T.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ

SİYASET BİLİMİ VE KAMU YÖNETİMİ BÖLÜMÜ

İKTİSATA GİRİŞ FİNALÖDEVİ

Muhammet Atıf SAK

200617009 / 1.Sınıf

Doç. Dr. Hakan ACET

 1. Soru
Sıfır Esnekliğe Sahip Arz

X malının fiyatında meydana gelen artışa rağmen

arz edilen miktarında herhangi bir değişme
meydana gelmiyor ise, yani duyarlılık gösteriyorsa
arz esnekliği sıfır olmaktadır. Bu durumda arz
eğrisi miktar eksenine dik olarak inmektedir. Arz
esnekliği sıfır olan mallara yeniden üretilmesi
mümkün olmayan ressamı ölmüş tabloları, antika
eşyaları vb. Malları örnek verebiliriz.

Az Esnek Arz

Arzdaki % değişme fiyattaki % değişmeden daha

azdır. Bu durumda ortaya çıkacak arz eğrisi miktar
eksenini keser.

Esnek Arz

Arzdaki yüzde değişme fiyattaki yüzde

değişmeden daha fazladır. Bu durumda ortaya
çıkacak arz eğrisi fiyat eksenini keser.

2. Soru
Sweezy modelinde firmalar yakın ikame mal üretmektedir. Bir
firma fiyatlarını düşürdüğünde diğer firmalarında fiyatlarını
düşüreceğini varsayar ancak fiyat artışlarında firmalar fiyatlarını
değiştirmeyecektir.

Modelde denge istikrarlı ve fiyatlar katıdır. Firmanın kendi talep

eğrisi ve piyasa talep eğrisi olmak üzere iki tür talep eğrisi vardır.

Firmaların fiyat değişimine verdikleri asimetrik tepki gereği

modelde denge fiyat talep eğrisinin dirsek yaptığı noktada
belirlenir.

Modelde talep eğrisinin dirsekli olması sebebiyle MR Eğrisi

sürekli değildir.
Talep eğrisi dirsekli olduğu için marjinal hasılat eğrisi sürekli değildir. Firmalar düşük maliyet değişikliklerine duyarsızdır.

Firmaların kar maksimizasyonu üretim düzeyinde MR sürekli olmadığı aralıkta MC’de meydana gelecek değişmeler üretim
miktarını ve fiyat düzeyini etkilemez.

3. Soru
Tam rekabet, aynı ürünü satan çok sayıda firmanın ve çok sayıda alıcının var olduğu, firmaların, potansiyel yeni girişler üzerinde
avantaja sahip olmadığı, firmalar ve alıcıların endüstrideki her firmanın ürün fiyatları hakkında tam bilgiye sahip olduğu, işlem
maliyetlerinin olmadığı, bilgi için zaman, gayret veya para gibi ek maliyet olmayıp, zahmetsiz bir şekilde en düşük teklif edilen
fiyatın bilindiği, bundan dolayı her mal için tek fiyatın geçerli olduğu, fiyat alıcılığı söz konusu olduğu bir piyasadır.

Kar maksimizasyonu amacına uygun olarak tam rekabet piyasasında firma üç anahtar konuda karar almak durumundadır; -
Endüstride kalmalı, yoksa bırakmalı mıdır? – Endüstride kalmaya karar verirse, üretim yapmalı mı, yoksa geçici olarak ara
vermeli midir? – Üretime karar verdiyse, ne kadar üretmelidir?

Firmaların zarar ve kar durumlarını şöyle inceleyebiliriz

Şekillerde kısa dönemde üç olası durum görülmektedir. Şekil A’da P > ATC dir. Bundan dolayı taralı alan kadar kar vardır. Fazla
kar vardır. Fazla kar durumunda firma, harcamaları ve fırsat maliyetleri üze-rinde gelir elde etmektedir.

Şekil B’de P=ATC dir. Şekil C’de P < ATC dir. Firma zarar etmektedir. Şekil 5b’de A noktasında kar maksimizasyonu
sağlanmakla birlikte fazla kar yoktur. Kar maksimizasyonu gerçekleşmiş, ama fazla kar sıfırdır (normal kar vardır). Bu, kar
maksimizasyonunun kar yapmak anlamına gelmeyebileceği demektir. Karı maksimize etmek, kaybı minimize etmektir. Sıfır kar
durumunda normal kar vardır. Sıfır karda, firma bütün harcamalarını ve firma sahiplerinin fırsat maliyetlerinin
karşılayabilmektedir.

Bu piyasadaki bir firmanın kar ve zarar marjinal maliyetler ve ortalama maliyetleri dikkate alarak şöyle
değerlendirebiliriz;

Fiyat, ATC’den küçükse firma geçici olarak piyasadan çekilebilir. Toplam hasılat, toplam değişebilir maliyeti karşılamıyorsa,
firma geçici olarak piyasadan çıkar. Firma sabit maliyetlerden kaçamaz. Sıfır üretimde bile sabit maliyetler pozitiftir. Fiyat =
AVC ise, TR = TVC dir. Firmanın zararı TFC >. AVC ortalama değişir maliyetler, TVC = toplam değişir maliyetlerdir. TR<
TVC ise, firmanın zararı TFC den büyüktür. Bu durumda piyasadan çekilmek doğru karardır. Zarar minimize edilmiş olur.
Tam rekabet piyasasında firmanın arz eğrisi, diğer etkenler veri iken, firma çıktısı ve piyasa fiyatı ilişkisini göstermektedir. Fiyat
yükseldiğinde arz artmakta, düştüğünde azalmaktadır. Arz eğrisi, ortalama değişir maliyetin üzerindeki MC eğrisidir.

KıSA DÖNEM ARZ EĞRISI

Marjinal maliyet eğrisinin, ortalama değişken maliyet eğrisi üzerindeki kısmıdır.
UZUN DÖNEM ARZ EĞRISI
Ortalama toplam maliyet eğrisinin minimum noktasının üzerinde kalan marjinal maliyet eğrisidir.

4. Soru

Şekilde görülen bilgisayar için vergi uygulamasında malın satış fiyatı üzerinden vergi alınmadığı ilk durumda piyasa dengesi E1
noktasında oluşmuştur. Bu denge durumunda denge fiyatı P2, denge miktarı ise Q2'dir. Bu noktada vergi uygulaması
başlatıldığında bilgisayarın fiyatı P2 seviyesinden P3 seviyesine yükselecektir. Bu durumda arz eğrisi yukarıya kayacak ve S1
eğrisi konumuna gelecektir.Bilgisayarın fiyatı arttığı için talep yasası gereği mala olan talep azalacak ve Q2 miktarından Q1'e
düşecek. Yeni piyasa dengesi ise E2 noktasında oluşacaktır. Bilgisayar piyasası dengesinin oluşumunda etkide bulunan toplam
vergi miktarı P1P3 kadar olup bunun P1P2 kadarını üretici, P2P3 kadarını ise tüketici ödemektedir

Vergiler , bir hükümetin en önemli gelir kaynağıdır. Hükümetler bu gelir ile kamu harcamalarını sürdürürler. Bu ise topluma
sağlık sistemi, sosyal politikalar, eğitim, maaşlar, yollar ve hatta zenginden alıp fakire verme (Robin Hood Effect) gibi yollarla
geri döner. İşte bu yüzden, ortaya çıkan kayıp göze alınır. Yani vergiler herkes için yararlı bir araç olabilmektedir. Fakat bunun
tam anlamıyla olabilmesi için; ekonomik şeffaflık, istikrar, analitik politikalar, vergi adaleti vb. kavramların gerçekten olması
lazımdır.

Vergilendirme sonucu oluşan deadweight loss ise hükümetler tarafından minimize edilmeye çalışılır. Örneğin, dara
kaybını(deadweight loss) minimize etmek için talep esnekliği az olan ürünlere daha çok vergi koyulmaktadır. Arz ve talep ne
kadar esnekse deadweight loss o kadar fazla, ne kadar az esnek (inelastik) ise o kadar azdır. Çünkü esnekliğin bir diğer tanımı,
fiyatlara ne kadar tepki gösterildiğidir.

Fakat vergiyi kim daha fazla yüklenecek? Verginin satıcılar ve alıcılar arasında eşit miktarlarda bölüşülmediği açıktır. Vergi
oranının hangi tarafa ne kadar miktarda dağılacağı, arz ve talep edenlerin davranışlarına bağlıdır. Bunun genel ismi vergi
yükü (tax burden)’dür.

5. Soru

MONOPOL PiYASA

Monopol Piyasa, tekelleştirilmiş piyasa anlamına gelmektedir. Piyasayı tek bir oyuncu domine etmiş, ele geçirmiştir. Monopol
piyasada üretici şirket ve sektör arasında bir fark yoktur. Şirketin kendisi tek üretici ve sectoreç.

Monopol piyasanın özellikleri;

- Tek satıcı çok sayıda alıcı firma vardır. - Tekel tarafından üretilen malların yakın ikamesi (yerine geçecek alternatif ürün)
yoktur. - Piyasaya giriş engellidir.

-Başka bir firmanın benzer ya da aynı ürünü üretmesi veya hizmeti vermesi çok zor ya da imkansızdır. - Rekabet yoktur.
Piyasada eksik bilgi vardır. - Piyasada reklam söz konusu değildir. - Monopol firma fiyat belirleyicidir.

MONOPOLCÜ REKABET PiYASASI

Monopolcu rekabet, firma sayısının birbiri ile rekabet edecek kadar çok olması ve piyasaya giriş /çıkışların serbest olduğu
piyasadır. Bu özellikleri ile piyasa tam rekabet piyasasına benzemektedir. Tam rekabetten farklı olması durumu ise, piyasada ki
firmaların ürettikleri malların yakın ikame edilebilir yani farklılaştırılmış ürün olması durumudur

- Piyasada büyüklü, küçüklü birçok firma vardır. - Piyasada ürün farklılaşması vardır. - Piyasaya girişte engel yoktur. - Yakın
ikame farklılaştırılmış ürünler satılır. -Piyasada reklam söz konusudur. - Firmalar fiyat belirleyicidir.

Yani monopolcü rekabet, mükemmel olmayan rekabetçi piyasadır.

OLiGOPOL PiYASA

Oligopol piyasa birbirine çok benzeyen yada farklılaştırılmış ürünler satan az sayıda satıcı olan piyasadır. Başka bir deyişle,
oligopol piyasada birkaç büyük oyuncu pazara hükmederek ve ürün fiyatını kontrol eder.

Oligopol piyasada alıcılar çoktur fakat satıcılar azdır. Oligopol piyasada yer alan şirketler çok benzer ürünler ya da hizmetler
satar ve piyasayı kontrol ederler. Firmalardan birinin fiyat değişikliğine gitmesi diğerini de etkiler dolayısı ile enflasyonist baskı
oluşturmaları kolaydır. Kolaylıkla kartel oluşturabilirler. Bu piyasaya yeni bir oyuncunun girmesi oldukça zordur.

-Az sayıda (ve de genellikle büyük) satıcı, çok sayıda alıcı vardır. - Piyasaya giriş önünde engeller vardır. - Piyasada rekabet
vardır ancak düşüktür. - Üretilen mallar homojen ya da farklılaştırılmış olabilir. - Piyasada firmaların birbirlerine bağımlılığı çok
yüksektir. - Piyasada eksik bilgi söz konusudur.