BÖLÜM 5

ALTERNATİFLERİN SEÇİLMESİ

5.1 Genel

Genellikle bütün mühendislik problemleri birden fazla bir yolla çözümlenebilir. Hemen hemen
bütün işletme kararları, birden fazla alternatif incelenerek alınır. Tek bir alternatifle yatırım
yapılması inşaat sektöründe söz konusu olamaz.
Mühendislik ekonomisi ayrıca alternatiflerin ekonomik neticeleri arasındaki farkı inceler.
Alternatiflerin ekonomik farklılıkları konsepti mühendislik ekonomisinin temelini ve en önemli
konusunu oluşturur.
Alternatif, bir tahmin meselesi değildir. Ekonomik analizlerde gerekli olan analizlerle ilgili
yöntemleri bilmek ve uygulama problemlerinde bu yöntemleri doğru kullanmaktır. Bir işin
teknik ve ekonomik yönü arttıkça, mühendisin oynayacağı yönetim rolü de artmaktadır.
Mühendislerin topladığı veriler ve yapacağı tavsiyelerle oluşacak olan teknik-ekonomik
analizler, pek çok kamu ve özel sektör yatırım kararlarının temelini oluşturacaktır.
Mühendislik ekonomisinde esas olan, daha önce de belirtildiği gibi, bir yatırımın gelecekteki
optimum getirisini verecek olan alternatifi birkaç alternatifi kıyaslamak suretiyle seçmektir.
Herhangi bir işletmenin belirli bir zaman dilimi için kısıtlı olan yatırım miktarı ile bir karar
alabilmesi için, yapacağı seçim ancak birbiri ile yarışabilecek yatırım fırsatları (alternatifleri)
arasından olabilecektir.
İnşaatla ilgili herhangi bir yapım kararında, yapılacak proje için belirli bir maliyet ayrılır
(bütçede); ve bütçedeki ayrılan ödenek çerçevesinde en iyi tasarım yapılmaya çalışılır. Esas
konu kaynakların en yararlı şekilde kullanımıdır. Buradaki kaynak kapitaldir. Önemle
belirtilmesi gereken şudur ki, alternatiflerden hiçbiri yatırım yapılacak kadar cazip değilse
yatırım yapmamak en iyi alternatiftir.
İnşaat mühendisleri para kaynağının kullanımı için diğer kaynak kullanımında gösterdikleri
dikkati göstermelidirler. Doğru ekonomiklik kararı mantıklı ve dikkatli seçilmiş bir alternatif
üzerinde karar vermektir. Doğru alternatifler doğru ekonomik hesaplara dayandırılmalıdır.
Firmalar çeşitli kaynakları transfer ederek ve şekillerini değiştirerek mal ve hizmet üretirler. Bu
sebeple sermayeyi akıllıca tedarik etmek ve en verimli yatırımlarda kullanmak firmaların başlıca
görevleridir.
Yatırımla ilgili harcamaların değerlemesinde mühendislik ekonomisi önemli rol oynar.
Mühendislik ekonomisi başlıca, firmanın faaliyetlerinin muhtelif cephelerinin geliştirilmesinde
ve büyütülmesinde alternatif bağımsız veya bağımlı, bağdaşmaz (mutually exclusive)
alternatif projelerin değerlendirilmesi ile ilgilenir.
Bağdaşmaz alternatiflerden maksat; bir amaç için birden fazla yapılabilir projenin bulunması
ve bunlardan birisi seçilince diğerlerinin gerçekleştirilmesinin mümkün olmadığı durumdur.
Yani, Karşılıklı Ayrık (Bağdaşmaz) terimi aynı ihtiyacı karşılayan bir grup alternatife
uygulanmakta ve alternatiflerden biri seçildiği zaman diğerinin reddedileceğini ifade
etmektedir.

Şekil 5.1 ve 5.2 ve 5.3’de sırasıyla çoklu bağdaşmaz alternatifler arasından seçim akış şeması,
alternatif tipleri ve bağdaşmaz alternatiflerin sınıflandırılması gösterilmiştir.
Şekil 5.1 Çoklu Bağdaşmaz Alternatifler Arasından Seçim Akış Şeması
(Kaynak: Pilcher, R.,1992)

Alternatif Tipleri

Bağdaşmaz Bağımlı Bağımsız

(mutually (dependent) (İndependent)
exclusive)

Şekil: 5.2 Alternatif Tipleri ve Sınıflandırma

 Bağdaşmaz
(mutually exclusive)

Gelir-Gider Nakit
Gelirler Eşit (Sabit)
Akışları Biliniyor
veya Bilinmiyor

Ekonomik Ekonomik Ömürleri Ekonomik Ekonomik Ömürleri

Ömürleri Eşit Eşit Değil Ömürleri Eşit Eşit Değil
[G1] [G2] [G3] [G4]

Varsayımlar Varsayımlar

Repeatability Repeatability
(Yenileme) (Yenileme)

Co-terminated Co-terminated
(Ortak Analiz Dönemi) (Ortak Analiz Dönemi)

Şekil: 5.3 Bağdaşmaz alternatiflerin sınıflandırılması

Karşılıklı bağdaşmaz alternatiflerin seçilmesinde NŞD, EDYM, NGD gibi eşdeğer kıymet
yöntemleri ve artımsal (karşılaştırmalı) İKO gibi getiri oranı yöntemleri ve karşılaştırmalı (F/M)
oranı yöntemi kullanılır. Bu yöntemler arasında ekonomik ömürleri farklı alternatiflerin
karşılaştırılmasında YEM ve/veya EDYM yöntemlerinin kullanılması tavsiye edilmektedir.
Karşılaştırmalı (F/M) oranı yöntemi Bölüm 7’de izah edilecektir.
Aşağıdaki tablo 5.1’de yukarıda bahsi geçen yöntemler için uygun karar alma yöntemleri
verilmiştir.

YÖNTEM KRİTER
NŞD* Eğer en azından KEMKO ile bir alternatif pozitif ise, en yüksek NŞD
değeri olan alternatif seçilir. Aksi halde “do-nothing” alternatifi seçilir.
NGD* Eğer en azından KEMKO ile bir alternatif pozitif ise, en yüksek NGD
değeri olan alternatif seçilir. Aksi halde “do-nothing” alternatifi seçilir.
YEM Eğer en azından KEMKO ile bir alternatif pozitif ise, en yüksek YEM
değeri olan alternatif seçilir. Aksi halde “do-nothing” alternatifi seçilir.
EDYM Eğer “do-nothing” bir alternatif değilse, KEMKO ile elde edilen en
düşük EDYM alternatifini seçiniz. Eğer KEMKO ile bütün EDYM
değerleri pozitif ve uygun ise “do-nothing” alternatifini seçiniz. Eğer
alternatiflerin hizmet ömürleri farklı ise EDYM alternatifi kullanılır.
 Karşılaştırmalı İKO 1. Projeleri en düşük ilk yatırım maliyetinden en yüksek ilk yatırım
maliyetine doğru projeleri listeleyiniz.
2. İKO < KEMKO olan projeleri elimine ediniz.
3. En düşük ilk yatırım maliyeti olan projeden en pahalı olan projeye
doğru giderek her artımsal yatırımı hesaplayınız.
• İKOYÜKSEK – DÜŞÜK < KEMKO ise “düşük ilk maliyetli” proje
“kabul” edilir “yüksek ilk maliyetli” proje reddedilir.
• İKOYÜKSEK – DÜŞÜK = KEMKO ise fark etmez
• İKOYÜKSEK – DÜŞÜK > KEMKO ise “yüksek ilk maliyetli” proje
seçilir ve “düşük ilk maliyetli” projeyi reddedilir.

Karşılaştırmalı (F/M) Bir savunan/meydan okuyan yaklaşımıyla ikili kıyaslama ile artımsal
(F/M) oranı analizi yapılır. Her kıyaslamada, artımsal (F/M) oranı > 1
çıkarsa en yüksek maliyet alternatifi (meydan okuyan) seçilir. Aksi
halde, düşük maliyet alternatifi seçilir (savunan). Bütün alternatifler
dikkate alınıncaya kadar devam edilir.

(*) Eğer ekonomik ömürleri (hizmet yılları) farklı ise ortak analiz periyodu seçilmelidir.

Artımsal İKO analizi hesaplamalarında hesap miktarını azaltmak için üç kısa yol vardır. Bunlar:
1. Eğer en azından bir diğer alternatif İKO ≥ KEMKO ise, “do-nothing” alternatifi elimine edilir.
2. İKO < KEMKO ise, “do-nothing” alternatifi olan herhangi bir alternatif elimine edilir.
3. Bir alternatif diğer bir alternatife dominant ise, üzerine dominans kurulan alternatif elimine
edilir. Mesela, eğer X’in ilk maliyeti ≥ Y’nin ilk maliyeti ise X, Y’ye dominanttır.
Aynı şekilde X’in İKO ≥ Y’nin İKO ise X, Y’ye dominanttır.

Artımsal (F/M) analizi için iki kısa yol şunlardır:

1. (F/M) < 1 olan her alternatif elimine edilir.
2. Başka bir alternatif tarafından üzerine dominans kurulan herhangi bir alternatif elimine edilir.
Eğer A’nın ilk maliyeti > B’nin ilk maliyeti ise A, B’ye dominanttır. Aynı şekilde A’nın (F/M) >
B’nin (F/M) oranı ise A, B’ye dominanttır.

Artımsal analiz adımları:

1. Alternatifleri en düşük ilk yatırım maliyetinden en yükseğe doğru sıralayınız.
2. “Do-nothing” alternatifi A0 “Şimdiki En İyi” Alternatif olsun.
3. Şimdi bir sonraki alternatifi dikkate alınız. (a = a + 1)
4. “Şimdiki en iyi” ve “bir önceki” alternatifin nakit akışını belirleyiniz.
5. “Şimdiki en iyi” ile “bir önceki” arasında karşılaştırmalı nakit akışını belirleyiniz.
6. NŞD, YEM, EDYM, NGD, İKO’nı sadece karşılaştırmalı nakit akışları için hesaplayınız.
7. Artımsal yatırım eğer NŞD, YEM veya NGD > 0 veya İKO > KEMKO olursa yeni “en iyi”
alternatif (a) alternatifi olur.
8. Eğer geriye hala alternatif kalmışsa Adım 3’e gidiniz.
9. Eğer bütün alternatifler dikkate alınmışsa “şimdiki en iyi” alternatifi “tercih edilen” alternatif
olarak seçiniz.

5.2 Alternatiflerin Seçilmesi

5.2.1 Bağdaşmaz Alternatifler

5.2.1.1 Gelirleri Eşit veya Bilinmeyen Ekonomik Ömürleri Eşit Alternatifler [G1]

Örnek: 5.1
Bir firma baskı makinesine ihtiyaç duymaktadır. Dört farklı alternatif baskı makinesi arasından
birisi seçilecektir. Makinelerin hurda değerleri bulunmamaktadır. KEMKO = %10 dur.
Makinelere ait maliyetler:

A B C D
İlk yatırım 6000 7600 12400 13000
Ekonomik ömür 5 yıl 5 yıl 5 yıl 5 yıl
Yıllık harcamaları:
Enerji 680 680 1200 1260
İşçilik 6600 6000 4200 3700
Bakım 400 450 650 500
Vergi ve Sigorta 120 152 248 260
 Toplam harcamalar: 7800 7282 6298 5720

Çözüm:

NŞD yöntemi ile:

A B C D
NŞD: İlk yatırım -6000 -7600 -12400 -13000
NŞD: Harcamalar(P/A, 10, 5) -29568 -27605 -23874 -21683
Toplam NŞD -35568 -35205 -36274 -34,683$
EDYM yöntemi ile:

A B C D
EDYM: İlk yatırım (A/P, 10, 5) -1583 -2005 -3271 -3429
EDYM: Harcamalar -7800 -7282 -6298 -5720
Toplam EDYM -9383 -9287 -9569 -9,149$

NGD yöntemi ile:

A B C D
NGD: İlk yatırım (F/P, 10, 5) -9663 -12240 -19970 -20937
NGD: Harcamalar(F/A, 10, 5) -47620 -44457 -38450 -34921
Toplam NGD -57283 -56697 -58420 -55,858$

İKO ile (Karşılaştırmalı, Artımlı Yaklaşım):

Alternatiflerin seçilmesinde Artımlı İKO Yaklaşımı kullanılmaktadır. Burada:

1- Alternatifler ilk yatırım bedellerine göre sıraya dizilir.
2- Alternatifler birbiriyle karşılaştırılarak İKO hesaplanır.

Örneğin, A→B karşılaştırılmasında;

İKO>KEMKO ise B daha kârlıdır ve A alternatifi elenir.
İKO<KEMKO ise A daha kârlıdır ve B alternatifi elenir.

A→B karşılaştırılmasında;
 ilk yatırım : 6000–7600=-1600
 yıllık harcama : 7800–7282=518
-1600+518(P/A, i*,5)=0
(P/A, i*,5)=3.1 buradan İKO=18.6% A alternatifi elenir.

A B C D
İlk yatırım 6000 7600 12400 13000
Toplam yıllık harcamalar 7800 7282 6298 5720
Ekonomik ömür 5 yıl 5 yıl 5 yıl 5 yıl

Ele alınan artım: A→B B→C B→D

 ilk yatırım 1600 4800 5400
 yıllık harcama 518 984 1562
İKO 18.6% 0.8% 13.6%
Artım onaylandı mı? Evet Hayır Evet
5.2.1.2 Gelirleri Eşit veya Bilinmeyen Ekonomik Ömürleri Farklı Alternatifler [G2]

Alternatiflerin ömürleri farklı olduğu takdirde; genellikle fiyat artışlarının hızlı, teçhizat
değişikliklerinin ve teknolojik gelişmenin yavaş olduğu durumlarda uzun ömürlü alternatifler;
teknolojik gelişmeler, fiyat indirimleri, hizmet (servis) lerdeki değişikliklerin vs. hızlı olduğu
durumlarda ise, daha kısa ömürlü alternatifler seçilmelidir. Yapılacak analizlerin durumuna
göre, uygun kabul edilecek bir analiz dönemi seçilir; mukayeseler ve kararlar bu dönem esas
alınarak yapılır.
Alternatiflerin ömürleri farklı olması halinde, en uygun analiz döneminin seçimi ve bu seçimi
yapmak için doğru tahmin yapılması, yöneticilere düşmektedir. Bu durumda:

1. Uygulamada, analiz döneminin ihtiyaç hissedilen yıl kadar (Proje süresi) seçilmesi (veya
belirlenmesi) daha gerçekçi olacaktır
2. Ömürleri farklı olan alternatiflerle ilgili problemleri çözebilmek için, alternatiflerin
ömürlerini mukayese edilebilir bir hale getirmek lazımdır. Bunun için de gelir ve
giderlerin mukayese edilebileceği ortak bir analiz dönemi tespit etmek gerekir.

5.2.1.2.1 Yenileme varsayımı (Repeatability Assumption)

Ekonomik ömürleri farklı olan alternatiflerin ortak çarpanı belirlenerek, söz konusu
alternatiflerin belirlenen ortak çarpan ekonomik ömür boyunca yenilendiği varsayılır.

NA=10 yıl; NB=15 yıl olması durumunda ortak çarpan 30 yıldır. Bu durumda;
A alternatifi 3 kez yenilenir.
B alternatifi 2 kez yenilenir.

Örnek: 5.2

Bir inşaat şirketinin, yeni aldığı ihalede kullanmak için paletli ekskavatöre ihtiyacı vardır.
Piyasada mevcut Daewoo ve Volvo marka ekskavatörlerin özellikleri şöyledir; Daewoo
ekskavatörün piyasa fiyatı 60.000 €, tahmini 10 yıllık ekonomik ömrü sonundaki hurda değeri
sıfır ve yıllık bakım masrafları 16.000 € dır. Volvo ekskavatörün piyasa fiyatı 200.000 €, tahmini
20 yıllık ekonomik ömrü sonundaki hurda değeri 50,000 € ve yıllık bakım masrafları 9.000 €
dır. KEMKO % 10 olduğu takdirde, şirket hangi ekskavatörü tercih edecektir?
Çözüm:

Her alternatifin analiz döneminin aynı olması gerektiği için, burada analiz dönemi olarak
alternatiflerin faydalı ömürlerinin ortak çarpanı (20 yıl) alınmıştır. Bu durumda, Daewoo
ekskavatörü bir defa yenilenecektir.

DAEWOO
0 10 20

16,000€/yıl
MARR % 10
60,000 60,000

50,000

VOLVO
0 20

9,000€/yıl MARR % 10

200,000

DAEWOO VOLVO
İlk Maliyet 60,000 200,000
=60,000(0.3855) X
10. yıl sonundaki =23,130
yenilemenin ŞD
X =50,000(0.1486)
20. yıl sonundaki Hurda =7,430
değerinin ŞD
=16,000(8.5136) =9,000(8.5136)
20 yıl süren ödemelerin ŞD =136,217.60 =76,622.4
Toplam maliyet: 219,347.6 € 269,192.4 €
SEÇİLİR

5.2.1.2.2 Ortak Analiz Dönemi Seçme (Co-terminated assumption)

Ekonomik ömürleri farklı olan alternatifler için ortak bir analiz dönemi (ekonomik ömür) tespit
edilerek karşılaştırmaları yapılır. Bu süre genellikle kısa ömürlü alternatifin ekonomik
ömrüdür. Ancak daha uzun ekonomik ömürlü alternatiflerin kalan değerlerinin (hurda değer,
salvage value, book value) hesaplanmalıdır.

Örnek: 5.3

Örnek 5.2’yi “Ortak Analiz Dönemi Varsayımı” (Co-terminated assumption) yöntemi ile çözümü:
Her alternatifin analiz döneminin aynı olması gerektiği için, burada ortak analiz dönemi olarak
kısa ekonomik ömür (10 yıl) alınmıştır. Bu durumda, Volvo ekskavatörünün 10. yıldaki kalan
değeri (BV10) hesaplanmalıdır.
Doğru Hat Yöntemine (DHY) göre Kalan Değer:

t  (P − S )
BVt = P −
n
Burada:
BVt : t inci yılsonunda hurda (kalan) değer
n : ekonomik ömür
P : ilk yatırım bedeli
S : ekonomik ömür sonunda hurda değer

 200000 − 50000 
BV10 = 200000 −    10 = 125 ,000 €
 20 

DAEWOO VOLVO

İlk Maliyet 60,000 200,000

=125,000(P/F, i, n)
10. yılsonundaki Kalan değerin ŞD 0 =125,000∙(0.3855)
=48,187.5

=16,000(P/A, i, n) =9,000(P/A, i, n)
10 yıl süren ödemelerin ŞD =16,000∙(6.1446) =9,000(6.1446)
=98,313.60 =55,301.4
Toplam maliyet: 158,313.6 € 207,113.9 €
Örnek: 5.4

İki bina projesi arasında tercih yapılacaktır. Hangi yapı projesi seçilmelidir?

M projesi N Projesi
İlk Yatırım 12,000 40,000
Ekonomik ömür 10 25
Hurda değer 0 10000
Yıllık Gider 2200 1000
KEMKO = %15

Çözüm:

1. NŞD ile çözüm (Yenileme Varsayımı):

Analiz dönemi olarak alternatiflerin faydalı ömürlerinin ortak çarpanı (50 yıl) alınmıştır.

Şimdiki Değer Analizi M projesi

İlk Yatırım 12,000
1. yenileme : 12,000(P/F,15,10) 2,966
2. yenileme : 12,000(P/F,15,20) 733
3. yenileme : 12,000(P/F,15,30) 181
4. yenileme : 12,000(P/F,15,40) 44
Yıllık Harcamalar: 2,200(P/A,15,50) 14,653
Toplam 30,577$

Şimdiki Değer Analizi N projesi

İlk Yatırım 40,000
1. yenileme : (40,000-10,000)(P/F,15,25) 911
Yıllık Harcamalar: 1,000(P/A,15,50) 6,661
Hurda değer : 10,000(P/F,15,50) 9
Toplam 47,563$

Sonuç: M projesi seçilir.

2. YEM ile çözüm:

Yıllık Eşdeğer Miktar (YEM) yönteminde, ekonomik ömürlerin farklı olması çözümü
etkilememektedir. Çünkü her bir nakit akışının Yıllık Eşdeğeri hesaplanmaktadır.

M projesi N Projesi
Harcamaların Yıllık Eşdeğeri
Yıllık Harcamalar 2,200 10,000
C.R. = (P-S)(A/P,i,N)+Si 2,391 6,141
Toplam 4,591$ 7,141$
SEÇİLİR

3. İKO yöntemi ile çözüm:

2 yolla çözülebilir:
Birinci yol her iki alternatifin nakit akış diyagramlarının şimdiki değerinin farkı alınarak sıfıra
eşitlenir. Bilinmeyen i* bulunur. Bu yöntemde yenileme varsayımını kullanmak gerekir.
İkinci yol her iki alternatifin nakit akış diyagramlarının yıllık eşdeğer miktarları hesaplanarak
birbirine eşitlenerek i* bulunur. Bu yöntemde ekonomik ömürlerin farklı olması dikkate
alınmadığından dolayı daha pratik bir yöntemdir.

12000(A/P,i*,10)+2200=40000(A/P,i*,25)-10000(A/F,i*,25)+1000

i*=%5 3754=3630 → =124

124 i*=5.5%
i*=%8 3988=4611 → =-623 8
5

i*<KEMKO N elenir M seçilir. -623

5.2.1.3 Gelir-Gider Nakit Akışları Bilinen ve Ekonomik Ömürleri Eşit Alternatifler
[G3]

Örnek: 5.5

İki yatırım projesi arasında tercih yapılacaktır. Hangi yapı projesi seçilmelidir?

Projelere ilişkin veriler

A projesi B Projesi
İlk Yatırım 10,000 13,500
Ekonomik ömür 5 5
Net Yıllık Gelir 3000 4000
KEMKO= % 10

Çözüm:

1. NŞD yöntemine göre

NŞDA=-10000+3000(P/A, 10, 5)=1,372$

NŞDB=-13500+4000(P/A, 10, 5)=1,663$  B projesi seçilir.

2. İKO yöntemine göre

A projesi için B projesi için

-10000+3000(P/A, i*, 5)=0 -13500+4000(P/A, i*, 5)=0
(P/A, i*, 5)=3.333 (P/A, i*, 5)=3.375
i*=15.2% i*=14.7%

B projesi elenir. A projesi seçilir

3. İKO Karşılaştırmalı (Artımlı) Yaklaşım:

A→B
 ilk yatırım : [(-10,000)-(-13,500)]=+3500
 yıllık gelir: 3,000-4,000=-1,000
3500-1000(P/A,i*,5) = 0
i*=13.2% > KEMKO  A projesi elenir. B projesi seçilir
 +NŞD
B

1500$

1000$ A

14.7

15.2
500$

0 %i

13.2
10 15
%i*

-NŞD

5.2.1.4 Gelir-Gider Nakit Akışları Bilinen ve Ekonomik Ömürleri Farklı Alternatifler

[G4]

Örnek: 5.6

Projelere ilişkin veriler

A projesi B Projesi
İlk Yatırım 3,500 5,000
Ekonomik ömür 4 8
Yıllık Gelir 1.900 2.500
Yıllık Gider 645 1.383
Hurda değer 0 0
KEMKO= % 10
Çözüm:

1. EDYM ile çözüm

A projesi B Projesi
Toplam Yıllık Gelir 1.900 2.500
Yıllık Gider 645 1.383
C.R. = (P-S)(A/P,i,N)+Si
3500(A/P, 10, 4) 1,104 ------
5000(A/P, 10, 8) ------ 937
Toplam yıllık eşdeğer harcamalar 1,749 2,320
Net EDYM 151 180$

2. İKO yöntemine göre çözüm (NŞD esas alınarak):

A alternatifi
-3500+1255(P/A, i*, 8)-3500(P/F, i*, 4)=0
sınama-yanılma yolu ile A alternatifi i*=%16.2 bulunur.
B alternatifi
-5000+1117(P/A, i*, 8)=0
Sınama-yanılma yolu ile B alternatifi i*=%15.1 bulunur.

Sonuç: A alternatifi önerilir

3. İKO Karşılaştırmalı (Artımlı) Yaklaşım ile çözüm:

Birinci yol (NŞD):

Alternatif A→ Alternatif B
[-3500+1255(P/A, i*, 8)-3500(P/F, i*, 4)] − [-5000+1117(P/A, i*, 8)] =0
1500+138(P/A, i*, 8) −3500(P/F, i*, 4)=0
Sınama-yanılma yolu ile i*=%12.7> KEMKO  A projesi elenir. B projesi seçilir
İkinci yol (YEM):
-3500(A/P, i*, 4)+1900-645 =-5000(A/P, i*, 8)+2500-1383
Sınama-yanılma yolu ile tekrar i*=%12.7> KEMKO  A projesi elenir. B projesi seçilir
 +NŞD
B
959$

805$
A

15.1

16.2
0

12.7
10 %i* 15

-NŞD

Örnek: 5.7 (Karşılaştırmalı İKO Analizi):

1. İki alternatifli projeler
Çözüm adımları:
Adım 1: Proje A ve B’nin nakit akışları farkı hesaplanır. (Yüksek yatırım maliyeti olan proje B’nin
nakit akışını düşük yatırım maliyeti olan proje A’nın nakit akışından çıkarılır).
Adım 2: Karşılaştırmalı yatırımın İKO’nı hesaplanır (İKO B-A).
Adım 3: İKOB-A – İKO ise proje “B” kabul edilir.
Hem İKOA ve hem de İKOB ˃ KEMKO olduğuna emin olunuz.

(a) Eğer KEMKO = %10 ise aşağıdaki projelerden hangisi seçilir?

n A B B-A
0 - 3 000 - 12 000 - 9 000
1 1 350 4 200 2 850
2 1 800 6 225 4 425
3 1 500 6 330 4 830
İKO %25 %17.43 %15

İKOB-A = %15 ˃ %10 ve İKOB ˃ %10 olduğundan “B” projesi seçilir.

(b) Eğer KEMKO = %7 ise aşağıdaki projelerden hangisi seçilir?
n A B
0 - 1 000 - 1 350
1 300 375
2 300 375
3 300 375
4 300 375

Önce proje A’nın İKO hesaplanır. [- P = A (P/A, iA*, n)]

- 1 000 = 300(P/A, i*, 4) yani 0 = - 1 000 + 300 (P/A, i*, 4) buradan i*A = İKOA = %15 olur.
Daha sonra karşılaştırmalı İKO analizi yapılır.

n A B B–A
0 - 1 000 - 1 350 - 350
1 300 375 75
2 300 375 75
3 300 375 75
4 300 375 75

Artımsal (karşılaştırmalı) sütunun İKO hesabı:

- 350 = 75 (P/A, i* B-A, 4) buradan i* B-A = %2 ˂ KEMKO = %7 olduğundan alternatif “A” seçilir.

2. Üç Alternatifli Projeler
İKO = %15 ise aşağıdaki projelerden hangisi seçilir?
n P1 P2 P3 P1 – P2 P3 – P1
0 - 2 000 - 1 000 - 3 000 - 1 000 - 2 000
1 1 500 800 1 500 700 0
2 1 000 500 2 000 500 1 000
3 800 500 1 000 300 200
İKO % 34.37 % 40.76 % 24.81 % 27.61 % 8.80

Hesaplama adımları:
Adım 1: Her projenin İKO hesaplanır ve proje seçim İKO’nı tutturmayan projeler elimine
edilir.
Adım 2: P1 ve P2 projeleri kıyaslanır. İKO(P1-P2) = %27.61 ˃ İKO = %15. Buna göre P1 seçilir
ve P1 “şimdiki en iyi” olur.
Adım 3: P1 ve P3 projeler kıyaslanır. İKO(P3-P1) = %8.80 ˂ İKO = %15. Buna göre yine P1
seçilir.
Sonuç: P1 en iyi alternatiftir.
Örnek: 5.8
1. Yatırım Alternatifleri Arasından Seçim
ABC şirketi üç ürün üretim bandı değerlendirmesi yapmaktadır. Ürünlerle ilgili bilgiler aşağıdaki tabloda
verilmiştir. Şirketin Minimum Kabul Edilebilir Kâr Oranı (KEMKO) % 15 ise hangi alternatif seçilmelidir?

Ürün A Ürün B Ürün C

Yatırım Bedeli ($) 120,000 140,500 150,000
Tahmini Yıllık Satışlar ($/yıl) 45,000 53,000 52,000
Tahmini Yıllık Giderler ($/yıl) 13,500 18,000 12,000
Hurda Değer ($) 10,000 5,000 12,000
Ekonomik Ömür (n=yıl) 6 6 6

Çözüm:

Her ne kadar çözüm yöntemi belirtilmemişse de NŞD kullanılması en çok akla gelen yöntemdir.
3 ürünün de beklenen ekonomik ömürleri 6 yıl olduğundan NŞD Yöntemi iyi bir seçimdir.
Alternatifleri inceleme periyodu da 6 yıl olacaktır. Şimdi her alternatifin NŞD’ini hesaplayalım.
Eğer %15 MÇKO=KEMKO ile hiçbir alternatifin kârlılığı ispatlanamıyorsa bu alternatifler yatırım
alternatifi olduğundan “Do Nothing” in de seçilebilecek bir alternatif olduğunun hatırlanması
gerekir.

NŞDA = -120,000$ + (45,000-13,500)(P/A, 15%,6) + 10,000(P/F, 15%, 6)

NŞDA = -120,000$ + 31,500(3.7845) + 10,000(0.4323)
NŞDA = 3,535$

NŞDB = -140,500$ + (53,000-18,000)(P/A, 15%,6) + 5,000(P/F, 15%, 6)

NŞDB = -140,500$ + 35,000(3.7845) + 5,000(0.4323)
NŞDB = -5,881$

NŞDC = -150,000$ + (52,000-12,000)(P/A, 15%,6) + 12,000(P/F, 15%, 6)

NŞDC = -150,000$ + 40,000(3.7845) + 12,000(0.4323)
NŞDC = 6,567$

NŞDB<0 olduğundan “Kabul Edilmez”. Diğer ikisinin NŞD’i > 0 olduğundan seçim ürün A ve C
arasında olacaktır. NŞDC > NŞDA olduğundan ürün “C” seçilecektir.
2. Gider Alternatifleri Arasından Seçim

XYZ şirketi Çevre Kanunu gereği su temizleme sistemi montajı yapacaktır. Piyasadaki
sistemlerle ilgili veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Eğer XYZ şirketinin Kabul Edilebilir
Minimum Kâr Oranı (KEMKO) %12 ise hangi alternatif seçilmelidir?

A B C
Yatırım - 80,000 - 88,000 - 94,000
Tahmini Yıllık Giderler - 8,000 - 6,200 - 5,800
Hurda Değer 22,000 26,000 31,000
Hizmet Yılı 15 yıl 15 yıl 15 yıl

Çözüm:

Burada çözümün hangi metotla yapılması gerektiği verilmemiştir. Burada en kolay

kullanılabilecek metot NŞD Metodudur. Her 3 alternatifin de beklenen hizmet yıllarının eşit ve
15 yıl olması da NŞD Metodunun kolayca kullanılmasını sağlamaktadır. Şimdi her 3 alternatifin
NŞD’lerini hesaplayalım.

Burada hatırlanması gerekli olan husus şudur ki buradaki alternatifler maliyetlere dayalı
olduğundan DO NOTHING alternatifi seçimi mümkün olan bir alternatif değildir. Ayrıca hiçbir
alternatif de (daha çok negatif nakit akışı içerdiklerinden) % 12 KEMKO ile kârlı bir alternatif
olmamasına rağmen XYZ şirketinin bir alternatifi seçme mecburiyeti vardır.

Burada maliyet alternatifleri olduğundan en düşük negatif net şimdiki değeri olan alternatif
seçilmektedir. Yani, incelenen hizmet periyodu içerisinde en düşük maliyete sahip olan
alternatifin seçilmesidir.

NŞDA = -80,000$ - 8,000(P/A, 12%,15) + 22,000(P/F, 12%, 15)

NŞDA = -80,000$ - 8,000(6.8109) + 22,000(0.1827)
NŞDA = -130,468$/yıl olur.

NŞDB = -88,000$ - 6,200(P/A, 12%, 15) + 26,000(P/F, 12%, 15)

NŞDB = -88,500$ - 6,200(6.8109) + 26,000(0.1827)
NŞDB = -125,477$/yıl olur.

NŞDC = -94,000$ - 5,800(P/A, 12%, 15) + 31,000(P/F, 12%, 15)

NŞDC = -94,000$ - 5,800(6.8109) + 31,000(0.1827)
NŞDC = -127,840$/yıl olur.

Sonuç: “B” Sistemi seçilir.

Çözümü Eşdeğer Yıllık Maliyet (EDYM) Metodu ile de yapalım.

EDYMA = -80,000(A/P, 12%, 15) - 8,000 + 22,000(A/F, 12%, 15)

EDYMA = -80,000(0.14682) - 8,000 + 22,000(0.02682)
EDYMA = -19,156$ olur.

EDYMB = -88,000(A/P, 12%, 15) - 6,200 + 26,000(A/F, 12%, 15)

EDYMB = -88,000(0.14682) - 6,200 + 26,000(0.02682)
EDYMB = -18,423$ olur.

EDYMC = -94,000(A/P, 12%, 15) - 5,800 + 31,000(A/F, 12%, 15)

EDYMC = -94,000(0.14682) - 5,800 + 31,000(0.02682)
EDYMC = -18,770$ olur.

EDYM Metodu çözümü de NŞD çözüm neticesini teyit etmektedir.

Seçim: “B” Sistemi.

3. Faydalı Ömürleri Farklı Alternatifler

İnceleme periyodu 10 yıl olan iki yatırım alternatifi incelenecektir. KEMKO % 10 olacaktır.
Alternatiflerle ilgili veriler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Hangi alternatif seçilecektir. Bütün
varsayımları belirtiniz.

Do - Nothing A Yatırımı B Yatırımı

İlk Yatırım (I) 0 - 40,000$ - 60,000$
Yıllık Gelirler (R) 0 8,000$ 12,000$
Yıllık Giderler (E) 0 - 2,000$ - 1,500$
Hurda Değer (SV) 0 10,000$ 25,000$
Faydalı Ömür, (yıl) Uygulanmaz 10 yıl 5 yıl

Çözüm:

Bu durumda Yatırım B’nin faydalı ömrü inceleme periyodu olan 10 yıldan daha kısadır. Böyle
durumda tekrarlanabilirlik (yenileme) varsayılabilmektedir. Böyle bir varsayımda ise B yatırımı
iki defa tekrarlanarak 0. ve 5. yıllarda yapılır. Tekrarlanabilirlik (yenileme) varsayıldığından
yatırım alternatiflerinin kıyaslaması için Yıllık Eşdeğer Miktar (YEM) Metodu kullanımı oldukça
kolaydır. Bu metotla her tekrarın kendi faydalı ömrü içerisinde Yıllık Eşdeğeri hesaplanacaktır.

NŞDA = - 40 000 + 6 000(P/A, %10,10) + 10 000(P/F, %10,10) = - 40 000 + 6

000(6.14457) + 10 000(0.38554) = 722.82 $

YEMA = 722.82(A/P, %10,10) = 722.82(0.16275) = 117.68 $/yıl ˃ 0

NŞDB = - 60 000 – 60 000(P/F, %10, 5) + 10 500(P/A, %10,10) + 25 000(P/F, %10, 5)
+ 25 000(P/F, %10, 5) + 25 000(P/F, %10, 10) = 60 000 – 60 000(0.62092) + 10
500(6.14457) + 25 000(0.62092) + 25 000(0.38554) = - 7575.72 $

YEMB = - 7 575.72 (A/P, %10, 10) = - 7 575.72 (0.16275) = - 1 232.94 $7yıl ˂ 0

Yatırım alternatifleri incelendiğinden kârlılığı en yüksek olan alternatifin seçilmesi

istenmektedir. “B” yatırımı kârlı bir yatırım değildir. “A” yatırımı ise seçilen KEMKO’da ancak
kârlı olabilmektedir. Sonuç olarak “A” yatırımı seçilir.

NŞD yöntemi ile alternatiflerin kendi hizmet ömürleri kullanılarak aynı sonuçlar elde
edilebilmektedir. Yani tekrarlanabilirlik varsayımına gerek kalmadan sonuç aynı çıkmaktadır. Bu
durumda:

NŞDA = - 40,000$ + (8,000 – 2,000)(P/A, 10%, 10) + 10,000(P/F, 10%, 10) = 723 $

NŞDB = - 60,000 + (12,000 – 1,500)(P/A,10%,10) + 25,000(P/F, 10%, 5) -

60,000(P/F,10%,5) +25,000(P/F, 10%,10) = - 7,576 $ olur.

A Projesi: NŞD > 0

B Projesi: NŞD < 0 olduğundan “A” Projesi seçilir.

NŞD analizi yaparak aşağıdaki tablodaki en uygun alternatifi seçiniz. İKO = %15 alınacaktır.

N Model A Model B
0 -12500 $ -15000 $
1 -5000 $ -4000 $
2 -5500 $ -4500 $
3 -6000 $ + 2000 $ -5000$
4 -6500 $ - 5000 $ -5500 $ + 1500 $
5 -6500 $ -5000 $ -6500 $ - 5000 $

MODEL "A":
Burada 5000 $'lar leasing için, 6500 $'lar işletim maliyetleridir. (Yıllık olarak)

MODEL "B":

Burada 5000 $'lar leasing için, 6500 $'lar işletim maliyetleridir (Yıllık olarak). Her iki alternatifin
de servis (hizmet) periyotları 5 yıldır.
𝑃 𝑃 𝑃
𝑁Ş𝐷(𝐴) = −12500 − 5000 ( , %15, 1) − 5500 ( , %15, 2) − 4000 ( , %15,3)
𝐴 𝐴 𝐹
𝑃 𝑃
− 11500 ( , %15, 2) ( , %15, 3)
𝐴 𝐹
= −35929 $
𝑃 𝑃 𝑃
𝑁Ş𝐷(𝐵) = −15000 − 4000 ( , %15, 1) − 4500 ( , %15, 2) − 5000 ( , %15,3)
𝐴 𝐴 𝐹
𝑃 𝑃
− 4000 ( , %15, 4) − 11500 ( , %15, 5)
𝐴 𝐹
= −33173 $

Bu projeler hizmet (servis) projeleri olduğundan “Model B” seçilir.

4. Değişik Faydalı Ömürleri olan Maliyet Alternatifleri

Şantiyedeki prekast üretim biriminde kullanılması düşünülen buhar kazanı yatırımı yapılacaktır.
İki kazan üreticisinden alınan teklifler aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Kazan A Kazan B
Kapital Yatırımı 50,000$ 120,000$
Faydalı Ömür (n) 20 yıl 40 yıl
Hurda Değer(n yılı sonunda) 10,000$ 20,000$
- 9,000$ 1. yılda - 3,000$ olup 1. yıldan sonra
Yıllık İşletme Maliyetleri
yıllık 300$ artmaktadır.
Eğer yıllık olarak KEMKO % 10 ise, hangi kazan seçilecektir? Varsayımları belirtiniz

Çözüm:

Her şeyden önce tercih gider (maliyet) alternatifleri arasından yapılacağı için Do - Nothing bir
alternatif olamaz. Prekast üretim tesisi mutlaka bir kazan yatırımı yapacaktır. Tabloda verilen
bilgilerden inceleme periyodunu 40 yıl olarak varsayabiliriz ve A kazanının faydalı ömrünün 20
yıl olması nedeniyle tekrarlanabilirlik (yenileme) varsayımı yapılması gerekmektedir. Bir kez
daha alternatiflerin kıyaslanabilmesi için Eşdeğer Yıllık Maliyet (EDYM) Metodu kullanılacaktır.
Bu yöntemle her alternatifin faydalı ömrü boyunca Yıllık Eşdeğer Miktarı hesaplanacaktır.

A kazanı:

EDYMA = -50,000(A/P, 10%, 20) + 10,000(A/F, 10%, 20) - 9,000

EDYMA = -50,000(0.11746) + 10,000(0.0175) - 9,000
EDYMA = -14,700 $/yıl

B kazanı:

İşletme maliyetleri 1. yıldan sonra yıllık olarak 300$ artmakta ve dolayısı ile düzgün eğimli seri
nakit akışı eğimi olan G hesaba katılacaktır.

EDYMB = -120,000(A/P, 10%, 40) + 20,000(A/F, 10%, 40) - 3000 – 300(A/G,10%,40)

EDYMB = -120,000(0.1023) + 20,000(0.0023) - 3000 – 300(9.0962)
EDYMB = -17,962 $/yıl

Maliyet alternatifleri incelendiğinden en ucuz maliyeti olan projenin seçimi yapılacaktır.

“B” kazanı sahip olma ve işletme maliyeti olarak “A” kazanından yıllık olarak 3,262$
daha pahalıdır. Bu nedenle “A” kazanının satın alınması tavsiye edilir.