ELEKTROT MALZEMELERİ VE

ELEKTROT SEÇİMİ

ME 464 Kaynak Yöntemleri

Prof.Dr. Oğuzhan Yılmaz

Kaynak Sarf Malzeme Türleri
 Kaynak yapmak için kullanılan birçok malzeme türü vardır. Bu kaynak
malzemeleri genelde kaynak, lehim ve yumuşak lehim yaparken kullanılan
dolgu metallerine göre sınıflandırılırlar.
 Dolgu metalleri kullanılır veya tüketilir ve bitmiş kaynağın bir parçası haline
gelir.
 Dolgu metallerinin özellikleri standart kuruluşlar tarafından belirlenmiştir;
örneğin;
 AWS (American welding society) ve ANSI (The American National Standard
Institute)
 CSA (Canadian Standard Association)
 ISO (International Standards Organization)
 BS (British Standards)
 DIN (Almanya)
 EN (European Norm)
 TS (Türk Standartları)

2
 Dolgu Metalleri
 Filler Metals can be classified into
four basic categories:
 Örtülü elektrotlar
 Katı (açık) elektrot teli yada DÜZ POZİSYON
çubuğu
 İşlenmiş (boru yada
kordonşeklinde) elektrot teli
 Kaynak için akılar
YATAY POZİSYON
 Çoğu ayrıntı aşağıdaki özelliklerin
kullanılabilirlik faktörlerine göre
belirlenir;
 Elektrot veya dolgu metalinin
tasarlandığı kaynak pozisyonları
 Kullanılması gereken kaynak
DÜŞEY POZİSYON
akımı
 Kaplama türü.
 Boyut ve ambalaj bilgileri de
sağlanmaktadır.
TAVAN POZİSYONU 3
 Örtülü Elektrotlar
 Örtülü elektrot, ark kaynağında kullanılan çok popüler bir doldu metali türüdür.
 Özel çalışmalar için örtülü elektrot seçimi, elektrot kullanışlılığına, biriken
kaynak metalinin bileşimine ve özelliklerine dayanır.
 Uygun bir şekilde bir elektrot seçmek için elektrot örtüsünün işlevini,
belirlenmenin temelini, kullanılabilirlik faktörlerini ve yığılan kaynak metali
özelliklerini anlamak gerekir.
 Elektrot örtüsünün işlevleri;
 Örtünün bazı bileşenlerinin ayrışmasından kaynaklanan gaz, arkı
atmosferden korur.
 Yığılan kaynak metalinin arındıran oksijen gidericiler(deoxidizers)
 Yığılan kaynak metalini atmosferik oksitlenmeden cürufla korumak için cüruf
oluşturur.
 Arkı daha dengeli hale getirir ve alternatif akım ile çalışmaya olanak
sağlayan iyonlaştırıcı elementleri içerir.
 Yığılan kaynak metaline belirli özellikler kazandırmak için alaşım elementleri
içerir.
 Elektrot verimliliğini artırmak için demir tozu barındırır.
4
Örtülü Elektrotlar
 Elektrot örtüleri aşağıdaki istenen özelliklerden mümkün fazlasını sağlamak
üzere tasarlanmışlardır:
 Yığılan kaynak metalinin belirli kompozisyonu
 Yığılan kaynak metalinin belirli mekanik özellikleri
 Kaynak metali gözenekliliğinin giderilmesi
 Kaynak metali kırılmasının giderilmesi
 İstenen kaynak dolgu konturu
 İstenen kaynak metali yüzey kalitesi (diğer bir deyişle yüzey pürüzsüzlüğü)
 Kaynak etrafında dikişaltı erimesinin engellenmesi
 Kaynak etrafında minimum sıçrama
 Cürufu her pozisyonda kontrol etmek için manipülasyon kolaylığı
 Sabit ark kaynağı
 Nüfuziyet kontrolü (derin veya sığ)
 Yüksek metal yığma oranı
 Zararlı kokuların ve dumanların giderilmesi
Tek bir elektrot türü, tüm
 Kullanım sırasında elektrotun aşırı ısınmasının
gereksinimleri karşılayamaz.
engellenmesi
 Güçlü, tok ve dayanıklı örtü Bunun yerine, her biri belirli
 Kaynak üzerinden kolay cüruf giderilmesi istenilen özelliklere sahip çeşitli
elektrot türleri vardır.
5
Örtülü Elektrotlar
 Hafif ve düşük alaşımlı çeliklerin kaynaklanmasında kullanılan elektrot
örtüleri, altı ila oniki arası bileşen içerebilir;
 Selüloz: İndirgeyici madde ile gaz koruması sağlamak için. Arkı çevreleyen
gaz kalkanı, selülozun parçalanmasıyla üretilir.
 Metal karbonatlar: Cürufun bazlığını ayarlamak ve indirgeyici bir atmosfer
sağlamak için (CO gazları yardımıyla)
 Titanyum dioksit: Akışkanlığı fazla, ancak çabuk-donan cüruf oluşumuna
yardımcı olmak için. Aynı zamanda ark için iyonizasyon sağlar.
 Ferromangan ve ferrosilikon: Erimiş kaynak metalinden oksijenin
uzaklaştırılmasına yardımcı olmak ve yığılan kaynak metalinin mangan ve
silikon içeriğine takviyede bulunmak için.
 Killer ve zamklar: Plastik kaplama malzemesine ekstrüzyon esnasında
esneklik sağlamak ve kaplamanın mukavvemetini artırmak için
 Kalsiyum florür: Arkın korunmasını sağlayan koruyucu gazı sağlamak,
cürufun bazlığını ayarlamak ve metal oksitlerin akışkanlığını ve
çözünürlüğünü sağlamak için.
 Mineral silikatlar: Cüruf sağlamak ve elektrot kaplamasında mukavemet
kazandırmak için
 Alaşım metalleri: Nikel, molibden, krom ve benzeri metaller, yığılan kaynak
metaline alaşım içeriği sağlamak için kullanılır.
6
Örtülü Elektrotlar
 Demir veya manganez oksit: Cürufun akışkanlığını ve özelliklerini
ayarlamak için. Az miktarda demir oksit arkın istikrarlı olmasına
yardımcı olur.
 Demir tozu: Kaynağa yığılacak ilave metal sağlayarak verimliliği
arttırır.
 Çoğu elektrot kaplamasında kullanılan bağlayıcı, sert ve güçlü bir
kaplama sağlamak için ana metalle kimyasal olarak birleşerek
sertleşebilecek olan sodyum silikattır.
 Örtülü elektrotlar kolayca zarar görebilir. Bu nedenle özel bakıma
ihtiyaç duyulur.
 Uzun süre neme maruz kaldıklarında elektrotlar kullanılamaz hale
gelebilir.
 Bazı elektrotların kaplamaları, nemli bir atmosfere maruz
bırakıldığında nemi emer.
 Selülozlu, rutilli ve asitli elektrotlar nemden kolay etkilenmezler ve
kaynakta gözeneklilik riski olmadan oldukça yüksek nem içeriğini
tolere edebilirler.
7
Örtülü Elektrotlar
 Düşük-hidrojenli elektrotların kaplamaları, yüksek rutubetli atmosfere
maruz bırakıldığında hızlı bir şekilde nemi çeker.
 Elektrotlar, kontrol edilebilir bir atmosfere sahip, özel bir malzeme
odasında muhafaza edilmelidirler.
 Elektrotlar yaşlanma ile zarar görebilir. Elektrot türlerinin çoğunluğu
çok eskidiklerinde, kaplamanın üzerinde, genellikle beyaz olan tüylü
bir yüzeye sahip olacaklardır. Bu, sodyum silikatın
kristalleşmesinden kaynaklanmaktadır.

8
Çelikler İçin Elektrot Seçimi
 Örtülü elektrotlar, ucuzluk, bazlılık, esneklik, farklı malzemelerin
kaynaklanabilirliği vb. nedenlerle inşaat ve imalat sanayilerinde çoğunlukla
kaynak işlemlerinde kullanılır.
 Doğru elektrot seçimi kaynaklı bağlantıyı tasarlarken yapılır ve her amaca
uygun tek tür bir elektrot yoktur.
 En iyi elektrot tipinin seçimi esas olarak çelik türüne ve çeliğin mekanik
özelliklerine bağlıdır.
 Üreticilerin hazırladığı kataloglarda her bir elektrot tipi şu şekilde
sınıflandırılır:
 İmalat standartları
 Kaynaklanacak malzemeler
 Kimyasal ve mekanik özellikler
 Kullanılacak kaynak pozisyonları

9
Örtülerin İşlevleri
 Beş örtü grubu vardır:
 Asitli örtü: İçeriğinde oksitler, silikatlar ve yüksek derecede oksijen
vardır. Cüruf gözenekli ve petek şeklindedir ayrıca kolayca çıkarılabilir.
Kaynağın mukavvemeti düşüktür ve bu nedenle bu tür elektrotlar genel
amaçlı kullanılmazlar.
 Selülozlu örtü: Esasen bitkisel selülozlar içerir. Bu maddeler bozunur
ve hidrojen gazı üretir. Hidrojen, ark voltajını ve ark nüfuziyetini geliştirir.
Yüksek hidrojen içeriği nedeniyle, bu tür elektrotlar yüksek mukavemetli
çeliklerin kaynağı için tercih edilmez.
 Rutilli örtü: Ana bileşeni titanyum oksittir. Titanyum oksit kolayca cüruf
oluşturur ve arkı dengeler. Bu elektrotlar tüm pozisyonlar için
kullanılabilir. Yüksek hidrojen içeriği, yüksek mukavemetli çeliklerin
kaynaklanmasında kabul edilen sınırlarının üzerindedir.
 Temel örtü: Örtü ağırlıklı olarak kalsiyum florür ve kalsiyum karbonattan
oluşur. Bu elektrotlar, yüksek mukavvemetli çelikler için kullanılır.
Kaynak metali iyi mekanik özelliklere sahiptir. Cüruf kolayca
çıkarılamaz.

10
Örtülerin İşlevleri
 Demir tozu örtüsü: Elektrotların verimliliğini arttırmak için örtülere demir
tozu eklenir. Bu işlem verimliliği %100'ün üzerinde artırır. Ayrıca, yığılma
hızını artırır ve oldukça iyi bir kaynak yüzeyi verir.

11
Elektrot Standartları
 Elektrot üreticilerinin kendi markalarına sahip olmalarına rağmen,
elektrotlar belirli standartlara göre üretilmekte ve kullanılan
standartlara göre tanımlanmaktadırlar.
 Türkiye'de aşağıdaki standartlar uygulanmaktadır:
 TS 563 EN 499 Türk Standartları
 AWS A5.1/ ASTM-233
 EN 499 Avrupa Standartları

12
TS 563 EN 499 Alaşımsız ve Düşük Alaşımlı Çelikler için Elektrodların
Tanımlanması

13
Karbon Çeliği İçin Elektrot Seçimi

14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
ELEKTROT ÖRNEKLERİ (1): Rutile E 42 0 RR 12

24
ELEKTROT ÖRNEKLERİ (2): Basic E 42 3 B 42 H10

25
ELEKTROT ÖRNEKLERİ (3): Alcord 12 Si

26
ELEKTROT ÖRNEKLERİ (4): Citodur 600

27
ELEKTROT ÖRNEKLERİ (5): INOX- Special electrode

28
ELEKTROT ÖRNEKLERİ (6): Citochromax

29
Bölüm sonu….

Teşekkürler

30