Masterclass: Max Growth.

Datum: 16/1/2024
Projectgroep: B1C-3
Door: Berg, Thomas van den
Keulen, Stef van
Manen, Arie van
Meijer, Thomas
 Inhoudsopgave

1.Definitie Max Growth..........................................................................................................2

2. Verschillende Theorieën/ Verschillende standpunten....................................................3
3. Max Growth in de praktijk.................................................................................................7
4. Strategieën om Max Growth te realiseren.......................................................................8
5. Voor en nadelen van Max Growth....................................................................................9
6. Vergelijking met andere strategieën..............................................................................11
7. Max Growth in combinatie met milieu en mens............................................................12
8. Henk Kievit........................................................................................................................14
9. Krediet...............................................................................................................................16
10. Conclusie........................................................................................................................17
11. Literatuurlijst..................................................................................................................18
12. Stellingen:.......................................................................................................................24

1
1.Definitie Max Growth

Maximale groei is een specifieke benadering van economie. Het wordt gemeten aan de
hand van het BBP (Bruto Binnenlands Product) en heeft als doel om het BBP zo veel
mogelijk te verhogen. Deze benadering sluit aan bij het neoliberale gedachtegoed, zoals
beschreven door Bjorn Lous (Lous, 2023). Dit beleid is voornamelijk gericht op het
waarborgen van economische vrijheid en een beperkte rol van de overheid, waarbij zorgen
over inkomens- en vermogensverdeling nauwelijks een rol spelen. Neoliberalisme
veronderstelt dat markten zo vrij mogelijk moeten kunnen opereren om het BBP en daarmee
de welvaart te verhogen.

2
2. Verschillende Theorieën/ Verschillende standpunten

1. Neo Liberale Economisten:

Standpunt: Zoals net al werd gezegd in de introductie benadrukken Neoliberale economen

de rol van de vrije markt en minimale overheidsinterventie. Ze geloven dat maximale
economische groei wordt bereikt wanneer individuele ondernemingen en consumenten vrij
zijn om te handelen zonder al te veel beperkingen. Beleidsmaatregelen zoals
belastingverlagingen en deregulering worden vaak gezien als stimulerend voor de groei.
(Wat is neoliberalisme? Definitie en voorbeelden, 2020).

2. Keynesiaanse Economisten:

Standpunt: Keynesiaanse Economisten leggen de nadruk op de rol van de overheid in het

stimuleren van de economie, vooral in tijden van laagconjunctuur. Ze geloven dat gerichte
overheidsuitgaven en fiscaal beleid nodig zijn om de vraag te stimuleren en de
economische groei te maximaliseren, zelfs als dit betekent dat de overheid tijdelijk
tekorten moet opbouwen. (Examen overzicht, 2021)

Milieueconomen:

Standpunt: Milieueconomen richten zich op duurzame groei en benadrukken dat

ongecontroleerde economische groei tot milieuproblemen kan leiden. Ze pleiten voor een
evenwicht tussen economische ontwikkeling en milieubehoud. Het maximaliseren van
economische groei zonder rekening te houden met ecologische duurzaamheid wordt vaak
bekritiseerd.

3. Sociale Wetenschappers:

Standpunt: Sociale wetenschappers onderzoeken de sociale gevolgen van economische

groei. Ze benadrukken dat maximale economische groei niet noodzakelijk leidt tot een
verbetering van de levenskwaliteit voor alle bevolkingsgroepen. Ongelijkheid en sociaal
welzijn moeten volgens hen ook worden overwogen.

4. Politici:

Standpunt: Politici kunnen uiteenlopende meningen hebben, afhankelijk van hun politieke
partij en ideologie. Sommige politici benadrukken de noodzaak van economische groei als
een middel om werkgelegenheid te vergroten en de levensstandaard te verbeteren, terwijl
anderen waarschuwen voor de sociale en ecologische kosten van ongebreidelde groei.

5. Maatschappelijke Activisten:

Standpunt: Maatschappelijke activisten benadrukken vaak sociale rechtvaardigheid en

duurzaamheid boven puur economische groei. Ze kunnen pleiten voor inclusieve groei,
waarbij de voordelen van economische ontwikkeling eerlijk worden verdeeld en de impact op

3
het milieu minimaal is.

6. Ayn Rand, Atlas Shrugged (1957):

Objectivisten, geïnspireerd door Ayn Rand's ideeën, benadrukken de cruciale rol van
individuele vrijheid, eigenbelang en minimale overheidsinterventie en het verlagen van
belastingen in het streven naar maximale economische groei. Het lijkt dus heel erg op
neoliberalen maar het verschil zit 'm in filosofie en economische benadering. (Rand, A.
(1957). Atlas Shrugged.)

7. De Oostenrijkse school

Dit essay (Mises Instituut Nederland, 2013) gaat over de Oostenrijkse school. De
Oostenrijkse school is een term geworden voor een stroming onder economen. De theorie
van de Oostenrijkse school benadrukt een aantal dingen zoals:

- Het belang van subjectieve menselijke keuzes en individueel handelen.

- Ondernemerschap en marktprocessen

- De eigen ontwikkelde kapitaaltheorie

- De monetaire theorie

- Kritiek op centrale planning

Het belang van subjectieve menselijke keuze en individueel handelen.

Bij de Oostenrijkse school staat het methodologisch individualisme centraal, dit houdt in dat
individu centraal staat bij het analyseren van de markt. De markt is niet te analyseren door
geïdealiseerde wiskundige modellen, maar economische fenomenen zijn te verklaren door
de acties en beslissingen van het individu(individuen zoals de consument en ondernemer).

Ondernemerschap en marktprocessen.

Ondernemers spelen een cruciale rol in de theorie van de Oostenrijkse school. De

ondernemers ontdekken kansen, innoveren, nemen risico’s en spelen in op de markt om
waarde te creëren. De marktprocessen zoals prijsvorming en concurrentie worden gezien
als ingewikkelde processen. Die processen moeten worden uitgevoerd door ondernemers
zelf.

De eigen ontwikkelde kapitaaltheorie

De door Eugen von Böhm-Bawerk ontwikkelde en later door Ludwig von Mises en Friedrich
Hayek verfijnde kapitaaltheorie legt de nadruk op het op subjectieve waardeoordelen over
onder andere kapitaalgoederen, de kapitaalstructuur en de tijdstructuur. Zo kan het gebruik
en doel van de kapitalen erg verschillen. Deze theorie onderscheidt zich van andere scholen

4
die geloven in een homogeen kapitaal terwijl de Oostenrijkse school het over een
heterogeen kapitaal heeft.

De monetaire theorie

De monetaire theorie van Ludwig von Mises en Friedrich Hayek waarschuwt onder andere
tegen monetair activisme. Ludwig von Mises en Friedrich Hayek vinden dat het beter is voor
de markt als de overheid en centrale banken er geen controle over hebben, zij zijn immers
verantwoordelijk voor de verhoogde conjunctuurgolf door de kunstmatig verlaagde
rentetarieven.

Kritiek op centrale planning

De Oostenrijkse economen hebben een sterke afkeer van centrale planning en zijn tegen
overheidsbemoeienis, planning of regulering om sociale economische doelen te bereiken.
Ze staan voor individuele vrijheid en autonomie. Dit omdat zoals Hayek betoogt over de
“kennisproblematiek” dat centrale planners nog genoeg informatie kunnen bezitten om de
markt en economieën effectief te kunnen beïnvloeden en beheren.

Max growth – De Oostenrijkse school

De theorieën van de Oostenrijkse school komen op bepaalde punten veel overeen met de
maximale groei maar toch zijn de perspectieven vaak net anders terwijl ze achter hetzelfde
staan en benadrukt de Oostenrijke school vaak nog bepaalde punten hieronder een paar
fronten.

Marktefficiëntie

Deze economische strategie komt overeen met denken vanuit maximale groei. Beide
manieren van denken beamen het belang van de marktefficiëntie. Ze beogen het allebei net
iets anders, dit is bijvoorbeeld terug te zien bij de prijsvorming. Het denken vanuit maximale
groei beoogt het als vraag en aanbod en de Oostenrijkse school gaat uit van de individuele
voorkeuren en schaarste. De Oostenrijkse school sluit aan op het idee van vraag en aanbod
maar legt de nadruk op de subjectieve voorkeur van een individu zoals in de theorie van Carl
Menger “Subjective theory of value” waarin in hij stelt dat de prijzen een weerspiegeling zijn
van subjectieve individuele interacties.

Ondernemerschap

Beide theorieën staan achter het belang van de ondernemer, zij zijn immers degene die
innoveren, kansen en risico’s pakken, proces verbeteren, ontwikkelen en spelen in op de
markt. Hier verschillen de manier van denken nauwelijks, alleen heeft de conventionele
economie een meer gestandaardiseerd beeld terwijl de Oostenrijkse school de ondernemer
niet omschrijft als zijnde een rationeel en naar winstmaximalisatie strevende individu, maar
als een onzekerheid.

5
Overheidsinterventies

De theorieën zijn beide voor privatisering. Bij maximale groei is dat ook zo, alleen om
maximale groei te krijgen moet er een overheid die zich met de markt bemoeid om bedrijven
niet een monopolie te laten behouden of te veel macht krijgen. De Oostenrijkse school wil
helemaal geen interventie met de markt, het idee van monopolies wordt ook afgewezen door
Von Mises, een invloedrijke econoom, in de Oostenrijkse School. (De Oostenrijkse School,
2016)

6
3. Max Growth in de praktijk

1. Bedrijven

Bedrijven streven naar maximale economische groei door middel van innovatie,
marktwerking en investeringen in technologie. Ze investeren in onderzoek en ontwikkeling
om nieuwe producten en diensten te creëren, waardoor de productiviteit en
concurrentiepositie verbeteren. Bedrijven gebruiken ook marktwerking om hun producten en
diensten te promoten en hun marktpositie te versterken. Verder investeren ze in technologie
om de efficiëntie in het bedrijf te verbeteren (“Het Internet of Things”, 2017).

2. Overheid

De overheid kan de economische groei op verschillende manieren beïnvloeden.

Allereerst kan de overheid directe invloed uitoefenen door haar eigen bestedingen in de
vorm van overheidsconsumptie en -investeringen aan te passen. Daarnaast kan de
overheid een anticyclisch beleid voeren door extra te investeren in tijden van
economische neergang, wat de economische groei kan stimuleren. Verder kan de
overheid indirecte invloed hebben op het bbp wat weer effect kan hebben op de
economische groei (“De invloed van de overheid op het BBP”, 2018). Maar het streven
naar maximale groei vereist economische vrijheid en een kleine overheid (Lous, 2023).

Hoewel maximale groei nog steeds relevant is, kijken bedrijven tegenwoordig steeds vaker
naar de duurzaamheid en de invloed op het milieu. Carsten Lotz levert kritiek op deze
‘purpose-beweging’. Lotz vindt dat bedrijven zich beter kunnen concentreren op winst
maken, omdat het nastreven van deze mooie doelen uiteindelijk draait om geld verdienen.
Hij zegt dat het 'doel' eigenlijk altijd al een middel was om winst te maken. Lotz legt uit dat
de opkomst van de 'purpose'-gedachte te maken heeft met filosofische veranderingen door
de jaren heen, en waarschuwt dat te veel nadruk op nobele doelen de stabiliteit en
winstgevendheid van bedrijven kan verminderen. (Ondernemingen zijn niet op aarde om het
goede te doen | FD Essay: Winterselectie | Het Financieele Dagblad, z.d.)

7
4. Strategieën om Max Growth te realiseren
Bij Max Growth zijn er verschillende strategieën die bedrijven moeten gebruiken om
succesvol te werken en winst te maximaliseren. (“Belangrijke factoren voor succesvolle
schaalbare groei”, 2023)

1. Duidelijke missie en visie.

Door een duidelijke visie te ontwikkelen helpt het bedrijven om de juiste
investeringen te doen en op een georganiseerde manier te werken, waardoor ze
beter kunnen inspelen op veranderingen en concurrentie in de markt. Het is ook
essentieel om specifieke doelen te stellen. Bij deze doelen kan je de SMART-
methode gebruiken. SMART staat voor specifiek, meetbaar, acceptabel,
realistisch en tijdsgebonden (SMART-Doelen stellen | Carrièretijger, z.d.).
2. Sterk leiderschap en teambuilding.
Wanneer iedereen weet waar ze naartoe werken en wat van hen wordt verwacht,
wordt het gemakkelijker om inspanningen af te stemmen en aan een
gemeenschappelijk doel te werken.
3. Innovatie en aanpassingsvermogen.
Het omarmen van innovatie en aanpassingsvermogen is belangrijk omdat het
bedrijven in staat stelt om flexibel te reageren op veranderingen in de markt,
nieuwe kansen te benutten en voortdurend te evolueren, waardoor ze hun
concurrentiepositie versterken.
4. Efficiënte processen en systemen.
Door middel van efficiënte processen en systemen bespaart een bedrijf kosten
en werkt het effectiever. Door slimme werkwijzen kunnen bedrijven beter en
sneller groeien.
5. Technologie
Tegenwoordig is het belangrijk om technologie en automatisering te gebruiken
om succesvol te kunnen groeien. Als bedrijven de juiste tools en systemen
gebruiken, kunnen ze hun werk makkelijker maken, beter en sneller doen, en
uiteindelijk meer bereiken.
6. Samenwerkingen
Doordat bedrijven samenwerken creëren ze synergie, waardoor bedrijven elkaars
sterke punten kunnen benutten en zwaktes kunnen aanvullen. Het delen van
middelen en expertise vergroot innovatie, verbreedt markttoegang en bevordert
een gezamenlijke groei.

8
5. Voor en nadelen van Max Growth

Bedrijven produceren om meer te verdienen dan ze in eerste instantie investeren, dat is het
hele punt van kapitalisme. Als bedrijven willen groeien moet de economie ook groeien.

Hier focussen wij op de groei van productie en consumptie als het om goederen gaat. De
laatste decennia zie je een grote toename in de hoeveelheid die mensen spenderen aan
diensten in plaats van goederen, bij diensten wordt weinig gebruikgemaakt van grondstoffen
en kan het niet blijven groeien per capita. Een ervaren kapper kan vaak niet nog sneller
knippen en op die manier meer productie draaien.

1. Voordelen
- Bij een groei in het bbp worden normaliter meer mensen boven de armoedegrens
getild (Home, z.d.)
- Als de economie groeit, kan het vermogen van de gemiddelde mens ook groeien
zonder iets van de rijken af te nemen.
- De bevolking groeit, er komen meer arbeiders bij, als de economie ook groeit is er
een plek voor die arbeiders. Dan denk je misschien: ‘maar alles wordt toch
geautomatiseerd?, Die mensen kunnen dan geen baan vinden’. Dit zal
hoogstwaarschijnlijk niet gebeuren omdat als er een uitzonderlijk hoge werkloosheid
is, er ook minder mensen zijn die het product kunnen kopen. Dus door rigoureus te
gaan automatiseren verlies je een groot aandeel van potentiële klanten en gaat de
economie ten gronde. (Finance & Development, 2012)
- Als we op deze manier verder gaan zullen de bronnen van de aarde opraken, dus we
kunnen niet oneindig zo blijven groeien. Dus als we wel verder gaan met
economische groei, moeten we een manier vinden waarop we economische groei
kunnen loskoppelen van eindige bronnen die ooit opraken en ook loskoppelen van
schadelijke uitstoot. Dus hierop moet een antwoord gevonden worden als we willen
blijven groeien.
- Groei leidt tot innovatie en een toename in productiviteit. Deze beide factoren leiden
ertoe dat er meer bereikt kan worden in een kortere tijd. (Effects of innovation on
fiscal policies and economic growth, 2022)

2. Nadelen/tegens/gevaren
- In theorie is economische groei positief, in praktijk is dat anders. Iedereen heeft
weleens gehoord van de uitspraak ‘de rijken worden rijker en de armen worden
armer’. Dit zie je terug in de praktijk. Ook al stijgt het bbp en het gemiddelde
inkomen, het gat tussen rijk en arm wordt steeds groter. Het bbp stijgt, maar mensen
zijn vaker ongelukkig, hebben meer stress en het milieu heeft grote klappen gehad.
Dus economische groei hoeft niet te betekenen dat de economie beter wordt.
(Robert Reich,2023)
- Economische groei moet houdbaar zijn voor de tijd die nog komen gaat, als je nu
maximaal gaat groeien kan het zijn dat dat over een tijd niet meer vol te houden is.
We moeten hier kijken naar oneindige groei op een aarde met eindige grondstoffen.

9
- Als je compleet focust op maximale groei en dat als enige maatstaf ziet, zouden
mensen 16 uur per dag werken, geen vakantie nemen en geen tijd nemen voor
familie of vrienden. Waarschijnlijk zal dit niet gebeuren omdat dit maar kort vol te
houden is, op lange termijn is het beter om gezond, uitgerust en tevreden personeel
te hebben
- Hetzelfde voor milieu, als er alleen economische groei benadrukt wordt dan zal er
geen omzien zijn naar het milieu, omdat dit in de meeste gevallen de winst drukt en
alleen maar tijd en geld van meer winstgevende projecten afsnoept.
- Bij Offshoring en Outsourcing ziet de consument niet wat er gebeurt. Landen waar
veel goedkope productie is, zijn vaak slechte leefomstandigheden en
mensenrechten. De goedkope productie is soms nodig om hard te groeien maar kan
niet ethisch gerechtvaardigd worden. (Hart, 2007)

10
6. Vergelijking met andere strategieën

Degrowth - Productie en consumptie te verminderen en meer te richten op het welzijn.

Green Growth - Impact op het milieu te verminderen en tegelijkertijd economische groei.
Max Growth - Economische groei is prioriteit
Degrowth is op korte termijn niet haalbaar. Het systeem waar we nu in leven, het kapitalisme
leeft op schuld, krediet en tekorten (Rosa Luxemburg). Bedrijven lenen steeds geld om te
groeien, om meer voorraad te kopen dan ze aan gelijkgesteld saldo hebben. Hierdoor
kunnen bedrijven flink groeien en maken veel bedrijven hier gebruik van. Dit mondt uit op
een cyclus van krediet aanvragen en krediet terugbetalen als de voorraad is verkocht, heel
simpel gezegd, dit systeem leeft dus op groei. Zouden we nu gaan krimpen dan zouden er
tekorten blijven die niet meer gevuld kunnen worden omdat bedrijven niet meer groeien. Ook
zijn mensen niet gauw bereid om in hun welvaart te stagneren of misschien zelfs in te
leveren.Daarnaast groeit ook de bevolking en om al die mensen te kunnen faciliteren zou
het totale bbp ook moeten groeien.

Je ziet dat het mondiale bbp meer groeit

dan de totale uitstoot (Growth without
economic growth, z.d.). Dit komt vooral
door wet- en regelgeving van overheden
en instanties (actoren). Deze wet- en
regelgeving valt onder het idee van Green
Growth. Toch, als we zo doorgaan zal over
zo’n 25 jaar de aarde niet meer hetzelfde
zijn, denk aan bosbranden, wateroverlast
en hittegolven. Deze fenomenen zullen
dan met een veel hogere frequentie
voorkomen dan nu. Zo zijn er bijvoorbeeld
tijdens de hittegolf van 2015 in de regio India-Pakistan 4500 mensen overleden( .,‫العرب‬
2023). Als dit soort dingen regelmatig voorkomen zal de populatie dus gauw afnemen, en
voor de levenden zal het genot van het leven gauw afnemen in zulke nijpende situaties. Max
growth is dus niet houdbaar op de lange - en misschien zelfs wel de korte termijn. Daarom
denk ik dat het belangrijk is om economische groei te stimuleren om het systeem draaiende
te houden en mensen uit armoede te krijgen. Maar naast de economische groei ook zeker te
kijken naar het milieu en de gevolgen van de groei op het milieu. Dus totdat wij als mens
economische groei kunnen loskoppelen van het milieu is een balans waarin milieu
meegenomen wordt nodig. Maar hier hoeft Max Growth misschien niet op in te leveren.

11
7. Max Growth in combinatie met milieu en mens

1. Mens
In het kader van het kapitalisme ontvangen individuen uiteenlopende salarissen voor diverse
beroepen, gebaseerd op de dynamiek van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Deze
situatie kan resulteren in inkomensongelijkheid, waarbij bepaalde personen aanzienlijk
hogere inkomens genieten dan anderen (Kernbegrip - kapitalisme | Tilburg University, z.d.).

Onder het kapitalisme kunnen arbeidsomstandigheden verslechteren, gekenmerkt door lage

salarissen, uitgebreide werkuren en onveilige werkomgevingen. Dit fenomeen ontstaat
doordat bedrijven vaak trachten kosten te verminderen om hun winst te optimaliseren.(Kilian,
2013)

2. Milieu
Bij maximale economische groei wordt er gefocust op het groeien van het bbp. Een van de
gevaren hiervan is nalatigheid wat milieu betreft. De gevolgen die dit met zich meebrengt
kennen we allemaal: opwarming van de aarde, stijging van de zeespiegel en het smelten
van de ijskappen in het poolgebied. Zoals eerder besproken zou het voortzetten van het
niveau van uitstoot dat momenteel aanwezig is desastreus zijn voor de aarde (Mommers,
2014). Eigenlijk de enige oplossing hiervoor waarin je tegelijk maximale groei kan
meenemen is door middel van waardetoevoeging. Zoals Carl Menger ook heeft toegelicht in
zijn de theorie van de oostenrijkse school, hier refereert hij naar de ‘subjective theory of
value’ waarin hij beschrijft dat de waarde van een product niet wordt bepaald door de
waarde van de onderdelen of de arbeid maar door de hoeveelheid nut of waarde die een
consument ervaart vanwege het product. (Kagan, 2021) Wat heeft dit te maken met het
milieu, nou eigenlijk heel simpel. Voor de mens is de aarde natuurlijk zeer belangrijk, het is
de basis van ons bestaan (Totdat Elon Musk ons naar een andere planeet kan verhuizen).
De waarde van de aarde voor de mens is dus onbeschrijflijk. De manier van produceren die
we handhaven vooral in de industriële grootmachten zoals China is, werkt destructief voor
de aarde. De mens haar meest waardevolle bezitting vermindert dus op deze manier. Nu is
de vraag: wat is dit waard voor de mens? Als mensen de aarde koesteren (wat ze hopelijk
doen) zou dit dus zeker wat waard zijn voor de mens. Als er dus producten op de markt
worden gebracht die niet bijdragen aan het verminderen van de kwaliteit van de aarde, maar
hierin neutraal of zelfs de aarde een stukje beter maken, is dit dus zeker van belang voor de
mens. Dus als mensen het redden van de aarde als waardevol zien, zouden ze automatisch
extra waarde hechten aan producten die dat stimuleren. Zo zou je als energieneutraal
product dus meer kunnen vragen dan voor de destructieve tegenhanger. Zo zou de
economie dus kunnen groeien vanwege de waardetoevoeging en houden we ook rekening
met het milieu. En dit alles zonder het ingrijpen van actoren maar puur door waardecreatie
en marktwerking. Dit is wel erg afhankelijk van het gezamenlijk optreden van de consument,
anders zullen zulke schadelijke produceer-methoden in gebruik blijven. Dus dit is erg
afhankelijk van de mens en hoe erg ze het belang van de aarde prioriteit geven.

12
De andere methode is betrokken bij meer ingrijpen van actoren. Denk hierbij bijvoorbeeld
aan het idee van Henk Kievit over ecosystemen. Hier zouden alle belanghebbenden met
elkaar verbonden zijn en een gezamenlijk belang nastreven. Omdat het verbeteren van de
aarde in ieders belang is, zou dit idee hierop wel van toepassing zijn. Kievit (2023) Het
nadeel is dat iedereen hieraan mee moet doen en concurrentie eigenlijk niet voorkomt.
Concurrentie houdt bedrijven scherp en zorgt voor innovatie, het verlies hiervan zou dus niet
ten goede komen voor de samenleving.

13
8. Henk Kievit

Volgens Henk Kievit zijn er een paar persistente (aanhoudende) problemen. Hij noemt
bijvoorbeeld het probleem van korte termijn keuzes over lange termijn keuzes, de mens haar
productie- en consumptiedwang en het terreur van nut maximaliserend egoisme. Dit laatste
betekent eigenlijk dat mensen alleen maar op zichzelf als individu gericht zijn en niet op het
gemeenschappelijk geheel. Deze problemen zouden het gevolg zijn van ‘het niet meenemen
van externe effecten in de gangbare economische transacties’. Dus het niet meenemen van
de gevolgen tijdens transacties in de maatschappij. Hierin is de uitdaging hoe actoren dit
probleem kunnen oppakken.

Zijn oplossing is het ontwikkelen van ‘ecosystemen’ hierin zouden bedrijven in een gesloten
systeem zitten met hun belanghebbenden zoals klanten en leveranciers. Dit ecosysteem zou
dan weer onderdeel zijn van grotere ecosystemen en zo zouden alle ecosystemen
verbonden zijn.

Vervolgens zegt hij dat de tijd van individueel najagen van winst voorbij is, we hebben
genoeg. Nu is het tijd om algemene belangen na te jagen, zegt hij. Hiervoor moeten mensen
en bedrijven wel samenwerken door middel van een gelijkwaardig partnerschap, alleen
hierdoor kunnen zij gemeenschappelijke belangen organiseren.
Dit ecosysteem denken richt zich niet op geïsoleerde problemen of sectoren maar op het
bredere systeem en de verbondenheid tussen sectoren of gebieden.
Dat korte termijn denken niet houdbaar is laat hij zien door ‘The economics of the Coming
Spaceship Earth’ en ‘The Limits to Growth’ aan te halen. Voortdurende economische groei is
niet duurzaam, hier kan je misschien ook denken aan de uitspraak van David Attenborough
‘Anyone who thinks that you can have infinite growth in a finite environment is either a
madman or an economist.’
Binnen deze ecosystemen staat lange termijn centraal, anders werkt het niet. Als laatste
refereert hij naar het idee van ‘economisch humanisme’ van Wilhelm Röpke wat inhoud dat er
niet alleen gestreefd wordt naar winstmaximalisatie maar in plaats daarvan naar een evenwicht
tussen vrije-marktprincipes en sociaal welzijnsbeleid.
Ropke zegt daarnaast ook dat economische groei niet de enige maatstaf is voor welvaart en
vooruitgang. Hij wilde een brede welvaartsindex waarin ook de nadruk wordt gelegd op
bijvoorbeeld: relaties, cultuur, educatie en gezondheid. Later kwam Kate Raworth met haar
boek over de Doughnut economie en die breidde op deze ideeën voort.

Vervolgens haalt hij Bob Goudzwaard aan, Bob zegt dat het streven naar economische groei
heeft geleid tot een zingevingscrisis en een verlies aan sociale cohesie. Samen met Harry
de Lange komen ze tot het idee dat de economie duurzamer moet en dat de mens de
grenzen moet erkennen, dat zou genoeg zijn om de basisbehoeften en menselijke
waardigheid te bevorderen. Beide zijn voorlopers van de theorie ‘Degrowth’ en stimuleren de
omslag van efficiëntie naar beschikbaarheid.

Deze ecosystemen wil hij organiseren met behulp van commons, oftewel de culturele
waarden en manier waarop mensen samenleven.

14
Daarnaast is ondernemerschap noodzakelijk waarin meer op het ‘wij’ gefocust wordt.
Mensen en organisaties moeten zich verenigen en zich gezamenlijk inzetten voor deze
manier van samenleven en de instandhouding van het sociale en biologische leven. Mensen
moeten hier collectief voor inspannen en oprechte interesse tonen om dit te
bewerkstelligen. (Kievit, 2023)

Het algemeen belang van de toekomstige sociaal-economische gebiedsbelangen,

afgestemd op natuur- en biodiversiteitsbelangen.
Hij wil productie en consumptie verminderen en verspilling tegengaan.

15
9. Krediet

Door krediet kan de economie groeien zonder het geld van een ander ‘af te pakken’. Krediet
zorgt ervoor dat bedrijven meer kunnen kopen dan ze eigenlijk bezitten. Hierdoor komt er
extra geld in de maatschappij. De voorraad die gekocht wordt met krediet wordt weer
verkocht met winst en begint de hele cyclus weer opnieuw. Zo komt er extra geld in de
economie zonder dat iemand minder krijgt. Als er alleen maar geld uit het niets de
maatschappij in komt dan stijgen de prijzen omdat de totale waarde geld neemt toe en de
waarde van alle producten blijft hetzelfde. Doordat er ook een toename aan waarde van
producten en diensten in de maatschappij komt, is er geen sprake van inflatie maar van
groei. Ook ontstaat er een constante cyclus aan schuld/krediet, hierdoor moet de economie
wel groeien om ervoor te zorgen dat dat tekort steeds weer opgevuld wordt. Het is een
oneindig fenomeen van schuld inhalen waardoor de economie ook oneindig moet groeien.
Rosa Luxemburg (Bill Blackwater,2014)

Beide hoofstukken, Henk Kievit & Krediet, zijn niet verwerkt in de presentatie maar zijn een
uitleg van deze fenomenen en worden ook gebruikt in de presentatie.

16
10. Conclusie

We hebben gezien dat Max Growth een idee is dat voorkomt in de Neoliberale benadering
van economie en wil daarbij een maximale stijging in het bbp en waarde realiseren. Max
Growth streeft naar geen of weinig invloed vanuit de overheidsinstanties. Het is een groot
voorstander van vrije-marktwerking en bedrijven laten doen waar ze het beste in zijn. Max
Growth heeft vele voordelen als innovatie, welvaartsstijging en procesverbetering. Maar er
zijn ook nadelen aan verbonden met name milieu en mens. Max Growth is dus ongevoelig
en denkt hier niet over na. Maar zoals we hebben gezien door de theorie van Menger hoeft
waarde niet alleen in het tastbare te zitten maar het kan ook in het ontastbare zitten zoals
het milieu. Als de consument de waarde inziet van milieubewust produceren zou een
combinatie van max growth en milieu mogelijk zijn. Dit is wel erg afhankelijk van de
consument, dus het ingrijpen van de overheid is hier misschien beter. Zelf vinden wij dit een
lastig vraagstuk en denken wij dat hier nog wel verder over nagedacht kan worden maar dat
misschien een oplossing dat richting green growth gaat beter werkt voor het milieu.

17
11. Literatuurlijst

Stef: https://specials.fd.nl/essays/bedrijven-zijn-niet-op-aarde-om-het-goede-te-doen

Universiteit van Vlaanderen. (2022, april). Wat heb ik aan economische groei? [YouTube-
video]. Geraadpleegd op 13 januari 2024.
Wat heb ik aan economische groei? (youtube.com)

Examenoverzicht. (z.d.). Keynesiaanse Model: Wat is het, en hoe werkt het? Uitleg.
Geraadpleegd op 15 januari 2024.
https://www.examenoverzicht.nl/keynesiaanse-model

Wat is neoliberalisme? Definitie en voorbeelden. (2020, juli). Greelane.com.

https://www.greelane.com/nl/sociale-wetenschappen/wat-is-neoliberalisme-4685867/

Rand, A. (1957). Atlas Shrugged. Random House.

Geraadpleegd op 13 januari 2024.

Bryan. (2023, 17 januari). Voordelen en nadelen van economische groei | Leven

vandaag. Leven Vandaag. https://www.levenvandaag.nl/economie/voordelen-

nadelen-economische-groei/

Roser, M. (2023, 28 december). What is economic growth? and why is it so

important? Our World in Data. https://ourworldindata.org/what-is-economic-growth

Blackwater, B. B. (2014, oktober). Why capitalist economies need to grow.

greenhousethinktank. Geraadpleegd op 13 januari 2024, van

https://www.greenhousethinktank.org/static/2014/why_capitalist_economies_need_to

_grow_-_for_green_house_Oct2014.pdf

Robertreich. (2023, 24 februari). robertreich. Tumblr. Geraadpleegd op 13 januari

2024, van https://robertreich.org/post/710162153749004288

18
 IMF STAFF. (2015, mei). Rethinking Financial Deepening Stability and Growth in

Emerging Markets. imf.org. Geraadpleegd op 13 januari 2024, van

https://www.imf.org/external/pubs/ft/sdn/2015/sdn1508.pdf

Growth without economic growth. (z.d.-b). European Environment Agency.

https://www.eea.europa.eu/publications/growth-without-economic-growth

Decoupling of global emissions and economic growth confirmed - News - IEA. (z.d.). IEA.
https://www.iea.org/news/decoupling-of-global-emissions-and-economic-growth-confirmed

The limits to growth, Donella H. Meadows, Dennis L. Meadows, Jorgen Randers, William
W. Behrens III (Universe Books New York)

Cassidy, J. (2020, 3 februari). Can we have prosperity without growth? The New

Yorker. https://www.newyorker.com/magazine/2020/02/10/can-we-have-prosperity-

without-growth

Milieu
Wallace-Wells, D., & Machine, H. (2017, 10 juli). When will the planet be too hot for

humans? Much, much sooner than you imagine. Intelligencer.

https://nymag.com/intelligencer/2017/07/climate-change-earth-too-hot-for-

humans.html

Stanford University. (2023, 28 januari). AI predicts global warming will exceed 1.5

degrees in 2030s | Stanford News. Stanford News.

https://news.stanford.edu/2023/01/30/ai-predicts-global-warming-will-exceed-1-5-

degrees-2030s/#:~:text=If%20emissions%20remain%20high%20over,reaching

%20that%20threshold%20by%202060.

19
 Wikipedia contributors. (2023, 4 november). Subjective theory of value. Wikipedia.

https://en.wikipedia.org/wiki/Subjective_theory_of_value#:~:text=The%20theory

%20follows%20that%20the,selling%20the%20object%20in%20question.

https://www.wider.unu.edu/publication/why-should-i-care-about-economic-growth
Effects of innovation on fiscal policies and economic growth. (2022, 28 november).

PFM. https://blog-pfm.imf.org/en/pfmblog/2022/11/effects-of-innovation-on-fiscal-

policies-and-economic-growth

Finance & Development. (2012, 1 februari). Finance & Development | F&D.

https://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/basics/unemploy.htm

Home. (z.d.). https://www.oecd-ilibrary.org/sites/e20f2f1a-en/index.html?itemId=/

content/component/e20f2f1a-en

De Oostenrijkse School. (2016, augustus). De Oostenrijkse School. Geraadpleegd op

13 januari 24AD, van

https://mises.nl/wp-content/uploads/2016/08/OOSTSCHSsylbew.pdf

Mises Instituut Nederland. (2013, 6 januari). Waarom de Oostenrijkse school er toe

doet. – Mises Instituut Nederland. https://mises.nl/waarom-de-oostenrijkse-

economie-er-toe-doet/

Lous, B. (2023, 16 juli). Beleidsfocus op economische groei ondermijnt onderling

vertrouwen. ESB. https://esb.nu/beleidsfocus-op-economische-groei-ondermijnt-

onderling-vertrouwen/

20
Ondernemingen zijn niet op aarde om het goede te doen | FD Essay: Winterselectie |

Het Financieele Dagblad. (z.d.). Ondernemingen zijn niet op aarde om het goede te

doen | FD Essay: Winterselectie | Het Financieele Dagblad.

https://specials.fd.nl/essays/bedrijven-zijn-niet-op-aarde-om-het-goede-te-doen

Overheid en economie. (z.d.). In https://www.cbs.nl/. Centraal Bureau voor de

Statistiek. Geraadpleegd op 15 januari 2024, van

https://www.cbs.nl/-/media/_pdf/2016/20/folder_bzk_overheid_en_economie.pdf

Kilian, M. (2013, 17 mei). Kan kapitalisme zonder sweatshops? socialisme.nu.

https://socialisme.nu/kan-kapitalisme-zonder-sweatshops/

Kagan, J. (2021, 31 oktober). Subjective Theory of Value: definition, history,

examples. Investopedia. https://www.investopedia.com/terms/s/subjective-theory-of-

value.asp

Belangrijke factoren voor succesvolle schaalbare groei. (2023, 22 november).

fastercapital.com. Geraadpleegd op 15 januari 2024, van

https://fastercapital.com/nl/inhoud/Belangrijke-factoren-voor-succesvolle-schaalbare-

groei.html#INLEIDING--Inzicht-in-schaalbare-groei

Het Internet of Things. (2017). https://repository.wodc.nl/. Geraadpleegd op 15

januari 2024, van

https://repository.wodc.nl/bitstream/handle/20.500.12832/186/2734_interactief_tcm28

-267874.pdf?isAllowed=y&sequence=3

Hart, M. (2007, 19 juni). Outsourcing and offshoring: the pros and the cons.

Leadership Review. https://www.leadershipreview.net/outsourcing-and-offshoring-

the-pros-and-the-cons/

21
‫ ط‬,‫العرب‬. (2023b, juli 10). List of the 10 most severe heat waves in the world, with

victims exceeding 70 thousand people. ArabiaWeather | ArabiaWeather.

https://www.arabiaweather.com/en/content/list-of-the-10-most-severe-heat-waves-in-

the-world-with-victims-exceeding-70-thousand-people

MSc, J. L. (2023, 11 mei). Collaboration vs. competition: Why working together is

more effective. https://www.linkedin.com/pulse/collaboration-vs-competition-why-

working-together-john-larmour-msc-/

Mommers, J. (2014, 24 september). Het kapitalisme heeft het weer gedaan. De

Groene Amsterdammer. https://www.groene.nl/artikel/het-kapitalisme-heeft-het-

weer-gedaan

De invloed van de overheid op het BBP. (2018). www.cbs.nl. Geraadpleegd op 15

januari 2024, van https://www.cbs.nl/-/media/_pdf/2018/04/2018dne01-rol-overheid-

economie.pdf

22
12. Stellingen:
Wij mensen leveren niet graag op onze welvaart voor die van iemand anders.

Ja/Nee

Subjectief

Er is een toename van geld nodig om armoede te bestrijden?

Ja/Nee

Als je al het geld op aarde verdeeld over alle volwassen mensen krijgt ieder ongeveer

$27000. Bezittingen niet meegerekend, dit zal voor de meeste mensen niet genoeg zijn

om langdurig van te leven,

Economie zou meer prioriteit moeten hebben dan bijvoorbeeld milieu.

Ja/Nee

Subjectief

Een overheid moet zich bemoeien met bedrijven?

Ja/Nee

23
Subjectief

Economische groei is positief?

Ja/Nee

Je ziet dat een zekere mate van economische groei zeker positief is, maar dat je moet

oppassen voor de gevaren.

Samenwerken is beter dan een concurreren

Ja/Nee

Samenwerking leidt in theorie tot betere resultaten, het gevaar is dat zodra er monopolies

ontstaan en al de motivatie om beter te zijn verdwenen. (MSc, 2023b)

Sociale wetenschappers benadrukken het belang van het meten van welvaart op basis

van factoren zoals gezondheid, onderwijs en gelijkheid, niet alleen op economische

groei; het is tijd om breder te kijken dan het bruto binnenlands product.

Ja/Nee

Subjectief

Sociale wetenschappers hebben gelijk in hun benadering dat economische groei niet

automatisch leidt tot een verbetering van de levenskwaliteit voor alle

bevolkingsgroepen.

Ja/Nee

24