‫اسامی دانشجویان‪:‬‬

‫اعظم شفقت مرادی ‪ .............‬از سوال ‪ 1‬تا سوال ‪..........25‬تبدیل ‪ pdf‬به ‪ word‬و ‪ ، power‬ویرایش و یکپارچگی فایلهای‬ ‫‪.1‬‬
‫ارسالی ‪power‬‬

‫شیرین عباسی‪.....................‬از سوال ‪ 26‬تا سوال ‪.............51‬تبدیل ‪ pdf‬به ‪ word‬و ‪power‬‬ ‫‪.2‬‬

‫زهرا غفاری‪......................‬از سوال ‪ 52‬تا سوال ‪ ..........77‬تبدیل ‪ pdf‬به ‪ word‬و ‪power‬‬ ‫‪.3‬‬

‫کوثر حسینی رایگانی‪...........‬از سوال ‪ 78‬تا سوال ‪ ..........99‬تبدیل ‪ pdf‬به ‪ word‬و ‪power‬‬ ‫‪.4‬‬
 ‫علم تاریخ‬

‫علم ثبت و نقل و مطالعه و بررسی اوضاع و احوال گذشتگان در حوزه‬

‫های مختلف‬
 ‫تاریخ نقلی و علمی یا تحلیلی‬

‫تاریخ نقلی‪ :‬به صرف نقل حوادث و رویدادها می پردازد مثالً تاریخ والدت یا وفات یا‬
‫بعثت پیامبر تاریخ علمی‪ :‬عالوه بر نقل به تحلیل به بررسی و چرایی علل و عوامل‬
‫حوادث می پردازد ‪ .‬مثالً بررسی جنگ های پیامبر‬
 ‫اهمیت و فایده علم تاریخ‬

‫‪ ‬شناخت پیشینه و بازیابی هویت ملی و دینی‬

‫‪ ‬شناخت بزرگان دینی و مذهبی و مفاخر علمی و فرهنگی و استفاده از زندگی‬
‫آنها‬
‫‪ ‬تجربه اندوزی و عبرت گیری( تاریخ معلم بزرگ انسانهاست)‬
 ‫فرهنگ و تمدن و روابط بین آنها‬

‫• فرهنگ ‪ :‬مجموعه باورها و عقاید و ارزش و آداب و رسوم ‪ ،‬در یک کالم بعد نرمافزاری‬
‫جامعه است‬
‫• تمدن ‪ :‬جنبه سخت افزاری و نرم افزاری جامعه همراه با پیشرفت و تکامل همه جانبه‬
‫سیاسی اقتصادی فرهنگی علمی‪ ...‬را شامل میشود‪،‬‬
‫• تمدن یک مرحله پیشرفته تر از فرهنگ است‬
‫عوامل زایش و بوجود آمدن و اعتالی تمدن ها‬

‫‪.1‬‬
‫امنیت‬
‫غرور و هویت ملی‬ ‫‪.2‬‬
‫‪.3‬‬
‫تعاون‬
‫‪.4‬‬
‫اخالق‬
‫تسامح و تساهل‬ ‫‪.5‬‬
‫وحدت‬ ‫‪.6‬‬
‫‪.7‬‬
‫سرمایه الزم انسانی و طبیعی‬
‫‪ .8‬کمبود و عقب ماندگی‬
 ‫عوامل انحطاط و فروپاشی تمدن ها‬

‫‪ .1‬از دست رفتن وحدت و یکپارچگی جامعه‬

‫‪ .2‬هجوم دشمنان خارجی‬
‫‪ .3‬آشفتگی دربافت طبقاتی جامعه بواسطه تبعیض‪ ،‬فاصله طبقاتی و فساد سیاسی و اخالقی و صاحب‬
‫منصبان و مردم‬
‫‪ .4‬فاصله گرفتن از تولید کاالهای اساسی و راهبردی و توجه به تولیدات تصنعی و رویکرد سوداگری‬
‫و واسطهگری‬
 ‫ویژگی های تمدن دینی‬

‫‪‬در تمدن دینی جهان بینی‪ ،‬الهی است ( اعتقاد به اینکه خالق تمام عالم و انسان خداوند است و‬
‫هدف از خلقت‪ ،‬رسیدن انسان به رستگاری و سعادت و قرب الهی می باشد)‬
‫‪ ‬در تمدن دینی معیار‪ ،‬ارزش های الهی و اخالقی است ‪ ،‬در تمدن غیردینی پیشرفت مالی و‬
‫برخورداری از امکانات مادی است‬
‫‪ ‬در تمدن دینی‪ ،‬تکامل مادی و معنوی با هم است‪.‬‬
‫‪ ‬محترم و مقدس شمردن جایگاه خانواده چیزی که در فرهنگ غرب از هم پاشیده است‬
 ‫سیر تاریخی فرهنگ و تمدن اسالمی‬
‫‪ -1‬تاسیس تمدن اسالمی‬
‫دوره ‪ 2۳‬ساله نبوت دوره تنزیل (مکه) و دوره تاسیس (مدینه) که خود به دو دوره تقسیم می شود ‪:‬‬
‫‪ ‬الف ‪ -‬دوره ‪ 1۳‬ساله مکه که بیشتر ناظر بر مواحهه فکری و فرهنگی پیامبر(ص) میباشد‬
‫( دوره فرهنگی سازی)‬
‫تالش در تغییر بینش و منش ‪ :‬ایجاد نگرش توحیدی اعطاء جایگاه خلیفه الهی انسان در همه عرصه های‬
‫زندگی‬
‫‪ ‬ب ‪ -‬دوره ‪ 1۰‬ساله مدینه که دوره تاسیس حکومت اسالمی و ناظر بر مواجهه اجتماعی ‪ ،‬سیاسی ‪،‬‬
‫اقتصادی و نظامی آن حضرت می باشد‬
 ‫‪-2‬گسترش تمدن اسالمی( ‪11‬ق‪ -‬اوایل ‪2‬ق)‬

‫• پس از درگذشت پیامبر اسالم در سال یازدهم هجری بر سر جانشینی پیامبر صلی اهلل علیه و آله اختالف پیدا‬
‫شد و سرانجام بر اثر ماجرای سقیفه بنی ساعده با ابوبکر بیعت شد ‪ ،‬ابوبکر با کوشش های بسیار و پس از دو‬
‫سال جنگ و ستیز با کسانی که سلطه خلیفه ‪ ،‬و اصوال حکومت واحد مرکزی را نمی پذیرفتند سراسر‬
‫شبهجزیره را زیر فرمان آورد ‪ ،‬سپس به قصد گسترش آیین اسالم به شام و عراق لشکر فرستاد ‪ .‬اگرچه در‬
‫شیوه و سبک و گسترش اسالم در دوره خلفا تأمالتی و انتقاداتی وجود دارد ‪ :‬بلکه این نحوه لشگرکشی برای‬
‫گسترش اسالم مطابق سنت پیامبر صلی اهلل علیه و آله ‪ ،‬مورد تایید اهل بیت نبود ‪ ،‬ولی این لشکرکشی ها که‬
‫به دستور خلفا بود و ائمه ما در آن نقشی نداشتند سبب گسترش جهان اسالمی و مسلمان شدن مردم‬
‫سرزمین های دیگر شد و این سبب گسترش تمدن اسالمی شد‪.‬‬

‫• ‪ -۳‬عصر آشنایی و اخذ و اقتباس‪ ( .‬اوایل ق ‪ -2‬ق‪)4‬‬

‫‪ -4‬مرحله رشد و شکوفایی( ق‪-4‬ق‪)6‬‬
‫عوامل رشد و شکوفایی تمدن اسالمی‬
‫‪ (1‬جایگاه علم و دانش در اسالم‬
‫‪ (2‬انتقال علوم و جذب دانشمندان به جهان اسالم‬
‫‪ (3‬نهضت ترجمه ( ق ‪4 -2‬ق)‬
‫آثار و نشانه های عصر شکوفایی و طالیی علوم‪ ،‬فرهنگ و تمدن اسالمی‬

‫‪ .1‬تاسیس و گسترش مراکز علمی‬

‫‪ .2‬تولید علم‬
 ‫چند مورد از مراکز علمی در تمدن اسالم (دارالعلم ها و تعداد کتب این دارالعلم ها مدارس‬
‫نظامیه مساجد جامع رصدخانه ها )‬

‫بیت الحکمه بغداد نخستین مرکز مهمی بود که در راستای گسترش علوم تاسیس شد‬
‫مساجد نخستین مراکز اجتماعات دینی برای مسلمانان به شمار می آمدند ‪ ،‬برخی از مساجد معروف‬
‫که یا از همان آغاز تاسیس یا چندی بعد کتابخانه نیز در آنها تشکیل شد عبارت بودند از‪ :‬جامع بصره ‪،‬‬
‫جامع فسطاط ‪ ،‬جامع کبیر قیروان ‪ ،‬جامع اموی دمشق ‪ ،‬جامع الخصیب اصفهان و‪...‬‬
‫دارالعلمها کتابخانه های عمومی به حساب می آمدند ‪ ،‬از جمله این مراکز دارالعلم فاطمیون در مصر‬
‫است ‪ .‬در این نهاد که در قاهره تاسیس شد تقریباً یک میلیون جلد کتاب وجود داشت دارالعلم موصل ‪.‬‬
‫دارالعلم طرابلس ‪1/6‬ملیون جلد کتاب داشته است‪،‬‬
‫مدارس نظامیه که موسس آن خواجه نظام الملک سلجوقی در بغداد نیشابور اصفهان و بلخ‪.‬‬
‫بیمارستانها مثل بیمارستان ری و الکبیر منصوری قاهره و نوری بغداد‪ .‬رصدخانه ها مثل رصدخانه‬
‫مراغه با چهارصد هزار جلد و سمرقند‬
‫اولین و مهمترین مرکز علمی و نقش آنها در تولید علم و فرهنگ تمدن اسالمی‬

‫بیت الحکمه بغداد نخستین کتابخانه مسلمانان در بغداد بود که به دست هارون الرشید پایهریزی شد و‬
‫نخستین مرکز مهمی بود که در راستای گسترش علوم تأسیس شد ‪ .‬این مرکز که به هزینه خزانه دولتی‬
‫یا بیت المال اداره می شود محل اجتماع دانشمندان و پژوهشگران و به ویژه مترجمان شایستهای بود‬
‫که کتابهای علمی و فلسفی یونانی را به عربی ترجمه میکردند‬
 ‫نهضت ترجمه و نقش آن در شکوفایی تمدن اسالم‬
‫• پس از آن که اوج دوران فتوح فروکش کرد و قلمرو حکومت اسالمی ثبات یافت و مسلمانان از تدوین اساسی‬
‫علوم اسالمی فراغتی نسبی یافتند ‪ ،‬در پرتو اهتمام و سیاستهای تشویقی برخی از خلفای عباسی با استفاده از‬
‫ثروتهای کالن بیتالمال ‪ ،‬توجه جامعه مسلمانان رفتهرفته به سوی علوم و صنایعی جلب شد که عمدت ًا در‬
‫اختیار تمدنهای غیرمسلمان قرار داشت ‪ ،‬منبع اصلی این توجه به آیات قرآن و احادیث بسیاری بود که مومنان‬
‫را به کسب علم و فن ترغیب می کرد‪ .‬آنچه بیشتر بیش از همه در فراهم آوردن شرایط این حرکت اهمیت‬
‫داشت فتوح مسلمانان و به ویژه استیالی آنان بر سراسر قلمرو ساسانیان و بخشهایی از امپراتوری روم شرقی‬
‫بود ‪ ،‬این سرزمینها هر یک فرهنگ و تمدنی دیرپا داشتند ‪ ،‬اقدامات مهمی در زمینه تجربه علوم بیگانگان به دو‬
‫روش تحت اللفظی و معنایی صورت گرفت عصر ترجمه و این آثار ترجمه شده سبب رونق تعلیم و تعلم در جهان‬
‫اسالمی و ورود انواع علوم شد و این اتفاقات در مجموع سبب تحول بزرگ علمی (رنسانس) در قرن چهارم در‬
‫تمدن اسالمی شد‬
 ‫تولید علم و دستاوردهای علمی مسلمانان‬
‫‪-1‬علم ریاضی‬

‫• ‪-1‬مسلمانان از طریق کتاب محمد بن موسی خوارزمی با نام الجمع و التفریق‬

‫باالحساب الهند با شیوه عددنویسی هندی آشنا شدند ‪ -2‬ابداع علم الجبروالمقابله آمده‬
‫توسط خوارزمی است ‪ -۳‬ابداع کسر های اعشاری توسط ابوالحسن احمدبن ابراهیم‬
‫اقلیدوسی در کتاب الفصول فی الحساب الهندسی آمده است‪ -4‬ابداع اعداد منفی‬
‫توسط ابوالوفا بوزجانی در کتاب فیما یحتاج الیه الکتاب و العمال من علم الحساب‬
‫آمده است ‪ -5‬علم مثلثات مهم ترین اثر خواجه نصیر طوسی در کتاب شکل القطاع‬
‫آمده است‬
 ‫خدمات علمی محمد بن موسی خوارزمی در علم ریاضی‬

‫• مسلمانان از طریق کتاب محمد بن موسی خوارزمی با نام الجمع و التفریق به الحساب الهند با شیوه‬
‫عدد نویسی هندی آشنا شدند ‪ .‬این کتاب خوارزمی کهن ترین کتابی است که درباره علم حساب در‬
‫عالم اسالم نوشته شده است ‪ ،‬امروزه فقط ترجمه التین آن باقی مانده است ‪ .‬این کتاب نخستین‬
‫کتاب حسابی است که از عربی به التین ترجمه شد ‪ .‬مغرب زمین کنونی در علم مربوط به ریاضیات‬
‫و رایانه برای نشان دادن هر روش معین در محاسبه پدیده ها ‪ ،‬اسم خوارزمی را به شکل تحریف‬
‫شده آن ‪ ،‬یعنی به صورت «الگوریتم» به آن اطالق می کند ‪ .‬ابداع علم جبر و طبقهبندی معادالت‬
‫جبری توسط محمد بن خوارزمی در کتاب الجبر و المقابله آمده است‬
‫ابداع کننده اعداد منفی و کسر های اعشاری در علم ریاضی‬

‫• ابداع اعداد منفی توسط ابوالوفابوزجانی در کتاب فیما یحتاج الیه الصانع من اعمال‬
‫الهندسه آمده است ‪ .‬ابداع کسرهای اعشاری توسط ابوالحسن احمدبن ابراهیم‬
‫اقلیدوسی در کتاب الفصول فی الحساب الهندسی آمده است‬
‫توسعه علم ریاضی توسط خواجه نصیرالدین طوسی‬

‫• علم مثلثات توسط خواجه نصیر طوسی در کتاب شکل القطاع آمده است‬
 ‫مهمترین نقش دانشمندان مسلمان در تحول علوم نجوم‬

‫• در زمینه نجوم اسالمی دانش ‪ ،‬دانسته های دانشمندان اسالمی از ترجمه آثار نجومی یونان و به ویژه ترجمه مهمترین‬
‫کتاب نجومی بطلمیوس مجسطی به دست آمد ‪ .‬به دنبال آن ایرادهایی بر نوشتههای بطلمیوس گرفته شد و بر این‬
‫اساس تئوری زمین مرکزی بطلمیوس ‪ ،‬زمین در مرکز جهان قرار داشت و خورشید و ماه و چهار سیاره دیگر در‬
‫دایره های دور زمین میچرخیدند ‪ .‬اما رصدهای دقیق ستارهشناسان اسالمی بذر تردید را در این تئوری کاشت از‬
‫مهمترین رصد ها نوشته های ابن سینا در شرحی است که به مجسطی نوشت ‪ ،‬از اینجا خواجه نصیرالدین طوسی به‬
‫عنوان شارح مجسطی ایرادی مهم بر نظریه زمین مرکزی بطلمیوس وارد کرد ابوریحان بیرونی در کتاب قانون مسعودی‬
‫از کلیات نجومی حاکم بر مجسطی انتقاد کرد و به طروجی اشبیلی اصوالً با چگونگی ترتیب گردش سیارات به دور زمین‬
‫بنا بر رای بطلمیوس مخالفت ورزید این ایرادها و نظریه زمین مرکزی بطلمیوس با کارهای خواجه نصیر به اوج رسید‪.‬‬
‫امروزه تقریباً اثبات شده است که کپلر و کوپرنیک پایهگذاران مهمترین کشف نجومی عالم به عنوان مدل خورشید‬
‫مرکزی این منظومه شمسی در ارائه آرای خود تحت تاثیر دانشمندان اسالمی و از همه مهمتر خواجه نصیرالدین طوسی‬
‫بوده اند‬
 ‫سه دانشمند منجم مسلمان‬

‫• خواجه نصیرالدین طوسی در کتاب التذکره فی الهیه‬

‫• ابن هیثم در کتاب الشکوک علی البطلمیوس‬
‫• ابوریحان در کتاب قانون مسعودی این سه بر نظریه بطلمیوس ایراد گرفتند‬
 ‫علم فیزیک و مکانیک ( علم الحیل‪ :‬علم شناخت ابزارهای‬
‫شگردساز)‬
‫اولین مهندسان جهان اسالمی‬
‫• نخستین مهندسان جهان اسالمی که سه برادر به نامهای احمد ‪ ،‬محمد و حسن از فرزندان‬
‫موسی بن شاکر مشهور به بنوموسی بودند ‪(( ،‬کتاب الحیل)) بنوموسی نخستین اثر مدون شناخته‬
‫شده در زمینه مکانیک در جهان اسالم به شمار میرود ‪ ،‬در این کتاب یکصد دستگاه شرح داده شده‬
‫اند که بیشتر آنها به صورت خودکار و با استفاده از خواص مکانیکی سیاالت کار میکنند ‪ .‬این وسیله‬
‫شامل انواع فواره های خودکار ‪ ،‬ساعت های آبی ‪ ،‬انواع باالبرهای آب ‪ ،‬چرخهای چاه ‪ ،‬آفتابه های‬
‫خودکار و وسایلی مانند اینها هستند‪ .‬نکته جالب در مورد پژوهش های این سه برادر آن است که‬
‫آنان ‪ 5۰۰‬سال پیش از اروپا و برای نخستین بار میل لنگ را در حضور دانشهای فنی به کار بردند‬
 ‫برخی از اختراعات علمی مسلمانان در علم مکانیک‬

‫• جزری‪ :‬انواع فواره های خودکار‪ ،‬ساعت های آبی‪ ،‬انواع باالبرهای آب و چرخهای چاه‪ ،‬آفتابه های‬
‫خودکار‪ ،‬توسط سه برادر معروف به بنوموسی ‪ .‬دیگر مهندس مسلمان جزری است کتاب او فی‬
‫(معرفه الحیل الهندسیه‪ ).‬در این کتاب انواع ساعت های آبی‪ .‬وسایل سرم گرم کننده و شستشوی‬
‫دست‪ .‬فواره ها‪... ..‬‬
‫• ابوالفتح عبدالرحمان خازنی نام کتاب میزان الحکمه‪.‬‬
‫• مکانیک آب گونهها (هیدرولیک) ایستاب شناسی (هیدرواستاتیک) به ویژه دیدگاههای وی درباره‬
‫گرانیگاه ‪ ،‬تعادل اجسام‪ .‬وزن مخصوص‪ ،‬چگالی‪ ،‬ترازو های باالبر‪ ،‬زمان سنج ها و فنون ساختن و به‬
‫کار بستن ابزارهای در این زمینه ‪ ،‬جملگی نشان دهنده تبحر‬
 ‫بزرگ ترین پزشک مسلمانان‬

‫• کتاب (قانون) ابن سینا که مدت ‪ 4۰۰‬سال متن اول علم پزشکی در جهان بود‬
 ‫رازی‬

‫• کتاب (الحاوی) نوشته رازی در زمینه پزشکی است‬

 ‫تفاوت اصلی پزشکی مسلمانان و پزشکی یونان باستان‬

‫• پزشکی یونان فقط نظری بود که این ایراد کتابهایشان بود ‪ ،‬اما پزشکی اسالمی تجربی‬
‫بود ‪ .‬مسلمانان کتاب های یونانی را آزمایشگاهی کردند‬
‫زکریای رازی در زمینه شیمی نام کتاب سراالسرار‬
‫علم شیمی‬

‫دانشمند شیمدان مسلمانان ‪ :‬جابربن حیان‬

‫‪ ‬نوآوری رازی در علم پزشکی ‪ ،‬دو چشم پز شک مسلمان‬

‫رازی فرایند دیدن را درست برعکس آرای جالینوس بسته به پرتوهایی می دانست که‬
‫به چشم می رسند نه آن گونه که جالینوس گفته بود با پرتو هایی ساطع می شود ‪.‬‬
‫دو چشم پزشک مسلمان حنین اسحاق نام کتابش العشر المقاالت فی العین است‬
‫وعلی بن عیسی نام کتابش تذکره الکحالین است‪ .‬دانشمندان چشم پزشک بسیاری از‬
‫عمل های جراحی مثل برداشتن اب مروارید‪...‬‬
 ‫دانشمند مسلمان در دارو شناسی ‪:‬‬

‫ابن بیطار ‪ ،‬نام کتاب ایشان الجامع لمفردات االدویه واالغذیه‪ .‬که‬
‫‪14۰۰‬داروی گیاهی در آن شرح داده می شود‪.‬‬
 ‫فلسفه و علم فلسفه‬

‫• فلسفه واژه یونانی بر گرفته از دو کلمه فیال و سوفیا است که به معنی دوستدار حکمت‬
‫• تعریف فلسفه عبارت است از ‪ :‬مجموعه از کنکاش ها و جستجو های عقلی درباره عالم هستی ومسایل‬
‫پیرامون آن ‪ ،‬مثل مبدا ومعاد آفرینش ‪ ،‬به دنبال کسب حقیقت این جهان وعالم هستی است‪ .‬مکاتب‬
‫• فلسفی عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ .1‬مکتب مشاء‪ :‬بوعلی‬
‫‪ .2‬مکتب فلسفه اشراق‪ :‬شهاب الدین سهروردی‬
‫‪ .3‬مکتب فلسفه صدرا‪ :‬مالصدرا‪ .‬اسفار اربعه مهم ترین کتاب وی است‪.‬‬
 ‫پنج فیلسوف مشهور جهان اسالم‬
‫ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی ( فیلسوف العرب) ‪27۰‬جلد کتاب در رشته های‬
‫مختلف‪-‬فارابی ( معلم ثانی) ‪-‬ابن مسکویه( ‪14‬ج کتاب)‪ -‬ابن سینا بزرگترین‬
‫فیلسوف که دارای نظام فلسفی استواربوده است‪ – .‬اخوان الصفا (جمعیتی در ق‪ 4‬با‬
‫اندیشه های سیاسی اجتماعی دینی فلسفی در بصره‪)....‬‬

‫اولین فیلسوف مسلمان‬

‫ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی(‪185/26۰‬ق)اولین فیلسوف به شمار می آید‬
 ‫جایگاه تاریخ در بین اعراب جاهلی‬

‫اعراب جاهلی سنت شفاهی داشتند اکثر آنها خصوصا قریش سواد چندانی نداشتند‬
‫درک درستی از پیوستگی زمان نداشتند‪ .‬آنچه از گذشته نقل می کردند در قالب شعر‬
‫وخیال پردازی شاعرانه واسطوره سازی از شخصیت ها در ایام العرب بود‪.‬‬
 ‫علل و عوامل گسترش علم تاریخ در بین مسلمانان‬

‫‪ .1‬قرآن با بیان قصص وتعابیری همچون ایام اهلل وسنت اهلل انها را به فرا گیری تاریخ‬
‫تشویق کرد‪.‬‬
‫‪ .2‬نیاز به شناخت سیره پیامبر و اصحاب او چگونگی پیشرفت اسالم ونبردهای آنان‬
‫با دشمنان اسالم همراه با فتوحات و افزایش قلمرو بالد اسالمی‬
‫‪ .3‬شناخت اوضاع واحوال سرزمین های تازه مسلمان‬
 ‫سه مورخ بزرگ جهان اسالم‬

‫ابن سعد (طبقات)‪ ،‬یعقوبی (تاریخ یعقوبی)‪ ،‬ابن هشام (سیره)‪ ،‬ابن مسکویه (تجارب االمم)‪ ،‬ابن اثیر‬
‫(الکامل فی التاریخ) طبری ‪ :‬تاریخ طبری‪.‬‬
 ‫سخن امام علی(ع) درباره اهمیت علم تاریخ‬

‫امام علی علیه السالم به فرزندش امام حسن علیه السالم و دیگر انسانها می فرماید ‪:‬‬
‫فرزندم ‪ ،‬هر چند من عمری به اندازه عمر همه کسانی که پیش از من زیسته اند سپری‬
‫نکرده ام ‪ ،‬اما در اعمال همه انها نگریسته و در اخبارشان اندیشیده ام‪ .‬در آثارشان چنان‬
‫سیر و جستجو کرده ام که گویا هم چون یکی از آنان شده ام بلکه به سبب اگاهی از‬
‫سرگذشت آنان ‪ ،‬گویا با همه آنها ‪ ،‬از اولین تا آخرینشان زندگی کرده ام ‪ ،‬زالل وپاکی‬
‫زندگانی آنان را از تیرگی های آن ‪ ،‬وسودمندی اش را از زیان آن باز شناخته ام‪.‬‬
 ‫جایگاه علم جغرافی بین اعراب جاهلی و مسلمانان‬
‫صوره االرض علم االطوال و االعراض‪.‬علم البلدان‬
‫تاریخ جغرافی نزد اعراب جاهلی محدود به شناخت نام مکان هایی در عربستان و اطراف‬
‫به جهت نیاز آنها به شناخت مراتع و چراگاه ها برای دامهایشان و باد شناسی و اندکی‬
‫حرکات ستارگان را می شناختند‪.‬‬
‫نقش اسالم در شکل گیری دانش جغرافیا در بین مسلمانان‪.‬‬
‫‪ -1‬گسترش سرزمین های جغرافیای اسالم و نیازهای اداری‪-2..‬‬
‫انجام فرایض دینی مرتبط با اطالعات جغرافیایی مثل حج‪ -۳.‬توصیه‬
‫دین به سیر و سیاحت و کسب علم‬
‫‪ ‬دستاوردهای مسلمانان در علم جغرافی ‪ ،‬سه جغرافیا دان بزرگ مسلمانان‬

‫‪ (1‬دانش نقشه نگاری و فن کشتیرانی‬

‫‪ (2‬تهیه جداول نجومی و طول و عرض جغرافیایی و ساخت رصدخانه‬
‫‪ (3‬استفاده از علم ریاضی در علم جغرافیا‬
‫ابن خرداد به (المسالک و الممالک) یعقوبی (البلدان) مسعودی (مروج الذهب ومعادن جواهر)‬
‫ابوریحان بیرونی اولین کسی که محاسبات ریاضی را وارد علم جغرافی کرد ‪ :‬وی‬
‫پایه گذارپیچیده ترین وفنی ترین شاخه های دانش جغرافیا یعنی جغرافیای‬
‫ریاضی است‪ .‬در کتاب تحدید نهایات االماکن‬

‫الصوره المامونیه‬ ‫نقشه ای که دانشمندان مسلمان از جهان ترسیم کردند ‪:‬‬

‫تأثیر تمدن اسالمی بر تمدن غرب و رنسانس غربی‬

‫علوم و فرهنگ و تمدن اسالمی به جهان غرب منتقل شد و جامعه غرب را از‬
‫رخوت و سستی و رکود علمی خارج کرد و افق های جدید علمی به روی غرب‬
‫گشود و غربی ها توانستند با پیشرفت های تمدن اسالمی به پیشرفت های جدید‬
‫نایل شوند و به رنسانس علمی دست یابند و به تمدن امروزی برسند‪.‬‬
 ‫سه راه انتقال علم و آ ثار تمدن اسالمی به جهان غرب‬

‫‪ .1‬ارتباط مسلمانان با مسیحیان در اسپانیا ‪ ،‬ایتالیا ‪ ،‬سیسیل و درجریان جنگ های صلیبی و‬
‫دیگر نقاط جهان اسالم و خارج از جهان اسالم‬
‫‪ .2‬ترجمه کتب عربی به زبانهای اروپایی از قرن پنجم تا هفت‬
‫‪ .3‬تدریس و استفاده از کتب عربی که دانشمندان مسلمان انها را نوشته یا ترجمه کرده بودند‪.‬‬
‫دو نهضت ترجمه درجریان تمدن اسالمی که منجربه رنسانس شد‬

‫‪-1‬نهضت ترجمه در قرن دوم و چهارم که آن ترجمه کتابهای دیگر به زبان عربی بود‬
‫و سبب شکوفایی تمدن اسالمی شد‪.‬‬
‫‪-2‬ترجمه آثار عربی (آثار دانشمندان مسلمان) به زبانهای اروپایی ‪ ،‬این ترجمه سبب‬
‫رنسانس علمی جامعه غرب شد‪.‬‬
‫مهم ترین مترجم در جریان نهضت ترجمه از عربی به التین‬

‫گراردو کرمونایی بی شک مهم‬

‫ترین مترجم در جریان نهضت‬
‫ترجمه از عربی به التین می‬
‫باشد بیش از هفتاد اثر در‬
‫موضوعات مختلف نجوم پزشکی‬
‫فلسفه‪.....‬‬
 ‫تأثیر علوم عقلی و فلسفه اسالمی در جهان غرب‬

‫غربی ها با ترجمه اثار ابن سینا فارابی غزالی با نظریات فلسفی ارسطو‬
‫آشنا شدند در حقیقت مغرب زمین اطالعات خود را درباره ارسطو به‬
‫مسلمانان مدیون است ‪ .‬اروپاییان در نتیجه اشنایی با افکار فیلسوفان‬
‫مسلمان به فلسفه عشق ورزیدند و به مطالعه اثار ارسطو پرداختند‪.‬‬
‫مهمترین فیلسوفان اسالمی که آ ثارشان به زبان التین ترجمه شد‬

‫غزالی ‪ -‬ابن رشد –فارابی –ابن سینا‬

 ‫سه تأثیر پزشکی اسالمی در تمدن غرب‬

‫‪-1‬ترجمه اثار پزشکان اسالمی از عربی به التین‬

‫‪-2‬تاثیر بیمارستان در اروپا تحت تاثیر بیمارستان های تمدن اسالمی‪.‬‬
‫‪-۳‬درمان انواع بیماریها از جمله سرخک حصبه طاعون و انواع جراحی ها‬
‫سه اثر مهم رازی که به زبان التین ترجمه شد‬

‫‪-1‬الجدری و الحصه ( آبله و سرخک)‬

‫‪-2‬الحصی المتولده فی الکلی و المثانه‬
‫‪-۳‬الحاوی‬
‫مهمترین و تأثیر گذار ترین اثر پزشکی اسالمی در تمدن غرب‬

‫کتاب قانون از ابن سینا‬

 ‫زهراوی قرطبی‬

‫رساله های پزشکی ایشان اساس علم جراحی کنونی در اروپا دانسته شده است ‪ ،‬ایشان‬
‫پزشک مسلمان هستند‪.‬‬
 ‫تأثیر ریاضی دانان اسالمی بر ریا ضیات غرب‬

‫مسلمانان از طریق کتاب محمدبن موسی خوارزمی با نام الجمع و التفريق‬

‫بالحساب الهند با شیوه عدد نویسی هندی آشنا شدند ‪ .‬این کتاب خوارزمی کهن ترین کتابی است که‬
‫درباره علم حساب در عالم اسالم نوشته شده است ‪ .‬امروزه فقط ترجمه التین آن باقی مانده است ‪ .‬این کتاب‬
‫نخستین کتاب حساب هست که از عربی به التین ترجمه شد و مغرب زمین کنونی در علوم مربوط به‬
‫ریاضیات و رایانه ‪ ،‬برای نشان دادن هر روش معین در محاسبه پدیده ها ‪ ،‬اسم خوارزمی را به شکل تحریف‬
‫شده آن ‪ ،‬یعنی به صورت (الگوريتم) به آن اطالق میکنند ‪ .‬ابداع علم جبر و طبقه بندی معادالت جبری‬
‫توسط محمدبن خوارزمی در کتاب الجبرو المقابله امده است ‪.‬‬
‫روش محاسبه الگوریتم از دانشمند مسلمان‬

‫خوارزمی‬
‫کتاب ریاضی دانشمندان اسالمی که به زبان های اروپایی ترجمه شد‬

‫شیخ بهایی‬
‫نام کتاب‪:‬خالصه الحساب‬
 ‫تأثیر دانش ستاره شناسی مسلمانان بر تمدن غرب‬

‫‪-1‬طراحی تقویم های مختلف داده های نجومی مربوط به ستارگان تئوری های جدید در‬
‫مورد حرکت ستارگان(نظریه زمین محوری بطلمیوس توسط دانشمندان مسلمان و در ادامه‬
‫ثبت ان توسط کوپرنیک)‬
‫‪-2‬ساخت ابزاراالت نجومی مثل جداول نجومی کره های نجومی و انواع ساخت ساعت ها و‬
‫پاندول ساعت‬
‫مهمترین آ الت نجومی که از جهان اسالم به اروپا منتقل شد‬

‫اصطرالب ‪،‬جداول نجومی‪،‬کره های نجومی ‪،‬انواع ساعت ها‬

 ‫مهمترین کتاب نجومی اسالمی در تمدن غرب‬

‫کتاب جوامع علم نجوم از احمد بن کثیر فرغانی بود هفت قرن مرجع علم نجوم در اروپا بود‬
 ‫تأثیر جغرافیا اسالمی در تمدن غرب‬

‫‪-1‬استفاده از انواع سفرنامه ها کتابهای زمین شناسی نقشه های جغرافیایی و ستاره شناسی‬
‫جغرافیایی‬
‫‪ -2‬استفاده از قطب نما بعد از چینی ها مسلمانان و سپس اروپاییان از ان استفاده کردند‪.‬‬
‫‪-۳‬دریانوردی مسلمانان تاثیر زیادی بر اروپاییان داشت اولین دریانورد پرتغالی با راهنمایی‬
‫احمدبن ماجد (مسلمان بود) توانستند با دور زدن قاره افریقا به سواحل اسیا برسند‪.‬‬
‫اولین چیزی که مسیحیان از جغرافی دانان مسلمان یاد گرفتند‬

‫نخستین چیز کرویت زمین بود که در اسپانیا انجام شد استفاده از قطب نما و دریانوردی‬
‫را نیز اروپاییان از مسلمانان یاد گرفتند‬
‫هنر در تمدن اسالمی و تأثیر آن بر جامعه و تمدن غرب‬
‫‪.‬تعریف هنر‪ :‬خلق زیبایی قابل ادراک برای احساسات و تفکرات بشری‪ .‬ویژگی بارز اثر هنری القاء غیر مستقیم‪.‬‬

‫تعریف هنر اسالمی‪ :‬کوششی برای خلق و نمایاندن ارزش های انسانی و اخالقی و الهی همسو با آموزه های اسالمی و عرفانی در قالب‬
‫کالم‪ ،‬موسیقی‪ ،‬تصویر‪،‬هنرهای تجسمی‪ ،‬نمایشی وشعر‪..‬‬
‫ویژگی های هنر اسالمی‪ :‬ا‪ -‬متعهد و راستین‪ -2‬روشنی و صراحت(عامه فهم) ‪ -3‬خادم عقیده و ایمان‪ -4‬هدفمند و متعالی‬
 ‫‪ o‬احمد بن ماجد و سلیمان سیرافی‬
‫‪ o‬نظر کریستی درباره جایگاه هنر اسالمی‬

‫احمدبن ماجد دریانورد مسلمان که به پرتغالی ها کمک کرد تا با دور زدن قاره افریقا‬
‫به سواحل اسیا برسند ‪ .‬شناخت راه های دریایی هند و چین پنج قرن قبل از‬
‫مارکوپلو توسط دریانورد مسلمان ایرانی به نام سلیمان سیرافی انجام شد‪.‬‬
‫کریستی میگوید بیش از هزار سال اروپا با نظر تعجب به هنرهای زیبایی دنیای اسالمی‬
‫نگاه می کرد و انها را اشیا خارق العاده می دانست‪.‬‬
 ‫شاخه های هنری که مسلمانان در آن استاد بودند‬

‫طالکاری‪ -‬ساخت ظروف گلی‪ -‬کوزه های لعابی‪ -‬صنعت شیشه سازی و‬
‫تزیین و میناکاری‬
 ‫سه راه انتقال هنر در تمدن اسالمی به مغرب زمین‬

‫‪ -1‬میل به زیارت اماکن مقدسه‪ :‬سرازیر شدن مسیحیان برای زیارت اماکن مقدسی که درجهان اسالم‬
‫داشتند‬
‫‪ -2‬عالقمندی اروپاییان به اخذ علوم اسالمی وقتی در سایر حوزه های ریاضی شیمی از‬
‫مسلمانان استفاده می کردند از اثار هنری مسلمانان نیز استفاده می کردند‪.‬‬
‫‪ -3‬مبادالت بازرگانی خرید و فروش اشیا و کاالی هنری اسالمی و گاها کپی کردن ویژگی های انها توسط‬
‫هنرمندانشان‬
 ‫نام برخی از آ ثار هنر اسالمی که اکنون در موزه های اروپایی نگهداری می شود‬

‫‪ -1‬جعبه ای از چوب ساخته شده با ورقه ای از شاخ و برگ نقره ای که در کلیسای ژرونا نگهداری میشود‪.‬‬
‫‪ -2‬کوزه ای متعلق به قرن سیزدهم که در گنجینه ویکتوریا و البرت اروپا نگهداری می شود‪.‬‬
‫‪ -۳‬مهمترین انها اسطرالب که قدیمی ترین آن در موزه اکسفورد اروپا نگهداری می شود‪.‬‬
‫سه نوع پارچه که از جهان اسالم به غرب منتقل شد‬
‫‪-1‬فاستونی‬
‫‪-2‬دمسه‬
‫‪-3‬گرانادین‬
 ‫جایگاه ابریشم تولیدی ایران در غرب‬

‫تولیدات ابریشمی مسلمانان نیز به اروپا رفته و خانم های اروپایی در جشن های درباری‬
‫از آن استفاده می کردند پارچه های ابریشمی ساخت ایران و سوریه در حال حاضر در‬
‫موزه های برلین موجود است‪.‬‬
‫نقش مسلمانان در صنعت کاغذ چاپ و صحافی و تأثیر آ ن بر تمدن‬
‫اروپایی‬

‫اولین کارخانه کاغذسازی در اندلس وسیسیل را اندازی شد‪.‬صنعت صفحه ارایی صنعت‬
‫چاپ کتاب سنگی و‪..‬‬
 ‫نام االت موسیقی که مسلمانان اختراع کردند‬

‫فارابی رباب و قانون‪ -‬نی نیز اختراع مسلمانان بود در قرن دوم‪ -‬البیاض و ابوالمجد‬
‫ارغنون را در قرن پنجم ساختند‪ -‬ارموی سنتور چارگوش را ساخت گیتار نقاره نیز از‬
‫اختراعات مسلمانان است‪.‬‬
 ‫دانشمندان مسلمان که در موسیقی کتاب نوشتن‬

‫فارابی کتاب احصاالعلوم و الموسیقی الکبیر را نوشت ابن سینا در کتاب شفا و کتاب‬
‫موسیقی بجا مانده از او به زبان فارسی دانشنامه اعالیی است‪ .‬ارموی نام کتابش االدوار‬
‫رساله اشرقیه‬
 ‫مهمترین آثار معماری تاریخی مسلمانان‬

‫آرامگاه شاه اسماعیل در بخارا مسجد جامع اصفهان مسجد شیخ لطف اهلل مسجد جامع‬
‫قرطبه در اسپانیا مدینه الزهرا سوق القنادیل در فسطاط مصر کاخ الکازرا کاخ الخضرا‬
 ‫تأثیر گذاری معماری اسالمی بر معماری غرب‬

‫‪1‬ساخت قلعه های نظامی درجریان جنگ های صلیبی را از مسلمانان یاد گرفتند‪.‬‬
‫‪2‬ساختن کنگره هایی بنام ماچیکولیشن‬
‫‪۳‬ساخت کلیسا متاثر از معماری های مسلمانان‬
‫اعتراف سه دانشمند غربی به تأثیر پذیری معماری غرب از معماری اسالمی‬

‫دولور نویسنده کتاب تاریخ پاریس می گوید برای ساخت کلیسا نوتردام جمعی از معماران اسالمی را‬
‫استخدام کردند‪2 .‬میسو لونرمان میگوید تاثیر معماری اسالمی در بسیاری از کلیساهای فرانسه به اشکارا‬
‫نمایان است‪۳ .‬میسیو پیریس اوینی می گوید ساخت برج هایی که تا اواخر قرن شانزدهم میالدی در اروپا‬
‫بوده است از مسلمانان نمونه برداری شده است‪.‬‬
 ‫عوامل درونی افول و رکود تمدن اسالمی‬
‫علل اصلی تبدیل نظام سیاسی بعد از پیامبر از نظام امامت به نظام خالفت و سپس تبدیل ان به نظام مطلقه پادشاهی و به تبع این تغییر اساسی در‬
‫ساختار سیاسی و فرهنگی جامعه‪ ،‬عواملی چون استبداد‪ ،‬دنیاگرایى‪ ،‬تحجر و دور شدن از آموزه های اسالم راستین تمدن اسالمی را از درون پوک‬
‫کرد ‪ ،‬در جامعه استبدادى همه مسائل تحت تأثیر عالیق و سلیقه هاى یک فرد قرار دارد و شاید بتوان گفت که کمترین آسیب آن‪ ،‬از بین رفتن‬
‫حقوق فردى است‪ .‬در جامعه استبداد زده‪ ،‬مخروط استبداد شکل میگیرد ؛ به گونه اى که حق و حقوق نامحدود هر عنصر و یا عناصر یک رده نسبت‬
‫به رده هاى پایین تر‪ ،‬بدیل خود را در بی حقوقى مطلق آن عنصر یا عناصر در پیوند با رده باالتر مییابد؛ یعنى تلفیقى از بى حقوقى و قدرتمندى‬
‫همزمان ‪ ،‬ذهنیت آدمیان را به تباهى مى کشاند و تحمل این وضعیت ناهنجار به خصوص براى ذهنهاى آزاد بسیار مشکل خواهد شد‪ .‬بنابراین‪ ،‬وقتى‬
‫همه چیز تحت تأثیر عوامل مختلف مبتنى بر استبداد و مهمتر از همه اراده فرمانرواى مستبد شکل بگیرد‪ ،‬چگونه مى توان منتظر رشد و پیشرفت‬
‫تعامالت اجتماعى از جمله روابط اقتصادى‪ ،‬اجتماعى و سیاسى و به طور کل‪ ،‬فرهنگى آن جامعه باشیم ‪ .‬پیامبراکرم صلى اهلل علیه و آله به عنوان پیام‬
‫آور اسالم ‪ ،‬شیوه زندگى خود را به گونهاى تنظیم کرده بود که کاملًا از هر نوع اسراف و تبذیر و تجمل به دور باشد ‪ .‬خوراک و مسکن و پو شاک او‬
‫همانند عادى ترین افراد جامعه بود و از هر نوع تجمل پرهیز مى کرد ‪ .‬پس از وفاتش ‪ ،‬شیوه زندگى خلفاى راشدین نیز به او شباهت داشت ‪ .‬آنها نیز‬
‫سعى مى کردند تا با تبعیت از اسالم راستین و شیوه زندگى رسول اکرم از تجمالت مادى پرهیز کنند و خود به الگویى مناسب براى زندگى سایر‬
‫مسلمانان مبدل شوند‪ .‬در حالى که با شروع خالفت امویان دنیاگرایى و تجمل ‪ ،‬منجر به دورى مسلمانان از اسالم راستین شد همچنان که عامل‬
‫تحجر نیز مانعى بر سر راه تعقل و نو اندیشى و باعث رکود تمدن و فرهنگ اسالمى بوده است‪ .‬وقتی در جامعه ای مسئوالن به سمت دنیاگرایی بروند‬
‫جامعه به سمت انحطاط می رود‬
 ‫عوامل بیرونی افول و رکود تمدن اسالمی‬
‫جنگهای صلیبی‪ ،‬حمله مغول و سقوط اندلس بوده است که این امر را هم مسلمانان و هم مسیحیان قبول دارند‪ « .‬انگیزه دینى و مذهبى »‬
‫بدون شک یکى از قوى ترین دالیل جنگهاى صلیب البته دالیل بسیارى براى این جنگها ارائه شده است که از آن جمله مى توان به این‬
‫موارد اشاره کرد ‪ :‬افزایش نفوذ پاپ در جوامع مسیییحى ؛ جلوگیر از پیشرفت ترکان سلجوقى در آسیاى صغیر و سقوط قسطنطنیه‬
‫و ورود آنها به شبه جزیره بالکان ؛ جوش وخروش شوالیه ها براى ابراز وجود و قهرمانى و دستیابى به منصب پادشاهى اورشلیم ؛ و مهمتر از همه‪،‬‬
‫ساختار اجتماعى و سیاسى کشورهاى اروپایى ‪ .‬جنگهای صلیبی که نزدیک به دو قرن ادامه داشت ‪ ،‬پیامدهای منفی و جبران ناپذیر متعددی در‬
‫عرصه های فرهنگی ‪ ،‬اجتماعی ‪ ،‬سیییاسییی ‪ ،‬اقتصادی و ‪ ...‬برای تمدن اسالمی در پی داشت ‪ .‬مغوالن از شرق آسیا به ممالک اسالمى یورش‬
‫بردند و سلطان محمد خوارزم شاه ‪ ،‬پادشاه ایران را شکست داده و وى را وادار به فرار کردند ‪ .‬درحقیقت قرن سیزده میالدى‬
‫را مى توان قرن وحشت نامگذارى کرد ‪ ،‬زیرا این قرن توأم با جنبش وحشیها و از میان رفتن تمدنها بود‪ .‬جهان اسالم در طول تاریخ حمالت سختى را‬
‫از جانب بیگانگان تجربه کرد‪ .‬اما به جرئت مى توان گفت که هیچ کدام از این تجارب به اندازه حمله مغوالن تلخ و سهمگین نبوده است‪ .‬در این گفتار‬
‫کوتاه سعى بر این است تا نقش طوفان سهمگین مغوالن را در رکود فرهنگ و تمدن اسالم نشان دهیم‪ .‬دوره دویست ساله حاکمیت مغوالن یکى از‬
‫ناگوارترین دورههاى تاریخى کشورهاى اسالمى محسوب مى شود که طى آن بر اثر اعمال وحشیانه مغوالن زیانهاى جبران ناپذیرى بر پیکر فرهنگ و‬
‫تمدن اسالمى وارد آمد ‪ ،‬یکى از جبران ناپذیرترین خرابیهاى مغوالن در سقوط بغداد‪ ،‬نابودى کتابخانه ها و از دست رفتن چند هزار جلد کتاب بود که‬
‫طعمه شعله هاى آتش شد‪ .‬به گفته ابن خلدون ‪ ،‬مغوالن آنقدر کتاب های بی شماری به دجله انداختندکه پلى استوار به وجود آمد و روستاییان و‬
‫سواران مى توانستند از یک کرانه به کرانه دیگر روند کتابهاى بى شمار به دجله انداختند که سقوط بغداد‪ ،‬مرکز خالفت اسالمى و اقتدار سیاسى‬
‫جهان اسالم از دست رفت و مکانهاى مقدس اسالمى مانند مساجد‪ ،‬مدارس و حوزههاى علمى ویران شدند یا به طور کلى از فعالیت بازماندند‪ .‬در‬
‫مورد انحطاط مسلمانان در اندلس نظریات مختلفى ارائه شده است که مى توان آنها را به سه دسته عوامل داخلى‪ ،‬عوامل خارجى و عوامل ژئوپلیتیکى‬
‫تقسیم کرد‪.‬‬
 ‫علل سه گانه سقوط اندلس‬
‫در مورد انحطاط مسلمانان در اندلس نظریات مختلفى ارائه شده است که مى توان آنها را به سه دسته عوامل داخلى‪ ،‬عوامل خارجى و عوامل ژئوپلیتیکى تقسیم کرد‪.‬‬
‫اندلس در دوران حکومت بنى امیه به دست مسلمانان افتاد‪ .‬در این دوران بدعتها و انحرافات فراوانى در نظام ارزشى اسالم ایجاد شده بود که مى توان به موارد زیر اشاره‬
‫کرد‪:‬‬
‫‪ .1‬تبدیل حکومت اسالمى به حکومت استبدادی‪ ،‬موروثی و فردی‪.‬‬
‫‪ . 2‬از میان رفتن مساوات و حاکم شدن امتیازات نژادی و خانوادگی‪.‬‬
‫‪ . ۳‬صرف درآمد حکومت درتجمل و خوشگذرانى و فاصله گرفتن از رفتارهای اسالمی‪.‬‬
‫‪ . 4‬دستگیرى‪ ،‬حبس‪ ،‬شکنجه‪ ،‬کشتار و گاه قتلعام مخالفان‪.‬‬
‫موفقیت پى درپى مسییلمانان در جنگهاى متعدد و فتحمناطق وسیییعى از اروپا و ناکامى مسیییحیان در جنگهاى صییلیبى‪ ،‬ضییربه شییدیدى براى اروپاییان محسوب‬
‫مى شد‪ .‬آنها براى عقب راندن مسلمانان به ویژه از منطقه اندلس طرحى دراز مدت تدوین کردند که این طرح داراى دو بخش بود‪:‬‬
‫‪. 1‬تهاجم نظامى و باز پسگیرى سرزمین اسپانیا ‪ ،‬تهاجم فرهنگى‪ .‬در توضیح تهاجم فرهنگی باید گفت یکى از عوامل اصلى در انحطاط مسلمانان اندلس‪ ،‬تبلیغات یا به‬
‫عبارتى‪ ،‬هجوم فرهنگى اروپا علیه اسالم بود‪ .‬آنها توانستند طى برنامهاى طوالنى مدت‪ ،‬تخم رخوت‪ ،‬بى اعتقادى و بى اعتنایى را در جامعه مسلمانان بپاشند و انتقام سختى‬
‫از مسلمانان بگیرن ‪ .‬ضربه پیروزیهاى اولیه مسلمانان در اندلس به اندازهاى سهمگین بود که خود پاپ شخصاً وارد عمل شد و نفوذ دینى اش را براى نابودى مسلمانان‬
‫اندلس به کار گرفت و در این راه از اختالفات میان سرداران و حاکمان مسلمان نهایت بهره را برد‪ .‬یکى از این سرداران مسلمان عرب که به مسیحیان بسیار یارى رساند‪،‬‬
‫براقبن عمار است‪ .‬وى در بحث و گفتگوهاى مختلف با سرداران مسیحى و مقامات کلیسا به آنها توصیه می کردند که ضمن خود دارى از رویارویى مستقیم با مسلمانان‪ ،‬با‬
‫بستن پیمان و معاهده در چند حوزه سعى کنند تا جامعه اسالمى را از درون پوک و تهى سازند‬
‫وى به آنها گفت که باید در سه چیز پیمان ببندند‪ :‬آزادى در تبلیغ دین‪ ،‬آزادى در آموزش به مسلمانان‪ ،‬و آزادى در تجارت با آنها‪ .‬به نظر او دو عامل‬
‫نخست باعث شد که مسلمانان و به خصوص جوانان مسلمان به خاطر حس طبیعى به آموزگار‪ ،‬براى مسیحیان و اروپاییان نوعى برترى فکرى و نژادى‬
‫قایل شوند و آنها را قویتر و عالى مقامتر از خود بدانند و در برابر عقاید دینى خود سست و بى تفاوت شوند‪ .‬عامل سوم هم مى توانست در ترویج خوراک‬
‫و پوشاک و نوشیدنیهاى حرام در بین مسلمانان مؤثر باشد و آنان را به تدریج بى قید و الابالى کند‪ .‬اینگونه بود که مسیحیان با توسل به چنین ترفندهاى‬
‫زیرکانه اى توانستند با آلوده ساختن جامعه اسالمى‪ ،‬بهتدریج و آهسته شهرهاى دیگر اسپانیا را نیز یکى پس از دیگرى به تصرف خود درآوردند‪.‬‬
‫عوامل ژئوپلیتیکى مؤثر در سقوط اندلس اسالمى ‪ :‬نکته مهم ژئوپلیتیکى در خصوص فتوحات مسلمانان در اندلس این است که شبه جزیره ایبرى اندلس‬
‫به طور کامل فتح نشد و به تصرف کامل مسلمانان درنیامد؛ مخصوصاً در شمال غربى‪ ،‬ناحیه بزرگى از اندلس دست نخورده باقى ماند‪ .‬در سایر نقاط هم‬
‫مناطقى وجود داشت که مسلمانان تسلط مؤثرى بر آنها نداشتند‪ .‬مسیحیان که کل اسپانیا را از دست داده بودند‪ ،‬نوار باریکى را در سواحل شمال اسپانیا‬
‫در کنار خلیج بیسکاى براى خود به مثابه پلى حفظ کردند تا شاید بتوانند از همین مکان با استفاده از ضعف و اختالفات داخلى و بى توجهى مسلمانان‪،‬‬
‫بهصورت تدریجى به سوى جنوب گسترش یافته و به تدریج اسپانیا را به دامن مسیحیت بازگردانند‪.‬‬
 ‫نقش تهاجم فرهنگی در سقوط اندلس‬
‫در توضیییح تهاجم فرهنگی باید گفت یکى از عوامل اصلى درانحطاط مسلمانان اندلس‪ ،‬تبلیغات یا به عبارتى‪ ،‬هجوم فرهنگى اروپا‬
‫علیه اسالم بود‪ .‬آنها توانسییتند طى برنامهاى طوالنى مدت‪ ،‬تخم رخوت‪ ،‬بى اعتقادى و بى اعتنایى را در جامعه مسییلمانان بپاشند‬
‫و انتقام سختى از مسلمانان بگیرند‪ .‬ضربه پیروزیهاى اولیه مسلمانان در اندلس به اندازهاى سهمگین بود که خود پاپ شخصاً وارد‬
‫عمل شد و نفوذ دینی اش را براى نابودى مسلمانان اندلس به کار گرفت و در این راه از اختالفات میان سرداران و حاکمان مسلمان‬
‫نهایت بهره را برد‪ .‬یکى از این سرداران مسلمان عرب که به مسیحیان بسیار یارى رساند‪ ،‬براقبن عمار است ‪ .‬وى در بحث و‬
‫گفتوگوهاى مختلف با سرداران مسییحى و مقامات کلیسیا به آنها توصییه مى کرد که ضمن خوددارى از رویارویى مسیتقیم با‬
‫مسلمانان‪ ،‬با بستن پیمان و معاهده در چند حوزه سعى کنند تا جامعه اسالمى را از درون پوک و تهى سازند‪ .‬وى به آنها گفت که‬
‫باید در سه چیز پیمان ببندند‪ :‬آزادى در تبلیغ دین‪ ،‬آزادى در آموزش به مسلمانان‪ ،‬و آزادى در تجارت با آنها‪ .‬به نظر او دو عامل‬
‫نخست باعث شد که مسلمانان و به خصوص جوانان مسلمان به خاطر حس طبیعى به آموزگار‪ ،‬براى مسیحیان و اروپاییان نوعى‬
‫برترى فکرى و نژادى قایل شوند وآنها را قوى تر و عالى مقامتر از خود بدانند و در برابر عقاید دینى خود سست و بى تفاوت شوند‪.‬‬
‫عامل سوم هم مى توانست در ترویج خوراک وپوشاک و نوشیدنیهاى حرام در بین مسلمانان مؤثر باشد و آنان را به تدریج بى قید و‬
‫الابالى کند‪ .‬اینگونه بود که مسیحیان با توسل به چنین ترفندهاى زیرکانه اى توانستند با آلوده ساختن جامعه اسالمى ‪ ،‬بهتدریج و‬
‫آهسته شهرهاى دیگر اسپانیا را نیز یکى پس از دیگرى به تصرف خود درآوردند‪.‬‬
 ‫نقش عامل ژئوپلتیک در سقوط اندلس‬

‫فتح نشدن نوار باریکی در شمال اسپانیا که محلی برای نفوذ مسیحیان گردید ‪ ،‬مسلمانان‬
‫زمانیکه اندلس را فتح کردند مناطقی را فتح نکردند و همین مناطق نقطه شروع باز پس‬
‫گیری مسیحیان بود‪.‬‬
 ‫استحاله تمدن اسالمی‬
‫استحاله یعنی تحول و دگرگونی در ماهیت چیزی اگر ماهیت چیزی عوض شود می گوییم استحاله شد ‪.‬‬
‫تمدن اسالمی بعد از رکود و افول اصالت خود را از دست داد و متاثر از تمدن غرب شد‪ .‬فرهنگ وتمدن غرب حاکم بر تمدن اسالمی‬
‫می شود‪ .‬عوامل استحاله‪1 :‬استعمار ‪2‬شرق شناسی ‪ ۳‬صهیونیسم استعمار‪ :‬استعمار در لغت به معنای طلب ابادانی است‪ .‬و در‬
‫اصطالح تسلط سیاسی اقتصادی فرهنگی ملتی نیرومند بر ملتی ضعیف و نگه داشتن انان در وضعیتی عقب مانده می باشد‬
‫استعمارگران به بهانه آباد کردن وارد یک کشور شده و منابع آن را غارت می کنند ‪ ،‬لذا به عمل انان استعمار گفته می شود‪.‬‬
‫شرق شناسی‪ :‬مشتمل بر یک سری مطالعات است که هدف از آن شناخت سرزمینها ادیان و مذاهب خصوصیات سیاسی اجتماعی‬
‫اقتصادی فرهنگی تاریخی و ملی مردم مشرق زمین است‪ .‬که برای تسلط بر انان صورت می گیرد و شرق شناسان را که عهده دار این‬
‫کار هستند می توان فانوس کشان استعمار نامید ‪ ،‬در واقع انگیزه شرق شناسان شناخت نقاط قوت و ضعف مردم مشرق زمین و دیگر‬
‫کشورهای عقب افتاده بوده است‪ .‬صهیونیسم‪ :‬جنبش سیاسی طرفدار بازگشت یهودیان به سرزمین فلسطین و ایجاد کشور اسرائیل‬
‫است‪ .‬این جنبش در اواخر قرن نوزدهم توسط تئودورهرتزل بنا نهاده شد و توانستن با همکاری قدرتهای جهانی در سال ‪ 1948‬کشور‬
‫اسراییل را تاسیس کنند ‪ ،‬بنای رژیم صهیونیستی بر نژادپرستی ایجاد تفرقه در جهان اسالم و هدف های توسعه طلبانه و تسلط بر‬
‫دنیا می باشد‪.‬‬
 ‫استعمار و ادوار استعمار‬
‫استعمار در لغت به معنای طلب ابادانی است‪ .‬و در اصطالح تسلط سیاسی اقتصادی فرهنگی ملتی نیرومند بر ملتی ضعیف و نگه داشتن انان در‬
‫وضعیتی عقب مانده می باشد استعمارگران به بهانه اباد کردن وارد یک کشور شده و منابع ان را غارت می کنند لذا به عمل انان استعمار گفته‬
‫می شود‪ .‬استعمار ریشه در غریزه قدرت طلبی بشر دارد و پیشینه ان همزاد زندگی انسان است‪ .‬اما تاریخ مکتوب استعمار به دوران باستان و‬
‫زمانی برمیگردد که فینیقی ها که دریا نوردان قهاری بودند به حوزه مدیترانه و سپس کرانه افریقا روی اوردند‪ .‬اما با این وجود اغاز استعمار را به‬
‫صورت گسترده باید به قرن ‪ 15‬میالدی مربوط دانست‪ .‬قرن ‪ 15‬م شاهد تحول و نوزایی اروپا یا رنسانس و تغییرات فکری و مذهبی و تحوالت‬
‫عظیم علمی و صنعتی است از اینجا اروپاییان شروع به کشف سرزمینهای تازه میکنند‪ .‬در اثر وقوع انقالب صنعتی در اروپا ساخت کشتی های‬
‫بزرگ سالح های اتشین استفاده از قطب نما راه سفرهای اکتشافی دریایی را به روی اروپاییان گشود‪ .‬ادوار استعمار‪ - 1 :‬استعمار کهنه یا قدیم‬
‫یا کالسیک که از قرن ‪ 15‬تا ‪ 19‬ادامه داشته است‪ .‬ویژگی های ان ‪1 :‬بصورت اشکار و بدون پرده پوشی انجام میگرفت‪ 2 .‬بصورت مستقیم و‬
‫توسط کشور استعمارگر انجام میشد‪۳ .‬با استفاده از نیروی نظامی و اشغال کشور مستعمره انجام میشد‪ .‬در ادامه متوجه شدن این نوع استعمار‬
‫سبب واکنش مردم کشور مستعمره می شد‪ .‬استعمار نو يا جديد‪ :‬عبارت است از نوعی استعمار که در لباسی تازه از طریق سلطه و کنترل‬
‫فرهنگی و سیاسی همان اهداف استعمار قدیم را دنبال می کند اهداف همان غارت و چپاول کشورهای مستعمره است اما ابزار تغییر می کند‪.‬‬
‫ابزارها شامل‪ :‬رجال سیاسی وابسته _ روشنفکران غرب زده_ نهادهای بین المللی_ شرکت های بین المللی_ جهانی سازی استعمار فرانو يا‬
‫تلفیقی‪ :‬در این نوع استعمار عالوه بر استفاده از شیوه های دو نوع پیشین از شیوه های جدیدی مثل رسانه ‪ ،‬اینترنت و یارانه در دستور کار قرار‬
‫میگیرد‪.‬‬
 ‫ابزار استعمار نو‬

‫‪ -1‬رجال سیاسی وابسته مثل روی کار آوردن رضاخان ‪ - 2‬روشنفکرانان غرب‬
‫زده ‪ - ۳‬نهادهای بین المللی ‪ - 4‬شرکت های بین المللی ‪ - 5‬جهانی سازی‬
 ‫انگیزه اولیه و ثانویه استعمارگران‬

‫انگیزه اولیه‪ :‬دستیابی به طال و اشیا قیمتی مثل عاج فیل و کشف معادن طال _ انگیزه های ثانويه‪ :‬با‬
‫وقوع انقالب صنعتی در قرن ‪ 18‬م در غرب و ساخت ماشین االت غول پیکر تولیدی و پدید امدن‬
‫تکنولوژی های جدید که به ان نقالب صنعتی گفته می شود نیاز به مواد خام اولیه و فروش کاالهای مازاد‬
‫بر مصرف سبب تداوم انگیزه و گسترس استعمار گردید‪.‬‬
 ‫تاریخچه ورود استعمارگران به آسیا و خلیج فارس‬

‫استعمار در اسیا‪ :‬اقای واسکودووامای پرتغالی در سال ‪ 1498‬به کمک احمدبن ماجد از طرق دریا به هند‬
‫رسید و این اولین ورود استعمارگران به اسیا بوده است و به تبع ان کشورهای دیگر خبردار شدن و امدند البته‬
‫استعمار در جاهای مختلف بوده است‪ .‬استعمار در خاورمیانه و خلیج فارس‪ :‬البوکرک پرتغالی در سال ‪1512‬‬
‫جزیره هرمز را در خلیج فارس اشغال می کند این اولین ورود استعمارگران به خلیج فارس است که بعدها شاه‬
‫عباس صفوی با کمک انگلیسی ها انها را از انجا بیرون می کنند‪ .‬نام بندرعباس که قبال بندرگمرون گفته میشده‬
‫از نام شاه عباس گرفتند‪.‬‬
 ‫عوامل ورود سلطه استعمارگران در ایران‬

‫موقعیت جغرافیایی ایران در مسیر دستیابی به هند و روی کار امدن ‪ ،‬شاهان بی کفایت قاجار و کشف نفت در‬
‫خاورمیانه و ایران سبب ورود و گسترش استعمارگران به ایران و خاورمیانه می گردد‪ .‬بعدها امریکا هم خود نیز‬
‫یک کشور استعمارگر می شود این علل و عوامل و حوادث سبب دخالت کشورهای اروپایی در خاورمیانه و‬
‫ایران شد‪ .‬و دولت انگلیس مسبب جنایات بسیاری در ایران گردید‪ .‬که شامل‪- 1 :‬اشغال بوشهر در ‪1856‬‬
‫میالدی ‪- 2‬نسل کشی ‪9‬میلیون ایرانی در جنگ جهانی اول ‪ - ۳‬روی کار اوردن پهلوی ‪- 4‬دخالت در کودتای‬
‫‪ 28‬مرداد ‪- 5‬تجزیه ایران بخش های زیادی را از ایران جدا کردند مثل سمرقند بخارا بلخ و‪ ....‬و اخرین جایی‬
‫که از ایران جدا شد بحرین بوده است‪- 6 .‬تحمیل قراردادهای ننگین استعماری‬
 ‫برخی جنایات استعمار انگلیس در ایران‬
‫دولت انگلیس مسبب جنایات بسیاری در ایران گردید‪ .‬که شامل‪– 1 :‬اشغال بوشهر در ‪ 1856‬میالدی ‪- 2‬نسل کشی ‪9‬میلیون ایرانی در‬
‫جنگ جهانی اول ‪- ۳‬روی کار اوردن پهلوی ‪- 4‬دخالت در کودتای ‪ 28‬مرداد ‪– 5‬تجزیه ایران بخش های زیادی را از ایران جدا کردند‬
‫مثل سمرقند بخارا بلخ و‪ ....‬و اخرین جایی که از ایران جدا شد بحرین بوده است‪– 6 .‬تحمیل قراردادهای ننگین استعماری‬
‫اظهارنظر دو نويسنده اروپايی درباره جنايات استعمارگران اروپايی‪:‬‬
‫ویلیام هاویت‪ :‬بربریت و فجایع وحشیانه ای که نژادهای به اصطالح مسیحی در هر نقطه جهان و بر ضد هر کشور تسخیرشده انجام‬
‫دادند در هیچ نسلی از تاریخ و هیچ نژادی هرقدر وحشی و عقب افتاده وبی رحم باشند نظیر ندارد‪.‬‬
‫برناردلويیس می گويد ‪ :‬انهایی که با تفکر مدرن اشنایی دارن میدانند که در توسعه طلبی غربی کیفیت ویژه ای از غفلت اخالقی وجود‬
‫داشت که توسعه طلبی های نسبتا بی تزویر قبلی مثل مغوالن ‪ ،‬عربها و عثمانی ها ‪ ،‬آزتک ها حتی روسها را که دریای بالتیک تا‬
‫اقیانوس ارام به زیرسلطه انها درامد فاقد ان بودند‪.‬‬
 ‫آثار و پیامدهای استعمار در جهان اسالم‬
‫‪- 1‬اقتصادی‪ :‬چپاول معادن و منابع‪ -‬تخریب اقتصاد سنتی و بومی‪ -‬تحمیل امتیازات و توافقات استعماری –تحمیل اقتصاد تک‬
‫محصولی و وابسته –ترویج مصرف گرایی بویژه در کاالهای غربی که نتیجه ان عقب ماندگی و وابستگی به کشورهای غربی میشود‬
‫‪- 2‬سیاسی‪ :‬مداخالت فراوان در امور کشورها و آوردن مهره های سرسپرده مثل رضاخان و اتاتورک‪-‬تجزیه کشورهای اسالمی‬
‫مثل امپراطوری عثمانی‪ -‬تغییر و تخریب خطوط مرزی کشورهای اسالمی برای ایجاد جنگ و اختالف بین کشورهای اسالمی‪-‬‬
‫–‬ ‫انگلیسی‬ ‫شیعه‬
‫‪ -۳‬فرهنگی‪ :‬سرقت آثار و اشیا فرهنگی – تشدید اختالفات فرهنگی و ایجاد فرقه های جدید‪ -‬ترویج فرهنگ ابتذال‪ -‬تعلیم و‬
‫تربیت روشنفکران وابسته برای تبلیغ ایده وارزشهای غربی و نفوذ و جاسوسی‬
 ‫جهانی سازی و نقش آن را در استحاله تمدن‬

‫جهانی شدن عبارت است از‪ :‬اشاعه و تثبیت مبانی اخالقی ارزشها ساختارهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی جوامع‬
‫پیشرفته غربی در جوامع توسعه نیافته یا در حال توسعه‪ .‬به اعتقاد گروهى از همین اندیشمندان‪ ،‬پیامدهاى منفى جهانى شدن به‬
‫بعد اقتصادى محدود نمى شود و کشورهاى امپریالیستى سعى مى کنند که فرهنگ خود را بر کشورهاى دیگر تحمیل کنند‪ .‬مثلًا‬
‫ایاالت متحده در قالب فیلمهاى هالیوودى سعى میکند تا فرهنگ مصرف و الگوى زندگى امریکایى را در سطح جهان گسترش دهد‬
‫تا آنجا که برخى جهانى شدن را برابر با امریکایى شدن مى دانند‪ .‬ترویج الگوهاى سیاسى و حکومتى تحت لوای دموکراسى و‬
‫ارزشهاى لیبرالى از جمله ( حقوق بشر) عامل دیگرى است که در تضعیف حاکمیت کشورهاى جهان سوم نقش داشته است‪.‬‬
 ‫‪-2‬شرق شانسی صهیونیسم و نقش آن در استحاله تمدن اسالمی‬

‫‪-2‬شرق شناسی مشتمل بر یک سری مطالعات است که هدف از ان شناخت سرزمینها ادیان و مذاهب خصوصیات‬
‫سیاسی اجتماعی اقتصادی فرهنگی تاریخی و ملی مردم مشرق زمین است‪ .‬که برای تسلط بر انان صورت می گیرد و‬
‫شرق شناسان را که عهده دار این کارند می توان فانوس کشان استعمار نامید در واقع انگیزه شرق شناسان شناخت نقاط‬
‫قوت و ضعف مردم مشرق زمین و دیگر کشورهای عقب افتاده بوده است‪.‬‬
‫‪-۳‬صهیونیسم‪ :‬جنبش سیاسی طرفدار بازگشت یهودیان به سرزمین فلسطین و ایجاد کشور اسرائیل است‪ .‬این جنبش‬
‫در اواخر قرن نوزدهم توسط تئودورهرتزل بنا نهاده شد و توانستن با همکاری قدرتهای جهانی در سال ‪ 1948‬کشور‬
‫اسرائیل را تاسیس کنند‪ ،‬بنای رژیم صهیونیستی بر نژادپرستی ایجاد تفرقه در جهان اسالم و هدف های توسعه طلبانه و‬
‫تسلط بر دنیا می باشد‪ .‬مسیحیان اروپایی برای انتقال نزاع تاریخی بین یهودیت و مسیحیت به ایجاد شکاف و گسل در‬
‫قلب جهان اسالم دست زدند و اقدام به تاسیس رژیم صهیونیستی کردند که سبب جنگ و خونریزی و درگیری و تفرقه‬
‫در جهان اسالم و کشورهای عربی شد و این اتفاق سبب بسط و توسعه استعمار و استحاله تمدن و جامعه اسالمی شد‪.‬‬
 ‫بیداری اسالمی در تمدن اسالمی‬

‫( مسلمانان )خصوصا جهان عرب با مشاهده پیشرفت های جهان غرب در حوزه های مختلف نظامی سیاسی‬
‫فرهنگی به عمق عقب ماندگی خود پی بردند اندیشمندان اسالمی به تحقیق و مطالعه در مورد علل عقب‬
‫ماندگی جهان اسالم پرداختنمد و با ارائه اندیشه های ایدئولوژی ها و دیدگاه ها و راهکارهایی به بیان‬
‫راهکارهای جبران عقب ماندگی جهان اسالم پرداختند که توانستند با ایجاد اگاهی و روشنگری در میان مردم و‬
‫بویژه نخبگان جریانها و نهضت های ازادی بخش و طرفدار پیشرفت جهان اسالم به مبارزه با عقب ماندگی‬
‫بپردازند‪ .‬مثل اخوان المسلمین و اندیشمندانی مثل طهطهاوی – خیرالدین تونسی‪ -‬سیدجمال الدین اسدابادی‬
 ‫ویژگیهای بیداری اسالم به رهبری امام خمینی‬
‫بیداری اسالمی در ايران‪ :‬وجود استبداد کهنه پادشاهی در ایران عقب ماندگی های فراوان سیاسی اقتصادی فرهنگی نظامی در کنار پیشرفت های‬
‫فراوان اروپائیان در این زمینه ها جامعه ایران بویژه رجال سیاسی و دینی را به این فکر فرو برد که علل عقب ماندگی ایران نسبت به اروپا چیست؟‬
‫راه نجات از عقب ماندگی را کنار گذاشتن دین می دانستند و راه نجات را انجام رفتارهای غربی می دانستند در واقعا غرب زدگی داشتند و توهین‬
‫به دین اسالم میکردند‪ .‬پیشرفت را در تبعیت از غرب میدانستند این جریان که خود را مدعی ازادی خواهی و پیشرفت ایران میدانستند از دالالن‬
‫بزرگ قراردادهای استعماری بودند و این جریان سبب روی کار امدن استبداد پهلوی شدند که به مراتب بدتر از قبل بود و این جریان بعدها با‬
‫روشنفکرانی که در اروپا تحصیل میکردند ادامه حیات یافت و در حوادث مختلف نقش ایفا میکردند مثل حادثه ملی شدن نفت که به شکست‬
‫کشاندند البته در نسلهای بعد این استبداد مواضع تند ضد دینی کاهش پیدا میکند بلکه معتقد تطبیق دین اسالم با پیشرفت های تمدن غرب‬
‫میشوند و این جریان با پیروزی انقالب اسالمی هم از بین نرفتند و در سمت های مختلف سیاسی این جامعه نفوذ کردند و در برخی مواقع جز‬
‫رجال عالی مرتبه شدند و صدماتی نیز وارد کردند‪.‬‬
‫امام خمینی در مورد اين جريان میفرمايد‪ :‬ما از شر رضاخان و پسرش خالص شديم اما بعید میدانم از شر تربیت شدگان شرق و‬
‫غرب نجات يابیم‪.‬‬
‫اما جواب دوم به علل عقب ماندگی را جریان اصالت گرا و هویت محور دینی اعالم کردندکه در راس ان علما بزرگ و مراجع تقلید بود انها معتقد‬
‫بودند راه پیشرفت و نجات از عقب ماندگی بازگشت به اصالت خود میباشد نه جذب شدن در فرهنگ غرب انها معتقد بودند دین اسالم ظرفیت‬
‫وتوانمدگی خالص شدن از عقب ماندگی و رسیدن به پیشرفت را دارد و عقب ماندگی ما بدلیل فاصله افتادن از دین اسالم است از دوره قاجار ظهور‬
‫و بروز خود را شروع کرد و مهمترین انها جنگهای ایران و روس بود دوم در قضیه توتون و تنباکو و جنبش مشروطیت شیخ فضل اهلل دینی بود‬
‫جریانی که بدنبال جبران عقب ماندگی در ایران بودند و تاکنون هم به حیات خود ادامه میدهند‬
‫راه نجات از عقب ماندگی را کنار گذاشتن دین می دانستند و راه نجات را انجام رفتارهای غربی می دانستند در واقعا غرب زدگی داشتند و توهین به‬
‫دین اسالم میکردند‪ .‬پیشرفت را در تبعیت از غرب میدانستند این جریان که خود را مدعی ازادی خواهی و پیشرفت ایران میدانستند از دالالن‬
‫بزرگ قراردادهای استعماری بودند و این جریان سبب روی کار امدن استبداد پهلوی شدند که به مراتب بدتر از قبل بود و این جریان بعدها با‬
‫روشنفکرانی که در اروپا تحصیل میکردند ادامه حیات یافت و در حوادث مختلف نقش ایفا میکردند مثل حادثه ملی شدن نفت که به شکست‬
‫کشاندند البته در نسلهای بعد این استبداد مواضع تند ضددینی کاهش پیدا میکند بلکه معتقد تطبیق دین اسالم با پیشرفت های تمدن غرب‬
‫میشوند و این جریان با پیروزی انقالب اسالمی هم از بین نرفتند و در سمت های مختلف سیاسی این جامعه نفوذ کردند و در برخی مواقع جز رجال‬
‫عالی مرتبه شدند و صدماتی نیز وارد کردند امام خمینی در مورد این جریان میفرماید‪ :‬ما از شر رضاخان و پسرش خالص شدیم اما بعید میدانم از‬
‫شر تربیت شدگان شرق و غرب نجات یابیم‪ .‬اما جواب دوم به علل عقب ماندگی را جریان اصالت گرا و هویت محور دینی اعالم کردند که در راس ان‬
‫علما بزرگ و مراجع تقلید بود انها معتقد بودند راه پیشرفت و نجات از عقب ماندگی بازگشت به اصالت خود میباشد نه جذب شدن در فرهنگ غرب‬
‫انها معتقد بودند دین اسالم ظرفیت وتوانمدگی خالص شدن از عقب ماندگی و رسیدن به پیشرفت را دارد و عقب ماندگی ما بدلیل فاصله افتادن از‬
‫دین اسالم است از دوره قاجار ظهور و بروز خود را شروع کرد و مهمترین انها جنگهای ایران و روس بود دوم در قضیه توتون و تنباکو و جنبش‬
‫مشروطیت شیخ فضل اهلل دینی بود ‪_1.‬محوریت مرجعیت ‪2‬مقابله با عصر شاهنشاهی ‪۳‬ظرفیت پیوند دین و ‪ 4‬سیاست ارائه تئوری برای جایگزینی‬
‫شاهنشاهی این جریان با رهبری امام خمینی توانست جمهوری اسالمی را تاسیس کند و بیداری اسالمی به دور و نزدیک منتقل شد و تحت تاثیر‬
‫بیداری اسالمی بسیاری از کشورها جنبش ها و نهضت های ازادی بخش در جای جای دنیا رشد کردند که تمام اینها تحت تاثیر امام خمینی است و‬
‫در حال حاضر هم به رهبری ایت اهلل خامنه ای ادامه دارد‪...‬‬
 ‫سخن امام خمینی در باره جریان غرب گرا‬

‫امام خمینی در مورد اين جريان میفرمايد‪ :‬ما از شر رضاخان و پسرش خالص شديم اما بعید‬
‫میدانم از شر تربیت شدگان شرق و غرب نجات يابیم‬
 ‫اندیشه های سید قطب‬

‫تمام جوامع موجود را جاهلی میداند و جوامع اروپایی را اوج جاهلیت مدرن تلقی می کند وی معتقد‬
‫است جامعه ای که از نظر علم و فناوری در اوج است ولی به لحاظ اخالقی گرفتار پستی میباشد ان‬
‫جامعه عقب مانده است در حالیکه جامعه ای که در اخالقیات در رده باالست ولی از نظر علم و تولید‬
‫مالی پایین است ان جامعه پیشرفته است‪.‬‬
‫پایان‬