‫سیستم های حقوقی معاصر‬

‫حقوق مقایسه ای‬

‫‪Comparative Law‬‬
‫سمستر دوم‬
‫حقوق و علوم سیاسی‬

‫د‪/‬انور فرهمنـــد‬
 ‫جلسه پنجم‬

‫توسعه فقه و افزایش اختالفات فقهی‬ ‫➢‬

‫شیوع و عمومیت روایت حدیث و تاثیر آن بر فقه‬ ‫➢‬
‫اسالمی‬ ‫قانون گذاری‬
‫ظهور مدارس و مکاتب اهل حدیث و اهل رای‬ ‫➢‬ ‫در عهد تابعین‬
‫خصوصیات این دوره‬ ‫➢‬
‫منابع تقنینی در این دوره‬ ‫➢‬
 ‫قانون گذاری در عهد تابعین‬
‫تابعی کیست؟ ابن حجر عسقالنی‪ ،‬ومامقانی وابن صالح (کتاب نخبه الفکر) در تعریف تابعی چنین می گویند‪ :‬تاابعی کسای اسات‬
‫که صحابی پیامبر را دیده باشد وبه رسالت پیامبر ایمان داشته و با ایمان از دنیا رفتاه باشاد‪.‬عهاد مرحهاه تاابعین از اوخار عهاد خهفاای‬
‫راشدین سال ‪ 41‬هجری آغاز و تا اویل قرن دوم هجری ادامه داشته است‪ .‬بزرگان تابعین‪ :‬ساعید بان یبیار‪ ،‬ساعید بان مسایب‪ ،‬حسان‬
‫بصری ووو هستند‬
‫پیشرفت و تحوالت نظام حقوقی اسالم در این عهد را میتوان در سه مورد بیان نمود‬

‫الف‪ .‬توسعه فقه اسالمی‬

‫❖ ازدیاد حوادث و پیش آمدهای قضایی‬
‫❖ توسعه قهمرو حکومت اسالمی از لحاظ یغرافیایی‬

‫ب‪ .‬افزایش اختالفات فقهی وعوامل آن‬

‫❖ انتشار فقهای صحابه و تابعین در قهمرو دولت اسالمی‬
‫❖ دور از امکان بودن ایتهادات شورایی بزرگان تابعین‬
 ‫ادامه ‪.............‬‬

‫‪ .2‬شیوع روایت حدیث و تآثیر آن بر فقه اسالمی و اسباب آن‬

‫❖ توسعه دایره احکام فقهی‬
‫❖ افزایش وضع احادیث از سوی متعصبان و ساده لوحان‬
‫❖ وضع حدیث گذاری سبب ایجاد عهم (یرح و تعدیل) گردید‬

‫‪.3‬ظهور مدارس و مکاتب اهل حدیث و اهل رای‬

‫❖ مدارس علمی اهل حدیث ‪ :‬گروهی از بزرگان تابعین که به ظاهر نصوص شرعی اکتفا مای نمودناد و در حااتت‬
‫ضرورت دست به ایتهاد در مسایل می زدند (منطقه مرکزی آنان حجاز ومکه و مدینه بود) عهمای چون سعید بن مسایب‪،‬‬
‫قاسم بن محمد‪ ،‬عروه بن الزبیر‪،‬سهیمان بن یسار‪ ،‬عبید اهلل بن عبداهلل‪... ،‬از مجموعه فقهای هفتگانه مدینه منوره بودند‪.‬‬

‫❖ مدارس اهل رای‪ :‬گروهی از عهمای و بزرگان تابعین که ظاهر نصوص اکتفا نمای کردناد و باه عهال احکاام تویاه‬
‫یدی داشتند (منطقه مرکزی آنان کوفه وعراق بود) عهمای چون امام ابوحنیفه نعمان بن ثابت کوفی‪ ،‬اماام شاافعی وو‪ ..‬از‬
‫آن یمهه بودند‬
 ‫قانون گذاری در عهد تبع تابعین‬
‫عصر تبع تابعین‪ :‬به عهد بعد از تابعین گفته می شود‪ ،‬وآنان کسانی هستند که تابعین را دیده و از آنان روایتی داشاته باشاند ‪.‬‬
‫تاریخ آن از اوایل قرن دوم هجری ‪ 132‬هجری (‪ 749‬میالدی) تا نیمه قرن چهارم هجری ادامه داشته است‪ ،‬بزرگاان تباع تاابعین‬
‫کسانی چون مالک بن انس‪ ،‬در مدیناه‪ ،‬سافیان بان عییناه در مکاه واماام اوزعای در ساوریه کناونی و لیاث بان ساعید در مصار‬
‫وابویوسف در عراق بودند‪.‬‬

‫(عوامل رشد و انکشاف فقه اسالمی در این دوره را می توان تحت این عناصر مورد بررسی قرار داد)‬

‫فقه و فقها مورد تویه خهفای عباسی قرار داشتند‬ ‫➢‬

‫حرص شدید خهفای عباسی در ارتباط با ترتیب امرای دینی‬ ‫➢‬
‫آزادی فکر و نظر‬ ‫➢‬
‫افزایش بحث های عهمی‬ ‫➢‬
 ‫خصوصیات هر دو دوره‬
‫خصوصیییات دوره تبییع تییابعین و منییابع آن‬
‫دوره‪:‬‬
‫‪ .1‬فقه اسالمی کاه حقاوق اساالمی نیاز شاامل آن‬
‫هست به مرحهه پختگی خود رسید‬
‫‪ .2‬مذاهب مختهف فقهی چهارگانه شکل گرفت‬
‫‪ .3‬دولت ها در عرصه قضا صبغه و رنگ مذهبی به‬
‫خود گرفتند‬
‫‪ .4‬عهوم مختهف فقهی و حدیثی در این دوره مورد‬
‫خدمت تالیف و تصنیف قرار گرفتند‬
‫‪ .5‬منابع مورد اتفااق در تقناین و تشاریع ایان دوره‬
‫عالوه بر منابع دوره تابعین قیاس نیز بود‪.‬‬
‫خصوصیات دوره تابعین و منابع آن دوره‪:‬‬
‫‪ .1‬پیدار شدن متدها در نظام حقوقی مثل مکتب‬
‫اهل الحدیث و اهل الرای‬
‫‪ .2‬اهتمام به سنت نبوی از لحاظ یمع آوری و‬
‫تدوین و مبازره عهمی با یاعهین حدیث‬
‫‪ .3‬منابع تقنینی این دور‪:‬‬
‫‪ .4‬مصادر فقهی و حقوقی این دوره ‪ :‬قرآن کریم‪،‬‬
‫سنت نبوی‪ ،‬ایماع عهما وفقیهان‪ ،‬وایتهاد بود‬