DALGA ENERJS

Dalga ve Dalga Enerjisi

Dnya yzeylerinin farkl snmas sonucu oluan rzgarlarn deniz yzeyinde esmesi ile meydana gelen deniz hareketlerine dalga denir. Dalga enerjisi ise direk olarak dalgalarn yzeylerinin veya yzey altndaki basn deiimlerinin kullanlmasyla elde edilen bir enerji trdr. Bu gne kadar Dalga Enerjisi, denildiinde herkesin aklna byk dalga boyutuna sahip Okyanus dalgalar geldii iin bu gn dahil dnya literatrnde Dalga Enerjisi, Gelgit ve Okyanus enerjileri olarak gemektedir.

Dalga Enerjisin nemi

Dalga enerjisi zerine almalar 1970lerde petrol krizinin zerine hz kazansa da birka baarsz denemeden sonra dalga enerjisi zerine olan ilgi azalmtr. Ancak gnmzde teknolojinin ilerlemesi ile ilgi yeniden artm ve bir ok yeni teknoloji gelitirilmitir. Dalga enerjisi retim sistemleri zerine 1000in zerinde patent alnmtr.

Dnyamzn %75inin sularla kapl olduu dnldnde, alnabilecek enerjinin bykl Dnyamzn ihtiyacnn 1.000.000 misli olabileceini syleyebiliriz.Gelecekte kullanlacak yegane enerjinin Dalga Enerjisi olacan sylemek yanl olmaz.
Gne enerjisi kullanmnda yzey etkin olduundan yzey rnek verilirse, ortalama 1 kW elektrik retimi iin; 1. Gne enerjisi ile 10 2. Rzgar enerjisi ile 2 3. Dalga enerjisi ile 1 yzey alanna ihtiya vardr.

Dnyada Dalga Enerjisi

Dier yenilenebilir enerji kaynaklar gibi dalgalarda dnyada dzenli dalma sahip deildir. Dnyada yksek dalga gc yerine gre deiiklik gstermektedir. Her iki yar krede yaklak olarak 30 ve 60 enlemleri arasndaki dalga enerjisi potansiyeli daha yksektir.

Trkiyede Dalga Enerjisi

Trkiyede Marmara Denizi dndaki ak deniz kylarnn 8210 km olmasna ramen dalga rasatlar ve bunlara ilikin lmler zerinde son zamanlara kadar maalesef ciddi almalar yrtlmemitir. Trkiye dnda Akdenizde yaplm lmlere gre ortalama dalga gcnn yl boyunca 8,415,5 kW/m arasnda deitii tespit edilmitir. Trkiye iin bu deerin yaklak olarak 13 kW/m olduu tahmin edilmektedir.

Trkiye kylarnn bete birinden yararlanlarak salanabilecek dalga enerjisi teknik potansiyeli 18,5 milyar kWh/yl olarak tahmin edilmektedir. Blgesel olarak Trkiyedeki dalga enerjisi aksnn dalm eitli kaynaklarda;

Dalga Potansiyel Haritas

Dalga Enerjisi Santralleri

Dalga enerjisi santrallerini alma prensiplerine gre aadaki gibi 3 ana kategoriye ayrlabilir. Dalgann hareketi sonucu hareketlenen cismin tmnn veya bir blmnn hareketini kullanan sistemler. Dalgann basncn kullanan sistemler. Dalga basncnn havay sktrmasndan yararlanarak, hava basncn kullanan sistemlerdir. Dalga enerjisi santralleri konumlandklar yere gre snflandrmak gerekirse, ky boyunca kurulan santraller, kyya yakn yerlerde kurulan santraller ve kydan uzak kurulan santrallerdir.

Ky Boyunca Kurulan Santraller

Bu tr uygulamalarda enerji retim yaplar kyda sabitlenmi veya gml halde bulunurlar. Bakm ve inas dier uygulamalara gre daha kolaydr. Derin su balantlarna ve uzun sualt elektrik kablolarna ihtiya yoktur. Nispeten daha az gce sahip dalga rejimleri nedeniyle elde edilen dalga enerjisi ve buna bal olarak retilen elektrik daha az olabilir. Bu tr uygulamalarn yaygnlamas, ky eridi yaps, gel-git seviyesi ve ky yapsnn korunmas gibi etkenlerle snrlandrlmaktadr.

Salnml Su Stunu Sistemi (OWC)

Bu yaplar ksmi olarak su altndadr. Yapnn altndaki kap suyun ieri girmesini salar. Su seviyesinin ykselmesiyle yap ierisinde skan hava basnl bir ekilde trbinden geerek baca ksmndan santrali terk eder.

Dalga geri ekildiinde, santral ierisinde vakum oluur ve bu sefer hava baca ksmndan girerek trbini tekrar dndrr. Kullanlan trbinin zellii hava hangi taraftan gelirse gelsin trbin daima ayn yne dner. Wells trbininin hareketi jeneratre aktarlarak elektrik retilir.

Daralan Kanal Sistemi (TAPCHAN)

Tapchan sistemi geleneksel hidroelektrik enerji retim sisteminin bir adaptasyonudur. Bu sistemde kyya gelen dalga, daralan kanala ulatnda ayn su ktlesinin, ebadnn birinin deimesi sebebiyle, kazand enerji ile ykselen su ktlesinin rezervuar doldurmas prensibine gre calr. Rezervuardan Kaplan tipi trbin vastas ile jeneratr altrlr. Bu sistem Toporafik yaps uygun Okyanus kylarnda ve yksek dalga boylarnda kullanlr.

Pendular Sistemi

Pendular, bir taraf denize alan dikdrtgen bir kutu eklindedir. Bu aklk zerine sarka bir kapak menteelenmitir. Kapak dalga hareketiyle ileri-geri hareket etmektedir. Bu hareket jeneratrn ve hidrolik pompann almas iin kullanlr.

Kyya Yakn Kurulan Santraller

Kyya yakn uygulamalar, 10-25m su derinliklerinde gerekletirilir. Bu tr sistemlerde genellikle OWCnin deiik tasarmlar uygulanr. Wavegen tarafndan gelitirilen OSPREYin gc 1,5 MWtr. Rzgar trbininin dahil edilmesiyle 2 MWa karlmtr.

OPT Enerji nitesi

Bu sistem okyanus amandralarndan olumaktadr. Ykselen ve alalan dalga hareketi amandralar hareket ettirir ve bu amandra hareketi deniz suyunu trbine basar. Trbinde elde edilen mekanik enerji jeneratre aktarlarak elektrik enerjisi retilir.

Dalga Paleti Santrali

Bu sistem deniz dibine sabitlenmi levha veya levhalardan oluur. Deniz yzeyindeki dalga hareketinden yararlanlarak enerji retimini hedefleyen dalga paleti santrallerinde, paletin ileri geri hareketiyle bir piston tahrik edilerek, basnl su hidrolik motora gnderilir. Hidrolik motordaki mekanik enerji jeneratrde elektrik enerjisine dntrlr.

Kydan Uzak Santraller, Pelamis

40mden daha derin sularda kydan uzak uygulanan cihazlar kullanlmaktadr. Santralin eklinden dolay, bir deniz ylan ismi olan Pelamis ad verilmitir. Bu yap ksmi olarak su ierisinde yer alan, menteelerle birbirine bal silindirik blmlerden oluan eklemli bir yapdr.

Dalga ile birleim noktalar hareket eder ve bu hareketle santral ierisine yerletirilmi hidrolik pompalar deniz duyunu trbine basar. Pompann ileri hareketinde basn, geri hareketinde vakum oluur. Bylelikle trbine gelen ak zerinde srekli bir evrim elde edilmi olur. Santralin deniz yzeyinde hareket etmesini engellemek iin belirli noktalardan halatlarla deniz tabanna sabitlenmitir. Gnmzde 375kW gcnde, 130m uzunluunda ve 3.5m apnda bir pelamis santrali gelitirilmitir.

McCabe Dalga Pompas

Bu cihaz, birbirine menteeli, dzenli bir ekilde sralanm ve birbirlerine bal hareket eden 3 adet dikdrtgen elik duba iermektedir. Ekstra bir ktle eklenmesiyle merkez dubann ataletinin artmas salanr. Enerji ise merkez duba ile dier dubalar arasna monte edilen hidrolik tulumba vastasyla mentee noktalarndaki hareketten salanmaktadr.

Archimedes Dalga Salnm

Bu sistem 10-20m apnda silindirik, ii hava dolu bir yzc iermektedir. Sistemin zerinden geen dalga, yzc iindeki havann basncn ykseltir veya drr. Bylelikle yzcnn zemine gre ykselip alalma hareketi enerji retimine neden olur.

Wave Dragon
Wave Dragon Danimarkada Lwenmard irketinden bir mhendis tarafndan tasarlanan, su zerinde yzen ak deniz dalga enerjisi dntrcsdr. Basit bir yapya sahip wave dragonda hareketli para olarak sadece trbin vardr. Wave Dragon santralinde okyanus dalgalarnn kyya varmadan nceki gcn kullanmak amalanmtr. Santralin zerine dalga ile gelen su, deniz seviyesinin zerinde geici bir rezervuarda depolanr ve bu depolanan su trbinlerden geirilerek mekanik enerji elde edilir.

Aknt Enerji Sistemleri

Deniz tabanna yerletirilen trbinler araclyla denizlerdeki ve okyanuslardaki dzenli akntlarn kinetik enerjisini elektrik enerjisine dntren sistemlerdir.

Gel-git Enerji Santralleri

Gel-git hareketi; ay, gne ve dnyann ekim kuvveti ve merkezka kuvvetleri arasndaki etkileim sonucu oluur. Gel-git olaynda suyun hareketinden, iki yntemle enerji elde edilebilir. Suyun bir depoda biriktirilmesi sonucu, depodaki su ile deniz seviyesi arasndaki farktan kaynaklanan potansiyel enerjiden elektrik enerjisi retilmesi. kinci yntem ise, suyun ykselme ve alalmas srasnda nne konulan trbinleri dndrmesi ve bu trbinlerin jeneratr tahrik etmesiyle elektrik enerjisi elde edilmesidir.

Dalga Enerjisi Santralinin Tasarm Aamasnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Yaplacak tasarmlar olaan d koullara dayankl olmaldr. Nadiren de olsa, santral normalden ok daha byk dalgalara maruz kalabilir. Bu durumda, enerji reten dzenein ar enerji girdisiyle ba edebilmesi gerekir, Kyya yakn santraller hem enerji dntrc hem de dalgakran olarak dnlmeli ve buna gre konumlandrlmaldr, Deniz zerine koyulacak aygt ve dzeneklerin deniz trafiini aksatmayacak byklk ve yapda olmas gerekir.

Dalga Enerjisi Avantajlar

Temiz ve yenilenebilir bir enerji kaynadr, Yatrm ve bakm maliyetinin dnda bir maliyeti yoktur, Nfus younluu kylarda toplanm lkelerde enerji, retildii yerde tketileceinden uzun iletim hatlarna gerek yoktur, ngrlen enerji ihtiyacna gre boyutlandrlabilir. ou santral yerleim yerlerinden uzak olduundan grlt kirliliine neden olmaz.

Dalga Enerjisi Dezavantajlar

Dalga ve akmlardaki deiim nedeniyle yzeye yakn blgelerde yaayan deniz canllarn olumsuz ynde etkileyebilir. Ayn zamanda balklk sektr zerinde de olumsuz etkilere yol aabilir,

Kydan uzak uygulamalar denizcilik iin tehlikeli durumlar oluturabilir, Ky eridi santralleri estetik adan olumsuzluklara yol aabilir, Well trbini kullanan santraller ky eridinde veya kyya yakn olursa grlt kirliliine neden olur.

KAYNAKLAR

http://www.vizyon21yy.com/documan/Genel_Konular/Ener ji/Dalga_Enerjisi/Dalga_Enerjisi.pdf http://www.emo.org.tr/ekler/f8ec8b0f865e613_ek.pdf http://www.dalgaenerjisi.com/tr/ www.emhk.itu.edu.tr/Belge.aspx?belgeId=10151 http://en.wikipedia.org/wiki/Wave_power

Konu ile ilgili videolar

http://www.youtube.com/watch?v=gcStpg3i5V8 http://www.youtube.com/watch?v=5dZHUMEwA0Q http://www.youtube.com/watch?v=EsRzTl6Q24E http://www.youtube.com/watch?v=r7-EPR8Ss6M http://www.youtube.com/watch?v=ZyvrTNYMbOY http://www.youtube.com/watch?v=nCNz-QW3JYY http://www.youtube.com/watch?v=GA_UgVm9bvU http://www.youtube.com/watch?v=Ki5AbYro4hA