Mü hendislik Ekonomisi

DERS 2
 Mühendislik Ekonomisinin Temel İlkeleri

5 temel mühendislik ekonomisi kararları (1) hizmet iyileştirme, (2)ekipman ve

yöntem seçimi, (3) ekipman yenileme, (4) yeni ürün geliştirme ve ürün
iyileştirme, (5) maliyet azaltmadır
.
Yatırım: Milli ekonomi açısından üretim mallarına (tesis, teçhizat ve
stoklara) belli bir dönem süresince genellikle bir yılda yapılan net ilavelerdir.
Ekonominin üretim gücünü arttırmaya yönelik yatırımlara reel yatırımlar;

Ekonominin üretim gücünü arttırmayan yatırımlara ise reel olmayan

yatırımlar, yani mali yatırımlar adı verilir. (hisse senedi, tahvil, bono….)

Yatırımın tutarı: Proje ile ilgili satın alma, veya üretim bedelleri, taşıma,
montaj giderleri, vergiler, binalar, depolar, arazi için ödenecek bedeller.
Yatırımın ömrü:
a) Fiziki ömür: Fiilen üretimde kullanıldığı zaman
b)Ekonomik ömür: Yatırımın faydalı olmak üzere üretimde kullanılabileceği
süreyi kapsar.
Sermaye üretime ayrılmış üretim araçlarıdır. Biz sermayeyi kendimiz doğrudan
üretimde kullanabiliriz, veya üretimde kullanılmak üzere bir başka şahsa borç
verebiliriz.
Borç verdiğimiz kişi bu borç için bize fazlalık öder, bunun sebebi,
sermayesini bir başkasına bıraktığı için riske katlanıyor demektir.

Sermayeyi kullanan yeni kişi bu sermayeden belli bir miktar kar elde etmiştir,
onun da bir kısmını sermayeyi ödünç aldığı kişiye vermesi gerekir. Bu ödenen
fazlalığa faiz denir.
Nakit Akış Diyagramı
Nakit akış diyagramı analizde çok önemli bir araçtır.
Bir zaman ölçeğinde çizilen nakit akışların grafiksel bir sunumudur .

Bu diyagram neyin bilinmesini, neyin tahmin edilmesini ve neye ihtiyaç

olduğunu gösterir.

Yukarıdaki zaman ölçeği 5 yıllığına ayarlanmıştır.

t=1 1.periyodun sonudur.
Nakit akış diyagramındaki okların yönü önemlidir. Düşey bir ok pozitif bir
nakit akışını göstermektedir. Tersi durumda negatif bir nakit akışını
göstermektedir.
Aşağıdaki şekilde 1. yılın sonunda makbuzu (iç nakit akışı) ve 2, 3. yılın
sonunda eşit ödemeleri (dış nakit akışı) göstermektedir.
İç Nakit Akış Tahminlerinin
Örnekleri
• Gelir
• İşletme maliyeti düşürme
• Hurda değeri
• Gelir vergisi tasarrufu
• Hisse senedi ve bono satışları
Dış Nakit Akış Tahminlerinin
Örnekleri
• Mühendislik tasarımı maliyetleri
• Varlıkların ilk maliyetleri
• İşletme maliyeti (yıllık ve artan)
• Periyodik bakım ve yeniden yapma
maliyeti
• Kredi faiz ve anapara ödemeleri
• Gelir vergisi
Paranın Zaman Değeri
Paranın zaman değeri vardır, çünkü para zaman içerisinde daha fazla para kazandırabilir
(kazanma gücü).

Paranın zaman değeri faiz oranı cinsinden ölçülür.

Faiz paranın maliyetidir. Borç alan için maliyet, borç veren için ise kazançtır.

Satın alma gücü: Bir dövizin değerinin 1 birim para ile alınabilecek mal cinsinden
ifadesidir
“Bugünkü 1 TL gelecekteki 1 TL’den daha değerlidir çünkü bugünkü paranın faiz getirisi
olabilir.”
Temel Kavramlar
Basit Faiz
Basit faiz önceden gelen faiz periyotlarında herhangi birikmiş faizi yok sayarak, sadece
anaparayı kullanarak hesaplanır. Birden çok periyot üzerindeki toplam faiz: :

FAİZ=(Anapara)*(Periyot Sayısı)*(Faiz Oranı)

P=anapara n=faiz oranı

Herhangi n zaman aralığından sonra, basit faiz altında borç paranın değeri;
F=P(1+in)
Örnek: 8 yıl için %9 oranında basit faiz ile yatırılan 100$’ın faizi

F8=100(1+0.09*(8))=72
Yani 8 yıl sonra 100+72=172 $ olur.

Basit faiz yıllık bileşik faiz hesaplanarak kazanılan paradan vazgeçer ve mühendislik analizlerinde sıklıkla
kullanılmaktadır.
Bileşik Faiz
Önceki tüm periyotlarda biriken faizin toplam miktarı ile anaparanın toplamı olarak hesaplanır. Böylece
bileşik faiz, faiz üstüne faiz anlamına gelmektedir
.

Bir periyotluk faiz;

Faiz=(anapara+biriken tüm faizler)*(faiz oranı)

Örnek: Bir mühendis %5 lik bir bileşik faizle şirket kredisinden 1000 $ borç alırsa,3 yıl sonraki toplam
borcunu hesaplayın.
1.yıldaki faiz = 1000*(0.05) = 50.00 $
1 yıl sonraki toplam borç miktarı = 1000+50.00 =1050.00 $ 2.yıldaki faiz = 1050*(0.05) = 52.50 $
2.yıl sonundaki toplam borç miktarı = 1050+52.50 =1102.50 $
3.yıldaki faiz = 1102.50*(0.05) = 55.13 $

3.yıldaki faiz = 1102.50*(0.05) = 55.13 $

3.yıl sonundaki toplam borç miktarı = 1102.50+55.13 =1157.63 $
Mühendislik Ekonomisi
*** i faiz oranında n zaman aralığında yatırılan anaparanın
değeri;

olacaktır.

Örnek: 8 yıl için %9 oranında bileşik faizdeki yatırılan 100$ F8 = 100(1+0.09)8 = 100(1.9926) = 199.26 $
olacaktır.
Mühendislik Ekonomisinin Temel
Kanunu
Genel Maliyet Faktörleri

• Üretim Maliyetleri
– Doğrudan Malzeme
– Doğrudan İşçilik
– Üretim genel gider
• Üretim Dışı Maliyetler
– Genel gider
– Pazarlama
– Yönetim
 Maliyet Çeşitleri

• Sabit Maliyet
• Değişken Maliyet
• Karma Maliyet
Sabit Maliyet (Fixed Cost)
Firmaya temel üretim kapasitesini sağlamanın maliyeti. Bu maliyet geniş bir girdi veya çıktı
aralığı (ilgili aralık/relevant range) için sabittir.

Değişken Maliyet (Variable Cost)

Üretim veya satışların düzeyine/miktarına bağlı maliyetlerdir. Üretim büyüklüğü ile doğru
orantılı olarak artar/azalır.

Karma Maliyet (Mixed Cost)

Tam olarak sabit veya değişken olmayan maliyetlerdir. Üretim seviyesi/miktarıyla
artıp/azalır ancak üretim olmasa da yine vardır.
Ortalama Birim Maliyet (Average Unit Cost)

Toplam üretim maliyetinin üretim miktarına bölünmesiyle bulunan birim

başına düşen ortalama maliyettir.
Karar Vermek için Kullanılan Gelecek Maliyetleri

• Fark Maliyeti
• Fırsat Maliyeti
• Marjinal Maliyet
Fark (Differential) Maliyeti

Verilecek kararlarda seçenekler arasındaki maliyet farkına “fark maliyeti” denir.

Fırsat (Opportunity) Maliyeti

Başka daha iyi bir çözümü seçmemenin kaçırılan fırsat maliyeti.

• Fırsat maliyeti muhasebe defterlerinde gösterilmez, sadece karar verilirken
değerlendirilmesi gerekir.
• Örnek: 4 yıl üniversitede okumanın fırsat maliyeti 4 yıl boyunca çalışarak
kazanılabilecek gelirdir.
Marjinal Maliyet
Bir fazla birim ürün üretmek için harcanan paraya marjinal maliyet, bir fazla ürünün
satılmasından kazanılan paraya ise marjinal gelir denir.

Mesela, elektrik birim ücreti artan kullanımla azalıyorsa, marjinal maliyet ve dolayısıyla ortalama
birim maliyeti düşer.

Fayda‐Maliyet Analizi
Cost‐Benefit Analysis / Benefit‐Cost Analysis.

Bir projenin yatırım dönemi ve ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı faydalar ile ortaya çıkacak
maliyetlerin ölçülmesi ve belli bir referans yıla indirgenerek karşılaştırılması işlemidir.
Bir projenin net ekonomik değerini hesaplamamızı sağlayan analitik işlemlerdir.
Maliyet ve faydanın parasal olarak hesaplanıp değerlendirildiği bir analiz şeklidir.

Hangi yatırım kararı daha çok fayda sağlıyor sorusuna cevap aranmaktadır.

Bu analizle geliştirilen yatırımların maliyetlerini ve faydalarını maddi olarak hesaplarız.

Doğru bir fayda‐maliyet analizi için

—Analizde hangi alternatifler göz önünde bulunduruluyor?

—Analizimizdeki maliyet bileşenleri nelerdir?

—Potansiyel faydalar nelerdir? Eğer faydalar parasal olarak hesaplanamıyorsa hangi ölçütlere bakarak
yatırımlarımız hakkında karar vermeliyiz?

—Sürecin maliyetler ve faydalar üzerindeki etkisi nelerdir?

—Deneysel bir kurulumda maliyetleri ve faydaları gerçeklikle nasıl kıyaslayacağız ve bunun kontrolünü
nasıl yapacağız ?
Amortisman
Bir tesisin kuruluşunda yapılan toplam yatırım masraflarının belirli bir
sürede geri ödenmesi amacıyla, toplam masraflarının önceden
belirlenmiş bir bölümünün sermaye maliyeti olarak her yıl işletme
gelirlerinden ayrılması ve vergi dışı bırakılmasına denir.
Amortisman

Amortisman miktarına etki eden faktörler:

– Yatırım masrafı miktarı
– Hurda bedeli
– Ekonomik ömür
Amortisman Hesaplama
Amortisman oranı en basit şekilde, duran varlığın satın alma bedelinin ekonomik ömrüne (faydalı ömür)
bölünmesiyle hesaplanır.

Amortisman Örneği
Bir şirketin 10.000 TL değerinde ve faydalı ömrü 5 yıl olan bir duran varlık satın aldığını varsayalım. Bu varlığa
uygulanacak amortisman oranı ve ayrılacak amortisman tutarlarını iki yöntemle hesaplayalım:

1.Normal Amortisman: Amortisman Oranı = 1 / Varlığın Faydalı Ömrü

Amortisman Oranı = 1 / 5 (faydalı ömür) = %20 olur. Yıllık amortisman bedeli ise şöyle hesaplanır:

Yıllık amortisman tutarı = Varlığın KDV hariç bedeli x Amortisman Oranı

Yıllık amortisman tutarı = 10.000 x %20 = 2.000 TL

Bu işlemlere göre şirket, söz konusu varlık için faydalı ömrü (5 yıl) boyunca her yıl 2.000 TL -toplamda 10.000 TL-
amortisman payı ayıracaktır.