TALEP

12.10.2023
Tanım
Konuşma dilinde talep?

Ekonomik anlamda talep?

◦ Satın alma gücü

◦ Belirli bir malın piyasasında, belirli bir dönemde, o malın fiyatı dışındaki faktörler
değişmemek kaydıyla, çeşitli fiyatlardan tüketicilerin satın almak istedikleri miktarlar
talebi ifade eder.

◦ Talep eğrisi
Talep Fonksiyonu
Bir mala olan talep, o malın fiyatı dışında bir çok faktöre bağlıdır. Örneğin;
◦ O malın rakibi olan malların fiyatları (Fr)

◦ O malın tamamlayıcısı olan malların fiyatı (Ft)

◦ Tüketicilerin gelirleri (G) Bireysel Talep Fonksiyonu

◦ Tüketici tercihleri (T)

◦ Fiyatlarla ilgili beklentiler (Fb)

◦ Nüfus ya da piyasadaki tüketici sayısı (N)

Piyasa Talep Fonksiyonu
◦ Gelir dağılımı (Gd)
Talep Fonksiyonu
M=f(Fx, Fr, Ft, G, T, Fb, N, Gd)

Ceteris paribus

M=f(Fx)
Talep Çizelgesi ve Talep Eğrisi
Bir ailenin X malına olan talep fonksiyonu: M=10-2F

Fiyat Miktar

0 10

1 8

2 6

3 4

4 2

5 0
Talep Kanunu
Fiyatı artan maldan daha az, fiyatı düşen maldan daha çok tüketilmek istenir. Bu nedenle de
talep eğrileri istisnaları olmakla birlikte genel olarak sol yukarıdan sağ aşağıya doğrudur.
Piyasa Talebi
Piyasa talebi için yatay toplama yapılmalıdır.

Fiyat A ailesinin talebi B ailesinin talebi Piyasa talebi

50 0 0 0
40 2 0 2
30 4 0 4
25 5 2,5 7,5
20 6 5 11
10 8 10 18
0 10 15 25
Piyasa Talebi
Talep Kanunun İstisnaları
Giffen Malları
◦ Fiyatı yükseldikçe talep edilen miktarın arttığı mallardır. Bu malların fiyatı düştükçe de daha az talep edilmesi
söz konusudur.
◦ 19. yy İrlanda’daki patates tüketimi

◦ Veblen Malları

◦ Gösteriş için tüketilen mallardır. Kendisinden üstün kabul edilen kişilerin kullandıkları malları satın
alarak sosyal konumlarını yükseltmek hedeflenir.

◦ Belirli bir fiyat düzeyinin üzerinde talep, fiyat yükseldikçe artar.

Talep Eğrisi Üzerinde Hareket
Talebi etkileyen fiyat dışındaki faktörler
sabitken, fiyat değiştiğinde satın alınmak
istenen miktardaki değişme kastedilir.
Talep Değişmesi
Talep eğrisinin tümüyle yer değiştirmesi

Sebebi, fiyat dışında kalan ve sabit varsayılan

faktörlerden herhangi birinin değişmesidir.
Talebin Fiyat Esnekliği
Fiyat değişikliği karşısında, tüketicilerin bu değişikliğe karşı satın aldıkları miktarı değiştirmek
şeklinde gösterdikleri tepkinin şiddeti talebin fiyat esnekliği ile ölçülür.
◦ Talebin fiyat değişikliklerine duyarlılığı

Esneklik katsayısı, fiyat değişikliği sebebiyle talep edilen miktardaki % değişmenin, fiyattaki %
değişmeye oranıdır.

𝑇𝑎𝑙𝑒𝑝 𝑒𝑑𝑖𝑙𝑒𝑛 𝑚𝑖𝑘𝑡𝑎𝑟𝑑𝑎𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑚𝑒

e=
𝐹𝑖𝑦𝑎𝑡𝑡𝑎𝑘𝑖 % 𝑑𝑒ğ𝑖ş𝑚𝑒
Talebin Fiyat Esnekliği
Esneklik katsayısı genellikle – değere sahiptir. Neden?
◦ Talep kanunu

◦ Esneklik katsayısı genellikle – değere sahiptir. Neden?

◦ Giffen ve Veblen mallara ait katsayı + değere sahiptir.

Talebin Fiyat Esnekliği
Esneklik katsayısı 0 ile ∞ arasında bir değer alır. Bununla birlikte esneklik sınıflandırmada birim
esnek talep kullanılır.
◦ e=1 → Birim esnek talep

◦ e>1 → Talep esnektir, yumuşaktır.

◦ e<1 → Talep esnek değildir, katıdır.

Talebin Fiyat Esnekliği
𝑀1−𝑀2
Δ𝑀/𝑀 𝑀1
e= ya da e = 𝑃1−𝑃2
Δ𝐹/𝐹
𝑃1

ΔM ve ΔF, miktar ve fiyattaki çok küçük mutlak

değişmeleri ifade eder.

Δ𝑀/𝑀 ve Δ𝐹/𝐹 ise miktar ve fiyattaki %

değişmeyi ifade etmektedir.
Yay Esnekliği
Fiyattaki değişmenin büyük olması durumunda farklı bir formül kullanılması gerekir.

Bu formülde yayın iki ucundan geçen doğrunun orta noktasının esnekliği hesaplanmaktadır.

𝑀1−𝑀2
Δ𝑀
𝑀1+𝑀2 /2
e= 𝐹1−𝐹2 = 𝑀1+𝑀2
Δ𝐹
(𝐹1+𝐹2)/2 𝐹1+𝐹2
Nokta Talep Esnekliği
Talep eğrisi üzerindeki herhangi bir noktanın
esnekliği, o noktanın yatay ekseni kestiği
noktaya kadar olan mesafenin, dikey ekseni
kestiği noktaya mesafesine oranıdır.

e= AC/AB
 Eğim ve Esneklik
Doğru üzerindeki her noktada esneklik
değişirken eğim aynıdır.

Δ𝑀/𝑀 Δ𝑀 𝐹
e= ya da e =
Δ𝐹/𝐹 Δ𝐹 𝑀

Bu oran ise eğri üzerindeki

Bu oran eğimin tersidir
her noktada farklıdır.
ve her noktada aynıdır.
Üzerindeki Her Noktada Esnekliğin Aynı Olduğu Özel Talep
Eğrileri
Tek bir talep eğrisine bakılarak esneklik
konusunda yorum yapılamaz ama iki ve daha
fazla eğrinin varlığında mukayese yapılabilir.

T3→T2→T1
Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler
Söz konusu mala karşı duyulan gereksinimin Zorunlu malların (Örn: gıda) talebi esnek
şiddeti değilken, zorunlu olmayan malların (Örn:

O malı ikame edecek malın bulunup kültürel faaliyetler) talebi esnektir.

bulunmaması

O mala harcanan paranın tüketici bütçesindeki

oransal önemi

Zaman
Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler
Söz konusu mala karşı duyulan gereksinimin İkamesi olan malların talebi esnek, ikamesi
şiddeti olmayan malların talebi ise esnek değildir.

O malı ikame edecek malın bulunup

bulunmaması

O mala harcanan paranın tüketici bütçesindeki

oransal önemi

Zaman
Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler
Söz konusu mala karşı duyulan gereksinimin Eğer mala ödenen toplam meblağ yüksek
şiddeti değilse (Örn: sakız, kibrit, zarf…), o malın talebi

O malı ikame edecek malın bulunup esnek değildir. Aksi durumun geçerli olduğu

bulunmaması mallara olan talep ise esnektir.

O mala harcanan paranın tüketici

bütçesindeki oransal önemi

Zaman
Talebin Fiyat Esnekliğini Etkileyen Faktörler
Söz konusu mala karşı duyulan gereksinimin
şiddeti
O malı ikame edecek malın bulunup
bulunmaması
O mala harcanan paranın tüketici bütçesindeki
oransal önemi
Talep zamanla daha esnek hale gelir. Nedenleri;
◦ Tüketiciler fiyatı değişen mala ani tepki vermezler.
Tüketimi azaltmak zaman alır (Örn: Tavuk eti
fiyatındaki düşüş).
◦ Dayanıklı tüketim malları talebinin özelliği nedeniyle
fiyat değişikliklerine tepki göstermek zaman alır
(Örn: doğalgaz fiyatındaki düşüş).

Zaman ◦ Bilgi akışının mükemmel olmaması. Fiyatı düşen

maldan çoğunluğun haberdar olması zaman alır.
Talebin Fiyat Esnekliği ve Tüketici Harcamaları (Toplam
Satış Hasılatı)
Birim esnek talepte fiyattaki % değişme ile
miktardaki % değişme aynı olduğundan fiyat
değişikliği sonucunda toplam harcamada bir
değişiklik olmayacaktır.
Talebin Fiyat Esnekliği ve Tüketici Harcamaları (Toplam
Satış Hasılatı)
Esnek talepte?
◦ Talep edilen miktardaki % değişme, fiyattaki %
değişmeden büyük olduğundan fiyatta düşüş
olması halinde toplam satış hasılatı artacaktır.

◦ Esnek olmayan talepte?

◦ Toplam satış hasılatı azalacaktır.

Teşekkür ederim.