ALAŞIM METALLER

VE SERAMİKLER
METALLER VE ALAŞIMLAR

• Alaşım nedir
• İki veya daha çok metalin, bazen de bir metal ile karbon gibi bir ametalin
birleştirilmesi ile elde edilen metal niteliğindeki maddelere alaşım denir.
Alaşım tanımı bu şekildedir.
İLK BULUNAN ALAŞIM HANGİSİYDİ

• İnsanoğlunun değişik metallerden yaptığı ilk alaşım olarak, bronz örnek

verilebilir. Bakır ile kalayı alaşım yaparak kullanmış ve bir çağı bronz çağı
(M.Ö. yaklaşık 2500) olarak tanımlanmıştır.
• Alaşımı meydana getiren kalay ve bakır metallerinin ergime derecesinin düşük
olması, bronz yapımının ilk olmasına olanak sağlamıştır. Daha sonraki bin
yıllarda daha değişik ihtiyaçlarım karşılayacak alaşımlar konusunda gelişmeler
kaydedilmiş ve günümüzde neredeyse hiçbir metal saf olarak
kullanılmamaktadır. [1]
ALAŞIM NEDİR, NASIL OLUŞUR?
ALAŞIMLARIN ÖZELLİKLERİ
• Malzeme bilgisi bölümündeki bu
yazımızda Alaşım nedir, nasıl oluşur
anlatmaya çalışacağız. Alaşımların
özellikleri nelerdir inceleyeceğiz ve
bilinen bazı alaşım örnekleri
vererek konuyu derinlemesine
işlemeye çalışacağız. Öncelikle
alaşımın tanımı ile başlayalım. [1]
METALLER NEDEN ALAŞIM YAPILIR?

• 1. Malzemenin fiziksel ve mekaniksel özelliklerini değiştirmek suretiyle

daha elverişli malzemeler üretmek için.
• 2. çok sayıda ve değişik özelliklerde metaller geliştirerek ihtiyaçlara cevap
vermek için.
• 3. Isıl işlemlere uygun metaller üretmek için.
• 4. Malzemenin maliyetini düşürmek için.
• 5. Malzemeyi aşınma ve dış şartların yıpratıcı etkilerinden korumak için.
 ALAŞIM NASIL OLUŞUR?

• Elementlerin alaşım oluşturabilmesi için, atomların tek tek bir ölçüye göre
gruplaşması gerekir. Bazı atomların bir bölümü bu gruplaşmaya katılırken,
bazılarında tüm atomlar katılmaktadır. Mesela, pirinçte bütün çinko ve bakır
atomları bir araya gelir ve moleküller halinde gruplaşırlar. Çelikte ise demir
atomları ve karbon atomlarının bir bölümü birleşerek, demir karbür molekülleri
oluşturur
ALAŞIM ÖRNEKLERİ

• Alaşım örnekleri verirken çelikten bahsetmemek olmaz. Çelik, demir ve

karbon alaşımıdır. İçine dahil edilen elementlerin tipine ve oranına bağlı
olarak değişen yüzlerce çelik tipi vardır ve bunların hepsi alaşımdır.
• Bakır ve kalay elementleri alaşımlanarak bronz yapıldığını anlatmıştık.
• Elektronik devrelerde kullanılan lehim bir alaşımdır. [1]
LEHİM ALAŞIMI

• Lehim, Kalayla kurşunun eritilerek karıştırılmasıyla

elde edilen bir alaşımdır. (%36 kurşun, %64 kalay)
 PİRİNÇ

• Bakır çinko alaşımıdır. Çinko oranı en

fazla %46′dır.
AMALGAM

• Amalgam dolgu, cıva alaşımlarındandır

• Amalgam, Civanın farklı metallerle
oluşturduğu alaşım örneklerindendir.
Örneğin, dişçilerin dolgu amaçlı
kullandığı gümüş amalgamıdır.
KOBALT

• Kobalt ve alaşımları,
aşınmaya ve vücut
sıvılarına dayanıklı bir
malzeme olduğundan,
vücut protezlerinde tercih
edilir.
 BERİLYUM

• Berilyum alaşımları uzay sanayiinde tercih edilir

• Berilyumun, yoğunluğu çok düşük ve elastikliği
çelikten daha iyi bir element olmasından
kaynaklı olarak, berilyum alaşımları Rijitlik ve
hafifliğin önemli olduğu yerlerde kullanılır.
Örneğin uzay sanayi konstrüksiyonlarında.
Alaşım örnekleri olarak yine aynı şekilde
Alüminyum-lityum alaşımı, alüminyumdan daha
dayanıklı ve daha hafiftir. Bu alaşımlar da uzay
araçlarının yapımında kullanılır.
KURŞUN

• Kurşun diye bilinen silah

mermileri Kurşun-arsenik
alaşımıdır
• Silah mermileri ve saçmalar,
Kurşun-Arsenik alaşımından
yapılır. Bu yüzden” kurşun” adıyla
da bilinirler. [1]
MATBAA HARFLERİ

• Matbaa harfleri sert ve basınca dayanıklı

olmalıdır
• Matbaa harfleri sert ve basınca dayanıklı
olması amacıyla Kurşun-antimon-kalay
alaşımından yapılır. Kurşun ve antimon
alaşımı çok sert olup kırılganlığı fazladır.
Yüksek basınçlara dayanamaz. Kırılganlığı
azaltmak amacıyla kalay da kullanılmıştır
 ALAŞIMLARIN ÖZELLİKLERİ

• Herhangi bir alaşım, kendisini oluşturan tüm metallerden farklı

özellikler taşır. Yeni oluşturulan alaşımların özellikleri, alaşımı
oluşturan elementlerin özelliğine ve oranına göre değişir.
• İki metalden oluşan bir alaşımın erime noktası bu iki bileşenin
erime noktalarından daha düşük, daha yüksek ya da tam ara
değerde olabilir. Alaşımların bu özelliği örneğin, kalay ve
kurşun alaşımlarının lehim ismiyle, metalleri birleştirme
amacıyla kullanılmıştır.
AÇIKLAMA

• Alaşımda kullanılan metallerin karışım oranları ve yapım tekniği değişmedikçe, ortaya çıkacak olan
alaşımların özellikleri aynı olur. Karışım oranlarında yapılacak olan en ufak bir değişiklik, çok
farklı özelliklerde başka bir alaşımın elde edilmesine neden olabilir.
• Alaşımlar, yapılarına giren az eriyebilen madenlerden daha fazla ve daha kolaylıkla eriyebilir.
• Alaşımlarda her iki metal hem katı hem de sıvı halinde birbiri içerisinde ergimiştir.
• Alaşımların bir başka özelliği de genellikle bileşenlerinden daha sert ve dayanıklı olmasıdır.
• Demire karbonun yanı sıra başka elementler katılarak özel alaşımlı çelikler elde edilebilir.
AÇIKLAMA

• Alaşımları saf malzemelerden ayıran en önemli farklardan biri, saf metaller

gibi tek bir sıcaklıkta katılaşmıyor, ya da erimiyor olmalarıdır. Bütün
metaller, denge koşullarında (yani çok yavaş soğutulduklarında ya da
ısıtıldıklarında) tek bir sıcaklıkta katılaşır ya da erirler. Alaşımların
katılaşması ve erimesi ise iki sıcaklık değeri arasında bir yerde gerçekleşir.
Bir alaşımı bu iki sıcaklık değeri arasında bir noktaya kadar ısıtıp
beklettiğimizde, ne tam katı, ne de tam sıvı hale geçmeden, çamur gibi bir
yapıya sahip olmasını sağlayabiliriz.[1]
 SERAMİKLER

• Seramik, ısı etkisi ve ardından soğutma ile hazırlanan inorganik, metalik olmayan bir
katıdır. Seramik malzemeler kristalimsi veya kısmen kristal yapılı olabilirler veya amorf
(örneğin cam) olabilirler. En yaygın seramikler kristal olduğu için, seramik tanımı
genellikle kristal olmayan camlara karşıt olarak inorganik kristal malzemelerle sınırlıdır.
[3]
• En eski seramikler, kendi kendilerine veya diğer malzemelerle karıştırılmış, ateşten
sertle kaplanmış çanak çömlek parçalarıdır. Daha sonra seramikler sırlanmış ve renkli,
pürüzsüz bir yüzey oluşturmak için ateşlenmiştir. Seramik artık yerli, endüstriyel veyapı
ürünleri ile sanat nesneleri içermektedir. [2]
 SINIFLANDIRMA

• Geniş anlamda bir sınıflandırma, seramik ürünleri iki sınıfa böler

• 1. Ağır kil ürünleri ör. Tuğla, çatı kiremiti, drenaj kiremitleri, oyuk fayanslar, taş kumu
• Ve refrakterler
• 2. Seramik ürünler; Çini, duvar karosu, elektrik izolasyonu
• Seramik aynı zamanda gözenekli ve gözeneksiz olarak da sınıflandırılabilir. Gözeneklilik
• Parçacık boyutuna, kalıplama basıncına ve vitrifikasyon sıcaklığına bağlıdır.
• Ayrıca, seramik üretim yöntemine ve sınıflandırmalarına göre sınıflandırılabilir.
• 1. Beyaz seramik eşyalar
• 2. Yapısal kil ürünleri
• 3. Ateşe dayanıklı malzemeler (Refrakterler)
• 4. Özel seramik ürünler
• 5. Camsı emay
 HAMMADDE
• Seramik hammaddeleri aşağıdaki gibi gruplara ayrılmıştır
• A) Kil gibi plastik malzemeler
• Kil, yapı olarak nem çekme özelliğine sahip olduğu için daima nemlidir; yapısındaki
nem uzaklaştırılırsa sertleşir. Bu özelliğinden yararlanılarak kil, yapı malzemesi olarak
kullanılır.
• 1. Kildeki demir oksit yanmış malzemeye kırmızı renk verir.
• 2. Kireç, magnezyum, demir oksit ve alkali oksitler, kilin kaynaşma noktasını
düşüren fluks gibi davranırlar.
• 3. Silika, gözenekliliğini ve refrakter doğasını arttırır, aynı zamanda çekmeyi azaltır.
• 4. Cila, ateş killeri olarak bilinen silika çok az ve iyi fırsatlar içeriyor. [6]
• B) Feldspat gibi flukslar
• Feldspat, mineral grubuna verilen genel isimdir. Erime maddesi olan feldspat
(Na2OAl2O3.6SiO2) gibi dolgu malzemeleri, seramik gövdede bulunan kum
veya kuvartanın erime noktasını düşürür.
• 1. Potasyum karbonat feldspat K20.Al203.6SiO2
• 2. Soda feldspat Na20.Al203.6SiO2
• 3. Kireç feldspat CaO.Al2O3.6SiO2
• C) Silika gibi plastik olmayan malzemeler
• Kum veya kuvars gibi plastik olmayan
veya önde gelen katkı maddesi gövdeye
güç katar. Kurutma ve ateşleme sırasında
oluşan çekme ve çatlamayı azaltmak için
seramik formülasyona dahil edilir.
 ÖZELLİKLERİ

• Seramiğin fiziksel ve kimyasal özellikleri, içinde bulunan bileşene bağlıdır.

•• Mukavemet, esasen sıcaklık, boyut ve şekil, bileşim, yüzey durumu ve mikroyapı gibi
faktörler tarafından kontrol edilir.
•• Mekanik olarak gevrek ve sıkıştırmaya karşı çok dirençlidirler.
•• Oksitler ve karbürler yüksek fiziksel ve kimyasal kararlılık verir.
•• Elektriksel ve manyetik özellikler kompozisyonun kendisinden kaynaklanmaktadır.
Örneğin, oksitler genellikle oksit olmayan yarı iletkenlerin ve geçiş metali iyonlarına sahip
seramilerin manyetik özellikleri gösterdiği kötü iletkenlerdir.
•• Şeffaflık, sırayla bileşime, kristal yapısına, kutuplaşma derecesine bağımlı olan
seramiğin kristal kafesine bağlıdır. [5]
 SERAMİĞİN KULLANIM ALANLARI

• Yapı Seramikleri (Tuğla, Kiremit, duvar ve Yer Kaplama Plakaları, Su ve Kanalizasyon

Boruları, Sağlık Gereçleri)
• Ev Eşyası Seramikleri (Saksı, Çanak – çömlek, Süs Eşyaları, Sofra Seramiği…)
• Elektrik (Şalter ve Sigorta Parçaları, Alçak-Yüksek Gerilim İzolatörleri. )
• Elektronik Seramikler (Manyetik, Dielektrik, Piezo Elektrik Seramikler)
• Refrakter Seramikler (Ateş, Silika, Bazik, Karbon Tuğla, Grafit, Ateş Çimentosu.)
• Aşındırıcı Seramikler (Zımpara Taşları ve Tozları, Sentetik Elmas)
• Bio Seramikler (Seramik Kemikler, Protezler, Dişler)
• Nükleer Seramikler (Nükleer Yakıt Sistem Seramikleri, Radyasyona Karşı Ağır
Betonlar)
• Mekanik Seramikler (Piston, Motor Gövdesi)
• Ser-met’ ler (Seramik Metal Karışımı Parçaları)
• Uzay Araçları Seramikleri (Isı ve Sürtünmeye Dayanıklı Kılıflar, Uçuş Pist
Platformları
• Süper İletken Seramikler (Enerji İletimi Sistemleri) [4]
KAYNAKÇALAR

• https://www.makinaegitimi.com/alasim-nedir-nasil-olusur/[1]
• http://gihsart.weebly.com[2]
• http://nptel.ac.in[3]
• https://www.123rf.com[4]
• https://cfileonline.org[5]
• http://seramikevi.blogspot.com.tr[6]
• http://depo.btu.edu.tr/dosyalar/metalurji/Dosyalar/
Ayse_Kalemtas_Malzeme_Bilimi_X6.pdf SAYFA 2 [7]
 MAKİNE VE METAL TEKNOLOJİLERİ
BÖLÜMÜ

2020
MÜHENDİSLİK MALZEMELERİ
VE SEÇİMİ
HALİL SAMET SAĞDIÇ
180703007