Hidroelektrik Santrallerde Kullanılan Türbin Tipleri

Hidroelektrik santrallerin en önemli bileşeni olan su türbinleri 19.yüzyılda gelişmeye

başladı. Daha çok elektrik üretiminde rol oynayan su türbinleri suyun kinetik enerjisinden
elektrik üretmek için dolgu barajlarda kullanılır. Hidroelektrik santrallerin bulunduğu
konuma, yüksekliğe ve suyun akış hızına göre bu türbinler değişkenlik göstermektedir.
Bu yazımızda da su türbinlerinin çeşitlerini sizler için araştırdık.

A- A+
24.02.2014 tarihli yazı 57189 kez okunmuştur.
hidroelektrik santrallerinde kullanılan türbinler su çarkları francis türbini su türbini çeşitleri pelton türbinleri aksiyon ve
reaksiyon türbinleri heslerde kullanılan türbinler kaplan türbinleri hidroelektrik enerjisi hidroelektrik santraller
Günümüzde oldukça yaygın bir kullanım alanına sahip olan hidroelektrik enerjisi, enerji
kaynakları arasında önemli bir yere sahiptir. Hidroelektrik sistemlerde suyun akış
enerjisinden ve potansiyel enerjisinden faydalanılır. Bu tür sistemlerde su yüksek bir
yerden akıtılarak bir kanal veya cebri boru vasıtası ile türbinlere gönderilir. Suyun akış
enerjisiyle türbinlerden mekanik enerji elde edilir, daha sonra türbin milinin
dönmesiyle jeneratörler tahrik edilerek elektrik enerjisi elde edilmiş olur. Bu enerjinin
elde edilmesi için suyun mutlaka belirli bir düşü (yükseklik) ve debiye (hıza) sahip
olması gerekmektedir.
 
Şekil 1: 1913 yılında Prof. Viktor Kaplan tarafından patenti alınan Kaplan Türbininin
şematik görünümü

►İlginizi Çekebilir: Hidroelektrik Santrallerin Çalışma Prensibi

 
Bütün bunların yanında hidroelektrik sistemlerde suyun akış doğrultusuna, suyun etki
şekline ve türbin milinin durumuna göre kullanılan türbinler değişkenlik
göstermektedir. Genel olarak hidroelektrik santrallerde kullanılan iki çeşit türbin
bulunmaktadır:
 
1-Aksiyon (Etki Tipi) Türbinler

Bu tip türbinlerde akışkan çarklara veya kepçelere atmosfer basıncında girip, atmosfer
basıncında çıkmaktadır. Bu sebeple eş basınçlı türbinler olarak da adlandırılabilir.
Aksiyon türbinleri yüksek düşülerde ve düşük akışkan hızlarında daha çok tercih
edilmektedir. En yaygın kullanılan aksiyon tipi türbinler
ise: Pelton,Turgo ve Banki türbinleridir.
 
  
Şekil 2: Walchensee enerji santralinden eski bir pelton türbini, Almanya
 ►İlginizi Çekebilir: Türkiye'nin Önemli Baraj ve Hidroelektrik
Santralleri

 
2-Reaksiyon Tipi Türbinler

Reaksiyon tipi türbinler, basıncın ve hareketli suyun etkisiyle kombine olarak elde
edilen güçle çalışırlar. Akışkan (su) türbinlerde bulunan bıçakların(kanatların) her
birine çarparak hareket enerjisini artırır. Aynı düşü ve debi değerlerinde bu tip
türbinler aksiyon tipi türbinlere göre daha hızlı dönerler. Ayrıca reaksiyon tipi
türbinlerin yapısı oldukça komplekstir ve imalatı zordur. Reaksiyon tipi türbinlere
örnek vermek gerekirse: Francis, Kaplan, Uskur oldukça yaygın olarak
kullanılmaktadır. Net düşü ve özgül bakımından oldukça geniş bir kullanım alanına
sahip olan reaksiyon türbinleri suyun hem kinetik hem de potansiyel enerjisinden
faydalanmaktadır.
 
►İlginizi Çekebilir: Enerji Sektöründe Bir Devlet Kurumu | TEMSAN

Günümüzde ise dünyada ve ülkemizde hidroelektrik santrallerde kullanılan en yaygın

türbin tipi ise Francis Türbini’dir. Geniş bir düşü aralığında çalışabilme özelliği olduğu
için tercih edilen Francis Türbinleri aynı zamanda yüksek devirlerde çalışarak da verim
açısından da oldukça uygundur. Şimdi de Francis Tipi Türbinleri daha yakından
tanıyalım.
 
 Şekil 3: Yatay Francis Türbini ( 3200kw )

►İlginizi Çekebilir: Bir Mühendislik Harikası | Hoover Barajı

 
Francis Türbinleri

Francis Türbini 1800’lü yıllarda Amerikalı mucit James B. Francis

tarafından icat edilmiştir. Francis Türbini’ne su, yöneltici çarktan dönel çarka dıştan
girip, çark kanatları boyunca aşağıya doğru giderek çarkı terk eder. Francis Türbinleri
hidroelektrik enerjisi üretmek için günümüzde kullanılan en yaygın türbin çeşididir.
Özellikle büyük ölçekli hidroelektrik santrallerde kullanılmaktadır. Bu türbinler çok
farklı hidrolik düşülerde ve su akış seviyelerinde kullanılabilen çok yönlü türbinlerdir.
 

Şekil 4: Dikey bir Francis Türbini, burada su spiral bir şekilde sarılmış boruya yatay olarak
girip dikey bir şekilde türbin merkezinden aşağı doğru akar.

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Üretimindeki Önemli Aktör: Jeneratörler

 
Francis tipi türbinler 600 metre düşüye kadar çalışabilirler ve 500 MW’a kadar güç
üretebilirler. Ülkemizde Devlet Su İşlerinin (DSİ) denetiminde bulunan su türbini
tesislerinin büyük çoğunluğunda Francis tipi türbinler kullanılmaktadır.