ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ

4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Διατμητική αντοχή ενός εδάφους καλείται η μέγιστη διατμητική

αντίσταση που προβάλλει στις ενεργούσες διατμητικές τάσεις πριν λάβει χώρα
η αστοχία. Τα εδάφη σπανίως υφίστανται απευθείας διατμητικές τάσεις. Οι
διατμητικές τάσεις συνήθως αναπτύσσονται όταν το έδαφος υφίσταται
συμπίεση. Εν τούτοις, διατμητικές τάσεις μπορούν να αναπτυχθούν και όταν το
έδαφος υφίσταται ελκυσμό αν και σ' αυτήν την περίπτωση δεν είναι ιδιαίτερα
σημαντικές εφόσον το έδαφος θα αστοχήσει σε εφελκυσμό και όχι σε
διάτμηση. Η αστοχία σε διάτμηση μίας εδαφικής μάζας πραγματοποιείται όταν
οι διατμητικές τάσεις, οι οποίες λαμβάνουν χώρα και εξαρτώνται άμεσα από
τις θλιπτικές τάσεις, ξεπεράσουν σε μέγεθος τη διατμητική αντοχή του
εδάφους.
Η διατμητική αντοχή των εδαφών είναι η βασική μηχανική ιδιότητα εκ
της οποίας εξαρτάται η σταθερότητα μίας εδαφικής μάζας υπό καθεστώς
φόρτισης. Αποτελεί βασική παράμετρο για τον έλεγχο της φέρουσας
ικανότητας των εδαφών, της σταθερότητας των εδαφικών πρανών, για τον
υπολογισμό της τάσης που ασκεί το έδαφος σε στοιχεία αντιστήριξης (τοίχος
αντιστήριξης, διαφραγματικές πασσαλοσανίδες) κ.α.
Το παρόν κεφάλαιο παρουσιάζει τις βασικές αρχές και θεωρίες που
διέπουν τον προσδιορισμό της διατμητικής αντοχής.

1
4.2. ΚΥΡΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΑΣΕΩΝ

Γενικώς, μία εδαφική μάζα υφίσταται φόρτιση και στις τρεις διαστάσεις.
Για απλοποιητικούς λόγους η κλασσική Εδαφ/κη δέχεται την παραδοχή της
επίπεδης έντασης σύμφωνα με την οποία λαμβάνεται υπόψη η μέγιστη και η
ελάχιστη κύρια θλιπτική τάση σ1 και σ3, ενώ η τάση σ2 με τιμή μεταξύ των σ1
και σ3 δεν λαμβάνεται υπόψη.
Η μηχανική του στερεού σώματος λαμβάνει τις εφελκυστικές τάσεις ως
θετικές. Αντιθέτως η Εδαφ/κή λαμβάνει τις θλιπτικές τάσεις ως θετικές και τις
εφελκυστικές ως αρνητικές και αυτό για να αποφεύγονται τα πολλά αρνητικά
πρόσημα καθότι στις διάφορες εφαρμογές απαντώνται κυρίως θλιπτικές τάσεις
και σε ελάχιστες εξαιρέσεις εφελκυστικές. Οι διατμητικές τάσεις θεωρούνται
θετικές όταν η φορά τους είναι αντίθετη με την ωρολογιακή φορά και
αρνητικές όταν η φορά τους συμπίπτει με την ωρολογιακή φορά.
Στο σχήμα 4.1 φαίνονται οι θετικές φορές των τάσεων όπως αυτές
λαμβάνονται από την Εδαφ/κή.

Σχήμα 4.1.

Στο σχήμα 4.2 φαίνεται μία ορθογωνική διατομή επί των πλευρών της
οποίας ασκούνται η μέγιστη κύρια θλιπτική τάση σ1 και η ελάχιστη κύρια
θλιπτική τάση σ3. Αν θεωρήσουμε επίπεδο ΑΒ με κλίση θ ως προς το κύριο
επίπεδο εφαρμογής της σ1 τότε η ορθή τάση σn και η διατμητική τάση τn που

2
ενεργούν επί αυτού του επιπέδου υπολογίζονται όπως παρακάτω:

Σχήμα 4.2.

Αναλύοντας τις δυνάμεις που ενεργούν στο τμήμα ABC κατά τον
οριζόντιο άξονα παίρνουμε:
σ3  BC = σn  ΑΒ  sinθ - τn  ΑΒ  cosθ

BC
ή σ3   σ n  sin θ  τ n  cos θ
AB

ή σ3  sinθ = σn  sinθ - τn  cosθ (α)

Παρομοίως, αναλύοντας τις δυνάμεις στον κατακόρυφο άξονα:

σ1  AC = σn  ΑΒ  cosθ + τn  ΑΒ  sinθ

ή σ1  cosθ = σn  cosθ + τn  sinθ (β)

Πολλαπλασιάζοντας την εξίσωση (α) με cosθ και την εξίσωση (β) με

3
sinθ και αφαιρώντας αυτές μεταξύ τους έχουμε:

(σ1 - σ3)sinθ  cosθ = σn(cosθ  sinθ - cosθ  sinθ) + τn(sin2θ + cos2θ)

ή (σ1 - σ3)  sinθ  cosθ = τn

1
ή n    1   3   sin 2 (4.1)
2

Αντικαθιστώντας την παραπάνω τιμή του τn στην εξίσωση (α)

σ1  σ 3 
σ 3  sin θ  σ n  sin θ   sin 2θ  cos θ
2

ή σ3 = σn - (σ1 -σ3)∙cos2θ

 1  cos 2θ 
ή σ n  σ 3  σ1  σ 3    
 2 

σ1  σ 3  σ1  σ 3 
ή σn    cos 2θ (4.2)
2 2

Παρομοίως, υπολογίζεται η ορθή τάση σξ η οποία επενεργεί επί του

κάθετου επιπέδου στο επίπεδο ΑΒ (σχήμα 4.3) και είναι:

σ1  σ 3  σ1  σ 3 
σξ    cos 2θ (4.3)
2 2
Επίσης τξ = -τn

Τα άνω μπορούν να περιγραφούν και με τους κύκλους του Mohr.

4
 Σχήμα 4.3.

Στο σχήμα 4.4 το σημείο Ε αντιστοιχεί στην ελάχιστη κύρια τάση σ3 και
το σημείο F στη μέγιστη κύρια τάση σ1. Το σημείο C είναι το ενδιάμεσο και
αντιστοιχεί σε τιμή ίση με (σ1 + σ3)/2. Ο κύκλος χαράζεται με κέντρο το C και
ακτίνα CF. Το κάθε σημείο του κύκλου δίνει την τιμή της ορθής και
διατμητικής τάσης που ασκούνται επί ενός επίπεδο το οποίο σχηματίζει γωνία
θ με το μέγιστο κύριο επίπεδο.

Σχήμα 4.4.

5
 Στη συνέχεια αναπαρίστανται γραφικά οι ορθές και διατμητικές τάσεις
για διάφορες περιπτώσεις τιμών της γωνίας θ με τους αντίστοιχους κύκλους
Mohr.
1) Η μέγιστη κύρια τάση είναι κατακόρυφη και 0 < θ < 45ο

Σχήμα 4.5.

2) Η μέγιστη κύρια τάση είναι οριζόντια και 0 < θ < 45ο

Σχήμα 4.6.

3) Η μέγιστη κύρια τάση είναι κατακόρυφη και 45ο < θ < 90ο

Σχήμα 4.7.

6
4) Η μέγιστη κύρια τάση είναι οριζόντια και 45ο < θ < 90ο

Σχήμα 4.8.

4.3. ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΑΣΕΩΝ ΑΣΚΟΥΜΕΝΩΝ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ

ΕΠΙΠΕΔΑ

Στο σχήμα 4.9 αναπαριστάται ένα στοιχειώδες τμήμα ορθογωνικής

διατομής επί των πλευρών του οποίου ασκούνται ορθές και διατμητικές τάσεις.
Συνεπώς τα επίπεδα αυτά δεν είναι τα κύρια επίπεδα.

Σχήμα 4.9.

Οι τάσεις στο επίπεδο ΑΒ το οποίο σχηματίζει γωνία θ με το οριζόντιο

7
επίπεδο μπορούν να προσδιορισθούν από τις εξισώσεις ισορροπίας κατά X και
Y.
Το άθροισμα των δυνάμεων κατά τον άξονα X δίνει:

σn  ΑΒ  sinθ = σχ  BC + τχy  AC + τn  ΑΒ  cosθ

ή σn  sinθ  = σχ  sinθ + τχy  cosθ + τn  cosθ (α)

Το άθροισμα των δυνάμεων κατά τον άξονα X δίνει:

σn  ΑΒ  cosθ + τn  AB  sinθ = τχy  ΒC + σy  AC

ή σn  cosθ + τn  sinθ = τχy  sinθ + σy  cosθ

ή σn  cosθ = τχy  sinθ + σy  cosθ - τn  sinθ (β)

Πολλαπλασιάζοντας την εξίσωση (α) με sinθ και την εξίσωση (β) με

cosθ και προσθέτοντας αυτές μεταξύ τους έχουμε:

σn = σχ  sin2θ + τχy  sinθ  cosθ + τn  sinθ  cosθ + τxy  sinθ  cosθ

+ σy  cos2θ - τn  sinθ  cosθ

ή σn = σχ  sin2θ + σy  cos2θ + 2τχy  sinθ  cosθ

1  cos 2θ 1  cos 2θ
Λόγω του ότι: sin 2 θ  , cos 2 θ  , sin2θ = 2sinθ  cosθ
2 2

η άνω σχέση μετασχηματίζεται στην κατωτέρω:

8
  1  cos 2θ   1  cos 2θ 
σn  σχ     σy    τ χy  sin 2θ
 2   2 

σχ  σy σ y  σχ 
ή σn    cos 2θ  τ χy  sin 2θ (4.4)
2 2

Αντικαθιστώντας την παραπάνω τιμή της σn στην εξίσωση (α)

 σy  σχ 
τ n     sin 2θ  τ xy  cos 2θ (4.5)
 2 

Παρομοίως, υπολογίζεται η ορθή τάση σξ η οποία επενεργεί επί του

κάθετου επιπέδου στο επίπεδο ΑΒ (σχήμα 4.10) και είναι:

Σχήμα 4.10.

σχ  σy 1
σξ    σ y  σ χ  cos 2θ  τ χy  sin 2θ (4.6)
2 2

Η γωνία που σχηματίζει το κύριο σύστημα με το σύστημα αξόνων Χ - Ψ

9
βρίσκεται από την εξίσωση 4.5.

σy  σχ
0  sin 2θ ρ  τ χy  cos 2θ ρ
2

2  τ xy
ή tan 2θ ρ  (4.7)
σy  σχ

Οι κύριες τάσεις δίνονται από τους παρακάτω τύπους:

Μέγιστη κύρια τάση

2
σχ  σy  σy  σχ 
σ1      τ 2 χy (4.8)
2  2 

Ελάχιστη κύρια τάση

2
σχ  σy  σy  σχ 
σ3      τ 2 χy (4.9)
2  2 

Αν η γωνία θp που υπολογίσθηκε από την εξίσωση 4.7 είναι θετική τότε
για να βρούμε το κύριο σύστημα στρέφουμε το σύστημα αξόνων Χ - Ψ
αριστερόστροφα κατά θp (σχήμα 4.11α). Αν η γωνία θp είναι αρνητική τότε
στρέφουμε το σύστημα Χ - Ψ δεξιόστροφα κατά θp (σχήμα 4.11β).
Ο κύριος άξονας που αντιστοιχεί στη μέγιστη κύρια τάση είναι αυτός
που σχηματίζει γωνία θp με τον άξονα της μεγαλύτερης αλγεβρικά ορθής τάσης
του συστήματος Χ - Ψ.
Όλα αυτά μπορούν να αποδειχθούν και από το σχεδιασμό του
αντίστοιχου κύκλου Mohr.

10
 Σχήμα 4.11.

Στο σύστημα σ - τ ορίζονται τα σημεία Q(σy, -τyx) και P(σχ, τxy), όπως
φαίνεται στο σχήμα 4.12.

Σχήμα 4.12.

Η ευθεία QP είναι η διάμετρος του κύκλου Mohr, ενώ το σημείο τομής

της QP με τον άξονα των ορθών τάσεων είναι το κέντρο του κύκλου. Συνεπώς,
με ακτίνα OQ μπορεί να χαραχθεί ο κύκλος. Παρατηρείται ότι για να πάρουμε
το φορέα των κύριων τάσεων πρέπει να στρέψουμε το φορέα που αντιστοιχεί
στο σύστημα Χ - Ψ αριστερόστροφα κατά γωνία 2θp. Επομένως το σύστημα
των κύριων τάσεων βρίσκεται αν στραφεί το σύστημα Χ - Ψ αριστερόστροφα

11
κατά γωνία θp. Ο φορέας της μέγιστης κύριας τάσης σ1 σχηματίζει γωνία θp με
τον άξονα της σy, ενώ ο φορέας της ελάχιστης κύριας τάσης σ3 σχηματίζει
γωνία θp με τον άξονα της σχ.
Στο σχήμα 4.13 εξετάζεται μία ακόμη περίπτωση κύριου συστήματος
τάσεων σε σχέση με σύστημα τάσεων κατά Χ - Ψ όπου η σy είναι μικρότερη
αριθμητικά από την σχ.

(σx, τxy)

P (σy, τxy)

Σχήμα 4.13.

Παράδειγμα 1
Στο σχήμα 4.14 δίνεται η τασική κατάσταση για το σύστημα Χ - Ψ. Να
υπολογισθεί η αντίστοιχη σε σύστημα αξόνων στραμμένο αριστερόστροφα
κατά 30ο. Να προσδιορισθούν επίσης οι κύριες τάσεις και οι άξονές τους.

Σχήμα 4.14.

12
 Εφαρμόζοντας τις εξισώσεις μετασχηματισμού έχουμε:

σ  σ 
σ σ  χ 
χ y  y 5  10 10  5
σ    cos2θ  τ  sin2θ    cos2  30   2  sin 2  30  
n 2 2 χy 2 2

= 7,5 + 2,5  cos60 + 2  sin60 = 10,48

   
 
 y  y   5  10 10  5
    cos2    sin 2    cos60  2  sin 60 
 2 2 y 2 2

= 7,5 - 2,5  cos60 - 2  sin60 = 4,52

   
 y  
   sin 2    cos 2 
10  5  sin 60  2  cos 60  1,165
n 2 y 2

Από τις εξισώσεις 4.8 και 4.9 υπολογίζονται οι τιμές των κύριων
τάσεων

2
   y  y   
1       2y  7,5  2,5 2  2 2  10,7
2  2 

2
  y  y   
3       2y  7,5  2,5 2  2 2  4,3
2  2 

Η γωνία που σχηματίζει το κύριο σύστημα με το σύστημα αξόνων Χ-Ψ

είναι:

2 τ χy
tan 2θ ρ   0,8  θ ρ  19,33 ο
σy  σχ

Άρα για να βρεθεί το κύριο σύστημα πρέπει το σύστημα αξόνων Χ - Ψ

να στραφεί αριστερόστροφα κατά θp όπως φαίνεται στο σχήμα 4.15. Ο άξονας
της μέγιστης κύριας τάσης σ1 σχηματίζει πάντοτε γωνία θp με τον άξονα της

13
μεγαλύτερης αριθμητικά τάσης του συστήματος Χ - Ψ, η οποία στη
συγκεκριμένη περίπτωση είναι η σy.

Σχήμα 4.15.

Τα παραπάνω μπορούν να βρεθούν και από τη σχεδίαση του κύκλου

Mohr.
Στο σύστημα αξόνων σ - τ ορίζονται τα σημεία P(5, 2) και Q(10, -2)
όπως φαίνεται στο σχήμα 4.16. Η ευθεία QP είναι η διάμετρος του κύκλου
Mohr και Ο το κέντρο του. Με ακτίνα OQ χαράσσεται ο κύκλος. Στρέφοντας
την ευθεία QP αριστερόστροφα κατά γωνία 2θ = 60ο λαμβάνουμε το φορέα
CC' ο οποίος αντιστοιχεί στο σύστημα αξόνων στο οποίο θέλουμε να
υπολογίσουμε την εντατική κατάσταση.

Σχήμα 4.16.

14
 Το σημείο C έχει συντεταγμένες (10, 48, 1, 16) και το C' (4, -52, -1, -16).
Παρατηρείται επίσης ότι για να πάρουμε το φορέα ΑΒ που εκφράζει το
σύστημα των κύριων τάσεων πρέπει να στρέψουμε το φορέα QP
αριστερόστροφα κατά 2θp = 2  19,33ο = 38,66ο
Οι τάσεις σn και τn που υπολογίζονται από τις εξισώσεις 4.4 και 4.5
είναι πάντοτε αυτές που βρίσκονται από τη στροφή του κατακόρυφου άξονα
αριστερόστροφα κατά γωνία θ.

Παράδειγμα 2
Να βρεθεί η τασική κατάσταση σε σύστημα αξόνων στραμμένο
δεξιόστροφα κατά θ = 30ο σε σχέση με το σύστημα αξόνων Χ - Ψ του
σχήματος 4.14.
π
Εφαρμόζοντας τις εξισώσεις μετασχηματισμού όπου θ'   θ  60 ο
2
έχουμε:

τ n)

τ ξ)

Σχήμα 4.17.

σ  σ 
σ σ 
χ y  y χ 
σ    cos 2θ' τ  sin 2θ'  7,5  2,5  cos 2  60   2  sin 2  60   7,98
n 2 2 χy

15
    
   y  
 y
    cos 2 '  sin 2 '  7,5  2,5  cos 120  2  sin 120  7,017
 2 2 y
σ  σ 
 y χ 
τ    sin 2θ'  τ  cos 2θ'  2,5  sin 120  2  cos 120  3,165
n 2 χy

4.4. ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΔΙΑΤΜΗΤΙΚΗΣ ΑΝΤΟΧΗΣ ΕΔΑΦΩΝ

4.4.1. Γωνία εσωτερικής τριβής

Όπως είναι γνωστό, αν πάνω σε ένα σώμα εφαρμοσθεί μία κατακόρυφη
 
δύναμη Q και μία οριζόντια H , το δε σώμα ισορροπεί, τότε δέχεται από το

στήριγμα αντίδραση R η οποία είναι ίση κατά το μέγεθος και αντίθεσης φοράς
 
της συνισταμένης των Q και H και ο φορέας της σχηματίζει με την

κατακόρυφο γωνία α (σχήμα 4.18).

Σχήμα 4.18.


Με αύξηση της τιμής της δύναμης H και εφόσον εξακολουθεί να
υφίσταται ισορροπία, αυξάνει και η τιμή της γωνίας α μέχρι μιας οριακής τιμής
φε για την οποία το σώμα θα αρχίσει να ολισθαίνει πάνω στη βάση όπου
εδράζεται. Η γωνία φε ονομάζεται γωνία εξωτερικής τριβής του σώματος με το
έδαφος και ισχύει η σχέση:
Η = Q  tan φε = f  Q (α)

16
 όπου f = tanφε ο συντελεστής τριβής του σώματος με το έδαφος.
Αν Α είναι η επιφάνεια επαφής (έδρασης) του σώματος, τότε η ορθή και
διατμητική τάση που αναπτύσσεται είναι:

Q
σ (β)
A

H
τ (γ)
A

Αν αντικαταστήσουμε την εξίσωση (β) και (γ) στην (α) έχουμε:

    tn (δ)

Μέσα στο έδαφος τα επιβαλλόμενα φορτία αναλαμβάνονται από τον

εδαφικό σκελετό και αναπτύσσονται ορθές και διατμητικές τάσεις μεταξύ των
κόκκων. Όπως και στην περίπτωση του ελευθέρου σώματος η μετατόπιση των
κόκκων λαμβάνει χώρα όταν η επιβαλλόμενη τάση ξεπεράσει την οριακή τιμή
της διατμητικής αντίστασης η οποία δίνεται από τον τύπο:

τ = σ  tan φ (4.10)

όπου φ είναι η γωνία εσωτερικής τριβής του εδάφους.

Θεωρητικά, η παραπάνω γωνία τριβής αναφέρεται και μόνο στην
αντίσταση τριβής μεταξύ των κόκκων του εδάφους. Στην πράξη όμως η τιμή
της εμφανίζεται συνήθως μεγαλύτερη καθόσον υπεισέρχονται διάφοροι άλλοι
παράγοντες που έχουν σχέση κυρίως με την αλληλοεμπλοκή των κόκκων.

17
4.4.2 Συνοχή
Είναι δυνατό ένα κατακόρυφο όρυγμα σε ιλύες και αργίλους να
παραμείνει σταθερό χωρίς υποστήριξη για αρκετό χρόνο, ενώ δεν συμβαίνει το
ίδιο με την καθαρή και ξηρή άμμο που θα υποχωρήσει μέχρι να σχηματίσει ένα
πρανές με γωνία ίση με αυτή της γωνίας εσωτερικής τριβής της. Eπομένως στις
ιλύες και αργίλους κάποια άλλη παράμετρος συμβάλει στην ανάπτυξη της
διατμητικής αντοχής. Η παράμετρος αυτή είναι η συνοχή που δημιουργείται
από την αμοιβαία έλξη (δηλαδή των ηλεκτροχημικών δυνάμεων) μεταξύ των
λεπτομερών τεμαχιδίων (πλακιδίων) των αργιλικών ορυκτών και των
προσφορημένων διπλών στρώσεων. Μπορεί ακόμα να προέρχεται από την
πραγματική σιμέντωση μεταξύ των κόκκων.
Η συνοχή εξαρτάται προφανώς από την κοκκομετρική διαβάθμιση του
υλικού. Τα συνεκτικά εδάφη έχουν σημαντικό ποσοστό λεπτομερών, τα
τεμαχίδια δε αυτών έλκονται μεταξύ τους, ιδιαίτερα δε όταν μεταξύ αυτών ένα
μεγάλο ποσοστό αντιπροσωπεύει αργιλικά ορυκτά. Διαφορετικά, εδάφη χωρίς
σημαντικό ποσοστό λεπτομερών (δηλαδή κοκκώδη - μη συνεκτικά) μπορεί να
δείχνουν κάποια συγκόλληση όταν είναι διαβρεγμένα αλλά αποσυντίθενται σε
ανεξάρτητους κόκκους ή τεμάχη με την ξήρανση.
Φαίνεται λοιπόν ότι η αντίσταση σε διάτμηση ενός εδάφους αποδίδεται
γενικά στην εσωτερική τριβή και τη συνοχή. Η πρώτη οφείλεται στην
αλληλοεμπλοκή των κόκκων και η δεύτερη στις δυνάμεις που συγκρατούν
τους κόκκους μαζί στην εδαφική μάζα. Για ένα καθαρά συνεκτικό έδαφος (π.χ.
άργιλος) μπορούμε αδρά να υποθέσουμε ότι έχει γωνία εσωτερικής τριβής
μηδενική (αλλά προφανώς συνοχή), ενώ αντίθετα ένα κοκκώδες (π.χ. άμμος)
μηδενική συνοχή (αλλά γωνία τριβής).
Η συνολική διατμητική αντίσταση ενός εδάφους δίνεται από την
παρακάτω εξίσωση, η οποία είναι γνωστή και ως εξίσωση του Coulomb:

18
 τ = σ  tan φ + c (4.11)

όπου c: η συνοχή

4.5. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΘΡΑΥΣΗΣ MOHR - COULOMB

Η διατμητική αστοχία του εδάφους συμβαίνει λόγω της μετατόπισης

των κόκκων εξαιτίας της εφαρμοζόμενης διατμητικής τάσης. Σύμφωνα με τον
Mohr η αστοχία προκαλείται λόγω ύπαρξης ενός κατάλληλου συνδυασμού
ορθών (σ) και διατμητικών τάσεων (τf) οι οποίες επενεργούν επί του επιπέδου
αστοχίας.

τf = f(σ)

Ο σχεδιασμός μεταξύ των ορθών και διατμητικών τάσεων κατά τη φάση

της αστοχίας αποδίδει την καμπύλη του σχήματος 4.19 γνωστή ως
περιβάλλουσα του Mohr. Το κάθε εδαφικό υλικό έχει μία συγκεκριμένη
περιβάλλουσα θραύσης.

Σχήμα 4.19.

19
 Η αστοχία του υλικού λαμβάνει χώρα όταν ο κύκλος του Mohr αγγίζει
την περιβάλλουσα.
Όπως είναι γνωστό ένας κύκλος Mohr αντιπροσωπεύει όλους τους
πιθανούς συνδυασμούς ορθών και διατμητικών τάσεων που ασκούνται στα
διάφορα επίπεδα. Το σημείο επαφής (Β) της περιβάλλουσας και του κύκλου
Mohr αντιπροσωπεύει τον κρίσιμο συνδυασμό ορθής και διατμητικής τάσης οι
οποίες ασκούνται επί του επιπέδου αστοχίας και το οποίο σχηματίζει γωνία θ
με το μέγιστο κύριο επίπεδο. Ο κύκλος του Mohr δεν μπορεί να είναι δυνατόν
να ξεπεράσει την περιβάλλουσα καθότι η θραύση θα έχει ήδη πραγματοποιηθεί
όταν αυτός θα έχει έρθει σε επαφή με την περιβάλλουσα.
Η διατμητική αποχή ενός εδάφους παρουσιάσθηκε από τον Coulomb ως
μία γραμμική συνάρτηση των ορθών τάσεων,

τ = σ  tan φ + c

Με άλλα λόγια, η περιβάλλουσα καμπύλη του Mohr αντικαταστάθηκε

από μία ευθεία γραμμή, όπως παρουσιάζεται στο σχήμα 4.20.

Σχήμα 4.20.

Η κλίση της ευθείας αυτής είναι η γωνία εσωτερικής τριβής του υλικού,
ενώ η τομή της με τον άξονα των διατμητικών τάσεων είναι η συνοχή.

20
4.6. ΔΟΚΙΜΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗ-
ΡΙΣΤΙΚΩΝ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ

Για την εκτίμηση των μηχανικών χαρακτηριστικών του εδάφους

συνήθως πραγματοποιούνται οι κάτωθι εργαστηριακές δοκιμές ή δοκιμές
πεδίου:

1) Δοκιμή άμεσης διάτμησης

2) Τριαξονική δοκιμή Εργαστηριακές δοκιμές
3) Δοκιμή μονοαξονικής θλίψης
4) Δοκιμή πτερυγίου
5) Τυπική δοκιμή διείσδυσης, SPT Επί τόπου δοκιμές
6) Δοκιμή κώνου, CPT

Οι εργαστηριακές δοκιμές περιλαμβάνουν δύο φάσεις:

(1) Τη φάση στερεοποίησης κατά την οποία ορθή τάση (ή πλευρική)
εφαρμόζεται στο δοκίμιο για κατάλληλο χρονικό διάστημα μέχρι να
ολοκληρωθεί η στερεοποίηση (αποστράγγιση).
(2) Τη φάση διατμητικής θραύσης, κατά την οποία το δοκίμιο θραύεται σε
διάτμηση λόγω επιβολής κατάλληλου φορτίου.
Ανάλογα με τις συνθήκες στράγγισης διακρίνονται τρεις τύποι δοκιμών:
(1) Χωρίς στερεοποίηση, αστράγγιστη δοκιμή (UU)
Σε αυτόν τον τύπο δοκιμής δεν περιλαμβάνεται το στάδιο
στερεοποίησης. Η στράγγιση του δοκιμίου δεν επιτρέπεται επίσης και κατά τη
διάρκεια της φόρτισης έως τη θραύση του. Η δοκιμή αυτή είναι γρήγορη και
διεκπεραιώνεται σε μόλις λίγα λεπτά.
Η δοκιμή αυτή πρακτικώς αντιστοιχεί στην παραδοχή της γρήγορης

21
φόρτισης του εδάφους.
Η διατμητική αντίσταση του εδάφους στηρίζεται μόνο στον παράγοντα
της συνοχής καθότι οι ορθές τάσεις θεωρείται ότι μηδενίζονται λόγω της
υδροστατικής πίεσης.

0
 u    t  cu ή τ u = cu

(2) Με στερεοποίηση, αστράγγιστη δοκιμή (CU)

Αυτός ο τύπος δοκιμής περιλαμβάνει το πρώτο στάδιο της
στερεοποίησης. Η στράγγιση επιτρέπεται μέχρι την ολοκλήρωση της
στερεοποίησης.
Στο δεύτερο στάδιο, κατά το οποίο το δοκίμιο υφίσταται φόρτιση έως τη
θραύση του, η στράγγιση δεν επιτρέπεται.
Η πίεση του νερού των πόρων μπορεί να μετράται στο δεύτερο στάδιο
αρκεί να υπάρχει κατάλληλος εξοπλισμός.
Η δοκιμή αυτή, πρακτικώς, αντιστοιχεί στην περίπτωση όπου η φόρτιση
επιβάλλεται επί του εδάφους με τέτοιο ρυθμό ώστε να παρατηρείται αφενός
μεταβολή του δείκτη κενών e (μερική στερεοποίηση) αλλά αφετέρου να
αναπτύσσεται και πίεση του νερού των πόρων

τcu = σ  tan φcu + ccu

Τα μεγέθη φcu και ccu ή φ και c υπολογίζονται από τη χάραξη των

κύκλων Mohr οι οποίοι αναφέρονται σε ολικές τάσεις.

(3) Με στερεοποίηση, στραγγιζόμενη δοκιμή (CD)

Αυτός ο τύπος δοκιμής επιτρέπει τη στράγγιση και στα δύο στάδια. Το

22
δοκίμιο αφήνεται να στερεοποιηθεί στο πρώτο στάδιο. Όταν ολοκληρωθεί η
στερεοποίηση, υφίσταται φόρτιση έως τη θραύση του. Η επιβολή της φόρτισης
γίνεται με πολύ αργό ρυθμό ούτως ώστε να διασφαλισθούν οι συνθήκες της
αργής αποστράγγισης δίχως ανάπτυξη πίεσης του νερού των πόρων.
Η δοκιμή αυτή, πρακτικώς, αντιστοιχεί στην περίπτωση όπου η φόρτιση
επιβάλλεται με πολύ αργό ρυθμό με αποτέλεσμα το έδαφος να παρουσιάζει
σταδιακή στράγγιση και μείωση του δείκτη κενών e χωρίς να αναπτύσσεται
πίεση του νερού των πόρων.
τCD = σ'  tan φCD + cCD
Τα μεγέθη φCD και cCD ή φ' και c' υπολογίζονται από τη χάραξη των
κύκλων Mohr οι οποίοι αναφέρονται σε ενεργές τάσεις.

Σχήμα 4.21. Δοκιμή άμεσης διάτμησης.

23
4.7. ΔΟΚΙΜΗ ΑΜΕΣΗΣ ΔΙΑΤΜΗΣΗΣ (ASTM D. 3080-79)

Κατά τη δοκιμή χρησιμοποιείται η συσκευή του σχήματος 4.21

Συγκεκριμένα στο δοκίμιο εφαρμόζεται σε όλη τη διάρκεια της δοκιμής
σταθερή ορθή κατακόρυφη τάση, ενώ η διατμητική τάση ξεκινά από το μηδέν
και αυξάνεται σταδιακά μέχρι τη θραύση. Η δοκιμή επαναλαμβάνεται για
διάφορες τιμές (συνήθως τριών) ορθών τάσεων και τα αντίστοιχα σε κάθε
περίπτωση σημεία ορίζουν στο διάγραμμα την περιβάλλουσα και τις τιμές της
γωνίας τριβής, φ, και της συνοχής, c. Οι επόμενες δύο επισημάνσεις έχουν
σημαντικό ενδιαφέρον:
- Στα διαπερατά, μη συνεκτικά εδάφη η αποστράγγιση τόσο στη φύση
όσο και κατά τη δοκιμή γίνεται γρήγορα και η περιβάλλουσα έχει τη μορφή
της καμπύλης του σχήματος 4.22 (β):

τ = σ  tan φ

Σχήμα 4.22. Περιβάλλουσα θραύσης του Coulomb

(α) Γενική περίπτωση,
(β) Διαπερατά, μη συνεκτικά εδάφη

- Στα μικρής διαπερατότητας συνεκτικά εδάφη (σχήμα 4.22α), η

αποστράγγιση τόσο στη φύση όσο και στη δοκιμή απαιτεί πολύ χρόνο. Ως
συνέπεια η μορφή του διαγράμματος που προκύπτει εξαρτάται από τις
συνθήκες φόρτισης και αποστράγγισης. Το θέμα αυτό προτιμήθηκε να

24
παρουσιασθεί αναλυτικότερα παρακάτω σε συνδυασμό με την περιγραφή της
τριαξονικής δοκιμής.

4.8. ΤΡΙΑΞΟΝΙΚΗ (ΑΞΟΝΟΣΥΜΜΕΤΡΙΚΗ) ΔΟΚΙΜΗ. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

ΤΗΣ ΔΟΚΙΜΗΣ (ASTM D. 2850-70)

Κατά την τριαξονική δοκιμή χρησιμοποιείται η συσκευή του σχήματος

4.23. Η δοκιμή περιλαμβάνει τα εξής κύρια βήματα:
(α) Την παρασκευή κυλινδρικού εδαφικού δοκιμίου, με λόγο ύψους
προς διάμετρο μεταξύ 2:1 και 3:1. Το δοκίμιο περιβάλλεται από ειδική
εύκαμπτη μεμβράνη και τοποθετείται κεντρικά επί της βάσης της συσκευής
εντός κλειστής κυψέλης. Η κυψέλη γεμίζει με υψηλού ιξώδους ρευστό.
(β) Την εφαρμογή επί του ρευστού προγραμματισμένης και ελεγχόμενης
πίεσης P η οποία μεταφέρεται επί του δοκιμίου συμπιέζοντάς το ισότροπα (σ1
= σ2 = σ3 = P).
(γ) Τη σταδιακή εφαρμογή επί της πάνω βάσης του δοκιμίου
κατακόρυφης τάσης Δσ1 μέσω μηχανισμού φόρτισης εμβόλου και πλάκας
φόρτισης, η οποία εφαρμόζει και φορτίζει το δοκίμιο κεντρικά.
Η δοκιμή προχωρά μέχρι τη θραύση του, είτε με καθοριζόμενο ρυθμό
επιβολής της Δσ1, είτε με σταθερό ρυθμό μετακίνησης και βράχυνσης του
δοκιμίου.
Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο διάκρισης των δοκιμών είναι η χρονική
διάρκεια της δεύτερης και τρίτης φάσης σε συνδυασμό με την αρχική
ανάπτυξη πίεσης του νερού των πόρων και την ταχύτητα εκτόνωσής της η
οποία εξαρτάται από τη διαπερατότητα του εδάφους.

25
 Σχήμα 4.23.

4.9. ΔΟΚΙΜΗ ΑΝΕΜΠΟΔΙΣΤΗΣ ΜΟΝΑΞΟΝΙΚΗΣ ΘΛΙΨΗΣ (ASTM D.

2166-66)

Η δοκιμή ανεμπόδιστης μοναξονικής θλίψης αποτελεί ειδική

περίπτωσης της τριαξονικής δοκιμής, κατά την οποία δεν προσάγεται πλευρική
πίεση και το δοκίμιο δεν στερεοποιείται. Είναι λοιπόν φυσικό να είναι δυνατή
η εκτέλεση της μόνο στα συνεκτικά εδάφη, καθώς μάλιστα στα μη συνεκτικά
δεν είναι δυνατή ακόμα και η παρασκευή εδαφικών δοκιμίων. Άμεσο
αποτέλεσμα της, είναι ο προσδιορισμός της τιμής της αστράγγιστης
ανεμπόδιστης αντοχής τu, όπου: τu = cu. Πλεονεκτήματά της είναι ότι η
αντίστοιχη συσκευή είναι πολύ απλούστερη της τριαξονικής καθώς δεν έχει τις
δύο πιο σύνθετες διατάξεις μέτρησης της πίεσης του νερού των πόρων και
επιβολής της σ3, ούτε το θάλαμο που περιβάλλει το δοκίμιο.

26
4.10. ΔΟΚΙΜΗ ΤΥΠΙΚΗΣ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ, SPT (ASTM D-1586)

Η δοκιμή χρησιμοποιείται γενικά για τα περισσότερα εδάφη, θεωρείται

όμως ιδιαίτερα κατάλληλη για τις άμμους και ειδικότερα τις λεπτές άμμους
χωρίς παρουσία λίθων ή χαλίκων.

Σχήμα 4.24.

Βασικό στοιχείο του εξοπλισμού είναι ένας πρότυπος δειγματολήπτης

με εξωτερική και εσωτερική διάμετρο 2 και 13/8 της ίντσας αντίστοιχα, ο
οποίος τοποθετείται αρχικά στον πυθμένα της γεώτρησης εισχωρεί στο έδαφος
δεχόμενος στην κεφαλή του τα κτυπήματα πρότυπου βάρους 140 lbs, το οποίο
πέφτει ελεύθερα από ύψος 30 ιντσών (σχήμα 4.24). Χαρακτηριστική ένδειξη,

27
αποτέλεσμα της δοκιμής, είναι ο αριθμός των κτύπων Ν ή ΝSPT, ο οποίος
απαιτείται για την προχώρηση του δειγματολήπτη κατά 30cm, αφού όμως
προηγουμένως προχώρησε ήδη 15cm. Συχνά στα φύλλα των γεωτρήσεων δεν
αναγράφεται ο αριθμός Ν αλλά ο αριθμός των κτύπων για κάθε 15cm
εισχώρησης, συμπεριλαμβανομένης ενίοτε και της αρχικής, π.χ. (9, 12, 16) ή
(12, 16) αντί Ν = 28 κτύποι.
Ο αριθμός Ν σχετίζεται με τη σχετική πυκνότητα των κοκκωδών
εδαφών και η μέτρηση του επιτρέπει την έμμεση εκτίμηση του δείκτη Dr αλλά
και της γωνίας τριβής φ. Παράλληλα στα συνεκτικά εδάφη έχουν προταθεί
σχέσεις μεταξύ του Ν και της αστράγγιστης συνοχής cu. Στο θέμα αυτό είναι
χρήσιμες οι εξής παρατηρήσεις:
- Παρότι η δοκιμή είναι απλή, πολύ συνηθισμένη και υπάρχει μακρόχρονη
εμπειρία, συχνά στο πεδίο γίνονται σφάλματα (Π.χ. διαφοροποίηση του
ύψους πτώσης του βάρους, παρεμπόδιση της πτώσης με συνέπεια μείωση της
ενέργειας που αποδίδεται, ταπείνωση της στάθμης του υπόγειου νερού εντός
της γεώτρησης κατά την ανάσυρση της διατρητικής στήλης ή από άλλη αιτία,
με συνέπεια τη χαλάρωση του εδάφους στον πυθμένα από την ανάπτυξη
ροής, κ.α.).
- Η μεταξύ Ν και φ σχέση για τα κοκκώδη εδάφη είναι γενικά περισσότερο
αξιόπιστη από ότι η σχέση Ν και cu για τα συνεκτικά. Στη σχετική
αρθρογραφία έχουν προταθεί διάφορες σχέσεις αυτής της μορφής. Ορισμένες
από τις πιο γνωστές σχέσεις δίνονται στο σχήμα 4.25. Η εφαρμογή των πολύ
χρήσιμων αυτών σχέσεων πρέπει να γίνεται με προσοχή και επιφύλαξη
καθώς η μεταφορά σχέσεων που προέρχονται από ορισμένες περιοχές και τα
εδάφη τους σε εδάφη άλλα, ενδέχεται να οδηγήσει σε σοβαρά λάθη.
- Το βάθος εκτέλεσης της δοκιμής και η τυχόν παρουσία υπόγειου νερού
επηρεάζουν το αποτέλεσμα και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη.

28
Σχήμα 4.25. Χρήση των αποτελεσμάτων της τυπικής δοκιμής διείσδυσης (SPT)
για τον υπολογισμό της γωνίας τριβής (αμμώδη εδάφη, β. 1/2/3) και της
ανεμπόδιστης θλιπτικής αντοχής (συνεκτικά εδάφη, β. 4).

4.11. ΔΟΚΙΜΗ ΔΙΕΙΣΔΥΣΗΣ ΚΩΝΟΥ, CPT

Κατά τη δοκιμή ωθείται με τη βοήθεια κατάλληλου υδραυλικού

συστήματος και εισχωρεί στο έδαφος κώνος γωνίας 60ο και εμβαδού βάσης 10

29
cm2, με ταχύτητα εισχώρησης μεταξύ 1 και 2 cm/sec. Κύριο αποτέλεσμα της
CPT είναι η ανηγμένη στη μονάδα της επιφάνειας της βάσης του κώνου
δύναμη ώθησης qc, η οποία εξασφαλίζει το σταθερό ρυθμό εισχώρησης, η
οποία μεταβάλλεται με το βάθος και θεωρείται ότι αποτελεί μέτρο της αντοχής
και της συμπιεστότητάς του. Σημαντική εξέλιξη της δοκιμής αποτελεί η χρήση
του κώνου Begeman, ο οποίος προσφέρει τη δυνατότητα να μετρηθεί εκτός της
qc και η ανηγμένη πλευρική τριβή fs. Η πλευρική τριβή αναπτύσσεται στο
τοίχωμα κυλινδρικού στελέχους, που συμπληρώνει τον κώνο (σχήμα 4.26), και
που με κατάλληλο χειρισμό προχωρεί, ενώ ο κύριος κώνος μένει προσωρινά
σταθερός. Στη σχετική αρθρογραφία έχουν προταθεί σχέσεις έμμεσου
υπολογισμού της γωνίας τριβής για τα κοκκώδη (σχήμα 4.27) και της
αστράγγιστης συνοχής για τα συνεκτικά εδάφη, από την τιμή της αντίστασης
qc:

q c  βάρος υπερκείμενου εδάφους, h  γ Z 

cu  (4.12)
16

Επίσης το ζεύγος των qc και fs επιτρέπει την έμμεση εκτίμηση του τύπου
και της κατάστασης του εδάφους (σχήμα 4.28). Σοβαρά πλεονεκτήματα της
δοκιμής είναι η συνεχής καταγραφή των μετρήσεων καθώς και ο ταχύς ρυθμός
εκτέλεσης της.

4.12. ΔΟΚΙΜΗ ΠΤΕΡΥΓΙΟΥ (ASTM D. 2573-72)

Η δοκιμή χρησιμοποιείται για την επιτόπου μέτρηση της αστράγγιστης

διατμητικής αντοχής cu αργιλικών εδαφών.

30
 Σχήμα 4.26. Βασικοί κώνοι Δοκιμής Στατικού Πενετρομέτρου (CPT)

Σχήμα 4.27. Μέση εμπειρική σχέση προσδιορισμού της γωνίας τριβής αμμωδών
εδαφών από την αντοχή qc. (Meyerhof, 1974)

31
 Σχήμα 4.28. Αναγνώριση και χαρακτηρισμός του εδάφους με βάση την αντοχή
αιχμής και το λόγο τριβής Rf (%) (CPT) = fs/qc

Η βασική διάταξη της συσκευής αποτελείται από τέσσερις λεπίδες

προσαρμοσμένες σε σχήμα σταυρού στο άκρο ράβδου (σχήμα 4.29). Η διάταξη
της συσκευής κατεβαίνει στον πυθμένα της γεώτρησης, ωθείται στο έδαφος και
υποβάλλεται σε στρέψη μέχρι τη θραύση του εδάφους κατά μήκος της
περιφέρειας που περιβάλλει τα άκρα των λεπίδων. Η αστράγγιστη συνοχή cu
υπολογίζεται από την απλή σχέση, η οποία προκύπτει όταν γίνει δεκτό ότι σε
όλη την επιφάνεια διάτμησης η αντοχή είναι ομοιόμορφη:

T
Cu  (4.13)
πD H / 2   D / 6 
2

όπου Τ = η στρεπτική ροπή κατά τη θραύση

D = η διάμετρος του κυλίνδρου των λεπίδων
H = το ύψος των λεπίδων (ο λόγος H/D διαφέρει -
συνηθισμένη και μέση τιμή: 2).

32
 Σχήμα 4.29. Συσκευή δοκιμής πτερυγίου

4.13. ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΡΙΑΞΟΝΙΚΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ

4.13.1. Διαστάσεις
Στις τριαξονικές δοκιμές CD και CU, στερεοποίηση του δοκιμίου
λαμβάνει χώρα κατά την πρώτη φάση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι διαστάσεις
του δοκιμίου μετά τη στερεοποίηση να είναι μικρότερες από τις αρχικές,
εφόσον ο όγκος του μειώθηκε. Οι νέες διαστάσεις μπορούν να προσδιορισθούν
θεωρώντας ότι το δοκίμιο παραμένει κυλινδρικό και η συμπεριφορά του
υλικού είναι ισοτροπική.
Αν Li, Di και Vi είναι το μήκος, η διάμετρος και ο όγκος του δοκιμίου
πριν τη στερεοποίηση και Lo, Do και Vo είναι τα αντίστοιχα μετά τη δοκιμή
τότε:
Μεταβολή όγκου = Vi - Vo
Η μεταβολή του όγκου (ΔVi) μπορεί να μετρηθεί με τη χρήση
κατάλληλης συσκευής

33
 ΔVi
Ογκομετρική παραμόρφωση, Eυ 
Vi

Για ισοτροπική στερεοποίηση η ογκομετρική παραμόρφωση είναι το

τριπλάσιο της γραμμικής παραμόρφωσης (εl), δηλ.
εl = ΕU /3
εl = ΔLi / Li
και Lo = Li - ΔLi = Li - Li εl

 E 
ή Lo  Li  1   l   Li  1  
 3 

 E 
Συνεπώς Do  Di  1   (4.14)
 3 

Η διατομή Α του δοκιμίου μπορεί να υπολογισθεί σε κάθε βήμα

φόρτισης στο στάδιο της διατμητικής θραύσης του δοκιμίου κάνοντας τη
θεώρηση ότι το δοκίμιο παραμένει κυλινδρικό.
Αν ΔLo είναι η μεταβολή του μήκους και ΔVo είναι η μεταβολή του
όγκου τότε ο όγκος σε κάθε βήμα φόρτισης είναι Vo  ΔVo. Τότε:

Α  (Lο - ΔLo) = Vo  ΔVo

 V 
Vo  1   
V  Vo  Vo 
ή A o  (4.15)
Lo  Lo  L 
Lo  1   
 Lo 

 Vo   Vo 
Ao  Lo  1   Ao  1  
 Vo   Vo 
ή A  (4.16)
Lo  1   1  1 1

34
 όπου ε1 είναι η αξονική παραμόρφωση του δοκιμίου
Για αστράγγιστες συνθήκες, καθώς η ογκομετρική μεταβολή ΔVο είναι
μηδέν, η εξίσωση 4.16 μετασχηματίζεται:

Ao
A (4.17)
1  1

4.13.2 Αποκλίνουσα τάση (εκτροπική τάση)

Αποκλίνουσα τάση καλείται η τάση η οποία εφαρμόζεται αξονικά στο
δοκίμιο από το σύστημα φόρτισης και είναι ίση με:

P
σ (4.18)
A

όπου P: η δύναμη που ασκεί το έμβολο επί του δοκιμίου

Α: η διατομή του δοκιμίου
Η αποκλίνουσα τάση είναι ίση με σ1 - σ3.

4.13.3 Κύριες τάσεις

Η ελάχιστη κύρια τάση σ3 είναι ίση με την πίεση που ασκείται από το
ρευστό εντός της τριαξονικής κυψέλης.
Η μέγιστη κύρια τάση σ1 είναι ίση με το άθροισμα της τάσης που
ασκείται από το έμβολο στην κορυφή του δοκιμίου και της πλευρικής τάσης σ3

P
σ1   σ3 (4.19)
A

35
4.14. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΡΙΑΞΟΝΙΚΗΣ ΔΟΚΙΜΗΣ

4.14.1 Καμπύλη τάσεων - παραμορφώσεων

Το σχήμα 4.30(α) παρουσιάζει την καμπύλη τάσεων - παραμορφώσεων
για μία στραγγιζόμενη δοκιμή (CD)
Ο άξονας των Ψ αντιστοιχεί στην αποκλίνουσα τάση (σ1 - σ3) και ο
άξονας των Χ στην αξονική παραμόρφωση. Για την πυκνή άμμο
(υπερστερεοποιημένη άργιλο) η αποκλίνουσα τάση φθάνει μία μέγιστη τιμή
και στη συνέχεια μειώνεται μέχρι μία τιμή η οποία παραμένει σταθερή
(ultimate stress). Για χαλαρή άμμο (κανονικά στερεοποιημένη άργιλο), η
αποκλίνουσα τάση αυξάνεται βαθμιαίως μέχρι να φθάσει μία μέγιστη τιμή.

Σχήμα 4.30.

36
 Η ογκομετρική παραμόρφωση απεικονίζεται στο σχήμα 4.30(β). Στην
περίπτωση της πυκνής άμμου (ή O.C.C.) παρατηρείται μείωση του όγκου για
μικρές παραμορφώσεις, όμως στις μεγάλες παραμορφώσεις παρατηρείται
αύξηση του όγκου.
Στη χαλαρή άμμο (ή N.C.C.) ο όγκος μειώνεται συνεχώς όσο αυξάνεται
η παραμόρφωση.
Το σχήμα 4.31(α) απεικονίζει την καμπύλη τάσεων - παραμορφώσεων
από δοκιμή CU.
Η μορφή της καμπύλης είναι παρόμοια με αυτήν που παρατηρείται από
δοκιμή CD.

Σχήμα 4.31.

Σε μία δοκιμή CU παρατηρείται μία συνεχόμενη αύξηση της πίεσης του

νερού των πόρων κατά τη διάρκεια της θραύσης του δοκιμίου όπως φαίνεται

37
στο σχήμα 4.31(β). Εντούτοις, στην περίπτωση της πυκνής άμμου (ή O.C.C.) η
πίεση του νερού των πόρων αυξάνεται για μικρές παραμορφώσεις αλλά για
μεγάλες παραμορφώσεις παρουσιάζεται αρνητική (μικρότερη της
ατμοσφαιρικής).

4.14.2 Ενεργές τάσεις

Το σχήμα 4.32 απεικονίζει την περιβάλλουσα του Mohr για μία
κανονικά στερεοποιημένη άργιλο σε όρους ενεργών τάσεων από μία δοκιμή
CD. Αυτή σχεδιάσθηκε λαμβάνοντας καταρχήν τις τάσεις σ1 και σ3 από τρεις
διαφορετικές δοκιμές, οι τιμές των οποίων φυσικά αναφέρονται στη φάση
θραύσης. Στη συνέχεια σχεδιάσθηκαν οι αντίστοιχοι κύκλοι Mohr και η
περιβάλλουσα η οποία εφάπτεται και στους τρεις.
Η ίδια περιβάλλουσα μπορεί επίσης να σχεδιασθεί με βάση
αποτελέσματα που προέρχονται από CU δοκιμή όταν μετράται η πίεση του
νερού των πόρων (σχήμα 4.33).

Σχήμα 4.32.
Η γωνία εσωτερικής τριβής φ η οποία λαμβάνεται από τη θεώρηση
ολικών τάσεων είναι αρκετά μικρότερη από την αντίστοιχη φ' που λαμβάνεται
από τη θεώρηση ενεργών τάσεων. Αντιθέτως η c και c' δεν παρουσιάζουν

38
σημαντική διαφορά.

Σχήμα 4.33.
Το σχήμα 4.34 δείχνει την περιβάλλουσα η οποία προκύπτει από το
σχεδιασμό κύκλων Mohr αναφερόμενων σε όρους ολικών τάσεων από δοκιμή
UU. Η περιβάλλουσα παρουσιάζει φ = 0 και συνοχή cu.

Σχήμα 4.34.

Η περιβάλλουσα που προκύπτει για μία υπερστερεοποιημένη άργιλο

έχει επίσης φ = 0 αλλά παρουσιάζει μεγαλύτερη συνοχή, η οποία συνοχή
εξαρτάται από το βαθμό υπερστερεοποίησης.
Είναι αξιοσημείωτο ότι οι κύκλοι Mohr που σχεδιάζονται είτε από τις
ολικές είτε από τις ενεργές τάσεις δίνουν την ίδια περιβάλλουσα. Αυτό
οφείλεται στο ότι η αύξηση της πλευρικής πίεσης προκαλεί ίση αύξηση της
πίεσης του νερού των πόρων με αποτέλεσμα οι ενεργές τάσεις να παραμένουν
οι ίδιες.

39
4.15. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΤΑΣΗΣ ΣΤΕΡΕΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΣΤΡΑΓΓΙ-
ΣΤΗ ΔΙΑΤΜΗΤΙΚΗ ΑΝΤΟΧΗ

Εάν μία σειρά δοκιμίων από το ίδιο έδαφος στερεοποιηθεί υπό την
επιβολή πλευρικής πίεσης σ3 και στη συνέχεια υποβληθούν σε τριαξονική
θλίψη για διάφορες τιμές πλευρικής πίεσης μεγαλύτερες από αυτήν με την
οποία πραγματοποιήθηκε η στερεοποίηση τότε η περιβάλλουσα που προκύπτει
έχει φ = 0 και συνοχή με τιμή cu1.
Στη συνέχεια, εάν μία δεύτερη σειρά δοκιμίων στερεοποιηθεί με
πλευρική πίεση σ'3 μεγαλύτερη από την σ3 και ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία
που περιγράφηκε ανωτέρω τότε η περιβάλλουσα που προκύπτει έχει επίσης φ
= 0 αλλά συνοχή cu2 μεγαλύτερη της cu1 (σχήμα 4.35).

Σχήμα 4.35.

Παρατηρείται επομένως ότι όσο μεγαλύτερη είναι η τάση

στερεοποίησης, τόσο μεγαλύτερη είναι και η αστράγγιστη συνοχή cu που
προκύπτει από το σχεδιασμό της περιβάλλουσας.

4.16. ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΠΙΕΣΗΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ ΤΩΝ ΠΟΡΩΝ

4.16.1. Πίεση του νερού των πόρων λόγω ισοτροπικής στερεοποίησης

Θεωρούμε ένα κορεσμένο εδαφικό στοιχείο το οποίο υφίσταται φόρτιση
από τρεις κύριες τάσεις σ1, σ2 και σ3 (σχήμα 4.36).

40
 Σχήμα 4.36.

Θεωρούμε, επίσης, ότι υφίσταται ίση αύξηση Δσ3 και στις τρεις
διευθύνσεις με αποτέλεσμα την αύξηση της πίεσης του νερού των πόρων κατά
Δu3. Συνεπώς, η αύξηση της ενεργού τάσης στην κάθε διεύθυνση θα είναι Δσ3
- Δu3.
Ο αρχικός όγκος του στοιχείου είναι Vo και το πορώδες n. Καθώς το
στοιχείο είναι κορεσμένο, ο όγκος του νερού είναι n  Vο. Εάν Cs είναι ο
συντελεστής συμπιεστότητας του εδαφικού σκελετού, τότε η μείωση της
εδαφικής μάζας λόγω της αύξησης της ενεργού τάσης είναι:

ΔVo = Cs  Vo  (Δσ3 - Δu3) (α)

Εάν Cυ είναι ο συντελεστής συμπιεστότητας του νερού των πόρων, τότε

η μείωση του όγκου των κενών δίνεται από:

ΔVυ = Cυ  (n  Vo)  Δu3 (β)

Θεωρώντας ότι ο στερεός σκελετός είναι ασυμπίεστος, η μείωση του

όγκου της εδαφικής μάζας είναι ίση με τη μείωση του όγκου των κενών.

Cs  Vo (Δσ3 - Δu3) = Cυ  (n  Vo)  Δu3

41
ή Δu3(n  Cυ + Cs) = Cs  Vo  Δσ3

C s  Δσ 3
ή Δu 3 
n  C υ  Cs

ή Δu3 = Β  Δσ3

1
όπου B (4.20)
C 
1  n   υ 
 Cs 

Σε ένα πλήρως κορεσμένο έδαφος, η συμπιεστότητα του νερού των

πόρων Cu είναι ασήμαντη συγκρινόμενη με τη συμπιεστότητα των στέρεων
κόκκων Cs. Συνεπώς, η αναλογία Cu/Cs είναι ουσιαστικά μηδέν και ο
συντελεστής Β γίνεται ίσος με τη μονάδα. Με άλλα λόγια, η μεταβολή της
πίεσης του νερού των πόρων είναι ίση με τη μεταβολή των ολικών τάσεων.
Σε ένα μερικώς κορεσμένο έδαφος, η συμπιεστότητα του αέρα των
κενών είναι υψηλή. Ο λόγος Cυ/Cs δεν είναι μηδέν και συνεπώς ο συντελεστής
Β είναι μικρότερος της μονάδας.
Ο συντελεστής Β αυξάνει με το βαθμό κορεσμού (σχήμα 4.37).
Παρατηρείται μία απότομη αύξηση των τιμών του Β για S  80%.

Σχήμα 4.37.

42
4.16.2. Πίεση του νερού των πόρων λόγω εκτροπικής τάσης
Όπως και στην προηγούμενη παράγραφο, θεωρούμε ένα κορεσμένο
εδαφικό στοιχείο το οποίο υφίσταται φόρτιση από τρεις κύριες τάσεις σ1, σ2
και σ3 (σχήμα 4.38). Αύξηση της κατακόρυφης τάσης σ1 κατά Δσ1 έχει ως
αποτέλεσμα ανάπτυξη πίεσης του νερού των πόρων κατά Δu.

Σχήμα 4.38.

Η μεταβολή της ενεργού τάσης και στις τρεις κατευθύνσεις είναι:

Δσ'1 = Δσ1 - Δu (α)
Δσ'2 = - Δu (β)
Δσ3 = - Δu (γ)
Σε ένα ελαστικό υλικό η ογκομετρική παραμόρφωση ΔVo/Vo είναι ίση
με το άθροισμα των γραμμικών παραμορφώσεων στις τρεις διευθύνσεις:

ΔVo
 ε1  ε 2  ε 3
Vo

 '1   ' 2  ' 3 

όπου 1   v  
    

 ' 2   '1  ' 3 

2   v  
    

43
  '3   '1  ' 2 
3   v   
    

ΔVo 1  2v
Συνεπώς   Δσ '1 Δσ' 2 Δσ'3 
Vo E

ΔVo 1  2 v  Δσ'1  Δσ '2  Δσ '3 

ή  3   (δ)
Vo E  3 

Επειδή το έδαφος δεν είναι απόλυτα ελαστικό υλικό η εξίσωση (δ)

γράφεται

ΔVo  Δσ  Δσ 2  Δσ 3 
 Cs   1  (3)
Vo  3 

όπου Cs είναι ο συντελεστής συμπιεστότητας του εδάφους.

Αντικαθιστώντας τις τιμές των Δσ'1, Δσ'2 και Δσ'3 στην εξίσωση (3)
έχουμε:

ΔVo  Δσ  Δu  Δu  Δu 
 Cs   1 
Vo  3 

Vo C s
ή    1  3u  (ζ)
Vo 3

Όπως στην περίπτωση της ισοτροπικής στερεοποίησης, η μείωση του

όγκου του νερού στα κενά δίνεται από:

ΔVυ = Cυ∙(n  Vo)  Δu (η)

44
 Η μείωση του όγκου της εδαφικής μάζας είναι ίση με τη μείωση του
όγκου των κενών.

Cs
 Δσ 1  3Δu   Vo  C υ  n  Vo   Δu
3

Δσ 1
ή Δu  n  C υ  C s   Vo  C s  Vo 
3

Cs 1
ή Δu    Δσ 1 (θ)
n  Cυ 3
1
Cs

Επειδή το έδαφος δεν είναι ένα ελαστικό υλικό, στην παραπάνω

εξίσωση η σταθερά 1/3 αντικαθίσταται από ένα χαρακτηριστικό συντελεστή Α.

Α
Δu   Δσ 1 (ι)
 n  Cυ 
1  
 C s 

Χρησιμοποιώντας την εξίσωση 4.20 η άνωθι εξίσωση παίρνει τη μορφή

Δu = Α  Β  Δσ1 (4.21)

Για ένα πλήρως κορεσμένο έδαφος ο συντελεστής Β είναι ίσος με

μονάδα και συνεπώς

Δu = Α  Δσ1 (4.22)

Η τιμή της παραμέτρου Α μπορεί να προσδιορισθεί πειραματικά στην

τριαξονική συσκευή. Ένα κορεσμένο εδαφικό δοκίμιο τοποθετείται εντός της

45
κυψέλης και υφίσταται μία συγκεκριμένη πλευρική πίεση, ενώ η πίεση του
νερού των πόρων καταγράφεται. Στη συνέχεια εφαρμόζεται επιπρόσθετη
κατακόρυφη τάση Δσ1 και καταγράφεται η μεταβολή της πίεσης του νερού των
πόρων Δu. Η τιμή του συντελεστή Α μπορεί να υπολογισθεί κάνοντας χρήση
της εξίσωσης 4.22.
Στις υπερστερεοποιημένες αργίλους παρατηρείται μία τάση για αύξηση
του όγκου τους ιδιαίτερα όταν επίκειται η θραύση του δοκιμίου. Καθώς δεν
υπάρχει η δυνατότητα διείσδυσης νερού εντός της εδαφικής μάζας προς
κάλυψη του κενού που δημιουργείται αναπτύσσεται αρνητική πίεση του νερού
των πόρων. Αυτό έχει σα συνέπεια να λαμβάνονται αρνητικές τιμές του
συντελεστή Α.
Το σχήμα 4.39 απεικονίζει τη μεταβολή των τιμών του συντελεστή Α σε
σχέση με το βαθμό υπερστερεοποίησης.

Σχήμα 4.39.

4.16.3. Πίεση του νερού των πόρων λόγω ταυτόχρονης αύξησης

ισοτροπικής και εκτροπικής τάσης
Στην περίπτωση όπου υπάρχει ταυτόχρονη αύξηση της ισοτροπικής
τάσης κατά Δσ3 και της εκτροπικής τάσης κατά Δσ1 η πίεση του νερού των

46
πόρων είναι:

Δu = Δu3 + Δu

ή Δu = B  Δσ3 + Α  Β  (Δσ1 - Δσ3)

ή Δu = Β  [Δσ3 + Α  (Δσ1 - Δσ3)]

Για ένα πλήρως κορεσμένο έδαφος:

Δu = Δσ3 + Α  (Δσ1 - Δσ3) (4.23)

4.17. ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΥΣΑ

Η περιβάλλουσα αστοχίας, όπως εξηγήθηκε στις προηγούμενες

παραγράφους βρίσκεται σχεδιαστικά, ως η εφαπτομένη επί των κύκλων Mohr
έκαστος των οποίων αναφέρεται σε συνθήκες θραύσης. Η κλίση αυτής της
ευθείας είναι η γωνία τριβής φ ενώ η τομή της με τον άξονα των διατμητικών
τάσεων ορίζει τη συνοχή c.
Στην παρούσα παράγραφο αναπτύσσεται μία άλλη μέθοδος
υπολογισμού των μηχανικών παραμέτρων του εδάφους. Στη μέθοδο αυτή
χρησιμοποιούνται οι όροι:

σ1  σ 3
p (α)
2

σ1  σ 3
q (β)
2

47
 Παρατηρείται ότι οι όροι αυτοί αποτελούν τις συντεταγμένες της
κορυφής ενός κύκλου Mohr.

Σχήμα 4.40.

Στο σχήμα 4.40α τα σημεία 1, 2 και 3 αντιπροσωπεύουν τη μέγιστη

διατμητική τάση τη στιγμή της αστοχίας. Τα σημεία αυτά μεταφέρθηκαν στο
διάγραμμα p-q του σχήματος 4.40β, βάσει των οποίων ορίσθηκε η ευθεία Kf. Η
ευθεία αυτή σχηματίζει γωνία α με τον άξονα p ενώ η τομή της με τον άξονα q
ορίζει τμήμα ίσο με α'. Η ευθεία Kf είναι γνωστή ως η τροποποιημένη
περιβάλλουσα αστοχίας. Ισχύει ότι:

q = p  tan α + α'

σ1  σ 3  σ1  σ 3 
ή    tan α  α '
2  2 

48
ή σ1 - σ3 = (σ1 + σ3)  tan α + 2α' (4.24)

Από τους κύκλους Mohr εξάγεται ότι:

σ1 - σ3 = (σ1 + σ3)  sin φ + 2c  cosφ (4.25)

Συγκρίνοντας τις δύο σχέσεις εξάγεται ότι:

sin φ = tan α (4.26)

α'
c (4.27)
cos φ

4.18. ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΤΑΣΕΩΝ

Διαδρομή τάσεων καλείται η καμπύλη εκείνη η οποία υποδεικνύει τη

μεταβολή των τάσεων κατά τη διάρκεια φόρτισης ενός εδαφικού δοκιμίου.
Σχεδιάζεται από τη συνένωση των σημείων τα οποία αντιπροσωπεύουν τη
μέγιστη διατμητική τάση κατά τη διάρκεια της φόρτισης.
Στο σχήμα 4.41α έχουν σχεδιασθεί οι κύκλοι Mohr I, II, III οι οποίοι
απεικονίζουν το τασικό πεδίο ενός δοκιμίου κατά τη διάρκεια της φόρτισης και
όταν η ελάχιστη κύρια τάση παραμένει σταθερή. Η γραμμή η οποία ενώνει τα
σημεία 1, 2 και 3 τα οποία βρίσκονται στην κορυφή κάθε κύκλου είναι η
διαδρομή των τάσεων (σχήμα 4.41β).
Υπάρχουν τρεις τύποι διαδρομών τάσεων
(1) Διαδρομή ενεργών τάσεων (ESP), η οποία απεικονίζει τη σχέση μεταξύ
ενεργών τάσεων

 σ '1 σ '3   σ ' σ ' 

  και  1 3 
 2   2 

49
 τ

Σχήμα 4.41.

(2) Διαδρομή ολικών τάσεων (TSP), η οποία απεικονίζει τη σχέση μεταξύ

 σ  σ3   σ  σ3 
ολικών τάσεων  1  και  1 
 2   2 

(3) Διαδρομή ολικών τάσεων μείον την πίεση του νερού των πόρων, η οποία
 σ  σ3   σ1  σ 3 
απεικονίζει τη σχέση μεταξύ  1  u  και  
 2   2 

Πρέπει να σημειωθεί ότι ο κάθετος άξονας για όλες τις περιπτώσεις

διαδρομών τάσεων είναι ο ίδιος καθότι

σ1  σ 3 σ '1 σ'3

2 2

Το σχήμα 4.42 απεικονίζει τη διαδρομή των ενεργών τάσεων Α - 1 για

δοκιμή τριαξονικής θλίψης όπου η Δσv > 0 ενώ η Δσh = 0

50
 Σχήμα 4.42.

Η διαδρομή ενεργών τάσεων Α - 2 αναφέρεται στην περίπτωση

αποφόρτισης όταν η Δσh < 0 και η Δσv = 0
Η διαδρομή Α - 4 αναφέρεται στην περίπτωση της δοκιμής εφελκυσμού
κατά την οποία Δσv = 0 και η Δσh > 0
Η διαδρομή Α - 3 αναφέρεται στην περίπτωση δοκιμής εφελκυσμού
κατά την οποία η Δσh = 0 και η Δσv < 0

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

4.1. Από δοκιμές απλής διάτμησης σε δείγμα άμμου προκύπτουν οι παρακάτω

τιμές ορθής και διατμητικής τάσης κατά τη στιγμή της θραύσης του δοκιμίου.

Ορθή τάση (kg/cm2) 5,00 10,00 20,00 30,00

Διατμητική τάση (kg/cm2) 3,60 8,00 15,40 23,50

51
Να υπολογισθούν οι παράμετροι διατμητικής αντοχής της άμμου.

Οι τιμές των διατμητικών τάσεων κατά τη στιγμή της θραύσης και οι

αντίστοιχες των ορθών τάσεων φαίνονται στο σχήμα 4.43.
Η περιβάλλουσα θραύσης (ευθεία Coulomb) τ = σ  tan φ + c, έχει
σχεδιαστεί στο σχήμα 4.43.
Προκύπτει c = 0, φ = 38ο.

Σχήμα 4.43.

4.2. Για να προσδιοριστούν οι τιμές των φ και c ενός εδάφους, γίνονται (CD)
τριαξονικές δοκιμές στο εργαστήριο σε δύο δείγματα του εδάφους αυτού. Από τις
δοκιμές αυτές προκύπτουν οι παρακάτω τιμές των δύο κύριων τάσεων τη στιγμή
της θραύσης.

Τάσεις
σ3 σ1
Δείγμα
1 2,00 8,00
2 3,50 14,00

52
Να υπολογιστούν οι τιμές των φ και c του εδάφους.

Τη στιγμή της θραύσης του εδάφους οι κύκλοι του Mohr εφάπτονται

στην ευθεία του Coulomb (σχήμα 4.44).
Άρα φ = 37o
και c = 0,40 t/m2.

Σχήμα 4.44.

4.3. Τα παρακάτω αποτελέσματα αντιστοιχούν σε σειρά τριαξονικών δοκιμών με

στερεοποίηση χωρίς αποστράγγιση σε δοκίμια μιας κορεσμένης αργίλου. Να
υπολογιστούν οι τιμές φ' και c' που αντιστοιχούν στις ενεργούς τάσεις.

Ομοιόμορφη Αύξηση της κατακόρυφης Πίεση νερού

πίεση σ3 (t/m2) τάσης Δσ (t/m2) πόρων u (t/m2)
15,00 19,20 8,00
30,00 34,10 15,40
45,00 50,40 22,20

53
 Οι τιμές των ενεργών κύριων τάσεων σ'3 και σ'1 τη στιγμή της θραύσης
υπολογίζονται στον παρακάτω πίνακα.

σ3 σ1 σ'3 = σ3 - u σ'1 = σ1 - u 1/2 (σ'1 - σ'3) 1/2 (σ'1 + σ'3)

15,00 34,20 7,00 26,20 9,60 16,60
30,00 64,10 14,60 48,70 17,00 31,60
45,00 95,40 22,80 73,20 25,20 48,00

Οι κύκλοι Mohr και οι περιβάλλουσες θραύσης φαίνονται στο σχήμα

4.45.

Σχήμα 4.45.

Προκύπτει c' = 1,6 t/m2 και φ' = 29ο.

4.4. Τα παρακάτω αποτελέσματα αντιστοιχούν σε σειρά τριαξονιών δοκιμών, με

στερεοποίηση και χωρίς αποστράγγιση, με μέτρηση της πίεσης του νερού πόρων,
σε εδαφικό δοκίμιο αργίλου. Να σχεδιαστούν οι καμπύλες τάσεων
παραμορφώσεων και να υπολογιστούν οι παράμετροι φ' και c'.
Δίνονται:
σ3 = 2,00 kg/cm2, διάμετρος = 3,58 cm, Ηο = 8,08 cm.

54
 σ1 - σ3 (kg/cm2) u (kg/cm2) ε (%)
0,840 0,09 0,50
1,120 0,31 1,06
1,320 0,55 2,02
1,410 0,77 3,08
1,465 1,00 5,45
1,466 1,01 6,00
1,467 1,05 6,55
1,473 1,07 7,11
1,420 1,09 9,21
1,400 1,13 10,55

σ3 = 4,00 kg/cm2, διάμετρος = 3,61 cm, Ηο = 8,14 cm

σ1 - σ3 (kg/cm2) u (kg/cm2) ε (%)

0,93 0,03 0,59
2,01 0,17 1,13
2,48 0,48 2,11
2,75 0,86 3,08
2,96 1,63 5,21
2,99 2,00 7,13
3,01 2,07 8,58
2,98 2,11 10,54
2,96 2,15 12,52
2,93 2,16 14,68
2,89 2,17 16,68

55
σ3 = 6,00 kg/cm2, διάμετρος = 3,54 cm, Ηο = 8,23 cm

σ1 - σ3 (kg/cm2) u (kg/cm2) ε (%)

2,37 0,12 0,46
2,94 0,22 0,92
3,63 0,53 1,77
4,10 0,96 2,70
4,59 2,08 4,63
4,68 2,64 5,84
4,71 3,16 8,17
4,68 3,25 9,42
4,61 3,32 10,91
4,54 3,38 12,66
4,52 3,44 14,64

Τη στιγμή της θραύσης του εδάφους οι κύκλοι Mohr εφάπτονται στην

ευθεία του Coulomb που έχει εξίσωση:

τ = c' + (σ - u) tan φ'.

Πρώτη δοκιμή
σ3 = 2,00 kg/cm2
Τη στιγμή της θραύσης του δοκιμίου έχουμε:
σ'1 - σ'3 = σ1 - σ3 = 1,47 kg/cm2
τότε
σ1 = 1,47 + 2,0 = 3,47 kg/cm2
σ'1 = σ1 - u = 3,47 -1,07 = 2,40 kg/cm2

56
 σ'3 = σ3 - u = 2,00 - 1,07 = 0,93 kg/cm2

Δεύτερη δοκιμή
σ3 = 4,00 kg/cm2
σ'1 - σ'3 = σ1 - σ3 = 3,01 kg/cm2
οπότε:
σ1 = 3,01 + 4,00 = 7,01 kg/cm2
σ'1 = σ1 - u = 7,01 - 2,07 = 4,94 kg/cm2
σ'3 = σ3 - u = 4,00 - 2,07 = 1,93 kg/cm2

Τρίτη δοκιμή
σ3 = 6,00 kg/cm2
σ'1 - σ'3 = σ1 - σ3 = 4,71 kg/cm2
οπότε:
σ1 = 4,71 + 6,00 = 10,71 kg/cm2
σ'1 = 10,71 - 3,16 = 7,55 kg/cm2
σ'3 = 6,00 - 3,16 = 2,84 kg/cm2

Σχεδιάζουμε τους κύκλους του Mohr με βάση τις τιμές που βρήκαμε. Η
περιβάλλουσα των κύκλων που αντιστοιχεί στην ευθεία Coulomb δίνει:
φ' = 26ο και c' = 0.

Σχήμα 4.46.

57
 Στο σχήμα 4.47 φαίνονται οι καμπύλες τάσεων σ1 - σ3 και
παραμορφώσεων ε και έτσι μπορούμε να υπολογίσουμε το αρχικό μέτρο
ελαστικότητας Εi.

Σχήμα 4.47.

Δηλαδή:
Για σ3 = 2,00 kg/cm2 E1 = 15,00 kg/cm2
σ2 = 4,00 kg/cm2 E2 = 21,40 kg/cm2
σ3 = 6,00 kg/cm2 E3 = 54,60 kg/cm2

4.5. Γεώτρηση έδειξε ότι σε βάθος 15,00 m κάτω από την επιφάνεια του εδάφους
υπάρχει ένα λεπτό στρώμα ιλύος. Το έδαφος πάνω από το στρώμα αυτό έχει γd =
1,20 t/m3 και μέση περιεκτικότητα σε νερό w = 30%. Η στάθμη του υπόγειου
νερού βρίσκεται προσεγγιστικά στην επιφάνεια του εδάφους. Εργαστηριακές

58
δοκιμές απέδειξαν ότι η ιλύς έχει:

Α) Στην ταχεία δοκιμή διάτμησης με αστράγγιστες συνθήκες:

c = 0,20 t/m2 και φ = 13ο.
Β) Στην αργή δοκιμή διάτμησης με στραγγιζόμενες συνθήκες:
c' = 0,10 t/m2 και φ' = 23ο.
Να υπολογιστεί η διατμητική αντοχή της ιλύος σε οριζόντιο επίπεδο:
α) Με την εξίσωση του Coulomb.
β) Με την εξίσωση του Terzaghi.

Από τον πίνακα Ι, κεφ. 1, έχουμε:

γ = γd (1 + w) = 1,20 (1 + 0,30) = 1,56 t/m3
Η ολική ορθή τάση σε βάθος 15,00m είναι:
σ = γ  z = 1,56  15,00 = 23,40 t/m3
Η ενεργός τάση:
σ' = σ - u = 23,40 - 15,00  1,00 = 8,40 t/m3
α) Στην ταχεία δοκιμή διάτμησης με αστράγγιστες συνθήκες ισχύει ο τύπος του
Coulomb
τ = σ  tan φ + c = 23,40  tan 13ο + 0,20 = 5,60 t/m3
β) Στην αργή δοκιμή διάτμησης με στραγγιζόμενες συνθήκες ισχύει ο τύπος
του Terzaghi:
τ = σ'  tan φ' + c' = 8,40  tan 23ο + 0,10 = 3,67 t/m3.

σ3
4.6. Να υπολογιστεί ο λόγος των κύριων τάσεων τη στιγμή της θραύσης:
σ1

α) για ψαθυρό έδαφος

β) για συνεκτικό έδαφος.

59
α) Τη στιγμή της θραύσης ο κύκλος του Mohr εφάπτεται στην ευθεία του
Coulomb με εξίσωση, για ψαθυρά εδάφη:
τ = σ tan φ
Τότε:
σ1 = ΟΑ = ΟΚ + ΚΑ = ΟΚ + ΟΚ sinφ = ΟΚ (1 + sinφ)
σ3 = ΟΒ = ΟΚ - ΚΒ = ΟΚ - ΟΚ sinφ = ΟΚ (1 - sinφ)
και

 3 1  sin     1
  t 2     k A 
 1 1  sin   4 2 kp

Σχήμα 4.48.

Β) Για συνεκτικό έδαφος, η σχέση του Coulomb είναι:

τ = c∙tan φ + c

Αντίστοιχα έχουμε:
ΛΑ = σ1 + Η = ΛΚ + ΚΑ = ΛΚ + ΛΚ sinφ = ΛΚ(1 + sinφ)
ΛΒ = σ3 + Η = ΛΚ - ΚΒ = ΛΚ - ΛΚ sinφ = ΛΚ(1 - sinφ)
και
 3  H 1  sin     1
  t 2     k A 
 1  H 1  sin   4 2 kp

60
 Σχήμα 4.49.

Οι συντελεστές kΑ και kp αντιστοιχούν στους συντελεστές ενεργού και

παθητικής ώθησης.

4.7. Να σχεδιαστεί η διαδρομή τάσεων (stress path) για την ακόλουθη εντατική
κατάσταση σε ένα διάγραμμα p - q:
Αρχικές συνθήκες: σu = σh = 2,00t/m2.
Η τάση σu αυξάνεται σε 4,00 - 6,00 - 8,00 t/m2.

Τα σημεία τάσεων για τις διαδοχικές εντατικές καταστάσεις είναι

(σχήμα 4.50):

σv  σh σv  σh
Εντατική κατάσταση Σημείο p q
2 2
Αρχικές συνθήκες Α p = 2,00 q=0
σv = 4,00, σh = 2,00 Β p = 3,00 q = 1,00
σv = 6,00, σh = 2,00 Γ p = 4,00 q = 2,00
σv = 8,00, σh = 2,00 Δ p = 5,00 q = 3,00

61
Σχήμα 4.50.

62