Tam Rekabet Piyasasında Denge Fiyatının

Oluşumu
26.10.2023
Piyasa Kavramı
Bir malı satmak isteyenlerle, söz konusu malı satın almak isteyenlerin tümü piyasayı oluşturur.

Alıcı ve satıcıların yüz yüze bir araya gelmeleri gerekmez.

➢ Piyasalar genişlik kıstası göz önüne alınarak;

o yerel piyasalar, bölgesel piyasalar, ulusal piyasalar ve uluslararası piyasalar olarak sınıflandırılabilir.

o E-ticaret
 Piyasa Kavramı
➢ Alışverişe konu olan malların niteliğine göre;

◦ Mal ve hizmet piyasası

◦ Faktör piyasası

➢ Rekabetin gerçekleşip gerçekleşmemesine göre;

◦ Tam rekabet piyasası

◦ Aksak rekabet piyasası

Tam Rekabet Piyasası
• Tam rekabet piyasası, alıcı ve satıcıların belli koşullar altında, hiçbir engel olmadan karşılaştıkları
ideal bir rekabet ortamını ifade etmektedir.

• Önemli varsayımları/koşulları vardır.

• Gerçek hayattan oldukça uzaktır.

• Diğer piyasaların anlaşılması açısından önemlidir.

Tam Rekabet Piyasasının Koşulları
Tam rekabet piyasasının geçerli olabilmesi için gerekli olan dört koşul;
1. Atomisite: Piyasada çok sayıda alıcı ve satıcının olması durumu

2. Mobilite: Piyasaya giriş çıkış engelinin olmaması

3. Homojenlik: piyasada üreticilerin tüketicilerin ve alışverişe konu olan malların birbirinin aynı olması
durumu
➢ Bunun için reklam ve markalaşmanın olmaması gerekir.

4. Açıklık: Fayda maksimizasyonuna yönelen tüketiciler ile kar maksimizasyonuna yönelen üreticiler bu
maksimizasyonu sağlayacak kararları almak için gereken tüm bilgiye aynı ölçüde (simetrik bilgi)
sahiptir.
Özetle …
Tam rekabet piyasasında alıcı ve satıcılar piyasa fiyatına etki edemeyecek kadar çok sayıdadır
(atomisite), alış verişe konu olan mal ve hizmetler birbirinin aynıdır (homojenlik), haberleşme
tamdır (açıklık) ve alıcı ile satıcıların hareketlerini engelleyecek hiçbir kısıtlama yoktur (mobilite).

Bu koşulların birinin bile gerçekleşmemesi halinde tam rekabet piyasasından bahsedilmez.

◦ Aksak rekabet
Kısmi Denge Analizi
Herhangi bir malın arzını ve talebini etkileyen çok sayıdaki faktörün analiz dışında bırakılarak,
ekonomik olayların sadece bir kısmının göz önüne alınmasıyla yapılan denge analizine kısmi
denge analizi denilmektedir.
◦ Alfred Marshall tarafından ekonomiye kazandırılmıştır.

◦ Olayları fazla basitleştirmesi dezavantajıdır. Gerçekte tüm ekonomik olaylar arasında sıkı bir ilişki vardır.
Tam Rekabet Piyasasında Denge Fiyatı
Herhangi bir malın arz ve talebinin piyasada karşılaşması ile söz konusu malın piyasa fiyatı
(denge fiyatı) elde edilir.

Denge fiyatı, arz edilen miktar ile talep edilen miktarı birbirine eşitler.
Tam Rekabet Piyasasında Denge Fiyatı
Tam rekabet piyasasındaki denge kararlı bir
dengedir.
◦ Dengeden sapılması durumunda tekrar dengeye
doğru hareket edilecektir.
Örnek
Bir mala ilişkin arz ve talep denklemleri aşağıda yer almaktadır. Piyasada oluşan denge fiyat ve
miktarı hesaplayınız.

Qd = 100-2P Qs = -50+3P

(P=30; Q=40)
Tüketici Rantı
Talep eğrisi, tüketicilerin çeşitli fiyatlardan
satın almak istedikleri miktarı göstermektedir.

Tüketicilerin yüksek fiyattan satın almaya razı

olacakları malı, oluşan piyasa fiyatından satın
alırken sağladıkları kazanca tüketici rantı
denilmektedir.
Örnek
Bir mala ilişkin arz ve talep denklemleri aşağıda yer almaktadır. Piyasada oluşan tüketici rantını
hesaplayınız.

Qd = 100-2P Qs = -50+3P

(400 br)
Arz ve Talep Değişmelerinin Piyasa Fiyatına Etkisi
ARZ SABİTKEN TALEBİN DEĞİŞMESİ TALEP SABİTKEN ARZIN DEĞİŞMESİ
Talep ve Arz Eğrilerinin Eşanlı Artması
Arz ve talebin eşanlı olarak artması durumunda denge miktarı mutlak surette artacaktır. Fakat
fiyattaki değişim bu kadar kesin değildir. Fiyat düşebilir, artabilir ya da azalabilir.

•Talep ve arz aynı oranda artsa …

•Talepteki artış arzdaki artıştan fazla olsa …

•Arzdaki artış talepteki artıştan yüksek olsa …

Talep Artarken Arzın Azalması
Denge fiyatı yükselecektir fakat denge miktarındaki değişim arz ve talep eğrisindeki değişmeye
bağlıdır.
◦ Talepteki artış arzdaki azalıştan büyükse …

◦ Talepteki artış arzdaki azalıştan küçükse …

Denge Fiyatının Oluşmaması Hali
SERBEST MALLAR AŞIRI LÜKS MALLAR
Statik, Mukayeseli Statik ve Dinamik Denge Analizi
Statik analizde, belirli bir andaki durum esas alınır. Zaman bir değişken olarak dikkate
alınmamaktadır.

Mukayeseli statik analizde ise iki ya da daha fazla statik analiz şeklinde yapılmış denge
mukayese edilir. Arz ya da talebin değişmesi durumunda dengede meydana gelen değişimlerin
yorumlanması buna örnek gösterilebilir.

Dinamik analizde ise ekonomik olaylar zaman içerisinde değerlendirilmektedir. Zaman içerisinde
görülen değişimler değerlendirilir.
Piyasa Dengesi ve Zaman
Piyasa fiyatı, talep değişimlerine arzın ne şekilde cevap verebileceği ile doğrudan alakalıdır. Bu
nedenle denge analizleri; çok kısa dönem, kısa dönem ve uzun dönem olmak üzere üç ayrı
dönem için yapılmalıdır.

• Çok kısa dönemde, satıcıların arzı piyasa koşullarına göre ayarlama olanağı bulunmamaktadır.
Arz esnekliği 0’dır.

• Piyasa fiyatı, çok kısa dönemde talebe bağlıdır.

Çok Kısa Dönem- Muhafaza Fiyatı
Satıcılar piyasa fiyatını çok düşük bulurlarsa,
kendileri bir fiyat belirleyerek mallarını bu
fiyattan satmayı deneyebilirler.
◦ Muhafaza fiyatı

◦ Sebze-meyve hallerinde sebzelerin imha edilmesi

◦ İmha edilecek mal miktarının, üreticilerin kendi mallarına
talebi olarak düşünmek mümkündür.
Kısa Dönemde Arz
Firmalar mevcut üretim kapasiteleri ile sınırlı
olarak üretimlerini artırabilir.

Arz çok kısa dönemdekine kıyasla daha

esnektir.

Fiyat düzeyinin oluşmasında talebin rolü daha

fazla olduğundan fiyattaki değişim miktardaki
değişimden daha fazladır.
Uzun Dönemde Arz
Firmaların üretimlerini artırabilmek için her
türlü olanağı vardır.
◦ Yeni yatırım yapmak için de gereken süre vardır.

Yeni fiyatın oluşmasında arzın rolü talebinkine

kıyasla daha fazla olduğundan miktardaki
değişim fiyattaki değişime kıyasla daha fazladır.
Örnek
•Bir malın talep fonksiyonu Qd=26-3P ve arz fonksiyonu Qs=10+5P şeklindedir. Piyasa dengesinin
sağlandığı durumda fiyat ve miktarın alacağı değerler aşağıdakilerden hangisinde birlikte
verilmiştir?

P=2, Q=20

•Bir piyasa için talep fonksiyonu Qd= 20-2P ve arz fonksiyonu Qs= -4 +2P’dir. Buna göre piyasadaki
tüketici fazlası kaçtır?

16
Teşekkür ederim.