinement”，而《六十》與《八十》則選擇了

“distress”的含義，分別以「危難」和「厄難」來表達。

237
感謝高明道老師在口試時糾正筆者對 3.11 的分析，並提供對經文較合理的解讀。
238
見 MW 1178 a。
94
3.14239 《六十》作「詣大小師 當願衆生 開方便門 入深法要」
，而《藏譯》

則譯成 མཁན་པོ་དང་སོབ་དཔོན་གི་དྲུང་དུ་འགོ་བའི་ཚེ། །བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལ་རོམ་

ཞིང་ཆོ་ག་ལ་མཁས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ（
། 走近和尚和阿闍黎面前時，菩薩發心：

「祈願一切眾生能夠修習法，並且精通儀軌、法事！」）二者內容大致

相同，除了《六十》「開方便門」的內容在《藏譯》中被譯為「精通儀

。ཆོ་ག 的可能梵語語詞是“vidhi”。“vidhi”本身有“any prescribed

軌、法事」

act or rite or ceremony”或是“means, expedient for”等義。240《藏譯》直接

翻譯“vidhi”較普遍的意思——「儀軌」或「法事」（ཆོ་ག），但《六十》

基於前後文的考量而選擇了「方便」的含義。

3.36 三個傳本基本內容一致，但《六十》和《八十》作「服諸善根」
，而《藏

譯》則為 དགེ་བའི་རྩ་བ་ཤིན་ཏུ་བརྟན་པ（堅固善根），彼此之間的動詞並不相應。

ཤིན་ཏུ་བརྟན་པ 可 能 是 “supratiṣṭhita” 的 翻 譯 241 ， 而「 服 」 或 許 是 來 自於

“supraticchanna” ， 有 “completely covered or enveloped (as with a

garment)”242的意思。若確實是“supraticchanna”的意思，那麼《六十》和

《八十》「服諸善根」所要表達的概念就是應當妥善地把善根藏起來，

勿炫耀、張揚。243

3.46 三個傳本內容一致，只是兩個漢譯本的對境有些出入。《六十》作「澡

漱口齒」
， ，而《藏譯》翻譯為 ངོ་འཁྲུ་བའི་ཚེ。ངོ་ 可重
《八十》作「以水洗面」

239
謝謝高明道老師的提示。
240
見 MW 968 a。
241
見《飜譯》56.738（2）。其意思為“properly set up or established”，見 MW 1228 b。
242
見 MW 1228 b。
243
感謝高明道老師提供的訊息與解說。
95
 構為梵語語詞“mukha”244，其有“mouth”或“face”的意思。245《六十》譯

者選擇前者而譯為「口齒」，《八十》則取「臉」義而翻譯成「面」。

3.47 《六十》為「手執錫杖 當願衆生 設淨施會 見道如實」，《八十》

的翻譯是「手執錫杖 當願衆生 設大施會 示如實道」，而《藏譯》

作 འཁར་བ་ལེན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མཆོད་སིན་བས་ཤིང་ལམ་སོན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ།。སོན་པ 可擬為“darśayati”，其字根“√dṛś”有主動語態的“to see,

understand”義，也可解釋為被動語態的“to be shown or manifested”。246

《六十》的譯者認為“to see, understand”較符合此處文義而將之翻譯成

「見道如實」，《八十》譯者則認同“to be shown or manifested”的含義而

譯為「示如實道」。

3.80247 《藏譯》的 3.80 中有這樣的內容——མོས་པ་དང་སོ་བས་དགའ་བ་མང་བར་གྱུར（以信心

和 意 樂 而 非 常 歡 喜 ）。 這 短 句 可 能 是 “prasāda” 的 詮 釋 。 根 據

Sanskrit-English Dictionary，“pra-√sad”可表達“grow clear and bright,

become placid or tranquil”，同時也有“to become satisfied or pleased or

248
glad” ，所以“prasāda”可理解為「清淨」、「歡喜」等義。除此以外，

“prasāda”也可表示「淨信、信樂」的意思。249對於“prasāda”在經文中所

要表達的含義，譯者有各自的解讀。《六十》著重“prasāda”「清淨」義

而將之譯成「清淨法樂」
，《八十》則強調其中的「歡喜」義而翻作「歡

愛不捨」。

244
見 CD 355 b。
245
見 MW 819 c。
246
見 MW 491 b。感謝莊國彬老師在口試時提醒筆者有關“√dṛś”不同語態的差別。
247
感謝高明道老師提供的訊息。
248
見 MW 696 c。
249
見《梵和》878 b。
96
3.86 雖然同為“prasāda”的翻譯，但《六十》和《八十》的詮釋又與 3.80 不

太一樣。由於這句“prasāda”的對象是「諸佛菩薩」
，所以《八十》和《藏

譯》強調其中的「清淨信心」而迻譯成「常生淨信」和 མོས་པ་མང་བ。《六

十》則較傾向於對「諸佛菩薩」能夠「歡喜恭敬」。

3.103 這是另一個針對“prasāda”不同詮釋的例子。根據《藏譯》，這句經文應

為「見到王都時，菩薩發心：『祈願一切眾生能夠具足對於隨順功德的

信心！』」250對於此處的“prasāda”，
《六十》
、《八十》和《藏譯》分別翻

譯成「明達遠照」
、「心恆喜樂」以及「信心」
。《六十》的「明達遠照」

顯然是詮釋“prasāda”中“grow clear and bright”的意思。

3.112/113 《六十》在 3.112 作「若得食時 當願衆生 爲法供養 志在佛道」，

而《八十》作「若得恭敬 當願衆生 恭敬修行 一切佛法」

。《藏譯》

與二者的內容一致。251 與句首「得食」和「得恭敬」的語詞是 རིམ་གོ，

可還原為“paricaryā”252，其有“service, devotion, worship”等義。由於這

是關於僧人乞食時得到食物供養的情境，《六十》考慮上下文脈而將

“paricaryā”翻譯為「得食」，並且在祈願的內容中將「供養」的意思翻

譯出來。《八十》較在意“paricaryā”中「恭敬」的含義，而在對境和祈

願的內容都譯作「恭敬」。《八十》的翻譯較難讓人聯想到僧人乞食的

狀況，而且與經文所要傳達的概念有些差距。

250
藏文作：རྒྱལ་པའི་གནས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་གི་རེས་སུ་འབྲང་བར་འཐུན་པ་ལ་མོས་པའི་སེམས་དང་ལན་པར

་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། 。
251
藏文作：རིམ་གོར་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་སོད་པ་ཐམས་ཅད་ལ། རིམ་གོར་བེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ།
252
見《飜譯》126.1578（5）
。
97
 在 3.113 中，
《六十》作「若不得食 當願衆生 遠離一切 諸不善行」；

《八十》作「不得恭敬 當願衆生 不行一切 不善之法」；《藏譯》

作：རིམ་གོར་མ་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ཆོས་མཆོད་པ་ཐམས་ཅད་ལ་རག་མ་

ལུས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།（不得供養時，菩薩發心：「祈願一切眾生不觀

待不善的法供！」）比較《六十》和《八十》中對境和祈願內容的關聯

性似乎不強，但《藏譯》前後文依然扣緊「供養」這個主題。三者之

中，《藏譯》的內容比較合理。

另外，不同的譯者對於相同的內容也會有各自不同的解讀。

3.13 འགལ་བ་མེད་པ 可能譯自“avirodha”這個梵語語詞。“avirodha”作為名詞可表示

“non-opposition to, living on agreement”，而作為形容詞的“aviruddha”則

有“unobstructed”的意思。253至於 འཐུན་པར་འགོ་བ 則可能源自於“saṅgata”，其

有“come together, joined, united”等義。254《六十》以「一切和合 心無

限礙」來翻譯“aviruddha”和“saṅgata”。《八十》的「無乖諍法」可能是

“aviruddha”的翻譯，而「演說種種」則可能是譯自與“saṅgata”語音相似

的“saṅgīta”。“saṅgīta”來自於“saṃ-gīta”, “gīta”有“sung, chanted”255的意

思。256

3.66 མེ་ཏོག་གི་ཤིང་མཐོང 的 མེ་ཏོག་གི་ཤིང 或可還原為“puṣpavṛkṣa”，所以此句原文的對境

應該是「看見華樹」的意思。《六十》進一步將之詮釋為「看見樹上有

美好的花朵」而翻譯為「見樹好華」。但是，《八十》的翻譯「若見樹

華」則與原文有些差異，因此其所見的對象並非「華樹」
，而是「樹華」
。

253
見 MW 109 c。
254
見 MW 1128 b。
255
見 MW 356 a。
256
謝謝高明道老師提供“saṅgīta”的訊息。
98
 也許是《八十》為了與第三子句的「眾相如華」呈現對仗的排列而作

的調整。

3.114 དབང་པོ་དབེན་པའི་སོད་པ་དང་ལན 所依據的原文可能來自於“guptendriyatā”257。“gupta”

本身有“protected, guarded, preserved”或是“hidden”的意思258，所以《八

十》將之翻譯為「藏護」，甚為恰當。《六十》為了要傳達語詞背後的

含義而選擇了「調伏」。

第三項 譯者的翻譯風格
不同的譯者群有著各自的翻譯習慣和方法，從而體現他們對於〈淨行品〉的

理解以及對於翻譯成果的要求。

1. 佛陀跋陀羅譯者群

比較起忠實於原文的翻譯，《六十》譯者群往往更熱衷於傳達經文背後所隱

含的意思。若逐字比對三個譯本的話，很容易以為三者之間有不少出入的地方，

而實際上那些差異極有可能只是相等意思的內容以不同的措辭或句型呈現而已。

譬如像以下的例子，《六十》就選擇意譯的方式，而《八十》則鍾情於直譯的手

法。

3.24 「接受阿闍黎的教導」259

“Ācārya”本身有“knowing or teaching the ācāra or rules”的意思260，所以

在受戒時，阿闍黎即是教授弟子規矩、行儀的法師。因此，《六十》著

重把阿闍黎所教導的內容翻譯出來，所以譯作「受行道禁」
，而《八十》

257
由於《飜譯》並沒有收錄此名相，所以“guptendriyatā”是根據《漢梵》中「藏護諸根」
（見《漢
梵》1029.3238b）和「調伏諸根」（見《漢梵》1083.3484 b）回推的。
258
見 MW 359 a。
259
其藏文為 སོབ་དཔོན་གིས་བསན་པ。
260
見 MW 131 c。
99
 則老實地根據原文的翻譯。值得注意的是從前後脈絡來看的話，
《六十》

在此偈的翻譯也有可能是因為原文與《八十》不同。261

3.46 「遠離垢染，並得清淨法門」262

《六十》認為若能得證清淨法門的話，就能得解脫，所以將「遠離垢

染」詮釋為「究竟解脫」。《八十》作「永無垢染」。

3.49 「修習無所住，究竟趣向佛的行境」263

（གནས་མེད་པ）可還原為“nirālaya”，其有「無家」
「無所住」 、「不執著」的

意思。264《六十》以「究竟解脫」來詮釋「修習無所住」。《八十》保

留了“nirālaya”字面的意思而翻譯為「入無依處」。

3.59 「看見眾會時」265

（འཁོར）或許譯自“parṣad”266，有“an assembly, audience, company,

「眾會」

society”之義 267 ，因此《六十》就“parṣad”的功能翻譯成「見聽訟堂」，

《八十》則一貫沿用字面的意思，譯作「若見衆會」。這一偈在其所出

現的文脈中顯得有些突兀。268

261
謝謝高明道老師的提醒。
262
其藏文為 ཤིན་ཏུ་ཉོན་མོངས་པ་དང་ ལ་ཞིང་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་སོ་རྣམ་པར་དག་པ་ཐོབ་པ。
263
其藏文為 གནས་མེད་པར་གཞོལ་ཞིང་སངས་རྒྱས་ཀི་སོད་ཡུལ་ལ་མངོན་དུ་ཕོགས་པ。
264
見《パーリ》146 a。
265
其藏文為 འཁོར་མཐོང་བའི་ཚ。
266
見《漢梵》1042.3344 b。
267
見 MW 609 c。
268
感謝高明道老師提供這個訊息。
100
3.73 「於救度一切有情而成就法橋」269

《八十》的翻譯是「廣度一切 猶如橋梁」
，與《藏譯》相似。
《六十》

將「成就法橋」詮釋為「興造法橋」，也就是為有情建立一道通往接觸

佛法、思維佛法、了悟佛法的橋樑，才能讓有情解脫、得自在。

3.79 「看見沒有裝扮的有情」270

《八十》和《藏譯》都作相同的翻譯，
《八十》譯為「見無嚴飾」而《六

十》則將之形容為「見素服人」。

3.81 「不歡喜於一切有為的事物」271

《六十》不僅將句首對境的「見到不歡喜的人」272翻譯為「見愁憂人」
，

譯者也進一步把「不歡喜於一切有為的事物」詮釋成「於有爲法 心

生厭離」。《八十》的翻譯是「有爲事中 心無所樂」。

3.91 「成就殊勝的梵行，成一切惡」273

《六十》想要強調「梵行」背後的意涵，所以將此句的內容翻譯成「得

眞淸淨 離一切惡」。至於《八十》則為了保持原文的樣子而譯為「永

持梵行 離一切惡」。

3.106 「趣入一切佛法之門」274

《八十》和《藏譯》的翻譯完全一致，但《六十》將此內容詮釋為「入

269
其藏文為 སྐྱེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་བསལ་བ་ལ་ མ་པར་རེད་པ。
270
其藏文為 རྒྱན་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚ。
271
其藏文為 འདུས་བྱས་ཀི་དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ལ་མི་དགའ་བ་མང་བ。
272
其藏文為 མི་དགའ་བ་མང་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བ。
273
其藏文為 ཚངས་པའི་དམ་པར་གྱུར་ཏེ་སིག་པ་སྤོང་བ。
274
其藏文為 སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་སོར་ཕིན་པ。
101
 摠持門 見諸佛法」。

3.127 「趣向無邊，去除苦惱」275

這次《八十》並沒有完全根據字面的意思翻譯，而是以「一切皆盡」

來表達「趣向無邊」的意思。མུ་མེད་པར་ཕིན་པ 可能是“a-paryanta”的翻譯。

“paryanta”可作“side, flank, extremity, end”解，所以《八十》選擇了「盡

頭」的意思，而《藏譯》則把此語詞理解為「邊」。《六十》認為趣向

離煩惱的盡頭即能證得究竟的清涼定，所以作「離煩惱熱 得淸涼

定」。

3.128 「究竟清涼，了悟無上清淨之法」276

《六十》將「無上法」詮釋為「究竟解脫」，並以「無上」這個語詞來

修飾「清淨」。《八十》和《藏譯》的翻譯相同。

《六十》的譯者，為了向讀者傳達經文背後深遠的意義，除了採取意譯的方

式外，也在填補格式空缺時額外加上個人對經文的理解。有關這部分的討論，已

在前面「第一項〈漢譯本的翻譯〉一、文體，1. 增補」的討論中交代過。

2. 實叉難陀譯者群

相較於《六十》譯者群較自由的翻譯風格，《八十》譯者群的原則更多。通

常《八十》在翻譯前會參考《六十》的成果，倘若《六十》的翻譯不清楚，或較

難理解的話，《八十》會調整一些。比方說，3.42 的「左右便利」是於附近或兩

275
其藏文為 མུ་མེད་པར་ཕིན་པ་སེ་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་སེལ་བ。
276
其藏文為 ཤིན་ཏུ་བསིལ་བར་གྱུར་ཏེ། །བླ་ན་མེད་པའི་བསིལ་བའི་དངོས་པོ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ。
102
旁大、小便的意思277，但這樣的衛生習慣在華夏文化中甚為突兀，因此《八十》

將之更改為「大小便利」。

佛經中翻譯語詞會隨著時代的改變而調整。在〈淨行品〉中即能看見《八十》

以唐朝時流通的對應語詞取代早期的譯語。最明顯的三個例子是：

編號 《六十》 《八十》

3.42 婬、怒、癡 貪、嗔、癡

3.54 中正意 心正直

3.136 得一向意 心無懈怠

《八十》常常會以經文的前後邏輯和一致性作為修改的第一考量。例如針對

3.7“apahṛtabhāra”278的翻譯，
《六十》和《藏譯》都依據文義將之譯為「捨去重擔」

和 ཁུར་བོར་བ，而《八十》卻將之改為「捨諸偽飾」
。若就文義的言，
《八十》的翻譯

更為理想，因為「偽飾」除了與「瓔珞」有直接的關聯，而且也能呼應句尾的「到

。另一個例子是《八十》將 3.45 的“maṅgalapāni”279譯為「清淨手」

眞實處」 。《六

十》和《藏譯》都忠實地翻譯成「上妙手」和 བཀྲ་ཤིས་ཀི་ལག་པ，但也許《八十》為了

呼應句首的「以水盥掌」，並且讓讀者能夠產生更連貫的聯想而調整。另外，在

3.72 中《六十》和《藏譯》都作「善根無盡 境界無上」，然而「境界無上」的

概念甚為模糊。因此，為了解決這個難題，《八十》從前後文去疏導其中的意思

277
「左右」的意思，見《漢語》 ，第二冊，960 a。也許「左右」是受“ohīyati”的影響。“ohīyati”
具有“to stay behind, to fall out (in order to urinate or defecate)”的意思（PTS 172 b）
。感謝高明道老
師提供的線索。
278
這個根據《飜譯》中 ཁུར་བོར་བ 對應的梵語所擬。
（見《飜譯》82.1084（10）
）
279
筆者參考《飜譯》中 བཀྲ་ཤིས 和 ལག་པ 對應的梵語而推斷為“maṅgalapāni”。見《飜譯》440.6818
（552）和《飜譯》305.4571（24）
。
103
而將經文修改成「方便增長 。280在 3.4 中，
善根無盡」 《八十》認為在「拔除欲

箭」之後，修行者應該「究竟安隱」，而不是「功德具足」。

《八十》的譯者非常講究經文對仗的呈現。比方說在 3.9 中《八十》以「能」

和「所」帶出前後對仗的中心語，即以「一切能捨」對應句首的「若有所施」。

另外在 3.47 中，第三子句「設大施會」和第四子句「示如實道」分別都是以一

個字的動詞配合三個字的名詞所形成的四字句結構來翻譯以達到對仗的效果。同

樣的在 3.126 中，《八十》為了讓第三和第四子句能夠對仗，將原為「身心無垢

光明無量」的內容調整為「身心無垢 內外光潔」。

《八十》也會針對兩個句子之間的相對性更動部分內容。譬如 3.54 和
此外，

3.55 的對境是兩種不同情況的路，《六十》和《藏譯》都分別翻譯成「險路」和

ལམ་ཉམ་ང་བ 以及「直路」和 ལམ་དང་པོ。為了與 3.55 的「直路」呈直接的對比，

《八十》

紛紛以「斜曲路」
、「不正道」和「惡見」取代《六十》的「險路」
、「惡道」和「邪

見」。另一個可能與以上這種情形相似的例子是 3.84。《八十》為了呼應 3.85 的

「疾病人」而將 3.84 對應《六十》「強健人」的翻譯改成「無病人」。隨著這樣

的更動，《八十》也統一了前後文的用語，包括將對應《六十》的「無有衰耄」

改成「永無病惱」，以及將「得金剛身」詮釋為「入眞實慧」。

除此以外，《八十》也很在意翻譯的文法必須正確，包括不跟隨《六十》將

動詞置於句尾的習慣。這可從 3.2、3.57 和 3.97 的例子中看得到。然而有些地方

卻不確定《八十》更改的動機，如 3.39「入第一位」和 3.90 的「畢竟第一」。

280
謝謝高明道老師的提示和解說。
104
 3. Jinamitra, Surendrabodhi 和 ཡེ་ཤེས་སེ

《藏譯》採取忠實的直譯方式可反映原文真正的表達，藉以檢視與漢譯本之

間的差異。譬如像 3.129，四個漢譯傳本都譯作「諷誦經典」
，而根據《藏譯》的

翻譯 ཆོས་ཐོབ་པར་བེད་པ 可回溯原文為“dharma-paryāpti”281，有“obtaining dharma”的意思。

282
不僅如此，《藏譯》逐字的翻譯法也比漢譯本提供更貼近原文的訊息。如 3.10

的對境，《藏譯》作 མ་ ལ་ཞིང་འགོགས་པ，而漢譯本都翻譯為「聚會」。《藏譯》顯示這

個對境是關於兩個動作——不分離並且親近的狀態，這樣的表達比漢譯本提供更

豐富的聯想空間。

但是，直譯也有其不足的地方。有些表達只適用於某個文化背景，但硬生生

地套用到另一個文化背景的話，可能就無法傳達相同的意思了。譬如 3.140 的

ལུས་མོང་བའི་ཚ（體驗身體時），單從字面並不清楚其真正要表達的意涵，但依據其對

應的漢譯經文即可得知此處所指的是「寢息」。也許這樣的表達在印度是有「寢

息」的意思。

281
見《瑜伽》451 b。
282
見 MW 608 a。
105
第三節 小結
翻譯經典是經過不同時空的編輯者和翻譯者基於各自對該經典的理解和關

懷而產生的作品，因此，不同傳本或不同譯本之間大多具有顯著的差異。〈淨行

品〉最早的譯本自二世紀譯出，顯然其流傳至今已相當長的時間，也形成多個傳

本和譯本。透過漢、藏譯本的比對得以檢視傳本或譯本之間所存在的差異及其背

後可能的原因，進而對〈淨行品〉傳本的關係及流傳面貌有個概括性的瞭解，同

時也能深入歷來編輯者與翻譯者對〈淨行品〉的想法，由較多面向來解讀這部典

籍。三個華嚴體系的〈淨行品〉譯本所出現的差異可從傳本和譯本兩個層面去探

索。

傳本

第三章的差異統計顯示三個傳本之間只有 70%相等的內容，其中《六十》傳

本明顯與《八十》和《藏譯》不同。透過本章第一節〈傳本差異〉的分析更確認

這一點。
《六十》傳本的形成比《八十》和《藏譯》早，不僅是它譯出的時間早，

其內容比較短，而且表達也較晚期傳本不規則。除此以外，《六十》往往在針對

同一個所緣境時，所聯想的內容與晚期傳本所主張的概念不同。由此可見，《六

十》應該與《八十》和《藏譯》分屬兩個不同的傳承脈絡。

《八十》和《藏譯》兩個傳本形成的時間非常接近，因此在內容和語詞表達

上都比較一致，然而這兩個傳本仍有各別獨特之處。《八十》是三個傳本中最擴

充，而且堅決達成《華嚴經》對「十」的追求，在 1 的每一問題皆列出十個項目。

《藏譯》的內容也比《六十》擴充，而且傳承了一些有別於漢譯本的內容或表達，

如 1.2 的「喜」、1.10 的「護」、3.9 的「無我所」和 3.12 的「非必要」等內容。

值得注意的是越晚期的傳本，越會為了完成「十」這個目標而增添更多內容，使

經文顯得更冗長。雖然《八十》和《藏譯》較相似，但後來也許受到地方文化或

106
其他因素影響而各自發展出不同的內容。就〈淨行品〉的傳本關係來看，
《六十》、

《八十》和《藏譯》並非如學界所認知般是《六十》與《藏譯》的關係較密切，

在這一品則明顯是《八十》與《藏譯》的關係較接近。由此也可推斷《華嚴經》

的編輯遠比目前所知的複雜。

傳本之間的差異有不少和語音的變化有關。若去回推該差異的印度語詞，即

可明白有些差異或許是語音混淆所造成的，有些則可能是因為俗語梵語化的關係。

不僅如此，語音也能透露出某些經文是透過印度語音諧音聯想而來，如 3.104 的

例子。這類差異無法單從漢譯本去理解，而必須透過漢、藏譯本兩方面所提供的

線索去擬構原本的印度語語詞，方能知曉。因此，比對漢、藏譯本，回推、擬構

原文可能的內容和表達，才能理解經文附帶的各種因緣條件，正確地讀懂經文所

要傳達的概念。

從以上傳本差異的分析也可發現《六十》
、《八十》和《藏譯》與早期漢譯單

行經的關係。
《六十》的傳本與《本業》較接近，而《八十》
、《藏譯》和《求佛》

的關係則比較密切。另外，表三〈1.1「身、語、意業圓滿」傳本內容比對表〉

似乎也顯示《本業》的形成極有可能是比《求佛》早。

譯本

由於漢譯本涉及從原文長行體翻譯為偈頌體的格式限制，所以漢譯譯者必須

藉由增補、刪減、改寫、正反對譯等多種翻譯手法來滿足文體格式的需求。受到

字數限制的翻譯不容易將經文所要傳達的概念說清楚，所以往往留下比較大的詮

釋空間。與此同時，漢語本身又是一個語義豐富的語言，不少語詞具有多重的含

義。若僅靠一個譯本去理解經文的話，很多時候容易掉入誤解經文的窘境，因此

透過不同譯本的對讀能夠避免曲解經文真正要表達的意思。

107
 佛陀跋陀羅、實叉難陀或 ཡེ་ཤེས་སེ 等譯者群都有各自對於原文語詞或經文內容

的理解與詮釋，以致有些時候會產生差異甚大的翻譯。不僅如此，三組譯者群也

有彼此偏好的翻譯原則與方式。比如說佛陀跋陀羅譯經群鍾情於意譯，致力將他

們認為經文真正要表達的意思翻譯出來，所以《六十》很多時候與《八十》及《藏

譯》的內容是處於意思相等但表達不同的情況。《八十》和《藏譯》則屬於直譯

的風格。《藏譯》是一字一句地按照原文直接翻譯過來，其好處是能夠比較準確

地還原印度語的樣子，但有些只適用於某個文化的表達若被硬生生地翻譯出來則

可能無法有效地傳達其本來所要傳達的意思。相比之下，《八十》的直譯調動的

空間比較大。實叉難陀譯經群只會針對他們認為文義清楚、邏輯分明的內容進行

直譯，而對於他們不認同或邏輯不通順的地方則大膽地修改。這樣的更改是否合

理，則見仁見智，端看讀者的判斷。藉由以上對譯本以及譯者的瞭解不僅能夠幫

助讀者更客觀、正確地理解〈淨行品〉
，同時也能夠透過比較、衡量譯者的詮釋，

加深個人對經文的體會。

108
 第五章 結論

第一節 結論

《華嚴經‧淨行品》是《華嚴經》中非常獨特的一品，不僅因為這一品是唯

一從長行翻譯成偈頌體的經文，其同時也是探索大乘修行概念、《華嚴經》傳本

脈絡以及漢、藏《華嚴經》翻譯與詮釋的重要寶藏。本論文除了釐清〈淨行品〉

的旨趣及應用，也透過譯本比對的方法探究〈淨行品〉的傳本關係與流傳脈絡，

同時也檢視閱讀漢、藏〈淨行品〉時可能遇到的問題。

〈淨行品〉主要闡述如何在每一個行境心系眾生，祝福他們能夠脫離苦海，

證得究竟的佛果。這部早在二世紀以前就形成的修行手冊在印度、西藏和中國都

發揮了不同的功能。這部著作在印度以單行的《淨行經》流傳，不少古德在有關

唯識、中觀乃至怛特羅的論疏中或提及，或直接引述其內容。最初對此經的引用

多著重於六根的行境和日常生活的行為舉止中發起利益眾生願成佛的菩提心，並

且迴向功德，而後來古德對此經的看法變得比較多元，不僅將《淨行經》的行持

視為發心而已，更是一種願力的展現，同時也是防護心念和增長福德的行徑。

不論是單行的《淨行經》或是大部頭的《淨行經‧淨行品》在西藏都不如印

度和中國古德對此經的重視，但是薩迦派的高僧特別留意到此經的功能，並且發

展出本身獨特的見解。比方說薩迦班智達和哦欽‧恭秋倫竹分別在《能仁》和《三

現分》中以〈淨行品〉的教導作為對治懈怠和轉化無記業為善業的方法，具體將

此經納為薩迦派修行次第的一環。熟悉印度經論的西藏譯師 ཡེ་ཤེས་སེ 則在其所撰的

《賢行四註攝義備忘》中保留了部分印度古德對《淨行經》的理解。

109
 在華夏歷史上，《華嚴經‧淨行品》以單行的《求佛》和《本業》以及大部

頭《六十華嚴》和《八十華嚴》中的一品流傳，其中以《八十》的影響最大。中

國古德對〈淨行品〉的理解與印度和西藏傳統已截然不同。不論是到中國弘法的

西域梵僧，或華夏古德，都不再只從經的角度看待〈淨行品〉，他們認為〈淨行

品〉也兼具沙門戒和菩薩戒的功能。明朝以後的僧人更直接將〈淨行品〉的內容

作為毗尼來修持。

除了從戒的角度來看待〈淨行品〉外，中國古德也將〈淨行品〉的修行視為

一種願行，或是具有防護心念的功能。這兩種認知與晚期印度大德的詮釋一致。

除此以外，淨土宗也認為〈淨行品〉於日常生活中薰習善念的行持非常符合該宗

「唯心淨土」的修行，是成就淨土的方便。從以上的引用可瞭解到〈淨行品〉是

大乘佛教中重要的修行指導，其應用面廣泛而多元，不似中國佛教一般認知的狹

隘。不同傳統的古德依據各自修行體系的需要而對此經作出自己的詮釋。

另外，從〈淨行品〉的文獻探究也發現了不少〈淨行品〉乃至《華嚴經》傳

本脈絡的重要訊息。印度只發現單行《淨行經》的痕跡，而西藏和中國則有單行

經以及大部頭的《華嚴經‧淨行品》流傳。透過《寶雲經》
、《略攝》和《華嚴經‧

淨行品》三者的比對，可推測印度《淨行經》部分的原貌，而這些內容不見於漢

地單行的《求佛》和《本業》，似乎也揭示出印度和華夏的單行本可能屬於不同

的傳本。漢、藏《華嚴經‧淨行品》與漢地流傳的單行經源流較相近。

若將焦點集中在大部頭《華嚴經‧淨行品》的話，
《六十》傳本與晚期的《八

十》以及《藏譯》分屬不同傳本源流。就〈淨行品〉而言，《八十》和《藏譯》

的傳本較接近，與目前學術界的認知有出入。《六十》可能與《本業》傳本較相

似，而《八十》、《藏譯》則與《求佛》的關係較密切。另外，《本業》有可能是

比《求佛》早形成的傳本。
110
 如果要客觀地理解〈淨行品〉，不僅對其內容源流要有概括性的瞭解，同時

也要熟悉譯本的特色以及譯者的風格。在解讀漢譯〈淨行品〉時，必須小心可能

因為文體轉換或漢語本身所留下的詮釋空間而曲解了經文的原義。另外，來自不

同背景的佛陀跋陀羅、實叉難陀和 ཡེ་ཤེས་སེ 譯者群都有各自對經文的詮釋以及熱衷

的翻譯方式。佛陀跋陀羅譯者群鍾情於意譯，實叉難陀和 ཡེ་ཤེས་སེ 譯者群則偏好直

譯。意譯可能會落入詮釋過度的窘境，而太死板的直譯則沒辦法有效地傳達經

義。

因此，漢、藏譯本對讀不僅能夠解決以上的困境，透過不同譯者對經文的詮

釋也能幫助讀者多面向地體會經文，同時可以比較哪位譯者的詮釋比較貼近於經

文的原義。不僅如此，由於〈淨行品〉有些內容與印度語音的諧音聯想有關，無

法從譯本的表達去理解，所以必須藉由漢、藏譯語去重構可能的原文，才能曉得

經文編纂的背景與關懷，正確地理解經文所要傳遞的內容。

111
第二節 未來展望
本文僅是對《華嚴》體系的〈淨行品〉所作的初步文獻探究。若要比較全面

地瞭解〈淨行品〉流傳脈絡的話，可以從印度、西藏和中國三方面進行。

筆者透過《寶雲經》和《略攝》的比對發現與《求佛》
、《本業》差異很大，

疑似印度《淨行經》的內容。未來或許可以深入研究《寶雲經》和《略攝》對應

的經文以確認與《淨行經》之間的關係。除此以外，進一步探索《寶雲經》該段

內容在其他印度論疏的引用也許可以發現更多有關印度《淨行經》的流傳狀況。

另外，筆者對於薩迦班智達在《能仁》所列的《華嚴經‧淨行品》經文有諸

多疑問：究竟該段經文源自何處？全部取自《華嚴經‧淨行品》，還是部分屬於

引文、部分屬於杜撰？若該引文是取自大部頭的經文，那為何其中有些內容不見

於《藏譯》而只存在於單行經？還是所列的引文是引自他提及但不存在於《丹珠

爾》的智藏（Jñānagarbha）
《〈華嚴經‧淨行品〉攝義》？這些問題的答案或許可

以建構《淨行經》或〈淨行品〉在西藏的流傳面貌。不僅如此，探索更多西藏教

派對〈淨行品〉的引用也有助於理解這部典籍在西藏傳布的情況。這也許可借助

於未來更多數位化的西藏文獻電子資料庫。283

《求佛》和《本業》不論在譯語考釋，或語法現象分析等，都具有極高的研

究價值。在表三〈1.1「身、語、意業圓滿」傳本內容比對表〉中也發現《本業》

可能是比《求佛》早的傳本。若以本文斠訂、比對後的《華嚴經‧淨行品》為基

礎，與《求佛》和《本業》進行比對的話，應能釐清《求佛》和《本業》的關係、

二者與大部頭《華嚴經‧淨行品》之間的關聯性以及〈淨行品〉收錄到《華嚴》

體系前後的改變。

283
感謝劉國威老師在口試時建議未來可藉由更多電子資料庫的幫助來研究其他西藏教派對〈淨
行品〉的引用。
112
 本研究中諸多傳本或譯本差異的可能性仍需更多的文獻佐證、更深入的研究，

方能獲得比較具體而肯定的答案。譬如針對文中一些語詞的推理、分析，也許可

從《華嚴經》其他品目，特別是具有梵文本的〈十地品〉和〈入法界品〉中去檢

核本文的論證是否正確。284

除此以外，本研究也發掘了一些挺有趣、值得深究的小問題，如：針對「念」、

「慧」
、「行」
、「覺」這個有關無盡慧的法門組合，為何《六十》和《八十》都加

上「無畏」這個條件，而《藏譯》則補入「喜」這個因素？這可從無盡慧修持法

門的思想入手去研究，或許能夠找到解答的線索。另外，〈淨行品〉的「當願眾

生」是表示希望或祝福眾生能夠達成某個目標的意思，但不少古德把這個「願」

詮釋為想令眾生成就某個目標的決心，其中的落差也許是因為「願」這個語詞有

很大的詮釋空間，而且不同經典對「願」概念的界定也比較模糊。因此，釐清其

中模糊之處是非常有價值的。

筆者有感個人不論學識或研究能力都有諸多不逮之處，對於未能更妥善、客

觀地深入研究心生愧疚，在此致歉。希望藉此研究能夠拋磚引玉，讓有興趣者共

同投入《華嚴經》文獻研究的領域。

284
謝謝劉國威老師在口試時提出的建議。
113
引用文獻

梵文藏經（依拉丁字母排序）

Āćārya Gyaltsen Namdol restored, trans. and ed. 1985. Bhāvanākramaḥ of Āćārya

Kamalaśīla. Tibetan version, Sanskrit restoration and Hindi Translation

(Bibliotheca-Indo-Tibetica 9). Varanasi: Central Institute of Higher Tibetan

Studies.

Bendall, Cecil. ed. 1992. Ç ikṣāsamuccaya: A Compendium of Buddhistic Teaching.

Delhi: Motilal Banarsidass.

Lévi, Sylvain ed. and trans. 1983. Mahāyāna-sūtrālaṃkāra: Exposé de la doctrine du

grand véhicule. Tome 1. Kyoto: Rinsen Book Co.

漢譯藏經（依經名筆劃排序）

《大方廣佛華嚴經》
。《大正新脩大藏經》冊 09，第 0278 號。臺北：世樺出版社

（1990）。東晉，佛陀跋陀羅譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《大正新脩大藏經》冊 10，第 0279 號。臺北：世樺出版社

（1990）。唐，實叉難陀譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《宋版磧砂大藏經》冊 07，第 0081 號。北京：線裝書局（2000）

初版。東晉，佛陀跋陀羅譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《宋版磧砂大藏經》冊 07，第 0082 號。北京：線裝書局（2000）

初版。唐，實叉難陀譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《房山石經》冊 01，第 0027 號。北京：華夏出版社（1988-2000）。

東晉，佛陀跋陀羅譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《景印高麗大藏經》冊 08，第 0079 號。臺北：新文豐出版

公司（1982）。東晉，佛陀跋陀羅譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《景印高麗大藏經》冊 08，第 0080 號。臺北：新文豐出版
114
 公司（1982）。唐，實叉難陀譯。

《大方廣佛華嚴經》卷第十四。《敦煌寶藏》冊 26，斯 3229 號。臺北：新文豐

出版公司（1986）。唐，實叉難陀譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《新編縮本乾隆大藏經》冊 23，第 0083 號。臺北：新文豐

出版公司（1991）。東晉，佛陀跋陀羅譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《新編縮本乾隆大藏經》冊 25，第 0084 號。臺北：新文豐

出版公司（1991）。唐，實叉難陀譯。

《大方廣佛華嚴經》
。《趙城金藏》冊 10，第 0079 號。北京：北京圖書館出版社

（2008）。東晉，佛陀跋陀羅譯。

《大乘莊嚴經論》。CBETA, T31, no.1604。無著造。唐，波羅頗蜜多羅譯。

《大乘集菩薩學論》。CBETA, T32, no.1636。法稱造。宋，法護等譯。

《菩薩本業經》。CBETA, T10, no. 281。吳，支謙譯。

《諸菩薩求佛本業經》。CBETA, T10, no. 282。東漢，支讖譯。

《攝大乘論釋》。CBETA, T31, no.1598。無性造。唐，玄奘。

漢文典籍（依題名筆劃排序）

《大方廣佛華嚴經疏》。CBETA, T35, no.1735。唐，澄觀撰。

《大方廣佛華嚴經感應傳》。CBETA, T 51, no.2074。唐，惠英撰，胡幽貞刊纂。

《大乘義章》。CBETA, T44, no.1851。隋，慧遠撰。

《出三藏記集》
。《大正新脩大藏經》冊 55，第 2145 號。臺北：新文豐出版公司

（1988）。梁，僧祐撰。

《百丈清規證義記》。CBETA, X63, no.1244。清，儀潤證義。

《佛祖統紀》。CBETA, T49, no.2035。宋，志磬撰。

《毗尼日用錄》。CBETA, X 60, no.1114。明，性祗述。

《眾經目錄》
。《大正新脩大藏經》冊 55，第 2146 號。臺北：新文豐出版公司（1988）
。

隋，法經等撰。
115
《開元釋教錄》
。《大正新脩大藏經》冊 55，第 2154 號。臺北：新文豐出版公司

（1988）。唐，智昇撰。

《菩薩戒本疏》。CBETA, T40, no.1814。唐，義寂述。

《華嚴經探玄記》。CBETA, T35, no.1733。唐，法藏述。

《楞伽經合轍》CBETA, X 17, no.331。明，通潤述。

《楞嚴經摸象記》CBETA, X 12, no.276。明，袾宏述。

《諸上善人詠》。CBETA, X 78, no.1547。明，道衍撰。

《慧日永明寺智覺禪師自行錄》。CBETA, X 63, no.1232。宋，文冲編。

《歷代三寶紀》
。《大正新脩大藏經》冊 49，第 2034 號。臺北：新文豐出版公司

（1988）。隋，費長房撰。

。CBETA, X 60, no.1128-B。清，讀體撰。

《覺源禪師與本師借庵老和尚論傳戒書》

《續華嚴經略疏刊定記》。CBETA, X 3, no.221。唐，慧苑述。

藏譯藏經（依題名基字排序）

ཀུན་ཏུ་བ ང་པའི་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་དོན་ཀུན་བསྡུས. D 219.4012.nyi.182 a 1-201 a 4

བསོམ་པའི་རིམ་པ. D 109.3916.ki 42 a 1-55 b 5.

བཅོམ་ལྡན་འདས་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་དག་བཅོམ་པ་ཡང་དག་པར་རོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ངན་སོང་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་སོང་བ་ག ི་བརི.

D 169.2626.chu.1 b 1-219 b 6.

བདག་སྒྲུབ་པ་ལ་འཇུག་པ་ཞེས་བྱ་བ. D 144.1860.di.52 a 7-62 a 7.

མདོ་སེའི་རྒྱན་གི་བཤད་པ. D 122.4026.phi.129 b 1-260 a 7.

ཐེག་པ་ཆེན་པོ་མདོ་སེའི་རྒྱན་ཤེས་བྱ་བའི་ཚིག་ལེའུའ་བྱས་པ. D 122.4020.phi.1 b 1-39 a 4

དཔལ་གསང་བ་འདུས་པའི་དཀིལ་འཁོར་གི་ཆོ་གའི་འགེལ་པ. D 145.1871.ni.59 a 7-130 a 7.

འཕགས་པ་བ ང་པོ་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་འགེལ་པ. D 219.4015.nyi.252 b 5-269 a 1.

116
འཕགས་པ་བ ང་པོ་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་རྒྱལ་པའི་རྒྱ་ཆེར་འགེལ་པ. D 219.4014.nyi.234 a 4-252 b 4.

འཕགས་པ་བ ང་པོ་སོད་པའི་སྨོན་ལམ་གི་རྒྱལ་པོ་ཆེན་པའི་བཤད་སར. D 219.4011.nyi.163 b 4-182 a 1.

བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སོད་པ་ལ་འཇུག་པའི་རྣམ་པར་བཤད་པའི་དཀའ་འགེལ. D 104.3873.la.288 b 1-349 a 7.

བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདའི་དོན་མདོར་བསྡུས་པ. D 111.3965.gi.235 b 1-237 a 3

བ ང་སོད་ཀི་འགེལ་པ་བཞིའི་དོན་བསྡུས་ནས་བརེད་བྱང་དུ་བྱས་པ. D 205.4359.jo.184 a 1-213 b 1.

སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདའི་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པ. 中國藏學研究中心《大藏經》

對勘局編（2007）
。《中華大藏經‧甘珠爾》 。第 35 卷，第 061 號。
（對勘本）

北京：中國藏學出版社。第 470 至 491 頁。

藏文典籍（依題名基字排序）

ཐུབ་པའི་དགོངས་པ་རབ་ཏུ་གསལ་བ（薩班‧更噶堅贊著，
《能仁密意極明論》）
。百慈藏文古籍研

究室編（2007）
。《薩迦五祖全集對勘本》
（13/25）
。北京：中國藏學出版社。

第 58 至 62 頁。

རོགས་པ་ཆེན་པོ་སེམས་ཉིད་ངལ་གསའི་འགེལ་པ་ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ།་སྨད་ཆ（隆欽繞降‧智麥威塞著，《大圓滿心性

休息大車釋》）。百慈藏文古籍研究室編（2009）。《隆欽繞降‧智麥威塞文

集》（21/26）。北京：中國藏學出版社。第 78 至 80 頁。

藏文工具書（中文依筆劃排序；英文依拉丁字母排序）

。dKar chag 'phang thang ma。仙台：東北インドチ·ベツト研

川越英真編（2005）

究会。

中國藏學研究中心《大藏經》對勘局編（2007）。

བཀའ་འགྱུར་དཔེ་བསྡུར་མའི་དཀར་ཆག་ཆེན་མོ་ཟ་བ་ནོར་བུའི་མེ་ལོང. 《中華大藏經‧甘珠爾》
（對勘本）。

第 108 卷。北京：中國藏學出版社。
117
西藏博物館編（2003）
。《旁塘目錄；聲明要領二卷》
。《西藏博物館古籍珍本叢書》

1。北京：民族出版社。

Eimer, Helmut. 2012. A Catalogue of the Kanjur Fragment from Bathang Kept in the

Newark Museum (Wiener Studien zur Tibetologie und Buddhismuskunde 75).

Wien: Arbeitskreis für tibetische und buddhistische Studien, Universität Wien.

Herrmann-Pfandt, Adelheid. 2008. Die Lhan Kar Ma: Ein früher Katalog der ins

Tibetische übersetzten buddhistischen Texte. Kritische Neuausgabe mit

Einleitung und Materialien. (Beiträge zur Kultur- und Geistesgeschichte Asiens

Nr. 59) Wien: Verlag der Ö sterreichischen Akademie der Wissenschaften.

Imaeda, Yoshiro. 1982. Catalogue du Kanjur Tibetain de l'Edition de 'Jang Sa-tham:

Première Partie, Edition en Fac-similé avec Introduction (Bibliographia

Philologica Buddhica Series Maior IIa). Tokyo: The International Institute for

Buddhist studies.

Members of Staff, Indo-Tibetan Section of Indologisches Seminar, Universität Bonn

comps. 1998. (Issued on the Occasion of Prof. Dr. Claus Vogel’s Sixty-fifth

Birthday, July 6, 1998). The Brief Catalogues to the Narthang and the Lhasa

Kanjur: A Synoptic Edition of the Kanjur rin po che’i mtshan tho and the Rgyal

ba’i Kanjur rin po che’i chos tshan so so’i mtshan byaṅ dkar chag bsdus pa.

Wiener Studien zur Tibetologie und Buddhismuskunde 40. Wien: Arbeitskreis

für Tibetische und Buddhistische Studien, Universität Wien.

Mibu, Taishun. 1959. A comparative List of the Bka’-’gyur Division in the Co-ne,

Peking, Sde-dge and Snar-thaṅ Editions with an introduction to the Bka’-’gyur

Division of the Co-ne Edition. Tokyo: Memoirs of Taishō University,.

Samten, Jampa. 1992. A Catalogue of the Phug Brag Manuscript Kanjur. Dharamsala:

Library of Tibetan Works & Archieves.

Skorupski, Tadeusz. 1985. A Catalogue of the sTog Palace Kanjur (Bibliographia

118
 Philologica Buddhica, Series Maior IV). Tokyo: The International Institute for

Buddhist Studies.

Suzuki, Daisetz. 1961. The Tibetan Tripitaka. Peking edition. Reprinted under

supervision of the Otani University, Kyoto. Catalogue & Index. Tokyo-Kyoto:

Tibetan Tripitaka Research Institute.

Tokuoka, Ryōei. 1968. A catalogue of the Lhasa edition of the Bka’ ’gyur of Tibetan

Tripitaka. Nalanda: Nava Nalanda Mahavihara.

Ui Hakuju, Suzuki Munetada, Kanakura Yenshō and Tada Tōkan eds. 1934. Chibetto

Daizōkyō Sōmokuroku [A Complete Catalogue of the Tibetan Buddhist Canons

(Bka’ ’gyur and Bstan ’gyur)]. Sendai: Tōhoku Imperial University.

藏文電子辭典

Pellegrini, Andrés Montano. 2011. The Tibetan to English Translation Tool. Version

3.3.0.

中、日文專書（依姓名筆劃排序，下同。）

中村薰（1991）。 《華厳の浄土》。京都：法藏館。第 119 至 134

〈身口意の浄行〉。

頁。

布頓著，郭和卿譯（1988）。《布頓佛教史》（下）。《世界佛學名著譯叢》70。臺

北：華宇出版社。

釋宣化（2001）。《〈淨行品〉淺釋》。美國：法界佛教總會。

釋南亭（1999）。《〈華嚴經·淨行品〉講義》。臺北：財團法人臺北市華嚴蓮社。

釋惠敏、關則富（1997）。《大乘止觀導論》。臺北：法鼓文化。

釋聖嚴（2005）。《日韓佛教史略》。臺北：法鼓文化。

釋夢參（1995）。《〈淨行品〉講述》。臺北：方廣文化。

釋繼程（2009）。《生活中的菩提：〈淨行品〉講錄》。臺北：法鼓文化。
119
釋繼夢（1993）。《〈華嚴經·淨行品〉剖裂玄義疏》。新店：圓明出版。

鎌田茂雄。《華嚴經研究資料集成》。（大藏出版株式會社）。

中、日文工具書

水野弘元（1981）。《パーリ語辭典》。東京：春秋社。

張怡蓀編（1999）。《藏漢大辭典》。北京：民族出版社。

荻原雲來編（1979）。《漢譯對照梵和大辭典》。臺北：新文豐出版公司。

慈怡主編（1988）。《佛光大辭典》。高雄：佛光出版社。

榊亮三郎編（1965）。《梵藏漢和四譯對校飜譯名義大集》。東京：財團法人鈴木

學術財團。

羅竹風主編（1995）。《漢語大詞典》。上海：漢語大詞典出版社。

中、日文學位論文

林恒卉（2008）。《心靈轉化之探究—以華嚴「三界唯心」「法界緣起」為主的考

察》。嘉義：南華大學宗教學研究所。

洪普萍（2008）。《華嚴戒學之研究》。臺北：華嚴專宗學院研究所。

陳景榮（2004）
。《「門」
、「數」之間——論〈寶雲經〉編輯風格的實修意義》
。《中

華佛學研究所畢業論文》臺北：中華佛學研究所。

溫婉如著（2012）
。《北本〈涅槃經‧現病品〉古藏譯本語文特色之研究》
。《法鼓

佛教學院學系碩士論文》。臺北：法鼓佛教學院。

釋果錚（2006）。《〈華嚴經〉十信法門之探究》。臺北：華嚴專宗學院研究所。

中、日文期刊論文

土橋秀高（1959）
。〈《華嚴經‧淨行品》について：戒律思想のながれから〉。
《佛

教學研究》16/17 期。第 72 至 82 頁。

中村董（1983）。〈《華嚴經‧淨行品》について〉。《東海佛教》28 期。第 11 至
120
 22 頁。

沈立（2004）
。〈中國佛教《華嚴經》的終生學習觀〉
。《比較教育研究》5 期。第

33 至 36 頁。

佐藤悅成（2002）。〈道元禪師における身心：《華嚴經‧淨行品》との關わりに

おいて〉。《普門學報》第七期。第 17 至 47 頁。

范俊海（1983）
。〈《華嚴‧淨行品》之啟示〉
。《慧炬》224/225 期。第 4 至 9 頁。

徐玉珍（1983）。〈讀《華嚴經‧淨行品》的啟示〉。《中國佛教》27 卷 2 期。第

28 至 30 頁。

陳永寧（1985）。〈《華嚴經‧淨行品》之要旨〉。《中國佛教》29 卷 1 期，1985。

第 9 至 12 頁，第 18 頁。

許鶴齡（2010）。〈由《華嚴經》「善用其心」論正向思考的生命哲思〉。《哲學與

文化》37 卷 12 期。第 83 至 101 頁。

魏道儒（2000）。〈宗教融合與教化功能──以宋代兩種華嚴淨土信仰為例〉。《中

華佛學學報》第十三期卷上‧中文篇。臺北：中華佛學研究所。第 299 至

305 頁。

釋若學（1997）。〈《華嚴經‧淨行品》與《梵行品》探討〉。《護僧雜誌》8 期。

第 32 至 44 頁。

黨措（2012）。《華嚴經‧淨行品》四種漢譯本的比對。《華嚴學：古典與現代的

交會》論文集（二）。第三屆華嚴國際學術研討會（2012.5.26-28）。

釋惠敏（2012）
。〈梵本《大乘莊嚴經論》之研究：百年簡史與未來展望〉
。《正觀

雜誌》第六十五期。南投：正觀雜誌社。第 5 至 97 頁。

中文網路資源

《教育部異體字字典》，「教育部全球資訊網」，民國九十三年一月版，

http://dict.variants.moe.edu.tw/

121
西文專書（依拉丁字母排序，下同。）

Anacker, Stefan. 1984. Seven Works of Vasubandhu: The Buddhist Psychological

Doctor. Delhi: Motilal Banarsidass.

Choe Yeonshik. 2007. “Huayan Studies in Korea” In Reflecting Mirrors: Perspectives

on Huayan Buddhism. Edited by Imre Hamar. Wiesbaden: Otto Harrassowitz

GmbH & Co. pp.69-85.

Eimer, Helmut. 1988. “The Position of the ’Jaṅ Sa tham/Lithang Edition Within the

Tradition of the Tibetan Kanjur.” In Indology and Indo-Tibetology: Thirty Years

of Indian and Indo-Tibetan Studies in Bonn (Indica et Tibetica 13). Bonn: Indica

et Tibetica Verlag. pp.43-52.

Hamar Imre. 2007. “The History of the Buddhāvataṃsaka-sūtra: Shorter and Larger

Texts.” In Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan Buddhism. Edited by

Imre Hamar. Wiesbaden: Otto Harrassowitz GmbH & Co. pp. 139-168.

Harrison, Paul. 2007. “The Case of the Vanishing Poet. New Light on Śāntideva and

the Śikṣā-samuccaya,” in Indica et Tibetica: Festschrift für Michael Hahn: zum

65. Geburtstag von Freunden und Schülern überreicht (Wiener Studien zur

Tibetologie und Buddhismuskunde, Heft 66). Edited by Konrad Klaus and

Jens-Uwe Hartmann. Wien: Arbeitskreis für tibetische und buddhistische

Studien, Universität Wien. pp.215-248.

Karashima Seishi. 1992. The Textual Study of the Chinese Versions of the

Saddharma-puṇḍarīka sūtra in the Light of the Sanskrit and Tibetan Versions.

Tokyo: Sankibo.

Kimura Kiyotaka. 2007a. “Huayan/Kegon Studies in Japan.” In Reflecting Mirrors:

Perspectives on Huayan Buddhism. Edited by Imre Hamar. Wiesbaden: Otto

Harrassowitz GmbH & Co. pp.19-23.

122
Kimura Kiyotaka. 2007b. “Bibliography of Japanese Studies on Huayan Buddhism in

the Past Ten Years.” In Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan Buddhism.

Edited by Imre Hamar. Wiesbaden: Otto Harrassowitz GmbH & Co. pp.24-46.

Matsuda Kazunobu ed. 1996. Two Sanskrit Manuscripts of the Daśabhūmika sūtra

Preserved at The National Archives, Kathmandu. Tokyo: Nakamura Printing

Co.

Nakamura Hajime. 1987. Indian Buddhism: A Survey with Bibliography Notes. Delhi:

Motilal Banarsidass.

Nattier, Jan. 2007. “Indian antecedents of Huayan Thought.” In Reflecting Mirrors:

Perspectives on Huayan Buddhism. Edited by Imre Hamar. Wiesbaden: Otto

Harrassowitz GmbH & Co. pp.109-138.

Nattier, Jan. 2008. A Guide to the Earliest Buddhist Translations: Text from the

Eastern Han 東漢 and Three Kingdoms 三國 Periods. Tokyo: The International

Research Institute for Advanced Buddhology (IRIAB), Soka University.

Ngor chen Dkon mchog lhun grub. Foreword by H.H. Sakya Trizin, translated by

Lobsang Dagpa and Goldberg, Jay. 2002. The Three Visions: Fundamental

Teachings of the Sakya Lineage of Tibetan Buddhism. Ithaca: Snow Lion

Publications.

Ōtake susumu. 2007. “On the origin and early development of the

Buddhāvataṃsaka-sūtra”, in Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan

Buddhism. Edited by Imre Hamar. Wiesbaden: Otto Harrassowitz GmbH & Co.

pp.87-107。

Plassen, Joerg. 2007. “Huayan Studies in the West: Some Remarks Focusing on

Works Concerning the Early History of the Tradition.” In Reflecting Mirrors:

Perspectives on Huayan Buddhism. Edited by Imre Hamar. Wiesbaden: Otto

Harrassowitz GmbH & Co. pp.1-18.

123
Ruegg, David Seyfort. 1981. The Literature of the Madhyamaka School of Philosophy

in India. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.

Sakya Paṇḍiṭa. Thupten Wangyal and Cutillo, Brian trans. 1988. Illuminations: A

Guide to Essential Buddhist Practices. Novato: Lotsawa Inc.

Silk, Jonathan A. 1996. “Notes on the History of the Yongle Kanjur.” In Suhṛllekhāḥ:

Festgabe für Helmut Eimer. Indica et Tibetica 28. Edited by Michael Hahn,

Jens-Uwe Hartmann and Roland Steiner. Swisttal-Odendorf: Indica et Tibetica

Verlag. pp.153-200.

The Dalai Lama , root text by Kamalashila, Ven. Geshe Lobsang Jordhen, Losang

Choephel Ganchenpa and Russell, Jeremy trans. 2001. Stages of Meditation.

Ithaca: Snow Lion Publications.

Tucci, Giuseppe. 1986. Minor Buddhist Texts, Part I & II. First Bhāvanākrama of

Kamalaśīla: Sanskrit and Tibetan Texts with Introduction and English Summary.

Delhi: Motilal Banarsidass.

_____________. 1971. Minor Buddhist Texts, Part III. Third Bhāvanākrama (Serie

Orientale Roma 43). Roma: Istituto Italiano Per Il Medio Ed Estremo Oriente.

Zhu Qingzhi. 2007. “Brief Introduction to the Past 25 Years of Huayan Studies in

Mainland China.” In Reflecting Mirrors: Perspectives on Huayan Buddhism.

Edited by Imre Hamar. Wiesbaden: Otto Harrassowitz GmbH & Co. pp.47-67.

西文工具書

Das, Chandra. 2004. Tibetan-English Dictionary - Compact Edition. Delhi: Motilal

Banarsidass.

Hirakawa, Akira. 1997. A Buddhist Chinese-Sanskrit Dictionary. Tokyo: The

Reiyukai.

Jäschke, H.A. 1998. A Tibetan-English Dictionary. New Delhi: Munshiram

124
 Manoharlal Publishers Pvt. Ltd.

Monier-Williams, Monier. 1988 (First published 1899). A Sanskrit-English Dictionary.

Oxford: The Clarendon Press.

Rhys Davids, T.W. and Stede, William. 1986 (First published 1921－1925). The Pali

Text Society's Pali-English Dictionary. London: The Pali Text Society.

Yokoyama Koitsu & Hirosawa Takayuki. 1997. Sanskrit-Tibetan-Chinese &

Tibetan-Sanskrit-Chinese Dictionary of Buddhist Terminology (based on

Yogācārabhūmi). Tokyo: Sankibo Busshorin Publishing Co., Ltd.

西文學位論文

Gómez, Luis O. 1967. “Selected verses from the Gaṇḍavyūha: Text, Critical apparatus

and Translation”. Ph.D. diss., Yale University.

Rogers, Carl Stanley. 1992. “The conceptual background to a Tibetan Buddhist

meditational text of the Sa.skya tradition Ngor.chen dkon.chog Lhun.grub’s

‘sNang.gsum mDzes.par Byed.pa’i rGyan’ ” Ph.D. diss., University of

Lancaster.

西文期刊論文

Lainé, Bruno. 2009. “Canonical Literature in Western Tibet and the Structural

Analysis of Canonical Collections”. Journal of the International Association of

Tibetan Studies 5, pp.1-27. http://www.thlib.org?tid=T5694 (accessed on March

15, 2013).

Migmar Tsering. 1988. “Sakya Pandita: Glimpses of His Three Major Works”, The

Tibet Journal, vol.8. Delhi: Library of Tibetan Works & Archives. pp. 12-19.

Nattier, Jan. 2005. “The Proto-History of the Buddhāvataṃsaka: The Pusa benye jing

菩薩本業經 and the Dousha jing 兜沙經”. Annual Report of The International
125
 Research Institute for Advanced Buddhology at Soka University for the

Academic Year 2004 [ARIRIAB], vol.8. Tokyo: IRIAB. pp.323-360.

Skilling, Peter and Saerji. 2013. “The circulation of the Buddhāvataṃsaka in India”.

ARIRIAB 2013, vol. 16. Tokyo: IRIAB. pp.193-216.

西文網路資源

ACIP (Asian Classics Input Project). etext.

http://asianclassics.org/etext.php

TBRC (the Tibetan Buddhist Resource Centre). Home.

http://www.tbrc.org/#home

Universität Wien Resources for Kanjur&Tanjur Studies. Full eTexts (Kanjur).

http://www.istb.univie.ac.at/kanjur/xml3/volltext/index.php

126
 附錄一：漢、藏《華嚴經•淨行品》經文比對與版本斠訂

1 智吉祥菩薩提問
列號 《六十》 《八十》 《藏譯》
《大方廣佛華嚴經》 《大方廣佛華嚴經》卷 སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་
卷第六 第十四
མདོ་ལས། སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་ལེའུ་སེ།བཅུ་དྲུག་
東晉天竺三藏佛馱跋 于闐286國三藏287實叉
陀羅譯 難陀 奉制288譯 པའོ།།
〈淨行品〉285第七 〈淨行品〉第十一
1.0 爾289時智首菩薩問文 爾290時智首菩薩問文 དེ་291ནས་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་གིས་བང་
殊師利言： 殊師利菩薩言：
ཆུབ་སེམས་དཔའ་འཇམ་དཔལ་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་སྨྲས་སོ།

།
1.1 「佛子！云何菩薩不 「佛子！菩薩云何得 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་292བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཇི་ལྟར
染身、口、意業，不害 無過失身、語、意業？
身、口、意業，不癡身、 云何得不害身、語、意 ་ན་293ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པའི་ལུས་ཀི་294ལས་དང་ལན་པ་
口、意業，不退轉身、 業？云何得不可毀 ཡིན། ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་295མེད་པའི་ངག་གི་ལས་དང་ལན་པ་
口、意業，不動身、口、 身、語、意業？云何得
意業，應讚歎身、口、 不可壞身、語、意業？ ཡིན། ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པའི་ཡིད་ཀི་ལས་དང་ལན་པ་ཡིན།
意業，淸淨身、口、意 云何得不退轉身、語、 ལུས་ཀི་ལས་296རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ་297ཡིན། ངག་
業，離煩惱身、口、意 意業？云何得不可動
業，隨智慧身、口、意 身、語、意業？云何得 གི་ལས་རྣམ་པར་མ་ཉམས་པ་298ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་རྣམ་

285
《聖》t、 《房》、《宮》t、《金》、
《宋》t、 《磧》、
《元》t、
《明》t 本在「〈淨行品〉 」前有「《大
方廣佛華嚴經》 」7 字。
286
「于闐」，《明》t、 《龍》作「唐于闐」 。
287
「三藏」，《宋》t、 《磧》、《元》t、《明》t、《龍》作「三藏沙門」 ，《宮》t 作「三藏法師」。
288
《宮》t、《宋》t、《磧》、《元》t、《明》t、《龍》本無「奉制」字。
289
「爾」，《房》、《金》 、《磧》作「尒」 ，為「爾」之異體字。
290
「爾」，《磧》作「尒」。
291
N、S 和 H 在 དེ 前有 བམ་པོ་བཅོ་བརྒྱད་པ。
292
F 加上 དག。
293
Y、J、Q 和 C 沒有 ན。
294
Y 和 Q 作 ཀིས。
295
Y 和 Q 無 བ。
296
Y 和 Q 在 རྣམ 前有 ཁ。
297
F 作 རྣམ་པར་མཉམ་པ。
298
F 作 རྣམ་པར་མཉམ་པ。
127
 業？ 殊勝身、語、意業？云 པར་མ་ཉམས་པ་299ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན།
何得淸淨身、語、意
業？云何得無染身、 ངག་གི་ལས་མ་སྨད་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་300ལས་མ་སྨད་
語、意業？云何得智爲 པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མི་འཕོགས་301པ་ཡིན། ངག་གི་
先導身、語、意業？
ལས་མི་འཕོགས་302པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མི་འཕོགས་
303
པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མི་ཟོག་304པ་ཡིན། ངག་གི་
305
ལས་མི་ཟོག་306པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མི་ཟོག་307

པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་མི་འཁྲུགས་308པ་ཡིན། ངག་གི་

ལས་མི་འཁྲུགས་309པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་མི་འ ྲུགས་

310
པ་ཡིན།

ལུས་ཀི་ལས་བསྔགས་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་བསྔགས་པ་

ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་བསྔགས་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་རྣམ་

པར་དག་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་རྣམ་པར་དག་པ་ཡིན། ཡི

ད་ཀི་ལས་རྣམ་པར་དག་པ་ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་ཉེ་བར་ཉོན་

མོངས་པ་མེད་པ་ཡིན། ངག་གི་ལས་ཉེ་བར་ཉོན་མོངས་པ་

མེད་པ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་ཉེ་བར་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པ་

ཡིན། ལུས་ཀི་ལས་ཡེ་ཤེས་311སྔོན་དུ་འགོ་བ་ཡིན། ང

299
F 作 རྣམ་པར་མཉམ་པ。
300
N 作 ཀིས。
301
F、H 作 འཕོག。
302
F、H 作 འཕོག。
303
F、H 作 འཕོག。
304
Y、Q、N、S 和 H 作 ཟོགས；F 作 ལྡོག。
305
J 作 གིས。
306
N、S 作 ཟོགས；F 作 ལྡོག。
307
N、S 作 ཟོགས；F 作 ལྡོག。
308
J、F 和 C 作 འཁྲུག。
309
J、F 和 C 作 འཁྲུག。
310
J、F 和 C 作 འཁྲུག。
311
Y、J、Q 和 C 在 སྔོན་དུ 前有 ཀི。
128
 ག་གི་ལས་ཡེ་ཤེས་312སྔོན་དུ་འགོ་བ་ཡིན། ཡིད་ཀི་ལས་

ཡེ་ཤེས་313སྔོན་དུ་འགོ་པ་ཡིན།
1.2 云何菩薩生處成就、姓 云何得生處具足、種族 རིགས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། རུས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་
314
成就、家成就、色成 具足、家具足、色具
315
就 、相成就、念成 足、相具足、念具足、 ཡིན། རྒྱྒྱུད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། ག ུགས་ཕུན་སུམ་
就、智慧成就、趣成 慧具足、行具足、無畏 ཚོགས་པ་ཡིན། མཚན་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། ན་པ་
就、無畏成就、覺悟成 具足、覺悟具足？
就？ ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། བློ་གོས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན།

རྟོགས་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན316། དགའ་བ་ཕུན་

སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན། བློ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན།
1.3 云何菩薩第一智慧、最 云何得勝慧、第一慧、 བློ་གོས་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན།317 བློ་གོས་དམ་པར་གྱུར་
上智慧、勝智慧、最勝 最上慧、最勝慧、無量
智慧、不可量智慧、不 慧、無數慧、不思議 པ་ཡིན། བློ་གོས་རབ་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན། བློ་གོས་ཚད་མེད་
可數智慧、不可思議智 慧、無與等慧、不可量 318པ་ཡིན། བློ་གོས་གངས་319མེད་པ་ཡིན། བློ་གོས་
慧、不可稱智慧、不可 慧、不可說慧？
說智慧？ བསམ་གིས་མི་ཁབ་པ་ཡིན། བློ་གོས་མཚུངས་པ་མེད་པ་

ཡིན། བློ་གོས་གཞལ་དུ་མེད་པ་ཡིན། བློ་གོས་བརོད་དུ་

མེད་པ་ཡིན།
1.4 云何菩薩因力具足、意 云何得因力、欲力、方 རྒྱྒྱུའི་སོབས་ཅན་ཡིན། །བསམ་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན།321
力具足、方便力具足、 便力、緣力、所緣力、
緣力具足、境界力具 根力、觀察力、奢摩他 སོར་བའི་སོབས་ཅན་ཡིན། རེན་གི་སོབས་ཅན་ཡིན།
足、根力具足、止320觀 力、毘鉢舍那力、思惟 དམིགས་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན། དབང་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན
力具足、定力具足？ 力？
། རྣམ་པར་ལྟ་བའི་སོབས་ཅན་ཡིན། ཞི་322གནས་ཀི་
323
སོབས་ཅན་ཡིན། ལག་མཐོང་གི་སོབས་ཅན་ཡིན།

312
Y、J、Q 和 C 在 སྔོན་དུ 前有 ཀི。
313
Y、J、Q 和 C 在 སྔོན་དུ 前有 ཀི。
314
「姓」，
《房》作「性」。
315
「色成就」，《聖》t、《金》作「色成就」，他本作「色」。茲從「色成就」
。
316
Y 在 ཡིན 後有 ནོ。
317
F 作 བློ་གོས་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ་ཡིན。
318
Y、J、Q 和 C 在 མེད 後加上 པར་གྱུར。
319
Y 和 Q 作 དངས。
320
「止」
，《聖》t 作「正」。
321
F 無 རྒྱྒྱུའི་སོབས་ཅན་ཡིན། །བསམ་པའི་སོབས་ཅན་ཡིན།，作 བློ་གོས་སོབས་ཅན་ཡིན。
322
Y 和 Q 在 ཞི 後有 བའི。
323
N 作 ཀིས。
129
 ངེས་པར་རྟོག་324པའི་སོབས་ཅན་ཡིན།
1.5 云何菩薩善知陰、界、 云何得薀善巧、界善 ཕུང་པོ་ལ་མཁས་པ་ཡིན། ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན། སེ་
入，善知緣起法，善知 巧、處善巧、緣起善
欲、色、無色界，善知 巧、欲界善巧、色界善 མཆེད་ལ་མཁས་པ་ཡིན། རེན་ཅིང་འབྲེལ་པར་འབྱུང་བ་ལ་
過去、未來、現在？ 巧、無色界善巧、過去 མཁས་པ་ཡིན། འདོད་པའི་ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན་325
善巧、未來善巧、現在
善巧？ གཟུགས་ཀི་ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན། གཟུགས་མེད་པའི་

ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན། འདས་པ་ལ་མཁས་པ་ཡིན།

མ་འོངས་པ་ལ་མཁས་པ་ཡིན། ད་ལྟར་བྱུང་བ་ལ་མཁས་པ

་326ཡིན།
1.6 云何菩薩修七覺意，修 云何善修習念覺分、擇 ན་པ་ཡང་དག་328བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་
空、無相、無作？ 法覺分、精進覺分、喜
覺分、猗327覺分、定覺 ཡིན། ཆོས་རྣམ་པར་འབྱེད་པ་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་
分、捨覺分、空、無相、 ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། བརྩོན་འགྲུས་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་
無願？
ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། དགའ་བ་ཡང་དག་བྱང་

ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། རབ་ཏུ་བྱང་བ་329

ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་ཡིན། ཏིང་ངེ་

འ ིན་330ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་ལ་མཁས་པ་

ཡིན། བཏང་331སོམས་ཡང་དག་བྱང་ཆུབ་ཀི་ཡན་ལག་

ལ་མཁས་པ་ཡིན། སོང་པ་ཉིད་ཡོངས་སུ་བསོམས་པ་ཡིན།

མཚན་མ་མེད་པ་ཡོངས་སུ་བསོམས་332པ་ཡིན། སྨོན་

པ་མེད་པ་333ཡོངས་སུ་བསོམས་334པ་ཡིན།

324
S 作 རྟོག，他本皆作 རྟོགས。
325
N、S 和 H 在 ཡིན 後有 འདོད་པའི་ཁམས་ལ་མཁས་པ་ཡིན，他本皆無。
326
Y 和 Q 作 པའི。
327
「猗」
，《磧》作「倚」。
328
F 加上 པར。
329
J 和 C 作 ཤིན་ཏུ་སངས་པ；F 作 རབ་ཏུ་བྱང་ཆུབ。
330
F 作 ཏིང་འ ིན。
331
Y 和 Q 作 གཏང。
332
J、F 作 བསོམ。
333
Y 沒有 མེད་པ。
334
F 作 བསོམ。
130
1.7 云何菩薩滿足檀波羅 云何得圓滿檀波羅 སིན་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། ཚུལ་ ིམས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་
蜜、尸335波羅蜜、羼提 蜜、尸波羅蜜、羼提波
波羅蜜、毘梨耶波羅 羅蜜、毘梨耶波羅蜜、 ཕིན་པ་ཡིན། བ ོད་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བརྩོན་
蜜、禪336波羅蜜、般若 禪那波羅蜜、般若波羅 འགྲུས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བསམ་གཏན་གི་ཕ་རོལ་
波羅蜜，慈、悲、喜、 蜜及以圓滿慈、悲、
捨？ 喜、捨？ ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། ཤེས་རབ་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན།

བྱམས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། སིང་རེའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་

པ་ཡིན། དགའ་བའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན། བཏང་སོམས་

ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཡིན།337
1.8 云何菩薩得是處、非處 云何得處、非處智力， གནས་དང་གནས་མ་ཡིན་པར་340ཤེས་པར་བྱ་བ་341ཁོང
智力，過去、未來、現 過、未、現在業報智
在業報智力，種種諸根 力，根勝劣智力，種種 ་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། འདས་པ་དང་། མ་བོན་342པ་དང་། ད་
智力，種種性智力，種 界智力，種種解智力， ལྟར་བྱྱུང་བའི་ལས་ཀི་343རྣམ་པར་སྨིན་པ་ཤེས་པར་བྱ་བ་
種欲智力，一切至處道 一切至處道智力，禪、
智力，禪定、解脫、三 解脫、三昧、染、淨智 ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། དབང་པོ་དང་བརྩོན་འགྲུས་ཐ་དད་པ་
昧、垢、淨智力，宿命 力，宿住念智力，無障 ཡོངས་སུ་རོགས་པར་བྱ་བ་གཅིག་ནས་གཅིག་ཏུ་བརྒྱྒྱུད་344
無礙338智力，天眼無礙 礙天眼智力，斷諸習智
339
智力，斷一切煩惱習 力？ པ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། ཁམས་ ་ཚོགས་དང་ཁམས་དུ་
氣智力？
མའི་345ཤེས་པར་346བྱ་བ་347ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན།

མོས་པ་ ་ཚོགས་དང་། མོས་པ་དུ་མ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ

་ཆུད་པ་ཡིན། ཀུན་ཏུ་འགོ་བའི་ལམ་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་

ཆུད་པ་ཡིན། བསམ་གཏན་དང་རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་།

335
「尸」
，《聖》t 作「尸羅」。
336
「禪」
，《聖》t 作「禪那」。
337
Y 缺此前的 ཤེས་རབ་ཀི་ཕ་རོལ......ཕ་རོལ་ཏུ་ཕི་པ་ཡིན；J、Q 和 C 缺 བམས་པའི་ཕ་རོལ......ཕ་རོལ་ཏུ་ཕི་པ་ཡིན。ཚལ་པ 傳承的版本

皆無「慈、悲、喜、捨」對應的名相。從 K 79 和 K 80 可知此處應有 བམས་པའི་ཕ་རོལ......ཕ་རོལ་ཏུ་ཕི་པ་ཡིན。

338
「礙」
，《金》作「量」。
339
「礙」
，《房》
、《金》作「㝵」
。「㝵」
，為「礙」之異體字。
340
N、F、S 和 H 作 པ。
341
Y、J、Q 和 C 加上 དང。
342
Y、J、Q 和 C 作 བོན，他本作 འོངས。
343
F 沒有 ལས་ཀི。
344
Y、J、Q、N、F、C 和 K 作 རྒྱྒྱུད。
345
K 作 མ。
346
Y、J、Q 和 C 作 པའི。
347
F 作 ཤེས་བྱ。
131
 ཏིང་ངེ་འ ིན་དང་སོམས་པར་འཇུག་པ་དང་། ཀུན་ནས་ཉོན་

མོངས་པ་དང་རྣམ་པར་བྱང་བ།དང་ལྡན་348པ་ཤེས་པར་བྱ་

བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། སིབ་349་མེད་པའི་རེས་སུ་ ན་པ་

ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། ལའི་350མིག་ཆགས་

པ་མེད་པར་ཤེས་པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན། བག་ཆགས

་ཀི་351མཚམས་སོར་བ་ཡང་དག་པར་བཅད་352་པ་ཤེས་
353
པར་བྱ་བ་ཁོང་དུ་ཆུད་པ་ཡིན།
1.9 云何菩薩常爲諸天王 云何常得天王、龍王、 ལ་ཡི་354དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་355བ་ཡིན། ླུའི་
守護、恭敬、供養，龍 夜叉王、乾闥婆王、阿
王、鬼神王、乾闥婆 脩羅王、迦樓羅王、緊 དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་356བ་ཡིན། གནོད་སིན་གི་
王、阿脩羅王、迦樓羅 那羅王、摩睺羅伽王、 དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ། ི་ འི་དབང་པོས་
王、緊那羅王、摩睺羅 人王、梵王之所守護、
伽王、人王、梵天王等 恭敬、供養？ ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ལ་མ་ཡིན་གི་དབང་པོས་ཡོངས་
守護、恭敬、供養？ སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ནམ་མཁའ་357ལྡིང་གི་དབང་པོས་

ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། མི་འམ་ཅིའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ

་བ ུང་བ་ཡིན། ལྟོ་འཕེ་ཆེན་པའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་

བ ུང་བ་ཡིན། མིའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན།

ཚངས་པའི་དབང་པོས་ཡོངས་སུ་བ ུང་བ་ཡིན། ལྷ་ཡི་

358
དབང་པོས་བཀུར་359བ་ཡིན། ཀླུ་ཡི་360དབང་པོས་

348
Y 和 Q 作 ལན，他本皆作 ལྡང。
349
J 和 C 作 སིབ；F 作 སིབས；他本都作 བསིབས。
350
Y、J、Q 和 C 加上 དབང་པོ。
351
Y 和 Q 作 ཀིས。
352
Y、J、Q 和 C 作 གཅོད；N、F、S 和 H 作 བཅད；他本作 གཅད。
353
F 作 ཞེས。依據前後文脈，此處應為 ཤེས。
354
F、S 作 འི。
355
Y 和 Q 作 གཟུང。
356
Y、K 和 Q 作 གཟུང。
357
F 作 ནམཁའ。
358
F、S 作 འི。
359
J 作 བསྐྡུར。
360
F、S 作 འི。
132
 བཀུར་བ་ཡིན། གནོད་སིན་གི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན།

ི་ འི་དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། ལ་མ་ཡིན་གི་དབང་པོས་

བཀུར་བ་ཡིན། ནམ་མཁའ་361ལིང་གི་དབང་པོས་བཀུར་
362
བ་ཡིན། མི་འམ་ཅིའི་363དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན།

ལྟོ་འཕེ་ཆེན་པའི་364དབང་པོས་བཀུར་བ་ཡིན། མི་ཡི་
365
དབང་པོས་བཀུར་366བ་ཡིན། ཚངས་པའི་དབང་པོས

་བཀུར་367བ་ཡིན།
1.10 云何菩薩爲衆生舍，爲 云何得與一切衆生爲 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་གནས་སུ་གྱུར་པ་ཡིན། སྐྱབས་སུ་
救，爲歸，爲趣，爲炬， 依，爲救，爲歸，爲趣， 368
爲明，爲燈，爲導，爲 爲炬，爲明，爲照，爲 གྱུར་པ་ཡིན། དཔུང་གཉེན་དུ་369གྱུར་པ་ཡིན།
無上導？ 導，爲勝導，爲普導？ མགོན་370དུ་གྱུར་པ་ཡིན། སོན་མར་གྱུར་པ་ཡིན། ང་

བར་གྱུར་པ་ཡིན། འོད་དུ་གྱུར་པ་ཡིན། འདེན་པར་གྱུར་པ་

371
ཡིན། རྣམ་པར་འ ེན་པར་གྱུར་པ་ཡིན། ཡོངས་སུ་

འ ེན་པར་གྱུར་པ་ཡིན།
1.11 云何菩薩於一切衆生 云何於一切衆生中爲 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་མཆོག་ཏུ་372གྱུར་པ་ཡིན། གཙོ་
爲第一，爲大，爲勝， 第一，爲大，爲勝，爲
爲上，爲無上，爲無 最勝，爲妙，爲極妙， བོར་གྱུར་པ་ཡིན། ཐུ་བོར་གྱུར་པ་ཡིན། རབ་ཏུ་གྱུར་པ་ཡིན
等，爲無等等？」 爲上，爲無上，爲無 ། དམ་པར་གྱུར་པ་ཡིན། ཕུལ་དུ་གྱུར་པ་ཡིན། བླ་ན་མེད་
等，爲無等等？」
པར་གྱུར་373པ་ཡིན། ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་ཇི་ལྟར་ན་བྱང་

361
F 作 ནམཁའ。
362
J 作 དཀུར。
363
Y 和 Q 作 བཅིའི。
364
Y 作 ཕེ་ཆེན་པའི；N 和 H 作 འཕེ་ཆེན་པོས。
365
F、S 作 འི。
366
J 作 བསྐྡུར。
367
Y 和 Q 作 སྐྡུར。
368
Y 無 སབས་སུ་གྱུར་པ་ཡིན།。
369
F 作 ཏུ。
370
Y 和 Q 作 འགོན。
371
Y 和 Q 作 འགྱུར་བར。
372
Y、J、Q 和 C 作 གནས་སུ。
373
J 和 C 作 པར་འགྱུར；N、F、S 和 H 無 པར་གྱུར。
133
 ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་མཉམ་པ་མེད་པ་ཡིན།

2 文殊師利菩薩總答
列 《六十》 《八十》 《藏譯》
號
2.1 爾*時文殊師利答智首 爾*時文殊師利菩薩告 བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་འཇམ་དཔལ་གིས། བང་ཆུབ་
菩薩曰：「善哉，善 智首菩薩言：「善
哉——佛子！——多所 哉——佛子！——汝 སེམས་དཔའ་ཡེ་ཤེས་དཔལ་ལ་འདི་སྐད་ཅེས་སྨྲས་སོ། །ཀེ
饒益，多所安隱，哀愍 今爲欲多所饒益，多所 ་རྒྱལ་བའི་སྲས་དེ་ལྟར་ཁྱོད་376སེ་བོ་མང་པོ་ལ་377ཕན་པ
世間374，惠利一切，安 安隱，哀愍世間375，利
樂天、人，問如是義！ 樂天人，問如是義！ ་དང་། སེ་བོ་མང་པོ་ལ་བདེ་བ་དང་འཇིག་རེན་ལ་སིང་བརེ་
378
བ་དང་། ལྷ་དང་མི་རྣམས་ཀི་དོན་དང་ཕན་པ་དང་།

བདེ་བ་དང་བདེ་བར་རྣམ་པར་གཟུད་པའི་379ཕིར་ཞུགས་
ཤིང་། དེ་ལྟར་ཁྱོད་རྣམ་380པ་འདི་ལྟ་བུའི་གནས་དག་

ཡོངས་སུ་འདི་381བར་སེམས་པ་ནི།ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་ལེག

ས་སོ་ལེགས་སོ།
2.2 佛子！菩薩成就身、 佛子！若諸菩薩善用 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་386དག་387གི་
口、意業，能得一切勝 其心，則獲一切勝妙功
妙功德——於佛正法， 德——於諸佛法，心無 སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་གང་388དང་ལན་
心無罣礙；去、來、今 所礙；住去、來、今諸 པས། བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་ཡོན་ཏན་གི་ཁྱད་པར་
佛所轉法輪，能隨順 佛之道；隨衆生住，恒
轉；不捨衆生，明達實 不捨382離；如諸法相， འདི་དག་ཐམས་ཅད་འཐོབ་པར་འགྱུར་བ་དང་། སངས་རྒྱས
相；斷一切惡，具足衆 悉能通達；斷一切惡， ་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་ཐོགས་389པ་མེད་པའི་ལུས་390སུ་
善；色像第一，悉如普 具足衆善383；當如普
賢大菩薩等；成就如來 賢，色像第一；一切行 འགྱུར་བ་དང་། སངས་རྒྱས་བཅོམ་ལན་འདས་འདས་པ་
一切種智；於一切法悉 願384，皆得具足；於一

374
「間」
，《房》、K、《磧》作「閒」。
「閒」有三個讀音，若作“jiān”或“jiàn”,則為「間」之異體
字；若讀作“xián”，則表示「空暇無事」的意思。
375
「間」
，K、《磧》作「閒」。
376
Y 和 Q 作 ཁྱོད་ཀིས་དེ་ལྟར；J 和 C 作 ཁྱོད་ཀི་དེ་ལྟར；N、F、S 和 H 作 ཁྱོད་དེ་ལྟར。
377
Y 無 ལ。
378
Y、Q 和 F 作 རེ。
379
Y、J 和 Q 作 བཟུང་བའི；N 作 བཟུད་སོད་པའི；F、S 作 ག ུད་སོད་པའི。
380
Y 和 Q 作 རྣམས。
381
N 和 H 作 དི。
382
《敦》寫卷自「捨」字後開始。
383
《敦》缺「法相，悉能通達，斷一切惡，具足衆善」十四字。
384
「願」
，《敦》作「 」
，為「願」之異體字。
134
 385
得自在，而爲衆生第二 切法無不自在，而爲 དང་། མ་བོན་པ་དང་། ད་ལྟར་བྱུང་བ་རྣམས་ཀི་ལམ་དུ་
尊導。 衆生第二導師。
འཇུག་པ་དང་། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་

པའི་391སེམས་ཀང་དེ་དག་ལ་ཉེ་བར་གནས་པ་དང་།

ཆོས་ཐམས་ཅད་ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་392རྣམ་པར་ལྟ་བ་ཡང་དེ་

དག་ལ་ཉེ་བར་གནས་པ་དང་། མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད

་སྤངས་པར་393འགྱུར་བ་དང་། དགེ་བའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་

དང་ལན་པར་འགྱུར་བ་394དང་། ཀུན་ཏུ་བཟང་ཞིང་ཀུན་ཏུ

་མཛེས་པ་དང་། རྣམ་པའི་མཆོག་ཐམས་ཅད་དང་ལན་པ་

དང་། ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་དབང་བསྒྱུར་395ཞིང་396སྲོག་

ཆགས་ཐམས་ཅད་ལ་སོན་པ་གཉིས་པར་འགྱུར་བའི་སེམས་

ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་397ཡོད་དོ།398 །
2.3 佛子！何等身、口、意 佛子！云399何用心能 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་དག་401བང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་402
業能得一切勝妙功德？ 獲一切勝妙功400德？
སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་གང་དང་403ལན་

386
J、Q 和 C 在 སེམས་དཔའ 後有 དེ。
387
F 作 དེ་དག。
388
Y、J、Q 和 C 無 གང。
389
F 作 ཐོག。
390
Y、J、Q 和 C 作 ལས。
385
《敦》缺「足於一」三字。
391
F 作 རྟོང་བའི。
392
Y 無 དུ。
393
C 作 སྤང་བར。
394
Y、J、Q 和 C 作 གྱུར་པ。
395
Y、Q、N、F、S、K 和 H 作 སྒྱུར。
396
F 作 བའི。
397
F 作 སོད་པ。
398
N、F、S 和 H 作 དེ。
399
《敦》缺「云」字。
400
「功」
，《敦》作「 」，為「功」之異體字。
401
K 無 དག。
402
N、F、S 和 H 作 དཔའ。
403
Y、J、Q 和 C 無 དང。
135
 པས། ཡོན་ཏན་ཀི་ཁྱད་པར་འདི་དག་ཐམས་ཅད་ཐོབ་404

པར་འགྱུར་བའི་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་

ལ་བེད་པའི་སོར་བ་དེ་དག་གང་ཞེ་ན།

3 文殊師利菩薩別答
列號 《六十》 《八十》 《藏譯》
3.1 菩薩在家 當願衆生 菩薩 在家407 當願
406
ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་འདི་ལ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཁྱིམ་གི་
捨離家難405 入空法 衆生 知家性空 免
中1 其逼迫 1 ནང་དུ་408འདུག་པའི་ཚེ།སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན

་ཤེས་པ་དང་ལན་པས་409ཁྱིམ་གི་ཐིབས་པོས་ཟིལ་གིས་མི་

ནོན་པར་410གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 1
3.2 孝事父母 當願衆生 孝事父母 當願衆生 ཕ་མ་དང་འགོགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་411
一切護養 永得大安 善事於佛 護養一切
2 2 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་བསབ་
412
པའི་ཕིར་སངས་རྒྱས་དང་འགོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 2
3.3 妻子集會 當願衆生 妻子集會 當願衆生 བུ་དང་བུ་མོ་དང་འགོགས་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
令出愛獄 無戀413慕 怨414親平等 永離貪 416
心3 著4153 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྲེད་པ་417དང་ཤིན་ཏུ་418

བྲལ་བས་419དགའ་བ་དང་མི་དགའ་བ་དང་རྣམ་པར་བྲལ་

404
H 作 འཐོབ。
405
「難」
，《金》作「業」。
406
「薩」，
《敦》、K 作「 」
。「 」是「薩」和「薛」的異體字。。
407
《敦》缺「家」字。
408
Y 無 དུ；N、F、S 和 H 作 ན。
409
Y、J、Q 和 C 作 པའི。
410
F 作 ིལ་ནི་ནོན་པར。
411
Y 和 Q 作 དཔའས。
412
Y 和 Q 作 སབ；J 和 C 作 སབས。
413
「戀」
，《聖》t 作「變」。
414
「怨」
，《明》t、《龍》作「冤」
。茲從他本作「怨」。
415
「著」
，《敦》亦作「 」
，為「著」之異體字。
416
Y 作 དཔའས；Q、N 和 K 作 དཔའ。
417
F 作 པས。
418
Y、J、Q 和 C 無 ཤིན་ཏུ。
419
Y 作 བའི་ས；J、Q 和 C 作 བའི。
136
 བར་གྱུར་ཅིག་420ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 3
3.4 若得五欲 當願衆生 若得五欲 當願衆生 འདོད་པའི་ཡོན་ཏན་དང་འགོགས་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་
捨離貪惑 功德具足 拔除欲箭 究竟安隱
4 4 སེམས་དཔས་421སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་གི་ཕ་

རོལ་ཏུ་ཕིན་པས་འདོད་པའི་གསལ་ཤིང་422རྣམ་པར་སེལ་

བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་423དོ། ། 4
3.5 若在妓424樂 當願衆 妓425樂聚會 當願衆 གླུ་དང་གར་དང་རོལ་མོ་དང་སིལ་སན་426དང་འགོགས་
生 悉得法樂 見法 生 以法自娛 了妓
如幻 5 *非實 5 པའི་ཚེ༑ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་427སེམས་ཅན་ཐམས་

ཅད་428གར་མཁན་གིས་ཚོན་429ལྟ་བུར་མཐོང་བ་430

དང་ལན་ཞིང་ཆོས་ཡང་དག་པར་འགོ་བའི་བརོད་431པ་

རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་432ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 5
3.6 若在房室433 當願衆 若在宮室 當願衆生 ཆུང་མའི་འཁོར་གི་ནང་ན་434འདུག་པའི་ཚེ།བང་ཆུབ་
生 入賢聖地 永離 入於聖地 永除穢欲
欲穢 6 6 སེམས་དཔས་435སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདོད་པའི་གས

ལ་ཤིང་436དང་བྲལ་ཞིང་འཕགས་པའི་སར་ཆུད་པར་གྱུར་

ཅིག་437ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 6

420
Y 和 Q 作 གཅིག。
421
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
422
F 作 ཞིང。
423
C 作 སེད。
424
「妓」
，《房》
、《金》 、《磧》作「伎」。
425
「妓」
，《宮》t 作「伎」，《敦》作「技」。
426
Y 和 Q 作 བསན。
427
Q 作 དཔའ。
428
F 加上 དང。
429
Y 和 Q 作 མགན་གི་མཚོན；J 和 C 作 མཁན་གི་མཚོན；N、F、S 和 H 作 མཁན་གི་ཚོན。
430
Y 和 Q 作 བར。
431
K 作 རོད。
432
Y 和 Q 無 ཅིག。
433
「室」
，《金》作「舍」。
434
F 作 དུ。
435
Y 作 དཔའས；Q、N 和 F 作 དཔའ。
436
F 作 ཤིན。
437
Y 和 Q 作 གཅིག。
137
3.7 著寶瓔珞 當願衆生 著瓔珞439時 當願衆 རྒྱན་གིས་བརྒྱན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་442སེམས་
捨去438重擔 度有無 生 捨諸僞飾 到真
岸7 440
實處4417 ཅན་ཐམས་ཅད་སྲིད་པར་འབྱུང་བ། འཇིག་443པའི་ཕ་རོལ

་ཏུ་ཕིན་པས་444ཁུར་བོར་བར་གྱུར་ཅིག་445ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 7
3.8 若上樓閣 當願衆生 上昇樓閣 當願衆生 ཁང་ཐོག་446དུ་447ཕིན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
昇佛法堂 得微妙法 昇正法樓 徹見一切 448
8 8 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཁྱད་པར་
449
ཁོང་དུ་ཆུད་ཅིང་ཆོས་ཀི་ཁང་སེངས་སུ་450ཕིན་པར་

གྱུར་ཅིག་ཅེས་451སེམས་བསེད་དོ། ། 8
3.9 布施所珍 當願衆生 若452有所施 當願衆 སིན་པ་གཏོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་454སེམས་
悉捨一切 心無貪著 生 一切能捨453 心
9 無愛著 9 ཅན་ཐམས་ཅད་བདག་གིར་བ་བ་455མེད་དེ། ཡོངས་སུ་

438
「去」，K、《龍》、T 作「離」，《聖》t、
《房》、《宮》t、
《金》、《宋》t、《磧》、《元》t、《明》
t 作「去」 。茲從「去」 。
439
「瓔珞」，《敦》作「纓絡」。
440
「真」
，K、《龍》作「 」
，《磧》
、T 作「 」
。
441
「處」
，《敦》作「 」
，為「處」之異體字。
442
Y 作 དཔའས；Q 和 F 作 དཔའ。
443
Y、J、Q 和 C 作 འཇིགས。
444
S 作 པར。
445
Y 和 Q 作 གཅིག。
446
N 和 S 作 ཏོག。
447
F 作 ཏུ。
448
Y 作 དཔའས；Q 和 F 作 དཔའ。
449
J 和 C 無 ཀི་ཁྱད་པར。
450
Y 和 Q 作 སོངས་སུ；N 和 C 作 སེང་སུ；H 作 སེང་དུ。
451
Y 和 Q 作 གཅིག。
452
「若」
，《敦》作「 」，為「若」之異體字。
453
「捨」
，《敦》從「木」部。
454
J 和 Q 作 དཔའ。
455
Y、J、Q 和 C 作 གིས་བ་བ་དེ。བདག་གིར་བྱས་པ 有「作為我所、取為己有、承擔、允諾」等義。
（《藏漢》

1356 a。）བདག་གིར་བ་བ 是 བདག་གིར་བྱས་པ 的未來式，整句 བདག་གིར་བ་བ་མེད་དེ 符合此處經文的時態與文脈，所

以茲從 བདག་གིར་བ་བ་མེད་དེ。
138
 འཛིན་པའི་སེམས་མེད་ཅིང་བདག་གི་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་

གཏོང་པར་གྱུར་ཅིག་456ཅེས་སེམས་བསེད་457དོ། ། 9
3.10 若在聚會 當願衆生 衆會聚集 當願衆生 མ་བྲལ་ཞིང་459འགོགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
究竟解脫 到如來會 捨衆聚法 成一切智 460
458
10 10 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་ཀི་

མཐར་461ཕིན་ཏེ། འདུ་བ་དང་ཤིན་ཏུ་462བྲལ་བར་གྱུར་

ཅིག་463ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 10
3.11 若在危難 當願衆生 若在厄464難 當願衆 བཙོན་ར་ལ་465ཁ་ན་མ་ཐོ་བ་466མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ
隨意自在 無所罣礙 生 隨意自在 所行
* 11 無礙 11 ་སེམས་དཔས་467སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གནས་མེད་པ་ལ

་སོད་ཅིང་468། གང་དུ་དགའ་བར་འདོང་469བར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 11
3.12 以信捨家 當願衆生 捨居家時 當願衆生 ཁྱིམ་ནས་ཁྱིམ་མེད་པར་འབྱུང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
棄捨世業470 心無所 出家無礙 心得解脫
著 12 471
12 དཔས་472སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེམས་བཅིངས་པ་དང་

གོལ་བ་མེད་ཅིང་ཆགས་པ་473མེད་དེ་མི་དགོས་པ་དང་

456
Y 和 Q 作 གཅིག。
457
Y 和 Q 作 སེད。
458
「會」，《房》、K、《金》、
《龍》、T 作「處」，
《聖》t、《宮》t、《宋》t、《磧》、《元》t、《明》
t 作「會」。茲從「會」 。
459
Y 無 ཞིང。
460
Y、J 和 Q 作 དཔའ。
461
Y、J 和 Q 作 ཀི་འཐར；N 無 ཀི。
462
F 作 དུ。
463
Y 和 Q 作 གཅིག。
464
「厄」
，K 作「戹」，為「厄」和「阨」之異體字。
465
Y、J、Q 和 C 無 ལ。
466
Y、J、Q、N、C、S 和 H 作 བར；F 作 ཐོར。
467
Y 作 དཔའས；Q 和 F 作 དཔའ。
468
Y、J 和 Q 作 བཅིང。
469
F 作 འདོད。
470
「業」
，《金》作「樂」。
471
「脫」
，《敦》
、K、《磧》
、《龍》作「 」
，為「脫」之異體字。
472
Y 和 Q 作 དཔའས。
473
Y、J、Q 和 C 無 མེད་ཅིང་ཆགས་པ；F 作 གོལ་བ。
139
 བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་474ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 12
3.13 若入僧坊475 當願衆 入僧伽藍 當願衆生 དགེ་འདུན་གི་ར་བའི་མཚམས་འདའ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་
生 一切和合 心無 演說種種 無乖諍476
限礙*13 法 13 སེམས་དཔས་477སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འགལ་བ་མེད་

པའི་478ཆོས་དང་ལན་ཞིང་འཐུན་479པར་འགོ་བ་མང་པོ་

དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 13
3.14 詣大小師 當願衆生 詣大小師 當願衆生 མཁན་པོ་དང་སོབ་481དཔོན་གི་དྲུང་དུ་འགོ་བའི་ཚེ། །བང
開方便門 入深480法 巧事師長 習行善法
要 14 14 ་ཆུབ་སེམས་དཔས་482སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལ་རོམ

་ཞིང་483ཆོ་ག་ལ་མཁས་པར་གྱུར་ཅིག་484ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 14
3.15 求出家法 當願衆生 求請出家 當願衆生 རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་485གསོལ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
得不退轉 心無障礙 得不退法 心無障礙
*15 15 དཔས་486སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བར་ཆད་མེད་ཅིང་487
ཕིར་མི་ལོག་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་488གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 15
3.16 脫去俗服 當願衆生 脫去俗服489 當願衆 གོས་དཀར་པོ་491འདོར་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

474
Y 和 Q 作 གཅིག。
475
「坊」
，《金》作「房」。
476
「諍」
，《敦》作「 」
，《磧》作「靜」
。「 」為「諍」之異體字。
477
Q 作 དཔའ。
478
Y、J、Q 和 C 作 ཆོས་ལ་བརོམ་ཞིང。
479
S、H 作 མཐུན。
480
「入深」
，K、《龍》
、T 作「深入」
，《聖》t、
《房》
、《宮》t、
《金》
、《宋》t、
《磧》
、《元》t、
《明》
t 作「入深」。茲從「入深」。
481
Y 作 སོ。
482
Y 作 དཔའས；J、Q 和 F 作 དཔའ。
483
Y 作 ཐམས་ཅད་རོམ་བཞིང；Q 作 ཆོས་ལ་ཐམས་ཅད་རོམ་པ་ཞིང；F 作 ཆོས་ལ་བརྩོན་ཞིང。
484
Y 和 Q 作 གཅིག。
485
Y、J、Q 和 C 作 བྱུང་བའི；K 作 བྱུང་བར。
486
Q 作 དཔའ。
487
F 作 ཅེས。
488
Y、J、Q 和 C 作 པར。
489
《敦》缺「服」字。
140
 492
解道修德 無復懈怠 生 勤修善根 捨諸 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིག་པ་ལ་བརོན་པ་སྤངས་ཏེ།
16 罪軛49016
དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་སངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 16
3.17 剃除493鬚髮 當願衆 剃494除鬚髮495 當願 སྐྲ་497དང་ཁ་སྤྤུ་འབྲེག་498པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
生 斷除煩惱 究竟 衆生 永離煩惱 究
寂滅 17 竟寂496滅 17 དཔས་499སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་མཉམ་པར་

བཞག་500ཅིང་ཉོན་མོངས་པ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་501ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 17
3.18 受著袈裟 當願衆生 著袈裟衣 當願衆生 གོས་ངུར་སྨྲིག་502གོན་503པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས
捨離三毒 心得歡喜 心無所染 具大仙道
18 18 ་504སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དང་སྲོང་ཆེན་པའི་505སེམས་

དང་ལན་ཞིང་རོག་པ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་
506
དོ། ། 18
3.19 受出家法 當願衆生 正出家時 當願衆生 རབ་ཏུ་འབྱུང་507བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་508
如佛出家 開導一切 同佛出家 救護一切

491
Y 和 Q 作 དགར；J 和 C 無 པོ。
490
「軛」，K 作「 」
。
492
Y 作 པས；Q 作 དཔའ。
493
「剃除」，《聖》t、
《房》作「剃除」，K、T 作「除鬀」
，《宮》t 作「除剔」
，《金》
、《宋》t、
《磧》、
《元》t、《明》t、《龍》作「除剃」。由於早期的《聖》t 和《房》作「剃除鬚髮」，在〈入法界
品〉中也作「剃除鬚髮」 ，因此茲從「剃除」 。
494
「剃」，《敦》、《磧》、《龍》作「剃」，他本作「鬀」 。茲從「剃」 。
495
「鬚髮」，K 作「 」
，《敦》作「 」
。
496
「寂」
，《敦》作「 」
，為「寂」之異體字。
497
Y 作 ཀ。
498
F 作 ེག；S 作 འ ེག。
499
Y 作 པས；Q 作 དཔའ。
500
S 作 གཞག。
501
Y 和 Q 作 གཅིག。
502
F 作 སྨིག。
503
N、S 和 H 作 གོན。
504
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
505
Y 和 Q 作 པོསའི。
506
Y 和 Q 作 སེད。
507
C 作 བྱུང。
508
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
141
 19 19 སེམས་ཅན་རྣམས་509སེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་སོང་
510
བའི་ཕིར། དེ་བཞིན་གཤེགས་པའི་རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་

རབ་ཏུ་བྱུང་བར་གྱུར་ཅིག་511ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
19
3.20 自歸於佛 當願衆生 自歸於佛 當願衆生 སངས་རྒྱས་ལ་སབས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
體解大道 發無上意 紹隆佛種 發無上意
20 20 དཔས་512སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དགེ་བ་ལ་མོས་པ་མངོན་

པར་སེས་513པས། སངས་རྒྱས་ཀི་གདུང་མི་འཆད་པའི་

དོན་དུ་514བརོན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་515དོ།

། 20
3.21 自歸於法 當願衆生 自歸於法 當願衆生 ཆོས་ལ་སབས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
深入經藏 智慧如海 深入經藏 智慧如海 516
21 21 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཀི་གཏེར་རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་

གྱུར་ཅིག་517ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 21
518
3.22 自歸於僧 當願衆生 自歸於僧 當願衆生 དགེ་འདུན་ལ་སབས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་
統理大衆 一切無礙 統理大衆 一切無礙
*22 22 སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆགས་པའི་གནས་
519
དང་བྲལ་ཞིང་དགེ་འདུན་ཡོངས་སུ་སྡུད་པར་གྱུར་ཅིག་
520
ཅེས་སེམས་བསེད་521དོ། ། 22

509
Y、Q、N、F 和 S 作 ཐམས་ཅད。
510
N、F、S 和 H 作 བསང。
511
Y 和 Q 作 བར་རབ་ཏུ་བྱུང་བར་གྱུར་གཅིག；N 和 H 作 བར་བྱུང་བར་གྱུར་ཅིག；F 作 བྱྱུང་བས་རབ་དུ་འབྱྱུང་བར་གྱུར་ཅིག；S 作

བར་རབ་ཏུ་འབྱྱུང་བར་གྱུར་ཅིག；K 作 བས་རབ་ཏུ་འབྱུང་བར་གྱུར་ཅིག。
512
Y 作 དཔའས；Q、F 作 དཔའ。
513
N 作 སེད；S、H 作 བསེད。
514
F 作 ཏུ。
515
Y 和 Q 作 སེད。
516
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
517
Y 和 Q 作 གཅིག。
518
Y 在 དགེ 前加上作 བསབ་པའི་ཚིག་ཡང་དག་པར་ལེན་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་པས。
519
F 作 གནད。
520
Y 和 Q 作 གཅིག。
521
Y 和 Q 作 སེད。
142
3.23 受持淨戒 當願衆生 受學戒時 當願衆生 བསབ་པའི་ཚིག་ཡང་དག་པར་ལེན་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་
具足修習 學一切戒 善學於戒 不作衆惡
23 23 སེམས་དཔས་522སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཚུལ་བཟང་པོ་ལ་

ཡང་དག་པར་སོད་ཅིང་བསབ་523པ་ཐམས་ཅད་524ཤིན་

ཏུ་སོབ་525པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 23
3.24 受行道526禁 當願衆 受闍梨教 當願衆生 སོབ་དཔོན་གིས་528བསན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
生 具足道戒 修527 具足威儀 所行真實 529
如實業 24 24 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལོག་པ་མ་ཡིན་པའི་ལས་ལ་

སོད་530ཅིང་ཚུལ་དང་སོད་ཡུལ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གྱུར

་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 24
3.25 始請和上531 當願衆 受和上532教 當願衆 མཁན་པོས་533བསན་པའི་ཚེ། །བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
生 得無生智 到於 生 入無生智 到無 534
彼岸 25 依處 25 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གནས་མེད་པ་ལ་ཡང་དག་པར

་གཞོལ་ཞིང་མི་སེ་བའི་ཡེ་ཤེས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 25
3.26 受具足戒 當願衆生 受具足戒 當願衆生 བསེན་པར་རོགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་535
得勝妙法 成就方便 具諸方便 得最勝法
26 26 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་536ཁྱད་པར་ཀི་

ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་སེ་537ཐབས་མཁས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པར

522
Y 和 Q 作 དཔའས。
523
J 和 C 作 སབ。
524
Y、Q、N 和 F 加上 ལ。
525
Y、Q、N、F、S 和 H 作 བསབ。
526
「道」
，《金》作「導」。
527
「修」
，《房》作「學」。
528
J 和 C 無 གིས。
529
Q、F 作 དཔའ。
530
J 和 C 作 སོར。
531
「上」
，《聖》t、《房》、《金》作「上」，他本作「尚」
。茲從「上」
。
532
「和上」，
《宮》t 作「和上」，他本作「和尚」。茲從「上」
。
533
J 和 C 作 པོ。
534
Y 作 དཔའས 和 Q 作 དཔའ。
535
Y 作 དཔའས 和 Q 作 དཔའ。
536
Y 和 Q 無 ཀི。
537
Y、J 和 Q 作 པ་ཏེ；N、F、S 和 H 作 ཏེ 以及 C 作 པ་སེ。
143
 ་གྱུར་ཅིག་538ཅེས་སེམས་བསེད་དོ539། ། 26
3.27 若入房舍 當願衆生 若入堂宇 當願衆生 གཙུག་ལག་ཁང་དུ་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
昇無上堂 得不退法 昇無上堂 安住不動 540
27 27 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་འཕོགས་541པའི་ཆོས་ཅན་

དུ་542གྱུར་ཏེ་བླ་ན་མེད་པའི་543གནས་ལ་རྣམ་པར་སོད་པ

ར་གྱུར་ཅིག་544ཅེས་སེམས་བསེད་545དོ། ། 27
3.28 若敷牀座 當願衆生 若敷牀座 當願衆生 སན་གདིང་547བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་548སེམས
敷善法座546 見真實 開敷善法 見真實相
相 28 28 ་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཇི་ལྟ་བ་549བཞིན་དུ་མཐོང་ཞིང་ལེག

ས་པར་བཀོད་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་550གྱུར་ཅིག་551ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 28
3.29 正身端坐 當願衆生 正身端坐 當願衆生 འདུག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་553སེམས་ཅན་
坐佛道樹 心無所倚 坐菩提座 心無所著
552
29 29 ཐམས་ཅད་མི་གནས་པའི་སེམས་ཀིས་སིང་པོ་554བང་ཆུབ་
ལ་འདུག་པར་གྱུར་ཅིག་555ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 29

538
Y 作 གཅིག。
539
Y 和 Q 作 དེ。
540
Y 作 དཔའས 和 Q 作 དཔའ。
541
H 作 འཕོག。
542
F 作 ཏུ。
543
Y、J、Q 和 C 加上 ཡང。
544
Y 作 གཅིག。
545
Y 和 Q 作 སེད。
546
「座」
，《房》作「坐」。
547
Y 和 Q 作 སན་གི་དང་；N、S 和 H 作 སན་འདིང；F 作 བསན་འདིང。
548
Q 作 དཔའ。
549
Y 作 ཇི་བལྟ；J 和 Q 作 ཇི་ལྟ；C 無 ཆོས。
550
F 作 ཏུ。
551
Y 作 གཅིག。
552
「倚」
，《金》
、《磧》作「猗」
。
553
Y 和 Q 作 དཔའས。
554
Y 作 ཀིས་སིང་པོའ་ལ；J、F 和 C 作 ཀི་སིང་པོ。
555
Y 作 གཅིག。
144
3.30 結跏556趺坐 當願衆 結跏557趺坐 當願衆 སིལ་མོ་ཀྲུང་558འཆའ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
生 善根堅固 得不 生 善根堅固 得不 559
動地 30 動地 30 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་གཡོ་བའི་ས་ལ་དགེ་བའི་ར་

བ་ཤིན་ཏུ་བརན་560པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་561སེམས་བསེད་

དོ། ། 30
3.31 三昧正受 當願衆生 修行於定562 當願衆 ཞི་གནས་ཡོངས་སུ་སོང་བར་བེད་563པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་
向三昧門 得究竟定 生 以定伏心 究竟
31 無餘 31 སེམས་དཔས་564སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པའི་

མཐར་ཐུག་565པ་ལ་བརོན་ཞིང་ཞི་བ་དང་། །དུལ་བ་ལ་

རབ་ཏུ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་566ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
31
3.32 觀察諸法 當願衆生 若修於觀 當願衆生 ལྷག་མཐོང་ཡོངས་སུ་སོང་བ་567བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་
見法真實 無所罣礙 見如實理 永無乖諍
*32 32 སེམས་དཔས་568སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་ཉོན་

མོངས་པ་མེད་569པའི་ཆོས་ཅན་དུ་570གྱུར་ཏེ། །ཆོས་

ཡང་དག་པར་571ཇི་ལྟ་བ་བཞིན་དུ་མཐོང་བར་གྱུར་ཅིག་

ཅེས་སེམས་བསེད་572དོ། ། 32

556
「跏」
，《宮》t、《金》
、《磧》作「加」
。
557
「跏」
，《宮》t、《磧》作「加」
。
558
Y 作 དཀུང； J、Q 和 N 作 དཀྲུང； F 作 དཀིལ་མོ་དཀྲྲུང。
559
Q 作 དཔའ。
560
Y 作 ནི； J、Q 和 C 作 རྣམ་པར་བརེན；N、F 作 བསན。
561
Y 無 ཅེས。
562
「定」，
《敦》作「 」
。「 」同為「定」和「窆」的異體字。
563
Y、J、Q 和 C 無 བར་བེད；N、S 作 བ་བེད。
564
Q 作 དཔའ。
565
Y 作 འཐའ་ཐུག；J 作 མཐར་ཐུགས。
566
Y 作 གཅིག。
567
Y、J、Q、C、K 和 H 作 བར。
568
Q 作 དཔའ。
569
Y 無 པ་མེད；J、Q、C 作 མཐར་ཐུགས。
570
F 作 ཏུ。
571
J、N、C、S 和 H 作 པ。
572
Y 和 Q 作 སེད。
145
3.33 捨跏*趺坐 當願衆 捨跏趺坐 當願衆生 སིལ་མོ་ཀྲུང་574འཇིག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
生 知諸573行性 悉 觀諸行法 悉歸散滅 575
歸散滅 33 33 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་མཉམ་པར་བཞག་576

ཅིང་འདུ་བེད་ཐམས་ཅད་རང་བཞིན་གིས་577འཇིག་པ་578

རྣམ་པར་མཐོང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
33
3.34 下牀安足 當願衆生 下足住時 當願衆生 རྐང་མཐིལ་གཞོག་580པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
履踐聖迹579 不動解 心得解脫 安住不動 581
脫 34 34 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེམས་582རྣམ་པར་གོལ་བ་

མི་འཁྲུགས་583པ་ལ་རབ་ཏུ་གནས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 34
3.35 始擧足時 當願衆生 若擧於足 當願衆生 རྐང་མཐིལ་584འདེགས་585པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
越度生死 善法滿足 出生死海 具衆善法
35 35 དཔས་586སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཁ་ན་མ་587ཐོ་བ་མེད་
588
པ་དང་ལན་པ་ཐོབ་589སེ། འཁོར་བའི་རྒྱ་མཚོར་
590
བིང་བ་ལས་འཐོན་591པར་གྱུར་ཅིག་592ཅེས་སེམས

573
「諸」
，《金》作「法」。
574
Y 和 J 作 བཀྲུང； Q 作 དཀྲུང； F 作 དཀིལ་མོ་དཀྲྲུང。
575
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
576
S 作 གཞག。
577
K 作 ཀི。
578
F 作 འཇིག་རྟེན。
579
「迹」
，《金》
、《磧》作「跡」
。
580
Y、J、Q 和 C 作 བཞོག； F 作 རྐང་འཐིལ་གཞོལ。
581
Q 作 དཔའ。
582
Y 和 Q 作 ཤིན་དུ；J 和 C 作 ཤིན་ཏུ。
583
Y、J、Q、F 和 C 作 འཁྲུག。
584
Y 作 མཐིང。
585
F 作 རྐང་འཐིལ་འདེག。
586
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
587
Y 和 Q 無 མ。
588
Y 作 མྱོད。
589
Y、J、Q 和 C 作 པ。
590
Y 作 འཚོར。
591
Y、J、Q 和 C 作 ཐོག。
146
 ་བསེད་དོ593། ། 35
3.36 被著衣裳 當願衆生 著下裙時 當願衆生 སྨད་གཡོགས་གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་594
服諸善根 每知慚愧 服諸善根 具足慚愧
36 36 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ངོ་ཚ་ཤེས་ཤིང་ཁེལ་ཡོད་པ་བླ་ན་

མེད་པ་དང་ལན་ཞིང་དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་བརན་པར་གྱུར་

ཅིག་595ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 36
3.37 整服結帶 當願衆生 整衣束帶 當願衆生 སྐ་རགས་འཆིངས་པའི་597ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་598
自檢596修道 不壞善 檢束善根 不令散失
法 37 37 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་འཁྲུགས་པའི་ཆོས་599ཅན་དུ་
600
གྱུར་ཏེ། དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་འབྲེལ་601པར་602

གྱུར་ཅིག་603ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 37
3.38 次著上衣604 當願衆 若著上衣 當願衆生 བླ་གོས་605གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་606
生 得上善根 究竟 獲勝善根 至法彼岸
勝法 38 38 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཁྱད་པར་གི་ཕ་
རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་ཐོབ་སེ། གོང་ནས་གོང་དུ་དགེ་བའི་ར་བ་ཐོབ

་པར་གྱུར་ཅིག་607ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 38
3.39 著僧伽梨 當願衆生 著僧伽梨 當願衆生 སྣམ་སར་608གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་609

592
Y、J 和 Q 作 གཅིག。
593
Y 作 དེ。
594
Q 作 དཔའ。
595
Y 和 Q 作 གཅིག。
596
「檢」
，《金》作「撿」。
597
Y、J、Q 和 C 作 སྐེ་རགས་འཆིང་བའི；N、F、S 和 H 作 སྐ་རགས་འཆིང་བའི。
598
Q 作 དཔའ。
599
Y 無 ཆོས；J 和 C 作 འཁྲུག་པའི་ཆོས。
600
F 作 ཏུ。
601
Y 和 Q 作 བྲེལ。
602
F 作 དགེ་བའི་རྩ་བ་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་འ ེལ་བར。
603
Y 作 གཅིག。
604
「衣」
，《金》作「服」。
605
Y、F 作 གབ。
606
J 和 Q 作 དཔའ。
607
Y 作 གཅིག。
608
N、F、S 和 H 作 སར་མ。
147
 大慈覆護 得不動法 入第一位 得不動法 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་འཁྲུགས་610པའི་ཆོས་ཅན་དུ་
39 39
611
གྱུར་ཏེ་ཐབས་དམ་པས་612མངོན་པར་བཀབ་པར་

གྱུར་ཅིག་613ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 39
3.40 手執楊枝 當願衆生 手執楊枝 當願衆生 སོ་ཤིང་ལེན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
心得正法 自然淸淨 皆得妙法 究竟淸淨
40 40 ཐམས་ཅད་ཡོངས་སུ་དག་པའི་དངོས་པོ་འཐོབ་614པའི་

ཕིར་དམ་པའི་ཆོས་རྣམ་པར་དག་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་615ཅིག་

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 40
3.41 晨嚼楊枝 當願衆生 嚼楊枝時 當願衆生 སོ་ཤིང་ཟ་བའི་616ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
得調伏牙 噬諸煩惱 其心調淨 噬諸煩惱
41 41 ཐམས་ཅད་ཉོན་མོངས་པ་617ཤིན་ཏུ་བཅོམ་སེ618།

སེམས་དུལ་ཞིང་619སེམས་རྣམ་པར་620དག་པར་གྱུར་

ཅིག་621ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 41
3.42 左右便利 當願衆生 大小便時 當願衆生 དབེན་པར་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
蠲除污穢 無婬怒癡 棄貪瞋癡 蠲除罪法
42 42 ཐམས་ཅད་འདོད་ཆགས་དང་། ཞེ་སང་དང་། གཏི་མུག་

སྤངས་ཏེ622། སིག་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་སྤངས་པར་གྱུར

་623ཅིག །ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 42

609
Q 作 དཔའ。
610
J 和 C 作 འཁྲུག。
611
F 作 ཆིས་ཏུ。
612
Y 作 པ。
613
Y 作 གཅིག。
614
N、F 和 H 作 ཐོབ。
615
Y 加上 གཅིག。
616
F 作 འི。
617
Y、J、Q 和 C 無 པ。
618
Y 作 པ་བསེ；J、Q 和 C 作 པ་སེ；N、F 作 ཏེ。
619
F 作 ཤིང。
620
Y、N、S 和 H 無 རྣམ་པར。
621
Y 加上 གཅིག་ཅིག；Q 作 གཅི。
622
Y、J、Q 和 C 作 པ་སེ。
623
Y 作 གཅིག。
148
3.43 已而就水 當願衆生 事訖就水 當願衆生 ཆུ་ངོགས་སུ་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
向無上道 得出世法 出世法中 速疾而往
43 43 ཅན་ཐམས་ཅད་འཇིག་རེན་ལས་624འདས་པའི་ཆོས་

ཐམས་ཅད་ལ་ཤིན་ཏུ་འབྱུང་625བར་གྱུར་ཅིག་626ཅེས་

སེམས་བསེད་627དོ། ། 43
3.44 以水滌穢 當願衆生 洗滌形穢 當願衆生 གཙང་སྦྲའི་628ལས་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
具足淨忍 畢竟無垢 淸淨調柔 畢竟無垢
44 44 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་དག་པའི་དངོས་པོས་གཙང་

ཞིང་629དེས་པ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་630ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 44
3.45 以水盥掌 當願衆生 以水盥掌 當願衆生 ལག་པ་འཁྲུ་631བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་632
得上妙手 受持佛法 得淸淨手 受持佛法
45 45 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད633

གཟུང་ཞིང་634བཅང་པའི་ཕིར་བཀ་ཤིས་ཀི་ལག་པ་དང་

ལན་པར་གྱུར་ཅིག་635ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 45
3.46 澡漱口齒 當願衆生 以水洗面 當願衆生 ངོ་འཁྲུ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་
向淨法門 究竟解脫 得淨法門 永無垢染
46 46 ཅད་ཤིན་ཏུ་ཉོན་མོངས་པ་636དང་བྲལ་ཞིང་ཆོས་ཐམས་ཅད

་ཀི་སོ་རྣམ་པར་དག་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། ། 46

624
F 作 ཐམས་ཅད་ལས。
625
Y 和 Q 作 ཤིན་འབྱུང；N 作 བྱུང་ལ་ཤིན་ཏུ； F、S 作 བྱྱུང；H 作 ལ་ཤིན་ཏུ་བང。
626
Y 作 གཅིག。
627
Y 和 Q 作 སེད。
628
F 作 གཙང་སའི。
629
Y 無 ཞིང。
630
Y 作 གཅིག。
631
F 作 ཀྲྲུ。
632
Y 作 པས；Q 作 དཔའ。
633
N 和 H 加上 སངས་རྒྱས་ཆོས་ཐམས་ཅད；F 和 S 加上 སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད；他本無 སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད。茲從 F

和 S 加上 སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད。
634
F 作 བ ུང་ཤིང。
635
Y 作 གཅིག。
636
F 加上 དག。
149
3.47 手執錫杖 當願衆生 手執錫杖 當願衆生 འཁར་བ་637ལེན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
設淨施會 見道如實 設大施會 示如實道
47 47 ཅན་ཐམས་638ཅད་མཆོད་སིན་བས་ཤིང་ལམ་སོན་པར་

གྱུར་ཅིག་639ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 47
3.48 擎持應器 當願衆生 執持應器 當願衆生 ལྷྡུང་བཟེད་640ལེན་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་641
成就法器 受天人供 成就法器 受天人供
48 48 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འགོ་བ་ཐམས་ཅད་642ཀིས་མཆོད་

པར་འོས་ཤིང་སྣོད་དུ་གྱུར་ཅིག་643ཅེས་སེམས་བསེད་644

དོ། ། 48
3.49 發趾向道 當願衆生 發趾向道 當願衆生 སོད་ཡུལ་དུ་645མངོན་པར་ཞུགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
趣佛菩提 究竟解脫 趣佛所行 入無依處
49 49 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་646གནས་མེད་647པར་

གཞོལ་ཞིང་648སངས་རྒྱས་ཀི་སོད་ཡུལ་ལ་མངོན་དུ་649

ཕོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 49
3.50 若已在道 當願衆生 若在於道 當願衆生 ལམ་དུ་ཞུགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་651སེམས་
成就佛道 無餘所行 能行佛道 向無餘法
650
50 50 ཅན་ཐམས་ཅད་ཕི་ན་652མ་ལུས་པར་འགོ་ཞིང་སངས་རྒྱས་

ཀི་ལམ་དུ་ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིག་653ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

637
Y 作 སེད་དོ། འཁར་བའི།；Q 作 སེད་དོ། འཁོར་བའི；N、F 作 བསེད་དོ། ཁར་བ。
638
Y 無 ཅད་ཐམས。
639
Y 無 ཅིག；H 作 དེ。
640
Y 和 Q 作 ཟེད。
641
Y 和 Q 作 དཔའ。
642
Y、J、Q 和 C 無 འགོ་བ་ཐམས་ཅད。
643
Y 和 Q 作 གཅིག。
644
Y 和 Q 作 སེད。
645
F 作 ཏུ。
646
Y 加上 ཕི་ནས་མ་ལུས་པར་འགོ་ཞིང་སངས་རྒྱས་ཀི་ལམ་དུ་ཞུགས་པར་ཅིག་ཅེས་སེམས་སེད་དོ། 。
647
N、F、S 和 H 加上 པ་ལ་ཡང་དག。
648
F 作 ཤིང。
649
F 作 ཏུ。
650
「行」
，《宋》t、《磧》
、《元》t、《明》t 作「求」
。
651
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
652
Y、J、Q 和 C 作 ནས。
653
Y 和 Q 作 གཅིག。
150
 ། 50
3.51 涉路而行 當願衆生 涉路而去 當願衆生 འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་
履淨法界 心無障礙 履淨法界 心無障礙
*51 51 ཤིན་ཏུ་རྣམ་པར་དག་པའི་ཆོས་བསིབས་654པ་མེད་པ་655

གྲུབ་པར་གྱུར་པས་ཆོས་ཀི་དབིངས་མཐའ་དང་དབུས་656

མེད་པ་657ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ
658
། ། 51
3.52 見趣高659路 當願衆 見昇高路 當願衆生 ལམ་མཐོ་660བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་661
生 昇無上道 超出 永出三界 心無怯弱
三界 52 52 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་ཞུམ་པ་མེད་དེ་ཁམས་གསུམ་

ལས་གེན་དུ་འཕགས་པར་གྱུར་ཅིག་662ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། ། 52
663
3.53 見趣下路 當願衆生 見趣下路 當願衆 ལམ་དམའ་བ་མཐོང་664བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
謙下柔軟 入佛深法 生 其心謙下 長佛
53 善根 53 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དགེ་བའི་ར་བ་665ཤིན་ཏུ་བརན་
666
ཅིང་667སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་ལ་668ཤིན་ཏུ་འདུད་

པར་གྱུར་ཅིག་669ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 53
3.54 若見險670路 當願衆 見斜曲路 當願衆生 ལམ་ཉམ་ང་བ་671མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

654
J 和 C 作 ཆོས་སིབ；K 作 ཆོ་པས་བསིབས。
655
Y、J、Q 和 C 作 པར。
656
N、F 作 དབུང。
657
J、Q 和 C 作 པར。
658
Y 和 Q 作 སེད。
659
「高」
，《房》作「下」。此處判為筆誤。
660
Y 和 Q 作 འཐོ。
661
Y 無 སེམས་དཔས；Q 作 སེམས་དཔའ。
662
Y 和 Q 作 གཅིག。
663
《敦》多了一個「眾」字。
664
Y、J、Q 作 བ་འཐོང；N 作 ང་མཐོང。
665
Y、J、Q、C、N、S 和 H 作 བས。
666
Y 和 Q 作 བསན。
667
F 作 ཞིང。
668
F 無 ལ。
669
Y 和 Q 作 གཅིག。
670
「險」
，《金》作「 」
，為「險」和「嶮」之異體字。
151
 生 棄捐惡道 滅除 捨不正道 永除惡見 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྟ་བ་ཡོ་ཞིང་མྱི་672དང་བ་དང་བྲལ
邪見 54 54
་ཏེ་ལམ་673ཉམ་ང་བ་ཡོངས་སུ་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག་674

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 54
3.55 若見直路 當願衆生 若見直路 當願衆生 ལམ་དང་པོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
得中正意 身口無曲 其心正直 無諂675無
55 誑 55 ཅན་ཐམས་ཅད་གཡོ་མེད་ཅིང་སྒྱུ་མེད་དེ་676སེམས་དང་པོ་

དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་677ཅེས་སེམས་བསེད་678དོ། །
55
679
3.56 見道揚 塵 當願衆 見路多塵 當願衆生 ལམ་རྡུལ་ཆེན་པོ་680མཐོང་བའི་ཚེ་681བང་ཆུབ་སེམས་
生 永離塵穢 畢竟 遠離塵坌 獲淸淨法
淸淨 56 56 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་682རྡུལ་མེད་པའི་

ཆོས་ཡང་དག་པར་ཐོབ་སེ་འདོད་ཆགས་པར་འགྱུར་བའི་
683
ཆོས་ལས་རྣམ་པར་གོལ་684བའི་གྱུར་ཅིག་685ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 56
3.57 見道無塵 當願衆生 見路無塵 當願衆生 རྡུལ་མེད་པའི་ལམ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
大悲所熏686 心意柔 常行大悲 其心潤澤
潤 57 57 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིང་རེ་ཆེན་པོ་ཡོངས་སུ་བསོམ་687

671
Y 和 Q 作 ཉམས་ང་བའི。
672
F、S 作 མི。
673
Y 無 ཏེ；J、Q 作 སེ་ལམ；N 和 H 作 ཏེ་ཉམ；S 無 ལམ。
674
J 作 གཅིག。
675
「諂」，《敦》作「 」
。「 」有兩個讀音，若發音為“tāo”,可作為正字，表示「疑惑」的意
思，同時也為「慆」的異體字；若發音為 “chǎn”，則為「諂」的異體字。
676
N 作 དོ；F 作 ལ。
677
Y 和 Q 作 གཅིག。
678
Y 和 Q 作 སེད。
679
「揚」
，《金》作「楊」。
680
N 作 མེད་པར。
681
Y、J、Q 和 C 加上 ན。
682
F 作 དུ。
683
N、F、S 和 H 作 གྱུར་པའི。
684
Y 和 Q 作 འགོལ；N、F 作 འགལ；S 作 འགེལ。
685
Y 和 Q 作 གཅིག。
686
「熏」
，《金》作「勳」。
687
Y、Q、N、F、C、S 和 H 作 བསོམས。
152
 པ་དང་ལན་ཞིང་སེམས་འཇམ་པར་གྱུར་ཅིག་688ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 57
3.58 見深坑689㵎 當願衆 若見險道 當願衆生 གཡང་ས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
生 向正法界 滅除 住正法界 離諸罪難
諸難 58 58 ཐམས་ཅད་སིབ་690པ་མེད་པར་691རོགས་པར་ཁོང་དུ་

ཆུད་ཅིང་སིག་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་692བསྩལ་693ཏེ་དགེ་

བའི་ཆོས་ལ་རབ་ཏུ་གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་694ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 58
3.59 見聽訟695堂 當願衆 若見衆會 當願衆生 འཁོར་696མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
生 說甚深法 一切 說甚深法 一切和合
和合 59 59 ཅན་ཐམས་ཅད་དུས་གསུམ་དུ་གཏོགས་697པའི་ཆོས་ཟབ་

མོ་698བསན་པ་དང་འཐུན་699པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་700དོ། ། 59
3.60 若見大樹 當願衆生 若見大柱 當願衆生 ཀ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་701སེམས་
離我諍心 無有忿恨 離我諍心 無有忿恨
60 60 ཅན་ཐམས་ཅད་ཁོ་ཞིང་མཁོན་དུ་702འཛིན་པ་དང་བྲལ་ཏེ
703
། ཁེངས་པ་དང་། འཁྲུགས་704པ་དང་རྣམ་པར་

688
Y 和 Q 作 གཅིག。
689
「阬」，《聖》t、《宮》t、《金》、《宋》t、《磧》、
《元》t、《明》t 作「坑」，他本作「阬」。茲
從「坑」
。
690
J 和 C 作 སིབ； F 作 བསིབ； 他本作 བསིབས。根據《飜譯》相等的語詞 སིབ་པ་མི་མངའ་བའི་རྟོག་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་པ（了

諸無礙）顯示此處應為 སིབ，故從 སིབ。

691
F 作 པར；他本作 པ。སིབ་པ་མེད་པ 應為 རྟོག་པར་ཁོང་དུ་ཆུད་པ 的受詞，茲從 F 本作 པར。
692
Y、J、Q、C 無 ཐམས་ཅད。
693
N、C、S 和 H 作 བསལ； F 作 གསལ。
694
J 作 གཅིག。
695
「訟」
，《房》
、《金》
、《宋》t、《磧》
、《元》t、
《明》t 作「誦」
。
696
Y 作 འཁར；J、Q 和 C 作 མཁར。
697
F 作 རྟོགས。
698
F 無 བ་མོ。
699
F、S、H 作 མཐུན。
700
Y 和 Q 作 སེད。
701
Y 作 པས。
702
N、S 作 ཁོན་དུ；F 作 འཁོན་ཏུ；H 作 འཁོན་དུ。
703
Y 無 ཏེ；Q 作 སེ。
153
 བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 60
3.61 若見叢林 當願衆生 若見叢林 當願衆生 ནགས་ཚལ་705མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
一切敬禮 天人師仰 諸天及人 所應敬禮
61 61 སེམས་ཅད་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་འཇིག་རེན་དུ་བཅས་པས་

ཕག་བ་བའི་706གནས་སུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

། 61
3.62 若見高山 當願衆生 若見高山 當願衆生 རི་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་707སེམས་ཅན་
得無上善 莫能見頂 善根超出 無能至頂
62 62 ཐམས་ཅད་ཐོབ་པར་དཀའ་708བ་དང་ཐིབས་པོ་709མེད་

པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་710ཅིང་དགེ་བའི་ར་བ་ཐམས་ཅད་ཀིས་

མངོན་པར་འཕགས་པར་གྱུར་ཅིག་711ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། ། 62
712
3.63 若見剌棘 當願衆生 見棘刺 當願衆生 ཤིང་ཚེར་713མ་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
拔三毒剌 無賊害心 疾得翦除 三毒之剌
63 63 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདོད་ཆགས་དང་ཞེ་སང་དང་གཏི་

མུག་མེད་714ཅིང་ཚེར་མ་དང་བྲལ་བར་གྱུར་ཅིག་715ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 63
3.64 見樹茂葉 當願衆生 見樹葉茂 當願衆生 ཤིང་ལོ་མ་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་
以道自蔭 入禪三昧 以定解脫 而爲蔭映
64 64 ཅན་ཐམས་ཅད་བསམ་གཏན་716དང་རྣམ་པར་ཐར་པ་དང་

704
J、N、C、S 和 H 作 འཁྲུག。
705
F 作 འཚལ。
706
Y、J、Q、C 作 པའི་ཕག་བས་པའི；N 作 པ་བས་ཕག་བ་བའི。
707
Y 作 པས。
708
Y 作 བཀའ；F 作 དགའ。
709
F 加上 ཚ。
710
Y 和 Q 加上 པར。
711
N 無 ཅིག。
712
「刺」
，《敦》作「 」，K、 《磧》、
《龍》作「剌」。
「剌」有三個讀音：若作“là”，可表示「違
戾、乖張」的意思；若作“lá”，可表示「劃開、割開」的意思；若作“chì”，則為「刺」之異體字。
713
K 作 མཚེར。
714
Y、J、Q 加上 པ。
715
Y 和 Q 作 གཅིག。
716
Y 和 Q 作 ཏན。
154
 ཏིང་ངེ་འཛིན་དང་སོམས་པར་འཇུག་པ་དག་གིས་རབ་ཏུ་

གཡོགས་717པར་གྱུར་ཅིག་718ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
64
719
3.65 若見華 開 當願衆 མེ་ཏོག་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
生 神通等法 如華
開敷 65 ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་720མངོན་པར་ཤེས་པའི་མེ་

ཏོག་རྒྱས་པས་721མེ་ཏོག་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིག་722ཅེས་

སེམས་བསེད་723དོ། ། 65
3.66 見樹好華724 當願衆 若見樹華 當願衆生 མེ་ཏོག་གི་ཤིང་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས
生 開淨如華* 相 衆相如華 具三十二
好滿具 65 66 ་ཅན་ཐམས་ཅད་སེས་བུ་ཆེན་པའི་མཚན་སུམ་725ཅུ་ར་

གཉིས་ཀི་མེ་ཏོག་ཤིན་ཏུ་726རྒྱས་པར་གྱུར་ཅིག་727ཅེས་

སེམས་བསེད་728དོ། ། 66
3.67 見樹豐果 當願衆生 若見果實 當願衆生 ཤིང་ཏོག་མཐོང་729བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
起道樹行 成無上果 獲最勝法 證菩提道
66 67 ཅན་ཐམས་ཅད་སིང་པོ་བང་ཆུབ་དུ་730གཞོལ་731ཞིང་
732
།སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་བཙལ་733བ་ཐམས་ཅད་འབྲས་

717
Y 作 གཡོག；J、Q、N 作 རབ་ཏུ་གཡོག；F、S 作 ཡོག。
718
Y 和 Q 作 གཅིག。
719
「華」
，《敦》作「花」。
720
F 作 ལས。
721
F 作 པར。
722
Y 和 Q 作 གཅིག。
723
Y 和 Q 作 སེད。
724
「華」
，《房》
、《金》作「花」
。
725
S 作 གསུམ。
726
Y 和 Q 無 ཏུ。
727
Y、J 和 Q 作 གཅིག。
728
Y、Q 和 N 作 སེད。
729
Y 作 ཐོང；J、C、S 作 ཐོག་མཐོང；Q 作 ཐོག་ཐོང；F 作 རྟོགས。
730
F、S 作 ཏུ。
731
Y 和 Q 作 ཞོལ。
732
F 作 ཤིང。
733
F 作 བརྩལ。
155
 བུ་ཡོད་དེ། འབྲས་བུའི་734དམ་པ་རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར་

ཅིག་735ཅེས་སེམས་བསེད་736དོ། ། 67
3.68 見諸流水 當願衆生 若見大河 當願衆生 ཆུ་ཀླུང་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་737སེམས་
得正法流 入佛智海 得預法流 入佛智海
67 68 ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཡེ་ཤེས་ཉམས་སུ་མྱོང་སེ།

ཆོས་ཀི་རྒྱྒྱུད་738ལ་མཉམ་པར་བཞག་739པར་གྱུར་ཅིག་
740
ཅེས་སེམས་བསེད་741དོ། ། 68
3.69 若見陂水 當願衆生 若見陂澤 當願衆生 ལུ་མ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
悉得諸佛 不壞正法 疾悟諸佛 一味之法
68 69 ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད་རོ་གཅིག་742པ

འི་ཕིར་སེ་གོལ་གཏོགས་743པ་ཙམ་གིས་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་

གྱུར་ཅིག་744ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 69
3.70 若見浴池 當願衆生 若見池沼 當願衆生 རིང་བུ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
入佛智海745 問荅無 語業滿足 巧能演說
窮 69 70 ཐམས་ཅད་746ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི་ཚིག་ཤིན་ཏུ་བསན་པ་ལ་

མཁས་747ཤིང་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀིས་748རྒྱས་པའི་ཚིག་

གི་ལས་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་749དོ།

734
F 作 བུ。
735
Y 和 Q 作 གཅིག。
736
F 作 སྐྱེད。
737
Y 作 པས。
738
Y、J、Q、N、C、S 和 H 作 རྒྱྒྱུན。
739
N、S 和 H 作 གཞག。
740
Y 和 Q 作 གཅིག。
741
F 作 སྐྱེད。
742
Y 作 ཅིག。
743
F 作 རྟོགས。
744
Y 和 Q 作 གཅིག。
745
「智海」，《宮》t、《宋》t、《磧》、《元》t、《明》t、《龍》作「海音」，《聖》t、《金》作「智
海」
，K、T 作「海智」。茲從「智海」 。
746
Y、J、Q 和 C 加上 ཀིས。
747
Y、J、Q 和 C 作 པར་གྱུར་མཁས；N 作 པ་ལ་ཁས。
748
Y、J、Q 和 C 作 ཀི་ཚིག。
749
Y 和 Q 作 སེད。
156
 ། 70
3.71 見人汲井750 當願衆 若見汲井 當願衆生 ཁོན་པ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་752སེམས་
生 得如來辯751 不 具足辯才 演一切法
可窮盡 70 71 ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ཐམས་ཅད་འབོར་པ་དང་ལན་ཞིང་

སྤོབས་པ་མང་བར་753གྱུར་ཅིག་754ཅེས་སེམས་བསེད་དོ

། ། 71
3.72 若見泉水 當願衆生 若見涌泉 當願衆生 མཚོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་755སེམས་ཅན་
善根無盡 境界無上 方便增長 善根無盡
71 72 ཐམས་ཅད་གོང་ནས་གོང་དུ་དམིགས་པ་ལ་རབ་ཏུ་756

བརོན་ཞིང་དགེ་བའི་ར་བ་མི་ཟད་པར་གྱུར་ཅིག་757ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 72
3.73 若見橋梁 當願衆生 若見橋道 當願衆生 ཟམ་པ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་758སེམས་
興造法橋 度人不休 廣度一切 猶如橋梁
73 73 ཅན་ཐམས་ཅད་སེ་བོ་759ཐམས་ཅད་760ཡོངས་སུ་བསལ་
བ་761ལ་ཟམ་པར་རེད་762པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 73
3.74 見山㵎水 當願衆生 若見流水 當願衆生 ཡུར་བ་མཐོང་763བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
洗濯塵垢 意解淸淨 得善意欲 洗除惑垢
72 74 ཅན་ཐམས་ཅད་འགོ་བ་ཀུན་གི་སེམས་དང་764བསམ་པ་ལ་

750
「井」
，《金》作「水」。
751
「辯」
，《聖》t 作「辨」。
752
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
753
F 作 པོར。
754
Y 和 Q 作 གཅིག。
755
Y 和 Q 作 དཔའ。
756
Y、J、Q 和 C 無 རབ་ཏུ；F 作 རབ་དུ。
757
Y、J、Q 作 གཅིག。
758
Y 作 པས。
759
N 和 H 作 བ。
760
F 無 སྐྱེ་བོ་ཐམས་ཅད。
761
Y、J、Q、F 和 C 作 སོལ。
762
Y、J、Q、N、F、C、S 和 H 作 རེད，他本作 དེད。茲從 རེད。
763
Y 和 Q 作 འཐོང。
764
F 無 སེམས་དང。
157
 མཁས་ཤིང་བག་ལ་ཉལ་བ་དང་། ཀུན་ནས་འཁོར་བ་མེད་

པར་765གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 74
3.75 見修園圃 當願衆生 見修園圃 當願衆生 ར་བ་མཐོང་767བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་768སེམས་
芸766除穢惡 不生欲 五欲圃中 耘除愛草
根 74 75 ཅན་ཐམས་ཅད་གཟུགས་དང་ས་དང་དི་དང་རོ་དང་རེག་769

ལ་སྲེད་པ་རབ་ཏུ་བང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

། 75
3.76 見無憂林 當願衆生 見無憂林 當願衆生 མྱ་ངན་མེད་པའི་ནགས་ཚལ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་
心得歡喜 永除憂惱 永離貪愛 不生憂怖
75 76 སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སྲེད་པ་ཤིན་ཏུ་770

མེད་ཅིང་མྱ་ངན་མེད་པ་771རབ་ཏུ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་772

ཅེས་སེམས་བསེད་773དོ། ། 76
3.77 見好園池 當願衆生 若見園苑 當願衆生 བཟའ་775ཤིང་གི་776ར་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
勤774修衆善 具足菩 勤修諸行 趣佛菩提
提 76 77 དཔས་777སེམས་ཅན་ཐམས་778ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བང་

ཆུབ་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་བ་779ལ་ཤིན་ཏུ་བརོན་པར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་780དོ། ། 77
3.78 見嚴飾人 當願衆生 見嚴飾人 當願衆生 སེམས་ཅན་རྒྱན་781གིས་བརྒྱན་པ་782མཐོང་བའི་ཚེ།

765
F 作 འཁོར་བར。
766
「芸」，《聖》t、《宮》t、《金》、《宋》t、《磧》、
《元》t、《明》t 作「芸」，他本作「耘」。茲
從「芸」
。
767
Y 和 Q 作 འཐོང。
768
Yདཔའས 和 Q 作 དཔའ。
769
N、F、S 和 H 加上 བ。
770
Y 和 Q 作 ཤིན་ཏུ་བརོན་པར་གྱུར་ཅེས；J 和 C 無 ཤིན་ཏུ。
771
F 作 པར。
772
Y 和 Q 作 གཅིག。
773
Y 和 Q 作 སེད。
774
「勤」
，《房》作「懃」。
775
F 作 ག འ。
776
Y、F 無 གི。
777
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
778
Y 作 སེམས。
779
Y、N、S、H 作 གཏང；F 作 བཏང་བར。
780
Y 和 Q 作 སེད。
158
 三十二相 而自莊嚴 三十二相 以爲嚴好 བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེས་བུ་ཆེན་
77 78
པའི་མཚན་སུམ་783ཅུ་ར་གཉིས་ཀིས་བརྒྱན་784པར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 78
3.79 見素服人 當願衆生 見無嚴飾 當願衆生 རྒྱན་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
究竟得到 頭陀彼岸 捨諸飾好 具頭陀行
78 79 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་

ཐོབ་པས་རྒྱན་785མེད་786པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་787དོ། ། 79
3.80 見志樂人 當願衆生 見樂著人 當願衆生 དགའ་བ་མང་པའི་788སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་
淸淨法樂 以道自娛 以法自娛 歡愛不捨
79 80 ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལ་789

དགའ་ཞིང་མོས་པ་དང་སོ་བས་790དགའ་བ་མང་བར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 80
3.81 見愁憂人 當願衆生 見無樂著 當願衆生 མི་དགའ་བ་མང་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་791བའི་ཚེ། བང་
於有爲法 心生厭離 有爲事中 心無所樂
80 81 ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདུས་བས་ཀི་

དངོས་པོ་ཐམས་ཅད་ལ་མི་792དགའ་བ་མང་བར་793གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 81
3.82 見歡樂人 當願衆生 見歡樂人 當願衆生 སེམས་ཅན་བདེ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
得無上樂 淡泊794無 常得安樂 樂供養佛

781
Y 和 Q 作 བརྒྱན。
782
F 作 པའི。
783
S 作 གསུམ。
784
F 作 རྒྱན。
785
Y 作 བརྒྱན。
786
J、Q 和 C 加上 པ་རབ་ཏུ་བརྒྱན；F 加上 པ་ཐོབ。
787
Y 和 Q 作 སེད。
788
K 作 མེད་པའི。
789
F 無 ཆོས་ལ。
790
Y 作 སྤོ་བ；J、Q、C 作 སོ་བ。
791
Y 和 Q 作 འཐོང；F 作 མང་པོ་མཐོང。
792
Y 無 མི；Q 作 མ。
793
Y 作 ཞིང་རབ་དེ་བང；J、C 作 ཞིང་རབ་ཏུ་བདེ་བར；Q 作 ཞིང་རབ་བདེ་བར；K 作 བ་མེད་པར。
794
「淡泊」，
《聖》t、
《宮》t、
《金》
、《磧》作「淡泊」
，他本作「憺怕」
。茲從「淡泊」
。
159
 795
患 81 82 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བདེ་བའི་ཡོ་བད་

ཐམས་ཅད་796རབ་ཏུ་ཐོབ་པས་ཤིན་ཏུ་བདེ་བར་797གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 82
3.83 見苦惱人 當願衆生 見苦惱人 當願衆生 སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
滅除衆苦 得佛智慧 獲根本智 滅除衆苦
82 83 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡེ་ཤེས་ཀི་ར་བ་རབ་ཏུ་ཐོབ་སེ

། སྡུག་བསྔལ་ཞི་བར་བེད་པར་798གྱུར་ཅིག་799ཅེས་

སེམས་བསེད་800དོ། ། 83
3.84 見强健人 當願衆生 見無病人 當願衆生
得金剛身 無有衰耄 入真實慧 永無病惱
801
83 84
3.85 見疾病人 當願衆生 見疾病人 當願衆生 ནད་མེད་པ་མ་ཡིན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་
知身空寂 解脫衆苦 知身空寂 離乖諍法
84 85 ཆུབ་སེམས་དཔས་802སེམས་ཅན་ཐམ་ཅད་ཤིན་དུ་803
མྱ་ངན་མེད་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། ཐ་དད་པ་མེད་པར་
804
ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
84
3.86 見端正人 當願衆生 見端正人 當願衆生 སེམས་ཅན་སྡུ་805གུ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
歡喜恭敬 諸佛菩薩 於佛菩薩 常生淨信
85 86 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་དང་བང་ཆུབ་སེམས་

དཔའ་ཐམས་ཅད་ལ་མོས་པ་མང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 85

795
Y 作 པས。
796
N 作 ཅས。
797
Y 和 Q 作 བ。
798
Y、J、Q 和 C 無 བེད་པར。
799
Y 和 Q 作 གཅིག。
800
Y 和 Q 作 སེད。
801
「耄」
，《宮》t、《磧》作「耗」
，《宋》t、《元》t、《明》t 作「耘」
。《房》作「 」
。
802
Y 作 པས。
803
Y、J、Q 和 C 無 ཤིན་ཏུ；S 作 ཤིན་ཏུ。
804
N 和 H 作 པ；F 作 མེད་པའི་ཆོས。
805
Y、J、Q、C、S、K 和 H 作 སྡུག。
160
3.87 見醜陋人 當願衆生 見醜陋人 當願衆生 མི་སྡུག་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
遠離鄙惡 以善自嚴 於不善事 不生樂著
86 87 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་806མི་དགེ་བའི་བཤེས་807

གཉེན་གི་བ་བ་ལ་མོས་པ་ཆུང་བར་གྱུར་ཅིག་808ཅེས་

སེམས་བསེད་809དོ། ། 86
3.88 見報恩人 當願衆生 見報恩人 當願衆生 དིན་གཟོ་བའི་810སེམས་ཅན་མཐོང་811བའི་ཚེ། བང་
常念諸佛 菩薩恩德 於佛菩薩 能知恩德
87 88 ཆུབ་སེམས་དཔས་812སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་

དང་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཐམས་ཅད་ཀི་མཛད་813པ་

ཤེས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 87
3.89 見背恩人 當願衆生 見背恩人 當願衆生 དིན་གཟོ་814བ་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་
常見賢聖 不作衆惡 於有惡人 不加其報
88 89 ཆུབ་སེམས་དཔས་815སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་

ལྟ་བ་ལ་དིན་དུ་གཟོ་816བ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 88
3.90 若見沙門 當願衆生 若見沙門 當願衆生 དགེ་སོང་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་817
寂靜調伏 究竟無餘 調柔寂靜 畢竟第一
89 90 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་པར་བ་བ་ལ་

བརོན་ཞིང་818ཞི་བ་དང་དུལ་819བ་ལ་གཞོལ་བར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 89

806
Y 和 Q 加上 ཀིས；J 和 C 加上 ཀི。
807
F 作 གཤེས。
808
Y 和 Q 作 གཅིག。
809
Y 和 Q 作 སེད。
810
Y 和 Q 加上 བང。
811
Y 和 Q 作 འཐོང。
812
Y 和 Q 作 དཔའ。
813
Y 和 Q 作 ཀིས་འཛད； J、N、C 和 H 加上 ཀིས་མཛད。
814
Y、J、Q 和 N 作 བཟོ。
815
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
816
Y 和 Q 無 དུ；J 和 N 作 དུ་བཟོ。
817
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
818
F 作 ཤིང。
819
F 作 འདུལ。
161
3.91 見婆羅門 當願衆生 見婆羅門 當願衆生 བྲམ་ཟེ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
得真淸淨 離一切惡 永持梵行 離一切惡
90 91 ཐམས་ཅད་ཚངས་པའི་དམ་པར་གྱུར་ཏེ་སིག་པ་སྤོང་བར་
820
གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །90
3.92 若見仙人 當願衆生 見苦行人 當願衆生 དཀའ་821ཐུབ་ཅན་822མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
向正真道 究竟解脫 依於苦行 至究竟處
91 92 དཔས་823སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་

པར་བ་བ་ལ་བརོན་ཞིང་824དཀའ་825ཐུབ་ལ་ཤིན་ཏུ་

གཞོལ་བར་གྱུར་ཅིག་826ཅེས་སེམས་བསེད་827དོ། །
91
3.93 見苦行人 當願衆生 見操行人 當願衆生 བརྡུལ་ཞུགས་ལ་ཞུགས་པ་མཐོང་829བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་
堅固精勤828 不退佛 堅持志行 不捨佛道
道 92 93 སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བང་

ཆུབ་ཡོངས་སུ་མི་གཏོང་830བའི་ཕིར་བརྡུལ་831ཞུགས་
832
དམ་པོར་833གྱུར་ཅིག་834ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
92
3.94 見著甲冑 當願衆生 見著甲冑 當願衆生 གོ་གོན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
誓服法鎧 得無師法 常服善鎧 趣無師法
93 94 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་རང་འབྱུང་835གི་ཆོས་

ཡོངས་སུ་བཙལ་བ་ལ་གོ་ཆ་བཟང་པོ་ཤིན་ཏུ་བགོས་པར་

820
Y 和 Q 作 པ་སྤོངས་པར；J 和 C 無 པ；N、F、S 和 H 作 པ་སྤངས་པར。
821
F 作 རྐ。
822
Y 無 ཅན。
823
Y 作 བའི 和 Q 作 དཔའ。
824
Y、J、Q 和 C 作 བཞིན。
825
F 作 རྐ。
826
Y 和 Q 作 གཅིག。
827
Y 和 Q 作 སེད。
828
「勤」
，《房》
、《金》作「進」
。
829
Y 和 Q 作 འཐོང。
830
F 作 རྟོང。
831
K 作 བརྡུལ。
832
F 作 ཤུགས。
833
F 作 པར。
834
Y 和 Q 作 གཅིག。
835
N、F、S 和 H 作 བྱྱུང。
162
 གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །93
3.95 見無鎧仗 當願衆生 見無鎧仗 當願衆生 གོ་མ་གོན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
遠離衆惡 親近善法 永離一切 不善之業
94 95 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ལས་བ་བ་ཐམས་

ཅད་836ལ་གོ་གོན་པ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད

་དོ། །94
3.96 見論議人 當願衆生 見論議人 當願衆生 རོལ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
得無上辯* 摧伏外 於諸異論 悉能摧伏
道 95 96 དཔས་837སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་838ཕས་ཀི་839རོལ་བ་

ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་840ཚར་གཅོད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས

་བསེད་དོ། ། 95
3.97 見正命人 當願衆生 見正命人 當願衆生 འཚོ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
得淸淨命 威儀不841 得淸淨命 不矯威儀
異 96 97 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སོད་ལམ་བཅོས་པ་མྱེད་842ཅིང་
འཚོ་བ་843དག་པར་གྱུར་ཅིག་844ཅེས་སེམས་བསེད་845

དོ། ། 96
3.98 若見帝王 當願衆生 若見於王 當願衆生 རྒྱལ་པོ་མཐོང་བའི་ཚེ་847བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་848
逮淨846法王 轉無礙 得爲法王 恒轉正法
*輪 97 98 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐོགས་པ་མེད་པའི་ཆོས་ཀི་འཁོར་ལོ་

བསྐོར་བའི་ཆོས་ཀི་རྒྱལ་པོ་849གྱུར་ཅིག་850ཅེས་སེམས་

836
F 無 མི་དགེ་བའི་ལས་བ་བ་ཐམས་ཅད。
837
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
838
F 加上 ལ。
839
Y 和 Q 作 ཀིས。
840
F 無 ཤིན་ཏུ。
841
「不」
，《房》作「無」。
842
F、S 作 མེད。
843
Y、J、Q 和 C 加上 ཡོངས་སུ。
844
Y 和 Q 作 གཅིག。
845
Y 和 Q 作 སེད。
846
「淨」
，《聖》t、
《宮》t、
《金》
、《宋》t、
《元》t、
《明》t 作「淨」
，他本作「得」
。茲從「淨」。
847
Y 和 Q 無 ཚེ。
848
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
849
S 作 པོར。
850
Y 和 Q 作 གཅིག。
163
 བསེད་དོ། ། 97
3.99 見帝王子 當願衆生 若見王子 當願衆生 རྒྱལ་པའི་བུ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
履佛子行 化生法中 從法化生 而爲佛子
98 99 ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་སྲས་ཆོས་ལས་སེས་པའི་
851
ཆོས་ཀི་སྤྲུལ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་852དོ།

། 98
3.100 若見長者 當願衆生 若見長者 當願衆生 ཁྱིམ་བདག་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
永離愛欲 深解佛法 善能明斷 不行惡法
99 100 ཅན་ཐམས་ཅད་རྣམ་པར་853གདོན་མི་ཟ་བའི་བློ་ཅན་དུ་གྱུར

་ཏེ། གོང་གི་ཆོས་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། །99
3.101 若見大臣 當願衆生 若見大臣 當願衆生 བློན་པོ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་854སེམས་
常得正念 修行衆善 恒守正念 習行衆善
100 101 ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ཆོས་ཀི་སོད་པ་855ཐམས་ཅད་
ལ་བཟང་པོ་856ཡིད་ལ་བེད་པར་གྱུར་ཅིག་857ཅེས་སེམས

་བསེད་དོ། ། 100
3.102 若見城郭 當願衆生 若見城郭 當願衆生 གོང་ཁྱེར་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་859སེམས་
得金剛身 心不可沮 得堅固身 心無所屈
858
101 102 ཅན་ཐམས་ཅད་གདུལ་དཀའ་བའི་སེམས་དང་ལན་པར་གྱུར་

ཏེ། མཐུ་860བོ་ཆེའི་ལུས་དང་ལན་པར་861གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 101

851
Y 作 ལ་སེས；J、Q 和 C 作 ལ་སེས་པའི；N、F、S 作 ལས་སེས་པ。
852
Y 和 Q 作 སེད。
853
F 無 རྣམ་པར。
854
Q 作 དཔའ。
855
Y、J、Q 和 C 無 ཀི་སོད་པ。根據《六十》和《八十》對應的經文，此處具有「行」的表達，因

此今從他本作 ཀི་སོད་པ。
856
F 作 པའི。
857
J 作 གཅིག。
858
「沮」
，《聖》t 作「俎」。
859
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
860
Y、J、Q 和 C 作 ཐུ。
861
Y、J、N、S 和 H 作 འད་བར。
164
3.103 若見王都 當願衆生 若見王都 當願衆生 རྒྱལ་པའི་གནས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
明達遠照 功德自在 功德共聚 心恒喜樂
102 103 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་862གི་རེས་སུ་འབྲང་བར་

འཐུན་པ་ལ་863མོས་པའི་སེམས་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 102
3.104 若見妙色 當願衆生 見處林藪 當願衆生 ནགས་ཚལ་གི་འདབ་864མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
得上妙色 天人讚歎 應爲天人 之所歎仰
103 104 དཔས་865སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག

་རེན་གི་866བསྔགས་867པར་འོས་868པར་གྱུར་ཅིག་
869
ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 103
3.105 入里乞食 當願衆生 入里乞食 當願衆生 སོང་དུ་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
入深法界 心無障礙 入深法界 心無障礙
* 104 105 ཐམས་ཅད་བསིབས་870པ་མེད་པའི་ཚུལ་གིས་ཆོས་ཀི་

དབིངས་སུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་871ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
104
3.106 到人門戶 當願衆生 到人門戶 當願衆生 སོར་ཕིན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་872སེམས་ཅན་
入摠持門 見諸佛法 入於一切 佛法之門
105 106 ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་873ཆོས་ཐམས་ཅད་874ཀི་སོར་

ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་875ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 105

862
F 無 ཏན。
863
Y 無 ལ；J、Q 和 C 作 འཐུན་པར；S 和 H 作 མཐུན་པ་ལ。
864
Y 和 Q 作 མདབ་མ；N 作 མདབ；J、F 和 C 作 འདབ་མ；H 作 འདབས；他本作 འདབ。འདབ 和 འདབ་མ 都作「樹

葉」義（《藏漢》1389 b）
，འདབས 是「旁側、近處」義（《藏漢》1390 a）
，《藏漢》沒有收錄 མདབ་མ

和 མདབ 的意思。從《八十》譯本對照得知此處應為「樹葉」義，因此從 འདབ。

865
Y 作 དཔའས；Q 作「དཔའ。
866
Y、Q、 F 和 S 作 གིས。
867
F 作 གས。
868
F 作 འོངས。
869
Y 和 Q 作 གཅིག。
870
J 和 C 作 སིབ。
871
Y 和 Q 作 གཅིག。
872
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
873
Y 作 རྒྱ་སི。
874
F 無 སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས་ཅད。
875
Y 和 Q 作 གཅིག。
165
3.107 入人堂室 當願衆生 入其家已 當願衆生 ནང་དུ་ཕིན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
入一876佛乘 明達三 得入佛乘 三世平等
世 106 107 ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཐེག་པ་དུས་གསུམ་དུ་877མཉམ

་པ་ཉིད་ཀི་ནང་དུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་878

དོ། ། 106
3.108 遇難持戒 當願衆生 見不捨人 當願衆生 མི་སིན་ནོ་ཞེས་མ་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་879
不捨衆善 永度彼岸 常不捨離 勝功德法
107 108 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བསོད་ནམས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་

འཐོབ་ཅིང་880ཕིར་སྤང་བ་881མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 107
3.109 見捨戒人 當願衆生 見能捨人 當願衆生 མི་སིན་ནོ་ཞེས་བས་པའི་882ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
超出衆難 度三惡道 永得捨離 三惡道苦 883
108 109 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སེམས་ཅན་དམྱལ་བ་དང་བོལ་

སོང་གི་སེ་གནས་དང་གཤིན་རེའི་འཇིག་རེན་ལས་ཕིར་

སྤངས་884པར་གྱུར་ཅིག་885ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
108
3.110 若見空鉢 當願衆生 若見空鉢 當願衆生 ལྷྡུང་བཟེད་886སོང་པ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
其心淸淨 空無煩惱 其心淸淨 空無煩惱
109 110 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་

ཀིས་སོངས་པར་887གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
109
3.111 若見滿鉢 當願衆生 若見滿鉢 當願衆生 ལྷྡུང་བཟེད་888གང་བ་མཐོང་889བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་

876
「一」
，《房》作「二」。
877
Y、J、Q 和 C 無 དུ。
878
Y 和 Q 作 སེད。
879
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
880
Y、J、Q 和 C 作 ཐོབ་པའི；N、F、S 和 H 作 ཐོབ་ཅིང。
881
J、F、C 和 H 作 སྤངས་པ，無 ཕིར。
882
Y、J、Q 和 C 作 བ་བའི。
883
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
884
F 作 སྤང。
885
J 作 གཅིག。
886
Y 和 Q 作 གཟེད。
887
Y、Q、N、F、C 和 H 作 སོང་པར。
888
Y 和 Q 作 ཟེད。
166
 具足成滿 一切善法 具足成滿 一切善法 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་དཀར་པོ་ཐམས་ཅད་
110 111
ཀིས་ཡོངས་སུ་རྒྱས་པར་གྱུར་ཅིག་890ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། ། 110
3.112 若得食時 當願衆生 若得恭敬 當願衆生 རིམ་གོར་891བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་892
爲法供養 志在佛道 恭敬修行 一切佛法
111 112 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་སོད་པ་ཐམས

་ཅད་ལ། རིམ་གོར་893བེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 111
3.113 若不得食 當願衆生 不得恭敬 當願衆生 རིམ་གོར་894མ་བས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས
遠離一切 諸不善行 不行一切 不善之法
112 113 ་ཅན་895ཐམས་ཅད་མི་896དགེ་བའི་ཆོས་མཆོད་པ་ཐམས་

ཅད་ལ་རག་མ་ལུས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
112
3.114 見慚愧人 當願衆生 見慚恥人 當願衆生 ཁེལ་ཡོད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
慚愧正行 調伏諸根 具慚恥行 藏護諸根
113 114 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དབང་པོ་དབེན་897པའི་སོད་

པ་898དང་ལན་ཞིང་ཁེལ་ཡོད་པར་གྱུར་ཅིག་899ཅེས་

སེམས་བསེད་900དོ། ། 113
3.115 見無慚愧 當願衆生 見無慚恥 當願衆生 ངོ་ཚ་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
離無慚愧 普行大慈 捨離無慚 住大慈道
114 115 དཔས་སེམས་ཅན་901ཐམས་ཅད་བམས་པ་ལ་གནས་ཤིང་

889
Y 和 Q 作 འཐོང。
890
J 作 གཅིག。
891
Y、J、Q 和 C 作 འགོར。
892
Y 和 Q 作 དཔའ。
893
Y、J、Q 和 C 作 འགོར；N、S 和 H 作 གོ。
894
Y、J、Q 和 C 作 འགོར；F 作 གོ。
895
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ་སེམས་ཅན。
896
F 作 ཀི。
897
F、S 作 དབེན，他本作 ལན。དབེན 有「脫離」的意思，較符合此處文義。
898
Y 和 Q 作 དབེན་པའི་སོད་པར。
899
Y 和 Q 作 གཅིག。
900
Y 和 Q 作 སེད。
901
K 作 ཅད。
167
 ། ངོ་ཚ་མེད་པ་ཡོངས་སུ་སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 114
3.116 得香美食 當願衆生 若得美食 當願衆生 ཁ་ཟས་བསོད་པར་ཐོབ་པའི་902ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
知節少欲 情無所著 滿足其願 心無羡欲 903
115 116 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཟང་ཟིང་མེད་པའི་སེམས་དང་

ལན་ཞིང་སྨོན་ལམ་ཐམས་ཅད་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་904

གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 115
3.117 得不美食 當願衆生 得不美食 當願衆生 ཁ་ཟས་མི་བསོད་པ་905ཐོབ་906པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
具足成滿 無願三昧 莫不獲得 諸三昧味
116 117 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཏིང་ངེ་འཛིན་ཉམས་སུ་བདེ་བ་

ཐམས་ཅད་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ907། །
116
3.118 得柔軟食 當願衆生 得柔軟909食 當願衆 ཁ་ཟས་སྣྡུམ་བག་910ཐོབ་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
大悲所熏* 心意908 生 大悲所熏 心意 911
柔軟 117 柔軟 118 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སིང་རེ་ཆེན་པོ་ཡོངས་སུ་

བསོམས་912པའི་སེམས་དང་ལན་ཞིང་སེམས་འཇམ་པར་

གྱུར་ཅིག་913ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 117
3.119 得麤澀914食 當願衆 得麤澀915食 當願衆 སྣྡུམ་བག་མེད་པའི་ཁ་ཟས་ཐོབ་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
生 永得遠離 世間 生 心無染著 絕世
愛味 118 貪愛 119 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འཇིག་རེན་གི་སྲེད་པ་དང་བྲལ

902
Y 和 Q 作 གསོད་པའི་ཐོབ་པའི；J 作 གསོད་པ་མཐོབ་པའི；N 和 H 作 བསོད་པ་མཐོང་བའི；F 作 གསོད་པ་མཐོང་བའི；C 作 བསོད་པ་མཐོབ་པའི；

S 作 བསོད་པ་ཐོབ་པའི；K 作 བསོད་པ་ཐོང་བའི。གསོད 是「殺」的意思，與此處文義不符。另外，從漢譯本可得

知此處是「得美食」，非「見美食」所以茲從 བསོད་པར་ཐོབ་པའི་。
903
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
904
Y 和 Q 加上 གཅི。
905
Y 作 བསོད；J 作 མི་གསོད་པ；F 作 མ་བསོད་པ。
906
S 作 མཐོང。
907
N 無 དོ。
908
「意」
，《明》t 作「恚」。
909
「軟」
，《敦》作「 」
，K、《磧》
、《龍》作「 」
。
910
Y 無 བག。
911
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
912
F 作 བསོམ。
913
Y 和 Q 作 གཅིག。
914
「澀」
，K 作「歰」
。
915
「澀」
，《敦》作「 」，K 作「歰」。
168
 ་ཏེ་སྣྡུམ་བག་མེད་པའི་སེམས་སུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 118
3.120 若咽916食時 當願衆 若飯食時 當願衆生 ཁ་ཟས་ཟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་
生 禪悅爲食 法喜 禪悅爲食 法喜充滿
充滿 119 120 ཅད་ཆོས་ལ་དགའ་བ་དང་རབ་ཏུ་དགའ་བས་ཡོངས་སུ་རྒྱས་

ཤིང་བསམ་གཏན་གི་ཟས་ཟ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་917དོ། ། 119
3.121 所食雜味 當願衆生 若受味時 當願衆生 རོ་མྱོང་918བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
得佛上味 化成甘露 得佛上味 甘露滿足
120 121 ཐམས་ཅད་བདུད་རིའི་རོས་919ངོམས་920པར་གྱུར་ཅིང་
921
། སེས་922བུ་ཆེན་པའི་མཚན་རོ་བྲོ་བའི་མཆོག་ཐོབ་

པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 120
923
3.122 飯食已訖 當願衆生 飯食已 訖 當願衆 ཟན་924ཟོས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་925སེམས་
德行充盈 成十種力 生 所作皆辨 具諸
121 佛法 122 ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་ཅིང་བ་

བ་བས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 121
3.123 若說法時 當願衆生 若說法時 當願衆生 ཆོས་སོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་926སེམས་ཅན་
得無盡辯* 深達佛 得無盡辯 廣宣法要
法 122 123 ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་927ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་928ཡང

་དག་པར་གཞོལ་929ཞིང་930སྤོབས་པ་མི་ཟད་པ་དང་ལན

916
「咽」，
《聖》t、
《房》
、《宮》t、
《金》
、《宋》t、
《磧》
、《元》t、
《明》t 作「咽」
，他本作「嚥」。
茲從「咽」。
917
Y 作 སེད；Q 作 སེམས་སེད。
918
N、S 和 H 作 མྱང。
919
F 作 རའི。
920
C 作 ངོམ。
921
J 和 C 作 ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ；F 作 ཅིག。
922
Y 和 Q 作 སེ。
923
「已」
，《敦》
、K、《磧》
、《龍》作「巳」。
924
Y、J、Q 和 C 作 ཟས。
925
Q 作 དཔའ。
926
Y 作 དཔའས；Q 作 དཔའ。
927
Y 無 ཀི；Q 作 ཀིས。
928
Y、J、Q 和 C 無 ལ。
929
K 作 ཞོལ。
169
 ་པར་གྱུར་ཅིག་931ཅེས་སེམས་བསེད་932དོ། ། 122
3.124 退坐出堂 當願衆生 從舍出時 當願衆生 ཕིར་འབྱུང་933བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
深入佛智 永出三界 深入佛智 永出三界
123 124 ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཡེ་ཤེས་ཉམས་སུ་མྱོང་སེ།

ཁམས་གསུམ་ཐམས་ཅད་ནས་བྱུང་934བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 123
3.125 若入水時 當願衆生 若入水時 當願衆生 ཆུ་འབོག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་
深入佛道 等達三世 入一切智 知三世等
124 125 ཅད་དུས་གསུམ།་མཉམ་པ་ཉིད་ཀིས་935ཐམས་ཅད་མཁྱེན་

པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་འབོགས་936པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 124
3.126 澡浴身體 當願衆生 洗浴身體 當願衆生 ཁྲུས་བེད་937པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
身心無垢 光明無量 身心無垢 內外光潔
125 126 ཐམས་ཅད་འོད་མཐའ་938ཡས་པ་དང་ལན་ཞིང་ལུས་དང་
སེམས་དི་མ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་939ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

། 125
3.127 盛暑炎熾 當願衆生 盛暑炎毒 當願衆生 དོ་བ་ལ་སོད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
離煩惱熱 得淸涼定 捨離衆惱 一切皆盡
126 127 ཐམས་ཅད་མུ་མེད་པར་ཕིན་པ་སེ་940ཡོངས་སུ་གདུང་941

བ་སེལ་942བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 126

930
F 作 ཤིང。
931
Y 和 Q 作 གཅིག。
932
J 作 སེད。
933
F 作 བྱུང。
934
H 作 འབྱུང。
935
N 和 H 作 ཀི。
936
N、F、S 和 H 作 འབོག。
937
F 作 བྱས。
938
Y 作 འཐའ。
939
Y 和 Q 作 གཅིག。
940
Y 和 Q 作 པར་དེ；N、F、S 和 H 作 ཏེ。
941
F 作 བརྡུང。
942
Y 作 བ་ཟིལ；Q 作 བར་ཟིལ；N 和 S 作 བ་སེལ；H 作 བ་སལ，他本作 བ་བསིལ。根據漢譯對應的意思，此處

應為「去除」義，茲從 N 和 S 作 བ་སེལ。
170
3.128 隆943寒冰結 當願衆 暑退涼初 當願衆生 བསིལ་བ་ལ་སོད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན
生 究竟解脫 無上 證無上法 究竟淸涼
淸涼 127 128 ་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་བསིལ་944བར་གྱུར་ཏེ། །བླ་ན་མེད་

པའི་བསིལ་བའི་དངོས་པོ་ཁོང་དུ་ཆུད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། །127
3.129 諷誦經典 當願衆生 諷誦經時 當願衆生 ཆོས་ཐོབ་པར་བེད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
得摠945持門 攝一切 順佛所說 摠946持不
法 128 忘 129 ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་གཏམ་གི་རེས་སུ་

འགོ་ཞིང་ཆོས་ཀི་དབིངས་དང་འདིས་པར་གྱུར་ཅིག་947

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །128
3.130 若見如來 當願衆生 若得見佛 當願衆生 སངས་རྒྱས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་
悉得佛眼 見諸最勝 得無礙眼 見一切佛
129 130 ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་948ཐམས་ཅད་དང་འགོགས་པ

་རབ་ཏུ་ཐོབ་སེ་བསིབས་949པ་མེད་པའི་མིག་དང་ལན་པར་

གྱུར་ཅིག་950ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 129
3.131 諦觀如來 當願衆生 諦觀佛時 當願衆生 མིག་མི་འགེབས་པར་ལྟ་952བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས
悉睹十方 端正951如 皆如普賢 端正嚴好
佛 130 131 ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀུན་ཏུ་མཛེས་953པས་954ཀུན་ཏུ་

བཟང་པོར་གྱུར་ཅིག་955ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 130

943
「隆」
，《房》作「降」。
944
F 作 གསལ。
945
「摠」
，K、《磧》作「 」
，《金》作「 」
，《龍》
、T 作「總」
。茲從「摠」。
946
「摠」
，《敦》作「 」
，K 作「 」
，《磧》和《龍》作「 」
。「 」和「 」為「總」的異
體字，而「 」則可同時作為「摠」和「總」的異體字。
947
Y 和 Q 作 གཅིག。
948
Y 作 དཔའས་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན；J 和 C 無 ཐམས་ཅད་སངས；Q 作 དཔའ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན。
949
J 和 C 作 སིབ。
950
Y 和 Q 作 གཅིག。
951
「正」
，《房》作「政」。
952
N 和 H 作 བལྟ。
953
Y 和 Q 作 འཛེས。
954
F 作 པར。
955
Y 和 Q 作 གཅིག。
171
3.132 見佛塔956廟 當願衆 見佛塔時 當願衆生 མཆོད་རེན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན
生 尊重如塔 受天 尊重如塔 受天人供
人敬 131 132 ་ཐམས་ཅད་འགོ་བ་ཀུན་གིས་མཆོད་པར་འོས་957ཤིང་

མཆོད་རེན་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
131
3.133 敬心觀塔 當願衆生 敬心觀塔 當願衆生 ལྟ་959བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་
尊重958如佛 天人宗 諸天及人 所共瞻仰
仰 132 133 ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན་གིས་ལྟ་960བར་གྱུར་

ཅིག་961ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 132
3.134 頂禮佛塔 當願衆生 頂禮於塔 當願衆生 སི་བོས་ཐུག་962པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
得道如佛 無能見頂 一切天人 無能見頂
133 134 ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན་གི་སི་གཙུག་བལྟར

་963མི་སྣང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 133
3.135 右遶964塔廟 當願衆 右遶965於塔 當願衆 གཡས་ཕོགས་སུ་བསྐོར་བ་བེད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་
生 履行正路 究暢 生 所行無逆 成一
道意 134 切智 135 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐམས་ཅད་966མཁྱེན་པ་ཉིད་

དུ་དོན་དང་འཐུན་967པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

། 134
3.136 遶塔三帀968 當願衆 遶*塔三帀 當願衆 ལན་གསུམ་དུ་969བསྐོར་970བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་

956
「塔」
，《聖》t 作「境」。
957
Y 作 འོངས。
958
「重」
，《聖》t、《宮》t、《金》作「貴」。
959
N 和 H 作 བལྟ。
960
Y、Q、N、S 和 H 作 གིས་བལྟ；J、C 作 གི་བལྟ。
961
Y 作 གཅིག。
962
N 和 H 作 བོས་ཐུག；F 作 བའི་སྡུགས；他本作 བོས་འཐུག。འཐུག 是「厚、密」的意思（《藏漢》1211 a）
，ཐུག

，而 སྡུགས 則無法查出其義。從文脈來看，此處應表達「頂禮」之
為「接觸」義（《藏漢》1163 a）
義，茲從 བོས་ཐུག。
963
Y 作 གིས་སི་གརྫུག་བལྟར；J、C 作 གི་སི་གཙུག་ལྟར；Q、H 作 གིས་སི་གཙུག་བལྟར；N 作 གིས་སི་གཙུག་ལྟ；F、S 作 གིས་སི་གཙུག་ལྟར；

他本作 གི་སི་གཙུག་བལྟར。根據文脈，ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན 是 ལྟ་བ 的主詞，因此 ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན 後應為表達

主詞身份的作具格 གིས，而《飜譯》顯示對應「觀頂」的藏文是 སི་གཙུག་ལྟ་བ（

《飜譯》40.513（8）
），

而其後還有助動詞 མི་སྣང་བ，因此茲從 S 本作 གིས་སི་གཙུག་ལྟར。

964
「遶」
，《房》作「繞」。
965
「遶」
，《敦》
、《磧》
、《龍》作「繞」
。
966
Y、J、Q 和 C 無 ཐམས་ཅད。
967
S、H 作 མཐུན。
968
「帀」
，《房》作「迊」。
172
 生 得一向意 勤* 生 勤求佛道 心無 དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བང་ཆུབ་ཏུ་
求佛道 135 懈歇 136
མོས་པའི་རབ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

། 135
3.137 讚詠971如來 當願衆 讚佛功德 當願衆生 སངས་རྒྱས་ཀི་ཡོན་ཏན་བརོད་973པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་
生 度功德岸 歎無 衆德悉具 偁972歎無
窮盡 136 盡 137 སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་

ཕིན་པས་ཡོན་ཏན་མི་ཟད་པར་གྱུར་ཅིག་974ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 136
3.138 讚佛相好 當願衆生 讚佛相好 當願衆生 མཚན་རྣམས་བརོད་975པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་
光明神德 如佛法身 成就佛身 證無相法
137 138 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མཚན་ཉིད་མེད་པའི་ཆོས་ལ་གཞོལ་

ཞིང་ཡན་ལག་དམ་པ་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པར་གྱུར་ཅིག་976

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 137
3.139 若洗足時 當願衆生 若洗足時 當願衆生 རྐང་པ་འཁྲུ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
得四神足 究竟解脫 具神足力977 所行無
138 礙 139 ཐམས་ཅད་དི་མ་978མེད་པའི་མཐར་ཕིན་ཅིང་རྫུ་འཕྲུལ་གི་

རྐང་979པས་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་980ཅེས་སེམས

་བསེད་དོ། ། 138
3.140 昏夜寢息 當願衆生 以時寢息 當願衆生 ལུས་མྱོང་981བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
休息諸行 心淨無穢 身得安隱 心無動亂
139 140 ཐམས་ཅད་བསམ་པ་ལ་རོག་982པ་མེད་ཅིང་ལུས་ཀི་འདུ་

969
Y、J、Q、C 和 S 無 དུ。
970
S 作 སྐོར。
《飜譯》404.6275（13）作 བསྐོར，今從 བསྐོར。
971
「詠」
，《聖》t 作「咏」。
972
「偁」
，《敦》作「 」
，《磧》、
《龍》
、T 作「稱」
。
973
S 作 རོད。
974
Y 作 གཅིག。
975
S 作 རོད。
976
Y 作 གཅིག；H 作 ཅིང。
977
「具神足力」
，《宋》t 作「具足神力」
。
978
Y 和 Q 無 མ。
979
C 作 གང。
980
Y 作 གཅིག。
981
Q 作 མོང；N、S、H 作 སོང；F 作 སྨོང。
982
F 作 སོག。
173
 བེད་ཤིན་ཏུ་བདེ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
139
3.141 晨朝覺悟 當願衆生 睡眠始寤 當願衆生 གཉིད་སད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་
一切智覺 不捨十方 一切智覺 周顧十方
140 141 ཐམས་ཅད་983ཕོགས་བཅུ་ཐམས་ཅད་དུ་984མཐུ་ཆེན་པོ་

ཐོབ་པར་གྱུར་ཏེ། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་ཤིན་ཏུ་

རྣམ་པར་སངས་རྒྱས་པའི་སངས་རྒྱས་སུ་གྱུར་ཅིག་985ཅེས

་སེམས་བསེད་དོ། ། 140
佛子！是爲菩薩身、 佛子！若諸菩薩如是 ཀེ་རྒྱལ་བའི་སྲས་འདི་དག་ནི་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་རྣམས་
口、意業，能得一切 用心，則獲一切勝妙
勝妙功德，諸天、魔、 功德。一切世間、諸 ཀི་སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་སོར་བ་གང་དང་ལན་པ
梵、沙門、婆羅門、 天、魔、梵、沙門、 ས་ཡོན་ཏན་གི་ཁྱད་པར་འདི་དག་987དང་གཞན་ཐམས་
人及非人、聲聞、緣 婆羅門、乾闥婆、阿
覺所不能動986。」 脩羅等及以一切聲 ཅད་ཀང་ཐོབ་པར་འགྱུར་ཞིང་988། ལྷ་དང་འཇིག་རེན་དུ་
989
聞、緣覺所不能動。」 བཅས་པ་དང་། བདུད་དུ་990བཅས་པ་དང་། ཚངས་

པར་བཅས་པ་དང་། དགེ་སོང་དང་བྲམ་ཟེ་991དང་སེ་དགུ

ར་992བཅས་པ་དང་། ལྷ་དང་དི་ཟ་993དང་། མི་དང་ལྷ་

མ་ཡིན་དུ་994བཅས་པའི་འཇིག་རེན་དང་། ཉན་ཐོས་དང་

རང་སངས་རྒྱས་སུ་བཅས་པ་ཐམས་ཅད་ཀིས་995མི་

འཕོགས་996པར་འགྱུར་བའི་997བང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་

983
S 加上 ཐམས་ཅད。
984
Y、J、Q 和 C 無 དུ。
985
Y 作 གཅིག。
986
《聖》本有「
《華嚴經》卷第六終」7 字。
987
Y 加上 དག。
988
F 作 གྱུར་ཅིག。
989
F 作 ཏུ。
990
Y、J、Q 和 C 作 དང；F 作 ཕུ་དུད་དུ。
991
Y 和 Q 作 ཟེ。
992
H 作 རྒུར。
993
Y 和 Q 作 ཟེར。
994
F 作 ཏུ。
995
J 和 C 作 ཀི。
996
H 作 འཕོག。
174
 998
སེམས་ཀི་ལས་ཡིད་ལ་བེད་པའི་999སོར་བ་རྣམས་སོ།

།1000སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་ལེའུ་སེ།བཅུ་དྲུག་པ

འོ

997
N 作 གྱུར་པ。
998
S 作 དཔས。
999
Y、J、Q 和 C 無 བེད་པའི。
1000
N 和 H 加 上 ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདོ； F 加 上 ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདོ་སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ； S 加 上

ཤིན་ཏུ་རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདོ་སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ལས。
175
附錄二： 《能仁》、《大圓滿》、《略攝》以及《藏譯》

比對表

以下筆者將《能仁》和《大圓滿》引用的《華嚴經‧淨行品》經文與《略攝》和
《藏譯》作比對，以檢視其中的同異。經文句尾的編號是該句經文在各自著作中
的序號。
《藏譯》欄位中括弧內的編號表示該內容請參〈附錄一〉
。文中的符號「×」
表示「從缺」，而則「#」表示「只有對境相同」。

列 ཐུབ་པའི་དགོང་པ་རབ་ཏུ་ རོགས་པ་ཆེན་པོ་སེམས་ བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སོད་ཡུལ་ཡོངས་ སངས་རྒྱས་ཕལ་པོ་ཆེ་ཞེས་བྱ་བ་ཤིན་ཏུ་

號
གསལ་བ ཉིད་ངལ་གསའི་འགེལ་པ་ སུ་དག་པའི་མདའི་དོན་མདོར་བསྡུས་པ རྒྱས་པ་ཆེན་པའི་མདོ་ལས། སོད་ཡུལ་

ཤིང་རྟ་ཆེན་པོ།་སྨད་ཆ ཡོངས་སུ་དག་པའི་ལེའུ་སེ།བཅུ་དྲུག་པ

འོ།།
《能仁密意極 《大圓滿心性 《菩薩行境清淨經義 《華嚴經‧淨行品》
明論》 休息大車釋》 略攝》
薩迦班智達‧ 隆欽繞降‧智 羅睺羅賢著
更噶堅贊著 麥威塞著
1 བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ × བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ཁྱིམ་གི་ནང་དུ་

ཁིམ་གི་ནང་དུ་འདུག་པའི་ ཁང་བུའི་ནང་དུ་འཇུག་པ འདུག་པའི་ཚེ།སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

ཚ། ཐར་པ་ཆེན་པའི་གོང་ འི་ཚ་སེམས་ཅན་ཐམས་ རང་བཞིན་ཤེས་པ་དང་ལན་པས་ཁྱིམ་གི་

ཁེར་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག ཅད་ཀིས་ཐར་པའི་གོང་ཁེ ཐིབས་པོས་ཟིལ་གིས་མི་ནོན་པར་གྱུར་

ཅེས་སེམས་བསྐྱེད་དོ། 1 ར་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་སམ་ ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །

དུ་སེམས་བསྐྱེད་དོ།།་1 1#(3.1)

2 །དེ་བཞིན་དུ་སར་ཏེ། ཉལ དེ་བཞིན་དུ།་ཉལ་བའི་ཚ་ × ལུས་མྱོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས

་བའི་ཚ་སངས་རྒྱས་ཀི་ སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་སྐྡུ་ཐོབ ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བསམ་པ་ལ་རོག

ཆོས་ཀི་སྐྡུ་ཐོབ་པར་གྱུར་ ་པར།་2 ་པ་མེད་ཅིང་ལུས་ཀི་འདུ་བེད་ཤིན་ཏུ་བདེ་

ཅིག། 2 བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
139#(3.140)
3 རི་ལམ་བྱྱུང་ན་ཆོས་ཐམས རི་ལམ་རིས་པ་ན་ཆོས་ × ×

་ཅད་རི་ལམ་ལྟ་བུར་རྟོག ཐམས་ཅད་རི་ལམ་ལྟ་བུར
ས་པར། 3 ་རྟོགས་པར།་3
176
4 གཉིད་སད་པའི་ཚ་མ་རིག་ གཉིད་སད་པ་ན་མ་རིག་པ་ །ཐོག་མར་གཉིད་སད་དེ་ཡི་ཚ། །འདི་ གཉིད་སད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་

པ་ལས་སད་པར༑ 4 ལས་སད་པར།་4 ལྟར་ཡིད་ལ་བྱ་བ་ནི། །བསོད་ནམས་ཡེ་ དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕོགས་བཅུ

ཤེས་མངོན་འཕེལ་དོན། །འབད་པ་མེད་ ་ཐམས་ཅད་དུ་མཐུ་ཆེན་པོ་ཐོབ་པར་གྱུར་

པར་མཁས་གྱུར་ཅིག །བག་མེད་གཉིད་ ཏེ། ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པའི་ཡེ་ཤེས་ལ་

ལས་རྣམ་གོལ་ཞིང༌། །སྐྱེ་དགུའི་མི་ཤེས་ ཤིན་ཏུ་རྣམ་པར་སངས་རྒྱས་པའི་སངས་

མཚན་མོ་ ད། །ཐམས་ཅད་མཁེན་པའི་ རྒྱས་སུ་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

ཉི་ཤར་བཞིན། །བླ་མེད་དེ་མཐོང་ལྡན་ ། 140#(3.141)

པར་ཤོག །གཉིད་ཡོངས་སུ་སད་པ་ཡིའོ།
1
5 ལྡང་བའི་ཚ་སངས་རྒྱས་ཀི ལྡང་བ་ན་སངས་རྒྱས་ཀི་ །ལྡང་ཚ་ཉོན་མོངས་ཉེར་ལེན་གི། ×

་ག ུགས་ཀི་སྐྡུ་ཐོབ་པར། སྐྡུ་ཐོབ་པར།་5 །འཁོར་བའི་གནས་མལ་སྤངས་ནས་ནི།།

5 དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་བརེས་དེ་ལྟར། །

སོབས་དང་བརྩོན་སོགས་བླ་མེད་ཤོག།

གནས་མལ་ལས་ཡོངས་སུ་ལྡང་བའིའོ།
2
6 གོས་གོན་པ་ན་ངོ་ཚ་དང་ གོས་གོན་པ་ན་ངོ་ཚ་དང་ །ངོ་ཚ་དང་ནི་ ེལ་ཡོད་གོས། །བྱམས་ སྨད་གཡོགས་གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

ེལ་ཡོད་ཀི་གོས་གོན་ ེལ་ཡོད་ཀི་གོས་གོན་ དང་སིང་རེའི་སྐ་རགས་ནི། །སེམས་ཅན་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ངོ་

པར། 6 པར།་6 ཐམས་ཅད་བླ་མེད་པར། །རྒྱལ་བ་ཇི་ ཚ་ཤེས་ཤིང་ཁེལ་ཡོད་པ་བླ་ན་མེད་པ་

བཞིན་གོན་གྱུར་ཅིག །སྨད་གཡོགས་ དང་ལན་ཞིང་དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་

གོན་པའིའོ། 3 བརན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། ། 36 (3.36)
7 སྐ་རགས་འཆིང་བའི་ཚ་ སྐ་རགས་འཆིང་བ་ན་དགེ་ × སྐ་རགས་འཆིངས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

དགེ་བའི་རྩ་བ་དང་འ ེལ་ བའི་རྩ་བ་དང་འ ེལ་པར། སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་

བར། 7 ་7 འཁྲུགས་པའི་ཆོས་ཅན་དུ་གྱུར་ཏེ། དགེ་

བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་འབྲེལ་པར་གྱུར་ཅིག་

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 37
(3.37)
8 སན་ལ་འདུག་པའི་ཚ་བྱང་ སན་ལ་འདུག་པ་ན་རོ་རེའི་ །སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་སེང་གེ་ཡི། །ཆོས་འ ནི ་ འདུག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

ཆུབ་ཀི་སིང་པོ་རོ་རེའི་ གདན་ཐོབ་པར།་8 རོ་རེའི་གདན་འདུག་སེ། །འོས་སུ་གྱུར་ སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མི་གནས་པའི་

གདན་ཐོབ་པར། 8 པའི་སེམས་ཅན་གི། །བདུད་སོབས་ སེམས་ཀིས་སིང་པོ་བང་ཆུབ་ལ་འདུག་

177
 སོབས་ལས་རྒྱལ་ཐོབ་ཤོག །སན་དང་ག པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །

དིང་བའིའོ། 16 29 (3.29)

9 རྒྱབ་བརྟེན་པའི་ཚ་བྱང་ རྒྱབ་བརྟེན་པ་ན་བྱང་ཆུབ་ × ×

ཆུབ་ཀི་ཤིང་ཐོབ་པར། 9 ཀི་ཤིང་ཐོབ་པར།་9
10 མེ་གཏོང་བའི་ཚ་ཉོན་ མེ་གཏོང་བ་ན་ཉོན་མོངས་ × ×

མོངས་པའི་བུད་ཤིང་སྲེག་ པའི་བུད་ཤིང་བསྲེག་པར།་

པར། 10 10
11 འབར་བའི་ཚ་ཡེ་ཤེས་ཀི་ འབར་བ་ན་ཡེ་ཤེས་ཀི་མེ་ × ×

མེ་འབར་བར། 11 འབར་བར།11
12 གཡོས་ ིན་པའི་ཚ་ཡེ་ཤེས གཡོས་ ིན་པ་ན་ཡེ་ཤེས་ × རོ་མྱོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

་ཀི་བདུད་རྩི་ཐོབ་པར། ཀི་བདུད་རྩི་ཐོབ་པར།་12 སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བདུད་རིའི་རོས་

12 ངོམས་པར་གྱུར་ཅིང་། སེས་བུ་ཆེན་པའི་

མཚན་རོ་བྲོ་བའི་མཆོག་ཐོབ་པར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 120#
(3.121)
13 ས་ ་བའི་ཚ་བསམ་ ཁ་ ས་བ འ་བ་ན་བསམ་ །མ་ལུས་བཀྲེས་དང་སྐོམ་པ་ལས། ཁ་ཟས་མི་བསོད་པ་ཐོབ་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

གཏན་གི་ ས་ཐོབ་པར། གཏན་གི་ ས་ཐོབ་པར།་ །བདེ་གཤེགས་བཞིན་དུ་རྣམ་གོལ་དང༌། སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

13 13 ། ཡེ་ཤེས་བདུད་རྩིས་ལེགས་ཚིམ་ཞིང༌། ཏིང་ངེ་འཛིན་ཉམས་སུ་བདེ་བ་ཐམས་ཅད

སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་ནད་མེད་གྱུར། ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

།བ འ་བ་དང་བཏུང་བ་ལ་ལོངས་སོད་ ། 116 (3.117)

པའིའོ། 20
14 ཕི་རོལ་དུ་འགོ་བའི་ཚ་ ཕིར་འགོ་བ་ན་འཁོར་བའི་ །ཁམས་གསུམ་རོངས་པ་ཆེན་པོ་ཡི། ། སོད་ཡུལ་དུ་མངོན་པར་ཞུགས་པའི་ཚེ་

འཁོར་བའི་གོང་ཁེར་ལས་ གོང་ལས་ཐར་བར།་14 སྲིད་པའི་ཁིམ་ལས་ཕིར་བྱྱུང་སེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

ཐར་བར། 14 །ཐམས་ཅད་མཁེན་པ་གསལ་༄༅། ། ཐམས་ཅད་གནས་མེད་པར་གཞོལ་ཞིང་

འདོད་པ། །འཇིག་རྟེན་མཐའ་དག་ངེས་ སངས་རྒྱས་ཀི་སོད་ཡུལ་ལ་མངོན་དུ་

འགོ་ཤོག །ཁང་པ་ལས་ཕིར་འབྱྱུང་ ཕོགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་

བའིའོ། 7 དོ། ། 49# (3.49)

15 སྐས་ལས་འབབ་པའི་ཚ་ སྐས་ལས་འབབ་པ་ན་ × ×

སེམས་ཅན་གི་དོན་དུ་ སེམས་ཅན་གི་དོན་ལ་

178
 འཁོར་བར་འཇུག་པར། འཁོར་བར་འཇུག་པ།་15
15
16 སོ་འབྱེད་པའི་ཚ་ཐར་པའི་ སོ་འབྱེད་པ་ན་ཐར་པའི་ །ལུས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐམས་ཅད་དུ། ×

གོང་ཁེར་གི་སོ་འབྱེད་པར གོང་གི་སོ་འབྱེད་པར།་1 །ཐམས་ཅད་བདེ་འགོ་མང་འདས་དང༌།

། 16 6 །ཐམས་ཅད་མཁེན་པའི་གོང་ཁེར་གནས

། །སོ་ཆེན་པོ་ནི་འབྱེད་པར་ཤོག །སོ་དབྱེ་

བའིའོ། 6
17 སོ་གཅོད་པའི་ཚ་ངན་སོང་ སོ་གཅོད་པ་ན་ངན་སོང་གི་ །མི་ཁོམ་ངན་འགའི་གཡང་ས་ལས། ། ×

གསུམ་གི་སོ་བཅད་པར། སོ་གཅོད་པར།་17 མཐའ་དག་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀི་སོ། །མི་དགེ་

17 གང་བྱས་བྱང་སེམས་དང༌། །སངས་

རྒྱས་ཀིས་ཀང་བཅད་གྱུར་ཅིག །སོ་

འགེགས་པའིའོ། 8
18 ལམ་དུ་འཇུག་པའི་ཚ་ ལམ་དུ་འཇུག་པ་ན་ །བླ་མེད་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཡི། ལམ་དུ་ཞུགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་

འཕགས་པའི་ལམ་དུ་ འཕགས་པའི་ལམ་དུ་ །གོམ་པས་ཐམས་ཅད་དུ་བགོད་ཤོག དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཕི་ན་མ་

འཇུག་པར། 18 འཇུག་པར།་18 །འགོ་བའི་འོ། 9 ལུས་པར་འགོ་ཞིང་སངས་རྒྱས་ཀི་ལམ་

དུ་ཞུགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 50 (3.50)
19 གེན་ལ་འགོ་བའི་ཚ་ གེན་ལ་འགོ་བ་ན་སེམས་ × ལམ་མཐོ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ ཅན་ཐམས་ཅད་མཐོ་རིས་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

མཐོ་རིས་ཀི་བདེ་བ་ལ་ ཀི་བདེ་བ་ལ་དགོད་པར། ཤིན་ཏུ་ཞུམ་པ་མེད་དེ་ཁམས་གསུམ་

འགོད་པར། 19 19 ལས་གེན་དུ་འཕགས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 52# (3.52)

20 ཐུར་ལ་འབབ་པའི་ཚ་ངན་ ཐུར་ལ་འབབ་པ་ན་ངན་ × ལམ་དམའ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

སོང་གསུམ་རྒྱྒྱུན་གཅོད་ སོང་གསུམ་རྒྱྒྱུན་གཅོད་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

པར། 20 པར།20 དགེ་བའི་ར་བ་ཤིན་ཏུ་བརན་ཅིང་སངས་

རྒྱས་ཐམས་ཅད་ལ་ཤིན་ཏུ་འདུད་པར་

གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
53# (3.53)
21 སེམས་ཅན་དང་ཕྲད་པའི་ སེམས་ཅན་དང་འཕྲད་པ་ × ×

179
 ཚ་རོགས་པའི་སངས་རྒྱས ན་སངས་རྒྱས་དང་མཇལ་

་དང་མཇལ་བར། 21 བར།་21
22 རྐང་པ་འཇོག་པའི་ཚ་ རྐང་པ་འཇོག་པ་ན་སེམས་ × རྐང་མཐིལ་གཞོག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་ ཅན་ཐམས་ཅད་ཀི་དོན་ལ་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

དོན་ལ་རྟོན་པར། 22 འགོ་བར།་22 སེམས་རྣམ་པར་གོལ་བ་མི་འཁྲུགས་པ་

ལ་རབ་ཏུ་གནས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 34# (3.34)

23 རྐང་པ་འདེགས་པའི་ཚ་ རྐང་པ་འདེགས་པ་ན་ × རྐང་མཐིལ་འདེགས་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འ འཁོར་བ་ནས་འདོན་པར།་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཁ་

ཁོར་བ་ལས་འདོན་པར། 23 ན་མ་ཐོ་བ་མེད་པ་དང་ལན་པ་ཐོབ་སེ།
23 འཁོར་བའི་རྒྱ་མཚོར་བིང་བ་ལས་འཐོན་

པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
35 (3.35)
24 རྒྱན་དང་ལྡན་པར་མཐོང་ རྒྱན་དང་ལྡན་པ་མཐོང་ན་ × སེམས་ཅན་རྒྱན་གིས་བརྒྱན་པ་མཐོང་

ན་མཚན་དང་དཔེ་བྱད་ཀི་ མཚན་དཔེའི་རྒྱན་ཐོབ་པར བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་

རྒྱན་ཐོབ་པར། 24 །་24 ཅན་ཐམས་ཅད་སེས་བུ་ཆེན་པའི་མཚན་

སུམ་ཅུ་ར་གཉིས་ཀིས་བརྒྱན་པར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 78
(3.78)
25 རྒྱན་མེད་པ་མཐོང་ན་ རྒྱན་མེད་པ་མཐོང་ན་ × རྒྱན་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ།

སངས་པའི་ཡོན་ཏན་དང་ སངས་པའི་ཡོན་ཏན་དང་ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

ལྡན་པར། 25 ལྡན་པར།་25 ཐམས་ཅད་སངས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་པ་

ཐོབ་པས་རྒྱན་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 79 (3.79)
26 ོད་གང་བ་མཐོང་ན་ཡོན་ ོད་གང་བ་མཐོང་ན་ཡོན་ × ལྷྡུང་བཟེད་གང་བ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་

ཏན་གིས་གང་བར། 26 ཏན་གིས་གང་བར།་26 ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་

ཅད་ཆོས་དཀར་པོ་ཐམས་ཅད་ཀིས་

ཡོངས་སུ་རྒྱས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 110#
(3.111)
180
27 སོངས་པ་མཐོང་ན་སྐྱོན་ སོང་པ་མཐོང་ན་སྐྱོན་གིས་ × ལྷྡུང་བཟེད་སོང་པ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་

གིས་སོངས་པར། 27 སོངས་པར།་27 ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་

ཅད་ཉོན་མོངས་པ་ཐམས་ཅད་ཀིས་

སོངས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། ། 109 (3.110)

28 སེམས་ཅན་དགའ་བ་མང་ སེམས་ཅན་དགའ་བ་ × དགའ་བ་མང་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་

བ་མཐོང་ན་ཆོས་ལ་དགའ་ མཐོང་ན་ཆོས་ལ་དགའ་ བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་

བར། 28 བར།་28 ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་ལ་དགའ་ཞིང་མོས་

པ་དང་སོ་བས་དགའ་བ་མང་བར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 80
(3.80)
29 མི་དགའ་བར་མཐོང་ན་ མི་དགའ་བ་མཐོང་ན་ × མི་དགའ་བ་མང་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་

འདུས་བྱས་ཀི་དངོས་པོ་ འདུས་བྱས་ཀི་དངོས་པོ་ལ་ བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་

ཐམས་ཅད་ལ་མི་དགའ་ མི་དགའ་བར།་29 ཅན་ཐམས་ཅད་འདུས་བས་ཀི་དངོས་པོ་

བར། 29 ཐམས་ཅད་ལ་མི་དགའ་བ་མང་བར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 81
(3.81)
30 སེམས་ཅན་བདེ་བ་མཐོང་ སེམས་ཅན་བདེ་བ་མཐོང་ × སེམས་ཅན་བདེ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་

ན་སངས་རྒྱས་ཀི་བདེ་བའི་ ན་སངས་རྒྱས་ཀི་བདེ་བ་ ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་

ཡོ་བྱད་ཐོབ་པར། 30 ཐོབ་པར།་30 ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་བདེ་བའི་ཡོ་བད་ཐམ

ས་ཅད་རབ་ཏུ་ཐོབ་པས་ཤིན་ཏུ་བདེ་བར་

གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 82
(3.82)
31 སེམས་ཅན་སྡུག་བ ལ་བ་ སྡུག་ ལ་བ་མཐོང་ན་ × སེམས་ཅན་སྡུག་བསྔལ་བ་མཐོང་བའི་ཚེ

མཐོང་ན་སེམས་ཅན་ སེམས་ཅན་གི་སྡུག་བ ལ ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

ཐམས་ཅད་ཀི་སྡུག་བ ལ་ ་ཐམས་ཅད་ཞི་བར།་31 ཐམས་ཅད་ཡེ་ཤེས་ཀི་ར་བ་རབ་ཏུ་ཐོབ་སེ

ཞི་བར་བྱེད་པར། 31 ། སྡུག་བསྔལ་ཞི་བར་བེད་པར་གྱུར་ཅིག

་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 83
(3.83)
32 ནད་པ་མཐོང་ན་སེམས་ ནད་པ་མཐོང་ན་ནད་ལས་ × ×

181
 ཅན་ཐམས་ཅད་ནད་ཐམས་ གོལ་བར།་32

ཅད་ལས་གོལ་བར། 32
33 སེམས་ཅན་ཡིད་དུ་འོང་བ་ × × སེམས་ཅན་སྡུ་གུ་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

མཐོང་ན་སེམས་ཅན་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ སངས་རྒྱས་དང་བང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་

དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་ ཐམས་ཅད་ལ་མོས་པ་མང་བར་གྱུར་ཅིག

དཔའ་ཐམས་ཅད་ལ་ཡིད་ ་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 85

དུ་འོང་བ་ཐོབ་པར། 33 (3.86)

34 ག ུགས་མི་སྡུག་པར་ × × མི་སྡུག་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་

མཐོང་ན་སེམས་ཅན་ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་བཤེས་གཉེན་གི་

བཤེས་གཉེན་ལ་མི་མོས་ བ་བ་ལ་མོས་པ་ཆུང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

པར། 34 སེམས་བསེད་དོ། ། 86 (3.87)

35 ིན་དུ་ག ོ་བ་མཐོང་ན་ ིན་དུ་ག ོ་བ་མཐོང་ན་ × དིན་གཟོ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ།

སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་ སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

སེམས་དཔའ་ལ་ ིན་ལན་ སེམས་དཔའ་ཐམས་ཅད་ ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་དང་བང་ཆུབ་

ལྡོན་པར། 35 ལ་ ིན་ལན་ལྡོན་པར།་3 སེམས་དཔའ་ཐམས་ཅད་ཀི་མཛད་པ་

3 ཤེས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ

། ། 87 (3.88)
36 ིན་མི་ག ོ་བ་མཐོང་ན་ལྟ་ ིན་དུ་མི་ག ོ་བ་མཐོང་ན་ × དིན་གཟོ་བ་མེད་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་

བ་ལོག་པ་ལ་ ིན་དུ་མི་ ལྟ་བ་ལོག་པ་ལ་ ིན་དུ་མི་ བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་

ག ོ་བར། 36 ག ོ་བར།་34 ཅན་ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ལྟ་བ་ལ་དིན་

དུ་གཟོ་བ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 88 (3.89)
37 རབ་ཏུ་བྱྱུང་བ་མཐོང་ན་ × × དགེ་སོང་མཐོང་བའི་ཚེ། བང་ཆུབ་

འཕགས་པའི་ཆོས་ལ་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་

འཇུག་པར། 37 ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་པར་བ་བ་ལ་བརོན་

ཞིང་ཞི་བ་དང་དུལ་བ་ལ་གཞོལ་བར་གྱུར

182
 ་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 89#
(3.90)
38 དཀའ་བ་སོད་པ་མཐོང་ན་ × × དཀའ་ཐུབ་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

དམ་པའི་ཆོས་ལ་དཀའ་བ་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མ་

སོད་ནུས་པར། 38 ལུས་པའི་མཐར་ཐུག་པར་བ་བ་ལ་བརོན་

ཞིང་དཀའ་ཐུབ་ལ་ཤིན་ཏུ་གཞོལ་བར་

གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 91
(3.92)
39 གོ་ཆ་གོན་པ་མཐོང་ན་དམ་ × × གོ་གོན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ།

པའི་ཆོས་ཚོལ་བ་ལ་གོ་ཆ་ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

གོན་པར། 39 ཐམས་ཅད་རང་འབྱུང་གི་ཆོས་ཡོངས་སུ་
བཙལ་བ་ལ་གོ་ཆ་བཟང་པོ་ཤིན་ཏུ་བགོས

་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
93 (3.94)
40 གོ་ཆ་མ་གོན་པ་མཐོང་ན་ × × གོ་མ་གོན་པའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ

མི་དགེ་བའི་ལས་ལ་གོ་ཆ་ ། བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

མི་གོན་པར། 40 ཐམས་ཅད་མི་དགེ་བའི་ལས་བ་བ་ཐམས

་ཅད་ལ་གོ་གོན་པ་མེད་པར་གྱུར་ཅིག་

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །94 (3.95)

41 རོལ་བའི་སེམས་ཅན་ རོལ་བ་མཐོང་ན་ཕས་ཀི་ × རོལ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ།

མཐོང་ན་ཕས་ཀི་རོལ་བ་ རོལ་བ་ཐམས་ཅད་ཚར་ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

ཐམས་ཅད་ཚར་གཅོད་པར གཅོད་ནུས་པར།་35 ཐམས་ཅད་ཕས་ཀི་རོལ་བ་ཐམས་ཅད་

། 41 ཤིན་ཏུ་ཚར་གཅོད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 95 (3.96)
42 སེམས་ཅན་བསོད་པ་ བསོད་པ་མཐོང་ན་སངས་ × འཚོ་བའི་སེམས་ཅན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་

མཐོང་ན་སངས་རྒྱས་དང་ རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་ ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་

བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ དཔའ་ཐམས་ཅད་ལ་ ཅད་སོད་ལམ་བཅོས་པ་མྱེད་ཅིང་འཚོ་བ་

ཐམས་ཅད་ལ་བསོད་པར༑ བསོད་པར།་36 དག་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

42 ། 96# (3.97)
43 གོང་ཁེར་མཐོང་ན་ཐར་ × × གོང་ཁྱེར་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
183
 པའི་གོང་ ེར་མཐོང་བར། དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་གདུལ་

43 དཀའ་བའི་སེམས་དང་ལན་པར་གྱུར་ཏེ།

མཐུ་བོ་ཆེའི་ལུས་དང་ལན་པར་གྱུར་

ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 101#
(3.102)
44 ནགས་ཚལ་མཐོང་ན་ལ་ × × ནགས་ཚལ་གི་འདབས་མཐོང་བའི་ཚེ་

དང་བཅས་པའི་བསི་ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

གནས་སུ། 44 ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག་རེན་

གི་བསྔགས་པར་འོས་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། ། 103
(3.104)
45 ཆོས་སོན་པ་ན་སངས་རྒྱས × × ཆོས་སོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

་ཀི་ཆོས་ལ་སྤོབས་པ་ ད་ སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་སངས་རྒྱས་ཀི་

མི་ཤེས་པར། 45 ཆོས་ཐམས་ཅད་ལ་ཡང་དག་པར་གཞོལ

་ཞིང་སྤོབས་པ་མི་ཟད་པ་དང་ལན་པར་

གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
122 (3.123)
46 ཆུ་ལས་བརལ་བའི་ཚ་ × × ཆུ་འབོག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

འཁོར་བའི་རྒྱ་མཚོ་ལས་བ སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དུས་གསུམ།་

རལ་བར། 46 མཉམ་པ་ཉིད་ཀིས་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ

འི་ཡེ་ཤེས་ལ་འབོགས་པར་གྱུར་ཅིག་

ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། ། 124#
(3.125)
47 ྲུས་བྱེད་པའི་ཚ་ལུས་དང་ × །ལམ་གི་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་ཆུས། ། ཁྲུས་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

སེམས་ ི་མ་མེད་པར། ཡུན་རིང་ ུག་རྔུར་བྱིང་ཕྱུང་སེ། །ཆོས་ སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འོད་མཐའ་ཡས་

47 ཤེས་མངོན་པར་དག་བྱེད་དཔལ། །ལུས་ པ་དང་ལན་ཞིང་ལུས་དང་སེམས་དི་མ་

ཅན་རྣམས་ཀིས་རེད་པར་ཤོག ། ྲུས་བྱ་ མེད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ།

བ་སིན་པའིའོ། 19 ། 125 (3.126)

48 ཚད་པ་ཚ་བའི་ཚ་ཉོན་ × × དོ་བ་ལ་སོད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་
མོངས་པའི་གདུང་བ་བསི དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མུ་མེད་པ

184
 ལ་བར། 48 ར་ཕིན་པ་སེ་ཡོངས་སུ་གདུང་བ་སེལ་

བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
126 (3.127)
49 གང་བའི་ཚ་མ་ངན་ལས་ × × བསིལ་བ་ལ་སོད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

འདས་པའི་བསིལ་བ་ཐོབ་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

པར། 49 ཤིན་ཏུ་བསིལ་བར་གྱུར་ཏེ། །བླ་ན་མེད་

པའི་བསིལ་བའི་དངོས་པོ་ཁོང་དུ་ཆུད་

པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །
127 (3.128)
50 ཆོས་ཀི་གཏམ་བྱེད་པའི་ཚ་ ཆོས་ཀི་གཏམ་བྱེད་པ་ །ཀུན་མཁེན་དམ་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི། ། ཆོས་ཐོབ་པར་བེད་པའི་ཚེ། བང་ཆུབ་

སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཐམས མཐོང་ན་སངས་རྒྱས་ཀི་ མ ོད་ནི་འབྱེད་དང་འདོན་པ་དང༌། །སྐྱེ་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

་ཅད་ཐོབ་པར། 50 སྤོབས་པ་ཐོབ་པར།་37 བོ་རྣམས་ཀིས་བཀའ་ལུང་ནི། །ཚངས་ སངས་རྒྱས་ཀི་ཆོས་ཀི་གཏམ་གི་རེས་སུ་

དབྱངས་ལྟ་བུ་ཐོབ་པར་ཤོག། །གླེགས་ འགོ་ཞིང་ཆོས་ཀི་དབིངས་དང་འདིས་

བམ་འབྱེད་པ་དང་འདོན་པ་ལ་སོགས་པ པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །

འིའོ། 17 128 (3.129)

51 སངས་རྒྱས་ཀི་སྐྡུ་མཐོང་ སྐྡུ་ག ུགས་མཐོང་ན་ × སངས་རྒྱས་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

བའི་ཚ་སངས་རྒྱས་ཐམས་ སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་མ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

ཅད་བལྟ་བ་ལ་སིབ་པ་མེད ཐོང་བ་ལ་སིབ་པ་མེད་པར སངས་རྒྱས་ཐམས་ཅད་དང་འགོགས་པ་

་པའི་མིག་ཐོབ་པར། 51 །་ 38 རབ་ཏུ་ཐོབ་སེ་བསིབས་པ་མེད་པའི་མིག་
དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 129 (3.130)

52 མཆོད་རྟེན་མཐོང་བའི་ཚ་ མཆོད་རྟེན་མཐོང་ན་འགོ་ × མཆོད་རེན་མཐོང་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

འགོ་བ་ཐམས་ཅད་ཀི་ བ་ཐམས་ཅད་ཀི་མཆོད་ སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

མཆོད་པའི་རྟེན་དུ། 52 རྟེན་དུ་འགྱུར་བར།་39 འགོ་བ་ཀུན་གིས་མཆོད་པར་འོས་ཤིང་

མཆོད་རེན་ལྟ་བུར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། ། 131 (3.132)

53 བལྟ་བའི་ཚ་ལ་དང་བཅས་ × × ལྟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས

པའི་སེམས་ཅན་ཐམས་ ་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་བཅས་པའི་འཇིག

ཅད་ཀིས་བལྟ་བའི་འོས་སུ ་རེན་གིས་ལྟ་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

185
 ། 53 བསེད་དོ། ། 132 (3.133)
54 ཕག་འཚལ་བའི་ཚ་ལ་དང་ ཕག་འཚལ་བ་མཐོང་ན་ལ་ །སི་གཙུག་འཇིག་རྟེན་མི་མཐོང་དང༌། ། སི་བོས་ཐུག་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་

བཅས་པའི་འཇིག་རྟེན་ དང་བཅས་པའི་འཇིག་རྟེན་ ལ་དང་མི་ལ་སོགས་རྣམས་ཀི། །ཕག་འོ དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ལྷ་དང་

གིས་སི་གཙུག་བལྟར་མི་ གིས་སི་གཙུགས་བལྟར་མི ས་རྟག་ཏུ་སེམས་ཅན་ཀུན། །རོགས་ བཅས་པའི་འཇིག་རེན་གི་སི་གཙུག་

མཐོང་བ་ཐོབ་པར། 54 ་མངོན་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅི སངས་མཆོད་རྟེན་བཞིན་མཆོད་ཤོག བལྟར་མི་སྣང་བར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་

ག་སམ་དུ་སེམས་བསྐྱེད་ །མཆོད་རྟེན་ལ་ཕག་བྱེད་པའིའོ། 15 བསེད་དོ། ། 133 (3.134)

པར་བྱའོ་ཞེས་སོ།།41
55 སྐོར་བ་བྱེད་པའི་ཚ་ཐམས་ × × གཡས་ཕོགས་སུ་བསྐོར་བ་བེད་པའི་ཚེ།

ཅད་མཁེན་པའི་དོན་དང་ བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

མཐུན་པ་ཐོབ་པར། 55 ཐམས་ཅད་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་ཉིད་དུ་

དོན་དང་འཐུན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས

་བསེད་དོ། ། 134 (3.135)

56 སངས་རྒྱས་ཀི་ཡོན་ཏན་ × × སངས་རྒྱས་ཀི་ཡོན་ཏན་བརོད་པའི་ཚེ།

བརོད་པའི་ཚ་ཡོན་ཏན་ ད བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་

་མི་ཤེས་པའི་ཕ་རོལ་ཏུ་ ཐམས་ཅད་ཡོན་ཏན་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་

ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་ པས་ཡོན་ཏན་མི་ཟད་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསྐྱེད་དོ། །56 སེམས་བསེད་དོ། ། 136

(3.137)
57 དེ་བཞིན་དུ་རུང་མཐུན་ ཚོང་བྱེད་པ་མཐོང་ན་ × ×

བརྩིས་ལ། ཚོང་བྱེད་པ་ འཕགས་པའི་ནོར་བདུན་

མཐོང་ན་འཕགས་པའི་ནོར ཐོབ་པར།་40

་བདུན་ཐོབ་པར། 57
58 ཞིང་ལ་ཆུ་ལུད་འགེམ་པའི × × ×

་ཚ་བྱང་ཆུབ་ཀི་་སེམས་ཀི་

ལོ་ཏོག་རྒྱས་པར། 58
59 ས་བོན་འདེབས་པའི་དུས་ × × ×

སུ་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

ལ་བྱང་ཆུབ་ཀི་སེམས་ཀི་
ས་བོན་ཐེབས་པར། 59

186
60 གླང་དོར་དུ་བསེབ་པའི་ × × ×

དུས་སུ་ཐབས་དང་ཤེས་

རབ་ ུང་དུ་འ ེལ་བར།

60
61 རོས་བྱེད་པའི་ཚ་ཉོན་ × × ×

མོངས་པའི་ཐ་བ་རློག་པར

༑
61
62 ཡུར་མ་འདོན་པའི་ཚ་ཉོན་ × × ×

མོངས་པའི་ཡུར་མ་འདོན་

པར། 62
63 བཙས་བར་བའི་དུས་སུ་ཡེ་ × × ×

ཤེས་ཀི་ལོ་ཏོག་སྡུད་པར།

63
64 གཡུལ་བྱེད་པའི་དུས་སུ་ × × ×

སིབ་པ་བག་ཆགས་དང་

བཅས་པ་འདོན་པར། 6
4
65 ནས་འ ྲུ་བའི་ཚ་རོགས་ × × ×

པའི་སངས་རྒྱས་ཀི་འ ས་

བུ་ཐོབ་པར། 65
66 སྐས་ལ་འ ག་པའི་ཚ་ས་ × × ×

བཅུ་རིམ་གིས་མཐར་ཕིན་

པར། 66
67 ཁང་པར་སླེབ་པའི་དུས་སུ་ × × ×

རོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཀི

་སར་ཕིན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེ

ས་བྱ་བ་ལ་སོགས་པ་བྱ་བ་

ཅི་བྱེད་པ་ཐམས་ཅད་དེ་
དང་ཆ་མཐུན་པར་ཤེས་པ
187
 ར་བྱའོ། 67
68 × × །བྱམས་ཆེན་དང་ནི་བརྩེ་བའི་གོས། །བདེ བླ་གོས་གོན་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་

་གཤེགས་ཇི་བཞིན་གོན་པ་དང༌། །མཐའ དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཆོས་

་དག་སེམས་ཅན་ཡན་ལག་ནི། །ལེགས་ ཐམས་ཅད་ཀི་ཁྱད་པར་གི་ཕ་རོལ་ཏུ་ཕིན་

སྤས་མཉམ་པ་ཉིད་གྱུར་ཅིག །སོད་ པ་ཐོབ་སེ། གོང་ནས་གོང་དུ་དགེ་བའི་ར

གཡོགས་གོན་པའིའོ། 4 ་བ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་སེམས་བསེད་

དོ། །38 (3.38)

69 × × །ཉོན་མོངས་ངན་དུ་སོད་པ་ཡི། །བཤང་ དབེན་པར་འགོ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་

གཅི་ ི་མ་འདོར་གྱུར་ཅིག ། ི་མ་འདོར་ དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་འདོད་

པའིའོ། 10 ཆགས་དང་། ཞེ་སང་དང་། གཏི་མུག་

སྤངས་ཏེ། སིག་པའི་ཆོས་ཐམས་ཅད་

སྤངས་པར་གྱུར་ཅིག །ཅེས་སེམས་

བསེད་དོ། །42 (3.42)

70 × × །མི་གཙང་ ི་མའི་ཞིང་སོགས་འདོར། ། གཙང་སྦྲའི་ལས་བེད་པའི་ཚེ་བང་ཆུབ་

ཚུལ་ ིམས་འཆལ་བའི་ ི་བསལ་ཏེ། ། སེམས་དཔས་སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་

བརྩེ་དང་བྱ་བ་དག་པ་ཡི། །ཕག་ཞབས་ ཤིན་ཏུ་དག་པའི་དངོས་པོས་གཙང་ཞིང་

སེམས་ཅན་ལྡན་གྱུར་ཅིག ། ྲུས་ཀིའོ། དེས་པ་དང་ལན་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

11 སེམས་བསེད་དོ། ། 44 (3.44)
71 × × །རྣམ་པར་ཐར་པའི་སོ་ནས་སོར། །རྣམ་ ངོ་འཁྲུ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

འཕེལ་བདེ་བར་གཤེགས་པ་བཞིན། སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཤིན་ཏུ་ཉོན་

།ཀུན་མཁེན་ཚུལ་ ིམས་ ི་ཞིམ་དང༌། མོངས་པ་དང་བྲལ་ཞིང་ཆོས་ཐམས་ཅད་

།ཡེ་ཤེས་ ང་བ་འཆར་བར་ཤོག ཀི་སོ་རྣམ་པར་དག་པ་ཐོབ་པར་གྱུར་ཅིག་

།ཁ་འ ྲུ་བ་དང་སོ་ཤིང་ ་བའིའོ། 12 ཅེས་སེམས་བསེད་དོ། །46 (3.46)

སོ་ཤིང་ཟ་བའི་ཚེ་བང་ཆུབ་སེམས་དཔས་

སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཉོན་མོངས་པ་

ཤིན་ཏུ་བཅོམ་སེ། སེམས་དུལ་ཞིང་

སེམས་རྣམ་པར་དག་པར་གྱུར་ཅིག་ཅེས་

སེམས་བསེད་དོ། །41 (3.41)

188
72 × × །བླ་མེད་ཐེག་པ་ཆེན་པོར་ནི། །རྐང་པ་ ×

འཇུག་པར་བྱེད་གྱུར་ཅིག །ལ་ཡི་བཞོན་

དང་ཚངས་པ་ཡི། །བཞོན་པ་ལ་སོགས་

ངེས་འབྱྱུང་གི། །རིམ་པས་མཐར་གིས་

བགོད་པར་ཤོག །མཆིལ་ལམ་གོན་

པའིའོ། 5
73 × × །རྟག་ཏུ་སེམས་ཅན་མཉམ་པར་ནི། ×

།ན་རས་ཉོན་མོངས་ཐམས་ཅད་དང༌།

། ལ་ཞིང་ཐམས་ཅད་མཚུངས་པར་ཡང༌

། །རོ་རེ་སིང་པའི་ལུས་སུ་ཤོག །སྨན་

ཉེ་བར་སོད་པའིའོ། 13
74 × × །ཀུན་ནས་རབ་ཏུ་དང་བ་དང༌། །འདོད་ ×

ཆགས་ལ་སོགས་རྡུལ་སྤངས་ཏེ།

།སེམས་ཅན་རོགས་པའི་སངས་རྒྱས་བ

ཞིན། །བལྟ་བས་མི་ངོམས་སྐྡུར་གྱུར་ཅིག

།ཆག་ཆག་དང་ཕག་དར་སྐྱང་ནུལ་གི

འོ། 14
75 × × །རྡུལ་དང་ནད་ཀི་སྐྱོན་སྤངས་ཏེ། ×

།གསེར་གི་མདོག་ཅན་གཉེན་ཉིད་དང༌།

། ་ཚོགས་ཡན་ལག་མཚན་ཉིད་བ ང༌།

།སེམས་ཅན་རྒྱལ་བ་ཇི་བཞིན་ཤོག །བླ

་མེད་རོགས་སངས་རྒྱས་ཀི་སན། །དག་

པ་ལྔ་དང་རྟག་ལྡན་ཞིང༌། །ཉོན་མོངས་

གདུང་བ་ ི་མའི་ཚོགས། །ལུས་ཅན་

རྣམས་ནི་དག་པར་ཤོག ། ི་ལ་ཕིས་དང་

སན་འབྱེད་དང་ ྲུས་ལ་སོགས་པའིའོ།
18
76 × × །ཀུན་མཁེན་ཡེ་ཤེས་སོད་པ་ཡིས། །ཁ་ ×

མགིན་དཔལ་ནི་བརྒྱན་པ་དང༌། །མི་

189
 གནས་མ་ངན་འདས་པར་ནི། །ཤེས་

བརྩེའི་གོམ་པས་རིམ་བགོད་ཤོག །ལུང་

བསན་རྣམ་པ་བཞི་དག་དང༌། །སོ་སོར་

ཡང་དག་རིག་རྣམ་བཞི། །ཕ་རོལ་ཕིན་པ

་ཆེན་པའི་ལམ། །བཞོན་པ་ཆེན་པོར་

འ ག་པར་ཤོག །བརྩེ་དང་ཤེས་རབ་

ཡང་དག་འབྱྱུང༌། །མ་ལུས་ལུས་དང་

ངག་གི་ལས། །གཞན་དོན་ཕིར་མི་ལྡོག་

པར་ནི། །སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མཉམ་

གྱུར་ཅིག །ཏམ་པོ་ལ་ ་བ་དང༌། །འཆག

་པ་དང༌།འབེལ་པའི་གཏམ་དང༌། །ལམ་

དང༌། བཞོན་པ་ལ་འ ག་པ་དང༌།

བྱ་བ་རྣམས་ཀིའོ། 21
77 × × །ཐམས་ཅད་དུ་ནི་སིབ་ ལ་གི། ། ན་དང ×

་ཤེས་རབ་ཡོན་ཏན་ལྡན། །སེམས་ཅན་

ཐམས་ཅད་དོན་ཕིར་ཡང༌། །སེམས་ཅན་

ཀུན་དགེ་བྱེད་གྱུར་ཅིག །དེ་དང་དེའི་སོད

་ཡུལ་གི་སའི་རྣམ་པའོ། 22
78 × × །བླ་མེད་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཡི་ནི་ཚུལ་ ×

ིམས་ ི། །བྱང་ཆུབ་ཡན་ལག་མེ་ཏོག་

མ ས་ཁེབས་དེ་ཡན་ལག །བ ང་པའི་

མཚན་རྣམས་ཀིས་ནི་མངོན་པར་བརྒྱན་

པ་དང༌། །སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་འགོ་བའི

་དོན་འདོད་གྱུར་པར་ཤོག ། ི་འམ་

བདུག་པ་དང་མེ་ཏོག་དང་རྒྱན་བྱིན་པའི་

འོ༑ 23
79 × × །གང་དང་ཚ་བའི་གདུང་བསེལ་བར་བྱེད་ ×

པའི་ ི་ཞིམ་དང༌། །གདུགས་དང་འ ་

190
 བའི་ཕོགས་ཀི་གནས་ཡངས་བདག་པོ་

དང༌། །ཆོས་ཀི་རྒྱལ་མཚན་བསེང་བས་

ཕོགས་སུ་བརྒྱན་པ་ཡིས། །སེམས་ཅན་

རྣམས་ནི་འགོ་ལ་རབ་ཏུ་གསལ་གྱུར་

ཅིག །མེ་ཏོག་དང་གདུགས་དང་རྒྱལ་

མཚན་དང་བ་དན་བསེང་པའིའོ། 24
80 × × །ཤེས་རབ་ཏུ་གསལ་བས་མུན་པ་རྣམ་ ×

བཅོམ་ཞིང༌། །དེས་ནི་སིག་པའི་ ྡུམ་དང

་སོང་བུ་བསྲེགས་ནས་ནི། །སན་ལྔར་ཉེ་

བར་འཕེལ་བ་རྣམས་ནི་ཐོབ་པ་དང༌།

།རྒྱལ་བ་ལྟ་བུར་སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་

རབ་གསལ་ཤོག །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་

བླ་ན་མེད་པ་མི་འགྱུར་པའི། །སན་དང་

ལྡན་ཞིང་

༄༅། །ལེགས་པའི་ཡིད་ཆེས་ངག་

དག་དང༌། །ཚངས་དབྱངས་ལྟར་འགྱུར་

དེ་དག་ཡོན་ཏན་ཆེན་པོ་ནི། །སེམས་ཅན་

བདེ་བར་གཤེགས་པ་དག་དང་མཚུངས་

གྱུར་ཅིག །སོན་མ་དང་བསོད་པ་འབལ་

བའིའ།ོ 25
81 × × །འགོ་བ་ཁབ་པར་རྒྱྒྱུན་ཆགས་མིན། ×

།མཐའ་དག་སྨོན་ལམ་ཆེན་པོ་རྣམས།།

རྒྱྒྱུན་ཆད་མེད་འདས་བརྩེ་བ་ཡི། །མལ་

བདེར་ལག་པར་ཉལ་གྱུར་ཅིག །མ་སྨད་

སོད་པས་ཐམས་ཅད་དུ། །ཕ་རོལ་སེམས

་ཅན་རེས་འ ིན་དེས། །རང་ཚུལ་སོད་

དང་སོད་ཡུལ་ནི། །སེམས་ཅན་སངས་

རྒྱས་བཞིན་གྱུར་ཅིག། །སྨོན་ལམ་དང་

191
གནས་མལ་དང་མ་སྨད་པའི་སོད་པ་

ཐམས་ཅད་ཀིའོ། 26

192
 附錄三： 《寶雲經》四個漢譯本、《集學論》、《華嚴經·淨行品》與《略攝》的比對表

以下筆者將《寶雲經》的四個漢譯本 T658、T659、T660、T489、 《華嚴經‧淨行品》和《略攝》進行比對，

《集學論》上 T660 的引文、
以瞭解《寶雲經》、《華嚴經‧淨行品》和《略攝》之間的異同。表中所指的《華嚴經‧淨行品》包含《六十》、《八十》和《藏譯》三
個傳本。經文句尾的編號是該句經文在各自著作中的序號。《華嚴經‧淨行品》和《略攝》欄位所列的號碼是與《寶雲經》相對應內容
的編號，《華嚴經‧淨行品》的編號請參考〈附錄一〉，
《略攝》的編號則請參考〈附錄四〉。文中的符號「×」表示「從缺」，而「#」表
示「只有對境相同」。

列號 T658《寶雲經》 T659《大乘寶雲經》 T660《佛說寶雨經》 T489《佛說除蓋障菩 T 1636《集學論》 《華嚴 《略攝》

卷二 卷二 卷三 薩所問經》卷四 卷二十二 經‧淨
〈十波羅蜜品第二〉 〈念三寶品第十八〉 行品》
1 善男子！菩薩復 善男子！菩薩摩訶 復次，——善男 又——善男 × × ×
有十法，名「滿 薩具足十法，善解方 子！——菩薩成就 子！——菩薩若修
足方便」
。何等為 便波羅蜜。何等為 十種法，得方便善巧 十種法者，即得方便
十？善解方便迴 十？一者善解迴向 圓滿。何等為十？一 具足。何等為十？一
向，善迴外道諸 滿願方便，二者善解 者得迴向方便善 者善解迴向方便，二
見，善迴五塵， 轉諸外道方便，三者 巧，二者令諸外道歸 者善迴外道諸見方
善除疑悔，善救 善解轉諸毒塵方 向方便善巧，三者轉 便，三者善迴五塵境
護眾生，善知眾 便，四者善解調伏疑 捨境界方便善巧，四 界方便，四者善除疑
生濟命，善受供 悔方便，五者善解救 者除遣惡作方便善 悔方便，五者善知救

193
 養，善移聲聞、 濟眾生方便，六者善 巧，五者救護有情方 度有情方便，六者善
辟支二乘學者入 解延眾生命方便，七 便善巧，六者施與有 解有情濟命方便，七
於大乘，善知示 者善解攝受方便，八 情活命方便善巧，七 者善知受施方便，八
教利喜，善知供 者善解處非處方 者得受取方便善 者善迴二乘趣入大
養恭敬。 便，九者善解勸化利 巧，八者捨離非處、 乘方便，九者善知示
喜教導方便，十者善 住於是處方便善 教利喜方便，十者善
解供養承事方便。 巧，九者示現、教 知供養承事如來方
導、勸勵、慶喜方便 便。
善巧，十者供養承事
方便善巧。
2 云何名「菩薩善 善男子！云何菩薩 云何菩薩得迴向方 善男子！云何是善 論曰∶「菩薩諸有所 × ×
解方便迴向」？ 善解迴向滿願方 便善巧？ 解迴向方便？ 作，皆為利樂諸眾生
便？ 故，自餘別明增長福
因，如《寶雲經》偈
3 一切所有——若 善男子！菩薩設見 謂：諸菩薩以非他攝 謂：若菩薩於其一切 『若諸菩薩 × 23
華若果，若香若 若華若果無有主 所有花果1001，晝夜 非己所有無攝屬 嚴持香花
香樹，若寶若寶 甲，非人所護，以此 六時奉獻諸佛及諸 者，若華若果，若眾 奉獻如來
樹，若氎若氎 華、果於夜三時、日 菩薩，以此善根迴向 香樹，若妙香樹，若 及佛塔廟
樹，一切空澤、 中三時而供養佛及 阿耨多羅三藐三菩 諸寶樹，若氎樹，若 以此回向
曠野無主、非我 諸菩薩，以是因緣所 提。菩薩以非他攝所 華樹，若果樹，非己 願諸眾生
所諸物——盡皆 得功德迴向阿耨多 有香樹，若諸寶樹， 所有無攝屬者，常當 離破戒垢

1001
花果＝果華《宋》t《元》t《明》t。

194
 晝三時、夜三時 羅三藐三菩提。設見 若劫波樹，於晝夜六 晝三時中、夜三時中 得佛戒香
迴心施佛，以是 香樹、寶樹、意樹無 時供養諸佛及眾菩 想作供養諸佛菩
善根迴向阿耨多 有主甲，非人所護， 薩，以此善根迴向阿 薩，以彼善根迴向阿
羅三藐三菩提。 日夜六時而設供 耨多羅三藐三菩 耨多羅三藐三菩
於修多羅經中讚 養，迴向阿耨多羅三 提。菩薩又於素怛纜 提。又於佛說廣大甚
歎、供養三寶之 藐三菩提。又諸經中 中所有廣大承事供 深經中諸供養法聽
處，深生隨喜， 所聞種種供養之具 養，聞已，起於淨信 已，深心而生信樂，
十方世界一切菩 勝妙殊特，以內深心 樂心，迴此供養一切 以此善根迴向諸佛
薩及諸眾生若起 皆悉迴向十方世界 諸佛及諸菩薩。又復 菩薩。又於十方世界
一念善根，身心 諸佛‧世尊、一切菩 菩薩能於十方諸菩 一切菩薩及諸有情
隨喜，悉皆迴 薩。一切眾生所有善 薩所及餘有情所造 所作一切善業，圓滿
向。香、華供養 業、菩提修行，以深 善業，令菩提資糧皆 菩提行者，菩薩深心
諸佛形像、塔 心故，皆悉隨喜，迴 得圓滿，發淨意樂， 而悉隨喜，以此善根
廟，以是善根願 向阿耨多羅三藐三 深心慶喜，以此善根 迴向阿耨多羅三藐
令一切眾生悉除 菩提。於佛塔像若華 迴向阿耨多羅三藐 三菩提。又於如來塔
破戒、非法臭 若果而設供養，皆悉 三菩提。菩薩若以香 廟，或於如來像前，
穢，當使一切眾 迴向，願諸眾生遠離 花奉獻如來制多及 以華香、塗香布施供
生皆得諸佛戒香 破戒臭穢之氣，願諸 佛形像，以此迴向令 養，當願一切有情蠲
之身。 眾生得於如來戒、 諸有情離破戒垢，得 除破戒穢惡之香，普
定、慧等芬馥之香。 佛戒香。 願一切有情獲得戒
香清淨。
4 若有掃塔、塗 若以掃灑供養佛 菩薩又常灑掃、塗 又若掃塔、塗地之 若諸菩薩 以淨香水 × 14#

195
 地，願使一切眾 時，願諸眾生皆得端 地，持此迴向，令諸 時，當願一切有情離 掃灑塗地 以此回向
生悉得端正、莊 正，威儀具足。1 有情離惡威儀，修善 諸惡相，獲得相好端 願諸眾生 離惡威儀
嚴之具。1 法式，齊整圓滿。1 嚴，具善威儀。1 脩善法式 整肅圓滿
1
5 若以華蓋供養佛 若設幡蓋供養三 又諸菩薩奉獻花 又以華蓋供養佛 若諸菩薩 嚴持花蓋 × 24
塔，願一切眾生 寶，悉皆迴向令諸眾 蓋，以此迴向令諸有 時，當願一切有情離 而以奉獻 以此回向
除煩惱熱。2 生遠離煩惱一切蒸 情捨離熱惱。2 諸煩惱燒然。2 願諸眾生 離煩惱熱
熱。2 2
6 若入僧坊塔寺， 若入寺舍，願諸眾生 又彼菩薩入僧伽 又若入塔寺時，即起 若入伽藍 發如是心 3.13# ×
願一切眾生入涅 入涅槃寺。3 藍，發如是心：「令 是念：「當願一切有 令諸眾生 入涅盤
1002
槃城。3 有情等入涅槃城！」 情入涅槃城！」3 城3
3
7 若出塔寺，願一 若從寺出，願令眾生 出伽藍時，願令有情 出塔寺時，即起是 出伽藍時 發如是心 × ×
切眾生永離生 出離生死困厄牢 出生死獄。4 念：「當願一切有情 願令眾生 越生死獄
死。4 獄。4 出離生死！」4 4
8 若開門時，願一 若開門戶，願諸眾生 若開房門，願令有情 又於所止，若開戶 若開戶牖 發如是心 × 6
切眾生開善趣 開善道門。5 開諸善趣、出世智 時，即起是念：「當 願令眾生 開聖智門
門。5 門。5 願開諸善趣、出世智 5
門！」5
9 若閉門時，願一 若閉門戶，願惡道門 若閉房門，願令有情 若閉戶時，即起是 若閉戶牖 發如是心 × 8
切眾生閉惡趣 悉令閉塞。6 閉惡趣門。6 念：「當願扃閉諸惡 願令眾生 閉惡趣門

1002
盤＝槃《明》t＊。

196
 門。6 趣門！」6 6
10 若欲坐時，願一 若坐息時，願諸眾生 菩薩坐時，願令有情 若隨坐時，即起是 若安坐時 發如是心 3.29 16
切眾生當坐道 坐於道場。7 皆得坐於妙菩提 念：「當願一切有情 願令眾生 坐菩提場
場。7 樹。7 坐菩提場！」7 7
11 若欲起時，願一 × 從臥起時，願令有情 若或起時，即作是 從臥起時 發如是心 × 2
切眾生於煩惱淤 離纏障起。9 念：「當願一切有情 願令眾生 離纏蓋障
埿1003悉令1004超 超出煩惱淤泥！」9 9
出。8
12 若右脇臥時，願 × 右脇臥時，願令有情 若右脇臥時，即起是 右脇臥時 發如是心 3.140# ×
一切眾生得右脇 安住涅槃。8 念：「當願一切有情 願令眾生 安住涅盤
涅槃。9 悉作如是右脇涅 8
槃！」8
13 若著衣時，願一 × × × × 3.36 3
切眾生著慚愧
衣。10
14 若捉鉢時，願一 × × × × 3.111
切眾生滿足佛
法。11
15 若欲食時，願一 × × × × 3.120 20
切眾生悉得法

1003
埿＝泥《元》t《明》t
1004
令＝能《元》t《明》t

197
 食。12
16 × 若洗浴時，願諸眾生 × × × 3.126 19#
離煩惱垢。8
17 × 出入動止，願我此身 × 若動止時，即作是 × × ×
但為利益、安樂六道 念：「當願一切有情
一切眾生。12 獲得大人所行、所
止！」10
18 × × × 若安住時，即起是 × × ×
念：「當願一切有情
離諸憂惱！」11
19 × × 若往便利，願令有情 × 若往便利 發如是心 × ×
向大覺路。10 願令眾生 趣大覺路
10
20 若大、小便利時 × 正便利時，願令有情 若大、小便利時，即 正便利時 發如是心 3.42 10
1005
，願一切眾生 拔諸毒箭。11 起是念：「當願一切 願令眾生 拔三毒箭
蠲除垢穢，無 有情滌除煩惱、垢 11
婬、怒、癡。13 染、過失！」12
21 × 若受水時，願諸眾生 若洗淨時，願令有情 × 若洗淨時 發如是心 3.44 11
離諸臭穢。9 洗煩惱垢、一切過 願令眾生 洗煩惱垢
患。12 12
22 若洗手時，當願 × 若洗手時，願令有情 若盥手時，即起是 若洗手時 發如是心 3.45# ×

1005
〔時〕－《元》t《明》t。

198
 眾生悉離染穢。 離穢濁業。13
念：「當願一切有情 願令眾生 離穢濁業
14 蠲除煩惱穢氣！」13 13
23 若洗脚時，願一 若洗脚時，願諸眾生 若洗足時，願令有情 若濯足時，即起是 若洗足時 發如是心 3.139# ×
切眾生除煩惱 離煩惱障。10 離障塵垢。14 念：「當願一切有情 願令眾生 離障塵坌
垢。15 除去種種煩惱、塵 14
坌！」14
24 若嚼楊枝時，願 若用楊枝，願諸眾生 嚼楊枝時，願令有情 若嚼齒木時，即起是 嚼齒木時 發如是心 3.41 12#
一切眾生種種垢 除諸不淨。11 捨離垢穢。15 念：「當願一切有情 願令眾生 捨諸垢染
穢皆悉得除。16 離諸垢染，乃至身諸 15
分位！」15
25 若身行止及舉動 × 菩薩自身所作諸 若運用時，皆願一切 又彼菩薩 若身所作 × 22
時，願一切眾生 業，持此迴向利益、 有情悉得利益安 一切善業 持以回向
悉得安樂。17 安樂一切有情。16 樂！」16 利益安樂 一切眾生
16
26 若禮塔寺時，願 若禮佛時，願諸眾生 菩薩禮拜如來、制 若於如來、塔廟作禮 若禮如來 及佛塔廟 3.133 15
一切眾生亦皆敬 速成佛身，一切人、 多，願令有情常得諸 奉時，即起是念：
「當 發如是心 願令眾生
禮。18 天之所恭敬。13 天及世間禮。17 願一切有情悉得天 常得人天 之所禮敬
人尊重禮奉！」17 17
27 是名「菩薩善解 如是菩薩善解迴向 是名「菩薩迴向方便 是為「菩薩善解迴向
方便迴向」。」 滿願具足。 善巧」。 方便」。
T 16.658.217 a T 16.659.250 b 9-c T 16.660.292 c 5-293 T 14.489.714 b T 32.1636.141 b 24-c
10-b 11 12 a 12 21-715 a 5 25

199
 附錄四： 《略攝》藏譯本 D 3965

བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའི་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདའི་དོན་མདོར་བསྡུས་པ།

經文句尾的編號是偈頌的序號。

༄༅༅།།རྒྱ་གར་སྐད་དུ།བོ་དྷི་ས་ཏྭ་གོ་ཙ་ར་པ་རི་ཤུ་དྡྷི་སཱུ་ཏྲཱ་རྠ་སྱཾ་ག་ཧ།བོད་སྐད་དུ།བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདའི་དོན་

མདོར་བསྡུས་པ། སངས་རྒྱས་དང་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་ ཐམས་ཅད་ལ་ཕག་འཚལ་ལོ།

།མཐའ་དག་སོད་ཡུལ་མ་ཡིན་པ། །སོད་ཡུལ་སོད་ཡུལ་མིན་སྤངས་པས། །སོད་ཡུལ་ཐམས་ཅད་དག་གྱུར་པ། །རོགས་སངས་རྒྱས་ལ་ཕག་འཚལ་འ

དུད། །ཞིང་ནི་ཡོངས་སུ་སོང་འདོད་པས། །རང་དང་གཞན་གི་རྒྱྒྱུད་དག་ལ། །བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔས་འདི་ལྟར་ཡིད། །སོ་སའི་སོད་ཡུལ་འགྱུར་བར་བྱ།

།ཐོག་མར་གཉིད་སད་དེ་ཡི་ཚ། །འདི་ལྟར་ཡིད་ལ་བྱ་བ་ནི། །བསོད་ནམས་ཡེ་ཤེས་མངོན་འཕེལ་དོན། །འབད་པ་མེད་པར་མཁས་གྱུར་ཅིག །བག་མེད་

གཉིད་ལས་རྣམ་གོལ་ཞིང༌། །སྐྱེ་དགུའི་མི་ཤེས་མཚན་མོ་ ད། །ཐམས་ཅད་མཁེན་པའི་ཉི་ཤར་བཞིན། །བླ་མེད་དེ་མཐོང་ལྡན་པར་ཤོག །གཉིད་ཡོངས་

སུ་སད་པ་ཡིའོ། 1

།ལྡང་ཚ་ཉོན་མོངས་ཉེར་ལེན་གི། །འཁོར་བའི་གནས་མལ་སྤངས་ནས་ནི། །དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་བརེས་དེ་ལྟར། །སོབས་དང་བརྩོན་སོགས་བླ་མེད་

ཤོག །གནས་མལ་ལས་ཡོངས་སུ་ལྡང་བའིའོ། 2

།ངོ་ཚ་དང་ནི་ ེལ་ཡོད་གོས། །བྱམས་དང་སིང་རེའི་སྐ་རགས་ནི། །སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་བླ་མེད་པར། །རྒྱལ་བ་ཇི་བཞིན་གོན་གྱུར་ཅིག །སྨད་གཡོག

ས་གོན་པའིའོ། 3

།བྱམས་ཆེན་དང་ནི་བརྩེ་བའི་གོས། །བདེ་གཤེགས་ཇི་བཞིན་གོན་པ་དང༌། །མཐའ་དག་སེམས་ཅན་ཡན་ལག་ནི། །ལེགས་སྤས་མཉམ་པ་ཉིད་གྱུར་ཅིག

།སོད་གཡོགས་གོན་པའིའོ། 4

།བླ་མེད་ཐེག་པ་ཆེན་པོར་ནི། །རྐང་པ་འཇུག་པར་བྱེད་གྱུར་ཅིག །ལ་ཡི་བཞོན་དང་ཚངས་པ་ཡི། །བཞོན་པ་ལ་སོགས་ངེས་འབྱྱུང་གི། །རིམ་པས་མཐར་

གིས་བགོད་པར་ཤོག །མཆིལ་ལམ་གོན་པའིའོ། 5

200
།ལུས་ཅན་ཐམས་ཅད་ཐམས་ཅད་དུ། །ཐམས་ཅད་བདེ་འགོ་མང་འདས་དང༌། །ཐམས་ཅད་མཁེན་པའི་གོང་ཁེར་གནས། །སོ་ཆེན་པོ་ནི་འབྱེད་པར་ཤོག

།སོ་དབྱེ་བའིའོ། 6

།ཁམས་གསུམ་རོངས་པ་ཆེན་པོ་ཡི། །སྲིད་པའི་ཁིམ་ལས་ཕིར་བྱྱུང་སེ། །ཐམས་ཅད་མཁེན་པ་གསལ་༄༅། །འདོད་པ། །འཇིག་རྟེན་མཐའ་དག་ངེ

ས་འགོ་ཤོག །ཁང་པ་ལས་ཕིར་འབྱྱུང་བའིའོ། 7

།མི་ཁོམ་ངན་འགའི་གཡང་ས་ལས། །མཐའ་དག་སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀི་སོ། །མི་དགེ་གང་བྱས་བྱང་སེམས་དང༌། །སངས་རྒྱས་ཀིས་ཀང་བཅད་གྱུར་ཅིག །

སོ་འགེགས་པའིའོ། 8

།བླ་མེད་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཡི། །གོམ་པས་ཐམས་ཅད་དུ་བགོད་ཤོག །འགོ་བའི་འོ། 9

།ཉོན་མོངས་ངན་དུ་སོད་པ་ཡི། །བཤང་གཅི་ ི་མ་འདོར་གྱུར་ཅིག ། ི་མ་འདོར་པའིའོ། 10

།མི་གཙང་ ི་མའི་ཞིང་སོགས་འདོར། །ཚུལ་ ིམས་འཆལ་བའི་ ི་བསལ་ཏེ། །བརྩེ་དང་བྱ་བ་དག་པ་ཡི། །ཕག་ཞབས་སེམས་ཅན་ལྡན་གྱུར་ཅིག ། ྲུ

ས་ཀིའོ།11

།རྣམ་པར་ཐར་པའི་སོ་ནས་སོར། །རྣམ་འཕེལ་བདེ་བར་གཤེགས་པ་བཞིན། །ཀུན་མཁེན་ཚུལ་ ིམས་ ི་ཞིམ་དང༌། །ཡེ་ཤེས་ ང་བ་འཆར་བར་ཤོག

།ཁ་འ ྲུ་བ་དང་སོ་ཤིང་ ་བའིའོ། 12

།རྟག་ཏུ་སེམས་ཅན་མཉམ་པར་ནི། །ན་རས་ཉོན་མོངས་ཐམས་ཅད་དང༌། ། ལ་ཞིང་ཐམས་ཅད་མཚུངས་པར་ཡང༌། །རོ་རེ་སིང་པའི་ལུས་སུ་ཤོག །སྨ

ན་ཉེ་བར་སོད་པའིའོ། 13

།ཀུན་ནས་རབ་ཏུ་དང་བ་དང༌། །འདོད་ཆགས་ལ་སོགས་རྡུལ་སྤངས་ཏེ། །སེམས་ཅན་རོགས་པའི་སངས་རྒྱས་བཞིན། །བལྟ་བས་མི་ངོམས་སྐྡུར་གྱུར་ཅི

ག །ཆག་ཆག་དང་ཕག་དར་སྐྱང་ནུལ་གིའོ། 14

།སི་གཙུག་འཇིག་རྟེན་མི་མཐོང་དང༌། །ལ་དང་མི་ལ་སོགས་རྣམས་ཀི། །ཕག་འོས་རྟག་ཏུ་སེམས་ཅན་ཀུན། །རོགས་སངས་མཆོད་རྟེན་བཞིན་མཆོད་ཤོ

ག །མཆོད་རྟེན་ལ་ཕག་བྱེད་པའིའོ། 15

།སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོ་སེང་གེ་ཡི། །ཆོས་འ ིན་རོ་རེའི་གདན་འདུག་སེ། །འོས་སུ་གྱུར་པའི་སེམས་ཅན་གི། །བདུད་སོབས་སོབས་ལས་རྒྱལ་ཐོབ་ཤོག །སན་

201
དང་གདིང་བའིའོ། 16

།ཀུན་མཁེན་དམ་ཆོས་ཐམས་ཅད་ཀི། །མ ོད་ནི་འབྱེད་དང་འདོན་པ་དང༌། །སྐྱེ་བོ་རྣམས་ཀིས་བཀའ་ལུང་ནི། །ཚངས་དབྱངས་ལྟ་བུ་ཐོབ་པར་ཤོག། །

གླེགས་བམ་འབྱེད་པ་དང་འདོན་པ་ལ་སོགས་པའིའོ། 17

།རྡུལ་དང་ནད་ཀི་སྐྱོན་སྤངས་ཏེ། །གསེར་གི་མདོག་ཅན་གཉེན་ཉིད་དང༌། ། ་ཚོགས་ཡན་ལག་མཚན་ཉིད་བ ང༌། །སེམས་ཅན་རྒྱལ་བ་ཇི་བཞིན་ཤོག

།བླ་མེད་རོགས་སངས་རྒྱས་ཀི་སན། །དག་པ་ལྔ་དང་རྟག་ལྡན་ཞིང༌། །ཉོན་མོངས་གདུང་བ་ ི་མའི་ཚོགས། །ལུས་ཅན་རྣམས་ནི་དག་པར་ཤོག ། ི་ལ་

ཕིས་དང་སན་འབྱེད་དང་ ྲུས་ལ་སོགས་པའིའོ། 18

།ལམ་གི་ཡན་ལག་བརྒྱད་ལྡན་ཆུས། །ཡུན་རིང་ ུག་རྔུར་བྱིང་ཕྱུང་སེ། །ཆོས་ཤེས་མངོན་པར་དག་བྱེད་དཔལ། །ལུས་ཅན་རྣམས་ཀིས་རེད་པར་ཤོག །

ྲུས་བྱ་བ་སིན་པའིའོ། 19

།མ་ལུས་བཀྲེས་དང་སྐོམ་པ་ལས། །བདེ་གཤེགས་བཞིན་དུ་རྣམ་གོལ་དང༌། ། ཡེ་ཤེས་བདུད་རྩིས་ལེགས་ཚིམ་ཞིང༌།

སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་ནད་མེད་གྱུར། །བ འ་བ་དང་བཏུང་བ་ལ་ལོངས་སོད་པའིའོ། 20

།ཀུན་མཁེན་ཡེ་ཤེས་སོད་པ་ཡིས། །ཁ་མགིན་དཔལ་ནི་བརྒྱན་པ་དང༌། །མི་གནས་མ་ངན་འདས་པར་ནི། །ཤེས་བརྩེའི་གོམ་པས་རིམ་བགོད་ཤོག །ལུ

ང་བསན་རྣམ་པ་བཞི་དག་དང༌། །སོ་སོར་ཡང་དག་རིག་རྣམ་བཞི། །ཕ་རོལ་ཕིན་པ་ཆེན་པའི་ལམ། །བཞོན་པ་ཆེན་པོར་འ ག་པར་ཤོག །བརྩེ་དང་ཤེས་

རབ་ཡང་དག་འབྱྱུང༌། །མ་ལུས་ལུས་དང་ངག་གི་ལས། །གཞན་དོན་ཕིར་མི་ལྡོག་པར་ནི། །སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་མཉམ་གྱུར་ཅིག

།ཏམ་པོ་ལ་ ་བ་དང༌། །འཆག་པ་དང༌། འབེལ་པའི་གཏམ་དང༌། །ལམ་དང༌། བཞོན་པ་ལ་འ ག་པ་དང༌། བྱ་བ་རྣམས་ཀིའོ། 21

།ཐམས་ཅད་དུ་ནི་སིབ་ ལ་གི། ། ན་དང་ཤེས་རབ་ཡོན་ཏན་ལྡན། །སེམས་ཅན་ཐམས་ཅད་དོན་ཕིར་ཡང༌། །སེམས་ཅན་ཀུན་དགེ་བྱེད་གྱུར་ཅིག །དེ་ད

ང་དེའི་སོད་ཡུལ་གི་སའི་རྣམ་པའོ། 22

།བླ་མེད་དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་ཡི་ནི་ཚུལ་ ིམས་ ི། །བྱང་ཆུབ་ཡན་ལག་མེ་ཏོག་མ ས་ཁེབས་དེ་ཡན་ལག །བ ང་པའི་མཚན་རྣམས་ཀིས་ནི་མངོན་པ

ར་བརྒྱན་པ་དང༌། །སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་འགོ་བའི་དོན་འདོད་གྱུར་པར་ཤོག ། ི་འམ་བདུག་པ་དང་མེ་ཏོག་དང་རྒྱན་བྱིན་པའི་འོ༑ 23

།གང་དང་ཚ་བའི་གདུང་བསེལ་བར་བྱེད་པའི་ ི་ཞིམ་དང༌། །གདུགས་དང་འ ་བའི་ཕོགས་ཀི་གནས་ཡངས་བདག་པོ་དང༌། །ཆོས་ཀི་རྒྱལ་མཚན་བསེ

ང་བས་ཕོགས་སུ་བརྒྱན་པ་ཡིས། །སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་འགོ་ལ་རབ་ཏུ་གསལ་གྱུར་ཅིག །མེ་ཏོག་དང་གདུགས་དང་རྒྱལ་མཚན་དང་བ་དན་བསེང་

པའིའོ། 24
202
།ཤེས་རབ་ཏུ་གསལ་བས་མུན་པ་རྣམ་བཅོམ་ཞིང༌། །དེས་ནི་སིག་པའི་ ྡུམ་དང་སོང་བུ་བསྲེགས་ནས་ནི། །སན་ལྔར་ཉེ་བར་འཕེལ་བ་རྣམས་ནི་ཐོབ་པ་ད

ང༌། །རྒྱལ་བ་ལྟ་བུར་སེམས་ཅན་རྣམས་ནི་རབ་གསལ་ཤོག །དེ་བཞིན་གཤེགས་པ་བླ་ན་མེད་པ་མི་འགྱུར་པའི། །སན་དང་ལྡན་ཞིང་

༄༅། །ལེགས་པའི་ཡིད་ཆེས་ངག་དག་དང༌། །ཚངས་དབྱངས་ལྟར་འགྱུར་དེ་དག་ཡོན་ཏན་ཆེན་པོ་ནི། །སེམས་ཅན་བདེ་བར་གཤེགས་པ་དག་དང་

མཚུངས་གྱུར་ཅིག །སོན་མ་དང་བསོད་པ་འབལ་བའིའོ། 25

།འགོ་བ་ཁབ་པར་རྒྱྒྱུན་ཆགས་མིན། །མཐའ་དག་སྨོན་ལམ་ཆེན་པོ་རྣམས།།རྒྱྒྱུན་ཆད་མེད་འདས་བརྩེ་བ་ཡི། །མལ་བདེར་ལག་པར་ཉལ་གྱུར་ཅིག །མ་

སྨད་སོད་པས་ཐམས་ཅད་དུ། །ཕ་རོལ་སེམས་ཅན་རེས་འ ིན་དེས། །རང་ཚུལ་སོད་དང་སོད་ཡུལ་ནི། །སེམས་ཅན་སངས་རྒྱས་བཞིན་གྱུར་ཅིག། །སྨོན

་ལམ་དང་གནས་མལ་དང་མ་སྨད་པའི་སོད་པ་ཐམས་ཅད་ཀིའོ། 26

།སོད་ཡུལ་ཡོངས་སུ་དག་པའི་མདའི་དོན་མདོར་བསྡུས་པ།སློབ་དཔོན་དཔལ་ས་གཅན་འ ིན་བ ང་པའི་ཞབས་ཀིས་མ ད་པ་རོགས་སོ།། །།དཔལ་ཆོ

ས་ཀི་རེ་སའི་སེང་ན་འགན་ཟ་དང་ ལ་བ་ཁ་ཆེ་ཤཱཀ་ཤཱི་བ ང་པོ་དང༌། །ལོ་ཙཱ་བ་བྱམས་པའི་དཔལ་གིས་བསྒྱུར་བའོ།། །།

203