BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR
I. TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR
Maliyet Muhasebesi : Bir işletmede üretilen mal ve
hizmet birimlerinin elde edilmesi ve bunların alıcılara
ulaştırılıp paraya çevrilmesi için, işletmenin yaptığı
fedakârlığın parasal ölçüsünü gösteren maliyetlerin,
hangi giderlerden oluştuğunu belirleyen, söz konusu
giderleri; türleri, fonksiyonları ve gider yerleri
bakımından hesap planındaki sınıflandırma
doğrultusunda kaydedip izleyen, bu bilgilerin
inceleme ve yorumunun yapılmasına imkân verecek
raporların hazırlanmasını ve maliyetlerin kontrolünü
amaç bilen işlemler bütünüdür.
Tanımdan da anlaşılacağı gibi maliyet muhasebesi
sadece hammadde tedariki ve üretimi ile sınırlı
kalmayıp, pazarlama maliyetlerini de kapsayan
süreçleri bünyesinde barındırır.
Kısaca bir tanımla maliyet, hedeflenen bir sonuca
ulaşmak için katlanılması gereken esirgemezliklerin
parasal toplamıdır. Örneğin, bir malın maliyeti
denildiğinde amaçlanan, eğer o mal satınalma yoluyla
elde edilmişse “alış maliyeti”, eğer üretim sonucu
elde edilmişse “üretim maliyeti”’dir. Sonuçta her iki
durumda da elde edilen mal olup, birinci durumda
maliyet “satın alma” faaliyetinin, ikinci durumda ise
“üretim” faaliyetinin neden olduğu fedakârlıklarla
ölçülecektir.
Diğer bir yönüyle ele alındığında maliyetler sadece
katlanılan fedakârlıklarla ölçülemez. Bir işletme var
olan emek ve sermayesini belli bir işe kanalize
ederken, alternatif bazı fırsatları kaçırmış olur. Bu
durumda kaçırılan alternatif kazançlar da işletme için
fırsat maliyeti sorununu ortaya çıkartır. Örneğin
çılgınca artan tüketim alışkanlıkları ile beraber
üretkenliğin yok olduğu ülkemizde, arazi sahibi
birinin, boş arazisi üzerine dikebileceği 100 kök ceviz
fidanı yerine, kendisine 2000.-TL değerinde akıllı
1
telefon alması gösterilebilir. 100 kök ceviz fidanı
yaklaşık 10 yıllık bir vadede ortalama her yıl 3 tona
yakın bir üretkenlik sağlar ki bu da yılda 60.000.-TL’lik
bir kazanç anlamına gelir. Arazi sahibi bu kazancı
kaçırmakla kalmayıp, telefon için de bir maliyete
katlanmıştır. Bahsi geçen örnekte telefonun maliyeti
“muhasebe maliyeti” olarak açıklanırken,
60.000.TL’lik kaçırılan ceviz kazancı ise “fırsat
maliyeti” olarak nitelendirilebilir. Üzülerek belirtmek
gerekir ki kaybolan üretkenlik ve tutumluluk
bilincimizi yeniden inşa etmek oldukça zordur.
Örnekte açıklanan kavramları tanımlamak gerekirse;
Muhasebe Maliyeti : Sonuca ulaşmak için
yapılması gereken giderler toplamıdır.
Fırsat Maliyeti : Karar seçenekleri arasında birini
tercih etmek nedeniyle diğerinden kaçırılan net
kazançtır.
Bunların yanında yönetim kararlarına ışık tutacak
diğer maliyet kavramları da aşağıda açıklanmaktadır.
Ek Maliyetler : Türlü seçenekler arasında bir
tanesinin seçilmesi durumunda, toplam maliyetlerde
(sabit, yarı değişken, değişken) ortaya çıkan
değişikliklerdir. Örneğin üretimi 2000 birimden 3000
birime çıkarmayı planlayan bir işletmede; toplam
maliyetlerin 100.000TL’den 180.000TL’ye çıkması
durumunda ek maliyet, 80.000 TL olacaktır. Elbette
bu durumda işletmenin karar alırken beklenen getiriyi
de göz ardı etmemesi gerekir.
Batmış Maliyet : Bir karar işlemi sırasında o karardan
etkilenmeyen maliyetlere batmış maliyetler denir.
Genellikle tarihsel maliyetlerdir. Çünkü bunlar
geçmişte verilen bir karar ilişkindir ve bugünkü
kararlarda bir etkisi olmayacaktır. Örneğin, önceden
satın alınmış bir sabit kıymetin maliyeti batmış
maliyettir.
 BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

Maliyet Muhasebesinin Amaçları: B. MALİYET: Herhangi bir malı veya hizmeti,

I. Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini kullanıldığı veya satıldığı yerde veya durumda elde
ölçmek edebilmek için doğrudan doğruya ve dolaylı olarak
II. Stokların değerlerini hesaplamak yapılan toplam harcamalardır.
III. Geleceğe yönelik planların yapılmasına yardım
etmek a) Tükenmiş Maliyet: Peşin ödenmiş giderlerin
IV. Giderlerin kontrolünü ve kalite standardını cari döneme ait kısmıdır.
korumak koşulu ile olanaklar ölçüsünde
maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak b) Tükenmemiş Maliyet: Cari dönem içerisinde
yöntemleri geliştirmek tüketimi gerçekleşmemiş Stoklar, Özel
V. Seçenekler arasında karar vermek durumunda Maliyetler, peşin ödenmiş giderler
olan yöneticilere maliyetle ilgili düzenli, etkili ve aktifleştirilmiş gider ya da tükenmemiş maliyet
güvenilir bilgiler vermek olarak kabul edilir.
FARKLAR
Maliyet Muhasebesi Finansal Muhasebe c) Dönüştürme Maliyeti: Üretim esnasında
Mamul Kavramı Ticari Mal Kavramı hammadde ve malzemenin işlenip mamul
 151 Yarı Mamul Hs. 153 Ticari Mallar Hs. haline getirilmesine kadar katlanılan
 152 Mamuller Hs. 621 Satılan Ticari maliyetlerdir. İşçilik ve Genel üretim giderinin
 620 Satılan Mamul Malların Maliyeti bileşiminden oluşur. İşlem gideri ve
Maliyeti şekillendirme maliyeti olarak da
İç Bilgi Kullanıcılarına Dış bilgi kullanıcılarının adlandırılmaktadır.
yönelik veri üretir ihtiyacı olan verileri
 Yöneticiler sağlar
 Ortaklar Devlet
 Personel Yatırımcılar C. GİDER: Hasılat elde etmek amacıyla tüketilen
Ortak olm. İsteyenler maliyetler toplamıdır.
Kredi verenler
a) Bilanço Yaklaşımında Gider: Bir İşletmenin
belli bir dönemdeki mal teslimi veya üretim,
A. HARCAMA: Bir mal, fayda ve hizmet sağlanması
hizmet kullanımı veya sürekli ana iş konusuyla
veya herhangi bir edim karşılığı olmaksızın ortaya
ilgili diğer işlemleri sonucunda işlemenin
çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme ve
varlıklarında meydana gelen azalışlar veya
borçlanmalardır. Burada harcamadan kastedilen
yükümlülüklerinde meydana gelen artışlardır.
sadece nakit çıkışları olmayıp, vaat edilen
borçlanmalarda harcamanın bileşenini oluşturur.
b) Gelir Yaklaşımında Gider: İşletmenin varlığını
ve faaliyetini sürdürebilmesi ve bir ekonomik
Harcama ile gider kavramları aynı şey değildir.
yarar sağlaması için belli bir dönemde
Harcamanın gidere dönüşmesi için, harcama
kullandığı ve tükettiği girdilerin faydası
karşılığında elde edilen yararın, aynı dönemde
tükenmiş maliyetlerin hâsılattan düşülen
tüketilmesi gerekir. Şayet harcama yoluyla elde edilen
kısmıdır.
yarar gelecek dönemlerde tüketilecek ise, harcamalar
maliyete dönüşmektedir. Her harcama bir gider
olmayacağı gibi, her
giderinde bir harcama
olması gerekmez.
Örneğin amortisman
giderleri ve
karşılık giderleri
gerçekte nakit çıkışı ve
yükümlülük gerektirmeyen
giderlerdir. Yani bir harcamaya esas teşkil etmezler.

2
 BÖLÜM 01 – TEMEL KAVRAMLAR VE TANIMLAR

D. ZARAR: Belirli bir döneme ait giderler toplamının,

o dönem hasılatından fazla olan kısmıdır. Diğer bir
ifade ile işletmeden çekilen ve konan değerler hariç
olmak kaydı ile dönem sonu öz sermayesi ile dönem
başı öz sermayesinin karşılaştırılması suretiyle
bulunan negatif farktır. Bu açıklamalardan yola
çıkarak zararı ikiye ayırabiliriz.

a) Bilanço Yaklaşımında Zarar: Belirli bir

dönemde bir işletmenin öz sermayesinde,
giderler ve işletmeden çekilen değerler hariç,
olağan dışı faaliyetler veya arızi yapılan
işlemler ve olaylar sonucunda meydana gelen
azalışlardır.
b) Gelir Yaklaşımında Zarar : Belirli bir
dönemde işletme faaliyetlerinin sürdürülmesi
ve bir gelir elde edilmesi dışında, arızi iş ve
olaylardan dolayı kullanılan veya tüketilen
varlıkların hasılattan düşülen, yararı tükenmiş
maliyetleridir.

3
 BÖLÜM 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER
II. KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER
Üretilen mamullerin maliyeti üç ana unsurdan
oluşmaktadır:
1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri
2. Direkt İşçilik Giderleri
3. Genel Üretim Giderleri
Bunlardan ilk ikisi üretim hacmine bağlı değişken
giderlerdir. Direkt işçilik giderleri kimi zaman
“üretimde harcanan süre karşılığı ödenen ücretler”
şeklinde belirlenirken, bazı uygulamalarda ise “esas
üretim yerlerinde çalışan işçilerin ücret ve diğer
ödemeleri” şeklinde tanımlandığından, kısmen veya
tümüyle sabit olabilmektedir. Böyle bir durumda,
direkt işçilik giderlerinin bir kısmı kimi zaman sabit
kimi zaman ise değişken nitelik kazanabilmektedir.
Genel üretim giderleri ise kapsamında hem enerji gibi
değişken, hem de amortisman gibi sabit giderleri
barındıran yarı değişken bir gider grubudur. Bu
bakımdan söz konusu giderler iki alt gruba ayrılabilir;
a. Değişken Genel Üretim Giderleri
b. Sabit Genel Üretim Giderleri
Üretim maliyetlerinin kapsamını belirleyen ve mamul
için ne kadar kısmının kullanıldığının tespitinde
uygulanan yöntemler şunlardır;
A. Asal Maliyet Yöntemi
B. Değişken Maliyet Yöntemi
C. Normal Maliyet Yöntemi
D. Tam Maliyet Yöntemi
A. ASAL MALİYET YÖNTEMİ
Üretim Maliyetlerinin belirlenmesinde direkt ilk
madde ve malzeme ile direkt işçilik giderini
maliyetlere dâhil eden yöntemdir. Genel üretim
giderlerinin tamamı maliyet dışı bırakılarak dönem
gideri olarak kabul edilmektedir.
“Asal Maliyet Yöntemi” endüstri öncesi toplumlarda
üretimin el emeği ve küçük aletler kullanılarak
mamule dönüştüğü zamanlardan kalma bir yöntem
olup, günümüzün makineleşmiş üretim ortamıyla
bağdaşmamaktadır.
4
B. DEĞİŞKEN MALİYET YÖNTEMİ
Maliyetlerin yalnızca değişken unsurlarını dikkate alan
bir yöntemdir. Bu yöntemde giderler değişken ve
sabit olarak ayrılmakta ve maliyeti bulunacak
birimlere yalnızca değişken giderler yüklenmektedir.
Üretilen birimlerin birim maliyetinin hesabında, bu
yöntem direkt ilk madde ve malzeme, işçilik ve genel
üretim giderlerinin değişken kısımlarını dikkate
almaktadır. GÜG’lerinin sabit kısımları ise üretim
maliyeti değil dönem gideri kabul edilmektedir.
C. NORMAL MALİYET YÖNTEMİ
Bu yöntemde değişken üretim giderlerinin
tamamının, sabit üretim giderlerinin ise kapasite
kullanım oranına göre maliyetlere yüklenmesi esasına
dayanır. Üretim maliyetleri bulunurken, direkt ilk
madde ve malzeme, direk işçilik maliyetleri ile
değişken genel üretim maliyetleri dikkate alınır.
Bununla beraber sabit genel üretim maliyetlerinin
dönem içinde kullanılan kapasiteye ait olan kısmı
maliyetlere yüklenir.
D. TAM MALİYET YÖNTEMİ
Tüm maliyet unsurlarının üretim maliyetlerine dahil
edildiği yöntemdir. Bu yöntemde dönemin üretim
giderlerinin tamamı direkt, endirekt, sabit ve
değişken olmasına bakılmaksızın üretilen mamul
maliyetine dahil edilir.
Not: Bu konu ile ilgili olarak hazırlanmış kalıp tablo
aşağıdaki gibidir. Birçok soru bu tablodaki kurallara
uyularak rahatlıkla yapılabilmektedir.
 BÖLÜM 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

Kapsamına Göre Maliyetler DEĞİŞKEN MALİYET KATKI TİPİ

Gider Türleri
Asal Değişken Normal Tam YÖNTEMİ GELİR TABLOSU
710 Direkt İlk Md. Brüt Satışlar
XX XX XX XX
Mlz. Satışların Maliyeti (-)
720 Direkt İşçilik XX XX XX XX BRÜT KATKI PAYI
730 GÜG Dönemin Değişken
-- XX XX XX
(Değişken) Giderleri(-)
730 GÜG (Sabit) -- -- KKO* XX - Arge
Toplam Maliyet XXX XXX XXX XXX - Pasadağ
Üretim Miktarı adet adet adet adet - G.Yönetim
Birim Maliyet XXX XXX XXX XXX NET KATKI PAYI
*KKO: Kapasite Kullanım Oranı Dönemin Sabit Giderleri (-)
www.fuathoca.net - İşçilik
- GÜG
- Arge
- Pasadağ
- G.Yönetim
KARA/ZARARA KATKI

Not: Tam Maliyet ve Normal Maliyet Yöntemlerinden

farklı olarak Değişken maliyet yönteminde Katkı tipi
gelir tablosu kullanılmaktadır.

5
 BÖLÜM 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

4. II. safhadan, tamamlanan ve mamul stoklarına

Sipariş
Safha devredilen maliyetler, 152 mamuller hesabının
Maliyeti
Maliyeti Sistemi alacağına geçirilir. Satılacak mamuller için, bu
Sistemi
hesaptan, 620 satılan mamullerin maliyeti
Üretilen
Aynı cins Çok sayıda hesabının alacağına, satılacak mamul kadar
mamullerde
farklılık
mamuller (tek tip) farklı mamul maliyet devredilir.
Üretim maliyeti
Maliyetlerin safhalar halinde toplanır Her mamul grubu Not: Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve
İzlenmesinde ve her safhada, tüm için maliyetler genel üretim gideri hesapları, her üretim safhasında,
farklılık üretim birimlerine eşit ayrı ayrı izlenir. o safhaya ait 151 yarı mamuller üretim hesabına,
yüklenir. yansıtma hesaplarıyla aktarılır. I. safha tamamlanıp II.
Her safhaya ait safhaya geçildiğinde, iki safha arasında oluşan direkt
üretim maliyeti Her sipariş için işçilik ve genel üretim giderleri de I. safha maliyetinin
Kullanılan
tabloları vardır. ayrı sipariş yanında II. Safhaya aktarılır.
belgelerde
Bu tablolar, üretim maliyet kartı
farklılık
maliyeti raporlarına açılır. EŞDEĞER BİRİM SAYISI
dönüşür.
Yarı mamullerin, tamamlanmış mamul cinsinden
Bölüm üretim
ifadesidir. Her safhadaki yarı mamul stok miktarı ile
Birim üretim maliyeti tablosu Sipariş maliyet
maliyetlerinin üzerinde, kartı üzerinden, tamamlanma derecesinin çarpımından oluşur.
hesaplanmasında bölümlerce siparişler itibariyle Böylece, belli bir safhadaki yarı mamul, tam mamul
farklılık ortalama olarak hesaplanır. cinsinden ifade edilebilir.
hesaplanır.
Eşdeğer birim sayısı=
III. SAFHA (EVRE) MALİYETİ SİSTEMİ Yarı mamul miktarı x
Safha maliyeti sistemi, genellikle aynı cins mamullerin Yarı mamul tamamlama derecesi (yüzdesi)
sürekli ve yığın halde üretildiği işletmelerde kullanılan
bir maliyet hesaplama sistemidir. Un, şeker, çimento,
cam vs. üreten işletmelerde kullanılır. Üretim,
safhalara (işlem merkezlerine) ayrılmıştır.

Üretim maliyeti raporu: Belli bir üretim merkezinde,

belli bir dönemde gerçekleşen tüm maliyetleri
özetleyen bir rapordur. Üç temel bölümü vardır:
I. Üretimin miktar hareketleri
Safha (Evre) maliyet yönteminin aşamaları
II. Birim maliyet hesaplamaları
şunlardır:
III. Sağlama
(1) Miktar hareketlerinin belirlenmesi
(2) Eşdeğer birim sayısının hesaplanması
Safha maliyet sisteminde, maliyet akışı açısından dört
(3) Eşdeğer birim maliyetlerinin hesaplanması
önemli nokta vardır:
(4) Evrenin toplam maliyetinin tamamlanmış,
1. Her bir esas üretim gider yerinin üretim maliyeti,
tamamlanmamış ve kayıp birimler(fireler)
ayrı hesaplarda izlenir. (örneğin, 151.yarı
arasında dağılımı
mamuller üretim hesabı I. safha ve 151.yarı
(5) Sağlamanın yapılması
mamuller üretim hesabı II. safha gibi)
2. Üretimin I. safhasındaki toplam üretim maliyetleri,
Hesaplamalarda 2 yöntem kullanılır
II. safhaya devreden ürünle birlikte II. safhanın 151
a. Ortalama Maliyet Yöntemi
yarı mamuller üretim hesabına aktarılır. (ikiden
b. FİFO (İlk Giren ilk Çıkar) Yöntemi (Dönem
fazla üretim safhası varsa, her safha için aynı işlem
Başı yarı mamul stokları ayrıca alınır.
tekrarlanır.)
3. Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve
genel üretim maliyetleri, ilgili oldukları tüm
safhalara, her üretim aşamasında ayrı ayrı
yüklenir.

6
 BÖLÜM 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

FİFO YÖNTEMİ ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ

I. AŞAMA – MİKTAR HAREKETLERİ I. AŞAMA – MİKTAR HAREKETLERİ

ÜRETİME GİREN = ÜRETİMDEN ÇIKAN ÜRETİME GİREN = ÜRETİMDEN ÇIKAN

DBYM + Üretime DSYM + Tamamlanan + Fire DBYM + Üretime DSYM + Tamamlanan + Fire
Başlanan Başlanan

II. AŞAMA – EŞDEĞER BİRİM SAYISI (EBS) II. AŞAMA – EŞDEĞER BİRİM SAYISI (EBS)

III. AŞAMA
III. AŞAMA
EŞDEĞER BİRİM MALİYET
EŞDEĞER BİRİM MALİYET

Dönembaşı Dönemin
Dönemin DİMM DİMM DİMM
+
DİMM Gid. = Maliyeti (TL) Maliyeti Maliyeti
DİMM Gid. = (TL) (TL)
DİMM XX EBS
DİMM XX EBS
Dönemin İşçilik
D. İşçilik Gid.= Maliyeti (TL)
Dönembaşı Dönemin
İşçilik XX EBS
DİG Maliyeti + DİG
D. İşç. Gid. = (TL) Maliyeti(TL)
Dönemin GÜG
G.Ü.G. = Maliyeti (TL) D.İşç.Gid. XX EBS
GÜG XX EBS
Dönembaşı Dönemin
GÜG GÜG
+
Maliyeti Maliyeti
G.Ü.G. = (TL) (TL)

GÜG XX EBS

7
 BÖLÜM 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

Örnek: 3. EŞDEĞER BİRİM MALİYET

Dönem başı Yarı Mamul 6.000
Dönem İçi Üretimine Başlanan 12.000 ORTALAMA MALİYET YÖNTEMİ
Dönem İçinden Üretimi Tamamlanan 14.000 108.000 + 228.000
DİMM Gid. = =20 TL
Dönem sonu Yarı Mamul 4.000 16800 EBS
Tamamlanma Derecesi DBYM DSYM 70.800 + 290.000
D. İşçilik Gid. = =22 TL
DİMM %90 %70 16400 EBS
DİG %80 %60 96.000 + 336.000
G.Ü. G. = =27 TL
GÜG %80 %50 16000 EBS
TOPLAM =69 TL
Maliyetler DBYM DÖNEMİN TOPLAM
DİMM 108.000 228.000 336.000 FİFO YÖNTEMİ
DİG 70.800 290.000 360.800 228.000
DİMM Gid. = =20 TL
GÜG 96000 336.000 432.000 11400 EBS
290.000
D. İşçilik Gid. = =25 TL
1. MİKTAR HAREKETLERİ 11600 EBS
ÜRETİME GİREN = ÜRETİMDEN ÇIKAN 336.000
G.Ü.G. = =30 TL
DBYM + Ü.BAŞLANAN = DSYM + Ü.TAMAMLANAN 11200 EBS
6000+12000 = 4000+14000 TOPLAM =75 TL
18000 = 18000

2. EŞDEĞER BİRİM SAYISI

8
 BÖLÜM 04 – SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU
DB Direkt İlk Madde Malzeme Stoğu
Dönem içi Direkt İlk Madde Malzeme alımı (+)
Kullanılabilir Direkt ilk Madde Malzeme
DS Direkt İlk Madde Malzeme Stoğu(-)
Kullanılan Direkt İlk Madde Malzeme
Kullanılan Direkt İşçilik Gideri
Kullanılan Genel Üretim Gideri
Toplam üretim maliyeti
Dönem başı yarı mamul stoğu (+)
Dönem sonu yarı mamul maliyetleri (-)
Üretilen mamullerin maliyeti
Dönem başı mamul stoğu (+)
Dönem sonu mamul stoğu (-)
SATIL AN MAMULLERİN MALİYETİ
GELİR TABLOSU
60. Brüt Satışlar
600. Yurtiçi Satışlar
601. Yurtdışı Satışlar
602. Diğer Gelirler
61. Satış İndirimleri(-)
610. Satıştan İadeler (-)
611. Satış İskontoları (-)
612. Diğer İndirimler (-)
(TÜM) NET SATIŞLAR
62. Satışların Maliyeti(-)
620. Satılan Mamuller Maliyeti (-)
621. Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-)
(ÜMM) 622. Satılan Hizmet Maliyeti (-)
623. Diğer Satışların Maliyeti (-)
BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI
63. Faaliyet Giderleri (-)
630. Araştırma ve Geliştirme Gider (-)
631. Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider
(-)
632. Genel Yönetim Giderleri(-)
ESAS FAALİYET KARI/ZARARI
9
 BÖLÜM 05 – ORTAK ÜRÜNLER

Birden çok mamulün bir arada üretildiği üretim DERİ

sürecidir. Petrol, havagazı, kok, madencilik, yağ, süt BİRLEŞİK MALİYET
ve et mamulleri gibi bazı üretim dallarında, aynı DANA
ET
hammaddenin ayın işlemlerden geçirilmesi sonucu
aynı anda farklı farklı mamuller elde edilir. Örneğin, AYRIM NOKTASI SAKATAT
koyunların kesilip yüzülmesiyle deri ve et ortaya çıkar. KESME
Hayvanın parçalanması sonucu pirzola, bonfile, biftek,
ciğer, böbrek, işkembe vb. ürünler elde edilir. Ham
petrolün rafinasyonu sırasında benzinden katrana BEYAZ UN
kadar birçok mamul meydana gelir. BİRLEŞİK MALİYET
DEĞİRMEN
KEPEKLİ UN
Bu mamullerden göreceli değeri yüksek olanlara
birleşik mamuller, değeri düşük olanlara ise yan AYRIM NOKTASI RAZMOL
mamuller denir. ÖĞÜTME

BENZİN

BİRLEŞİK MALİYET
HAM PETROL
MAZOT

AYRIM NOKTASI KATRAN

DAMITMA

BİRLEŞİK MAMULLER
ŞEKER

Birleşik mamullerde maliyetlendirme sorunu, BİRLEŞİK MALİYET

üretimin ayrı ayrı mamuller olarak tanımlanabildiği ŞEKER
“ayrılma noktası” na kadar yapılan “birleşik giderler” KÜSBE
in (örneğin koyun bedeli ile kesme, yüzme ve AYRIM NOKTASI
ÖĞÜTME
parçalama giderlerinin) mamullere nasıl
yükleneceğidir.

Ayrılma noktasına kadar yapılan birleşik giderlerin

mamullere dağıtımında temel olarak aşağıdaki TEREYAĞ

yöntemler kullanılmaktadır. BİRLEŞİK MALİYET

- Fiziksel Ölçüler Yöntemi SÜT ÜRÜNLERİ
PEYNİR
- Katsayılı Fiziksel Ölçüler Yöntemi
- Satış Değeri Yöntemi AYRIM NOKTASI YOĞURT
- Net Satış Hasılatı Yöntemi KAYNATMA

YAN MAMULLER
Ana mamullerin üretimi sırasında ortaya çıkan ancak
ana mamullere oranla değeri önemsiz olan mamuller
yan mamul olarak adlandırılır. Örneğin, bir un
fabrikasında, un ana mamul olup kepek ve razmol yan
mamuldür. Yan mamullere ayrım noktasına kadar
oluşan birleşik maliyetten pay aktarılmaz. Bunun
yerine, yan mamullerin satış değeri ana mamul
maliyetinden indirilir.

10
 BÖLÜM 06 – İŞÇİLİK GİDERLERİ
DİREKT İŞÇİLİK GİDERİ
Mamulün temel yapısını oluşturan ürün ya da
hizmetlerin üretimini gerçekleştiren, ürün ya da
hizmete doğrudan yüklenebilen işçiliklerdir. Bu
giderler 720. Direkt İşçilik Giderleri Hs.’nda
muhasebeleştirilirler.
1. Esas Üretim Gider Yeri İşçilikleri
• Konfeksiyon üretiminde dikiş işçisi
• Kaynak departmanında kaynak işçisi
• Torna tezgâhında çalışan işçi
2. Fazla mesai ücretinin normal kısmı
3. Sipariş yetişmesi için yapılan fazla mesai ücreti
ve zamları
A. ENDİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ
Direkt işçilik dışında kalan ve mamule doğrudan
doğruya yüklenilmeyen işçilik giderleridir. 730. Genel
Üretim Giderleri Hs.’na kaydedilirler.
Endirekt işçilik maliyetleri
1. Ustabaşı Ücretleri
2. Hafta tatili, bayram tatili, yıllık izin ücretleri,
ikramiyeler, fazla mesai, çocuk zamları vb.
3. Makine başında çalışan işçinin makine bakımı,
onarımı vb. konularda eğitim verirken esas işin
yerine başka işlerde geçirdiği süreye isabet eden
ücretleri
4. Üretimle doğrudan ilgili olmayan işçilikler, tamir,
bakım, temizlik işini yapan işçi ücretleri
B. İŞÇİLİK MALİYETLERİNİN BELİRLENMESİNDE
KULLANILAN BELGELER
a) İşyerinde Geçen Toplam Zamanı Gösteren
Belgeler
i. İşçi saat kartı: Çok işçi çalıştıran
işletmelerde iş yerinde geçirilen zamanı
göstermek için işçi zaman kartı kullanılır.
İşçinin işe giriş ve çıkışında bu kartlar
otomatik bir makineye okutulur. Ücret
bordoları hazırlanırken temel bilgi kaynağı
ise işçi saat kartıdır.
ii. Puantaj kartı (Devam çizelgesi): Az işçi
çalıştıran işletmelerde görevli kişi servisleri
dolaşarak işe gelen işçilerin devam
çizelgesinde gösterir.
11
b) Zamanın Hangi İşler Üzerinde Geçirildiğini
Gösteren Belgeler
i. İşçi Çalışma Kartı
Her bir işçinin işyerinde geçirdiği süreyi
hangi gider merkezinde, hangi işler
üzerinde geçirdiğini, boşa geçen zamanın
ya da fazla çalışmalarının olup olmadığını
gösteren karttır. Bu karta direkt ve
endirekt işçilikler niteliklerine göre
işlendiği için maliyet kontrolünde ve
dağıtımında etkin bir araçtır.
ii. İşçi Çalışma Kartı Özeti
Ustabaşı veya atölye şefi tarafından
hazırlanan ve onaylanan bu belgede her
işçi için düzenlenen işçi zaman kartlarında
yer alan bilgiler daha ayrıntılı olarak yer
alır. Bu karta dayanılarak muhasebe
yevmiye kayıtları yapılır.
C. ÜCRET SİSTEMLERİ
a) Zaman Temeline Göre Ücret Sistemi: Bu
sistemde ücret belirlenirken işçinin işbaşına
geçirdiği belli bir zaman esas alınır. Zaman
ölçüsü saat, gün, hafta, ay ya da yıl olabilir.
Avantajları
• Çalıştığı sürece işçilere sabit bir ücret
garanti etmesi.
• Kolay anlaşılabilir ve uygulanabilir olması.
• Çalışanlar için zaman baskısı
yaratmadığından dikkat isteyen kaliteli
üretim için uygun olması.
Dezavantajları
• Çalışanları teşvik edici bir sistem değildir
• Kontrole daha çok gereksinim duyulur.
• Verim düştüğünde birim işçilik maliyeti
artar, verim yükseldiğinde birim işçilik
maliyeti azalır.
 BÖLÜM 06 – İŞÇİLİK GİDERLERİ

b) Akord Temeline Göre Ücret Sistemi: Bu
sistemde, zaman göre değil, fiilen yapılan
üretim miktarına bağlı olarak ücret
hesaplanır.
Avantajları
• Yapılan iş ile ücret arasında doğrudan
doğruya bir ilişki vardır
• Verimi artıran ve üretimi teşvik edici
bir niteliğe sahiptir
• Kontrole fazla ihtiyaç duymaz
Dezavantajları
• İşçilerin yıpranması, kalitenin düşmesi,
iş kazalarının artması ve işçiler arası
rekabetin çoğalmasına neden olur
• Üretim kaynaklarında aksama
olduğunda üretim miktarı ve ücret
düzeyi düşer.
D. İŞÇİLİK MALİYETLERİNDE ÖZEL KONULAR
Örnek: Üretimi grup olarak yapılan bir
ürün için verilen akord ücreti 120 YTL’dir.
Akord kazancı grup üyeleri üç kişinin
aldıkları normal çalışma ücretleri sırasıyla
45 YTL, 27 YTL ve 18 YTL’dir. Akord kazancı
grup üyeleri arasında normal çalışma
ücretleri dağıtım anahtarı alınmak
suretiyle dağıtılacaktır. Buna göre 1. işçinin
alacağı akord ücreti kaç YTL’dir?
c) Primli Ücret Sistemi: Bu sistemde işçiler her
zaman temeline dayalı ücret sisteminin
sağladığı güvenceye sahipken hem de normal
üretim düzeyini aşarsa yarattığı kazançtan
belli bir oranda pay almaktadır.

Akord Ücret Sistemi kendi içinde a) Boşa Geçen Zaman Karşılığı İşçi Ücretleri
i. Para Akordu: Asgari ücretler ve normal
olarak bir saatte üretilebilecek ürün Engellenebilir Sebep
miktarı dikkate alınarak hesaplanan  Hammadde Gecikmesi
ortalama saat ücretine birim başına akord  Normal kapasitenin altında üretim yapılması
değeri denir.  İş tanımı ve talimatındaki eksiklikler
Örnek: Evlerinde takı yapan bir kişinin  Üretim araçlarının bozulması
yaptığı her takı için akord değerinin 5 TL  Malzeme ya da yarı mamullerin üretime
olarak belirlendiğini ve bu kişinin günde 15 sevkinde çıkan aksamalar
tane takı yapabildiğini varsaydığımızda  Enerji sıkıntısından kaynaklanan aksamalar
kişinin hak ettiği ücreti hesaplayınız? Yukarıda bahsedilen sebepler nedeniyle ortaya
ii. Zaman akordu: Zaman akordunda önemli çıkan boşa geçen zaman karşılığı ücretler “Genel
olan faktör bir birimin üretilmesi için Üretim Gideri” hesabında muhasebeleştirilir.
geçen zamandır. Hak edilen ücret
hesaplanırken bir birim için dakika olarak
belirlenen akord zamanı, üretim miktarı ve
akord faktörü ile çarpılarak bulunur.
Örnek: 2 TL saat ücretiyle çalışan bir işçi %
20 akord zammı almaktadır. Akord zamanı
ise 1 birim üretmek için 30 dakikadır. İşçi
normal çalışma gününde 15 birim
üretmiştir. Bu işçinin zaman akorduna göre
günlük kazancı kaç TL’dir?
iii. Grup Akordu: Bu sistem üretimin grup
olarak yapılması zorunlu olduğunda
uygulanır. Akord kazancının grup üyeleri
arasında dağıtılabilmesi için işçilerin
normal saat ücretleri dağıtım anahtarı
olarak dikkate alınır.

12
 BÖLÜM 06 – İŞÇİLİK GİDERLERİ

Engellenemez – Öngörülemez bir sebep
 Doğal Afet
 Yangın
 Genel Enerji Kesintisi
 Grev
Şayet engellenemez bir sebep nedeniyle boşa
geçen zaman oluşmuşsa bu durumda verilen
ücretler “680 Çalışmayan Kısım Gider ve
Zararları” hesabında muhasebeleştirilir.
Örnek: Saat ücreti 10 TL olan bir işçinin normal
çalışma süresinin 8 saattir. İşçi bir çalışma
gününde 11 saat olarak fazla çalışmıştır.
İşletmenin fazla çalışmalarda % 50 zamlı ödeme
yapmaktadır. Buna göre;
i. Fazla çalışma belli bir siparişin yetişmesi için
yapılmıştır. Gerekli kaydı yapınız.

Örnek: Saat ücreti 10 TL olan bir işçinin normal

çalışma süresinin 8 saat, bu sürenin 1 saatlik
kısmının,
i. Hammadde gecikmesi sebebiyle
çalışılamamıştır. Gerekli kaydı yapınız ii. Fazla çalışmanın kapasite eksikliği nedeniyle
yapılmıştır. Gerekli kaydı yapınız.

ii. Genel enerji kesintisi sebebiyle

çalışılamamıştır. Gerekli kaydı yapınız.

c) Yıllık Ücretli İzin ve İkramiyeler

Bu ödemeler bir genel üretim maliyeti unsurudur.
Ancak bu tür maliyetler yıl içinde belirli
dönemlerde ödendiklerinden ödemelerin
yapıldığı aylarda genel üretim maliyetleri artar.
b) Fazla Çalışma Karşılığı İşçi Ücretleri Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için yıl içinde
İşçilerin normal çalışma süreleri dışında yaptıkları ödenecek ücretli izin ve ikramiyeler önceden
çalışmalar için hak ettikleri tutardır. Fazla çalışma tahmini olarak belirlenir. Bu tutar 12 aya
ücretleri genellikle normal çalışma ücretinin %50 bölünerek her aya eşit dağıtılır.
si kadardır.
Fazla çalışma belli bir siparişin yetiştirilmesi için i. Her ay yapılacak kayıt şöyledir.
yapılmış ve bu maliyet artışı müşteri tarafından
kabul edilmişse; fazla tutar direkt işçilik kabul
edilir. Fazla çalışma kapasitesi eksikliğinin
giderilmesi için yapılmışsa, fazla tutar endirekt
işçilik sayılıp Genel Üretim Maliyetine dahil edilir.
Burada dikkat edilmesi gereken önemli husus
fazla çalışmalar karşılığında ödenen normal
ücretler değil, zamlı ücretlerdir. ii. Ücretli izin ve ikramiye ödendiğinde;

13
 BÖLÜM 06 – İŞÇİLİK GİDERLERİ

d) İşçi Kıdem Tazminatı Ödemeleri

İş kanununda belirtilen durumlarda iş akdi sona
eren işçiye veya kanuni mirasçılarına işverence
ödenen paradır. Mamul maliyetlerinin sağlıklı ve
doğru hesaplanabilmesi için kıdem
tazminatlarının aylar itibariyle üretim
maliyetleriyle ilişkilendirilerek maliyet
dağıtımlarının yapılması gerekir.
i. Tahakkuk edeceği tahmin edilen kıdem
tazminatlarının 1/12 si şu şekilde
muhasebeleştirilir:

ii. Uzun vadeli kıdem tazminatı borcunun kısa

vadeli borçlara aktarılması:

iii. Kıdem tazminatının ödenmesi durumunda

ise şu kayıt yapılır.

14
 BÖLÜM 07 – BÜTÇELEME SÜRECİ

ALIŞTIRMALAR 3. İşletmenin 01 Ocak- 31 Aralık bütçe dönemine

1. Aşağıda tek tip gömlek üreten bir tekstil ait tahmin edilen satışları aşağıdaki gibidir:
işletmesinin üç aylık dönem için bütçelenmiş
üretim miktarları yer almaktadır. I. Üç Ay : 5.000 birim
II. Üç Ay : 6.000 birim
Bütçelenmiş üretim miktarları III. Üç Ay : 4.000 birim
Ocak 200 birim IV. Üç Ay : 1.000 birim
Şubat 400 birim Döneme ilişkin satış miktarının % 20 si kadar da
Mart 500 birim dönem sonu mamul stoklarının olacağı
Her gömlek için 1 m kumaş kullanılmaktadır. öngörülmektedir. Bu bilgilere göre II. Üç Aylık
İşletme her ay sonunda, bir sonraki ay için dönem için bütçelenmesi gereken üretim miktarı
bütçelenen üretimde kullanılacak kumaş kaç birimdir?
miktarının % 20 si kadar stok bulundurmaktadır.
Bu bilgilere göre, işletmenin Şubat ayı için satın
alması gereken kumaş miktarı kaç metredir?

4. İşletmenin bütçe dönemine ilişkin “F” Mamulü

2. Aşağıda tek tip gömlek üreten bir tekstil
ile ilgili satış bilgileri aşağıdaki gibidir:
işletmesinin üç aylık dönem için bütçelenmiş
üretim miktarları yer almaktadır.
Dönemler Miktar
Birinci üç ay 500
Mayıs 250 birim
İkinci üç ay 600
Haziran 350 birim
Üçüncü üç ay 700
Temmuz 400 birim
Dördüncü üç ay 400
Her gömlek için 2 m kumaş kullanılmaktadır.
Birinci üç aylık dönemin başında işletmenin
İşletme her ay sonunda, bir sonraki ay için
elinde 100 adet “F” cinsi mamul bulunmakta ve
bütçelenen üretimde kullanılacak kumaş
işletme her dönem sonunda bir sonraki dönem
miktarının % 20 si kadar stok bulundurmaktadır.
için bütçelediği satışların % 20’si kadar stok
Bu bilgilere göre, işletmenin Haziran ayı için satın
bulundurmak istemektedir. Bu bilgilere göre
alması gereken kumaş miktarı kaç metredir?
Üçüncü üç aylık dönem için bütçelenmesi
gereken üretim miktarı kaç adettir?

15
 BÖLÜM 07 – BÜTÇELEME SÜRECİ

5. Aşağıda bir üretim işletmesinin üçer aylık 7. “A” İşletmesinin Ocak ve Şubat ayları için
dönemler itibariyle bir yıllık bütçelenmiş satış bütçelenmiş üretim miktarları aşağıdaki gibidir:
miktarları yer almaktadır.
DÖNEMLER OCAK ŞUBAT
DÖNEMLER 1 2 3 4 Bütçelenmiş
100 400
Bütçelenmiş Üretim Miktarı
200 400 600 900
Satış Miktarı
İşletme her mamul için 4 kg hammadde
İşletme her dönem sonunda bir sonraki dönem kullanmaktadır. Ayrıca her ay sonunda bir
için bütçelediği satışların %10’u kadar bir stok sonraki ay için bütçelenen üretim miktarı için
miktarı elinde bulundurmak istemektedir. Bu kullanılacak hammadde miktarının %10'u kadar
bilgilere göre işletmenin üçüncü üç aylık dönem hammadde stoku bulundurmak istenmektedir.
itibariyle gerekli üretim miktarı kaç birimdir? Aralık ayı sonundaki hammadde stoku ise100
kg'dır. Hammaddenin kg alış fiyatı 1 TL olduğuna
göre, Ocak ayı için satın alınacak hammaddenin
maliyeti kaç TL dir?

6. Aşağıda bir üretim işletmesinin üçer aylık

dönemler itibariyle bir yıllık bütçelenmiş direkt
isçilik saatleri yer almaktadır:

DÖNEMLER 1 2 3 4
Bütçelenmiş
120 113
Direkt İşçilik 1080 1100
0 0
Saatleri

İşletmede direkt isçilik saati başına 3 TL değişken

genel üretim gideri meydana gelmekte ve 3.200
TL tutan sabit genel üretim giderleri ise
dönemlere eşit olarak dağıtılmaktadır. Bu
bilgilere göre, işletmenin dördüncü dönem
bütçelenmiş toplam genel üretim giderleri tutarı
kaç TL’dir?

16
 BÖLÜM 08 – BÜTÇE SAPMALARI

1. Fiili – Standart Maliyet Ayırımı: Fiili maliyetler 3

gerçekte “olanı”, standart maliyetler ise “olması Mamul

2
gerekeni” gösterir. Fiili maliyetin saptanabilmesi Üretim Süreci
A Mamulü – B Mamulü
için, maliyete konu olayın meydana gelmiş olması A Mamulü
B Mamulü
veya işlemin yapılmış bulunması gereklidir. Oysa
standart maliyet ilke olarak, ilgili olay veya 1

İlk Madde
işlemden önce saptanır. Başka bir deyişle, fiili Malzeme
maliyet “geçmişe”, standart maliyet ise “geleceğe”
X hammaddesi
yöneliktir. Y hammaddesi
Z hammaddesi

2. Sapma Kavramı: Fiili maliyetler ile standart

maliyet arasındaki farka “sapma” adı verilir. Fiili
maliyet standart maliyetten fazla ise sapma
“olumsuz”, fiili maliyet standart maliyetin altında
ise, sapma “olumlu” olarak nitelendirilir.

STANDART MALİYETLERİN
HESAP PLANINDA İZLENMESİ Standart Fiili

71. DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ Ne kadar satabiliriz? Dönem sonunda depoda
Depoda mal var mı acaba? emniyet stoğu bulundursak
710. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri Süleyman nerede? mı acaba?
711. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Depoyu say bakalım.
712. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri Fiyat Farkı
713. D. İlk Madde ve Malzeme Giderleri Miktar
Farkı

72. DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ

720. D. İşçilik Giderleri
721. D. İşçilik Giderleri Yansıtma
722. D. İşçilik Giderleri Ücret Farkı
723. D. İşçilik Giderleri Süre (Zaman) Farkı

73. GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

730. Genel Üretim Giderleri
731. Genel Üretim Giderleri Yansıtma
732. Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkı
733. Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkı
734. Genel Üretim Giderleri Kapasite Farkı

17
 BÖLÜM 09 – GİDER DAĞITIMLARI

Mamul maliyetlerini oluşturan direkt ilk madde ve

malzeme giderleriyle, direkt işçilik giderleri dışında
kalan, üretimle ilgili diğer giderlere; “genel üretim
giderleri” diyoruz. Bu giderler; endirekt ilk madde ve
malzeme giderleri, endirekt işçilik giderleri ve üretime
“doğrudan doğruya” yüklenilemeyen diğer üretim
giderlerini kapsar. Ortak üretim giderleri de denilen
bu giderler her üretim işletmesinin “üretim ilişkisine”
göre çeşitli farklılıklar gösterebilir. Çokça
karşılaşabileceğimiz genel üretim giderlerinden
bazılarını şöylece sıralayabiliriz:

- Endirekt ilk madde ve malzeme giderleri
- Endirekt işçilik giderleri
- Üretimde kullanılan sabit değer amortisman
giderleri
- Üretimde kullanılan sabit değerlerin, vergileri,
kiraları, harçları
- Enerji ve yakıt giderleri
- Aydınlatma, ısıtma ve havalandırma giderleri
- Tamir, bakım ve onarım giderleri
- Sosyal, sağlık, spor tesisleri yemekhane giderleri
dinlenme yerleri vb.
Görüldüğü gibi, genel üretim giderleri değişik
özellikteki çeşitli üretim giderlerinden oluşmaktadır.
Bu giderlerin mamullere dağıtımında seçilecek
“dağıtım ölçüsü” oldukça önemlidir. Bu ölçünün,
mamulle gider arasındaki ilişkiyi en iyi şekilde temsil
etmesi gerekir.
(Örneğin; ısıtma giderinin “alan genişliği” ölçüsüne
göre dağıtılması olumlu bir ilişkidir.)
GİDER YERLERİ: Gider yerleri, giderleri ayrı olarak
izlenen örgüt veya hesap birimleridir.
GİDER YERLERİNİN BÖLÜMLENMESİ: Gider yerleri,
giderlerin fonksiyonel bölümlenmesine ve Tekdüzen
Hesap Planına uygun şekilde, şu şekilde
gruplandırılabilir.
A- ÜRETİM GİDER YERLERİ
1. Esas Üretim Yerleri
2. Yardımcı Üretim Yerleri
3. Hizmet Yerleri
4. Üretim Yerleri Yönetim Gider Yerleri
B- DÖNEM GİDER YERLERİ
5. Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri
6. Pazarlama Satış ve Dağıtım Gider Yerleri
7. Genel Yönetim Gider Yerleri
8. Finansman Gider Yerleri

ÖZELLİKLERİ

1. Mamulle arasında direkt bir ilişki yoktur

2. Birbirinden çok farklı nitelikte çok farklı maliyet
unsurlarından oluşur
• Sabit
• Değişken
3. Bir kısmı zaman içinde düzensiz dağılım gösterir
• İkramiyeler
• İzin ve tatil ücretleri
• Isınma giderleri
4. Bir kısmının kesin tutarları ancak yılsonlarında
belirlenebilir.
• Bakım onarım giderleri
• Amortisman giderleri
5. Yıllık tutarı belli olan bazı GÜG’lerin imalata
yüklenmesi isteğe bağlıdır.

18
 BÖLÜM 09 – GİDER DAĞITIMLARI

GİDER DAĞITIM YÖNTEMLERİ

GÜG
I. DAĞITIM
(Heryere)

Yard. Hiz.
Gid. Yeri
II. DAĞITIM (Esaslara)
-Basit (Doğrudan) Dağıtım
Yard. Üret
- Kademeli Dağıtım
Gid. Yeri
- Matematiksel Dağıtım
- Standart (Planlı) Dağıtım
Esas. Üret - Karşılıklı (Turlamalı) Dağıtım
Gid. Yeri

III. DAĞITIM
(Mamullere)

MAMULLER

1) Birinci Dağıtım : Giderlerin gider yerlerine

dağıtımıdır
2) İkinci Dağıtım : Yardımcı üretim ve yardımcı
hizmet gider yerleri giderlerinin esas üretim
gider yerlerine dağıtılmasıdır.
3) Üçüncü Dağıtım : Esas üretim gider yerlerinde
toplanan giderlerin (maliyetlerin) üretilen
mamullere dağıtılmasıdır.

19

ESAS
ÜRETİM YERLERİ
İşletmenin ana faaliyet konusunu
oluşturan mamullerin üretimini
yapan bölümlerdir. Bazı
yapıtlarda işlem merkezleri
adıyla da anılan bu gider
yerlerine örnek olarak, bir iplik
fabrikasında “iplik”, “bobin”, ve
“büküm” bölümleri; kumaş
fabrikasında “dokuma”,
“beyazlatma”, “boyama” ve
“apreleme” bölümleri; bir ağaç
işleri ( mobilya ) fabrikasında “
kesim”. “ makine”, “montaj”, “
boya-cila” ve “ döşeme”
bölümleri sayılabilir.
ÜRETİM YERLERİ
YÖNETİM GİDER YERLERİ
Fabrikadaki çalışmaları yöneten
veya yönlendiren “ fabrika
müdürlüğü” , “ üretim planlama
bölümü” , vb. birimleri kapsar.
ÜRETİM GİDER
YERLERİ
BÖLÜM 09 – GİDER DAĞITIMLARI
YARDIMCI
ÜRETİM YERLERİ
Esas üretim yerlerinin
ve diğer birimlerin
faaliyetlerini
sürdürmeleri için gerekli
yan girdileri üreten “
elektrik santrali” , “buhar
“(kazan dairesi),
“basınçlı hava
(kompresör) dairesi”,
vb. birimleri kapsar.
HİZMET
YERLERİ
Diğer gider yerlerine
hizmet vermek üzere
kurulmuş “bakım ve
onarım servisi”, “
nakliye servisi “, “
personel taşıma
servisi”, “ laboratuar”, “
yemekhane” ve “
malzeme ambarı” gibi
birimlerdir.
20
ARAŞTIRMA VE
GELİŞTİRME
GİDER YERLERİ
Araştırma ve geliştirme
giderlerinin biriktirildiği gider
yerleridir. Genelde hesap
birimi olarak tek bir gider yeri
şeklinde karşımıza çıkar.
Ancak, araştırma ve
geliştirmeye büyük önem
vererek, örgüt yapısını buna
göre oluşturmuş
işletmelerde, örgüt birimleri
halinde birkaç gider yerini
kapsayabilir.
FİNANSMAN
GİDER YERLERİ
Finansman giderlerinin
biriktirildiği, genelde tek
hesap biriminden oluşur.
DÖNEM GİDER
YERLERİ
PAZARLAMA, SATIŞ
DAĞITIM
GİDER YERLERİ
Üretim sonrası
depolama, dağıtım vb,
faaliyetleri yürüten “
pazarlama bölümü” , “
satış mağazaları” ,
“mamul ambarı”,
nakliye servisi (
mamul)” ve “ satış
sonrası hizmet ( bakım)
servisi” gibi birimleri
kapsar.
GENEL YÖNETİM
GİDER YERLERİ
Genel yönetim
giderlerinin yapıldığı
yerlerdir. Örnek olarak “
genel müdürlük”, “
muhasebe bölümü”, “
hukuk müşavirliği” vb
birimler sayılabilir.
 BÖLÜM 10 – SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ

Belirli partiler halinde üretim yapan ve her partide SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİNDE
diğerlerinden oldukça farklı tür veya nitelikte KULLANILAN BELGELER
mamuller üreten işletmelerde, her bir mamul veya
mamul grubunun maliyetlerini ayrı ayrı saptayabilmek SİPARİŞ MALİYET KARTI: Üç ana bölümden oluşur.
için kullanılan bir yöntemdir. İnşaat, uçak, gemi,
makine, mobilya, konfeksiyon, döküm imalatı yapan 1.Başlık Bölümü: Üretim işletmesinin adı, sipariş
şirketler ve yayınevleri gibi büyük ve birbirinden ayrı numarası, stok için mi, sipariş için mi üretim yapıldığı,
birimler üreten işletmelerde, tür yada nitelikleri ve başlama ve bitiş tarihleri, mamul tipi ve adedi gibi
işlevleri müşteri tarafından belirlenen mamullerin bilgiler yer alır.
siparişi üzerine üretim yapan tüm şirketlerde
kullanılabilir. 2.Maliyet Unsurları Bölümü: Siparişe ait direkt ilk
madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim
TEMEL İLKELERİ maliyetleri, esas üretim maliyet yerleri itibariyle ayrı
1) Üretimine başlanan her bir sipariş için ayrı sipariş ayrı gösterilir.
kartı açılır ve bu kartlar numaralandırılır
2) Her bir sipariş emriyle ilgili direkt ilk madde ve 3.Maliyet Özeti Bölümü: Bu bölümde maliyet
malzeme ve direkt işçilik maliyetleri fiili tutarları ile analizlerine ve birim mamul maliyetlerinin
genel üretim maliyetleri ise tahmini tutarları ile hesaplanmasına yönelik bilgiler yer alır.
sipariş maliyet kartına işlenir.
3) Üretim maliyetlerinin muhasebeleştirilmesinde
her bir maliyet yeri için üretim hesabı açılır İLK MD. VE MALZ İLE İLGİLİ BELGELER:
4) Üretimi tamamlanan ürünlerin toplam maliyeti
için Mamul Stokları Hesabına borç, Yarı Mamul İlk madde ve malzeme giderlerinin sipariş maliyet
Üretim Hesabına alacak kaydı yapılır. kartına işlenebilmesi için “ilk madde ve malzeme istek
fişi” nden yararlanılır. Sipariş için ambardan çekilen ilk
SİPARİŞ MALİYET KARTI madde ve malzemeler ayrıca stok kartlarına da
Üretime Başlama Tarihi : …../…./201.. İş Parti No : … işlenmelidir.
Üretime Bitiş Tarihi : …../…./201.. Mamulün Adı: …
Üretime Alınan Miktar :
Üretimi Tamamlanan Miktar : İlk madde ve malzeme istek fişi kullanılarak yapılan
ESAS ÜRETİM işlemler şu şekilde sıralanabilir.
TUTARLAR YERLERİ
TOPLAM
AÇIKLAMALAR
10 11 12 1) Sipariş maliyet kartına direkt ilk madde ve
Direkt İlk Madde ve Malzeme Gid. malzeme maliyetleri işlenir
İstek Fiş Mal. Mal.
2) Stok kartlarında, üretime sevk edilen ilk madde ve
Tarih XX XX XX XX
No Kod. Miktarı XX XX XX XX malzeme kadar azalış gösterilir
10.3.13 22 06 200 3) İlk madde ve malzeme istek fişi özetleri
16.3.13 28 06 360
Direkt İlk Mad. Ve Mlz. Gid. Toplamı XX XX XX XX
düzenlenerek, haftalık, aylık ya da on günlük
yevmiye kayıtları yapılabilir.
Direkt İşçilik Gideri
XX XX XX XX
Çalışma Yapılan İşlem İŞÇİLİK İLE İLGİLİ BELGELER
Tarih XX XX XX XX
Kart No. İş Kodu Süresi

Direkt İşçilik Giderleri Toplamı XX XX XX XX İşçilik maliyetlerinin sipariş bazında izlenebilmesi için
Genel Üretim Giderleri işçi saat kartı, işçi çalışma kartı ve işçi çalışma kartı
Yükleme İş Birim
XX XX XX XX özetleri kullanılır.
Tarih İş Ölçümü XX XX XX XX
Oranı Sayısı
1)İşçi Saat Kartı: İşçinin işyerinde kaç saat çalıştığını
Genel Üretim Giderleri Toplamı XX XX XX XX
gösterir. Ücret bordrosu ve işçi çalışma kartlarının
Bu partide yapılan üretimin toplam maliyeti XX
Bu partide yapılan üretimin birim maliyeti XX hazırlanması için temel belge niteliğindedir.

2)İşçi Çalışma Kartı: Bir işçinin işletmede bulunduğu

süre içinde hangi maliyet yerinde, hangi işler için
çalıştığını, boşa geçen zamanlarını ve fazla mesaisini

21
 BÖLÜM 10 – SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ

gösterir. Sipariş maliyet kartına direkt işçilik Yükleme Oranının Belirlenebilmesi İçin:
maliyetlerinin kayıtlanabilmesi ve işçi çalışma kartı 1) İşletmede genel üretim maliyetlerinin neler
özetinin hazırlanması için kullanılır. olduğunu tek tek belirlenmesi gerekir.
2) Genel üretim maliyetlerinin gelecek yıl
3)İşçi Çalışma Kartı Özeti: Haftalık, on günlük ya da gerçekleşeceği tahmin edilen tutarları
bir aylık gibi belirli dönemlerde yevmiye kayıtlarının bulunmalıdır
yapılması amacıyla kullanılır. 3) Genel üretim maliyetlerini mamullere
yüklemede mantıklı, pratik ve ölçülebilir dağıtım
anahtarı tespit edilmelidir.
GENEL ÜRETİM MALİYETLERİNİN SİPARİŞLERE
TAHMİNİ OLARAK YÜKLENMESİ G.Ü. G. Bütçelenen Genel Üretim
Yükleme Maliyeti
İşletmeler ürettikleri mamullerin maliyetini dönem Oranı Bütçelenen Faaliyet Hacmi
sonu gelmeden belirlemek için direkt ilk madde ve
malzeme, direkt işçilik giderleri dışında genel üretim
Küçük işletmelerde genel üretim maliyetlerinin
maliyetlerini de hesaplamak zorundadır.
üretime yüklenmesinde tek bir yükleme oranı
Ancak;
genellikle yeterli olabilir.
• Genel üretim maliyetleri ile mamuller
Orta büyüklükteki işletmelerde bazı bölümler emek
arasında doğrudan doğruya ilişki
yoğun iken bazı bölümler sermaye yoğun olabilir. Bu
kurulamaması
takdirde emek yoğun bölümlerde direkt işçilik saati,
sermaye yoğun bölümlerde ise makine saati ölçüsü
• Genel üretim maliyetlerinin birbirinden
temel alınarak genel üretim maliyetlerini dağıtımı
farklı birçok giderden oluşması
yapılır.
Belli büyüklüğe ulaşan işletmelerde tek yükleme
• Bazı genel üretim maliyetlerinin mevsimsel ölçüsü kullanmak, mamul maliyetlerinin sağlıklı
değişikliklerden etkilenerek düzensiz hesaplanmasına engel olur. Bu nedenle yapılan
gelişme göstermesi gibi nedenlerle mamul işlerle ilgili olarak birden fazla yükleme ölçüsü
maliyetleri belirlenirken genel üretim kullanılmalıdır.
maliyetleri tahmini tutarlar üzerinden
hesaplanır.

Genel Üretim Maliyetlerinin Mamullere Tahmini TAHMİNİ HS. FİİLİ HS. FARK HS.
Tutarlar İle Yüklenmesinin Yararları Şu Şekilde 711.DİMM
710.DİMM
712. DİMM FİYAT FARKI
Sıralanabilir: YANSITMA 713. DİMM MİKTAR FARKI
721.DİG 722.DİG ÜCRET FARKI
720. DİG
YANSITMA 723.DİG SÜRE FARKI
 Yıl içinde üretilen tüm mamullere aynı düzeyde 732.GÜG BÜTÇE FARKI
genel üretim maliyeti yüklenebilir. 731.GÜG
730.GÜG 733.GÜG VERİMLİLİK FARKI
YANSITMA
 İşletme sipariş teklifi aldığında, bu siparişin 734.GÜG KAPASİTE FARKI
maliyetlerini belirleyerek siparişe ilişkin fiyat 741.HÜG
740.HÜG 742.HÜG FARKI
verebilir. YANSITMA
751.ARGE
750.ARGE 752.ARGE FARKI
YANSITMA
Kısaca siparişin maliyetinin istenilen zamanda ve 761.PASADAĞ
doğru olarak belirlenebilmesi için genel üretim 760.PASADAĞ 762.PASADAĞ FARKI
YANSITMA
maliyetlerinin bütçelenen (tahmini) tutarlar 771.G.YÖN.G.
770.G.YÖN.G 772.GYG FARKI
üzerinden yüklenmesi gerekir. Bu yüklemeyi YANSITMA
yapmak için yükleme oranı (haddi) belirlenir. 781.FİNANS.
780. FİNANS. GİDERİ 782. FİN.GİD. FARKI
YANSITMA

Yükleme Oranı: Dağıtımı yapılacak genel üretim

maliyeti tutarının faaliyet hacmine bölünmesi
sonucunda elde edilen orandır.

22
 BÖLÜM 11 – İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ
DİREKT İLK MADDE ve MALZEME GİDERİ
 Mamulün esas yapısını oluşturan ve hangi mamul
için ne kadar kullanıldığı kolayca saptanabilen ilk
madde ve malzemenin maliyetidir
 Direkt ilk madde ve malzeme giderleri “doğrudan
doğruya” mamulün maliyetine yüklenirler.
 Üretimde kullanılmaları durumunda 710. Direkt
İlk Md. Mlz. Gid. Hs.’nın borcuna kaydedilirler.
 Elbise üretiminde kumaşın maliyeti
 Ayakkabı üretiminde derinin maliyeti
 Yoğurt üretiminde sütün maliyeti
 Halı üretiminde ipin maliyeti
 Ekmek üretiminde unun maliyeti
ENDİREKT İLK MADDE ve MALZEME GİDERİ
 Mamullerin esas yapısını oluşturmayan ancak
tamamlanabilmesi için gerekli olan, yardımcı
malzeme maliyeti ile işletme malzemesinin
maliyetinden oluşur.
 Hangi mamul ya da mamul grubu için ne kadar
kullanıldığı kolaylıkla tespit edilemeyen malzeme
maliyetleridir.
 Mamul maliyetlerine yüklenirken doğrudan
yüklenemeyen, dolaylı olarak dağıtım ölçüleri
aracılığıyla yüklenebilen maliyetlerdir.
 Üretimde kullanılmaları durumunda 730. Genel
Üretim Gid. Hs.’nın borcuna kaydedilirler.
a) Yardımcı Malzeme
Üretilen ürünün bünyesine girmekle beraber değer ve
miktar olarak ne kadar kullanıldığı tespit edilemeyen
ya da ekonomik olarak hesaplanması anlamlı olmayan
malzeme maliyetleridir.
 Elbise üretiminde astar ve ipin maliyeti
 Ekmek üretiminde tuzun maliyeti
b) İşletme Malzemesi
Üretilen ürünün bünyesine girmeyen ancak
işletmenin faaliyetlerinde kullanılan malzemelerdir.
 Temizlik Malzemeleri
 Kırtasiye Malzemeleri
 Makine Yağı
23
İLK MADDE VE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ
a) İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FİFO): Bu yöntemde ilk
alınan ilk madde ve malzeme, öncelikle üretime
gönderilir. Dolayısıyla bu yöntemde düşük maliyetli ilk
madde ve malzeme üretimde kullanılırken, maliyeti
yüksek olan ilk madde ve malzeme “stokta”
kalmaktadır. En yüksek Brüt Satış Karını veren
yöntemdir. İşletmenin vergi yükü artar.
b) Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LİFO): Son giren “ilk
madde ve malzemeden” başlamak üzere üretime
gönderilir. Dolayısıyla, maliyeti yüksek olan ilk madde
ve malzeme üretimde kullanılmakta, maliyeti düşük
olan stokta kalmaktadır. Bu yöntemde kar düşük
hesaplanır ve işletmenin vergi yükü azalır.
c) Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi: İşletme
aldığı her “ilk madde ve malzeme” den sonra
“ortalama maliyet” bulur. Üretime ilk madde ve
malzeme bu “ortalama maliyete” göre gönderilir.
Ortalama birim maliyetleri bulmak için; her defasında
kalan tutarı, kalan miktara bölmek yeterlidir. Böylece
dönem içindeki çıkışların maliyetindeki farklılıklar
önemli ölçüde giderilmiş olmaktadır.
d) Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi: Bu yöntemde
“ortalama birim maliyet” dönem sonunda bulunur.
Dönemin ilk madde ve malzeme giriş maliyetleri
toplamı; dönem içindeki giren toplam miktara
bölünmek suretiyle “birim ortalama maliyet”
saptanır. Dönem içinde ilk madde ve malzemelerin
tamamı bu maliyet üzerinden üretime gönderilir.
Bu yöntemlerin dışında,
 Gerçek Parti Maliyet Yöntemi (Has Maliyet)
 İlk Gelecek olan İlk Çıkar Yöntemi (NİFO)
 En yüksek Fiyatlı İlk Çıkar Yöntemi (HİFO)
 Yenileme Maliyeti Yöntemi (Piyasa Fiyatı)
 Standart Maliyet Yöntemi
 Güvenlik Stoklarını Dikkate Alan Değerleme
Yöntemi
 Piyasa Fiyatı ve Alış Maliyetinden Düşük Olanı ile
Değerleme Yöntemi
 M UHASEBE

TAR AMA SORUL ARI

 TARAMA 01 – TEMEL KAVRAMLAR

1. İşletmenin faaliyetini ve varlığını sürdürebilmesi 5. Aşağıdakilerden hangisi harcamanın oluşmasına

ve bir ekonomik yarar elde edebilmesi için belirli bir örnektir?
bir dönemde kullandığı ve tükettiği girdilerin, A) İlk madde ve malzemenin imalata verilmesi
faydası tükenmiş maliyetlerin hasılattan düşülen B) Üretimi tamamlanan mamullerin, mamul
kısmına ne ad verilir? ambarına gönderilmesi
A) Brüt satış karı C) İlk madde ve malzeme satın alınması
B) Harcama D) Mamullerin satılması
C) Gider E) İmalata verilen malzemenin kaydedilmesi
D) Maliyet
E) Zarar

2. Belirli bir dönemde işletme faaliyetlerinin 6. Bir üretim işletmesinde üretim maliyetlerinin
sürdürülmesi ve bir gelir elde edilmesi dışında, gidere dönüştüğü nokta aşağıdakilerden
arızi iş ve olaylardan iş ve olaylardan dolayı hangisidir?
kullanılan veya tüketilen varlıkların hasılattan A) Doğal afet sonucu mamullerin satış değerinin
düşülen, yararı tükenmiş maliyetlerine ne ad kalmaması
verilir? B) Mamullerin satılması
A) Maliyet C) İlk maddeye malzemenin satılması
B) Zarar D) Satıcıya olan borcun ödenmesi
C) Harcama E) İlk madde ve malzemenin üretimde
D) Ödeme kullanılması
E) Gider

3. Bir mamulden, fayda ve hizmet sağlanması veya 7. Bir üretim işletmesinde “maliyet” ne zaman
herhangi bir edim karşılığı olmaksızın ortaya oluşur?
çıkan bir yükümlülük nedeniyle yapılan ödeme A) İlk madde ve malzeme satın alındığında
ve borçlanmalara ne ad verilir? B) Üretimi tamamlanan mamuller satıldığında
A) Tahakkuk C) Üretimi tamamlanan mamuller ambara
B) Harcama gönderildiğinde
C) Gider D) İlk madde ve malzeme üretime verildiğinde
D) Maliyet E) Üretimi tamamlanan yarı mamuller
E) Zarar tamamlandığında

4. Herhangi bir malı veya hizmeti, kullanıldığı veya 8. Ortaya çıkmalarıyla beraber işletmeye bir yarar
satıldığı yerde elde edebilmek için doğrudan sağlamayan tüketimlere ne ad verilir?
doğruya ve dolaylı olarak yapılan toplam A) Maliyet
harcamalara ne ad verilir? B) Gider
A) Ödeme C) Zarar
B) Maliyet D) Harcama
C) Zarar E) Tükenmiş Maliyet
D) Gider
E) Fire

1
 TARAMA 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER
1. K işletmesinin üretim kapasitesi 10.000 birim olup,
Mart ayı üretim miktarı 7.500 adettir. İşletmenin
aynı döneme ilişkin brüt satışları toplamı 11.500
TL, satış indirimleri 1.000 TL’dir. İşletme
maliyetlerini “Değişken Maliyet Yöntemi” ‘ne göre
hesapladığında 4.500 TL, “Tam Maliyet Yöntemi”
‘ne göre hesapladığında ise 8.500 TL olarak tespit
etmiştir. Bu bilgilere göre “Normal Maliyet
Yöntemi” ‘ne göre işletmenin Brüt Satış Karı kaç
TL’dir?
A) 5 000 TL
B) 4 000 TL
C) 3 000 TL
D) 2 000 TL
E) 1 000 TL
2. D işletmesi tek bir üretim noktasında tek bir
mamul üretimi gerçekleştirmekte olup, yılık
ortalama üretim kapasitesi 6000 birimdir.
İşletmede Ekim döneminde 400 adet E mamulü
üretilmiş ve direkt ilk madde malzeme gideri
olarak 5000 TL maliyete katlanılmıştır. İşletmenin
değişken maliyet yöntemine göre üretim
maliyetleri 20.000 TL, tam maliyet yöntemine göre
ise 24.000 TL’dir. Bu bilgilere göre “Normal
Maliyet” yöntemine göre işletmenin toplam
üretim maliyeti kaç TL’dir?
A) 19 000 TL
B) 21 000 TL
C) 23 200 TL
D) 24 500 TL
E) 25 000 TL
2
3. L işletmesinin Eylül ayı üretim miktarı 6000 adettir.
İşletme maliyetlerini “Tam Maliyet Yöntemi” ‘ne
göre hesapladığında birim üretim maliyeti 8,00 TL,
“Değişken Maliyet Yöntemi”’ni kullanarak
hesapladığında ise birim maliyetleri 6,00 TL olarak
gerçekleşmektedir. Bu bilgilere işletmenin sabit
GÜG gideri tutarı kaç TL’dir?
A) 12 000 TL
B) 24 000 TL
C) 36 000 TL
D) 48 000 TL
E) 60 000 TL
4. E işletmesinin yıllık üretim kapasitesi 60.000
birimdir. İşletme Şubat ayında 4000 adet ürünün
üretimini tamamlamış ve 12000 TL malzeme
gideri, 16.000 TL işçilik gideri, 8.000 TL değişken
GÜG gideri, 10.000 TL de sabit GÜG giderine
katlanmıştır. Bu bilgilere göre işletmenin “Normal
Maliyet Yöntemi” ‘ne göre birim maliyeti kaç
TL’dir?
A) 7,20 TL
B) 8,80 TL
C) 9,00 TL
D) 11,00 TL
E) 11,50 TL
 TARAMA 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

5. F işletmesinin Nisan ayı üretim miktarı 10.000 7. ETZ işletmesi Ocak ayında 600 adet mamulün
adettir. İşletmenin dönem içinde gerçekleşen üretimini tamamlamıştır. Dönem başı ve dönem
üretim maliyetleri aşağıdaki gibidir: sonu yarı mamul stoğu bulunmayan işletmenin
aynı dönemde gerçekleşen maliyetleri çeşitli
Direkt İlk Madde Ve Mlz. Gideri : 25 000 TL sistemlere göre aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
Direkt İşçilik Gideri : 20 000 TL
Değişken Genel Üretim Gid. : 10 000 TL  Asal Maliyet : 9 500 TL
Sabit Genel Üretim Gideri : 20 000 TL  Değişken Maliyet : 12 000 TL
 Normal Maliyet : 13 600 TL
“Normal Maliyet Yöntemi”’ne göre birim maliyeti  Tam Maliyet : 16 000 TL
6 TL olduğuna göre işletmenin Nisan ayı kapasite
kullanım oranı kaçtır? Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin üretim
A) 0,25 kapasitesi kaç birimdir?
B) 0,30 A) 600 birim
C) 0,40 B) 900 birim
D) 0,50 C) 1200 birim
E) 0,60 D) 1500 birim
E) 1800 birim

6. K işletmesi üretim maliyetlerini aşağıdaki 8. ZTE işletmesinin Ocak üretim maliyetleri Değişken
hesaplama yöntemlerine göre belirlediğinde Maliyet yöntemine göre 30.000 TL, Tam Maliyet
birbirinden farklı maliyet bilgilerine ulaşmaktadır. yöntemine göre ise 40.000 TL olarak
hesaplanmıştır. Normal Maliyet yöntemine göre
Değişken Maliyet Yöntemi : 62 000 TL maliyetleri 36.000 TL olarak hesaplanan
Normal Maliyet Yöntemi : 71 000 TL işletmenin kapasite sapması tutarı kaç TL’dir?
Tam Maliyet Yöntemi : 80 000 TL A) 6000 TL
B) 4000 TL
Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin dönem içinde C) 10 000 TL
gerçekleştirdiği kapasite kullanım oranı yüzde D) 36 000 TL
kaçtır? E) 34 000 TL
A) 20
B) 30
C) 40
D) 50
E) 55

3
 TARAMA 02 – KAPSAMINA GÖRE MALİYETLER

9. T işletmesinin “Değişken Maliyet Yöntemi”’ne göre 11.Kapasite kullanım oranı %50 olan bir işletmede
üretim maliyetleri 35.000 TL, “Normal Maliyet maliyet döneminde 1.000 adet mamul üretilmiştir.
Yöntemi”’ne göre 45.000 TL olarak hesaplanmıştır. Mamul birim maliyeti tam maliyet yöntemine göre
Kapasite kullanım oranı %40 olan işletmede 18 ₺, değişken maliyet yöntemine göre 16 ₺
kapasite sapması tutarı kaç TL’dir? hesaplanmıştır. Normal maliyet yöntemine göre
A) 14 000 TL mamul birim maliyeti kaç ₺’dir?
B) 15 000 TL A) 13
C) 18 000 TL B) 15
D) 21 000 TL C) 17
E) 27 000 TL D) 19
E) 21

10.M işletmesi Ekim ayı içerisinde 10.000 adet

mamulün üretimini gerçekleştirmiş ve tamamını
satmıştır. İşletmenin aynı döneme ilişkin satış ve
maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:

Direkt İlk Md. ve Mlz. Gideri : 8 000 TL

Direkt İşçilik Gideri : 7 000 TL
Genel Üretim Gideri : 9 000 TL
 Değişken : 3 000 TL
 Sabit : 6 000 TL
Pazarlama Satış ve Dağıtım Gid : 5 000 TL
 Değişken : 2 000 TL
 Sabit : 3 000 TL
Genel Yön. Gid. (tamamı sabit) : 4 000 TL
Satışlar : 30 000 TL

Değişken Maliyet yöntemine göre maliyetlerini

izleyen işletmenin Ekim dönemine ait net katkı
payı tutarı kaç TL’dir?
A) 6 000 TL
B) 9 000 TL
C) 10 000 TL
D) 12 000 TL
E) 18 000 TL

4
 TARAMA 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

1. Üretimi safhalar halinde gerçekleştiren T 3. M işletmesi safhalar halinde üretim

işletmesinin döneme ait üretim miktarları gerçekleştirmekte olup, birinci safhada
aşağıdaki gibidir: tamamlanıp devredilen ürün sayısı 40.000 adettir.
DBYM 5 000 br İşletme aynı dönemde 10.000 adet dönem sonu, 5
DSYM 8 000 br 000 adet ise dönem başı stoğuna sahiptir. Dönem
D. İçi Üretimine Başlanan 15 000 br sonu ve dönem başı yarı mamul stokları için
Üretimi Tamamlanan 12 000 br tamamlanma yüzdeleri ve üretim maliyetleri
aşağıdaki gibidir:
DİMM DİG GÜG Tamamlanma
DIMM DIG GÜG
DBYM Tam. Der. %80 %70 %50 Dereceleri
DSYM Tam. Der. %60 %40 %40 DB Yarı Mamul %40 %50 %60
DS Yarı Mamul %80 %70 %60
Bu bilgilere göre FİFO (İlk giren İlk Çıkar) Üretim Maliyetleri DIMM DIG GÜG
yöntemine göre Direkt İşçilik Gideri eşdeğer birim DBYM Maliyetleri 6 000 TL 7 500 TL 15 000TL
sayısı kaç adettir? Dönemin Üretim
A) 12 800 92 000 TL 89 000 TL 129 000TL
Maliyetleri
B) 11 700 Yukarıdaki bilgilere göre FİFO (İlk Giren İlk Çıkar)
C) 12 700 yöntemine göre DİMM eşdeğer birim maliyeti kaç
D) 15 200 TL’dir?
E) 16 800 A) 2,00 TL
B) 3,00 TL
C) 3,50 TL
D) 4,00 TL
E) 4,50 TL

2. K işletmesi dönem içinde 50.000 adet mamul

üretimi tamamlamış olup, dönem sonu itibariyle
henüz 10.000 adet birimin üretimini
tamamlayamamıştır. İşletmede ortalama maliyet
yöntemine göre yapılan hesaplamada eşdeğer
mamul miktarları DİMM, DİG ve GÜG açısından
sırasıyla 58.000, 54.000 ve 57.500 adettir. Bu
bilgilere göre dönem sonu yarı mamullerin GÜG
açısından tamamlanma yüzdesi aşağıdakilerden
hangisidir?
A) %80
B) %74
C) %75
D) %20
E) %25
4. Üretim tek bir safhada gerçekleştiren Z işletmesi,
dönem içinde 12.000 adet mamulün üretimine
başlamıştır. DB yarı mamul stoğu bulunmayan
işletmenin DS yarı mamul stoğu 2.000 adettir.
İşletmede yarı mamul tamamlanma dereceleri
DİMM, DİG ve GÜG açısından sırasıyla %100, %50
ve %70 oranında gerçekleşmiştir. İşletmenin
dönem içinde katlandığı üretim maliyetleri
aşağıdaki gibidir:
 D. İlk Md. Mlz Gideri : 72 000 TL
 D. İşçilik Gideri : 55 000 TL
 G. Üretim Gideri : 45 600 TL
Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin ortalama
maliyet varsayımıyla direkt işçilik gideri
açısından eşdeğer birim maliyeti kaç TL’dir?
A) 15,00 TL
B) 11,00 TL
C) 6,00 TL
D) 5,00 TL
E) 4,00 TL

5
 TARAMA 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

5. Safha maliyeti sistemini İlk Giren İlk Çıkar (FİFO) 6. İşletme üretim maliyetlerinin hesaplanmasında
yöntemiyle birlikte uygulayan bir üretim evre maliyetleme sistemini kullanmaktadır. Ocak
işletmesinde, miktar hareketlerine ve yarı mamul dönemine ait miktar hareketleri ve direkt ilk
stoklarının tamamlanma derecelerine ilişkin madde ve malzeme giderlerine ait veriler aşağıda
bilgiler aşağıdaki gibidir: verilmiştir:
Tamamlanma Derecesi D. İlk Md. Mlz.
Miktar Miktar Tamamlanma
DİMM Şekillendirme
Hareketleri Derecesi
DBYM 20 000 ad ? ? DBYM (01 Ocak) 100 Br ?
Üretimine Üretimine Başlanan 600 Br
40 000 ad
Başlanan Ocak Ayı Üretimi
500 Br
Üretimi Tamamlanan
50 000 ad
Tamamlanan DSYM (31 Ocak) 200 Br %50
DSYM 10 000 ad %100 %40 DİMM Maliyeti
Maliyetler DBYM Maliyetleri 5 000 TL
DBYM Maliyetleri 12 000 TL 18 000 TL Dönemin Maliyetleri 56 000 TL
Dönemin Maliyetleri 108 000 TL 132 000 TL Bu dönem ilk giren ilk çıkar (FIFO) maliyet
İşletmenin mamullere ilişkin şekillendirme yöntemine göre direkt ilk madde ve malzeme
eşdeğer birim maliyeti 3 TL olduğuna göre giderleri açısından birim üretim maliyetinin 100 ₺
dönem başı yarı mamullerin şekillendirme olduğu belirlenmiştir. Buna göre, dönem başı yarı
açısından tamamlanma derecesi yüzde kaçtır? mamul stoklarının direkt ilk madde ve malzeme
A) 30 açısından tamamlanma derecesi yüzde kaçtır?
B) 40 A) 20
C) 45 B) 30
D) 50 C) 40
E) 60 D) 50
E) 60

7. Safha maliyet sisteminde, dönem başı yarı

mamul stoklarının, içinde bulunulan dönemde
üretimine başlanıp bitirildiğini varsayan yöntem
aşağıdakilerden hangisidir?
A) İlk giren ilk çıkar yöntemi
B) Son giren ilk çıkar yöntemi
C) Ortalama maliyet yöntemi
D) Standart maliyet yöntemi
E) Fiili maliyet yöntemi

6
 TARAMA 03 – SAFHA MALİYETİ SİSTEMİ

8. T işletmesi tek bir mamulün üretimini

gerçekleştirmekte olup, Haziran ayı üretim bilgileri
aşağıdaki gibidir:

Dönem başı yarı mamul miktarı : 5 000 adet

Dönem içinde üretime başlanan : 15 000 adet
Dönem içi üretimi tamamlanan : 16 000 adet
Dönem sonu yarı mamul miktar : 4 000 adet

Tamamlanma Dereceleri DBYM DSYM

Direkt İlk Md. Malzeme %100 %80
Direkt İşçilik Gideri %80 %60
Genel Üretim Gideri %70 %50

Yukarıdaki bilgilere göre “İlk Giren İlk Çıkar”

yöntemine göre işletmenin direkt işçilik gideri
açısından eşdeğer ürün miktarı kaç adettir?
A) 19 200
B) 18 400
C) 14 200
D) 14 500
E) 14 400

7
 TARAMA 04 – SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

1. K işletmesinin üretim dönemi ilişkin maliyet 3. F işletmesi stok hareketlerini aralıklı envanter
bilgileri aşağıdaki gibidir: yöntemine göre izlemekte olup, işletmeye ait
dönem içi stok hareketleri aşağıdaki gibidir:
DB İlk Madde Malzeme Stoğu 40 000 İlk Madde ve Yarı Mamul Mamul
DS İlk Madde ve Malzeme Stoğu 20 000 Malzeme
D. İçi İlk Madde ve Malzeme Alımı 160 000 DB Malz. 10 000 DBYM 14 000 DB Mamul 28 000
Direkt İşçilik Gideri 140 000 D. İçi Alış 70 000 DSYM --- DS Mamul 13 000
DB Yarı Mamul Stoğu 100 000 Alış Gideri 20 000
DS Yarı Mamul Stoğu 40 000 Alış İade 7 000
Endirekt İşçilik Gideri 25 000 Alış Iskonto 3 000
Fabrika Binası Amortismanı 30 000 DS Stok 40 000
Amortisman Gideri 80 000
(%75 Üretim, %25 Arge) Direkt işçilik giderleri 36 000 TL, genel üretim
Endirekt Malzeme Gideri 15 000 gideri ise 40 000 TL olan işletmenin Üretilen
DS Mamul Stoğu 50 000
Mamul Maliyeti kaç TL’dir?
Pazarlama, Satış Ve Dağıtım Gideri 60 000
A) 140 000 TL
B) 168 000 TL
DB mamul stoğu bulunmayan işletmede yukarıda
C) 155 000 TL
verilen bilgilere göre satılan mamullerin toplam
D) 126 000 TL
maliyeti kaç TL’dir?
E) 180 000 TL
A) 450 000
B) 460 000
C) 480 000
D) 510 000
E) 520 000

2. Bir üretim işletmesinde mayıs ayına ait üretim

maliyetleri aşağıdaki gibidir:
Direkt İlk Madde Malzeme Gideri : 70 000 TL
Endirekt Malzeme Gideri
Direkt İşçilik Gideri
Endirekt İşçilik Gideri
DS Yarı Mamul Stoğu
DB Mamul Stoğu
Satılan Mamul Maliyeti
DB yarı mamul stoğu olmayan işletmenin DS
Mamul stoğu kaç TL’dir?
A) 45 000
B) 35 000
C) 30 000
D) 47 000
E) 40 000
4. EF işletmesinin dönem içi üretim giderlerine ait
bilgiler aşağıdaki gibidir:
Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri : 20 000 TL
: 15 000 TL
Direkt İşçilik Gideri : 30 000 TL
: 40 000 TL
Genel Üretim Gideri : 40 000 TL
: 22 000 TL
Üretilen Mamul Maliyeti : 100 000 TL
: 32 000 TL
DB Mamul Maliyeti : 10 000 TL
: 35 000 TL
DS Mamul Maliyeti : 20 000 TL
: 120 000 TL
Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gideri : 25 000 TL
Satışlarını üretilen mamul maliyeti üzerinden %20
karlı olarak gerçekleştiren işletmenin satış
indirimleri tutarı 5000 TL’dir. Bu bilgilere göre
işletmenin Brüt Satış Karı veya Zararı tutarı kaç
TL’dir?
A) 20 000 TL zarar
B) 15 000 TL zarar
C) 15 000 TL kar
D) 25 000 TL kar
E) 30 000 TL kar

8
 TARAMA 04 – SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

5. M işletmesinin döneme ait üretim maliyetleri 7. T üretim işletmesinde Mayıs ayı üretim
aşağıdaki gibidir: maliyetlerine ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:

Dönem başı yarı mamul : 6 000 TL  D. İlk Md. Mlz. Gideri 22 000 TL
Dönem başı mamul : 3 000 TL  D. İşçilik Gideri 25 000 TL
D. içi malzeme alışları : 7 000 TL  DB Yarı Mamul 8 000 TL
Üretilen Mamul Maliyeti : 9 000 TL  DS Yarı Mamul 5 000 TL
Dönem Sonu Mamul : 2 000 TL  Üretilen Mamul Maliyeti 90 000 TL
Direkt İşçilik Gideri : 1 000 TL  Finansman Gideri 12 000 TL
 Fabrika Binası Sigortası 18 000 TL
Bu bilgilere işletmenin satılan mamul maliyeti kaç  Endirekt Malzeme Gideri 13 000 TL
TL’dir?  Makine Amortismanı ?
A) 15 000
B) 12 000 Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin makine
C) 10 000 amortismanı için katlanmış olduğu maliyet tutarı
D) 8 000 kaç TL’dir?
E) 6 000 A) 7 000
B) 8 000
C) 9 000
D) 10 000
E) 12 000

6. F işletmesi Mayıs ayında 10 000 birim mamulün

üretimini gerçekleştirmiş olup, aynı dönemde
tamamını satmıştır. DB Mamul stoğu 8. Maliyet döneminde 1.000 birim üretim yapmış bir
bulunmayan işletmenin Mayıs ayına ait üretim işletmenin gelir tablosu ile satışların maliyeti
maliyetleri aşağıdaki gibidir: tablosundan alınan bazı bilgiler aşağıda verilmiştir:
- DB Yarı Mamul Maliyeti : 8 000 TL Brüt Satışlar : 400.000 ₺
- DB İlk Md. Mlz. Maliyeti : 3 000 TL Mamul Stoklarında Değişim : 50.000 ₺
- Dönem içi ilk Md. Mlz. Alımı : 23 000 TL Brüt Satış Kârı : 70.000 ₺
- DS İlk Md. Mlz. Maliyeti : 4 000 TL Buna göre, birim üretim maliyeti kaç ₺’dir?
- DS Yarı Mamul Maliyeti : 3 000 TL A) 180
- Direkt İşçilik Maliyeti : 18 000 TL B) 230
- Endirekt İşçilik Maliyeti : 2 000 TL C) 280
- Bina Amortismanı : 13 000 TL D) 330
- Ar-ge Gideri : 11 000 TL E) 380
- Pazarlama Satış Dağıtım Gideri : 17 000 TL
Yukarıdaki bilgilere göre Mayıs ayına ait satılan
mamul maliyeti tutarı kaç TL’dir?
A) 60 000 TL
B) 55 000 TL
C) 63 000 TL
D) 58 000 TL
E) 55 000 TL

9
 TARAMA 04 – SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU

9. İşletmenin ürettiği X mamulü için ilgili dönemde

ortaya çıkan veriler aşağıda verilmiştir:

Dönemde Üretime Yüklenen Maliyet 30.000 ₺

Satılan Mamuller Maliyeti 30.000 ₺
Dönem Sonu Mamul Stok 10.000 ₺
Dönem Başı Mamul Stok 8.000 ₺
Dönem Başı Yarı Mamul Stok 5.000 ₺

Buna göre, dönem sonunda stoklarda kalan yarı

mamullerin maliyeti kaç ₺’dir?
A) 1.000
B) 2.000
C) 3.000
D) 4.000
E) 5.000

10
 TARAMA 05 – ORTAK ÜRÜNLER (BİRLEŞİK MALİYET)

Mamuller Üretim Miktarı Satış Değeri 3. D işletmesi toplamda 20.000 TL harcayarak

E 600 kg 30.000 ₺ birbirinden farklı 3 türde mamul üretimi
T 400 kg 24.000 ₺ gerçekleştirmiştir. Ortak maliyetlerin dağıtımında
Z 500 kg 36.000 ₺ “Fiziksel Ölçüler Yöntemi” ni kullanan işletmede
Ortak Maliyet 30 000 ₺ ortak maliyetlerin dağıtımına ilişkin bilgiler
1. Yukarıdaki bilgilere göre “Fiziksel Ölçüler aşağıdaki gibidir:
Yöntemi” ni kullanan bir işletmenin Z mamulüne
ait ortak maliyet tutarı kaç TL’dir? Ortak Maliyetten
Mamuller Miktar
A) 8 000 Düşen Pay
B) 10 000 E 1200 kg 6.000 ₺
C) 12 000 Z 1300 kg 6.500 ₺
D) 14 000 T ? ?
E) 15 000 Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin T mamulüne
ilişkin üretim miktarı kaç Kg’dır?
A) 1000 kg
B) 1100 kg
C) 1300 kg
D) 1400 kg
E) 1500 kg

2. Birlikte üretim sürecine tabi olan A,B ve C
mamullerine ilişkin toplam üretim maliyetinin
40.000 TL olduğu bir işletmede sırasıyla 300, 800
ve 900 adet mamul üretimi gerçekleştirilmiştir.
Fiziksel ölçüler yönetimine göre maliyetlerin
dağıtımını gerçekleştiren işletmede B mamulüne
ait ortak maliyet tutarı kaç TL’dir?
A) 6 000 TL
B) 12 000 TL
C) 15 000 TL
D) 16 000 TL
E) 18 000 TL
4. Ortak maliyetlerini üretim miktarı yöntemine göre
dağıtan ve A, B, C isimli üç tip ana mamul üreten
bir işletmede maliyet dönemi sonunda ortak
maliyet 120.000 ₺ olarak hesaplanmıştır.
Dönemde üretilen 2.000 adet A mamulü ortak
maliyetlerden 40.000 ₺, 1.000 adet üretilen B
mamulü ortak maliyetlerden 20.000 ₺ pay
almaktadır. Buna göre, C mamulünün üretim
miktarı kaç birimdir?
A) 3.000
B) 4.000
C) 5.000
D) 6.000
E) 7.000

11
 TARAMA 05 – ORTAK ÜRÜNLER (BİRLEŞİK MALİYET)

5. Z işletmesi birlikte üretime tabi tuttuğu A, B ve C 7. Üç farklı türde ürünün üretimini birlikte
ürünleri için ayrım noktasına kadar 30.000 TL ortak gerçekleştiren A işletmesinin mamullere ilişkin
maliyete katlanmıştır. Üretilen ürünlere ilişkin satış ve maliyet bilgileri aşağıdaki gibidir:
birim satış tutarları ve üretim miktarları aşağıdaki Mamuller Satış Fiyatı (TL) Ek Gider (TL)
gibidir: X 30 000 5 000
Mamuller Miktar Birim Satış Y 10 000 2 000
(kg) Fiyatı (TL) Z 40 000 9 000
A 500 50 İşletmede katlanılan birleşik maliyet tutarı
B 1000 20 32.000 TL olduğuna göre “Net Satış Değeri”
C 1500 10 yöntemine göre X mamulüne düşen pay kaç
Ortak maliyetlerin mamullere dağıtımında “Satış TL’dir?
Değeri” yöntemini kullanan işletmenin A A) 4 000
mamulüne ait toplam maliyeti kaç TL’dir? B) 12 500
A) 5 000 C) 12 800
B) 7 500 D) 15 500
C) 10 000 E) 16 000
D) 12 500
E) 15 000

6. L işletmesinin üretim ve satış bilgileri aşağıdaki 8. B üretim işletmesinden birbirinden farklı türde
gibidir: ürünler bir arada üretilmekte olup, ayrım
Mamuller Miktar Satış Değeri noktasına kadar gerçekleşen maliyetler ile
M 200 kg 3.000 ₺ sonrasında oluşan üretim miktarı ve satış bilgileri
N 500 kg 5.000 ₺ aşağıdaki gibidir.
O 300 kg 4.000 ₺ Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri 40 000
İşletme üretim aşamasında 6.000 TL ortak Direkt İşçilik Gideri 30 000
maliyete katlanmış olup, maliyetlerinin Genel Üretim Gideri 50 000
dağıtımında “Satış Değeri” yöntemini
kullanmaktadır. Bu bilgilere göre işletmenin “N” Mamuller Üretim Satış Miktar Birim Satış
mamulüne ilişkin birim maliyeti kaç TL’dir? Miktar (ad) (ad) Fiyatı (TL)
A) 3,00 A 1000 800 80
B) 4,00 B 1500 700 40
C) 5,00 C 500 500 200
D) 6,00 Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin piyasa değeri
E) 7,50 yöntemine göre A mamulüne ait ortak maliyet
payı kaç TL’dir?
A) 40 000
B) 30 000
C) 50 000
D) 20 000
E) 60 000

12
 TARAMA 05 – ORTAK ÜRÜNLER (BİRLEŞİK MALİYET)

9. A işletmesin ortak üretim sonucu birbirinden farklı 10.Birlikte üretim sürecinde mamul üretimi
türde mamul üretimi gerçekleştirmektedir. gerçekleştiren T işletmesinin Şubat ayı üretimine
İşletmenin Haziran dönemine ilişkin ortak ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir:
maliyetleri 48.000 TL’dir. İşletme aynı dönemde Ortak Üretim Satış Ek
Mamul
birbirinden farklı türde üç ürün üretimi Maliyet Miktarı Değeri Giderler
gerçekleştirmiş olup, ürünlere ilişkin bilgiler A 500 kg 50 000 ₺ 7.000 ₺
aşağıdaki gibidir: 75.000 ₺ B 750 kg 180 000 ₺ 10.000 ₺
Satış Ek Ek Gider Sonrası C 250 kg 20 000 ₺ 8.000 ₺
Mamuller
Değeri Giderler Satış Hasılatı
Yukarıdaki bilgilere göre ortak maliyetin “Satış
F 32.000 ₺ 2.000 ₺ 35.000 ₺
Değeri Yöntemi” kullanılarak dağıtımında
T 16.000 ₺ 4.000 ₺ 22.000 ₺
aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
Z 48.000 ₺ 2.000 ₺ 55.000 ₺ A) A mamulüne ait ortak maliyet tutarı 15.000
İşletmenin ortak maliyetlerinin dağıtımında TL’dir.
“Satış Değeri Yöntemi” ni kullanması durumunda B) B mamulünün ek giderler dahil toplam
aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? maliyeti 64.000 TL olarak gerçekleşir.
A) Z mamulünün ortak maliyetten alacağı pay C) C mamulüne ait net satış hasılatı 12.000
24.000 TL’dir. TL’dir.
B) Z mamulü ek işlem sonrası satıldığında ek D) A mamulünün ek giderler dahil birim maliyet
olarak 5000 TL daha fazla satış karı elde tutarı 44 TL’dir.
edilmiş olur. E) C mamulüne satışından elde edilen toplam
C) Z mamulünün ek giderler dahil toplam kar 12.000 TL’dir.
maliyeti 26.000 TL’dir.
D) Z mamulü ek işlem öncesi satıldığında 22.000
TL satış karı elde edilir.
E) Z mamulüne ortak maliyetten düşün pay diğer
iki mamulün toplamına eşittir.

13
 TARAMA 06 – İŞÇİLİK MALİYETLERİ

1. Direkt işçilik niteliğinde iş yapan bir işçinin yıllık 5. D üretim işletmesinde X siparişinin
izin ücretleri ve ikramiyeleri aşağıdaki tamamlanması için 200 saat çalışılmış olup,
hesaplardan hangisi içinde izlenir? bunun 50 saatlik kısmı fazla mesai için
A) 770 Genel Yönetim Gideri gerçekleştirilmiştir. İşletmede fazla mesai
B) 720 Direkt İşçilik Gideri ödemeleri %60 zamlı olarak gerçekleştirilmekte
C) 730 Genel Üretim Gideri olup, yapılacak yevmiye kaydında
D) 740 Hizmet Üretim Gideri aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
E) 621 Satılan Mamul Maliyeti A) Genel üretim giderleri hesabı 300 TL
B) Direkt işçilik giderleri hesabı 2000 TL
C) Direkt işçilik giderleri hesabı 2300 TL
D) Genel üretim giderleri hesabı 800 TL
E) Direkt işçilik giderleri hesabı 2500 TL
2. Aşağıdakilerden hangisi endirekt işçilik
kapsamında ele alınmaz?
A) Ustabaşı ücretleri
B) İkramiyeler
C) Yıllık izin ücretleri 6. Y işletmesi makine bozulması sebebiyle geçen ay
D) Fazla mesai ücretinin zamlı kısmı gerçekleştiremediği üretim hacmini tamamlamak
E) Normal çalışma ücreti amacıyla Mart ayı içerisinde 300 saatlik fazla
mesai gerçekleştirmiştir. Saat ücretinin 15 TL
olduğu işletmede işçilere fazla mesai karşılığında
%50 ek ödeme yapılmaktadır. Bu bilgilere
yapılacak yevmiye kaydında aşağıdaki
3. Bir üretim işletmesinde işçinin hangi işler hesaplardan hangisi/hangilerinin kullanımı
üzerinde ne kadar çalıştığını gösteren belge doğrudur?
aşağıdakilerden hangisidir? A) Direkt işçilik gideri hs. 6750 TL borçlu
A) Sipariş Takip Formu B) Direkt işçilik gideri hs. 4500 TL borçlu
B) İşçi Ücret Bordrosu Genel üretim gideri hs. 2250 TL borçlu
C) İmza Defteri C) Genel üretim gideri hs. 6750 TL borçlu
D) İşçilik Puantaj Kartı D) Direkt işçilik gideri hs. 4500 TL borçlu
E) İşçi Çalışma Kartı Genel yönetim gideri hs. 2250 TL borçlu
E) Genel üretim gideri hs. 4500 TL borçlu

4. T işletmesi Y siparişinin üretimini 10 günde

tamamlamış olup, üretimde çalışan 6 işçiye
günlüğü 10’ar saatten 20 TL saat ücreti 7. Kapasite eksikliğini gidermek amacıyla yapılan
ödemektedir. Söz konusu çalışmanın günlük 2’şer fazla mesailerde işçilere ödenen ücretin kaydında
saatlik kısmı fazla mesai niteliğinde olup, %50 aşağıdaki hesaplardan hangisinin kullanımı
zamlı ödeme yapılmaktadır. Bu bilgilere göre doğrudur?
işletmenin Y siparişi ile ilgili işçilik maliyeti kaç A) Genel Yönetim Gideri
TL’dir? B) Direkt İşçilik Gideri
A) 2400 C) Genel Üretim Gideri
B) 9600 D) Direkt İşçilik Gideri + Genel Üretim Gideri
C) 12000 E) Direkt İşçilik Gideri + Genel Yönetim Gideri
D) 13200
E) 14400

14
 TARAMA 06 – İŞÇİLİK MALİYETLERİ

8. İşletmede üretime zorunlu olarak ara verilmesi
durumunda ortaya çıkan boşa geçen zamana
ilişkin katlanılan maliyetler aşağıdaki hesapların
hangisinde izlenir?
A) Genel Üretim Gideri
B) Direkt İşçilik Gideri
C) Çalışmayan Kısım Gider ve Zararı
D) Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar
E) Genel Yönetim Gideri
10.K işletmesi üçer aylık periyotlarla işçilerine
ikramiye ödemesi gerçekleştirmektedir.
İşletmede Mart ayı sonunda yapılan toplam
ödeme 30.000 TL olduğuna göre, aylık olarak
düzenlemesi gereken yevmiye kaydı
aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur?
A) Genel Üretim Gideri Hs. 10 000 TL alacaklı
B) Maliyet Gider Karşılığı Hs. 10.000 TL alacaklı
C) Gider Tahakkukları Hs. 10.000 TL alacaklı
D) Genel Üretim Gideri Hs. 30.000 TL borçlu
E) Genel Yönetim Gideri Hs. 10.000 TL borçlu

9. F işletmesi 2018 bütçe döneminde çalışanları için 11.L işletmesi bütçe dönemi başlangıcında tahmin
60.000 TL’lik yıllık izin ücreti hesaplamıştır. Bu edip ilgili hesaplara aktardığı yıllık izin ücretlerinin
bilgilere işletmenin izin ücretlerine ilişkin aylık tahmin edildiğinden fazla gerçekleştiğini yıl sonu
olarak düzenlemesi gereken yevmiye kaydı incelemeleri esnasında gözlemlemiş ve söz konusu
aşağıdakilerden hangisidir? düzeltme kaydını yapmıştır. Bu bilgilere göre
A) işletmenin yapması gereken yevmiye kaydında
730 Genel Üretim Gideri 5 000 aşağıdakilerden hangisinin kullanımı doğrudur?
A) Maliyet Gider Karşılığı Hs. Alacaklı
373. Maliyet Gider Karşılığı 5 000 B) Genel Yönetim Gideri Hs. Borçlu
B) C) Genel Üretim Gideri Hs. Borçlu
720 D. İşçilik Gideri 5 000 D) Çalışmayan Kısım Gider ve Zararı Hs. Borçlu
E) Direkt İşçilik Gideri Hs. Borçlu
373. Maliyet Gider Karşılığı 5 000
C)
373. Maliyet Gider Karşılığı 5 000

730. Genel Üretim Gideri 5 000

D)
730 Genel Üretim Gideri 5 000

381 Gider Tahakkukları 5 000

E)
770 Genel Yönetim Gideri 5 000

335. Personele Borçlar 5 000

15
 TARAMA 07 – BÜTÇELEME SÜRECİ

1. Standart maliyet yöntemini kullanan işletmenin 3. Standart maliyet yöntemine göre maliyetlerini
ürettiği mamullere ilişkin tahmini ve fiili maliyet izleyen bir işletmede dönem içinde gerçekleşmesi
bilgileri aşağıdaki gibidir: beklenen direkt işçilik giderleri 60.000 TL olup,
710 D.İlk Md. ve Mlz Gid. 9 500 TL dönem sonu işçi ödemelerinin 54.000 TL olarak
711 D. İlk Md. ve Mlz Gid. Yansıtma 11 000 TL gerçekleştiği tespit edilmiştir. İşletmenin dönem
720 D. İşçilik Gid. 8 000 TL içi üretim unsurlarına ilişkin bilgiler aşağıdaki
721 D. İşçilik Gid. Yansıtma 7 500 TL gibidir:
730 Genel Üretim Gideri 16 000 TL Yarı Mamul – Üretim Hs. 12 000 TL
731 Genel Üretim Gideri Yansıtma 14 000 TL Mamuller Hs. 18 000 TL
Yukarıdaki bilgilere işletmenin mamullere Satılan Mamul Maliyeti Hs. 30 000 TL
yüklenen eksik yada fazla yükleme tutarı kaç Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin dönem
TL’dir? sonunda ortaya çıkan farkın dağıtımında yapması
A) 500 TL fazla yükleme gereken yevmiye kaydında aşağıdaki bilgilerden
B) 1000 TL fazla yükleme hangisi doğrudur?
C) 1500 TL eksik yükleme A) Yarı mamuller hesabı 1200 TL borçlandırılır.
D) 1000 TL eksik yükleme B) Mamuller hesabı 3000 TL alacaklandırılır.
E) 500 TL eksik yükleme C) Satılan mamul maliyeti hesabı 3000 TL
borçlandırılır.
D) Yarı mamuller hesabı 1800 TL alacaklandırılır.
E) Mamuller hesabı 1800 TL alacaklandırılır.

2. Maliyetlerinin tahmini olarak üretime yükleyen 4. Maliyetlerini tahmini olarak üretime yükleyen K
işletmenin dönem içinde gerçekleşmesi beklenen işletmesinin tahmini ve fiili maliyet sonuçlarına
genel üretim giderleri 150.000 TL’dir. İşletmenin ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir:
dönem içindeki üretimine ilişkin bilgiler aşağıdaki Tahmini Fiili
gibidir: D. İlk Md. Mlz 20 000 TL 22 000 TL
Yarı Mamul – Üretim Hs. 100 000 TL D. İşçilik 18 000 TL 20 000 TL
Mamuller Hs. 50 000 TL G. Üretim Gid. 22 000 TL 24 000 TL
Satılan Mamul Maliyeti Hs. 350 000 TL İşletmenin aynı dönem içinde Mamuller hesabında
Dönem sonu itibariyle fiili genel üretim giderinin 20.000 TL olup, kalan tutar ise Satılan Mamul
200.000 TL olması durumunda, ortaya çıkan Maliyeti olarak kaydedilmiştir. DS yarı mamul
farkın dağıtımında Mamuller hesabına düşen pay stoğu bulunmayan işletmede ortaya çıkan farkın
kaç TL’dir? dağıtımında Satılan Mamul Maliyetine düşen pay
A) 5 000 kaç TL’dir?
B) 10 000 A) 1000
C) 15 000 B) 2000
D) 20 000 C) 3000
E) 35 000 D) 4000
E) 5000

16
 TARAMA 07 – BÜTÇELEME SÜRECİ

5. Standart maliyet yöntemine göre işletmenin 7. Standart maliyet yöntemini kullanan işletmenin
dönem içinde ortaya çıkan genel üretim gideri dönem içinde üretime yüklediği direkt ilk madde
yansıtma hesabı 10.000 TL olup, fiili genel üretim ve malzeme maliyetleri 42.000 TL’dir. İşletmede
gideri toplamı 12.000 TL olarak gerçekleşmiştir. dönem sonunda yapılan sayımda 48.000 TL
İşletmenin dönem içinde ortaya çıkan üretim malzeme kullanımı tespit edilmiş olup, söz konusu
maliyetleri ile dönem sonunda farkların dağıtımına farkın 8.000 TL’si olumsuz fiyat farkından, 2000
ilişkin yaptığı hesaplama aşağıdaki gibidir: TL’lik kısmı ise olumlu miktar farkından
Dönem Farkların kaynaklandığı anlaşılmıştır. Bu bilgileri göre
İçi Dağıtımı işletmenin yapması gereken yevmiye kaydında
Yarı Mamul – Üretim Hs. 7 000 TL 700 TL aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
Mamuller Hs. 5 000 TL 500 TL A)
Satılan Mamul Maliyeti Hs. ? TL 800 TL 710 D. İlk Md. Mlz. 48 000
Yukarıdaki bilgilere göre işletmenin dönem içinde 713 D. İlk Md. Mlz Miktar Farkı 2 000
gerçekleşen Satılan Mamul Maliyeti kaç TL’dir?
A) 2 000 711 D. İlk Md. Mlz. Yansıtma 42 000
B) 8 000 712 D. İlk Md. Mlz. Fiyat Farkı 8 000
C) 10 000 B)
D) 12 000 711 D. İlk Md. Mlz. Yansıtma 42 000
E) 20 000 712 D. İlk Md. Mlz Fiyat Farkı 8 000

710 D. İlk Md. Mlz. 48 000

713 D. İlk Md. Mlz. Miktar Farkı 2 000
C)
710 D. İlk Md. Mlz. 48 000

6. Standart maliyet yöntemine göre tahmini ve fiili 712 D. İlk Md. Mlz. Fiyat Farkı 6 000
maliyetler arasında ortaya çıkan farklar aşağıdaki 711 D. İlk Md. Mlz. Yansıtma 42 000
gibidir: D)
DİMM Miktar Farkı 1200 TL olumlu 711 D. İlk Md. Mlz. Yansıtma 42 000
DİMM Fiyat Farkı 900 TL olumsuz 712 D. İlk Md. Mlz Fiyat Farkı 6 000
DİG Süre Farkı 200 TL olumlu
DİG Ücret Farkı 700 TL olumsuz 710 D. İlk Md. Mlz. 48 000
GÜG Bütçe Farkı 800 TL olumsuz E)
GÜG Verimlilik Farkı 600 TL olumlu 711 D. İlk Md. Mlz. Yansıtma 48 000
GÜG Kapasite Farkı 400 TL olumlu 712 D. İlk Md. Mlz Fiyat Farkı 2 000
Yukarıdaki bilgilere aşağıdakilerden hangisi
doğrudur? 710 D. İlk Md. Mlz. 42 000
A) Direkt ilk madde ve malzeme toplam farkı 713 D. İlk Md. Mlz. Miktar Farkı 8 000
300 TL olumsuzdur.
B) Üretime yüklenen maliyetlerden kaynaklı
toplam fark 0(sıfır) TL’dir.
C) Ortaya çıkan farklar üretim hesabına ilave
edilerek kapatılır.
D) Genel üretim giderlerine ilişkin tahmini
maliyetler, gerçekleşen maliyetlerden 200 TL
daha düşüktür.
E) Ortaya çıkan farklar dönem kar yada zarar
hesabına aktarılarak kapatılır.

17
 TARAMA 07 – BÜTÇELEME SÜRECİ

8. Standart maliyet yöntemini kullanan bir 10.İşletme standart maliyet yöntemini kullanarak
işletmede tahmini maliyetlerin üretim hesabına mamul maliyetlerini hesaplamaktadır. Dönem
yüklenmesinde yapılması gereken ilk kayıtta sonunda ortaya çıkan fiili sonuçlara göre
aşağıdaki işlemlerden hangisi doğrudur? işletmenin oluşan farkları kaydetmesinde
A) Direkt ilk madde ve malzeme hesabı yapılacak kayıtta aşağıdakilerden hangisi
borçlandırılır. doğrudur?
B) Genel üretim giderleri yansıtma hesabı A) Ortaya çıkan farkın kaydında olumsuz farklar
borçlandırılır. alacaklı, olumlu farklar ise borçlandırılır.
C) Yarı mamul-üretim hesabı alacaklandırılır. B) Üretime tahmini olarak yüklenen yansıtma
D) Direkt işçilik giderleri yansıtma hesabı hesapları alacaklandırılarak kapatılır.
alacaklandırılır. C) Gerçekleşen fonksiyonel gider hesabı
E) Mamuller hebası borçlandırılır. borçlandırılıp, ilgili yansıtma hesabı ise
alacaklandırılarak kapatılır.
D) Ortaya çıkan farklar dönem kar veya zarar
hesabına aktarılır.
E) Olumlu farkların doğması durumunda söz
9. Standart maliyet yöntemini uygulayan bir konusu tutar, fark hesabının alacağına
işletmede maliyet dönemi sonunda bazı hesaplara aktarılır.
ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir:
GÜG Bütçe Farkları 12.000 ₺ Olumlu
GÜG Verimlilik Farkları 5.000 ₺ Olumlu
GÜG Kapasite Farkları 20.000 ₺ Olumsuz
Buna göre, yukarıdaki farkların kapatılmasına
ilişkin muhasebe kaydıyla ilgili aşağıdakilerden
hangisi doğrudur?
A) Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları hesabı
ve Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları
hesabı ALACAKLI, Genel Üretim Giderleri
Kapasite Farkları hesabı BORÇLU çalışır.
B) Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları hesabı
ve Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları
hesabı BORÇLU, Genel Üretim Giderleri
Kapasite Farkları hesabı ALACAKLI çalışır.
C) Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları hesabı
ALACAKLI, Genel Üretim Giderleri Verimlilik
Farkları hesabı ve Genel Üretim Giderleri
Kapasite Farkları hesabı BORÇLU çalışır.
D) Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları hesabı,
Genel Üretim Giderleri Verimlilik Farkları
hesabı ve Genel Üretim Giderleri Kapasite
Farkları hesabı ALACAKLI çalışır.
E) Genel Üretim Giderleri Bütçe Farkları hesabı
BORÇLU, Genel Üretim Giderleri Verimlilik
Farkları hesabı ve Genel Üretim Giderleri
Kapasite Farkları hesabı ALACAKLI çalışır.

18
 TARAMA 08 – BÜTÇE SAPMALARI

1. (Fiilî Süre - Standart Süre) x Standart Ücret 4. Maliyetlerini standart maliyet yöntemine göre
Standart maliyet sistemini uygulayan bir işletmede hesaplayan bir işletmede bütçe döneminin
kullanılan bu formül aşağıdakilerden hangisini başında standart işçilik süresinin 4000 saat olacağı
ifade eder? ve işçilere 12 TL ödeme yapılacağı hesaplanmıştır.
A) Ücret Sapması İşletmede üretim döneminde 200 adet mamulün
B) Süre sapması üretimi tamamlanmış olup, 6000 saat karşılığı
C) Verim sapması 66.000 TL ödeme yapılmıştır. Bu bilgilere göre
D) Miktar sapması işletmenin direkt işçilik gideri açısından ortaya
E) Bütçe sapması çıkan ücret farkı kaç TL’dir?
A) 6000 TL olumlu fark
B) 6000 olumsuz fark
C) 5000 TL olumsuz fark
D) 12000 TL olumlu fark
2. Aşağıdakilerden hangisi bütçe döneminde genel E) 12000 TL olumsuz fark
üretim gideri ile ilgili olarak ortaya çıkan
farklardan biridir?
A) Miktar Farkı
B) Ücret Farkı
C) Süre Farkı
D) Fiyat Farkı
E) Verimlilik Farkı

3. Standart maliyet yöntemine göre mamul
maliyetlerini saptayan K işletmesinde dönem
içinde 100 birim A mamulünün üretim
planlanmakta olup, standart birim fiyatın 8 TL
olacağı, birim başına da 50kg malzeme
kullanılacağını öngörmektedir. İşletme dönem
içinde 5500 kg malzeme kullanmış olup, 55.000 TL
ödeme yapmıştır. Bu bilgilere göre işletmenin
direkt ilk madde ve malzeme açısından miktar
sapması kaç TL’dir?
A) 3500
B) 4000
C) 4500
D) 5000
E) 5500
5. Standart maliyet yöntemini uygulayan G işletmesi
dönem içinde 500 adet mamulün üretimini
tamamlamış ve 5000 TL olumsuz miktar sapması
hesaplamıştır. İşletmede standart miktar 20 mt
olup, tahmini standart maliyeti 1000 TL/mt’dir. Bu
bilgilere göre birim başına kullandığı malzeme
miktarı kaç metredir?
A) 20 metre
B) 22 metre
C) 25 metre
D) 30 metre
E) 40 metre

19
 TARAMA 08 – BÜTÇE SAPMALARI

6. Maliyet hesaplamalarında standart maliyet

yöntemini uygulayan bir işletmenin A üretim
bölümünde tek bir Z mamulü üretilmekte olup, bu
mamule ilişkin standartlar 2015 yılı başında
aşağıdaki şekilde saptanmıştır.

D. İlk Md. ve Mlz. (300.TL/mt x 2 mt/adet)

A üretim bölümünün 2015 yılında 3000 adet

mamulün üretimini gerçekleştirmiş olup, ortaya
çıkan maliyetler ise aşağıdaki biçimde
gerçekleşmiştir.

Fiili Fiyat 350 TL

Fiili Miktar 4000 metre

Yukarıdaki bilgilere işletmenin Direkt İlk Madde

ve Malzeme gideri açısından ortaya çıkan Fiyat
Farkı kaç TL’dir?
A) 300.000 olumsuz sapma
B) 600.000 olumlu sapma
C) 500.000 olumsuz sapma
D) 300.000 olumlu sapma
E) 200.000 olumsuz sapma

20
 TARAMA 09 – GİDER DAĞITIMLARI

1. İşletmeye ait bazı bilgiler aşağıdaki gibidir: 3. Genel üretim giderlerini tahmini olarak mamullere
Yardımcı Esas yükleyen bir mobilya üretim işletmesinde faaliyet
Hizmet Gider Üretim Gider ölçüsü olarak direkt işçilik giderleri
Yerleri Yerleri kullanılmaktadır. İşletmede Mart ayında 100.000 ₺
Bakım Enerji Döküm Montaj direkt işçilik gideri için 500.000 ₺ genel üretim
I. Gider Dağıtımı gideri bütçelenmiştir. İşletmede yemek odası
31 500 28 000 xxx xxx takımları için Mart ayında 30.000 ₺ direkt işçilik
Toplamı
gideri gerçekleşmiştir. Buna göre, yemek odası
İşçi
Dağıtım 10 30 40 20 maliyetine yüklenecek genel üretim gideri tutarı
Sayısı
Anahtarı kaç ₺’dir?
m2 5 5 50 20
A) 30.000
İşletme II. gider dağıtım’ında “kademeli dağıtım
B) 100.000
Yöntemi”ni uygulamakta ve bakım bolumu dağıtım
C) 120.000
anahtarı olarak “işçi sayısını” kullanmaktadır. Bu
D) 150.000
bilgilere göre, bakım bölümünün montaj
E) 500.000
bölümüne yüklediği gider payı ne kadardır?
A) 14 000
B) 10 500
C) 9 000
D) 7 000
E) 6 300

2. Üretimini 3 esas üretim gider yeri ve 2 yardımcı

4. T işletmesi X nolu esas üretim gider yerinde AB(80
hizmet gider yerinde gerçekleştiren ZTE
adet) ve BC(20 adet) adlı iki adet mamul üretimi
işletmesinin genel üretim giderlerinin birinci
gerçekleştirmektedir. X bölümünde dönem içinde
dağıtım sonuçları ve yardımcı hizmet gider
gerçekleşen malzeme tüketimi 100.000 TL olup
yerlerinin hizmet dereceleri aşağıda verilmiştir:
bunun 80.000 TL’si AB mamulü için kalanı ise BC
mamulü için gerçekleşmiştir. Aynı dönemde
Kaynak Montaj Döküm Y.Hane Enerji işletmede ortaya çıkan direkt işçilik giderleri
Birinci toplamı 80.000 TL olup, genel üretim giderleri ise
10000 15000 18000 4000 3500
Dağıtım 120.000 TL olarak bütçelenmiştir. (AB mamulü için
İşçi Sayısı %20 %15 %35 - %30 600 saat, BC mamulü içinde 400 saat). Emek
yoğun üretim gerçekleştirilen işletmede işçilik ve
Kw/h %30 %40 %10 %20 -
genel üretim maliyetlerinin dağıtımından işçilik
İşletme yemekhane bölümünün gider dağıtım saatleri baz alınacaktır. Bu bilgilere göre
anahtarı olarak işçi sayısı, enerji bölümünün ise işletmede BC mamulünün birim maliyeti kaç
Kw/h birim ölçüsü baz alınacaktır. Bu bilgilere TL’dir?
göre ikinci dağıtımda “Matematiksel Dağıtım” A) 1250
yöntemini kullanan işletmede Yemekhane B) 2200
Bölümünün dağıtıma tabi gider tutarı kaç TL’dir? C) 2300
A) 4700 D) 2500
B) 5000 E) 5000
C) 1000
D) 1500
E) 4500

21
 TARAMA 09 – GİDER DAĞITIMLARI

5. F işletmesinde birbirinden farklı 3 tip mamul 7. M işletmesi X ve Y adlı iki esas üretim gider
üretimi gerçekleştirmekte olup, malzeme ve işçilik yerinde A, B ve C ürünlerini üretmektedir. X
maliyetleri mamuller itibariyle tek tek tespit bölümünde emek yoğun üretim
edilmektedir. Ancak işletmede gerçekleşen genel gerçekleştirilmekte ve genel üretim maliyetleri
üretim giderlerinin her bir mamul grubu için ne direkt işçilik saatleri (DİS )baz alınarak üretime
kadar gerçekleştiği tam olarak bilinmemektedir. yüklenmektedir. Y bölümünde ise teknoloji yoğun
İşletme bu amaçla genel üretim giderlerini, direkt üretim gerçekleştirilmekte olup, makine saatleri
ilk madde ve malzeme maliyetlerine göre baz alınmaktadır. İşletmede A, B ve C ürünlerine
dağıtmaktadır. Mamullere ilişkin bilgiler aşağıdaki ait üretim maliyetleri aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
gibidir:
X Esas Üretim Y Esas Üretim
Mamuller DİMM Gid. DİG Gid. Gider Yeri Gider Yeri
I. Tip Mamul 20 000 TL 60 000 TL A B C A B C
II. Tip Mamul 80 000 TL 30 000 TL D. İlk Md. ve 9000 8000 7000 5000 4000 6000
III. Tip Mamul 100 000 TL 10 000 TL Malz. Gid. TL TL TL TL TL TL
4000 7000 6000 6000 4000 2000
D. İşçilik Gid.
Yukarıdaki bilgilere göre ortaya çıkan 180.000 TL TL TL TL TL TL
TL’lik genel üretim giderinin dağıtımında III. Tip GÜG 20 000 TL 18 000 TL
mamule düşen pay kaç TL’dir?
A) 18 000
Direkt İşçilik Saati Makine Saati
B) 54 000
Dağıtım (DİS) (MS)
C) 72 000
Anahtarı 200 500 300 200 180 120
D) 90 000
DİS DİS DİS MS MS MS
E) 108 000
Yukarıdaki bilgilere göre X esas üretim
noktasında C mamulü için ortaya çıkan toplam
üretim maliyeti kaç TL’dir?
6. K işletmesi X ve Y adlı iki tip mamul üretimi
A) 31 320 TL
gerçekleştirmekte olup, üretim Kesim ve Dikim
B) 25 000 TL
bölümlerinden geçerek tamamlanmaktadır.
C) 19 000 TL
İşletmede ikinci dağıtım sonunda gider yerlerine
D) 17 000 TL
dağıtılan genel üretim gideri sırasıyla 60 000 TL, 80
E) 12 320 TL
000 TL olarak hesaplanmıştır. Kesim bölümünde
emek yoğun, dikim bölümünde ise teknoloji
yoğunluklu üretim gerçekleştiren işletmenin
döneme ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir.

D. İşçilik Makine
Saati (DİS) Saati (MS)
X Mamulü 180 DİS 100 MS
Y Mamulü 120 DİS 60 MS

Yukarıdaki bilgilere genel üretim giderlerinin

dağıtımında Y mamulüne düşen pay kaç TL’dir?
A) 54 000
B) 60 000
C) 66 000
D) 74 000
E) 86 000

22
 TARAMA 09 – GİDER DAĞITIMLARI

8. TZE işletmesi X ve Y esas üretim gider yerlerinde A

ve B adlı iki tür mamul üretimi
gerçekleştirmektedir. X gider yerinde ortaya çıkan
direkt ilk madde ve malzeme gideri 60.000 TL, Y
esas üretim gider yerinde ise 80.000 TL’dir. Direkt
işçilik gideri ise X esas üretim gider yerinde 50.000
TL, Y esas üretim gider yerinde 60.000 TL’dir.
Genel üretim giderleri iki gider yeri için toplamda
150.000 TL olarak gerçekleşmiştir. İşletmede esas
üretim gider yerleri itibariyle üretilen mamullere
ilişkin dağıtım oranları ve işçilik saatleri aşağıdaki
gibidir:

X Esas Üretim Y Esas Üretim

Mamuller Gider Yeri Gider Yeri
/ Giderler A B A B
Mamulü Mamulü Mamulü Mamulü
D. İlk Md.
Mlz. %60 %40 %50 %50
Gideri
D. İşçilik
%70 %30 %40 %60
Gideri
Direkt
200 300 100 400
İşçilik
DİS DİS DİS DİS
Saati

Genel üretim giderlerinin dağıtımında toplam

direkt işçilik saatlerini baz alan işletmenin X esas
üretim gider yerinde gerçekleşen A mamulüne
ait üretim maliyeti kaç TL’dir?
A) 79 000 TL
B) 101 000 TL
C) 84 000 TL
D) 136 000 TL
E) 180 000 TL

23
 TARAMA 10 – SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİ

1. Sipariş maliyet sistemini uygulayan bir 3. İşletmede 100 adetlik bir siparişin toplam maliyeti
işletmeden alınan bilgiler aşağıdaki gibidir: 10.000 ₺ olarak gerçekleşmiştir. Üretilen
mamullerden 10 adedinin kusurlu olduğu tespit
I. Sipariş II. Sipariş edilmiş ve söz konusu mamullerin kusurunun
DİMMG 100.000 50.000 giderilmesi için aşağıdaki maliyetlere katlanılarak
DİG 70.000 30.000 düzeltme yapılmıştır.
Direkt İşçilik Saati 10 20 Direkt İlk Md. Ve Mlz. Gideri 2 000 TL
Makine Saati 40 50 Direkt İşçilik Gideri 1 500 TL
GÜG Yükleme Genel Üretim Gideri 500 TL
Haddi 2.500 TL/DİS 500TL/MS Buna göre, düzeltme işlemi sonrası bu siparişe
ilişkin birim başına üretim maliyeti kaç ₺’lik artış
Yukarıdaki bilgilere göre I. ve II. Siparişin toplam göstermiştir?
GÜG kaç TL’dir? A) 10
A) 125.000 B) 30
B) 160.000 C) 40
C) 35.000 D) 100
D) 50.000 E) 140
E) 45.000

2. "D" Mamulü siparişi ile ilgili bazı bilgiler aşağıdaki 4. İşletme 100 adet (A) cinsi mamul üretmiş ve
gibidir. 50.000.TL maliyete katlanmıştır. Üretilen 100
Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri : 500.000 birim mamulün 10 biriminin kusurlu mamul
Direkt İşçilik Gideri : 150.000 olduğu belirlenmiştir. Bu kusurlu mamulleri
Sipariş Miktarı : 50.000 br sağlam mamul haline getirebilmek için birim
başına 1 000 lira ek maliyete katlanılmıştır. Bu
Genel üretim giderleri, siparişin maliyetine direkt bilgilere göre 10 adet kusurlu mamulün birim
işçilik giderlerinin % 200'ü oranında yüklenecektir. maliyetini bulunuz?
Bu bilgilere göre "D" mamulünün birim maliyeti A) 6 000
kaç TL'dir? B) 5 000
A) 19 C) 4 000
B) 10 D) 2 000
C) 20 E) 1 000
D) 18
E) 37,5

24
 TARAMA 11 – İLK MADDE VE MALZEME DEĞERLEME YÖNTEMLERİ

1. “M” Üretim İşletmesi nin üretmekte olduğu 4. EZT işletmesinin dönem başı itibariyle deposunda
kamyon için gerekli olan lastiklerle ilgili Nisan ayı 500 TL maliyetli 100 metrelik kumaş mevcudu
stok hareketleri aşağıdaki gibidir: vardır. İşletme dönem içinde 4800 TL’ye 800
Satın Alınan Kullanılan metre kumaş daha satın almıştır. İşletme bu
DB Stoku 800 adet x 60 TL/adet kumaşlardan 600 metresini üretime sevk etmiş ve
6 Nisan 200 adet x 65 TL/adet 50 adet gömlek üretimi gerçekleşmiştir. Bu
11 Nisan 900 adet bilgilere göre İlk Giren İlk Çıkar yöntemine göre
22 Nisan 900 adet x 69 TL/adet üretilen mamulün malzeme açısından birim
24 Nisan 500 adet maliyeti aşağıdakilerden hangisidir?
Bu bilgilere ve hareketli ortalama maliyet A) 72
yöntemine göre işletmenin üretimde kullandığı B) 70
lastiklerin maliyeti kaç TL dir? C) 96
A) 80.000 D) 48
B) 89.000 E) 60
C) 90.000
D) 93.000
E) 97.000

2. Fiyatların sürekli olarak yükseldiği piyasa
şartlarında dönem sonu stoklarının maliyetinin
yüksek, üretime verilen malzeme maliyetlerinin
ise düşük belirlenmesi istenmektedir.
Aşağıdakilerden hangisi bu amaçla kullanılacak
değerleme ölçüsüdür?
A) Tartılı Ortalama Maliyet Yöntemi
B) Gerçek Maliyet Yöntemi
C) Son Giren İlk Çıkar Yöntemi
D) İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi
E) Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi
5. Üretim için gereksinim duyulan ilk madde ve
malzemelerin stoklardan üretim hatlarına
çekilmesi ile ilgili olarak düzenlenmesi gereken
belge aşağıdakilerden hangisidir?
A) Stok Kartı
B) Fatura
C) Sevk İrsaliyesi
D) İlk Madde ve Malzeme Satın Alma İstek Fişi
E) İlk Madde ve Malzeme İstek Fişi

3. İşletmede Ocak ayı sonu itibariyle 2,00 TL/adet

üzerinden 4.000 adet A hammaddesi
bulunmaktadır. Şubat ayı içerisinde 2,50 TL den
2.000 adet daha A hammaddesi alınmıştır. Bu
alımdan sonra 5.000 adet A hammaddesi üretime
sevk edilmiştir. Bu bilgilere ve ilk giren ilk çıkar
yöntemine göre, üretime sevk edilen
hammaddenin maliyeti kaç TL dir?
A) 10 500
B) 11 000
C) 11 500
D) 12 000
E) 12 500

25
 CEVAP ANAHTARI

Konular / Sıra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Tarama 01 - Temel Kavramlar ve Tanımlar C B B B C B D C

Tarama 02 - Kapsamına Göre Maliyetler C C A D A D D B B C C
Tarama 03 - Safha Maliyeti Sistemi B C A D D C C E
Tarama 04 - Satışların Maliyeti Tablosu B C A D C A C C C
Tarama 05 - Ortak Ürünler B D E A D C B A D E
Tarama 06 - İşçilik Maliyetleri C E E D C B D C A B C
Tarama 07 - Bütçeleme Süreci D A E D B B B D B E
Tarama 08 - Bütçe Sapmaları B E B A C E
Tarama 09 - Gider Dağıtımları D B D E D A C B
Tarama 10 - Sipariş Maliyeti Sistemi D A C A
Tarama 11 - İlk Md. ve Mlz. Değ. Yöntemleri B D A B E

Değerli SMMM Adayı,

Maliyet muhasebesi ile ilgili olarak verilen bu sorular sınav analizlerine göre değerlendirilmiş olup, çıkması
muhtemel konular baz alınarak hazırlanmıştır. Maliyet Muhasebesi derslerine ilişkin tüm konuları
kapsamamaktadır. Bu bilgiler ışında değerlendirme yapmanızı önerir, başarılar dileriz…

Çıkmış Soruların Konulara Göre Dağılımı

2014- 2014- 2014- 2015- 2015- 2015- 2016- 2016- 2016- 2017- 2017- 2017- 2018-
Konu Başlıkları 01 02 03 01 02 03 01 02 03 01 02 03 01
TOPLAM

1 Bütçe Sapmaları 1 2 3 1 1 2 2 - 2 1 2 1 1 19
2 Giderlerin Dağıtımı 1 2 1 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 16
3 Kapsamına Göre Maliyetler 2 1 - 1 2 1 1 - 1 1 1 1 1 13
4 Satışların Maliyeti Tablosu - 1 1 1 - 2 1 1 1 1 1 - 2 12
5 Safha Maliyeti 1 1 1 1 1 1 1 - - 1 1 - 1 10
6 Başabaş Noktası 1 1 2 1 1 - 1 - - - - - - 7
7 Sipariş Maliyeti - - 1 2 - 2 - 1 - 1 - - 1 8
8 İşçilik Maliyetleri - - - - 1 - 1 1 1 - 1 2 - 7
9 Ortak Ürünler - - - - - - - 1 1 1 1 1 1 6
10 İlk Md. Mlz Değ. Yöntemleri - 1 - - 1 - - 1 - - - 2 - 5
11 Giderlerin Sınıflandırılması 2 1 - - 1 - - 1 - - - - - 5
12 Optimum Sipariş Miktarı 1 - - - - - - 1 1 - - - - 3
13 Maliyet Hesapları ve Kayıtları 1 - 1 - - - - - - 1 - - - 3
14 Temel Kavramlar - - - - 1 - - - - - - - - 1
15 Üretim Kayıpları - - - - - 1 - - - - - - - 1
Toplam 10 10 10 10 10 10 8 8 8 8 8 8 8 116

26