Sporda Duygusal Zeknn

Kullanm ve
Performansna Yansmas
Hentbol rnei

Yrd. Do. Dr. Melih N. Salman

AS BESYO-Aksaray

Zeka nedir

Birok bilim adam zekay, kendi bilim dnyalar

uygun bir bak asyla ve yine kendi pencerelerinden
bakarak tanmlamaya almlardr.

Eitimcilere gre ; renme yetenei

Bilgisayar Bilimcilerine gre; bilgi ileme yetenei

Biyologlara gre; evreye uyma yetenei

Psikologlara gre; muhakeme yoluyla sonuca ulama
yetenei olarak tanmlanmaktadr.

Zekaya likin eski ve yeni yaklamlar

Zekaya likin Eski Bak As

Zekaya likin Yeni Bak As

. Zeka sabittir

.Zeka gelitirilebilir

.Zeka niceliksel olarak llebilir

.Zeka herhangi bir performansta veya problem

zme srecinde sergilendiinden dolay saysal
olarak hesaplanamaz

.Zeka tekildir

.Zeka eitli yollarla ortaya konulabilir

.Zeka gerek yaamdan soyutlanarak

llebilir
. Zeka gerek yaam koullarnda llr
.Zeka rencileri sralamak ve olas .Zeka bireylerde var olan gizil glerini ve
onlarn baarl olabilecekleri farkl yollar
baarlarn kestirmek iin kullanlr.
anlamak iin kullanlr.

Gardnera gre zekann

zellikleri

nsan kendi zekasn artrma ve gelitirme yeteneine
sahiptir,

Zeka sadece deimekle kalmaz ayn zamanda
bakalarna da retilebilir,

Zeka , beyin ve zihin sistemlerinin birbiriyle etkileimi
sonucu ortaya kan ok ynl bir olgudur,

Her insan zeka alanlarnn tmne sahiptir,


Her insan, zeka alanlarnn tamamn belli bir

dzeyde gelitirebilir,

eitli zeka alanlar genellikle bir arada ve belli bir
uyum iinde alr,

Bir insann her alanda zeki olabilmesinin bir ok yolu
bulunmaktadr.

Gardnern zeka trleri

snflamas

Szel-Dilsel zeka,

Mantksal-Matematik zeka

Grsel-Mekansal zeka

Kiisel-sel zeka

Mziksel-Ritmik zeka

Doa-Varoluu zeka

Bedensel-Kinestetik zeka

Kiileraras-Sosyal zeka olmak zere 8 tr zeka
vardr.

Duygusal zek kavram ncelikli olarak;

Thorndike, Salovey ve Mayer (1990), Goleman ve
Bar-On (1997) gibi bilim adamlar tarafndan ele
alnm ve aklanmaya allmtr.
Bar-On duygusal zeky, kiisel beceriler, kiiler
aras ilikilerde beceriler, uyumluluk, stresle baa
kma, genel ruhsal durum ve bu boyutlarla ilgili
yetenek ve beceriler olarak aklanmaktadr.


Goleman ve Thorndike ise, sosyal zeka kavram

zerinde durarak duygusal zeka kavramn ortaya
atmlardr.

Duygusal zeka;

Kendini harekete geirebilme yetenei,

Aksiliklere ramen yoluna devam edebilme,

Drtleri kontrol ederek doyumu erteleyebilme,

Ruh halini dzenleyebilme

Skntlarn dnmeyi engellemesine kar diren,

Umut besleme olarak aklamlardr.

Duygusal Zekay oluturan alt

faktrler

Bakalarnn Duygularn anlama

Kendi duygularn anlama

Duygular ynetme

Sosyal Beceriler

Duygularn Kullanm

yimserlik
olmak zere alt ana balkta toplanmaktadr.

Belirli kurallara dayandrlarak gerekletirilen

sportif mcadelerde baarl olmak isteyen sporcular;
kendi yeteneklerini sergilerken,
rakibe veya doaya saygl olmay,
stresle baa kmay,
takm
arkadayla
beraber
ayn
odaklanmay,
birlikte hareket etme gibi becerilerini
oyun
iinde
durumundadr.

en

st

dzeyde

amaca

kullanmak


te bu noktada sporcunun duygusal zeksn ortaya

koyma ve mevcut duruma en uygun zm yolunu
retmesinin nemi ortaya kmaktadr.

Gnmzde duygusal zek ile spor arasnda

ilikiyi aklamaya ynelik aratrmalar saysal olarak
olduka azdr.

Nitekim son be ylda, spor aratrmaclar ve

uygulayclar da giderek duygusal zeknn (EI) spor
alanndaki nemini artan bir ekilde seslendirmeye
balamlardr.

Ajax Modeli (Takm Sporlar )

Takm sporlar ierisinde nemli bir yere sahip olan futbolda Ajax Spor Kulbnn uygulam olduu
model, Dnya literatrne gemi model bir uygulamadr.

Ajax modeli olarak bilinen bu model ksaca TIPS olarak ta adlandrlmaktadr.

Alt yapda sporcu yetitirmede kullanlan bu yntem psikolojiyi de iermektedir.

TIPS

T= technique/teknik,
I=intelligence/zeka,
P= personality/kiilik,
S= speed/ hz.)

harflerinin ksaltlmasyla isimlendirilen bu yntem,

teknik ve zeka sahibi,
ayn zamanda yksek performans ortaya koyabilecek kiilie kavumu
sratli oyuncular yetitirmeyi amalamaktadr.

Tenis (Bireysel Sporlar )

Spor psikologlarndan Groppel ve Murray;

Tenisi bireysel bir spor olmas nedeniyle

gerek kort ierisinde, gerekse gerek hayatta
rekabetin, zorluklarla mcadele etmenin ve iniklarla baa kabilmenin baarya giden yoldaki
nemini kavrayabilmede nemli bir spor dal olarak
grmektedirler.
Bu nedenle tenis kortlarnda elde edinilen
deneyimlerin getirdii baarlarn ve kazanlan
psikolojik avantajlarn hayatn genel ileyiine de ok
olumlu etkileri olduu kansndadrlar.

Utku Ergder Milli Hentbolc

Rportaj Uur Kl
Hentbol Magazin Say:2 ubat 2011

Planlama yapmak ok nemli .

Daha az uyuyorum daha ok sorumlu davranyorum.

almaktan kesinlikle vazgemeden kendinize bir
program oluturunca iler daha kolay yryor.

Ugur Kl;

Senin sporcu kiiliin,baarlarn haricinde btn
genlere rnek olacak profesyonel bir i hayatn var. Bu
konuya da deinmek istiyoruz. Eitim hayatnzdan
bahsedermisiniz ? Okul hayatnz ve hentbol kariyeriniz
hi akmadm? u an hentbol oynayan genlere, iki
yolda da baarl olmalar iin neler tavsiye edersiniz.?

Zonguldaktan geldiim yl 1988de

Deneme
Lisesinde son snfa kayt olmutum. Burada hem
okul,hem dershane hem de idman genine
girmitim..

..ben bir ok kez tercih etmek zorunda

brakldm ama kabul etmedim Her ikisi iin
savatm ve halada savayorum.

.olayn maddi taraf ekici geliyor sanyordum
ama son birka yldr anlyorum ki i hayatmdaki
baarmn en byk pay HENTBOLUN.

zel bir bankada yatrm biriminin blge

mdrln yapmaktaym. ok byk bir ekibim
var ve aynen bir takmn kaptan gibi davranyorum
orada da. nemli olan ilikileri ynetmek ve sabrl
olup almak

Hem spor hayatnzda hem i yaantnzda bu kadar
youn tempoyu nasl ynlendiriyorsunuz? Hentbol ve
i hayatnz birbirini nasl etkiliyor?

.ynetici olana kadar daha zordu ama imdi
Trkiyenin bir ok noktasna gidiyorum ve oralarda
hem bankacln hem de sporun getirdii ciddi
ilikilerden faydalanyorum.


.nemli olan neyi ne zaman ve nasl yapacanz

bilmek. Bazen inanlmaz youn olduum anlar oluyor
ama
spordaki
stres
altnda
iyi
oynamak
zorunluluunun ayns i hayatnzda da karnza
kyor. Zaten idmanl olduunuz iin ok
zorlanmyorsunuz. Aslnda etkileim inanlmaz.
Hentbol olmasayd ben bugn bu pozisyonda ve
durumda
olamazdm
diyecek
kadar
iddialym..

Sportif Performans sadece

sporcunun saha iindeki
performans ve ortaya koyduu
verimlilikle
snrlandrlmamaldr.

Asl olan hayat boyu srdrlebilir performansn ve
verimliliin i yaantsna da aktarlmas olmaldr. Bu
nedenle spor


Gnmzde i dnyasda sporlan ilgilenmenin i

performans zerindeki etkisini fark ederek
alanlarna ynelik olarak baz sporlar
yapmalarna destek vermeye almaktadr. Bu
sporlarn banda;

Yelken ve Yat yarlar,

Paint-ball

Golf

Bocce vb. sporlar gelmektedir.

te bu noktada asl olan,

Antrenrlerin sadece fiziksel performansa
odaklanmamalar gerekir.

Sporcuyu bir btn olarak ele alp onu duygusal
ynden de desteklenmeleri sporcunun saha ii
performansn artrmasnn yan sra onu gerek
hayatta da daha hazr hale gelmesine yardmc
olacak ve hayat baarsn artracaktr.

Kaynaklar

Armstrong T., Multiple nteligences in the Classroom 2nd edit.,Associationfor

Supervision and Curriculum Development,Alexandria,USA,2000

Cengiz,.., 8-10 ya Grubu ouklarn oklu Zekas >Trlerine Gre
Dalm ve Futbol Eitiminin oklu Zeka Dzeylerine Etkisi,
(Yaynlanmam Doktora Tezi) Gazi
niversitesi, Beden Eitimi ve Spor ABD. Ankara,2008
Gne G., Piaget Kuramna Toplu Bak,Ankara niversitesi Eitim
Fakltesi,Baylan Matbaas,Ankara,1973.
Gardner H., ( ev:Kl E) Zihin ereveleri oklu Zeka Kuram,Alfa
Yaynlar,stanbul,2004
Seluk, Z ve ark.,oklu Zeka Uygulamalar,Nobel Yaynlar,Ankara,2003