ÇEVİRİ: Alper Çaltık

FUTBOL ZEKÂSI
ve TAKTİKSEL ANALİZ
e-kitap

FAS işbirliği ile çevrilmiştir

1
İçindekiler

Önsöz ...……………………………………………………………………………………... 3

Bölüm 1
Futbolda ‘zekâ’ kavramı – nitelikleri, gelişim süreci. ……………………………….. 6

Bölüm 2
Futbolda taktiksel analiz süreci ve nitelikleri. ………………………………………. 19

Bölüm 3
Futbolda antrenman sürecinde taktiksel analizin uygulanması. ………………. 24

Çıkarımlar ………………………………………………………………………………… 30

2
 Önsöz
Son birkaç on yıldır futbolun dünyada, özellikle Avrupa'da önemli bir
dönüşüm geçirdiği bir sır değil. Modern futbolda takımlar, son derece dinamik
bir şekilde oynuyor ve oyunculara uygun eylemi yapmak adına daha az zaman
ile alan bırakıyorlar. Yüksek pres, karmaşık taktiksel uygulamalar, delici paslar…
Bilginin oyunu; rakibinizin kararlarını öngörmeye çalışırken niyetinizi gizleyin.
Taktiksel çözümlerin çeşitliliği ve Avrupa'nın en iyi takımlarının nitelikleri, futbol
topluluğu olarak bizlere büyük bir meydan okuma sunuyor. Avrupai futbol
sınırlarını yakalamanın ve kesinlikle en iyiler arasında kalmanın imkânsız olduğu
gerçeğine rağmen, Polonya'da ‘Batı ekolü' diye adlandırdığımız şeyin
avantajını hangi bileşenlerin belirlediğini anlamalıyız.
Antrenman sahasında çok çalışıyoruz ve altyapımız ile antrenman
ekipmanlarımız en yüksek kalitede. Faaliyetlerimiz mümkün olduğunca izleniyor,
analiz ediliyor ve genellikle gelecek çalışmalar için referans noktası oluşturuyor.
Yoğunluğu kontrol etmeye çalışıyoruz ama futboldaki yoğunluğun ne anlama
geldiğini biliyor muyuz? Avrupa'nın önde gelen futbol federasyonlarından
birindeki eğitim direktörlerinden olan bir UEFA eğitimcisi, yoğunluğu iş yükü ve
aşırı yüklenme arasındaki sonuç olarak tanımladı. Bu fiziksel, taktiksel veya
zihinsel bir baskı olabilir ve tüm bu sayılan parametrelerin birikimi futbol
oyuncuları için bir çalışma 'yoğunluğu' yaratır. Yoğunluk denilen kavram, buna
bağlı olsa da, hacmiyle eş değer değildir. Bir maç sırasında, bir oyuncunun
başka birçok uyarana maruz kalmasıyla zamanla meydana gelen hataların,
fiziksel hazırlık veya teknik becerilerin eksikliğine nazaran daha çok kararların
eksikliğinden kaynaklanması da bir sır değildir.
Futbolda etki, performansın kalitesine bağlıdır. Performans, alınan karara
bağlıdır. Karar, taktiksel farkındalığa ve anlayışa bağlıdır → Anlayış ise toplanan
bilginin miktarı ve kalitesi ile belirlenir ve bu da dikkat düzeyi, farkındalık ve
oyuncunun ne kadar görebileceği ile ilişkilidir. Arsenal FC’nin eski teknik
direktörü Arsene Wenger, konferanslardan birinde şunları söyledi: “Futbolda
sorun, [yanlış] şekilde oynamayı öğrenmenizdir - önce uygulama, sonra karar
verme ve en son algılama. (...) Birçok iyi oyuncuyu kaybettim çünkü kafaları
hep toptaydı ve etraflarında ne olduğunu göremiyorlardı. Bir oyuncu olarak,
topu ne zaman alsam öncelikle analiz etmem, sonra karar vermem ve sonunda
da uygulamam gerekir. Algı bunda çok büyük bir rol oynar. Bunun temel olarak,
topu almadan önce mümkün olduğunca fazla bilgi almakla ilgili olduğu
sonucuna vardım. Ben buna tarama diyorum. (…) İlginç olan, çok iyi
oyuncuların topu almadan önce 10 saniye içinde altı ila sekiz kez tarama
yapması ve normal olanların üç ila dört kez tarama yapmasıdır. Bu, gelişim için
önemli bir adımdır. Benim görevim oyuncularımın, en iyi seçimin hangisi
olduğunu bilmelerini ve topu her aldıklarında en uygun kararı vermelerini
sağlamak.”

3
 Bu küçük detay standartlarımız tarafından belirlenir. Çalışma kültürümüz,
antrenman ölçütlerine verdiğimiz bağlam ve bunlarda yaratmak istediğimiz
koşullar. Bu nedenle 'nasıl' çalıştığımız terimi, 'ne' yaptığımız teriminden daha
önemlidir. İnsanlar çevreleriyle etkileşime girerek, ilgili çevrede yaşayarak,
deneyimleyerek, hatalar yaparak ve sonuç çıkararak, iletişim kurarak
öğrenirler. Futbolda bu alan, esas olarak analizin doğru kullanımına bağlıdır.
Oyuncular, kendilerine sadece "ne yapacaklarını" söyleyen koçların
rehberliğinde mi gelişmek istiyorlar, yoksa onlar için "nasıl" – problem anlarını
bilmek ve onlara "nasıl" tepki vermeleri de önemli mi? Batı ekolünün trendlerini
yakalamaya çalışıyoruz, oyunu anlama, alanı tarama ve karar verme hakkında
daha fazla konuşmaya çalışıyoruz. Ayrık antrenman biçimleri arıyoruz,
oyuncularımıza görmek, anlamak ve daha iyi kararlar vermek adına doğru
alışkanlıkları sağlamak için hazır çözümler sunuyoruz. Niyet, farkındalık, ekip
kimliği, çalışma kültürü ve doğru yoğunluk gibi temel konuları unutarak,
oyuncularımızın rakipleriyle karşı karşıya kaldıklarında etkili çözümler aramaya
zorlandıkları koşullara benzer bir bağlam ve koşullarda "pozisyon almak", "tetikte
olmak" hakkında konuşuyoruz. Oyun anlayışını zekâ ile karıştırmamalıyız. Herkes
futbolu kendi yöntemiyle anlar, ancak etkili oynamak akıllıca oynamak
demektir. Zekâ, büyük ölçüde maç sırasında toplanan bilgileri algılama,
anlama ve ortaya çıkan dış koşullara uyum sağlama yeteneğidir.
Bu yazıda, futbolda zekâ kavramını daha iyi anlamak ve nasıl zeki
oyuncular geliştirilebileceğine dair olası çözüm biçimlerine bakmak için Avrupa
ve dünyadaki en yüksek maç seviyelerinde çalışan 15 antrenörle röportaj ve
sohbet şeklinde yapılan araştırmaları kullanacağım. Bu çalışma ile ilgili soruları
cevaplamayı kabul eden antrenörlerin listesi: Prof. Vitor Frade, Rui Sa Lemos,
Jorge Reis, Jorge Maciel, Vitor Severino. Dahası: João Tralhão, Nuño Mauricio,
Allan Steele, Adam Owen, Tsuyoshi Takano, Octavio Zambrano Viera, Ljuban
Palinić, Dan Micciche, Ian Coll, Kris Van Der Haegen ve Kostas Katsouranis.
Algılama süreçlerinin bilimsel karmaşıklığı nedeniyle, bu belge kısmen Norveç
Spor Bilimleri Okulu'ndan Geir Jordet tarafından yapılan araştırmalarla
desteklenecektir. Bu satırlarda katılımları, zamanları ve bilgileri için
minnettarlığımı ifade etmek isterim. Birlikte bilişsel süreçler, algılama ve zekânın
futbol bağlamına yerleştirilme şekli ile antrenman çalışmalarında yol gösterici
bir ölçüt olarak taktik analizin doğru kullanımı gibi kavramlara bakacağız.
Soruların içeriği son sayfadaki eklerde yer almaktadır. 2. ve 3. bölümler,
futbol antrenman sürecinin planlanması ve uygulanmasında analize ve bunun
doğru kullanımına ayrılacaktır. Bu iş için araştırmaya katılan koçların
mahremiyetine saygı duymak için, alıntılarını isimsiz tutmaya karar verdim.
Antrenörlerin müteakip düşünceleri ve açıklamalarıyla, uygun koşullar altında
taktik analiz ve antrenmanın, oyuncuların bir futbol maçı sırasında daha hızlı ve
etkili aksiyona ulaşmalarına nasıl yardımcı olabileceği sorusuna bir cevap
bulmaya çalışacağız.

4
 1. Futbolda ‘zekâ’ kavramı – nitelikleri, gelişim süreci.
Birçok antrenör, oyunda yüksek düzeyde zekâ sergileyen ve dolayısıyla
bu seviyeye göre potansiyellerini değerlendiren oyuncularla çalışmak isterken,
futbol bağlamında zekâ kavramının önceden doğru bir şekilde tanımlanıp
tanımlanmadığı tam olarak net değildir.
Zekâ ve anlayış arasında önemli bir fark vardır. ‘Psychology Today’ yazarı
Graham Collier’e dayanarak, zekânın bilişi, yani “bilmeyi” oluşturan rasyonel
zihinsel süreçlerinin, belirleme ve analiz etme, ezberleme ve kategorize etme
yeteneği olarak görüldüğünü söyleyebiliriz. Herhangi bir şeyin veya olayın fiziksel
özellikleri ve etkileri duyular tarafından algılanır, böylece kişiyi dış durumun
nesnel gerçeklerini anlamaya getirir. Bununla birlikte, zekâ, kendi başına bir
zihinsel yetenek olarak görülüyordu - anlam veya amaç önermek ve yapılacak
eylemin seyrini belirlemek için kişiyi gerçeklerin ötesine taşıyan bir bilinç işlevi.
Duygunun uyarılmasıyla tetiklenen bir bilinç düzeyidir: her biliş eylemine eşlik
eden psikolojik fenomen - yalnızca dış dünyanın her duyusal deneyimine eşlik
eden değil, aynı zamanda içsel olarak üretilen soyut fikirlerin ve düşüncelerin
bilinci devraldığı anlara da katılan kişinin gizli duygularını ve duyarlılıklarını akla
getiren “hissettiği düşünceler”. Hayatın gerçeklerini nasıl değerlendirdiğimizi ve
bunlara nasıl tepki vereceğimizi belirleyen, hissetme şeklimiz ve hissetmenin
gücüdür. 1

Bu nedenle, futbolcuların gelişiminin son aşamasında (futbolu algılama

ve anlamanın kolektif aşamasına girme) işimizin etkililiğini belirleyen iki ayrı futbol
öğretme yöntemi kullanma olasılığıyla karşı karşıyayız. Oyunun önceden
hazırlanmış senaryolarının kopyalanması (tekrarlanabilir bir şekilde çalışmak),
verilen çözümlerin uygulanması (yani hafıza ile çalışmak) sadece doğal
olmayan koşullarda anlayışı şekillendirir iken, maç durumlarına benzer yapılarda
antrenman yapmak, zaman ve mekânın baskısı (oyun alanı, rakip, takım
arkadaşı), oyuncunun koç tarafından hazırlanan bağlama (uygun çalışma
koşulları) bağlı olarak özgür kararlar almaya zorlanmasına neden olur. Bu,
oyunda zekâ gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Peki gerçekte nedir ve
bu çalışma için araştırmaya katılan antrenörler bunu nasıl yorumluyor?

1https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-consciousness-question/201205/intellect-and-intelligence

5
 Dünyanın en iyi akademilerinden birinde günlük olarak çalışan röportaja
katılan koçlardan biri, futbol bağlamında zekâyı şu şekilde tanımlıyor: “Top,
takım arkadaşı, rakip ve boşluk dikkate alınarak sahadaki belirli durum
bağlamının bilinci. Topla neyin, nerede ve neden (eğer) etkili bir şekilde pas
vereceği ve takıma nasıl avantaj getirileceğinin tanınmasıdır."
Ancak başka bir eğitmen bundan biraz daha farklı bir şekilde bahsediyor:
“Bana göre futbol zekâsı, kendini oyundaki aksiyonlarla ilgili her boyutta kendini
gösteriyor. Çoğu zaman zekâyı, oyuncunun bilişsel boyutla ilişkilendirilen
sahadaki karar verme yeteneği ile bağdaştırırız. Ancak, benim bakış açıma
göre, bir oyuncunun karar verme süreci, zekânın farklı tezahürleriyle ilişkili bir dizi
etkiden kaynaklanır. Örneğin, duygusal kontrol ve göreve odaklanma yeteneği
gibi duygusal yeterlilikler karar vermeyi etkilemek adına çok önemlidir. Aynı
mantıkla, oyuncunun süreç boyunca görülen sosyal zekâsının, takım
arkadaşlarıyla teknik etkileşimler üzerinde doğrudan sonuçları olduğu
düşünüldüğünde, eylemlerinin verimliliğini ve etkililiğini artırmak için de
belirleyici bir faktördür." Antrenörler olarak, bu alandaki oyuncuları doğru bir
şekilde teşvik etmek için, biliş sürecinin en başında neyin durduğuna - futboldaki
zekânın gelişiminin temelini oluşturan bilişsel süreçlere - bakmalıyız.
Bilişsel süreçler, bir kişinin kendi çevresinde yönelim kazanmasına izin
veren tüm bu zihinsel süreçlerdir. Bu sayede birey, kendisi hakkında olduğu
kadar dış dünya hakkında da bilgi edinebilir ve bilgi birikimi oluşturabilir. Bu
sistemin temeli algıdır; hayatımızın ilk anlarından itibaren gerçekle, yani sinir
sistemi dışında meydana gelen olaylarla temas kurmamızı sağlayan bir süreç.
Bu mümkündür, çünkü bizler, temel zihinsel süreçlerin oluşumunun tabanını
oluşturan, duyu sistemleri olarak bilinen nörofizyolojik yapılarla doğmuşuzdur. Bir
duyu sistemi, duyu organı / reseptörü / sinir yolundan ve serebral kortekste
karşılık gelen bir merkezden oluşan sinir sistemimizin bir parçasıdır. Düzgün inşa
edilmiş bir duyu sistemi, temel bir zihinsel sürecin meydana gelmesi için ana
gereksinimdir. Algılama süreci, duyu organlarının bir uyaranı algılamasıyla veya
daha doğrusu, reseptör adı verilen belirli uyarıcı türlerinin alınmasında
uzmanlaşmış sinir hücrelerinin algılanmasıyla başlar. Dikkat edersiniz ki bu, bir
uyaranın algılanmasıyla başlar. Bu uyaran fiziksel bir enerji, bir ses dalgası, ışık,
mekanik bir itme vb. nötr bir içerik olabilir. Bunlar fiziksel enerjinin biyoelektrik
enerjiye dönüştürüldüğü reseptörler tarafından algılanır ve sinir iletimi,
hissetmenin gerçekleştiği uygun serebral korteks merkezine ulaşır. Duygular,
algılanan zihinde, kaydedilen uyaranların bireysel özelliklerini yansıtan en basit
zihinsel süreçlerdir, örn. renkler, kokular, sesler, şekiller, ısı, soğuk vb. Bunun, algı
sürecinin, duyulardan nesnelerin özelliklerini tanımlamaya uzanan aşaması
olduğu / sözde aşağıdan yukarıya algılama süreci olduğu söylenebilir. Bu
süreçler sonucunda, izlenimlerin içeriğiyle tanımlanabilen bir nesnenin kapsamlı
bir yansıması olan gözlemler aklımızda belirir.

6
 Algılamanın bu aşamasında, bu nesne hakkında, izlenimlerin içeriğinin
sağladığı bilgiler kadar çok şey bilebilirim. Ne olduğu sorusuna cevap verebilir
ve böylece nesneyi tanımlayabilirim. Bu, algılama sürecinde son derece önemli
bir aşamadır çünkü ancak bu şekilde bir kişi çevremizdeki dünyanın özellikleri
hakkında bilgi edinebilir (örneğin acı tadı veya kırmızı rengi nedir). Algılanan
nesnelere sadece algılama sürecinin ikinci seviyesinde (yukarıdan aşağıya
süreç) anlam verilir. Bu, algısal temsilin hem özne tarafından (çoklu algı) hem
de çevre tarafından sağlanan uzun süreli bellekte toplanan zihinsel verilerle
yüzleşmesi sayesinde mümkündür, örn. nesnenin adı veya işlevi hakkında
(yemek için bir elma; bu Baba ve bu Amca). Zihinsel verileri işleyen düşünme
sayesinde algılanan nesneler anlam kazanır - bunlar toplar, hayvanlar,
oyuncaklar vb. haline gelirler.
Algı sürecinin bu aşamasında, "Nedir? Ne için?" gibi
cevaplayabileceğimiz sorular değişir. Kalıcı temsiller şeklinde toplanan
deneyim, bir nesnenin algısının değişen koşullara rağmen değişmemesi
durumunda ortaya çıkan algının sürekliliğini garanti eder, bizi algılama
hatalarından korur, ancak öte yandan algıdaki hatalar ve yanılsamaların
nedeni de olabilir bu. Algısal süreçler, bir kişinin amaçlarına hizmet ettiği
eylemleri sırasında gelişir. Bu nedenle, bu aktiviteyi organize ederek gelişimleri
teşvik edilebilir. Bu nedenle çocuklara, el becerilerini geliştiren ve yapıcı
aktiviteler, izleme, çizim, müzik dinleme gibi algısal aktivite gerektiren aktiviteler
yapma fırsatı verilmelidir. Eğitim sürecinde yaşa uygun biçimde hedefli, analitik
ve sentetik algı gerektiren görevler belirlenmelidir. Algıyı hedeflerken, çocuğun
gözlemlerin içeriğini belirleyecek sözlü araçlara sahip olmasını sağlamak
önemlidir.
Bu aşamada, algı süreçleri ile futbolu öğretmek için kullandığımız araçlar
arasındaki bağlantıyı görebiliyoruz, yani oyuncularımız için yarattığımız koşullar
ve saha durumlarını etkili bir şekilde çözebilmek için benimsemelerini
beklediğimiz davranışlar. Bir sonraki sayfada yer alan şekil 1, bilişsel karar verme
sürecinin nasıl işlediğini göstermektedir. Onun anlayışı sayesinde, karar vermeyi
bireysel ve dolayısıyla bir futbol maçı sırasında toplu eylemlerin etkinliğini
belirleyen temel bir süreç olarak ifade edebileceğiz.

2Anna Żmijewska, Psychologia, zeszyt naukowy nr 2/2011, Wyższa Szkoła Ekonomiczno-Humanistyczna im. prof.
Szczepana A. Pieniążka w Skierniewicach, Wydział Pedagogiczny, p. 11-13

7
 Dış etken

DENEYİM teşhis
DENEYİM
olumlu izlenim olumsuz izlenim

duygular, hisler, duygular, hisler,

hafızayla
düşünceler düşünceler
karşılaştırma

anlam
çıkarma

farkındalık
farkındalık
eksikliği

kavrayış dürtü

HUY
karar koşullu
tepki

HUY

çözüm

UYGULAMA

şekil 1 - Bilişsel karar verme süreci.

Hazırlayan: Sławomir Morawski, Ljuban Palinić - için: 6. Yıllık Analitik Zirvesi, 2020.

8
 Gördüğümüz gibi; bizzat gözlem süreci, bir dış uyaranı tanımak, kendi
başına etkili karar vermeyi veya uygulamayı garanti etmez. Daha önce de
söylediğimiz gibi, bu hafıza tarafından belirlenir. Bu nedenle sporcuların,
eylemlerinin öneminin yansıtılacağı gerçek koşullara olabildiğince yakın olan
antrenman koşullarında, yönlendirmeli keşif yoluyla, sorunlu durumları
algılaması, tanımlaması ve çözüm aramaları spor düzleminde çok önemlidir.
Bu, koçun böyle söylediği için değil, bir oyuncu olarak bu kararı verirken onun
gerçek değerini deneyimlediğim ve oyunumun kalitesinde gerçek bir etki
gördüğüm içindir. Bu deneyim, öğrenme üzerinde uzun vadeli bir etkiye
sahiptir ve oyuncuya gelecekte benlik saygısını, kendine güvenini ve sahadaki
eylemlerinin kalitesini olumlu yönde etkileyecek gerçek bir araç sağlar.
Araçlarımız ve antrenman sürecimiz, maç sırasında yaşanacak uyaranların etki
duygusu ile bilindiği gibi yorumlanacak hafızaya dayalı olarak belirtilmesi ile
olumlu izlenimlere dayalı deneyimi canlandırmayı amaçlamalıdır. Ancak o
zaman oyuncu, içeriği oluşturan temel faktörlere dikkatlice bakabilecek ve
onu rahatsız edici bir tepkisel uyaran olarak görmek yerine, becerilerinin ve
durumla önceki yüzleşmelerinin farkında olarak onları etkili bir çözüme yol
gösterecek bir karar alacaktır.
Antrenörlerden biri şöyle diyor: “A oyuncusunun, karar vermenin,
seçenek A veya seçenek B'ye kadar olan seçenekler arasında kapalı bir
durumda olduğunu hayal edin, geliştirilen futbol zekâsı doğrusal, katı ve statik
bir şey olacaktır. Şimdi, Oyuncu B'nin seçimlerin değişkenliği, farklı sorunlar,
çoklu seçenekler, oyuncu tarafından yaratılan seçenekler ve muhalefetin
olduğu bir düzlemde karar vermenin yapıldığı bir bağlamda olduğunu hayal
edin. Örneğin: En iyi sürücü kim? Arizona’nın ortasında, başka şoför yokken
yüzlerce mil yol alan şoför mü, yoksa Bombay Şehri’nin ortasında, çevresinde
çok fazla karmaşıklık ve yüzlerce uyarıcı bulunan motor şoförü?"
Etkililiğimizi belirleyen, algılarımızın oluştuğu ve zaman, mekân ve
rekabet baskısı altında etkin bir şekilde hareket etmeye zorlandığımız ortamdır.
Bu çevreyi nasıl tanıyoruz ve ne ölçüde hata yapabiliriz. Başkalarının
talimatlarını takip etmek zorunda mıyız yoksa belirli bir çerçeve içinde
öğreniyor, ancak yine de deneyime dayalı mıyız?
Bir sonraki katılımcı şunları açıklıyor: “Çeşitli oyun durumlarıyla karşılaşan
futbolcu, olası çözümleri değerlendirmeli ve sonra bir karar vermelidir. Kararın
değerlendirilmesi çözüme göre önceliklidir. Bu değerlendirmenin doruk noktası
karar vermektir. Her iki kavram da - değerlendirme ve karar verme yeteneği -
doğrudan ilişkilidir ve kolektif fayda için etkili performansa götürür.”

9
 Bir sonraki konuşmacı, “bu yeteneklerin en iyi oyuncuları alt seviyedeki
oyunculardan ayıran şey olduğunu açıkça belirtir. Bir antrenör olarak,
oyuncuları futbol zekâlarına meydan okumaları gereken antrenman
durumlarına sokmamız çok önemlidir. Bu, oyuncunun sahadaki durumu
değerlendirme ve taktiksel, teknik bir eylem, fiziksel hareket modeli ve
psikolojik bir tepki uygulama becerisidir.”
Diğer bir antrenör karar verme sürecini şu şekilde algılar:" futbolda her
şeyde - teknik, taktik ve fiziksel olarak harika olabilirsiniz ancak yanlış kararlar
verirseniz kötü bir oyuncu olabilirsiniz ”. Şekil 2, futbolda karar verme sürecinin
nasıl işlediğini göstermektedir.

Şekil 2 – Futbolda karar verme süreci

Hazırlayan: Sławomir Morawski, Futbolda Analiz ve Bilişsel Yönler, 2018

Oyuncunun ne kadar gördüğü ve bildiği bir şeydir, ancak oyuncunun

bilgisini nasıl kullanacağı ve kalitesi başka bir şeydir. Koçlar çoğu zaman
sporcularının başlarını kaldırmalarından, alanı taramak için başlarını
çevirmelerinden veya "açık vücut duruşunu" korumalarından memnun olurlar.
Futbol antrenmanının en küçümsenen yönlerinden biri de niyetlerin
açıklanmasıdır. Her kararı belirleyen bir faktör. Bir oyuncu oyunu nasıl
algılayabilir, bilgi arayabilir ve ne istediğini bilmediğine nasıl karar verebilir?

10
 Algısal süreçler yalnızca bir araçtır ve koç olarak görevimiz, oyuncuları
oyun sırasında yararlılıklarını görebilmeleri için onları kullanmaya teşvik
etmektir. Karar verme sürecini ve bunun oyundaki zekânın temelini nasıl
şekillendirdiğini bilerek şu soruyu cevaplayalım: Bir oyuncu bir futbol maçı
sırasında oyundaki hangi anlara ve bilgilere karar vermelidir? Topla yaptığı bir
sonraki hareketinin etkili olması için hangi bilgiler çok önemlidir ve oyun
sırasında bu bilgiler nasıl elde edilebilir?
Bir takım sporu olarak futbol, bir oyuncunun oyun alanı durumunu sürekli
olarak "güncellemesini" gerektiren 4 önemli an ile karakterize edilir. Aslında bu
oldukça zordur çünkü bir futbol maçında "en önemli faktör" olarak topu
gözlemlemek ortalama bir oyuncunun beyni için çekicidir. Bunun nedeni
oyuncunun zihninde en uzun süredir kök salmış olan alışkanlık olmasıdır; zaten
egosantrik aşamada başlar (oyuncunun çocukken dünyayı perspektif içinde
gördüğü yer: ben ve topum). Bu tamamen doğaldır, çünkü bir çocuk kendini
ifade eder ve oyunla, oynayarak, gol atarak, hatta çoğu zaman topla
doğrudan rakibe koşarak kendi hedeflerini takip eder.
Bununla birlikte, on bire on bir futbol seviyesinde hala dikkatlerinin
çoğunu hareket eden topa veren oyuncular için işler daha karmaşık hale
geliyor. Bir oyuncunun zekâ seviyesi, hala egosantrik bir aşamada çalışıyorsa,
takım için nasıl etkili bir şekilde hareket edebilir? Eğitimcilerden biri şöyle diyor:
"Karar verme sürecinde tüm bileşenler eşit derecede önemlidir, ancak hepsi
farklıdır. Tarama süreci doğru değilse, doğru kararları almak zor olacaktır.
Bireyin karar verme süreci kolektif taktik yaklaşıma uymazsa, oyuncu takım
arkadaşları tarafından yanlış anlaşılacaktır. Karar verme sürecinde verimlilik
eksikliği olacaktır. Kararın uygulanması kaliteli bir uygulama değilse,
değerlendirme (sonuç) olumsuz olacaktır. Karar vermenin en zor kısmı taranan
ortamın / verinin okunmasıdır; oyuncu uzay ve zaman unsurlarını nasıl okuyor
ve olası çözümleri nasıl görüyor?”
Dolayısıyla, kolektif bir bağlamda futbolculara yüklenen taleplerin çok
büyük olduğunu görüyoruz. Karmaşık bir ortamda futbol öğretme süreci,
oyuncuları uygun bilinç düzeyiyle çalışmaya teşvik etmelidir. Burada
konsantrasyon kavramını kasıtlı olarak kullanmıyorum, çünkü farkındalığın
aksine konsantrasyon, yalnızca çevrenin belirli faktörlerine öncelik vermek için
bilginin bir kısmının dışlanmasına dayanır, bu da öznel yorumlama riskini ve
hata marjı artırır.
Konuşmasında yanıtlayanlardan bir diğeri, futboldaki etkinliğin şunlara
bağlı olduğuna dikkat çekti: "Doğru pas, hareket veya eylemi doğru hızda ve
doğru boşlukta oyunun doğru anında görme, tanıma, tahmin etme, tahmin
etme ve yürütme yeteneği. Elbette, duruma uygun bağlamla doğru bilgileri
toplama ve istenen sonuca fayda sağlayacak belirli bir teknik, eylem veya
taktik seçme sürecine bağlıdır. Bu karar, önceki deneyimlerle geliştirilen
zekâya ve bilinçsiz bir beceri haline gelen deneme yanılma, yansıtma veya

11
tekrar yoluyla elde edilebilecek halihazırda depolanmış bellek olan bu
bilgilerin nasıl yakalanacağının öğrenilmesine bağlı olacaktır. "
Birçok oyuncu, pasla topu takım arkadaşına vurmayı hala karıştırıyor.
Sahada zaman ve mekâna dayalı amaçları anlamıyorlar. Bağımsız bir birim
olarak oyuncunun bakış açısından futbol, daha önce de bahsettiğimiz gibi,
alanı "taramak" için bir sinyal olması gereken 4 an sağlar, yani sahada neler
olduğu hakkında bilgi aramaya (başka bir noktada bilgi toplama
yöntemlerinden bahsedeceğiz); ve niyetlerini hangi faktörlere göre
uygulayacaklarına bağlıdır. Bunlar:
a) kendim veya bir takım arkadaşım topa sahipse
b) kendim veya bir takım arkadaşım topun kontrolünü kaybettiğinde
c) top bana veya takım arkadaşıma yaklaştığında
d) topa sahip olan değiştiğinde [sektör, bölge]
Futbolda takım düzeyinde teknik, oyunun izole bir yönü olarak mevcut
değildir. En yüksek kalitede teknik eylem, ancak oyun sırasında açık bir taktik
anlayışından geliyorsa mevcut olabilir, çünkü bu bir araç olduğu için zaman
ve mekâna gömülü somut bir çözümdür. Bu nedenle teknik – taktik içeriğe
güvenmeliyiz.
Avrupa'nın en iyi kulüplerinden bazılarında deneyim kazanan bir başka
teknik direktör şöyle diyor: 'Zekâyı bir oyuncunun farkındalıktan eylem anına
kadar olan düşünce süreci olarak tanımlıyorum. Eylem, oyuncuların anladığı,
tahmin ettiği, yargıladığı, karar verdiği ve amaçladığı her şeyi ifade edecektir.
Etkili karar verme için en önemlisi farkındalıktır, ancak bu oyuncunun ne
gördüğü ile ilgili değildir. Oyuncuların bir durumu nasıl görüp yorumladığının ve
düşünce sürecinin hızının bir kombinasyonuyla alakalıdır. Bu nedenle, bir
oyuncunun kararının etkinliğini sonuç olarak belirleyen referans noktaları
(bilgiler) hangi faktörlerdir? Bir takım oyunu olan futbolun özelliklerinden dolayı
bunlar:
a) top
b) rakip
c) bir takım arkadaşı
d) alan (+ bölgedeki insanların sayısal yapısı →) harekete geçme süresi,
oyunda bir avantaj yaratmanın potansiyel yönleri üzerindeki etkisi)
(e) dinamikler (yukarıdaki bilgilerin ve değişkenliğinin doğru
yorumlanmasının sonucu)
(f) çalışma açısı ve yönü (yukarıdaki bilgilerin doğru yorumlanmasının
sonucu)

12
 Bu bilgilerden yola çıkarak, bir oyuncu bir futbol maçı sırasında etkili bir
şekilde hareket etmek için bilgiye dayalı kararlar verebilir. Fakat bir oyuncu bu
bilgiyi doğru bir şekilde algılayabilmek ve yorumlayabilmek için nasıl hareket
etmelidir? Futbolda pratik algı süreçleri, insanlar olarak belirleyicilerimizin
cevabıdır. Şekil 3'te gösterildiği gibi, görüş menzilimiz eksiktir ve çeşitli
kaynaklara göre, 30-40 derece optimal görüş, 120-140 derece uzaysal görüş,
tüm görüş açısı ise 160-180 dereceye kadardır. (Tek taraf: buruna doğru
yaklaşık 60 derece, yana doğru 107 dereceye kadar).

Şekil 3 – Bir futbol maçı bağlamında görüş alanı

Hazırlayan: J. Genoud, S. Morawski; Oyun Sırasındaki Bilişsel Süreç, rondolar. futbol, 2018

Doğrudan önümüzde olmayan (optimal görüş alanında), yani "aktif bölgeler"

denen nesneleri tanıma yeteneği, çevresel görüş olarak adlandırılırken (bir
futbol maçı bağlamında) görüş alanımızın dışında olan her şey sözde "kör
bölge" ye aittir. Aktif bölgelerin, görüş alanının ve kör bölgenin uygun şekilde
yönetilmesi, bir futbol maçı sırasında bir oyuncunun dikkatini ve etrafındaki
değişikliklere ilişkin bilgisini en üst düzeyde sürdürmesi için bir dizi özel eylemi
gerektirir, böylece kararlarının kalitesi doğrudan etkilenir. Bunlar:
a) görsel organ vasıtasıyla oyun alanının bilinçli gözlemi - tarama
b) sahada optimal vücut oryantasyonunu sürdürmek - açık duruş
c) sahada uygun bir pozisyonu korumak - perspektif

13
 d) rakiple doğrudan temas
Antrenörler olarak yukarıda bahsedilen "taramanın" oyun sahasının bilinçli,
aktif gözlemi olarak anlaşılması gerektiğini belirtmekte fayda var; bunlar
önceki alt bölümden oyundaki 4 önemli anla ilişkili olarak kafa hareketi
(tarama), göz hareketi (mikro tarama) ve bunların sıklığıdır. Hem periferik hem
de stereoskopik görüş açısından (derinlik algısı). Bilimsel kaynaklarla bağlantılı
olarak, bir futbol maçı ve diğer takım oyunları bağlamında tarama,
bileşenlerin belirli bir sırayla algılanması olarak tanımlanır. Taramanın doğru
algıyı, perspektifi, çevremizde meydana gelen bir dizi olayları elde etmemize
izin vermesi gerekiyor, ancak yalnızca sınırlı bir zaman aralığında, çünkü
çevremizde gerçekleşen her şey kesintisiz görülemez. Bu nedenle tarama, bir
dizinin bölümlerine art arda bakmak olarak tanımlanır. Bu, ortam dizisinin
uygun bir şekilde algılanmasını mümkün kılar, ancak dizi eşzamanlı olarak
algılanamayacağı için yalnızca zaman içinde algılanabilir. Ortamdaki olaylar
geçici olarak engellenebilir, ancak yine de algılanırlar, çünkü farklı olaylar
sırayla bakılmış olsalar da olağanüstü bir şekilde bir arada var gibi görünürler.
Keşif faaliyeti, bilgiyi tespit etmek için başlatılan bir faaliyetken, bir şeyi
başarmak veya çevrenin bazı yönlerini manipüle etmek için bir eylem bildiren
faaliyet başlatılır. Fark, dikkat değil niyettir. Daha spesifik olarak, keşif aktivitesi,
baş ve duyu organlarının çevre enerji alanlarına ayarlanmasını içeren bilgilerin
taranmasını ve kullanılmasını ifade eder.3 Bu faaliyetlerin doğal sonucu,
öngörü kapasitesi yaratmak olacaktır [gözlemlenen fenomenin anlaşılmasına
dayalı olarak]. Futbol bağlamında, öngörü, tahmin etme yeteneği ile
eşanlamlı değildir, ancak bu yetenek, etkili bir öngörü için anahtar, ilk
temeldir. Basit bir ifadeyle, öngörü, bilişsel haritaların kullanıldığı eylemdeki
tahmindir.

3Geir Jordet, Perceptual Expertise in Dynamic and Complex Competitive Team Contexts: An Investigation of
Elite Football Midfield Players, Doctoral dissertation, Norwegian University of Sport Sciences, 2004, p. 19-20

14
 Bilişsel haritalama, bir bireyin günlük uzaysal ortamında fenomenlerin
göreceli konumları ve nitelikleri hakkındaki bilgileri elde ettiği, sakladığı,
hatırladığı ve kodunu çözdüğü bir dizi psikolojik dönüşümden oluşan bir
süreçtir. Bu nedenle bilişsel haritalama, uzaysal ve çevresel biliş arasındaki bir
evlilik olarak düşünülebilir, burada uzamsal biliş şu şekilde tanımlanır: ...
mekânın yapısı, varlıkları ve ilişkilerinin bilgi ve içsel veya bilişsel temsili; başka
bir deyişle, düşüncede mekânın içselleştirilmiş yansıması ve yeniden inşası.
Bilişsel bir harita, insanın çevre ile olan sonsuz karmaşık dünyasını
basitleştirmeye, kodlamaya ve düzenlemeye yardımcı olan zihinsel bir tasarım
ve depodur. Onlara 'hepimizin abone olduğu, tanıdığı ve kullandığı kullanışlı
kısa semboller' diyebiliriz. Bu aslında mekânsal / çevresel bilginin zihinsel bir
temsilidir. Bu yapının var olduğu düşünülmektedir çünkü insanların çevreleri
hakkında daha sonra davranışları yönlendiren mekânsal kararlar almak için
kullandıkları bilgileri depoladıkları varsayılmaktadır. Bilişsel haritalar daha sonra
izlenimleri, düşünceleri, duyguları ve fikirleri, herhangi bir nedenle, bilinçli veya
bilinçsiz bir şekilde zihin ısrar edene, değiştirene ve çoğu kez acil bir amaç için
içeriğini bozana veya değiştirene kadar askıya alır. Bu şekilde bilişsel haritalar
(görüntüler), şimdiki ve gelecekteki durumları anlamak için geçmiş deneyimleri
kullanarak zaman arasında köprü kurmamızı sağlar.4
Keşif faaliyeti bağlamında, taramaya ek olarak, alınan kararın etkinliği
ve oyunun bir takım avantajı ile devam ettirilmesi için çok önemli olan uygun
vücut oryantasyonunu sürdürme kavramıdır. Uygun bir tarama mekanizması ile
birlikte oyuncu daha dinamik hareket edebilir ve topa sahip olduğunda,
kararlarını daha sorunsuz bir şekilde uygulayabilir. Tutumun özü, yaptığı
açıklamada koçlardan biri tarafından çok doğru bir şekilde değerlendirildi:
“Bu, oyuncuların uyum sağlama kapasitesi olan esneklikle ilgili. Kolektife saygı
duyan her birinin tekilliğine saygı göstermesi gereken bir bağlantıdır. Bu, her
oyuncunun ortaya çıkan şeye kendini ayarlaması gerektiği anlamına gelir. Bu
bir oyuncuyu ilgilendiren bir şey ama aynı zamanda takımın maç sırasında
ortaya çıkan sorunları çözmeyi önerdiği bir şey de ekliyor. Öte yandan başka
bir koç, uygun bir şekilde şunu ekliyor: "görsel / uzaysal ve bedensel / kinestetik
zekâ türleri bir araya geldiğinde, oyuncu oyun hakkındaki deneysel bilgisini
kullanmalı ve deneyim ile oyun oynarken toplanan bilgilere dayalı bir karar
vermelidir; karar vermek için oyun en iyi öğretmendir." Ve onlar sayesinde,
oyuncularımızın bir maç bağlamında sorunlu durumları öğrenmesi ve çözmesi
için en iyi koşulları yaratabiliyoruz. Altı temel referans noktası dikkate
alınmadan, tarama, vücut yönelimi veya pozisyon ve doğrudan temas,
yalnızca oyuncunun elinde kararları koşullandırmayan bilgileri toplamak için
araçlar olacaktır.

4RobertM. Kitchin, Cognitive Maps: What Are They and Why Study Them? Journal of Environmental
Psychology (1994), 14, 1-19, p. 1-3

15
 2. Futbolda taktik analiz süreci ve nitelikleri.
Taktik analiz, bir futbol maçı sırasında meydana gelen neden ve sonuç
bileşiklerinin anlaşılmasına yol açan bilgilerin toplanması, işlenmesi ve uygun
şekilde kullanılmasından oluşan özel bir faaliyetler dizisidir. Sübjektif
değerlendirmelerin tanımlanması ve yapılmasıyla ilgili değil, dikkatli gözlemle
ilgili bir süreçtir. Bilginin işlendiği ve sunulduğu form ne olursa olsun, videolar,
grafik sunumlar veya açıklamalar, takımla birlikte daha ileri, daha kesin ve
açıkça tanımlanmış çalışmalar adına teknik personel için bir referans noktası
oluşturmaya yol açtığı gibi, antrenörün mesajının takımla ilgili olarak
görselleştirilmesi, böylece seçilen iletişim ve çalışma yöntemlerine meşruiyet
kazandırılması da amaçlamaktadır.
Bu, nitel analiz kavramını işin etkililiğini belirleme aracı olarak ortaya
koyarken, Polonya'daki merkezi düzeydeki eğitim kurumlarının çoğu veri
toplamaya, yani nicel analize daha fazla zaman ayırmaktadır. Bununla
birlikte, nicel verilerin, uygun bir durumsal bağlama yerleştirilmeksizin, tek
başına maddi değeri olmayan yalnızca sayılar olduğu unutulmamalıdır.
Modern futbolda analiz, yapıcı geri bildirim sağlamaya ve onu optimize
etmek için eğitim sürecinin daha fazla planlanmasına odaklanan kapsamlı bir
eğitim aracıdır. Eğitmenlerden biri şuna inanmaktadır: “Taktiksel analiz, koçun
sahada neler yaptığını pekiştirmek için kullanılabilir ve kullanılmalıdır.
Oyuncuların nasıl öğrendiklerini anlamalıyız ve daha sonra oyun içinde
vermeleri gereken karar türlerine ilişkin yeteneklerinin ne olduğuna göre
araçlarımızı kullanmalıyız." Oyuncularımızı, oyun vizyonlarını gerçekleştirmede
(bir takım bağlamında) daha etkili hale getirecek araçlarla donatmaları için
en uygun teşvik meselesidir.
Bireysel çalışmalarla alakalı olarak, futbol maçı sırasında oyuncuların
kafalarında endişe ve korku duygularının çok sık bulunduğunu bilmeliyiz. Bunlar
farkındalık seviyesi ve bir oyuncunun sahada etrafında olup bitenlerle ilgili
sahip olduğu bilgi miktarı ile bağlantılıdırlar. Bu, bilişsel yönleri ve analizi zeki
oyuncuların gelişiminde özellikle önemli bir seviyeye getirir.
Koçlardan bir diğeri analiz sürecini şu şekilde karakterize etmektedir: “1-
Performans, 2-Gözlem, 3-Analiz, 4-Yorum, 5- Planlama, 6- Hazırlık ve 7-
Performans Tekrarı. Oyun son senaryo veya son testse, antrenman, oyuncuları
ve takımı o testte yüksek seviyede performans göstermeye hazırlamak için
anahtar süreçtir. Dolayısıyla, genellikle her oyun sırasında ve sonrasında
oyuncuları / takım performansını analiz ediyorsanız ve antrenman ile oyun
metodolojinizde bilimsel bir yöntem uygulamak istiyorsanız, antrenman
seansındaki taktik davranışını, elbette her zaman bütünsel bir yaklaşımla, oyun
modeli ve takımın eğitim döngüsü ile bağlamsallaştırılmış şekilde de analiz
etmeniz gerektiği açıktır. ". Bir takım çalışma bağlamındaki analiz süreci Şekil
4'te açıklanmıştır.

16
Şekil 4 – Bir takımla çalışma bağlamında analiz süreci
Hazırlayan: Sławomir Morawski, Analysis and Cognitive Aspects in Football, 2018

Antrenman çalışması bağlamında taktik analizin doğru uygulanması için

başlangıç noktası oyundur. Başka bir eğitmen açıkça şunu belirtiyor:
“Değerlendirmenin her zaman sürecin oluşturulmasında ilk adım olacağına
inanıyorum. Bir takımın bireysel ve toplu performansını analiz ettiğimizde, esas
olarak onun güçlü ve zayıf yönlerini değerlendiriyor ve belirliyoruz. Maç analizi
ve antrenman süreci arasındaki ilişkiye dair görüşümü iki yöne ayıracağım:
takımımın analizi ve rakibin analizi. Tüm antrenman seanslarım ve maçlarım
objektif, özel ve ayrıntılı bir şekilde analiz edilir. Amaç, takımın bireysel ve toplu
performansını sürekli değerlendirmek, oyun fikrimizin uygulamasının etkinliğini
artırmak ve her oyuncunun bireysel gelişiminin kalitesini artırmaktır. Toplanan
bilgiler, teknik ekip tarafından özel olarak ele alınır ve planlamamıza yardımcı
olmak için kullanılır, ancak aynı zamanda bu sürecin bir parçası olmaları için
oyunculara iade edilir, böylece performansları hakkında daha büyük ve
sürekli bir farkındalık sahibi olurlar. Rakibin analizi için özetle, bireysel ve toplu
özellikleri hakkında toplanacak bilgileri objektif olarak detaylı bir şekilde
tanımlıyoruz. Bundan sonra, bu bilgileri haftalık antrenman planımızı

17
oluşturmak, oyun fikrimizi en üst düzeye çıkarmak için antrenman yapmak,
aynı zamanda haftanın sonunda maçlarda karşılaşacağımız maksimum
senaryoları tahmin etmek için deneyler yapmak adına düşünüyoruz. Bu,
sürprizlerle karşılaşmadan oyunun kontrolünü elimize alabilmemizi sağlamaya
yöneliktir.”. Dolayısıyla analizi ne kadar iyi ve detaylı yapacağımız ve bu
süreçte elde edebileceğimiz bilgilerle ne yapacağımız bir başarı ölçütü
değildir. Analiz döngüsündeki yedi adım kısaca şu şekilde tanımlanabilir:
a) bir oyun - potansiyel bilgi kaynağı,
b) analiz - sunum ve daha fazla uygulama için bilgilerin toplanması ile
işlenmesi
c) geri bildirim - bilginin sunumu ve uygun bir bağlama yerleştirilmesi,
d) bakış açısı değişikliği - mevcut bilgi ile gerçeklerle yüzleşmek,
e) eğitim sürecinin planlanması ve ayarlanması - toplanan bilgilerin
belirli bir yönde çalışmak için referans noktası olarak uygulamaya
konulması,
f) antrenman - yeni bilgilere dayalı çalışma (+ analiz),
g) eğitim koşullarının uyarlanması - yoğunluk ve iş bağlamı yönetimi.
Futbol oyununu analiz ederken, sürecimizi uygulamaya koymaya
çalışırken üç, modern futbol yorumunda ise dört taktik eylem alanını takip
edebiliriz. Ancak mesele sadece trendler veya tekrar eden senaryolar değildir.
Oyunun genel görüntüsünün algılanmasından başlayarak, doğasını
keşfetmeye çalışarak, aralarında ayrım yapıyoruz: takım taktikleri alanı, grup
taktikleri alanı ve bilişsel içerik alanına giren bireysel taktikler alanı; yani,
oyuncunun oyun alanındaki bilgileri nasıl topladığı ve kullandığı:
a) Aşağıdakileri kapsayan takım taktikleri alanı:
a. Takım yapısı
i. Maçın hücum ve savunma aşamalarındaki
organizasyon
ii. Maçın geçiş aşamalarındaki organizasyon
iii. Ortamın kompaktlığını yönetmek
b. Alan yönetimi
i. Oyun alanının derinliği ve genişliği
ii. Bölgelerdeki sayısal yapıyı yönetmek
iii. Yapı içindeki alanı arttırmak veya azaltmak
iv. Takım aktiviteleri oluşturmak için trendler ve yönergeler
c. Yapı içindeki farklı dizilişler arasındaki mesafe.
d. Takımın elinde tuttuğu bölgeler ve koridorlar
i. Boş alanların yaratılması ve kullanılması

18
 ii. Bir alan kazandıktan veya kaybettikten sonraki
reaksiyonlar (ilerleme, gerileme)
iii. 'Topun diğer tarafındaki' davranış.

b) Aşağıdakileri içeren grup taktikleri alanı:

a. Diziliş yapısı
i. Diziliş genişliği ve derinliği - "genlik"
ii. Diziliş içindeki pozisyonların özellikleri
iii. Top, rakip, boş alanlar ve diğer dizilişlerle ilgili davranış
iv. Diziliş geçitlerinin kompaktlığı ve akıcılığı
b. Dizilişler içinde veya arasında "küçük oyunların" ve rotasyonların
oluşturulması
i. Öğe özgüllüğü ve değişim süreci
ii. Toptan / topa destek, alan desteği
iii. Top hakimiyeti üzerindeki etkisi
iv. Dizilişler arasında farklılık gösteren grup eylemlerinin
özellikleri
v. Sayısal yapıların yönetimi (dizilişler arasında geçiş)
vi. Grup eylemlerinin yapımında eğilimler ve yönler

c) Aşağıdakileri kapsayan bireysel taktikleri alanı:

a. Bireysel pozisyonların temelleri ve taktik kavramları
i. Bireysel rollere özel bireysel antrenman içeriği (modern
futbolda, işlevler pozisyonlardan daha büyük bir rol
oynar)
ii. Dış uyaranlarla ilgili bireysel davranış
iii. Takımın taktiksel bakış açısına göre liderin rolü
iv. Bireysel eylemlerin oluşması için eğilimler ve talimatlar
b. Zihinsel tutum
i. Gönüllü özellikler
ii. Oyunun yoğunluğunu sürdürme bağlılığı ve yetenek
seviyesi
iii. Stres, basınç ve yorgunluğa karşı direnç
iv. Duygusal alanı yönetmek
v. Sözlü ve sözlü olmayan iletişim

d) Bilişsel İçerik:
a. Önceki bölümde nitelendirildi

19
 Karmaşık bir süreç olarak, yukarıdaki noktalara dayanan taktik analizin
nitel bir ifadesi olmalıdır, bu nedenle sağlanan bilgilerin seçimi ve sunum süreci
kilit bir rol oynar. Maç sonrası analiz, maç öncesi analiz, scouting analizi (bir
oyuncunun gözlemi) veya rakibi gözlemleme olması önemli değildir.
Görüşülen kişilerden biri, durumun böyle olmadığına işaret ediyor: "Bana
göre taktik analiz, performans veya rakiple ilgili raporlar, klipler, sunumlar gibi
sadece tipik bir şekilde mevcut olmayabilir. Her gün taktik analizi düşünmeliyiz,
her uygulama, her oturum. Oyunum hakkında belirli bir fikrim yoksa antrenman
için bağlamlar tasarlayamam. Bu yüzden analiz günlük olarak
düşünülmelidir.”. Ve yukarıda listelenen bilgiler, bilgilerin doğru bir şekilde
sunulması için nasıl gruplandırılacağına dair bir referans görevi görebilir.
Neden?
Başka bir antrenörün dediği gibi: “taktik analiz, rakibin ve ekibinizin toplu
ve bireysel karar verme sürecini göstermelidir. Antrenman oturumunu
tasarlamanın temeli budur. Her egzersiz, bireylerin ve takımların / birimlerin bu
karar alma süreciyle bağlantılı olmalıdır. Örnek, bireysel, birim, takım olarak
nasıl baskı yapılacağı? Derin savunma bloğuna nasıl hücum edilir (rakip
savunurken nasıl karar verir)? Maç sırasında görebildiğimiz “sahnelere”
dayanarak çözümleri nasıl bulabiliriz? Bu, oturumlarınızı çok özel (net sonuçlar,
net değerlendirme, açık koçluk noktaları: oyuncular için netlik başarının
anahtarıdır) ve gerçekliğe dayalı hale getirmenize yardımcı olacaktır.
Antrenman etkinliğinde gerçek maç durumunu tanıyorsunuz (mümkün
olduğunca çok tekrarla).”. Ve bunlar sporcuların en etkili şekilde öğrendikleri
koşullardır. Bir sonraki bölümde, taktik analiz sürecini antrenmana tanıtma
hakkında size daha fazla bilgi vereceğim.

20
 3. Futbolda antrenman sürecinde taktik analizin uygulanması.
Antrenman sürecinde taktik analizin doğru uygulanması için ortak
başlangıç noktası taktik ilkelerdir. Bu ilkeler, daha önce de belirtildiği gibi, üç
temel düzeyde işlemektedir - kolektif, grup ve bireysel. Koçlardan biri şu
sonuca varıyor: "Analiz ve antrenman için ortak başlangıç noktası taktik
ilkelerdir. Bu ilkeler 3 farklı düzeyde etkileşim halindedir: takım ilkeleri, bölge
veya grup ilkeleri ve bireysel ilkeler. Analist, öğrenme / antrenman sürecinde
tutarlılık oluşturmak için koç ve oyuncularla aynı terminolojiyi kullanmalıdır.
Antrenman oturumunun özgüllüğü, bir koç olarak oyunculara (bireysel ilkeler),
oyuncu gruplarına (bağlı oyuncular arasında bir iş birliği) veya tüm takıma
(örneğin kolektif baskı: takım olarak nasıl baskı yaparız) odaklanmanıza
yardımcı olmalıdır. Bu 3 seviyeli taktik bilgi, oyuncuların oyun için en iyi şekilde
hazırlanmalarına yardımcı olmak için bir haftalık döngü boyunca birleştirilmeli
ve dönemselleştirilmelidir.”.
Analiz ve antrenmanın 'el ele' gittiği gerçeği, önceki konuşmacılardan
biri tarafından zaten söylendi, ancak bu noktada, başka bir koçun verdiği
görüş daha doğru olacaktır: "Oyun modeli oluşturulmuşsa ve oyuncular için
netse, antrenörlerin analizi oyunculara karar verme süreçlerini ve futbol
zekâlarını geliştirmeleri için daha derin fırsatlar sunabilir. Antrenman drilleri bu
analizi yansıtmalı ve her zaman takımın oyun modeliyle ilgili olmalıdır.
Performansı artırmanın mükemmel bir yolu olarak yeni davranışlar yaratabilir
ve yeni perspektifler açabilir.”. Analiz ve antrenman çalışması arasındaki özel
ilişki aşağıdaki sayfada Şekil 5'de ele alınmıştır.

Şekil 4 – Bir takımla çalışma bağlamında analiz süreci

Hazırlayan: Sławomir Morawski, Analysis and Cognitive Aspects in Football, 2018

21
 Bunun bir fikir olması / veya bireysel çalışma bağlamında olması
sebepsiz değildir; niyet (futbol kimliğimizin temeli olarak) [1] bilinçli
eylemlerimizin bir döngüsünü başlatmak için ilk sırada yer alır. Bununla birlikte,
fikirlerimizi sahaya aktarabilmek için, analiz araçlarını sadece görselleştirmeleri
bağlamında değil, ustaca kullanmalıyız. Doğru iletişim ve verimlilik seviyesi,
antrenörler için en büyük zorluklardır ve oyuncularla iletişim kurmak [2] kolay
olsa da, ortak bir anlayış oluşturmak ve oyunculara bir şeyin nasıl yapılacağını
açıklamak buna dahil değildir. Analizin antrenman potansiyelini bir iletişim
aracı olarak kullanmak için doğru yerdir. Sözlü iletişim bazen tam olarak
anlaşılmayabilir veya unutulabilirken, açıklamayla desteklenen görselleştirme
mesajımızı netleştirmede kesinlikle daha etkili olacaktır [3]. Oyuncular görür ve
anlarsa, hatırlayacaklar, ancak hareket etmelerine izin verirsek - deneyim
yoluyla gelişecekler. Ancak bu deneyimler, daha önce de bahsettiğimiz gibi,
doğru koşullarda ve doğru bağlamda gerçekleşmelidir. Bu koşulları
yaratmaya yardımcı olacak bir araç olarak analizi kullanmak koçlar olarak
bizim sorumluluğumuzdur; sporcularımızda doğru davranışı [5] teşvik edecek
uygun bir simülasyonun [4] olmasını sağlamak.
Bu ilişki koçlardan biri tarafından çok iyi açıklanmaktadır: “Oyun modeli,
eğitim süreci ile taktik analiz arasındaki bağlantı parçasıdır. Bu nedenle
taktiksel analiz ve antrenman arasındaki ilişki belirleyicidir çünkü her ikisi de
günlük taleplerin özel yönlerindedir: farklı yarışmalarda rekabet etmeye ve
kazanmaya hazır olmak için bir futbol kimliğine sahip olmak. Dolayısıyla bu, iyi
bir yönde olduğumuzdan emin olmanın doğrulaması gibidir. Ne istediğinizi
tanımlayın (fikir), kulüp / lig bağlamına ve sahip olduğunuz oyuncuların
kimliğine saygı gösterin (oyun modeli) ve metodolojinizle (antrenman süreci)
çalışın. Bundan sonra iyi bir süreç için, çünkü muhalefetle karşılaştığınız,
sakatlanmalarınız olduğu ve işler değişmeye devam ettiği için ... bu nedenle
analiz (taktik analiz) süreci fikriniz doğrultusunda tutmanıza yardımcı olacaktır.
Koçluk ile ilgili olarak, önemli bir şey vardır: ilkeler yaratmak; kurallar değil.
İlkeler açıktır ve yaratıcılığa ve açık karar almaya yer verir. Kurallar bir uç nokta
gibi kapalıdır. Kullandığınız iletişime açık olun. Çünkü bununla takımın daha
yaratıcı olmasını ve zekâsını kullanmasını sağlayabilirsiniz. Örneğin: arkadan
kısa oynayalım; demek, özgür adamı bulalım veya boş alanı bulalım; diye
söylemekten farklıdır"." Bu noktada, koçlardan birinin bizimle paylaştığı beş
kontrol noktasından alıntı yapmaya değer – 4N1K:
1N - NE: eylemin içeriği nedir
2N - NEREDE: operasyon yeri nedir
3N - NE ZAMAN: eylemin beklentisi ve zamanlaması nedir
4N - NEDEN: Eylemin nedeni nedir?
1K - KİM: eylemin konusu kim

22
 Bu, özellikle aşağıdakilerle ilgili olarak doğru antrenman bağlamının
oluşturulması açısından önemlidir:
1N' - eğitim içeriği ve beklenen davranış biçimleri,
2N' - hareket yönü, oyun alanının boyutu, sahadaki yer, olası paslar,
3N' - hacim, organizasyon ve iş yoğunluğu,
4N' - kontrollü keşif - koçluk soruları,
1K' - oyuncuların yapısı ve sayısı,
6: NASIL. - problem nasıl çözülür > problemi çözmek için ne yapılmalı
Portekizli antrenörlerden biri şöyle diyor: “Benim için antrenörler
antrenmanlarda sorun yaratmalı. Oyunculara çözümleri vermekten çok,
oyuncuların uyum sağlamanın en iyi yollarını kendi başlarına keşfetmeleri
gereken bir bağlam yaratmalıyız. Elbette en önemlisi takım fikri, ancak bu
felsefeyi ayrıntılı olarak yeniden oluşturmaktan sorumlu oyuncular. Bu nedenle,
antrenman oturumumuz takımın makro boyutuna saygı duymalı, ancak
koşulların oyuncuların onu ayrıntılı, mikro boyutta yeniden yaratmasına izin
vermelidir. Benim için antrenman ortamı kaos deterministi fikrine saygı duymalı.
İlk olarak analiz, makroya, yeni şeylerin ortaya çıkışına ve daha küçük bir
boyutta özgürlüğe saygı duymalıdır. Antrenman durumları ve koçluk
müdahalesi yaratmak ile aynı fikir.”.
Belli bir çerçeve içinde hareket edelim, ancak içinde görünen şey bize
sürekli kontrol ihtiyacını vermemelidir. Sporcuların çalıştıkları koşulları aktif
olarak keşfetmeleri gerektiğini, onların farkında olmaları gerektiğini ve onları
kendi yöntemleriyle deneyimlemeleri gerektiğini hatırlayalım; neyi başarmak
istediğimizi bilmek, ancak bunu nasıl yapacağımızla ilgili gerekli standartları
empoze etmeden. Analiz ve çalışma felsefemiz yön belirler; bir dizi kuraldan
ziyade bir işaret tabelasıdır.
Başka bir eğitmen şöyle diyor: "Futbolda, bağlamdan izole değiliz. Şu
değil; ben ve top, hayır! Ben, top ve daha pek çok şey, onları listelemem
gerekirse, onları sınırlandırırdım çünkü her zaman çok daha fazla şey vardır.
Vücut bulaşıcıdır, çünkü vücut her zaman bizim emmesini istediğimizden çok
daha fazlasını emer ve bu nedenle bilinçdışının belirleyici tarafıdır ve rekabet
süreçlerinde bu çok belirgindir. Antrenman yoluyla, ilk öncelik oyunu
oynamaktır! Ve oyunu oynamak, oyunu geliştirmek için her gün aynı şeyleri
yapamayacağımı kabul etmektir. Birincisi, odaklanmam gerektiğinden, ikincisi
ise yorgunluktan her zaman aynı yapıları etkileyemediğim için. Ve oradan
yapmam gereken, bu niyeti aklımızda tutarak, eğilimlerin ve egemenliklerin
amaç olanların üzerine düştüğü bir süreci şekillendirmek.". Bu şekilde etkin bir
şekilde çalışabilmek için, bizi işimizin ana hedefi olan belirli olayların bağlamına
yaklaştıracak ve onu nasıl uygulayacağımızı seçmekte özgür bırakacak bir

23
analize ihtiyacımız var. Bireysel bakış açısından, sorunlu bir durumun
tespitinden antrenman sürecinde uygun eğitim önlemlerinin uygulanmasına
kadar 5 adıma yol açar:

Yukarıdaki noktaların her biri, antrenman sürecinde analizle bir sonraki eylem
adımına sorunsuz bir şekilde geçmenin mümkün olduğu kendi özelliklerine
sahiptir:
1. kimlik:
a) Oyun sırasında ne tür bir sorun oldu? (içerik)
b) Oyuncu / Oyuncuları oyun sırasında belirli bir şekilde davranmaya
zorlayan neden ve koşullar nelerdir? (bağlam)
c) Oyun sırasında problem durumu nasıl, nerede ve ne zaman ortaya
çıktı? (özellikler)
2. analiz:
a) Sorunlu durumda hangi bileşenler ortaya çıktı?
b) Birey, grup ve takım davranışı açısından sorunlu durumun özellikleri,
c) Oyuncu, grup veya takım neden sorunlu duruma en uygun çözümü
bulamadı?
d) Vizyonumuzu, oyun modelimizi ve kimliğimizi korurken hangi unsurlar
geliştirilebilir?

24
3. anlayış:
a) Bir koç olarak, problem durumunun nedenini ve sonucunu anlıyor
muyum? (Kural 4N1K)
b) Optimal bir çözüm yaratamadan, problem durumunu yaratan
koşulların doğasını anlıyor muyum?
c) Hangi içerik ve eğitim koşulları yetersizdi ve nasıl tepki vermeliyim?
4. niyet (fikir):
a) bir anlayışa dayanarak, oyuncular tarafından alınan ve uygulanan
gelecekteki kararların verimliliğini artırmak için hangi önlemleri
almalıyım?
b) Antrenman metotları tasarlayarak, hangi şartların dikkate alınması
gerektiğini ve oyunculardan hangi çözümleri beklediğimi,
c) çalışma kültürü ve futbol kimliğini göz önünde bulundurarak.
5. koçluk:
a) antrenman yöntemlerinin tanıtılması ve bilgi sağlama sürecinin
oluşturulması,
b) analiz için bilgi aramaya devam etmek,
c) ritmi ve antrenman koşullarını yönetmek. (ilerleme, gerileme,
motivasyon, kuralların açıklığa kavuşturulması, koçluk soruları)
d) Ö-U-U kuralı:
i. ÖĞRETİM: bilginin edinilmesi, düzenlenmesi ve aktarılması, teorik
öğretim süreci,
ii. UYGULAMA: dış bilgi ve bilgiye dayalı hareket etme, uygulama,
pratik öğrenme süreci, olumlu deneyimler yaratma,
iii. UYUM: dış uyaranlara ve bilgiye adaptasyon, yoğunluk
yönetimi, değişken koşullarda pratik öğrenme, problemli
durumlarla yüzleşme, bağlama vurgu, olumlu deneyimler
yaratma.
Maç koşulları gibi uygun antrenman koşulları, oyuncuyu "akış" olarak
bilinen bir duruma sokacaktır. Bu, oyuncunun beyni (zihinsel bilinç) ve bedeni
(deneyim bilinci) içeride görünen ile dışarıda değişen arasındaki gerçek ilişkiyi
etkili bir şekilde fark ettiğinde ortaya çıkar. Belirli bir hacimde "dış müdahale"
olmaksızın gerçek etki, katılım ve mevcudiyet durumu. Bu durumda, bireysel
olarak, bir antrenörün yardımıyla, sporcular dış koşullar hakkında sahip
oldukları bilgilere dayanarak belirli davranış modelleri oluşturmaya

25
başlayacaklardır. Sorunlu durumla yüzleşen ve başa çıkan sporcular, olası
çözümler üretmenin en etkili biçimlerini geliştireceklerdir.
Antrenörler olarak bizim rolümüz, sporcuların etkili eylem modelleri
oluşturacakları bir bağlamda kendi teknik araçlarını kullanmalarını sağlamaktır;
böylece, becerilerine (ve çözümlerine) güven ve güven kazanırlar. Hazırlanan
senaryoların şemaları ve kopyaları, uygun antrenman koşullarına odaklanmak
yerine çözüm sağlamaya odaklanırlarsa oyunun yaratıcılığını ve entelektüel
yönünü öldürür. Bilişsel eğitim metodolojisi, futbol bağlamında bir önder olan
özerk bir bireyin gelişimine odaklanan bir çalışma felsefesidir. Ancak bu, uygun
bir eğitim organizasyon yapısı ve analizi desteği olmadan etkili olmayacaktır.
Öte yandan, sahadaki koşullar bir maç sırasında meydana gelen koşullardan
farklıysa analiz, antrenman sahasında çalışma bağlamında etkili
olmayacaktır.

26
 Çıkarımlar

Kimlik olmadan, bir referans noktası olarak analiz ve benlik saygısı

olmadan, yaptığımız her çaba bir 'kör nokta' olacaktır. Körleşerek, yukarıdan
aşağıya yönergelere göre çalışarak, yaptığımız şeyin doğru olup olmadığını ve
gerçeğe yansıdığını doğrulamak için, başkalarının neden başarılı olduğunu ve
neden olmadığını bilemeyeceğiz.
Soru soran biri şu sonuca varıyor: “Karar vermenin kalitesini artırmak için
gerekli olduğunu düşündüğüm süreç birkaç aşamada inşa edilmiştir. İlk
aşama, eylemlerin hangi yönü izlemesi gerektiğinin tanımlanmasıdır. İkinci
aşama, onları belirli bir şekilde uygulamak ve deneyimlemektir. Üçüncü aşama
ise, eylemleriniz hakkındaki bilgilerin geri dönüşüdür (sonuçların geri bildirimi ve
bilgisi). Bu döngüsel süreç, oyuncunun bir yandan eylemlerinin farkında olması,
diğer yandan da onları belirli ve aşamalı bir şekilde sürekli olarak test etme ve
deneyimleme olanağına sahip olması için çok önemlidir. Bu nedenle,
performans analizi, eğitim metodolojisi ve her şeyden önce oyun fikrimizin
yönelimi arasındaki ilişkinin eksiksiz olduğuna ve her zaman uyumlu olması
gerektiğine inanıyorum.”.
İş ilerledikçe, Avrupa'nın en iyi kulüplerinden koçların hangi görüşlere
sahip olduğunu açıkça görebiliyoruz. Bununla birlikte, bu çalışma bir dizi
kılavuz değil, belirli şeyleri bilinçli olarak uyarlamamız için belirli bir yön ve
öneridir, böylece kendi, karakteristik Polonya futbol kimliğimizi yaratabiliriz.
Sonuç olarak, eserde dile getirilen konularla ilgili bir tür 'özet' - yani
Profesör Vitor Frade'nin bir açıklamasını - paylaşmak istiyorum. Profesör Frade,
bu çalışmanın içeriğinin dayandığı beş soruyu aldıktan sonra, algılama, karar
verme ve dolayısıyla zekâ karmaşıklığının sıradan cevaplar vermesine izin
vermediğini belirtti. Sonuç olarak, Profesör Frade bana cevap olarak bir şiir
verdi. Şiir, bizi düşündüren birçok türde analoji, karşılaştırma ve açıklama
kullanır. Bir sonraki sayfada, öğrencilerinden birinin yardımıyla Portekizceden
çevrilmiş olan içeriğini bulacaksınız.

27
Prof. Vitor Frade:

"Sınıflandırma" olarak karar vermenin

dilsel bir klişe olduğunu düşünebilen herkesin
rızası olduğunu düşünüyorum. Daha da
tuhaf ve çok ayrıntılı hale gelen güçlü bir kelime.
Açıklama yok. Kendim için kurgu. Sakatlamak,
indirgemek ve her an bozmak, etkileşim ve hem
antrenman yapmak hem de oynamak onu
parçalayacak ve sona erdirecektir.

Zekâ, eğitimin tek şartlı koşulu olmalıdır….

Oynarken, tüm zekânın zekâsı olarak anlaşılırsa,
nasıl anlaşıldığı ve istendiği diğer yardımlara
referansla. Her burada ve şimdi için.
Değişken, yani

Alanın boyutunda, ikinci dakika veya

saatte öncelik çeşitlidir. Duygusal, kinestetik
veya bilişsel olarak, az çok rasyonel,
az çok sezgisel. Farklılaştırılmış samimiyetle.
Bademcikler, hipokampus ve ön-frontal korteks
arasında. Örneğin, kültürlü anılarla, bu arada,
zamana bağlı veya aceleyle.

İnsan mantıklı bir hayvan değildir.

Yürümenin akılcı olmasından dolayı;
çok fazla hasar". Ve bu uzun dönem, anında
karar almaya dönüştü. Yetersiz bir
veritabanı üzerinden ve kararlardan her zaman
kaçamayacağımız için. Az ya da çok zihinle
mevcut olanlar arasında da tutarlı. Hem
burada hem de oyunda sadece beyin yer almıyor;
tüm vücut.

28
Ve sadece eğitim, oyun ve oyunla ilgili yalan
haberlere susamış olan; Zayıf bir beyni var,
çünkü antrenman yapmak için bu kadar çok
saat istiyor ... Şimdi ve daha fazla gecikme
olmaksızın, öğrenmek için "fazladan dakikalara"
gerek yok. Genç yaşa kadar, bunun yerine
zekânın mevcut olmasını zorunlu kılmak.
Baskın olarak. Artan karmaşıklık ve yetkinliği
teşvik eden "oyun sürecinde". Bu, hissetmek;
ve bu nedenle bilmek…

Tam olarak ne zaman oynuyor.

Ve dış koşullar zor, oyuncular için
zorlu; eğer üstünse, en önemli
iç mekan tavrı. Daha az önemli olsa
veya ifade edilmese bile;
Ancak her şey aşılsa bile fark edilir.

29
PORTEKİZCE, ORJİNAL VERSİYON:
Acho que é concordante
para qualquer ser pensante
que a dita tomada de decisão
como "categorização"
é já um estereotipo
linguístico,
um chavão
cada vez mais esquisito
e casuístico,
sem fundamentação
e para mim uma ficção
mutilante
redutora
e em cada instante
mutiladora,
no que é a interacção
e que tanto o treinar
como o jogar
mutilando-os os vai matar.

A inteligência tem de ser

a unica condicional
condição
a treinar...
se se entender
como inteligência
das inteligências
ao jogar,
cuja referência
das demais que assistências

o como entende
e pretende,
para cada aqui-e-agora
e variável portanto
na dimensionalidade
do campo,
no segundo-minuto-ou-hora
e diversa a prioridade,
como emocional
quinestésica ou cognitiva

30
mais ou menos racional
mais ou menos intuitiva,
com intimidades diferênciadas
entre amígdala, hipocampo
e cortéx pré-frontal
por exemplo,
com memórias adulteradas
entretanto,
atempadas ou em contratempo.

O humano
nao é
um animal racional,
já que chegar
ao andar em pé,
causou no racional
muito "dano"
e esse muito demorar,
levou-nos no evoluir
a ter de tomar decisões
instantâneas,
sobre uma base d'informações

insuficientes
e à decisão não podendo fugir
nem sempre
como tal consentâneas
entre os presentes,
com mais ou menos mente
e aqui como no jogo
não entra só o cérebro
entra o corpo todo
e só aquele que é ébrio
de fake new sobre
o treinar,
o jogo e o jogar,
tem cérebro pobre
ao querer tantas horas
p'ra treinar...
já e sem mais demoras
não é precisar
"dar-minutos"

31
para aprender
até os putos
e sim obrigar a inteligência
a estar presente
dominantemente
no "dar-jogo",
com complexidade crescente
e promotora da competência
isto é sentir para ser
e assim saber...
é precisamente
quando,
jogando

e as circunstâncias exteriores
são difíceis, exigentes
p'ros jogadores,
que atitude interior
de superior
mais conta,
até se de pouco monta
e mesmo que inexprimível
apesar de tudo é dizível,
se bem que transcendentes!

32
 Referanslar:

1.https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-consciousness-
question/201205/intellect-and-intelligence ,

2. Anna Żmijewska, Psychologia, zeszyt naukowy nr 2/2011, Wyższa Szkoła

Ekonomiczno-Humanistyczna im. prof. Szczepana A. Pieniążka w
Skierniewicach, Wydział Pedagogiczny,

3. Geir Jordet, Perceptual Expertise in Dynamic and Complex Competitive

Team Contexts: An Investigation of Elite Football Midfield Players, Doctoral
dissertation, Norwegian University of Sport Sciences, 2004,

4. Robert M. Kitchin, Cognitive Maps: What Are They and Why Study Them?
Journal of Environmental Psychology (1994), 14, 1-19,

Ticari olmayan eğitim materyalidir.

Telif Hakkı saklıdır.
SM.

twitter.com/slawekmorawski
twitter.com/alper_caltik
twitter.com/AkademiScouting

33
34