KOMPOZİT MALZEMELER

Prof.Dr.Serkan SUBAŞI
Düzce Üniversitesi
Teknoloji Fakültesi İnşaat
Mühendisliği Bölümü 1
 GİRİŞ
İçerik
Malzeme Nedir?
Malzemelerin Sınıflandırılması
Kompozit Malzeme ve Özellikleri
Kompozit Malzemelerin Avantaj ve Dezavantajları
Modern Kompozit Malzemeler

2
 Malzemelere Tarihsel Bakış
 Tarihsel olarak, toplumların gelişmesi ve ilerlemesi,
üyelerinin ihtiyaçlarını karşılamak üzere, malzemeleri
üretme ve kullanma kabiliyetleri ile yakından
ilişkilidir.

 İlk uygarlıklar geliştirdikleri malzemelerin düzeylerine

göre adlandırılmışlardır (Taş devri, bronz çağı, demir
çağı).

 Yaşantımızı kolaylaştıran çoğu teknolojinin gelişimi,

uygun malzemelerin üretilebilirliği ile yakından
ilişkilidir. 3
 MALZEME ve MALZEME BİLİMİ
 Kullanılabilir cisimler yapmak amacı ile doğal ya da yapay
olarak üretilmiş maddelere malzeme denir.

Malzeme Bilimi
 Malzeme bilimi, malzemelerin yapıları ile özellikleri
arasındaki ilişkinin ortaya konması ile ilgilenmektedir.
 Malzemelerin iç yapısı, işlenmesi ve özellikleri hakkındaki
temel bilgileri araştıran disiplinler arası bir bilim dalıdır.
 Malzeme bilimde amaç malzemeleri iyice tanıyıp,
anlayarak yeni malzemelerin keşfini sağlamak ve uygun
prosesler tasarlayarak malzemelerin insanlığın kullanımına
sunulmasıdır.
4
 MALZEME ve MALZEME BİLİMİ
 Malzeme mühendisliği ise, bu yapı-özellik ilişkilerine dayanarak
istenen bir dizi özelliği kazandırmak üzere, malzeme yapısının
tasarlanması veya mühendisliğidir.
 Bir malzemenin yapısı, içinde bulunan bileşenlerin (öğelerin)
oluşturdukları düzen ile ilişkilidir. Yapısal öğeler, boyut açısından
küçükten büyüğe doğru; atom-altı, atomsal, mikro ölçekte ve
makro ölçekte yapısal öğeler olarak sıralanabilir.
 Özellik, belirli bir dış etkiye karşılık olarak, cins ve büyüklük
bakımından malzemenin kendisine özgü bir biçimde verdiği bir
cevap veya tepkidir.
 Katı malzemelerin neredeyse bütün önemli özellikleri, mekanik,
elektrik, ısıl, manyetik, optik ve bozulma ile ilgili olmak üzere
altı farklı kategori altında toplanabilir.
5
 MALZEME ve MALZEME BİLİMİ

 Malzeme bilimi ve mühendisliğinin ilgi alanında, yapı

ve özelliklerin yanında, malzemelerin işlenmesi ve
performansı olmak üzere iki önemli bileşen daha
bulunmaktadır.

 Bu dört bileşen arasındaki ilişki açısından malzemelerin

yapısı özelliklerini değiştirirken, malzemenin özellikleri
de malzemelerin performansı üzerinde önemli etkiye
sahiptir.

6
 MALZEME BİLİMİ ve
MÜHENDİSLİĞİNİN ÖNEMİ

 Makine, inşaat, kimya ya da elektrik mühendislerinin

veya bu alanlarda çalışan uygulamalı bilimcilerinin
çoğu, kariyerlerinin her hangi bir aşamasında
malzemeleri içeren bir tasarım problemi ile uğraşmak
zorunda kalır.

 Çoğu zaman, bir malzeme problemi mevcut binlerce

malzeme içinden doğru olanı seçme işlemidir.

7
 MALZEME BİLİMİ ve
MÜHENDİSLİĞİNİN ÖNEMİ
 Genellikle, nihai karar birkaç kritere göre verilir.

 İlk önce gerekli malzeme özelliklerinin belirlenmesi için

servis (çalışma) koşullarının tanımlanması gerekir.

 Malzeme özelliklerinin servis şartlarında bozulma

olasılığının (dayanıklılığının) göz önüne alınması
gerekir.

 Son olarak, göz önüne alınması gerekenler arasında

belki de en öne çıkan maliyet olacaktır.
8
 MALZEME SINIFLANDIRILMASI
 Katı malzemeler; geleneksel olarak
metaller, seramikler ve polimerler olarak üç ana
kategoriye ayrılır.

 Bunun yanında, iki ya da daha fazla malzemenin

birlikte kullanılması sonucu oluşturulan kompozit
(karma) malzemeler de vardır.

 Diğer bir grup ise yarı iletkenler, biyo-malzemeler,

akıllı-malzemeler ve nano-mühendislik malzemeleri
gibi, ileri teknoloji uygulamalarında kullanılır ve ileri
9
malzemeler olarak adlandırılır.
 MALZEMELERİN
SINIFLANDIRILMASI
MALZEMELER

İLERİ
METALLER SERAMİKLER POLİMERLER KOMPOZİTLER
MALZEMELER
 1- METALLER VE ÖZELLİKLERİ
 Dökülebilir, kaynak edilebilir, elektrik ısı iletebilir, yansıtabilir,
sünek, plastik şekil değiştirebilir Çelik, Alüminyum, Titanyum,
Magnezyum, Nikel, Krom, Kobalt, Bakır vb. malzemelere
metalik malzemeler denir.

11
 1- METALLER VE ÖZELLİKLERİ
 Saf metaller çok az kullanılmakla birlikte metallerin
kombinasyonlarından oluşan alaşımlar değişik özellikleri
gelişmiş malzemeler üretmek üzere tercih edilirler.

Metallerin özellikleri
 Elektrik iletkenlikleri yüksek
 Isıl iletkenlikleri yüksek
 Sünek
 Şekil verilebilir
 Şok (darbe) direnci yüksek
 Yapısal ve yük taşıyıcı alanlarda kullanıma uygundurlar.

12
METALLERİN SINIFLANDIRMASI

13
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
DEMİR ALAŞIMLARI

14
METALLERİN SINIFLANDIRMASI

15
METALLERİN SINIFLANDIRMASI

16
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
DEMİR DIŞI ALAŞIMLAR

17
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Ağır metaller
•Nikel ve nikel alaşımları: Çekme dayanımı yüksek, kopma uzaması
%40-50, saf nikelin talaş kaldırma özelliği kötü, korozyon dayanımı
yüksek, parlak. Kaplamalarda kullanılır. Krom-Nikel( para, paslanmaz),
Bakır-Nikel (asit tankı), Kobalt-Nikel (süper alaşım, manyetik)

18
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Ağır Metaller

•Krom ve krom alaşımları: Demir-çelik endüstrisinde çok

kullanılır (Ni-Fe-Cr). Kromaj korozyona karşı kaplama, gümüş
eklenerek deniz suyuna karşı koruma sağlanır.

19
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Ağır Metaller

 Çinko ve çinko alaşımları: korozyondan korunma amacıyla,

çelik gibi diğer metallerin galvanize edilmesinde, pirinç, nikelli
gümüş, değişik lehimler, alman gümüşü gibi alaşımların
yapımında, genellikle otomotiv endüstrisinde döküm
kalıplarında, pillerin gövdelerinin yapımında kullanılır.

20
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Ağır Metaller

 Mangan ve mangan alaşımları: Çelik, bakır ve hafif metallerle

alaşım için kullanılır. Çeliğe sertlik, ısı ve aşınma dayanımı
katar (mangan çeliği, takım çeliği). Mangan bronzu korozyona
ve tuzlu suya dayanıklı (gemi makine parçaları). Çelikte azot,
oksijen ve kükürtü gidermek için katılır dayanımı artırır.

21
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Ağır Metaller

 Kobalt ve kobalt alaşımları: Demir ve diğer metallerde alaşım

elementi olarak kullanılır. Kesici takımlar, ameliyat araçları,
mıknatıslı araçlar. Al-Ni-Co, Fe-Co vb

22
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Ağır Metaller

 Kurşun ve kurşun alaşımları: Çekme dayanımı düşük, kopma

uzaması %30-50, yeraltı kablolarının kaplanmasında, lehim
tellerinde, Akü imali, Kablo izolasyonu, Madde ve diğer ürünler,
Mühimmat, Alaşımlar, Kimyasal maddeler ve pigmentler,
Radyasyon yalıtımları, Benzin katkısı gibi alanlarda
kullanılmaktadır.

23
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Ağır Metaller

 Kalay ve kalay alaşımları: Çekme dayanımı düşük, döküm ve

haddeleme özelliği iyi, folyo yapılabilir, yaldız kağıdı, el
sanatlarında kullanılır. Kimyasal kararlı, zehirsiz, demir ve bakırın
kaplanmasında kullanılır. Teneke yapımında çeliği kaplamak için
kullanılır.

24
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Hafif Metaller

 Alüminyum ve alaşımları: Yoğunluğu düşük, dökme, dövme,

haddeleme, derin çekme için uygundur, korozyon direnci yüksek,
sıcak ve soğuk şekillendirme kabiliyeti iyi, hafif, yüksek gerilim
hatlarında bakır yerine kullanılıyor.

25
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Hafif Metaller

 Magnezyum ve alaşımları: Maliyeti düşük, dayanımı yüksek

telsiz, radar ekranı, el testeresi, el takımları, makaslar gibi
portatif el araçlarının imalatında, direksiyon simidi, direksiyon
çubuğu, jant, koltuk çerçevesi, dizüstü bilgisayar, video alıcısı,
televizyon, mobil telefon.

26
 METALLERİN SINIFLANDIRMASI
Hafif Metaller

 Titanyum ve alaşımları: yüksek dayanım ve düşük yoğunluğa

sahiptir. Pahalı bir metaldir. Erime sıcaklığı 1670 C, Koruyucu
zırh, uçak gövdesi, uzay araçları, tıbbi ameliyat gereçleri, kesici
takımlar, implantlar gibi alanlarda kullanılır.

27
 2- SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ
 Seramikler, metal ve metal dışı elementlerden oluşan
bileşiklerdir.
 Seramik malzemelerin büyük bir kısmını oksitler, karbürler ve
nitrürler oluşturur.
 Alüminyum oksit (alümina, Al2O3), silisyum dioksit (silika,
SiO2), silisyum karbür (SiC), silisyum nitrürün (Si3N4) yanında,
kil minerallerinden oluşan (yani porselen) – geleneksel
seramikler ve de cam ve çimento yaygın olarak kullanılan
seramik malzemeler olarak sayılabilir.
 Tuğla, cam, refrakterler ve aşındırıcılar seramiklere örnektir.

28
 2- SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ

Seramiklerin özellikleri;
 Düşük elektrik iletkenliği
 Düşük ısıl iletkenliği
 Kırılgandır
 Yüksek sıcaklık uygulamalarında yüksek direnç
 Korozyona dirençli
 Genelde yalıtkan malzeme olarak kullanılırlar
 Ancak yeni proses teknikleri ile yük taşıyıcı uygulamalarda da
kullanılır hale gelmişlerdir.

29
 SERAMİKLERİN
SINIFLANDIRILMASI
• Uygulamalar bazında seramik malzemelerin sınıflandırılması.

30
 SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ

Cam Seramikler

 Yüksek sıcaklıkta yapılacak uygun bir ısıl işlemle

birçok inorganik cam, amorf (kristal olmayan) halden,
kristal yapılı hale dönüştürülebilir. Bu sürece
kristalleşme adı verilir ve ürün, genellikle cam-
seramik olarak adlandırılan ince taneli çok kristalli
malzemedir.

31
 SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ

Cam Seramiklerin özellikleri ve uygulamaları

 Cam-seramik malzemeler, nispeten yüksek mekanik

dayanım, düşük ısıl genleşme katsayısı, nispeten
yüksek sıcaklıkta çalışma kabiliyeti, yüksek elektriksel
yalıtkanlığın yanı sıra biyolojik açıdan iyi bir
uyumluluk sağlayacak şekilde tasarlanır.

32
 SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ

Killer

 Kil bazlı ürünlerin çoğu iki temel grup içinde

sınıflandırılırlar; bunlar yapısal kil ürünler ve beyaz
mutfak eşyalarıdır. Yapısal kil ürünleri, tuğla, fayans
ve yapısal bütünlüğü önemli olan kanalizasyon
boruları uygulamalarını içerir. Beyaz seramik eşyalar
ise yüksek sıcaklıkta pişirme sonrası beyazlaşır.

33
 SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ

Refrakterler

 Büyük miktarlarda kullanılan seramiğin bir başka

önemli türü refrakter seramiklerdir. Bu malzemelerin
dikkat çekici özellikleri olarak; ergime ya da kimyasal
bozunma olmadan yüksek sıcaklıklara dayanma
kabiliyeti ve şiddetli kimyasal ortamlarda reaksiyona
girmemesi ve inert kalması (kimyasal reaksiyona
girmemesi) sayılabilir. Buna ek olarak, ısıl yalıtım
kabiliyeti de oldukça önemli bir diğer özelliğini
oluşturur. 34
 SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ
Refrakterler malzemelerin kullanım alanları
 Refrakter malzemeler 538 °C (811 K; 1000 °F) üzerindeki
sıcaklıklarda uzun süre kullanılabilir. Başta endüstrinin
temel izolasyon malzemesi olan ateş tuğlaları olmak üzere,
camlar, mutfak eşyaları gibi büyük bir malzeme grubunu
oluşturur. Bunlar metalik malzemelerin pahalı olduğu veya
kullanılamadığı yerlerde tercih edilir.
 Endüstride ateş ve alevin bulunduğu
tesislerde tavlama ve indüksiyon eritme
fırınlarında, metalürji fırınlarında ve
silikat endüstrisinde, metallerin ve camların
eritilmesi için, pota malzemesi olarak, termo
elemanların korunmasında ve elektrikli
ısıtıcıların izolasyon malzemesi olarak
kullanılır. 35
 SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ

Aşındırıcılar
• Aşındırıcı seramikler, kendilerinden daha yumuşak
olan diğer malzemelerin aşındırılması, taşlanması
veya kesilmesinde kullanılır. Bu nedenle, bu grup
malzemelerin sözü edilen görevleri yerine
getirebilmesi için beklenen ana koşul, sertlik veya
aşınma direncidir. Bunlara ilaveten, aşındırıcı
parçacıkların kolayca kırılmaması için oldukça yüksek
tokluğa sahip olması istenir.

36
 SERAMİKLER VE ÖZELLİKLERİ

Çimentolar
• Seramik malzemelerin bazıları inorganik çimento olarak
sınıflandırılır. Bu grupta yer alan çimento ve kireç çok büyük
miktarlarda üretilirler. Bu malzemelerin temel özelliği; su ile
karıştırılınca hamur haline dönüşmesi ve sonrada kıvam alarak
(prizlenme) sertleşmesidir.

• Bu malzeme grubunda en fazla tüketilen, portland

çimentosudur. Kil ve kireçtaşının öğütülme ve uygun oranlarda
homojen karıştırılmasından sonra, bir döner fırında 1400°C’de
pişirilmesiyle, ham maddede fiziksel ve kimyasal değişimler
elde edilir. Bu işlem genelde kalsinasyon olarak adlandırılır.

37