t.a.v.

Jos Bienemans

VERANDEREN KAN, DE VERANDERING VASTHOUDEN IS MOEILIJKER

Socioloog Hans Pruijt onderzocht hoe organisaties in Nederland, Engeland, Duitsland en

Scandinavië proberen los te komen van het Taylorisme (de manager denkt en plant, de
werknemer voert alleen maar uit). In Nederland gaat het om vrij onopvallende initiatieven
binnen bedrijven, in Scandinavië en in Duitsland is het ook een onderdeel van het
overheidsbeleid. Duitsland bijvoorbeeld gaf twee decennia lang 100 miljoen mark per jaar uit
aan anti-Tayloristisch ontwikkelingswerk. Uit het onderzoek vaan 150 gevallen blijkt dat het,
met monumentale inspanning en veel inventiviteit, mogelijk is om positieve resultaten te
boeken. Het proefschrift geeft hiervan tal van praktische voorbeelden. Teleurstellend is echter
dat veel organisaties later terugvallen in de oude manier van werken. Dit trof ook
verschillende bedrijven, die in de literatuur als succesvolle vernieuwers beschreven staan.
Hans Pruijt probeerde te verklaren waarom het Taylorisme eigenlijk het doelwit van zovele
veranderingspogingen is. De gangbare verklaring is dat Tayloristische organisaties zich niet
snel genoeg kunnen aanpassen aan hun steeds turbulentere omgeving. Afstappen van het
Taylorisme is in deze visie modernisering. Lang niet alle onderzoeksgegevens bleken met de
moderniseringsvisie verenigbaar, zoals het veelvuldig terugvallen in oude patronen, de
intensieve betrokkenheid van de vakbeweging en de aanwezigheid van anti-Tayloristische
bepalingen in de regelgeving op het gebied van arbeidsomstandigheden. Als aanvullende
verklaring wijst Hans Pruijt op de altijd aanwezige onderhuidse spanningen tussen
werknemers en werkgevers, die onlosmakelijk met loonarbeid verbonden zijn.