İktisat (Ekonomi-İKT223) Final Özeti 2023-2024 Güz

🏭 Üretici Teorisi
• Tanım: Firmaların üretim süreçlerini, maliyetlerini ve kararlarını analiz
eden ekonomik teori.
• Önemli Kavramlar:
o Maliyet: Üretimde kullanılan kaynakların parasal değeri.
o Kar: Toplam gelirin toplam maliyetten çıkarılmasıyla elde edilen
miktar.

🌐 Eş Ürün Eğrisi
• Tanım: Sabit kaynaklarla üretilebilecek farklı ürün kombinasyonlarını
gösteren eğri.
• Özellikler:
o Düşen Verimler: Bir kaynak miktarı sabitken, diğer kaynak
miktarı arttıkça ek üretim miktarı düşer.
o Ters U Şekli: Eğrinin tipik şekli, kaynakların etkin kullanımını
temsil eder.
o Birbirlerini kesmezler.
o Origine göre dışbükeydir.
📏 Eş Maliyet Doğrusu
• Tanım: Belli bir maliyetle alınabilecek farklı ürün kombinasyonlarını
gösteren doğru.
• Özellikler:
o Eğim: Maliyeti ve fiyatları temsil eder.
o Bütçe Kısıtı: Üreticinin karşılaştığı finansal sınırlamaları gösterir.
o Bütçe artıkça sağa, bütçe azaldıkça sola kayar.

📊 Üretici Dengesinin Grafikle Gösterimi

• Eş Ürün ve Eş Maliyet Doğrusu:
o Teğet Noktası: İki eğrinin birbirine teğet olduğu nokta, üretici
dengesini temsil eder.
o Optimizasyon: Bu noktada, üretici kaynaklarını en verimli şekilde
kullanır. En düşük maliyetle dengeye gelinir.

2
📉 Tam Rekabet Piyasasında Firma Dengesi
• AR (Average Revenue) = MR (Marginal Revenue)
• MC (Marginal Cost)
• AC (Average Cost)
• Firma dengesi: P = SRMC = LRMC = MR
• Kısaca: MC=MR=AC=AR
• İktisatçılar, karar verme sürecinde bir kaynağın ortalama getirisini ve
getürüsünü değil, son biriminin, yani marjinal biriminin getirisini ve
götürüsünü kıyaslarlar.
• D = P = AR = MR: Talep (D), piyasa fiyatı (P), ortalama gelir (AR) ve
marjinal gelir (MR) birbirine eşittir.
• Firma dengesi koşulu: MR = MC

🏦 Monopol Piyasalar
• Tek Bir Satıcı, Çok Sayıda Alıcı: Piyasada sadece bir üretici var ve bu
üretici piyasayı kontrol eder.
• İkamesi Zor Bir Ürün: Monopol firmalar, benzersiz özelliklere sahip
ürünler sunarlar ve bu ürünlerin doğrudan ikameleri bulunmaz.
• Piyasaya Giriş-Çıkış Engelleri: Yeni rakiplerin piyasaya girmesi
zorlaştırılmıştır, bu da monopol firmaların piyasadaki hakimiyetini
korumasına yardımcı olur.
• Fiyat veya Miktar Belirleyici: Monopol firmalar piyasa fiyatlarını veya
üretilen miktarı belirleme gücüne sahiptir.

3
 • Rekabet Yoktur: Monopol piyasalarda, firma benzeri bir rakip ile
karşılaşmaz.

💹 Makroekonomik Temel Kavramlar

GDP vs. GNP

• Gayri Safi Yurtiçi Hasılat (GSYH/GDP):
o Tanım: Bir ülke sınırı içinde, kaynağı yerli veya yabancı olduğuna
bakılmaksızın belirli bir yılda üretilen ürünlerin parasal değeri.
o Özellikler: Ülkenin sınırları içindeki ekonomik faaliyetleri ölçer.
• Gayri Safi Milli Hasılat (GSM/GNP):
o Tanım: Ülke içi ve dışındaki vatandaşlık baz alınarak belirli bir
yılda üretilen ürünlerin parasal değeri.
o Özellikler: Ülkenin vatandaşlarının hem içeride hem de dışarıda
gerçekleştirdiği ekonomik faaliyetleri ölçer.
• Ekonomik Büyüme Ölçümü: Her iki gösterge de bir ülkenin ekonomik
büyümesini ölçmede kullanılır.

İşsizlik Türleri
o İradi İşsizlik: Bireylerin kendi istekleriyle işsiz kalması.
o Gayri İradi İşsizlik: Bireylerin kontrolü dışındaki sebeplerle işsiz
kalması.
o Yapısal İşsizlik: Tüketici tercihlerinin ve teknolojinin değişmesi
sonucu ortaya çıkan, kısa dönem ama geçiciden daha uzun.
o Doğal İşsizlik: Friksiyonel işsizlik (iş değişimi sırasındaki geçici
işsizlik) ve yapısal işsizlik toplamı.
o Konjonktürel İşsizlik: Ekonomik durgunluk ve küçülme
sonucunda maliyet düşürülmesi için istihdam azalmasıyla oluşan
kısa dönem işsizlik.

4
Enflasyon ve Fiyat Endeksleri
• Enflasyon Tanımı: Zaman içinde genel fiyat seviyesinin sürekli ve
belirgin bir şekilde artışı.
• TÜFE (Tüketici Fiyat Endeksi):
o Aylık Hesaplanır: Her ay, önceki yılın aynı ayına göre
karşılaştırılır.
!"!# %&'()*!"!! %&'()
o Formülü: 100 × +Ü-. !"!! %/012
o İthalatı Kapsar: TÜFE, ithal ürünleri de hesaba katar.
o Mal Sayısı: TÜFE'de dikkate alınan mal sayısı sınırlıdır.
• GDP Deflatörü:
3425666/7 89:
o Formülü: ;<<7 89:
× 100
o İthalatı Kapsamaz: GDP deflatörü, ithal ürünleri fiyat endeksinde
hesaba katmaz.
o Sürekli Değişir: Mal ve hizmet sepeti her yıl güncellenir.
o Mal Sayısı Fazla: GDP deflatörü, ekonomideki tüm malları ve
hizmetleri kapsar.

💰 Paranın Fonksiyonları
• Değişim Aracı: Malların ve hizmetlerin alım satımında kullanılır.
• Hesap Birimi: Malların ve hizmetlerin değerini ölçmede kullanılır.
• Değer Saklama Aracı: Varlıkların saklanmasında kullanılır.

💸 Para Talebi Teorisi

• Tanım: Para arzının ekonominin genel fiyat düzeyini etkilediği teori.
• Formül: MV = PT (M: para arzı, V: para dolaşım hızı, P: genel fiyat
düzeyi, T: işlem sayısı).
• Para Talebinin 3 Sebebi:
o İhtiyat Güdüsü: Gelire duyarlı, taleple doğru orantılı. Bireylerin
beklenmedik harcamalar veya fırsatlar için para tutması.
o Mübadele Güdüsü: Gelire duyarlı, taleple doğru orantılı. Günlük
işlemler ve alışverişler için gereken para.

5
 o Spekülasyon Güdüsü: Faize duyarlı, talepleters orantılı. Yatırım
ve spekülasyon amaçlı para tutma.

Modern Miktar Teorisi

• Faizi Çeşitlendirir: Modern miktar teorisi, faiz oranlarının para talebi
üzerindeki etkisini daha ayrıntılı bir şekilde inceleyerek çeşitlendirir.
• Sürekli Gelir Kullanımı: Bu teori, bireylerin ve firmaların sürekli gelir
düzeylerini para talebindeki önemli bir faktör olarak ele alır.
• Aylık Gelir Artışı ve Faize Duyarlılık: Bireylerin aylık gelirindeki artış,
faiz oranlarına karşı duyarlılıklarını azaltabilir, çünkü daha fazla gelirle
daha fazla likiditeye sahip olurlar.
• Para Talebinde İstikrar: Modern miktar teorisi, para talebinin zaman
içinde oldukça istikrarlı olduğunu öne sürer.
• Paranın Değeri ve Ekonomideki Para Miktarı: Teoriye göre, paranın
değeri genel ekonomide dolaşımda olan para miktarına bağlıdır ve bu
miktar ekonominin genel fiyat düzeylerini etkiler.

📉 Finansal Krizler
• Likidite Krizleri:
o Tanım: Nakit sıkıntısı nedeniyle oluşan kriz.
o Örnek: Uzun vadeli sıkı para politikası sonucu yüksek enflasyon
durumunda, nakit kıtlığı yaşanması.
• Döviz Krizleri:
o Tanım: Bir ülkenin döviz rezervlerinde büyük çaplı düşüş veya
döviz değerindeki ani değişiklikler sonucu ortaya çıkan krizler.
• Bankacılık Krizleri:
o Tanım: Banka mevduatlarına olan güvenin aniden azalması
sonucu, müşterilerin panik içinde mevduatlarını çekmeye
çalışmasıyla oluşan kriz.
o Örnek: 2001 Türkiye krizi, bankaların likidite sıkıntısı yaşaması ve
müşteri güveninin azalmasıyla ortaya çıktı.

6
 • İkiz Krizler (Döviz + Banka Krizleri):
o Tanım: Hem döviz krizi hem de bankacılık krizi unsurlarını içeren
karma krizler.
o Örnek: Bir ülkede hem döviz değerindeki ani düşüşler hem de
bankacılık sektöründeki güvensizlik bir arada yaşanırsa, ikiz
krizler meydana gelir.
• Dış Borç Krizleri:
o Tanım: Bir ülkenin dış borçlarını ödeyemeyeceğini açıklaması
veya ödemelerde ciddi zorluklar yaşaması sonucu ortaya çıkan
krizler.
o Örnek: Bir ülke, yüksek dış borç yükü altında bütçe açıkları ve
ödeme güçlüğü çektiğinde dış borç krizi yaşanabilir.