Kirchhoff Kanunu

Temel Devre Kanunları

Doğrusu Kirchhoff Kanunu dur .
Ancak birçok kaynakta Kirşof veya Kirchoff  Kanunu / yasası olarakda geçer.
1845 yılında Alman fizikçi Gustav Robert Kirchhoff tarafından kendi adı ile anılan iki yasa
geliştirmiştir.

kirchhoff kanunları örnek sorular

1 . Kirchhoff Akımlar Kanunu (Birinci

Kirchhoff Kanunu)
Paralel olarak bağlanmış dirençlerin üzerinden geçen akımların toplamı,
devreden geçen toplam akıma eşittir.
IT = I1 + I2 +…+ In [A]
Paralel bağlı bir direnç devresinde bir noktaya gelen akımların toplamı o noktadan
giden akımların toplamına eşittir.
(I gelen = I giden)
Önemli: Dirençler paralel bağlıyken hepsinin üzerine de aynı değerde gerilim düşer.

Kapalı bir devrenin her hangi bir bağlantı noktasına gelen akımların toplamı bu bağlantı
noktasından çıkan akımların toplamına eşittir.

Şekildeki gibi A noktasına gelen i1, i3 ve i5 akımlarının toplamı A noktasından çıkan i2 ve i4

akımlarının toplamına eşittir.
Buna göre,  i1 + i3 + i5 = i2 + i4 olur.

2 . Kirchhoff Gerilimler Kanunu ( İkinci

Kirchhoff Kanunu )
Kapalı bir elektrik devresine uygulanan gerilim,
bu devrede yer alan alıcılar üzerinde düşen gerilimlerin (gerilim düşümlerinin)
toplamıdır.
∑ε = ∑ R.I

1. Kirchhoff Akımlar Kanunu (Birinci Kirchhoff

Kanunu)
Akımlar Kanuna göre, bir devrede, referans yönleri dikkate alınarak, herhangi bir düğümdeki
akımların toplanırsa, toplam “sıfır” olur. Başka bir ifade ile; bir düğüme gelen akımların
toplamı o düğümden ayrılan akımların toplamına eşittir denebilir.

Şekildeki örnek devre için I akımı :  I = I1 + I2 + I3   olur.

 Kirchhoff, Akımlar Kanunu ile; bir düğüm noktasına gelen akımların toplamı o düğüm
noktasını terk eden akımların toplamına eşittir demiştir. Birinci Kirchhoff kanunu akımla ilgili
bir kanundur.

i = i1 + i2 + i3
Kirchhoff kanunu açıklamak için aşağıdaki şeklimizde gibi bir elektrik devresi kuralım.
Lambalar 50 W’ lık olsun. Devreyi kapatacak olursak “I” ampermetrenin gösterdiği değer,
kollara bağlanan 3 ampermetrenin gösterdiği değer kollara bağlanan üç ampermetrenin
gösterdiği değerlerin toplamını gösterir.

Sonuç olarak;
1. Üreteçten çekilen akım A noktasında kollara ayrılmıştır.
2. Her koldan, bu kolun direnci ile ters orantılı değerde bir akım geçmektedir.
3. Kollardaki akımlar B noktasında birleşir, ana koldaki (A noktasındaki ) akımı
oluşturur.
Bu açıklamaların doğrultusunda Birinci Kirchhoff Kanununu tanımladığımızda

Ana koldan geçen akım şiddeti, kollardan geçen akım şiddetlerinin toplamlarına eşittir. Diğer
bir ifadeyle akımın kollara ayrıldığı düğüm noktasına gelen akım ile bu noktadan ayrılan
akımların matematiksel toplamı sıfırdır.

Bu anlattıklarımızı bir bağıntı şeklinde yazarsak;

I= I1 + I2 + I3 +…… Birinci Kirchhoff kanununu bu formül ile ifade etmiş oluruz. Düğüm
noktasına gelen ve ayrılan akımlara göre formül yazmak istersek
I- (I1+I2+I3+…………….) = 0 olur.
Gerilim, bu kollara eşit düşer. Yani L1= 220, L2=220, L3= 220 volt düşer.
 Örnek:

 
 a) RT = ?
 b) IT = ?
 c) UR1, UR2, UR3 = ?
 d) Akımları büyükten küçüğe sıralayınız.
 e) IR1, IR2, IR3 = ?
 f) Kirchoff’un akımlar kanununu gösteriniz.
Bir düğüm noktasına giren akımların toplamı, o düğüm noktasından çıkan akımların
toplamına eşittir. Bir başka deyişle, paralel kollardaki akımların toplamı, ana kol akımını
verir. Paralel kollarda direnci büyük olan koldan az akım, direnci küçük olan koldan fazla
akım geçer. Ancak paralel kollarda gerilimler birbirine eşittir.
Paralel devrelerde kol sayısı arttıkça, toplam direnç azalır.

a)

b)

c)   UR1 = UR2 = UR3 = UT = 5V

d)  R1 < R3 < R2
IR1 > IR3 < IR2

e)

f)        IT = I1 + I2 + I3

5mA = 2,5mA + 0,83mA + 1,6mA

5mA  = 4,93mA

2 . Kirchhoff Gerilimler Kanunu ( İkinci

Kirchhoff Kanunu )
Kirchhoff Gerilimler kanununa göre,

Bir devrede, kapalı bir çevrimde referans yönleri dikkate alınarak gerilimler
toplandığında, toplam gerilim “sıfır” olur .
Pasif elemanların yönleri belirlenirken gerilim kaynağının negatif ucuna yakın olan uçları
negatif, pozitif ucuna yakın olan uçları pozitif kabul edilir.

Bu bilgilere göre şekildeki örnek devrede, Kirchoff Gerilimler Kanunu uygulanırsa, aşağıdaki
ifade elde edilir:

VR1 + VR2 + VR3 – E = 0

ifade yazılırken, devre içindeki ok yönünde elemanlar sıra ile hesaplamaya katılmış, ve okun
bir elemandan giriş ucundaki işareti o elemana ait işaret olarak alınmıştır. İfade düzenlenirse
;

E = VR1 + VR2 + VR3   dir

V1 + V2 = i R1 + i · R2 + i R3

İkinci Kirchhoff kanunu elektrik gerilimi ile ilgili bir kanundur. Aşağıdaki şeklimizde
görüldüğü gibi lamba, havya ve ocağı birbirine seri olarak bağlayalım. Bu devreye bir gerilim
uygulayalım. devre elemanlarını meydana getiren lamba, havya ve ocakta düşen gerilimleri
ölçmek için her birine paralel ayrı ayrı voltmetreler bağlayalım. Uyguladığımız gerilimi
ölçmek için ise bu elemanların hepsine paralel bir voltmetre bağlayalım. Devreye gerilim
uyguladığımızda elemanlara  bağladığımız voltmetrelerin gösterdikleri değerlerin toplamı;
uygulanan gerilimi bağlanan, okuduğumuz voltmetrenin gösterdiği değere eşit olduğu
görülür.
Şeklimize göre 220 Voltluk gerilimle beslenen bir devrede üç alıcının bağlandığını
göstermektedir. Lamba, havya, ocağın dirençleri bilindiğine göre devreden geçen akımla bu
dirençleri çarpacak olursak ohm kanununa göre

U1=IxR1,  U2=IxR2,  U3=IxR3 bulunur.

Bunlar elemanlardaki gerilim düşmesini göstermektedir. Bunların toplamı ise devreye

uygulanan gerilime eşit olacağından

U= U1+U2+U3= Ix R1+Ix R2+Ix R3= Ix(R1+R2+R3)

U=I x (R1+R2+R3) olur. Burada R= R1+R2+R3 dür.

U=IxR olur. Bu duruma göre İkinci Kirchhoff Kanunu’nu tanımlayabiliriz.

Kapalı bir elektrik devresine uygulanan gerilim, bu devrede yer alan alıcıların uçları
arasındaki (elemanlarda düşen gerilimler)  gerilimlerin toplamına eşittir. Bu anlattıklarımızı
bir bağıntı halinde yazarsak

U=U1+U2+U3+………..İkinci Kirchhoff Kanunun formülünü elde ederiz. Bu formülü gereğinde;

U-(U1+U2+U3)=0 şeklinde de yazabiliriz. Bu ifade ise bize bir elektrik devresinde gerilimlerin
matematiksel toplamının sıfır olduğunu ispat eder.

Örnek:
a)      RT = ?
b)      IT = ?
c)      IR1, IR2, IR3 = ?
d)      Dirençlerin üzerine düşen gerilimleri küçükten büyüğe sıralayınız.
e)      UR1, UR2, UR3 = ?
f)       Kirchhoff’un gerilimler kanununu gösteriniz.
Çözüm:
Seri devrelerde akım, bütün alıcılar üzerinden eşit büyüklükte akar. Seri devrelerde
dirençlerin büyüklüğüne göre gerilim düşümü meydana gelir. Büyük dirençte büyük gerilim,
küçük dirençte küçük gerilim oluşur. Devrenin toplam direnci, birbirine seri bağlı dirençlerin
toplamıdır.

a)      RT = R1 + R2 + R3
RT = 1000 + 500 + 1500

RT = 3000 Ω = 3kΩ

b)     IT = UT / RT = 6 / 3 = 2mA

c)      IR1 = IR2 = IR3 = IT = 2mA
d)      UR2 < UR1 < UR3
e)      UR1 = IT x R1 = 2mA x 1k = 2V
UR2 = IT x R2 = 2mA x 500Ω = 1V

UR3 = IT x R3 = 2mA x 1,5kΩ = 3V

f)       UT = UR1 + UR2 + UR3 è  6V = 2V + 1V + 3V  è  6V = 6V

Örnek:
Şekildeki devreden geçen akımı, her bir direnç üzerinde oluşan gerilim düşümünü, her bir
direncin çektiği gücü ve toplam gücü bulunuz.

Çözüm:

Kirchhoff kanunu’nun devreye seri uygulanması

Yukarıda şekil’de görüldüğü gibi lamba, havya ve ocak devreye seri bağlanmış yani bunların
dirençleride devreye seri girmiştir. Ampermetre ve voltmetreleride şekilde görüldüğü gibi
bağlayalım. Direnç, akım ve gerilim durumlarına dikkat edelim.

Direnç durumu; Dirençlerin seri bağlandığı bir devredeki toplam direnç, dirençlerin

toplamına eşittir.
R=R1+R2+R3+… olur.

Akım durumu; Seri bağlanan dirençlerin uçlarına bir gerilim uygulanacak olursa her

dirençten geçen akım şiddeti birbirinin aynı olur. Devrenin her noktasında I=I olur.
Gerilim durumu;  Seri bağlanan dirençlerin her birinden aynı miktar akım geçer ve direncin
değerine göre bir gerilim düşmesi meydana gelir. Seri dirençlerdeki gerilim düşmelerinin
toplamı devreyi besleyen gerilime eşit olur.
U=U1+U2+U3+… olur.

Kirchhoff kanunu’nun devreye paralel bağlanması

Şekilde ki alıcıları devreye paralel bağlayalım. Ampermetre ve voltmetreleri görüldüğü gibi
yerleştirelim.
Kirchhoff kanunlarının paralel devrelere bağlanması

Direnç durumu; Devrenin toplam direncinin tersi, dirençlerin terslerinin toplamına  eşittir.

(1/Rτ)= (1/R1)+(1/R2)+… olur.

Bir elektrik devresinin direncini azaltmak gerekirse, dirençleri paralel bağlamak gerekir.

Akım durumu; Her alıcı direncine göre akım çekeceğinden ana koldaki akım şiddeti,
kollardaki akım şiddetleri toplamına eşit olur.
I=I1+I2+I3+I4+… olur.

Gerilim durumu; Paralel bağlı alıcılarda her alıcının, her iki ucu arasındaki gerilim, devreyi
besleyen gerilimin aynıdır.
U=U1=U2

Kirchhoff kanunu’nun karışık devreye

bağlanması
Alıcıların karışık bağlanması demek, devrede seri ve paralel bağlanmış alıcıların bulunması
demektir. Aşağıdaki şekilde karışık bağlanmış bir elektrik devresinde direnç, akım ve gerilimi
inceleyelim.

   Kirchhoff kanunlarının karışık devrelere

bağlanması

Direnç durumu; Devrenin toplam direnci, devreye giren seri devre direnci ile paralel devre
direnci toplamına eşittir.
Rτ= Rs+Rp

Rτ= R1+(R2xR3)/(R2+R3) olur.

Akım durumu; Ana koldaki akım şiddeti, kollardaki akım şiddetleri toplamına eşittir.
I=I1+I2
Gerilim durumu; Şekilde görüldüğü gibi R1 direnci devreye seri, R2 ve R3 dirençleri
birbirlerine paralel bağlanmıştır. Bu üç direncin meydana getirdiği devre bir karışık devredir.
Bu karışık devreye uygulanan gerilim (U)’ dur. Değeri ise seri devredeki gerilim düşmesi olan
(U1) ile, paralel devredeki düşen (U2) geriliminin toplamına eşittir.  U=U1+U2
Örnek:

RT2 = RT1 + R6 = 2 + 4 = 6Ω

RT4 = RT3 + R4 = 2 + 8 = 10Ω

RT = RT6 + RT5 + R9 = 1 + 5 + 1 = 7Ω
Örnek:
 Her bir direncin üzerinden geçen akım ve gerilimleri hesaplayınız.

RT = R1 + RT1 + R4 = 500 + 2000 + 1500 = 4000Ω = 4kΩ

IT = UT / RT = 12V / 4kΩ = 3mA

UR1 = IT x R1 = 3mA x 500Ω = 1.5V

UR4 = IT x R4 = 3mA x 1,5kΩ = 4,5V

URT1 = UT – (UR1 + UR4) = 12V – 6V = 6V

Kirchhoff yasalarını uygularken;

ilk yapılacak iş, şebekedeki bilinmeyen bütün akımlara ve e.m.k’ lara cinslerine uygun keyfi
bir harf ve yön vermek ve bunları şebekenin şeması üzerinde belirtmektir. Şebekeye ait
kapalı devrelerin her birinde yine keyfi olarak saat ibreleri yönünde veya tersinde bir
dolanma yönü seçilir. Bu gözün çevresinde tam dolanmada seçilen yönle aynı olan akıl
şiddetleri (+) , zıt yönde olanlarda (-) olarak seçilir. Bu dolanmada bir e.m.k. kaynağının eksi
kutbundan girilip (+) kutbundan çıkılırsa bu e.m.k. (+) alınır, (+) kutbundan girilip (-)
kutbundan çıkılırsa e.m.k. (-) alınır. Bütün bunlardan sonra Kirchhoff ’un birinci ve ikinci
yasaları uygulanarak çözüme gidilir. Bir şebekede n tane düğüm noktası varsa matematiksel
olarak bunlardan ( n – l ) tanesine Kirchhoff ’un birinci yasası uygulanır. Yapılan
hesaplamalar sonunda birçok yön keyfi seçildiğinden, örnek olarak akım şiddeti eksi olarak
çıkabilir, buna göre keyfi olarak seçtiğimiz akım yönüne göre, gerçek akım yönü zıttır fakat
sayısal değerimiz doğrudur.
Bu bilgilerimize göre bir örnek olmak üzere Şekil – 01’ deki şebekenin kollarından geçen
akım şiddeti değerlerini hesaplayalım.

Bunun için bilinmeyen akımlardan her birine bir yön ve harf konur.Burada kabul edilen
yönler tamamen keyfidir. Şebekenin sol üst kapalı devresi ( gözü ) için saat ibreleri yönünde
bir dönme yönü, sağ gözü için saat ibreleri yönünde bir dönme yönü ve alt göz içinde saat
ibrelerinin tersi yönünde bir dönme yönü seçelim.

Şekil – 01’ de düğüm noktaları a, b, c ve d ile gösterilmiştir ve d noktasını kurala göre ele
almasak;

a noktası için, I1 + I2 – I3 = 0

b noktası için, – I1 – I4 – I6 = 0

c noktası için, I4 + I5 – I2 = 0

bağıntılarını birinci yasaya göre yazabiliriz.

İkinci yasayı sırasıyla, sol üst göze, sağ üst göze ve alt göze uygularsak;

– ε1 – ε3 = I1R1 + I1r1 – I2r5 – I4R4 + I1R3

+ ε2 + ε3 = I3r2 + I3R2 + I3r6 – I5R5 + I2r3

– ε4 = -I4R4 + I5R5 + I6r4 + I6R7      yazılır.

Bu şekilde altı bilinmeyene karşılık altı denklem elde ederiz. Bu denklemlerin çözümünden
akım şiddetlerinin bilinmeyen değerleri hesaplanabilir.

Altı bilinmeyenin hepsinin akım şiddeti olması gerekmez, dördü akım şiddeti ve ikisi de
e.m.k. değerleri de olabilir.