Amela Mujezinović Osnovi Medicinske Informatike 1 ESEJ

Tema 1: Uvod u medicinsku informatiku

Medicinska informatika je nauka koja se bavi procesiranjem infomacija, komunikacijom u medicinskoj praksi
edukacijom i istraživanjem, koji uključuju infomacionu tehnologiju i nauku na način da mogu da izvršavaju
ove zadatke. Za medicinsku infomatiku još se vežu termini kao što su Health Informatics, HealthCare
Informatics, Biomedical Informatics, Bioinformatics i slično. Teme kojima se bavi medicinska informatika su
teorije informacija, kodiranje informacija, EMR ili Elektronski Medicinski Record, Regionalne Mreže
zdravstvene zaštite (mreže jedne populacije, kantona i sl.), ZIS(Zdravstveni Informacioni Sistemi) koji se dijele
na Primary Care Systems, Hospital Information System, National Information System. Zatim, modeliranjem
sistema zdravstvene zaštite, tajnost i privatnost, kliničkim korisničkim interfejsom i medicinskim
informatičkim standardima. Etički aspekti medicinske informatike obuhvataju privatnost i sigurnost, što
podrazumijeva zaštitu privatnih podataka pacijenta na način koji onemogućava potencijalne intrudere
sistema. Zatim, etički aspekti obuhvataju povjerenje, kriptiranu zaštitu(nivoi na kojima se određuje precizno
ko i kojim vrstama informacija može pristupiti), kodiranje, konflikt interesa, izvještavanje i zaštita informacija.
Pristup u medicinskoj informatici može biti: tehničko - tehnološki, zdravstveno – dokumentacioni,
zdravstveno – statistički, zdravstveno – informatički, kliničko – informatički, biomedicinski naučno – stručni,
edukaciono – informatički, istraživačko – informatički, evaluaciono – informatički. U predmete, ciljeve i
zadatake medicinske informatike spadaju baze podataka i baze znanja, struktuiranje znanja, predstavljanje
znanja i odlučivanje, humani faktor i interfejs sa računarom, integracija i razmjena informacija i znanja,
izgradnja i održavanje informacionih sistema, medicinska edukacija, finansiranje informacione djelatnosti,
sigurnost informacionih resursa. Metode koje koristi medicinska informatika su evaluacija testova i metoda
prikupljanja podataka kao što su objektivnost, osjetljivost, pouzdanost; analiza informacionog sadržaja
podataka i formalan tretman medicinskih odluka i akcija, regulacija teorijskog koncepta uzročnih
međuodnosa između ojekata i procesa, analiza sistema zdravstvene zaštite, modeliranje i simulacija.

WEB izvori:

Hiperlink 1: https://www.researchgate.net/publication/27195489_Medicinska_informatika_-

_nastanak_naziva_i_njegovo_znacenje

Hiperlink 2: www.usfhealthonline.com/resources/key-concepts/biomedical-informatics/ Opis, rezime

materijala – članka na toj adresi

...........................
Tema 2: Historijski razvoj medicinske informatike

Medicinska informatika se počela razvijati u periodu od 1955. do 1965. godine u vidu eksperimentisanja,
pronalaženja najracionalnije tehnologije u medicini. Prvi nacionalni institut za zdravstvo u USA 1960. osniva
komitet za primjenu računara i istraživanjima, razvijaju aplikacije u raznim medicinskim služama, te prave
prototip prvog High Information System u El Camino Hospital u Kaliforniji. Metode su bile prepoznavanje
uzoraka, modeliranje, simulacije, pohranjivanje i pretraživanje literature. U periodu od 1965. – 1975. dlazi do
automatizacije u oradi podataka. Razvijaju se brojni HIS, čak i u Zapadnoj Evropi. Medicinska oprema se
razvija tako da sadrži ugrađene računare, te dolazi do razvića novih dijagnostičkih metoda i terapijskih
postupaka baziranih na mikroprocesorskoj tehnologiji kao što su CT, MRI. Od 1975. – 1985. dolazi do pada
cijene računarske tehnike i intenzivnog razvoja informacionih sistema na raznim nivoima, 1977. formira se
Evropska Federacija Medicinske Informatike, a 1979. formira se International Medical Information
Association. Također, vrši se instalacija terminala pored bolesničkih kreveta, pojavljuju se personalni
računari, i razvijaju se telekomunikacije. Od 1985. do danas dolazi do razvoja standardizacije znanja i
kompjuterskih mreža, vještačke inteligencije i ekspertnih sistema. Vrši se integracija zdravstvenih
informacionih sistema kao npr. informacioni sistem primarne zdravstvene zaštite i informacioni sistemi
bolnica. Širi se uloga Informacione tehnologije u sistemu zdravstvene zaštite. Pojavljuje se internet i
telemedicina. U Bosni i Hercegovini, medicinska informatika je nakon rata uglavnom zastupljena u
administrativnim službama. Danas, sve veća je primjena računarske tehnologije u zdravstvu. 1988. formira se
Društvo za medicinsku informatiku BiH.

Hiperlink 1: www.xy.com

Hiperlink 2: www.zf.com
Tema 3: Obilježja informacija u zdravstvu

Zdravstvene informacije su informacije koje nastaju kao proizvod rada i zdrastvenom sistemu. Izvori iz kojih
nastaju te informacije su medicinska dokumentacija, izvještaju i radu zdravstvenih radnika, pregledi,
izvještaju, registri, izvještaju demografske vi vitalne statistike itd. Obzirom na stanje obrade zdravstvene
informacije dijelimo na: primarne, sekundarne i tercijarne. Gradacija relevantnosti medicinskih informacija
ima četiri nivoa i to: kritična, relevantna, raspoloživa i nerelevantna informacija. Vrijednost medicinskih
informacija se bazira na kognitivnim ljekarskim stilovima(analitički i heuristički), bazama znanja i stavovima
prema znanju, stavovima prema riziku, emocionalnom ljekarskom odgovoru, ličnom faktoru (kao npr. dob,
stručnost, specijaliziranost), kontekstualnim i situacionim faktorima, utilitarnim aspektima medicinskih
informacija. Jedan od najvažnijih sistema u polju medicine su stohastički sistemi. Složenost stohastičkih
sistema ogleda se u višedimenzionalnosti, mnogobrojnim vezama između elemenata u sistemu i
raznovrsnosti prirode elemenata koji ulaze u sastav sistema. Prema tome najbolji primjeri za ovaj sistem su
čovjek i zdravstevni sistem u cjelini. Može se reći da zdravstveni sistem predstavlja makrosistem, a pojedini
njegovi elementi su podsistemi. U okvir medicinske informatike također spadaju i kibernetski sistemi.
Medicinska kibernetika je dio bionike koja nastaje spajanjem biologije i elektronike i bavi se proučavanjem
problema vezanih za procese upravljanja u medicini i zdravstvenoj zaštiti općenito. Zdravstvena zaštita
obuhvata sljedeća funkcionalna polja: teleedukacija, telemedicina, telematika za zdravstevna istraživanja i
telematika za zdravstevni menadžment.

Hiperlink 1: www.xy.com

Hiperlink 2: www.zd.com
Tema 4: Nomenklature I klasifikacioni sistemi

Nomenklatura predstavlja nabrajanje objekata koji ulaze u polje istraživanja neke nauke, dok klasifikacija
predstavlja razvrstavanje tih objekata u određene kategorije. Infrastruktura nomenklature mora biti naučno
jasna, terminologija mora biti sveobuhvatna, sistem kodiranja mora biti usklađen sa tehnologijom
pohranjivanja i pretraživanja informacija i podataka. Prvu medicinsku klasifikaciju sačinio je John Graunt u 17.
vijeku. Problemi klasifikacija su vezani za načine i koncepte za klasifikaciju prikladnu za potencijalne korisnike
te za kodiranja koji će omogućiti korisnicima da svaki individualni slučaj smjeste na pravo mjesto. Osnovni
aspekti klasifikacije neke bolesti su anatomska lokacija, etiologija, morfologija i disfunkcija. Kodiranje može
biti brojčano u vidu slučajnog odabira ili u serijama, može biti mnemonički, hijerahijski, pridruženo,
kombinovano. Neki od najpoznatijih klasifikacionih sistema su: International Classification of Diseases,
International Classification of Primary Care, International Classification of Procedures in Medicine itd.
Međunarodna klasifikacija povreda i uzorka smrti publikovana je u Parizu 1873., a usvojena je 1893. u Čikagu,
a 1958. uvedena na prostore ExYu. Služila je za komunikaciju medicinskim statističarima. Osnovni koncept
Međunarodne Klasifikacije Bolesti zasniva se na standardizaciji nomenklatura za nazive bolesti i njihovoj
sistematizaciji te se uglavnom bazora na principe statistike. Deseta revizija Međunarodne Klasifikacije Bolesti
stupila je na snagu 1993. godine (WHO) te je preporučena na sastanku održanom u Ženevi. Njena
alfanumerička šema kodiranja ujedno predstavlja i glavnu inovaciju X revizije MK u odnosu na prethodnu.
Anatomsko – terapeutsko – hemijska klasifikacija sistema u upotrebi je od 1987. godine u Evropi, a
preporučen je i od strane skupštine ExYu. Analizirajući već postojeći sistem klasifikacije Evropske
Farmaceutske Asocijacije – EPhMRA (European Pharmaceutical Market Research Association), Norvežani
razvijaju ovaj sistem. Ona se bazira na podjeli lijekova u 14 osnovnih grupa. Prednosti ATC-a su da identifikuje
lijek uključujući sistem, aktivnu supstancu, način administriranja i dozu, terapeutski i hemijski je orijentiran,
te je prihvaćena od strane WHO-a kao standard za istraživanje utilizacije. Njeni nedostaci su da ne pokriva
kombinovane preparate, dermatološke i lokalno pripremljene preparate. Kriteriji za klasifikaciju dijagnostički
srodnih grupa su: principijelna dijagnoza pacijenta prema MKB, prisustvo neke sekundarne dijagnoze,
tretman sa ili bez hirurške operacije, dob i spol pacijenta, status pri otpustu, troškovi liječenja. Mogućnosti
koje pruža primjena DRG sistema je analiza i kontrola nivoa ponovne hospitalizacije pacijenata, analiza i
kontrola količine i opravdanosti urađenih testova pacijenata, identifikacija i rješavanje prolema loše
rehabilitacije pacijenata, alokacija i kontrola resursa između bolnica u sistemu zdravstva, planiranje bolničkih
kapaciteta, bolesničkih postelja, medicinskog osoblja, istraživanje kvaliteta liječenja između bolnica. Svjetska
zdravstvena organizacija(SZO/WHO) predstavlja koordinirajuće tijelo međunarodnog javnog zdravstva, sa
sjedištem u Ženevi. SZO je osnovan od strane UN-a 7. aprila 1948. godine.

Hiperlink 1: www.xy.com

Hiperlink 2: www.jk.com
Tema 5: DRG i PPS sistem

Dijagnostički srodne grupe obuhvataju klasifikacijski sistem pacijenata općih bolnica za kratkotrajnu
hospitalizaciju. Ova klasifikacija uključuje ukupno 467 srodnih grupa podijeljenih u 23 dijagnostičke
kategorije. Sa informatičkog aspekta dijagnostički srodne grupe se sastoje od međusobno uporedivih grupa
koje su: isključive, statistički stabilne i klinički koherentne. Kao osnovni cilj implementacije DSG sistema uzima
se olakšavanje upravljanja bolnicom i stvaranje mogućnosti mjerenja njenog napretka. Zbog rastućeg trenda
u potrošnji finansijskih sredstava za bolničko liječenje, u SAD-u uvodi se novi koncept plaćanja bolnice tj. PPS
– Prospective Payment System. Proces određivanja DSG zasniva se na analizi strukture bolničkih tretmana
kroz 4 osnovna nivoa izvora podataka: prijem pacijenta, liječenje, otpust, klasifikacija pri otpustu. DSG
omogućava faznu