TURBO MAKİNELER

Prof.Dr.Zehra YUMURTACI

İLETİŞİM BİLGİLERİ
Y.T.Ü MAKİNA FAKÜLTESİ
Makina Mühendisliği Bölümü
Hidromekanik ve Hidrolik Makinalar ABD
E-1 Blok 32 numaralı oda
 DERSİN KONULARI
HAFTA KONU
1. HAFTA Turbo Makinalar, Sınıflandırma, Kullanım yerleri
2. HAFTA Temel kavramlar
3. HAFTA Kütle ve Enerji Korunumu ( Bernouli Denklemi)
Momentum Korunumu ve Analizi
4. HAFTA (Doğrusal –Açısal Momentum)
5. HAFTA Pompalar
6. HAFTA Pompalar
7. HAFTA I.SINAV
8. HAFTA Pompalar-Boyut Analizi ve Benzerlik
9. HAFTA Su Türbinleri
10. HAFTA Su Türbinleri
11. HAFTA Buhar Türbinleri
12. HAFTA Buhar Türbinleri
13. HAFTA II.SINAV
14. HAFTA Rüzgar Türbinleri
15. HAFTA FİNAL
 DERS KAYNAKLARI
1. Akışkanlar Mekaniği Temelleri ve Uygulamaları, Yunus A.
Çengel, John M. Cimbala, Güven Kitabevi, Birinci Baskıdan
Çeviri
2. Turbomachinery Design and Theory, Rama S. R. Gorla,
Aijaz A. Khan
TURBO MAKİNALARIN
• TANIMI
• SINIFLANDIRMASI
• KULLANIM YERLERİ
 TURBO MAKİNALAR

Turbo yada türbin kelimesi latince kökenli olup anlamı bir

eksen etrafında dönen parçadır.
 TURBOŞARJ
Turbo, denilince ile akla gelen ise arabalardır. Ancak arabalarda kullanılan
TURBOŞARJ olup motora atmosferik basıncın üzerinde hava vererek daha küçük
hacimli motordan daha yüksek güç alınmasını sağlayan, hareketini egzoz gazının
basıncından alan bir çeşit kompresör türbin grubudur.

Egzoz gazının çıkış basıncıyla dönen türbin aradaki milinin yardımıyla kompresörü
döndürür. Bu sayede motor silindirine önemli ölçüde artan bir hava girişi sağlanır.

1973 BMW 2002 TURBO

Porsche 997 Turbo

 TURBO MAKİNALAR
Turbo Makinalar bir yada daha fazla kanat sırasından yada bir
çarktan sürekli akan bir akışkan ile iş üreten yada akışkana enerji
kazandıran makinalardır.
 TURBO MAKİNALAR
Turbo Makinaların amacı akışkan (sıvı yada gaz) ile rotor arasında
enerji geçişi yapmaktır.
Bu enerji alış yada verişi sonucunda akışkanın enerji değişimi
basıncında artış yada azalma olarak görülür.
Burada karşılaşılan en büyük hata akışkanının hızının artırılmasının
yada azaltılmasının amaç olarak düşünülebilmesidir.
 TURBO MAKİNALAR
Turbo makinalar, Akım makinalarının bir alt grubudur.

Tüm akım makinalarında akışkana enerji verilir yada alınırken dönen

bir mil bulunmaz.

Akışkanın kapalı bir hacimde sıkıştırıldığı akım makinalarına pozitif

deplasmanlı yada hacimsel akım makineleri denilir.
 POZİTİF DEPLASMANLI
Pozitif deplasmanlı pompalarda: Akışkan kapalı bir hacme girer. Kapalı
hacmin sınırlarının daralma ve genişleme hareketi ile akışkana enerji
aktarılır . Enerji alan akışkan hacim dışına alınır.

(a) Pozitif deplasmanlı

pompalara en iyi örnek
insan kalbidir.
(b) Pozitif deplasmanlı
türbinlere örnek ise su
sayacıdır.

10
 POZİTİF DEPLASMANLI
Pozitif deplasmanlı akım makinaları pistonlu ve dönel (Rotary)
olmak üzere iki sınıfa ayrılabilir.
Pistonlu akım makinaları pompa ve kompresör olarak yaygın olarak
kullanılmaktadırlar.

11
 POZİTİF DEPLASMANLI
Dönel (Rotary) tip pozitif
deplasmanlı akım makinaları farklı
tipteki akışkanlarda yüksek
basınçlar kazandırmak için
uygundurlar. Ancak çok yüksek
debilere çıkılamaması önemli bir
dezavantajdır.
En çok kullanım alanları ise hidrolik
sistemlerdir. Hidrolik sistemlerin
amacı akışkan ile enerji taşımak
olduğundan yüksek basınçlara
çıkmak sistem boyutlarını küçültür.

(a) Esnek borulu perilastik pompa

(b) Üç loplu dönel pompa, (c) dişli
pompa(d) çift vidalı pompa.

12
 POZİTİF DEPLASMANLI
Dönel bir pompanın çalışmasına örnek olarak iki loblu dönel
pompa gösterilebilir. Bir dişli kutusundan hareket alan ve birbirine
zıt yönde hareket eden iki rotor bulunmaktadır.

13
 TURBO MAKİNALAR
Akım makinaları enerji transfer biçimine göre hacimsel ve dinamik
olarak sınıflandırılabilmektedir. Buradaki DİNAMİK tanımı turbo
makinalar için kullanılmaktadır.

Turbo makinaları hacimsel akım makinalardan ayırmak amacı ile

turbo ön eki kullanılır. Turbo-kompresör vb. gibi.
 SINIFLANDIRMA
1. Amaçlarına göre 4. Enerji dönüşümüne göre
I. Türbinler i. Aksiyon (İmpuls)
II. Pompa ve (Etki)
kompresörler ii. Reaksiyon (Tepki)
2. Akışkan özelliğine göre 5. Basamak sayısına
i. Sıkıştırılamaz (Sıvı) i. Tek basamaklı
ii. Sıkıştırılabilir (Gaz) ii. Çok basamaklı
3. Akışkanın akış yönüne göre
i. Eksenel (Aksiyal)
ii. Radyal (Santrufüj)
iii. Karışık
 1. AMACINA GÖRE
Turbo makinalar en temelde
amaçlarına göre pompalar ve
türbinler olarak iki geniş kategoride
ele alınır.
Pompa bir akışkana enerji veren
herhangi bir akım makinasını için
kullanılan genel terimdir.
Türbinler ise akışkandaki enerjinin
büyük bir bölümünü dönen bir mile
aktaran iş üreten makinalardır.
 1. AMACINA GÖRE (Güç Tüketen)
Pompada amaç akışkana enerji kazandırmak ve böylece akışkanın basıncı
yükseltmektir. Pompa çıkışında akışkanının hızı bazen artsa da amaç
akışkan hızını artırmak değildir.

Sürekli bir akışta pompaya giren ve çıkan

kütleler eşittir. Sıkıştırılamaz bir akışta
giriş ve çıkış en-kesitlerin aynı olduğu
(Dout = Din) durumda Vout = Vin, olur
ancak Pout > Pin.

17
 1. AMACINA GÖRE (Güç Tüketen)
Bir türbinin amacı akışkandan enerji çekmek ve böylece akışkanın
basıncını düşürerek milden mekanik iş elde etmektir. Türbin çıkışında
akışkanının hızı bazen azalsa da amaç akışkan hızını azaltmak
değildir.

Sürekli bir akışta türbine giren ve çıkan

kütleler eşittir. Sıkıştırılamaz bir akışta
giriş ve çıkış en-kesitlerin aynı olduğu
(Dout = Din) durumda Vout = Vin, olur
ancak Pin >Pout

18
 1. AMACINA GÖRE (Güç Tüketen)
Sıvıları transfer eden makinalar pompa olarak adlandırılır. Gazları transfer
eden makinalar için ise farklı isimler kullanılır. Bu isimlendirme akışkana
kazandırılan basınç seviyesine ve akışkan debisine göre yapılmaktadır.

Fan göreceli olarak düşük basınç artışı sağlayan yüksek debili gaz akışları
için kullanılan akım makinalarıdır.

Üfleç (vantilatör) göreceli olarak orta seviyede basınç artışı sağlayan orta
seviyeli debili gaz akım makinalarıdır.

Kompresör düşük ve orta seviyeli debilerde ve çok yüksek basınçlarda

çalışan gaz akım makinalarıdır.

19
 1. AMACINA GÖRE (Güç Tüketen)
Fan Üfleç Kompresör
Basınç Düşük Orta Yüksek
Debi Yüksek Orta Düşük-Orta

20
1. AMACINA GÖRE (Güç Tüketen)
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)
Türbinler akışkandaki enerjinin büyük bir bölümünü dönen bir mil
yardımı ile mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır. Türbinler iş
akışkanının cinsine göre isimlendirilir.

1. Buhar türbinleri

2. Gaz türbinleri

3. Su türbinleri

4. Rüzgar Türbinleri

22
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)
Buhar Türbinleri, kömür ve nükleer yakıtlı termik santrallarda iş
akışkanı olan buhardaki enerjiyi mekanik enerjiye dönüştüren
makinalardır.

23
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)

Afşin Elbistan TS
Çan TS

Seyiyömer TS 24
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)
Buhar türbinlerinin kömür yakıtlı termik santrallardan sonra en
yaygın kullanım yeri nükleer santrallardır.

25
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)
Gaz Türbinleri, sıvı ve gaz yakıtlı termik santrallarda iş akışkanı olan
gazdaki enerjiyi mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır.

26
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)

Hamitabat KÇS
Gaz Türbini Seyyar Kanatları

Kompresör Kanatları 27
1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)
GAZ TÜRBİN PROPÜLSİYON

Ramjet

Turbojet Turbofan

Turboprop Turboşaft
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)
Su Türbinleri, iş akışkanının su olduğu hidroelektrik santralarında
potansiyel enerjiyi mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır.

29
1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)

30
 1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)
Rüzgar Türbinleri iş akışkanının hava olduğu ve havanın kinetik
enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren makinalardır.

31
1. AMACINA GÖRE (Güç Üreten)

32
 2. AKIŞKAN ÖZELLİĞİNE GÖRE
Turbo makinalar, iş akışkanının sıkıştırılabilirlik özelliğine göre
sıkıştırılamaz ve sıkıştırılabilir olarak sınıflandırılırlar. Genel olarak
sıvı akışkanlar sıkıştırılamaz ve gaz akışkanlar sıkıştırılabilir iş
akışkanlarıdır.

GÜÇ TÜKETEN GÜÇ ÜRETEN

SIKIŞTIRILAMAZ Pompa Su türbinleri
SIKIŞTIRILABİLİR Fan, Üfleç, Kompresör Buhar, Gaz ve Rüzgar
Türbinleri

33
 3. AKIŞKANIN AKIŞ YÖNÜNE GÖRE
Turbo makinalar, akışın makine içindeki yönüne göre eksenel, radyal
ve karışık olarak sınıflandırılırlar.
Eksenel akışta, akışkan makine eksenine paralel olarak girer ve çıkar.

Radyal akışta, akışkan makine merkezine eksenel olarak girer ancak

mil eksenine dik yönde (teğetsel) çıkar.

Karma akışta, eksenel ve radyal arası bir akış vardır. Akışkan eksenel
olarak girer ve belirli bir açı ile çıkar.

Radyal Eksenel Karma

34
3. AKIŞKANIN AKIŞ YÖNÜNE GÖRE

Radyal Karma Eksenel

35
3. AKIŞKANIN AKIŞ YÖNÜNE GÖRE

36
 3. AKIŞKANIN AKIŞ YÖNÜNE GÖRE
Radyal akışlı, turbo makinalar için daha genel kullanılan ifade
santrifüjdür.

POMPA

TÜRBİN
KOMPRESÖR

37
 4. ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNE GÖRE
Turbo makinalar, enerjinin makine içindeki dönüşüm yerlerine göre
aksiyon (etki) ve reaksiyon (tepki) olarak sınıflandırılırlar. Bu
sınıflandırma daha çok türbinlerde kullanılır.

Aksiyon (etki) türbinlerinde, akışkanının

yararlı mekanik enerjisi öncelikle
memede (lüle) kinetik enerjiye
dönüştürülür.
Daha sonra yüksek hızlı akışkan
kanatlardan geçirilerek kinetik enerji
mekanik enerjiye dönüştürülür.
Bu nedenle basınç düşüşü sadece
PELTON TÜRBİNİ
memde olur. Kanatlarda basınç düşmez.
38
 4. ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNE GÖRE
Reaksiyon (tepki) türbinlerinde,
akışkanının yararlı mekanik enerjisi
öncelikle memede (lüle) kinetik enerjiye
dönüştürülür.
Daha sonra yüksek hızlı akışkan
kanatlardan geçirilerek kinetik enerji
mekanik enerjiye dönüştürülür.
Aksiyon türbinlerinden farkı basınç
düşüşünün kanatlarda da devam
etmesidir.

39
4. ENERJİ DÖNÜŞÜMÜNE GÖRE
 5. BASAMAK SAYISINA
Turbo makinalar, basamak (kademe) sayısına göre tek ve çok
basamaklı olarak sınıflandırılırlar. Turbo makinalarda bir basamak
pompalarda bir çarkı ifade ederken türbinlerde bir sabit ve seyyar
kanat grubunu belirtir.
5. BASAMAK SAYISINA
 SINIFLANDIRMA
Turbo makinalarda başta enerji
tüketen ve enerji üreten olmak
üzere farklı tipler olmasına rağmen
enerji dönüşümleri aynı fiziksel
temellere dayanır.
Bu fiziksel temeller Newton’un
ikinci hareket yasası ve Euler Enerji
Eşitliği ile ifade edilir.

Bu açıdan bakıldığında turbo

Euler turbomakina eşitliği:
makinalar arasında bir fark yoktur.
 KULLANIM YERLERİ
POMPALAR
• Kazan besleme suyu pompaları
• Tüm kimya sanayi
• Tatlı su, deniz suyu, içme suyu hidroforlarında
• Otomobil soğutma sistemi
• Kalorifer sistemleri
• Yakıt pompası
• Yangın sistemleri
• Kuyulardan su çekmek
 KULLANIM YERLERİ
KOMPRESÖRLER
• Elektrik üretimi
• Doğalgaz hatları
• Pnömatik sistemleri
• Kimya tesisleri
• Lastik havası basmak
• Buzdolabı
• Klimalar
 KULLANIM YERLERİ
FAN, ÜFLEÇ
• Havalandırma sistemleri
• Kazan yakma havası
• Araba radyatörü
 KULLANIM YERLERİ
TÜRBİNLER
• Elektrik üretim santralları
• Kojenerasyon sistemleri
 DİZAYN FELSEFESİ
• PERFORMANS (VERİM)
• AĞIRLIK
• MALİYET
• ÖMÜR
• GÜVENİRLİK
• DAYANIKLILIK
• BAKIM
Various Types of Turbomachine