MÜY660 Mühendislik Ekonomisi

Ders 9 – Enflasyon

1
Enflasyon – Temel Kavramlar

Enflasyon
– aynı miktarda ürünü ya da servisi satın almak için gereken para miktarındaki artıştır
– satın alma gücünde azalmaya sebep olur (aynı miktarda para ile daha az ürün ya da servis satın alınır)
Enflasyon ekonomik faktörlere duyarlıdır
– Enerji fiyatı
– Faiz oranı
– Politik istikrar
Mühendislik ekonomisi çalışmalarında enflasyonun varlığına göre farklı sonuçlar elde edilebilir
Enflasyonu analizlere dahil etmek önemlidir
Enflasyonun nedenleri
– Para arzı: sistemde çok fazla para olması paranın değerini düşürür
– Döviz kuru: uluslararası şirketlerin karlılığını etkiler, bu etkiyi azaltmak için bazı sektörlerde fiyatlar
yükseltilebilir
– Maliyet-itişi: maliyetlerdeki artış üreticilerin fiyatları “itmesine” sebep olur
– Talep-çekişi: talep arttıkça ürünlerin ve servislerin fiyatı artar
2
Enflasyon – Temel Kavramlar

Düzgün bir karşılaştırma için, farklı-değer dolarlar sabit-değer dolara (constant-value dollars)
çevrilmelidir
𝑡2 (> 𝑡1 ) anındaki para 𝑡1 anındaki para ile aynı birime getirilebilir

– 𝑡1 anındaki para sabit-değer dolar ya da bugünkü dolar (today’s dollars) olarak adlandırılır
– 𝑡2 anındaki para söz-konusu dolar (then-current dollars) ya da gelecekteki dolar (future dollars) olarak adlandırılır
f: dönemlik enflasyon oranı ve n: 𝑡1 ve 𝑡2 arasındaki dönem sayısı olsun

Örnek: 30 yıl önce 1000$ olan ve yılda %4 enflasyon oranında artan bir ürünü satın almak için
bugün ne kadar gerekir?
– Gelecekteki dolar = Bugünkü dolar * (1 + f)n
= 1000(1 + 0.04)30 = $3243
– Bu hesapta sadece satın alma gücündeki azalma hesaba katılmaktadır
3
Enflasyon – Temel Kavramlar

Deflasyon, enflasyonun tersidir (−f kullanılır)

Deflasyon varken, gelecekteki satın alma gücü şuankinden büyüktür
Belli sektörlerde geçici fiyat deflasyonu aşağıdaki sebeplerden ötürü gerçekleşebilir
– Piyasaya gelişmiş ürünlerin sürülmesi
– Daha ucuz teknoloji
– İthal ham madde ya da ürünler
Deflasyon daha genel düzeyde gerçekleşirse
– Yeni sermaye için para eksikliği
– Daha az iş, daha az kredi, daha az borçlanma → daha sıkı para politikaları
– Sıkı para politikaları → endüstriyel yatırımlara daha az para tahsisi

4
Enflasyon – Temel Kavramlar

3 önemli oran:
1. Reel ya da enflasyonsuz faiz oranı: i
◆Paranın değerindeki değişim göz ardı edildiğinde kazanılan faiz oranı
◆Satın alma gücündeki gerçek artışı gösterir
2. Enflasyona göre düzeltilmiş faiz oranı: 𝑖𝑓
◆Enflasyonu hesaba katacak şekilde güncellenmiş faiz oranı
◆Piyasa faiz oranı olarak da adlandırılır
◆Reel faiz oranı ve enflasyon oranının kombinasyonudur
3. Enflasyon oranı: f
◆Paranın değerindeki değişim oranının ölçüsüdür

5
Enflasyon – Temel Kavramlar

P/F faktörünü düşünelim, öyle ki; i reel faiz oranı, F enflasyon varken gelecekteki dolar miktarı,
P bugünkü dolar miktarı ve n dönem sayısı

(i + f + if) terimine 𝑖𝑓 (enflasyona göre düzeltilmiş faiz oranı) dersek →

Örnek: Orta riskli bir yatırım yılda %8 oranını garantiliyor. Enflasyon oranı %5.5 ise bu yatırımın
reel faiz oranı nedir?
i −f 0.08 – 0.055
𝑖𝑓 = 𝑖 + 𝑓 + (𝑖)(𝑓) → 𝑖 = f = = 0.024
1 +f 1 + 0.055

6
Enflasyon - PW Hesapları

Herhangi bir nakit akışı serisinin PW değeri faktör formülleri kullanılarak hesaplanır
– Eğer nakit akışları bugünkü dolar miktarı olarak ifade ediliyorsa → reel faiz oranı i kullanılır
– Eğer nakit akışları gelecekteki dolar miktarı olarak ifade ediliyorsa → enflasyona göre
düzeltilmiş faiz oranı 𝑖𝑓 kullanılır
Örnek: PW değeri hesaplanmak istenen bir projenin maliyetleri şu şekildedir: şimdi 35,000$, yıl
1’den başlayarak 5 yıl boyunca 7,000$, sonraki 8 yıl boyunca ise %12 artış. Yıllık %15 reel faiz
oranı kullanarak hesaplama yapın.
a. Enflasyon ayarlaması olmadan

7
Enflasyon - PW Hesapları

Herhangi bir nakit akışı serisinin PW değeri faktör formülleri kullanılarak hesaplanır
– Eğer nakit akışları bugünkü dolar miktarı olarak ifade ediliyorsa → reel faiz oranı i kullanılır
– Eğer nakit akışları gelecekteki dolar miktarı olarak ifade ediliyorsa → enflasyona göre
düzeltilmiş faiz oranı 𝑖𝑓 kullanılır
Örnek: PW değeri hesaplanmak istenen bir projenin maliyetleri şu şekildedir: şimdi 35,000$, yıl
1’den başlayarak 5 yıl boyunca 7,000$, sonraki 8 yıl boyunca ise %12 artış. Yıllık %15 reel faiz
oranı kullanarak hesaplama yapın.
b. Yıllık %11 enflasyon düşünerek

8
Enflasyon - FW Hesapları

F değeri 4 farklı şekilde yorumlanabilir

1. n zamanında birikecek gerçek para miktarı
2. n zamanında birekecek gerçek paranın satın alma gücünün bugünkü dolar cinsinden
karşılığı
3. Bugün ile aynı satın alma gücüne sahip olmak için n zamanında ihtiyaç duyulan gelecekteki
dolar miktarı (enflasyon dikkate alınır, faiz alınmaz)
4. Satın alma gücünü korumak ve ek olarak belirtilen oranda reel faiz kazanmak için n
zamanında gereken dolar miktarı
Hangi yorumun kullanılacağına bağlı olarak F değeri farklı şekillerde hesaplanır

9
Enflasyon - FW Hesapları

1. Birikecek gerçek miktar: 𝑖𝑓 kullanılarak hesaplanır

–
– Örnek: piyasa faiz oranı %10 ise 1,000$ 7 yıl sonunda ne kadar olur?

2. Satın alma gücünün bugünkü karşılığı: 𝑖𝑓 kullanılarak birikecek gerçek miktar hesaplanır
sonrasında 1 + 𝑓 𝑛 ile düşürülür
–

– Reel faiz oranı i kullanılarak da hesaplanabilir

– Örnek: piyasa faiz oranı %10, enflasyon oranı %4 ise 1,000$ 7 yıl sonunda ne kadar satın
alma gücüne sahip olur?

➢ İkinci durumda enflasyon sebebiyle satın alma gücünde 1,948 - 1,481 = $467 azalma görülmekte
10
Enflasyon - FW Hesapları

3. Aynı satın olma gücü için gelecekteki değer: sadece enflasyon oranı f kullanılır
– Örnek: enflasyon oranı %4 ise 7 yıl sonunda bugünkü 1,000$ ile aynı satın alma gücü için
gereken miktar nedir?

4. Reel faiz ve enflasyon: aynı satın alma gücü artı belirtilen reel getiri için 𝑖𝑓 kullanılır (Case 1 ile
aynı)
– Örnek: piyasa faiz oranı %10, enflasyon oranı %4, reel faiz oranı yaklaşık %5.8 ise bugünkü
1,000$ ile aynı satın alma gücüne sahip olmak ve ek olarak belirtilen reel faizi kazanmak için
7 yıl sonunda ne kadar gerekir?

11
Enflasyon - FW Hesapları

Örnek: Bir mühendis, yılda %8 reel faiz ödeyen bir hesaba 15.000$ yatırım yapıyor. Enflasyon
oranı yıllık %5 ise, 10 yıl sonunda:
a. Birekecek para miktarı nedir?
if = 0.08 + 0.05 + (0.08)(0.05) = 13.4%
Biriken miktar = 15,000(𝐹/𝑃, 13.4%, 10) = $52,750

b. Biriken paranın bugünkü dolar cinsinden satın alma gücü nedir?

Satın alma gücü = 15,000(𝐹/𝑃, 13.4%, 10)/ 1 + 0.05 10 = $32,384

c. Bugünkü $15.000 ile aynı satın alma gücü için gereken para miktarı nedir?
Gelecekteki dolar = 15,000(𝐹/𝑃, 5%, 10) = $24,434

d. Aynı satın alma gücü ve belirtilen reel getiri için gereken para miktarı nedir?
FW = 15,000(F/P, 13.4%, 10) = $52,750
12
Enflasyon - AW Hesapları

A/P ve A/F faktörlerinde if kullanılır

Örnek: Küçük bir şirket yeni bir üretim hattına 150.000$ yatırım yaparsa, yıllık reel faiz oranı %10
ve enflasyon oranı %4 iken yatırımını 5 yılda geri kurtarmak için her yıl ne kadar kazanmalıdır?
if = 0.10 + 0.04 + 0.10 0.04 = 14.4%
CR = AW = 150,000(A/P, 14.4%, 5) = $44,115

13
Enflasyon - Endeksler

Şimdiye kadar enflasyon oranı verilmişti

– Ya verilmezse? Enflasyon oranı olarak ne kullanacağız? Fiyatların yıllar içindeki değişimini
nasıl ifade edeceğiz?
Ürün ve hizmetlerin fiyatlarındaki dalgalanmayı ifade etmek için Fiyat Endeksleri kullanılır
Fiyat endeksleri fiyatların zaman içindeki davranışının kaydını tutar
Geçmiş fiyat dalgalanmalarını bilmek, gelecekteki fiyatları tahmin ederken daha fazla bilgi sağlar
Fiyat endeksleri 2 şekilde hesaplanabilir
– Belirli ürünler için
– Ürün sepetleri için
En ünlü ürün sepeti endeksleri:
– Tüketici Fiyat Endeksi
– Üretici Fiyat Endeksi

14
Enflasyon - Endeksler

Örnek: Belirli bir ürün endeksi, Letter Cost Index (LCI)

– ABD'de birinci sınıf bir mektup göndermenin
yıllara göre fiyatını tutar
– Fiyatlar hem dolar cinsinden hem de hayali bir
fiyat endeksi olan LCI olarak verilir
– Zaman içinde fiyat değişimini ifade etmek için
kullanılan sayılar belli bir yılı baz alır
– Baz yıla her zaman LCI değeri olarak 100
atanır
– Yandaki tabloda baz yıl 1970'tir, dolayısıyla bu
yılda LCI=100’dür
– LCI değeri sadece posta ücreti değiştiğinde
değişir
– Bu gözlemler tüm fiyat endeksleri için geçerlidir

15
Enflasyon - Endeksler

Örnek: Belirli bir ürün endeksi, Letter Cost Index (LCI)

– Baz yıl 1970’e göre diğer yılların LCI değerleri nasıl ifade edilir?

– Yıllık fiyat artışı nasıl hesaplanır?

16
Enflasyon - Endeksler

Verilen maliyet (fiyat) endeksini kullanarak ürünlerin t anında maliyetini aşağıdaki durumlarda
tahmin edebilirz
– t anında endeks değerini biliyorsak
– Geçmiş yıllardaki ortalama artış oranını biliyorsak

0 ve t anında verilen maliyet endeksleriyle, t anında maliyet tahmini →

Örnek: Bir mühendis, yeni bir proje için işgücü maliyeti tahminlemeye çalışıyor. Benzer
özelliklerde bir projenin 5 yıl önce 360.000$'lık işgücü maliyetiyle tamamlandığı biliniyor. İşgücü
Maliyet Endeksi o zaman 3.496 ve şimdi 4.038 ise bu proje için tahmini işgücü maliyeti nedir?

17
Enflasyon - Endeksler

Eğer t anındaki endeks değerini bilmiyorsak, belli bir zaman periyodundaki endeks değerlerinden
hesaplanan ortalama fiyat artış oranını kullanabiliriz
1970-1991 yılları arasında fiyatlardaki ortalama artış nedir?
– % artış = (483 − 100)/100 ∗ 100 = %383
– Ortalama artış?
383/21 = %18.23 değildir!

Endeksleri kullanarak ortalama fiyat artışını hesaplayabiliriz

Fiyat artışının ilerleyen yıllarda benzer olacağını varsayarak ortalama artış oranını kullarak fiyat
tahmini yapabiliriz

18
Enflasyon - Endeksler

Örnek: Beş yıl sonra midilli ve eyer satın alabilmek için bugün hesabınıza (yılda %4 faiz veren) ne
kadar yatırmanız gerektiğini hesaplamak istiyorsunuz. Fakat bundan beş yıl sonra midilli ve eyerin
ne kadara mal olacağını bilmiyorsunuz ama satın almak istediğiniz bu iki ürün için fiyat endeksleri
bilgisi mevcut. Son on yılda Midilli Fiyat Endeksi'nin 213'ten 541'e ve Eyer Endeksi'nin 1046'dan
1229’a çıktığını öğreniyorsunuz. Ayrıca yerel bir ahırı arayıp midilli ve eyerin güncel fiyatlarının 600
ve 350 dolar olduğunu öğreniyorsunuz. Midilli ve eyer fiyatlarının önümüzdeki beş yıl içinde son on
yılın ortalaması ile aynı oranda değişeceğini varsayarsak, bugün bankaya yatırmanız gereken para
miktarını bulunuz?
Ortalama fiyat değişikliği hesabı:

Ortama değerleri kullanarak fiyat tahmini:

5. yılda toplam 379 + 958 = $1,337 gerekmekte

19