T.C.

DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ZARARLI ORTAM- ÇEVRESEL ETKİ TANIMLARI İLE

BETON VE BETONARMEYE ETKİLERİ
BETONUN PERFORMANSA GÖRE TASARIMI

ŞEYMA MİNEL KOÇAK

172110057

İLERİ BETON TEKNOLOJİSİ

DANIŞMAN
PROF. DR. YILMAZ KOÇAK
 DÜZCE, 2020

BEYAN

Bu çalışmanın kendi çalışmam olduğunu, çalışmanın planlanmasından yazımına kadar

bütün aşamalarda etik dışı davranışımın olmadığını bütün bilgileri akademik ve etik
kurallar içinde elde ettiğimi, bu çalışmayla elde edilen bütün bilgi ve yorumlara kaynak
gösterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine aldığımı, yine bu çalışılmanın
yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici bir davranışımın olmadığını beyan
ederim.

8 Nisan 2020

Şeyma Minel KOÇAK

1
 TEŞEKKÜR
Bu ödevin hazırlanmasında gösterdiği her türlü destek ve yardımından dolayı çok
değerli hocam Prof. Dr. Yılmaz KOÇAK ‘a en içten dileklerimle teşekkür ederim.
Bu çalışmalar boyunca benden katkılarını esirgemeyen, yardım ve desteklerini her
şekilde gösteren tüm hocalarıma, arkadaşlarıma, bilgilerini internet üzerinden ve yazılı
olarak paylaşan tüm öğretim görevlilerine ve aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

13 Nisan 2020 ŞEYMA MİNEL KOÇAK

2
İçindekiler
BEYAN.........................................................................................................1
ŞEKİL LİSTESİ..........................................................................................4
ÖZET............................................................................................................5
1. GİRİŞ...................................................................................................6
BÖLÜM 1 ZARARLI ORTAM- ÇEVRESEL ETKİ TANIMLARI
İLE BETON VE BETONARMEYE ETKİLERİ.....................................7
DURABİLİTE (DAYANIKLILIK)...........................................................7
1.1 TS EN 206’YA GÖRE (TS 13515) ÇEVRESEL ETKİLER..............................8
1.2 KARBONATLAŞMADAN KAYNAKLANAN KOROZYON..........................9
1.2.a KARBONATLAŞMA REAKSİYONUNUN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER.........................................................................................................11
1.2.b KARBONATLAŞMA DERİNLİĞİNİN TAYİNİ......................................11
1.3 KLORÜRLERİN NEDEN OLDUĞU KOROZYON.......................................12
1.3.1BETONARME DONATISINDA KOROZYON ŞEKİLLERİ......................13
1.3.1.a ATMOSFERİK KOROZYON..................................................................14
1.3.1.b BETONARME DONATISINDA ELEKTRO – KİMYASAL /
KLORÜR KOROZYONU.....................................................................................14
1.3.1.c ELEKTRO KİMYASAL KOROZYON...................................................15
1.3.1.d BETONARME DONATISINDA KLORÜR KOROZYONU................16
1.3.2 KOROZYON HASARLARI.........................................................................19
1.4 DENİZ SUYUNDAN KAYNAKLI KİMYASAL SALDIRI............................21
1.5 BETONDA GENLEŞEN ÜRÜNLERİN OLUŞTURDUĞU
REAKSİYONLAR.....................................................................................................22
1.6 BETONDA İYON DEĞİŞTİREN REAKSİYONLAR.....................................22
1.5.a SÜLFAT SALDIRISI....................................................................................23
BÖLÜM 2 BETONUN PERFORMANSA GÖRE TASARIMI............28
2.1 PERFORMANS ESASLI TASARIM...........................................................................28
2.2 PERFORMANS KRİTERLERİ...................................................................................28
2.2.1 YAPININ SERVİS ÖMRÜ..............................................................................28
2.2.2 TAZE BETONDA OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER........................30
2.2.3 SERTLEŞMİŞ BETONDA OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER.........30
KAYNAKLAR...........................................................................................31

3
 ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1................................................................................................................................7
Şekil 2................................................................................................................................8
Şekil 3..............................................................................................................................10
Şekil 4..............................................................................................................................10
Şekil 5..............................................................................................................................12
Şekil 6..............................................................................................................................12
Şekil 7..............................................................................................................................12
Şekil 8..............................................................................................................................13
Şekil 9..............................................................................................................................13
Şekil 10............................................................................................................................13
Şekil 11............................................................................................................................13
Şekil 12............................................................................................................................14
Şekil 13............................................................................................................................15
Şekil 14............................................................................................................................16
Şekil 15............................................................................................................................17
Şekil 16............................................................................................................................17
Şekil 17............................................................................................................................18
Şekil 18............................................................................................................................18
Şekil 19............................................................................................................................19
Şekil 20............................................................................................................................19
Şekil 21............................................................................................................................20
Şekil 22............................................................................................................................20
Şekil 23............................................................................................................................21
Şekil 24............................................................................................................................22
Şekil 25............................................................................................................................22
Şekil 26............................................................................................................................22
Şekil 27............................................................................................................................22
Şekil 26............................................................................................................................22
Şekil 28............................................................................................................................22
Şekil 29............................................................................................................................23
Şekil 30............................................................................................................................24
Şekil 31............................................................................................................................24
Şekil 32............................................................................................................................25
Şekil 33............................................................................................................................25
Şekil 34............................................................................................................................26
Şekil 35............................................................................................................................27
Şekil 36............................................................................................................................27
Şekil 37............................................................................................................................29
Şekil 38............................................................................................................................29
Şekil 39............................................................................................................................29

4
 ÖZET

ZARARLI ORTAM- ÇEVRESEL ETKİ TANIMLARI İLE

BETON VE BETONARMEYE ETKİLERİ
BETONUN PERFORMANSA GÖRE TASARIMI
Şeyma Minel KOÇAK
Düzce Üniversitesi
İLERİ BETON TEKNOLOJİSİ
Danışman: PROF. DR. YILMAZ KOÇAK

Nisan 2020, 30 sayfa

Düzce Üniversitesi Teknoloji Fakültesi İnşaat Mühendisliği bölümü 3.sınıf seçmeli

proje dersi olan INT 414 İleri Beton Teknoloji Dersi kapsamında “zararlı ortam-
çevresel etki tanımları ile beton ve betonarmeye etkileri “ve “betonun performansa
göre tasarımı “başlığı altında bir araştırma ödevi verilmiştir. Bu ödev konusu hakkında
yapmış olduğum araştırma çalışmasıdır. Bu araştırma kapsamında olabildiğince bu
konular ile ilgili bilgi verilmeye çalışılmıştır.

5
 1. GİRİŞ
Bir betonarme yapıdan beklenen; dayanım, durabilite (dayanıklılık), ekonomi,
fonksiyon ve estetiğin sağlanmasıdır. Yapıyla ilgili mimar ve mühendisler bu unsurlar
birleştirmek durumundadır. Bir yap üretilirken şu aşamalardan geçilir:
(a) Yapı tasarımı: i) Yer seçimi, ii) Zemin etüdü, iii) Sistem seçimi, iv) Projelendirme
ve v) Projenin detaylandırılması,
(b) Malzeme seçimi ve malzemenin denetimi: i) Kullanılan malzemelerin davranışı, ii)
Seçilen malzemelerin amaca uygun olup olmadığı, iii) Kullanılan malzemelerde kalite
denetim süreci,
(c) inşaat süreci: i) Tasarım ile uyumlu bir yapı üretim teknolojisi, ii) Montaj ve işçilik.
Yapı servis ömrünü tamamlayıncaya kadar projenin sürdüğü düşünülmelidir. Ülkemizde
yeterince önem verilmeyen ancak Marmara Depremiyle önemi ortaya daha belirgin
olarak çıkan binaların bakım ve onarım aşamalarında bu sürece eklemek gerekir, çünkü
yapı bir entegre sistemdir ve yapı serviste olduğu süre içinde bakım ve onarım yapılmalı
ve gerekliyse güçlendirilmelidir.
Taze betondan beklenen ana nitelikler:
i) işlenebilme, ii) sıcaklığın denetimi, iii) agreganın en büyük boyutunun yeterli
işlenebilirlik için uygun olmasıdır. Günümüzde sadece sertleşmiş betonun performans
de*il taze haldeki bütün çimento esaslı kompozitlerin işlenebilirliliği bakımından
gerekli performansa sahip olması beklenir. Lif donatlı betonların işlenebilirliği başta
olmak üzere bu konuda da önemli gelişmeler vardır.
Yapıların gereksinimlere göre sınflandırılması öyle yapılabilir:
a) insani gereksinimler: kullanımda işlevsellik, güvenlik, sağlık ve konfor,
b) Ekonomik gereksinimler: yatırımda, inşaatta ve yap ömrü süresince ekonomi (iletme,
bakım, onarım, rehabilitasyon, yenileme, yıkım, geri kazanım ve atık için ekonomi),
c)Kültürel gereksinimler: yapı kullanma geleneği, hayat tarzı, kültürü, estetik, mimari
anlayış ve eğilimler ve imaj,
d) Ekolojik gereksinimler: ham madde kullanımında, enerji tüketiminde, ve ekolojik
dengenin korunmasında ekonomi.

6
 BÖLÜM 1 ZARARLI ORTAM- ÇEVRESEL ETKİ TANIMLARI
İLE BETON VE BETONARMEYE ETKİLERİ
DURABİLİTE (DAYANIKLILIK)
Yapı malzemesi, yapı elemanı ya da yapının işlevini uzun yıllar boyunca bozulmadan
yerine getirebilmelerine “durabilite” ya da “dayanıklılık” diyoruz. Durabiliteye yapı
elemanı veya yapının hizmet ömrünün uzun olması da diyebiliriz. Günümüzde çok uzun
ömürlü bazı yapılar halen varlığını korumakta ve hizmet verebilmektedirler.
Günümüzden yaklaşık 4500 yıl önce inşa edilen Mısır Piramitleri bugün hala ayaktadır.
Yine günümüzden yaklaşık 1500 yıl önce inşa edilen Ayasofya da bugün ayakta, hatta
müze olarak hizmet vermektedir. Bu yapılarda kullanılan doğal taş malzemesi binlerce
yıl boyunca oluşmuş, yüksek stabiliteye sahip bir malzemedir. Yani özellikleri
yapıldıktan sonra da sürekli aynı kalabilmiştir.
Bir yapının projelendirilmesi ve yapımı; beş ana hedefin göz önüne alındığı ve bu
ilkelere göre çözülen bir optimizasyon problemidir. Bunlar:
 Dayanım,
 Dayanıklılık,
 İşlevsellik,
 Ekonomik olma,
 Estetik olma.
Betonarme yapılar genellikle 100 yıl civarında servis verebilecek şekilde projelendirilir.
Beton teknolojisi kurallarıyla, titiz bir şekilde tasarlanmış ve uygulanmış beton
dayanıklıdır. Hatta bu şekliyle belki de en dayanıklı malzemedir.
1990’lı yıllara kadar betonun daha doğrusu betonarmenin dayanıklılığı çeliğin beton
tarafından korunmasıyla açıklanıyordu. Basınç dayanımının da zamanla azalmaması,
aksine artması dayanıklı gösterilmesine başka bir gerekçe idi. Betonun ya da
betonarmenin dayanıklılığı göz ardı edilmişti. Yeterli bilgi birikimi de yoktu. Yakın
zamana kadar yapılan binalarda, bilgi eksikliği ve uygulama hataları nedeniyle
durabilite problemleri olduğunu söyleyebiliriz.
Bir yapının performansı ile ekonomik servis ömrü arasındaki ilişki aşağıda şematik
olarak gösterilmiştir:

Şekil 1

7
Beton ve betonarme elemanların zamanla bozulmalarına ve durabilite problemlerine
neden olan iç veya dış etkenler vardır. Bu etkenler fiziksel, kimyasal, biyolojik veya
mekanik kökenli olabilir.
DIŞ ETKİLER: Karbonatlaşma, donma-çözülme, klor etkisi, aşınma, bazı asit ve tuz
etkileri.
İÇ ETKİLER: Alkali-agrega reaksiyonu, DEF, vb.

Şekil 2

1.1 TS EN 206’YA GÖRE (TS 13515) ÇEVRESEL ETKİLER

XO – Korozyon ya da zararlı etki tehlikesi yok.
XC – Karbonatlaşmadan kaynaklanan korozyon.
XS – Deniz suyu klorürlerinin neden olduğu korozyon.
XD – Deniz suyu dışındaki klorürlerin neden olduğu korozyon.
XA – Betonun kimyasal etkilere maruz kalması.
XM – Mekanik aşınma etkisi.
XF – Donma-Çözülme etkisi.
XW – Alkali silika reaksiyonu etkisinde donatı korozyonu.

8
1.2 KARBONATLAŞMADAN KAYNAKLANAN KOROZYON

KARBONATLAŞMA : Atmosferde bulunan CO2 gazının betonun gözenek sistemine

işleyerek Ca(OH)2 ile yaptığı reaksiyon sonucu CaCO3 oluşması ve betondaki pH
değerinin düşmesidir. Bu düşüş donatı korozyonuna neden olur.
Beton yüksek dereceden alkali bir ortamdır. Alkali ortamının kaynakları:
1. C3S + H2O CSH + 3Ca(OH)2
2. C2S + H2O CSH + Ca(OH)2
3. CaO + H2O Ca(OH)2
4. Na2O + H2O 2NaOH
5. K2O + H2O 2KOH
KARBONATLAŞMA REAKSİYONUNU GELİŞİMİ
Atmosferde asit oluşturan gazlardan en önemlileri CO2 ve SO2’dir. Reaksiyonları 3
aşamalıdır :
1. Gazların gözenek sistemine işlemesi
2. Gazların gözenek suyu ile asit oluşturması
• CO2 + H2O H2CO3
• SO2 + H2O H2SO3
3. Asitlerin gözenek suyu içerisinde çözünmüş olan alkali bileşenleri ile reaksiyon
yaparak bunları nötr hale getirmesi
• Asit + Alkali Tuz + Su
Karbonatlaşma reaksiyonun basitleştirilmiş hali:
• Ca(OH)2 + CO2 CaCO3 + H2O
pH = 12,6 pH=8,3 KOROZYON !
Karbonatlaşma reaksiyonunun şiddeti ve gelişimi, çimentonun alkalinitesi ile çok
ilişkilidir.
• Çimento (OH)- açısından zengin.
Ca(OH)2 , yüksek (OH)- konsantrasyonunda zor çözünür, aşırı doygun hale
gelir,kristalleşir. H2CO3 ile reaksiyonu mümkün olunan Ca(OH)2 , iki aşamalı Bir
reaksiyonla araya NaOH veya KOH gibi diğer alkalilerin devreye girmesiyle çözülür.
• CO2 + 2NaOH Na2CO3 + H2O
• Na2CO3 + Ca(OH)2 CaCO3 + 2NaOH,

9
Karbonatlaşma, yüzeyden içeriye doğru hızı azalarak devam eden bir reaksiyondur.
Çünkü;
• Meydana gelen ürün hacmi daha fazladır.
• İç bölgelere doğru CO2 girişi zordur.
Donatı korozyonu riski için paspayının karbonatlaşması önem taşır.

“NİTELİKLİ
PASPAYI”

Şekil 3

Durabilite açısından büyük öneme sahip olan paspayı

uygulamada ihmal ediliyor. Paspayı, betonun iç kısımlarına göre;
1. Daha yüksek su/çimento oranına sahip,
2. Çatlaklı,
3. Boşluklu, geçirimli olmaktadır.
Hatta gerekli kalınlık bile bazen sağlanamamaktadır. Betonun su içeriği ve çevre nemi
de karbonatlaşmanın gelişimini etkiler. Karbonatlaşma reaksiyonu için ince bir su filmi
ve devamlı bir CO2 akımı gerekir.
• Bağıl nem < %30 ise Karbonatlaşma meydan gelmez.
• Bağıl nem > %90 ise Karbonatlaşma durur.
En yüksek karbonatlaşma %50 bağıl nemde görülmüştür. İzmir’de son 45 yılın ortalama
nem değeri %60 civarındadır. Karbonatlaşma reaksiyonunun gelişimini etkileyen bir
diğer faktör havadaki CO2 konsantrasyonudur.
Normal temiz havada bulunan CO2 oranı % 0,03’tür.
Büyük şehirlerde bu oran % 0,3’tür.
Çok enderde olsa %1 CO2 konsantrasyonuna sahip havaya da rastlanır.
İngiltere’de açıkta bırakılan, yağmurdan korunmuş beton elemanların 30 yıl
sonundaki karbonatlaşma derinlikleri

Şekil 4

10
 1.2.a KARBONATLAŞMA REAKSİYONUNUN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
1. Su/Çimento Oranı : Oran arttıkça, karbonatlaşma hızlanır.
2. Çimento Dozajı : Yüksek dozaj karbonatlaşmayı yavaşlatır.
3. Betonun Kürü : Uzun süreli ıslak kür karbonatlaşmayı yavaşlatır.
4. Puzolanların kullanımları
5. Basınç Dayanımı : Arttıkça, karbonatlaşma hızı azalır.
6. Çimentonun Kimyasal Bileşimi : CaO ve Ca(OH)2 azalması, alkalilerin artması
karbonatlaşma hızını arttırır.
7. Sıva : Paspayını takviye eder, gazların girişine engel olur.
8. Bağıl Nem : Çok kuru ve suya doygun ortamlarda reaksiyon durur. %50 bağıl nemli
ortamda reaksiyon maksimumdur.
9. CO2 Konsantrasyonu : Ortamda CO2 konsantrasyonu arttıkça reaksiyon artar.
10. Sıcaklık : Normal sıcaklık reaksiyonu hızlandırır. Aşırı sıcaklık yavaşlatır.

1.2.b KARBONATLAŞMA DERİNLİĞİNİN TAYİNİ

Karbonatlaşma Derinliği : C = K √ T
• C : Karbonatlaşma Derinliği (mm)
• K : Fiziksel değişkenlikleri içeren bir parametre
• T : Zaman (yıl)
Karbonatlaşma derinliği yerinde deneyle belirlenebilir. Deney yönteminin esası, betonu
keserek yüzeye indikatör sıvısı püskürtmektir. Karbonatlaşmış kısım renksiz kalırken,
karbonatlaşmamış kısım sıvı ile reaksiyona girerek renk verir. Karbonatlaşma Katsayısı
bilinen bir betonarme yapıda yapılacak onarımın en uygun zamanının tespiti.
t = ((P/K)-(K/α))2
T = N yıllık yapı servis ömrü için yüzey tamirinin en uygun zamanı
P = En az beton örtü kalınlığı, mm
α = Katsayı ( N=100 yıl için α=8,2 , N=80 yıl için α=10,3 , N=50 yıl için α=16,5)
K= Karbonatlaşma Katsayısı, mm/yıl0,5
K = (Y0 / √ t0)
Y0 = İnceleme sırasında deney ile bulunan karbonatlaşma derinliği, mm.
T0 = inceleme anındaki beton yaşı, yıl.

11
 KARBONATLAŞMA ETKİSİ
TS EN 206-1’E GÖRE

Şekil 5

1.3 KLORÜRLERİN NEDEN OLDUĞU KOROZYON

Korozyon, metallerde su ve oksijenin bulunduğu ortamda görülen kimyasal bir değişim
sürecidir. Yapay olarak üretilen metal malzemeler, uygun ortam bulduklarında asıllarına
dönmeye çalışırlar. Bütün metaller en düşük enerjili durumları olan oksit haline
dönmeye eğilimlidirler (Altın hariç). Betonarme yapılarda beton içine gömülü olarak
kullanılan çelik donatı, doğru tasarlanmış, üretilmiş olan geçirimsiz, kaliteli bir beton
tarafından fiziksel ve kimyasal olarak korozyondan korunur. Korozyon problemi,
betonarmenin en önemli problemlerinden birisidir. Deniz yapılarında, klorüre maruz
kalan diğer yapılarda görülen korozyonun sebep olduğu tamir ve bakım masrafları ciddi
kayıplara ulaşınca konu ABD ve Avrupa ülkelerinde daha iyi anlaşılmış ve kapsamlı
araştırmalar yapılmıştır. Ancak ülkemizde konunun önemi yeterince anlaşılamamıştır.

Şekil 6 Şekil 7

12
Korozyon, betonarme yapılarda çelik donatının kesit ve düktilite kaybı nedeniyle
stabilitesi açısından önemli sonuçlar doğurur. Donatı – Beton aderansı da korozyondan
olumsuz etkilenir, ilerleyen hasar durumunda aderans tamamen yok olur.
PASLANMA → PASPAYI ÇATLAMASI → PASPAYININ DÖKÜLMESİ
(DONATI KORUMASIZ) → HIZLI PASLANMA → YOK OLUŞ.

Şekil 8

13
1.3.1BETONARME DONATISINDA KOROZYON ŞEKİLLERİ
1. Atmosferik Korozyon
2. Elektro – Kimyasal Korozyon
3. Temas Korozyonu
4. Hidrojen Korozyonu

Şekil 9 Şekil 10

Şekil 11

1.3.1.a ATMOSFERİK KOROZYON

Açıkta bırakılan donatının korozyonudur. Reaksiyon, çelik donatının yüzeyinde uniform
olarak gelişir.
Fe + ½ O2 + H2O Fe(OH)2
Fe(OH)2 FeO + H2O
Reaksiyon için nem ve oksijen gerekir. Hava kirliliği ve atmosferik koşullar reaksiyon
hızını belirler.
• Kuru hava Donatı yüzeyi kuru, reaksiyon gelişmez.
• Nemli ortam Donatı yüzeyinde ince bir su filmi, reaksiyon gelişir.
• Nemli + Kirli Atmosfer Koşulu Donatı yüzeyinde su filmi
oluşumunun kolay (tuzların nem tutma özelliği) elektrolit ortam, reaksiyon hızlı gelişir.
1.3.1.b BETONARME DONATISINDA ELEKTRO – KİMYASAL / KLORÜR
KOROZYONU
Betonarme çelik donatısı, açıktaki çeliğe göre korozyondan çok daha iyi korunabilir.
Koruma;

14
1. Fiziksel Koruma : Ortamdaki klorür iyonları , nem ve oksijenin çeliğe ulaşmasının
engellenmesi.
2. Kimyasal Koruma : Betonun çeliğe yüksek alkali (pH ≥ 12,5) ortam sağlaması.
Çeliğin korozyondan korunması için mükemmel bir ortam : BETON.
Ancak yine de betonarmede donatı korozyonu hala neden önemli bir problem?
Çünkü paspayı yetersiz ve kalitesiz…

Şekil 12

15
Karbonatlaşma veya klorür iyonları nedeniyle betonun donatıyı korozyondan koruma
etkinliğinin kaybolması

1.3.1.c ELEKTRO KİMYASAL KOROZYON

Birbirini tamamlayan ve eş zamanlı gelişen iki elektro – kimyasal reaksiyonla meydana
gelir.
1. Oksidasyon (Anot Reaksiyonu)
2. Redüksiyon (Katot Reaksiyonu)
Anodik işlem, demirin çözünmesi işlemidir. Pozitif yüklü iyonlar çözeltiye karışırken,
negatif yüklü elektronlar çelik üzerinden katoda geçerek elektrolitin bileşenleri
tarafından absorbe edilirler.
Fe → Fe++ + 2e
Katodik işlemde ise, çelik vasıtasıyla katoda geçen elektronlar su ve oksijen ile birleşip
hidroksit iyonlarını oluştururlar.
2e- + ½ O2 + H2O → 2(OH)-

Şekil 13

Anottan çözeltiye geçen demir iyonları hidroksit iyonlarıyla reaksiyona girer ve demir
hidroksiti oluşturur.
Fe++ + 2(OH)- → Fe(OH)2
Demir hidroksit kararsız olup suda çözünür, su ve oksijenle birleşerek anot Çevresinde
sarı renkli boşluklu bir pas tabakası oluşturur.
Fe(OH)2 + H2O + ½ O2 → Fe(OH)3

16
Korozyon maksimum hızına %70-80 bağıl hava nemi değerlerinde ulaşır. En çok zarar
sürekli ıslanma-kuruma etkisindeki yapılarda görülür.
Orta nemli ortamda → karbonatlaşma ↑
Yüksek nemli ortamda → korozyon ↑
1.3.1.d BETONARME DONATISINDA KLORÜR KOROZYONU
Klorür iyonları çelik donatının korozyonu açısından en zararlı maddelerdir.
• Çelik donatıdaki pasif tabakayı çözerler.
• Ortamın elektrolitliğini arttırarak, elektriksel direnci azaltıp, anot-katot iyon akışını
kolaylaştırırlar. Böylece korozyon hızı artar.
• Asit karakterlidir, ortamın pH’ ını düşürerek korozyona elverişli ortama neden olurlar.
• Klorür iyonları metal tarafından O2 ve (OH)- iyonlarına göre daha kolay absorbe
edilirler. Böylece katalizör görevi görerek anodik reaksiyonu kolaylaştırır, demirin
iyonlaşmasını hızlandırı

Şekil 14

Ortamda bolca demir ve hidroksit iyonları bulunmakta, klorür iyonlarıreaksiyon sonucu

sürekli yenilenmekte ve donatı tahribatı devamlı olmaktadır. Bu nedenle klorür
korozyonu en tehlikelisidir.
• Korozyon Gelişimi :
Fe3+ + 3Cl- → FeCl3
FeCl3 + 3(OH) → Fe(OH)3 + 3Cl-
KLORÜR KAYNAKLARI
Klorür, betona difüzyon yoluyla girer. Klorür iyonları, beton içine içerden ve dışardan
olmak üzere iki yolla girebilir :
• İÇERDEN : Agrega, kimyasal katkı, mineral katkı, karma suyu. • DIŞARDAN :
Betonla temas halinde veya çeşitli yollarla taşıma ile deniz suları, tuz üreten yada
işleyen sanayi tesisleri, havuzlar, v.s.

17
Klorür tahribatı en yaygın olarak dışardan beton içine taşınma ile görülmektedir. Beton
içine taşıma kapiler emme, nem ile ilerleme ve difüzyon yollarıyla gerçekleşir.
ISLANMA-KURUMA ETKİYİ HIZLANDIRIR VE ŞİDDETLENDİRİR.

Beton, klorür iyonlarının bir kısmını fiziksel ve kimyasal olarak bağlayabilir.

• Kimyasal Bağlama : C3A ile Friedel tuzu oluşur. (Kalsiyum Klora Alüminat). •
Fiziksel Bağlama : Jel boşlukları içinde klorür absorbsiyonu.
Beton içinde hem serbest, hem de bağlı klorür iyonları bulunur. Bazı dış etkenlerle
kimyasal bağlı klorürlerin çözülmesi, beton boşluk suyuna karışması ve bir anda hızlı
korozyon tahribatı meydana gelebilir.
Betondaki toplam klorür miktarı, nitrik asitte çözünen klorür olarak belirlenir.
ASTM C 1152 : Beton ve harçta asitte çözünür klorür. ASTM C 1218 : Beton ve harçta
suda çözünür klorür.
Betonda korozyona yol açmayacak klorür iyonu içeriği ne olmalıdır?
Beton tasarım özellikleri (S/Ç oranı, dozaj, çimento tipi, v.s) kür koşulları, çevre
koşulları, karbonatlaşma faktörleri gibi parametrelere bağlıdır.
Beton içindeki klorür iyonu miktarı 0,6≈0,9 kg/m3, gözenek suyunda ise 300- 1200lt
değerini aşarsa risk yüksektir. Beton kalitesi azaldıkça risk artar ya da daha düşük
klorür içeriklerinde bile korozyon oluşabilir.

18
 15TS EN206-1 Standardına göre betonun klorür içeriğinin sınırlandırılması

Şekil 15

Şekil 16

Betonun klor geçirimliliği tayini için hızlandırılmış deney yöntemi (ASTM C 1202) kullanılır.
Deney, sodyumhidroksit ve sodyum klorür içeren çözeltiye yerleştirilmiş beton numuneden
belli bir zaman içinde geçen akım miktarının (coulomb) ölçülmesi esasına dayanır.

Betonda çimento ile birlikte uçucu kül, yüksek fırın cürufu gibi mineral katkıların
kullanılmasının klorür geçirimliliğini azalttığı araştırmalar neticesinde ortaya çıkmıştır.
(Uygun koşullarda kullanılması koşulu ile)
Kür koşullarının da klorür geçirimliliğini etkilediği deneylerle ortaya konulmuştur.
Örneğin su
kürünün buhar kürüne
göre
geçirimliliği
azalttığı
sonucuna
ulaşılmıştır.

19
 Şekil 17

Çeşitli
oranlarda UK ve YFC içeren, standart yöntemle kür edilmiş örneklerde korozif ortamda
400 çevrim sonrasında korozyon akım yoğunluğu değerlerinin karşılaştırılması
Betonun klorür geçirimliliğine S/Ç oranının etkisi

Şekil 18

ELEKTRO KİMYASAL KOROZYONUN GELİŞİMİNİ ETKİLEYEN DİĞER

FAKTÖRLER
• Beton gaz, su ve klorür geçirimliliği.
• Betonun boşluk yapısı, suya doygunluğu, paspayı tabakasının kalınlığı.
• Betonun elektriksel direnci.

20
 Korozyon İle Geçirimlilik Arasındaki İlişki

Şekil 19

1.3.2 KOROZYON HASARLARI

1. Çelikte en kesit kaybı
2. Çelik – Beton aderansında azalma
3. Taşıma gücünde azalma
4. Dökülmeler nedeni ile betonarme korumasız. Çeliğin deformasyon karakteristiği
azalır.

Şekil 20

21
 DENİZ SUYU HARİCİNDEKİ KLORÜRLER TS EN 206-1’E GÖRE

Şekil 22

Şekil 21
DENİZ
ETKİSİNDE KALAN BETON VE BETONARME YAPILARDA ETKİ
DURUMLARI

22
 Yapının bulunduğu konuma göre maruz kalabileceği değişik ortamları ve betonarme bir
elemanda deniz suyu etkisiyle oluşabilen bozulma mekanizmaları

Şekil 23

1.4 DENİZ SUYUNDAN KAYNAKLI KİMYASAL SALDIRI

1. Sülfat etkisi → Etrenjit → Kütle kaybı Sülfatlara dayanıklı çimentoyu (SDÇ) deniz
suyuna maruz betonlarda ÖNERMİYORUZ. Çimentodaki C3A’yı sınırlandırıyoruz.
2. Magnezyum iyonu etkisi → Ca(OH)2 ‘deki Ca iyonları ile Mg iyonları yer
değiştirir. Mg(OH)2 (BRUSİT) oluşur. → Kütle Kaybı → MSH Oluşumu →
Bağlayıcılık kaybolur.
3. CO2 etkisi → Her suda kireç taşını çözebilen CO2 bulunur. → >90mg/lt (TS EN
206-1 40-100mg/lt) ve kirli denizde Ph değeri<8 ise hidrate çimento bileşenleri
karbonik asit etkisi ile çözülebilir. → Kütle kaybı.
4. Klorür Etkisi
DENİZ SUYUNDAN KAYNAKLI FİZİKSEL ETKİLER
• Aşınma: Yüzeyde dökülmeler, kütle kaybı.
• Islanma – Kuruma: Islanma – Kuruma tekrarlarında tuz yoğunluğunun artması, hızlı
tahribat. Tuzların kristalleşmesi büyük basınçlar, genleşme ve dökülme oluşturur.
Sıçrama ve Gel-Git bölgelerinde tehlikeli.
• Donma – Çözülme: Aşınma, tuz kristalizasyonu ile birlikte donma çözülme

23
1.5 BETONDA GENLEŞEN ÜRÜNLERİN
OLUŞTURDUĞU REAKSİYONLAR
1. Sülfat Saldırısı
2. Gecikmiş Etrenjit Oluşumu
3. Tomasit Oluşumu
4. Alkali Silika Reaksiyonu
5. Alkali Karbonat Reaksiyonu

24
 Şekil 24

Şekil 26
Şekil 25 Şekil 27

Şekil 26

25
1.6 BETONDA İYON DEĞİŞTİREN REAKSİYONLAR

1. ASİT SALDIRISI
2. Mg İYONU İÇEREN ÇÖZELTİLERİN
KİMYASAL SALDIRILARI
MgCl2+ Ca(OH)2 → CaCl2 + Mg(OH)2

1.5.a SÜLFAT SALDIRISI

Şekil 28
Sülfat, çimentonun bazı bileşenleri
ile reaksiyona girerek betonun zamanla bozulmasına neden olur.
Sülfat → Alüminli ve Kalsiyumlu bileşenlerle reaksiyon → Etrenjit ve Alçıtaşı →
Genleşme → Çatlaklar → Dağılma ve Parçalanmalar → Dayanım Kayıpları

Şekil 29

26
 Sülfat etkisinin şiddeti toprak veya suda bulunan SÜLFAT İYONUNUN
konsantrasyonuna bağlıdır

Şekil 29

Betonun sülfat dayanıklılığı ile geçirimliliği arasındaki ilişki

27
 Şekil 30

SÜLFAT SALDIRISINA KARŞI ALINACAK ÖNLEM TS EN 206’E GÖRE

Şekil 31

Şekil 32

DONMA – ÇÖZÜLME ETKİSİ TS EN 206-1’E GÖRE

MEKANİK AŞINMA ETKİSİ

28
Şekil 33

Betonun Çevre Etkileriyle İlgili Etki Sınıfları

29
Şekil 34

Şekil 35

Doğal Zeminler ve Yer Altı Sularından Kaynaklanan Kimyasal Etkiler İçin Etki Sınıflarının Sınır
Değerleri

Şekil 36

30
BÖLÜM 2 BETONUN PERFORMANSA GÖRE TASARIMI

2.1 Performans Esaslı Tasarım

Belirli bir yapı için performans esasına göre tasarım göz önüne alınan yapı için
tanımlanmış performans kriterlerine dayanır. Performans kriterleri genel olarak limit
durumlara göre tanımlanabilir.

2.2 Performans Kriterleri

Bir betonarme yapın n performansını tanımlamak için servis ömrünü tanımlamak en
tutarlı yoldur. Yapının performans yük tama kapasitesine, durabilitesine, rijitliğine veya
sünekliğine, görünüşüne, iletilebilirliğine, denetlenebilirliğine ve bakımına bağlanabilir.
Performans kriterleri betonarme yapılar arasındaki farklara ve farklı yapı sahipleri ve
kullanıcılar için farklılıklar gösterir. Bazı yapılar için performans kriterleri bakım
yapılmaksızın yapının iletilebilirliğine bağlanabilir

2.2.1 YAPININ SERVİS ÖMRÜ

Bir yapının servis ömrü, yapının performansının yerine getirilmesi için gerekli süredir.
Performans ise yapı sahibinin, tüm yetkililerin ve kullanıcıların gereksinimlerini
karşılayabilme yeteneğidir. Betonun uzun servis ömrü genel olarak büyük yatırım
gerektirir. Bundan dolayı tasarım, malzeme, hasar ve gelecekteki bakım arasındaki
ilişkilerin iyi anlaşılması gerekir.
Yapı tipine bağlı olarak farklı servis ömrü tanımları kullanılmaktadır. DuraCrete de
aşağıda belirtildiği gibi üç farklı servis ömrü tanımlanmaktadır.
a) Teknik servis ömrü, hasarın kabul edilemeyen bir durumuna kadar serviste geçen
süredir.
b) Fonksiyonel servis ömrü, yapının fonksiyonel performansının tüm ilgili taraflar veya
yapı sahibinden gelen gereksinimlere yanıt verebilen bir servis ömrüdür.
c) Ekonomik servis ömrü, betonarme yapıyı mevcut durumuyla kullanmak yerine başka
amaç için değiştirme yapılıncaya kadar serviste geçen süredir.

31
 Şekil 37

Şekil 38

Yetersiz performansa sahip betonarme yapıların onarım, bakım ve rehabilitasyonunun

maliyeti zamanla artmaktadır. Bir betonarmenin performansı yapı sahibi, tüm ilgili
taraflar ve kullanıcıların gereksinimlerini karşılayabilme yeteneğidir. Maalesef, mevcut
tasarım şartnameleri beklenen yapı performansını yerine getirmekten uzaktır. Betondan
beklenen performans betonun plastik olduğu ve sonrasında sertleştiği durumlara göre
ayrı ayrı değerlendirilir.

Şekil 39

2.2.2 TAZE BETONDA OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER

• Taze beton kolaylıkla karılabilir, taşınabilir, yerleştirilebilir, sıkıştırılabilir ve yüzeyi
düzeltilebilir olmalıdır. Bu işlemler sırasında agregalarla çimento harcı arasında ayrışma
olmamalıdır. • Yerine yerleştirilen taze betonun içerisindeki suyun yukarıya çıkma
eğilimi mümkün olduğu kadar az olmalıdır. Betonun homojen yapısı korunmalıdır. •
Malzemenin karılmasından hemen sonra plastik durumuna sahip bir betonda plastikliğin
kaybolmasına kadar geçen sürenin uzunluğu (priz süresi) gerekenden daha uzun
olmamalıdır.

32
2.2.3 SERTLEŞMİŞ BETONDA OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER
• 7, 28 ve 90 günlük gibi herhangi bir yaş için hedeflenmiş olan minimum beton
dayanımında daha az bir dayanım göstermemelidir. • Çevredeki suyun ve diğer sıvıların
beton içerisine kolayca girerek olumsuz etki yaratmaması için yeterince geçirimsiz
olmalıdır.
• Betonun zaman içerisinde çevreden maruz kalabileceği etkenler karşısındaki
dayanıklılığına durubilite denir. Bu servis süresince çevrede oluşan yıpratıcı etkenler
karşısında yeterince dayanıklı olmalıdır.
Hiçbir malzeme veya yapı sonsuza kadar dayanıklı olamaz. Malzemenin veya yapının
bulunduğu ortam ve çevre şartlarına dayanabilmesi durabiliteyi belirler. Her yapı inşa
edilirken önceden ortam ve çevre şartları belirlenmeli ve yapı bulunduğu ortama uygun
olarak uzun yıllar dayanabilecek şekilde tasarlanmalıdır.

KAYNAKLAR

1. httpwww.betonvecimento.comwp-contentuploads201509TS-13515-
%C3%96ZET.pdf.pdf
2. httpwww.imo.org.trresimlerdosya_ekler2a5ddbef906afed_ek.pdftipi=84&tur
u=X&sube=0.pdf
3. httpwww.imo.org.trresimlerdosya_ekler4743d44c05e4c3c_ek.pdftipi=79&tur
u=X&sube=15.pdf

33
4. httpwww.imo.org.trresimlerdosya_ekler67d7749e4e99b73_ek.pdftipi=2&tur
u=X&sube=16.pdf
5. Düzce Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi
Prof. Dr. Yılmaz KOÇAK Ders Slaytları
6. THBB Teknik Ofis Müdürü- HAZIR BETON Dergisi Temmuz - Ağustos •
2012 sayısı - TS EN 206-1’in Uygulamasına Yönelik Tamamlayıcı Standard -
TS 13515
httpswww.thbb.orgmedia2132uygulamalar112.pdf
7. TS EN 206
httpkisi.deu.edu.trselcuk.turkelDERS 6-TSEN 206.pdf
8. httpwww.as-beton.compdfperformansa_gore_tasarim.pdf

34