TS EN 206

Beton - Özellik, performans,

imalat ve uygunluk

1
TS EN 206
206--1, TSE İnşaat Hazırlık Grubunca hazırlanmış ve 8
Aralık 2004 tarihinden itibaren üretim ve satış safhalarında
uygulanması zorunlu hale getirilmiştir
getirilmiştir.. Bu tarihten itibaren,
TS 11222 “Beton - Hazır Beton” standardı uygulamadan
kaldırılmıştır..
kaldırılmıştır

TS EN 206-
206-1’in Getirdikleri
- Kapsam
- Taraflar
- Görev ve sorumluluklar
- İletişim
- Sınıflandırma ve Tanımlama
- Durabilite
- Güvenlik
2
Bu standartta verilen genel çözümlerin mümkün olmadığı
durumlarda, betonun kullanılacağı yerde geçerli milli
Standard veya şartnamelerinde uygulanabileceği
belirtilmiştir..
belirtilmiştir

Katı kuralcı yaklaşım yerine, betonun kullanılacağı yerde

geçerli uygulamaların gelişmesi ve devam etmesine izin
vermektedir.

3
 TARAFLAR

TS EN 206 206--1 de, şartname hazırlayıcı, imalatçı ve

kullanıcı taraflar ve tarafların üzerlerine düşen görevler
net olarak tarif edilmiştir
edilmiştir..

4
GÖREV VE SORUMLULUKLAR
TS EN 2016-
2016-1 de
- Şartname hazırlayıcı beton özelliklerinden
- İmalatçı uygunluk ve imalat kontrolünden
- Kullanıcı betonun yapıya veya yapı elemanına
yerleştirilmesinden ve bakımından (kür) sorumludur.

Hazır beton için KULLANICI aynı zamanda

ŞARTNAME HAZIRLAYICI’dır
HAZIRLAYICI’dır.. Kullanıcı İmalatçıya
beton özelliklerini vermelidir.
vermelidir.
5
 İLETİŞİM

Yeni standart taraflar arasındaki bilgi iletişimini kapsar

ve kollektif bir çalışma gerektirir
gerektirir..

İYİ BETON İÇİN

ÖNCELİKLE
DOĞRU TALEP GEREKİR...

6
 TANIMLAMA VE SINIFLANDIRMA

Yeni standartta betonun tanımlanmasında aşağıdaki

özellikler de ilave edilmiştir:

- Betonun maruz kalacağı çevresel etki sınıfları

- Çökme sınıfının dışındaki diğer kıvam sınıfları
- Hafif beton sınıfları
- Klor içeriği sınıfları
- Dayanım gelişmesi
206-1 STANDARDI İLE BİRLİKTE YAPIYA UYGUN
TS EN 206-
BETONUN SEÇİMİ DAHA NET VE SİSTEMATİK
OLMAKTADIR. 7
TS EN 206-
206-1’de ön plana çıkan başka bir özellik de

DURABİLİTE’dir.

8
 GÜVENLİK

TS EN 206-
206-1 standardında betonun uygunluk kontrolü
ve uygunluk kriterlerinde de değişiklik yapılmıştır:

Eski standartta kendisinden daha düşük değerler elde

etme olasılığı %10 olarak tanımlanan KARAKTERİSTİK
DAYANIM, Yeni standartta %5 olarak tanımlanmaktadır
tanımlanmaktadır..

İstatistiksel hesaplamalarda standart sapma ile çarpılan

değer

TS 11222’de..............1,28 iken
TS EN 206-
206-1’de........1,48 olmuştur. 9
 BETON ÜRETİMİNİN İSTATİSTİKSEL
KALİTE KONTROLÜ
Betonun basınç dayanımı birçok faktöre bağlı. Bu nedenle beton
kalitesi olasılığa dayalı istatistiksel yöntemlerle belirlenmeli

ARİTMETİK ORTALAMA YETERLİ DEĞİL!

BETON KALİTESİ KARAKTERİSTİK DAYANIMA
GÖRE KONTROL EDİLMELİDİR!

PARTİ BAZINDA DENETİM

fcm ≥ fck + 4 MPa
fcmin ≥ fck -4 MPa

TÜM ÜRETİMİN DENETİM

%5
fcm ≥ fck + 1.48σ
48σ
fcmin ≥ fck -4 MPa 1.48 10

1.48
 STANDARDIN KAPSAMI
- Hazır betonları,
- Şantiyede hazırlanmış betonları,
- Prefabrik beton elemanlar için tesiste imal edilmiş betonları
(Standart normal, ağır ve hafif betonları),
betonları), KAPSAMAKTADIR...

- Gaz betonlara,
- Köpüklü betonlara,
- Gözenekli betonlara,
- Yoğunluğu 800 kg/m3 ’den daha düşük betonlara,
- Isıya dayanıklı betonlara
UYGULANMAMAKTADIR…
11
 DİĞER STANDARDLARDA VEYA İLGİLİ DİĞER ÖZEL STANDARDLARDA,
AŞAĞIDAKİ KONULARDA İLÂVE VEYA FARKLI ŞARTLAR VERİLMİŞ OLABİLİR:

Yollarda kullanılacak betonlar,

Diğer malzemeler (lif gibi) kullanılarak yapılan betonlar,
betonlar,
Harçlar,
Özel teknolojilerle imâl edilen betonlar (püskürtme beton gibi),
gibi),
Sıvı veya gaz atık madde boşaltım yapılarında kullanılacak betonlar
betonlar,,
Kirletici maddelerin muhafazası için depo yapılarında kullanılacak
betonlar,,
betonlar
Kütle betonları (baraj betonu gibi),
gibi),
Kuru karışımlı betonlar.

Bu verilen konularda standard mevcut değilse, betonun kullanılacağı

yerde geçerli şartname hükümleri uygulanabilir.

Yollarda ve trafiğe açık diğer alanlarda kullanılacak betonlar, 12

Püskürtme betonlarla
betonlarla ilgili standartlar hazırlık aşamasındadır.
 TS EN 206-
206-1 standardında :

1. Betonun bileşen malzemeleri (Özellikleri, uygunluk kriterleri),

2. Taze ve sertleşmiş beton özellikleri ve bunların doğrulanması,
3. Beton bileşim oranları için sınırlar,
4. Beton özellikleri,
5. Taze betonun teslimi,
6. İmalat kontrol işlemleri,
7. Uygunluk kriterleri ve uygunluk değerlendirmesi,

ile ilgili şartlar belirlenmiştir.

13
 STANDARTTA ADI GEÇEN TARİFLER,
SEMBOLLER VE KISALTMALAR
Tasarlanmış Beton
Beton:: Gerekli beton özellikleri ile ilave
karakteristiklerin imalatçıya tarif edildiği ve imalatçının bu
özelliklerle ilave karakteristiklere uygun olarak temin
etmede sorumlu olduğu beton
beton..

Tarif Edilmiş Beton

Beton:: Betonda kullanılacak bileşen
malzemeler ve karışım oranlarının imalatçıya tarif edildiği
ve imalatçının bu karışım oranlarına sahip olarak temin
etmede sorumlu olduğu beton

Standarda Göre Tarif Edilmiş Beton Beton:: Betonun

kullanılacağı yerde geçerli olan standartta verilen karışım
oranlarıyla tarif edilen beton
beton.. 14
Beton Grubu (Ailesi) : İlgili özellikleri arasında güvenli ilişki
kurulan ve bu ilişkinin kayda geçirildiği farklı bileşimlere
sahip betonların oluşturduğu grup
grup..
Toplam Su İçeriği : Betondaki karma suyu, agreganın
bünyesinde ve yüzeyinde bulunan su, hamur şeklinde
kullanılan mineral katkı ve kimyasal katkı içerisinde
bulunan su, betona buz ilave edilmesi veya buharla ısıtma
yoluyla giren suların toplamı
toplamı..
Etkili Su İçeriği : Taze beton bünyesindeki mevcut
toplam su miktarı ile agrega tarafından emilen su miktarı
arasındaki fark.
fark. (Su / Çimento Oranı = Etkili Su İçeriği /
Çimento Kütlesi ‘dir)
‘dir)..

Karakteristik Dayanım : Belirlenen hacimdeki betonda

belirlenecek bütün dayanım değerlerinden, bu dayanım
altına düşmesi beklenen oranının %5 olduğu dayanım 15

düzeyi..
düzeyi
 Hazır Beton: Kullan
Kullanııcı olmayan şahahııs veya kuruluş
kuruluş tarafından
hazıırlan
haz rlanıp
ıp taze halde teslim edilen beton.
- Kullan
Kullanııcı tarafından şantiye dışı
dışında
nda hazı
hazırlanan beton,
beton,
- Şantiyede, kullanı
kullanıcı haricindeki kiş
kişi veya kuruluş
kuruluşlarca
hazıırlanan beton.
haz

Bir metreküp beton : Sıkıştırılmış halde 1 m3 hacim işgal eden

beton..
beton

Harman : Karıştırıcıda (mikser) bir işlem döngüsüyle imal

edilen veya sürekli karıştırıcıdan 1 dakikalık sürede boşaltılan
taze beton miktarı
miktarı..

Yük : Bir araçta taşınan ve bir veya daha fazla harmandan

meydana gelen beton miktarı. 16
Sürüklenmiş Hava : Genellikle katkı maddeleriyle, karışım
esnasında taze beton içerisinde tasarlanarak oluşturulan
mikroskobik hava kabarcıkları
kabarcıkları..10-
10-300 µm boyutlu ve küresel
küresel..

Hapsolmuş Hava : Betonda sürüklenmiş hava dışında oluşan

hava boşlukları.
boşlukları.

Mineral Katkı : Betonun bazı özelliklerini iyileştirmek veya

betona özel nitelikler kazandırmak amacıyla kullanılan ince
öğütülmüş malzeme. Bu standardda inorganik iki tip mineral katkı
tarif edilmiştir.
edilmiştir.

- Hemen hemen inert mineral katkılar (Tip I),

- Puzzolanik veya durgun hidrolik mineral katkılar (Tip II).

17
Birim Hacim Kütlesine Bağlı Olarak Betonların Sınıflandırılması

Etüv Kurusu Birim Hacim Kütlesi (kg/m3)

Hafif Beton Normal Beton Ağır Beton
800--2000
800 2000
2000--2600 >2600

Birim Hacim Kütlesine Bağlı Olarak Agregaların Sınıflandırılması

Etüv Kurusu Birim Hacim Kütlesi (kg/m3)

Hafif Agrega Normal Agrega Ağır Agrega
≤2000 2000--3000
2000 ≥3000
Yığın (boşluklu)
b.h.k. ≤1200
18
Şartname : İmalatçıya, beton özellikleri, performans ve
bileşim oranlarıyla ilgili teknik şartları bildirmek üzere
verilen belgeler bütünü
bütünü..

Şartname Hazırlayıcı : Taze ve sertleşmiş betonla ilgili

şartnameleri hazırlayan şahıs veya kuruluş
kuruluş..

Kullanım (Hizmet Verme) Ömrü : Betona uygun bakım

(kür) yapılması şartıyla, yapıda kullanılan beton
performansının, yapının performans koşullarını
sağlamaya uygun seviyede tutulduğu süre
süre..

Çevre Etkileri : Betonun maruz kaldığı kimyasal ve

fiziksel etkilerdir
etkilerdir..
19
 SEMBOLLER VE KISALTMALAR
XO : Korozyon veya zararlı etki tehlikesi olmayan etki sınıfları
XC : Karbonatlaşmanın sebep olduğu korozyon tehlikesi olan etki
sınıfları
XD : Deniz suyu dışındaki klorürlerin sebep olduğu korozyon
tehlikesi olan etki sınıfları
XS : Deniz suyundaki klorürlerin sebep olduğu korozyon tehlikesi
olan etki sınıfları
XF : Donma çözülme etkisine sahip etki sınıfları
XA : Kimyasal zararlı etkiye sahip olan etki sınıfları
XM : Mekanik aşınma etkisine sahip etki sınıfları
S1–S5 : Çökme (Slump) ile ifade edilen kıvam sınıfları
VO–V4 : Vebe Süresi ile ifade edilen kıvam sınıfları
CO–C3 : Sıkıştırılabilme Derecesi ile ifade edilen kıvam sınıfları
20
F1–F6 : Yayılma Çapı ile ifade edilen kıvam sınıfları
 SEMBOLLER VE KISALTMALAR

C..../.... : Normal ve Ağır Beton için basınç dayanım sınıfları

LC.../... : Hafif Beton için basınç dayanım sınıfları
Fck, sil : Betonun, silindir numune kullanılarak tayin edilen karakteristik
basınç dayanımı
Fc, sil : Betonun, silindir numune kullanılarak tayin edilen basınç dayanımı
Fck, küp : Betonun, küp numune kullanılarak tayin edilen karakteristik basınç
dayanımı
Fc, küp : Betonun, küp numune kullanılarak tayin edilen basınç dayanımı
Fcm : Betonun, ortalama basınç dayanımı
Fci : Tek deney sonucu beton basınç dayanımı
D... : Hafif betonun birim hacim kütlesi sınıfı
Dmax : Agrega en büyük tane anma büyüklüğü
CEM.... : EN 197 standart serisine göre çimento tipi
21

σ : Bir grubun tahmini standart sapması

 4. SINIFLANDIRMA
Yeni standartta betonun sınıflandırması aşağıdaki
özelliklere göre yapılmaktadır:

- Çevre Etki Sınıfları

- Taze Beton
* Kıvam Sınıfları
* Agrega En Büyük Tane Büyüklüğüne göre beton
sınıflandırılması

- Sertleşmiş Beton
* Basınç Dayanım Sınıfları
* Hafif Betonun Yoğunluğa göre sınıfları
22
4.1. BETONUN MARUZ KALACAĞI ÇEVRESEL ETKİ
SINIFLARI

1) Korozyon veya zararlı etki tehlikesi yok (XO)

2) Karbonatlaşmanın sebep olduğu korozyon (XC)
3) Deniz suyu haricindeki klorürlerin sebep olduğu korozyon
(XD)
4) Deniz suyundan kaynaklanan klorürlerin sebep olduğu
korozyon (XS)
5) Buz çözücü maddenin de bulunduğu veya bulunmadığı
donma/çözülme etkisi (XF)
6) Kimyasal etkiler (XA)
7) Mekanik aşınma etkisi (XM) 23
 MÜHENDİS - MİMARIN GÖREVİ
YAPININ;
İSTENEN BELİRLİ BİR GÜVENLİKLE
DAYANIMDA YÜKLER TAŞINMALI
DAYANIKLI KALICI DENECEK KADAR
(DURABİLİTE) UZUN ÖMÜRLÜ

EKONOMİK KIT KAYNAKLARIN

VERİMLİ KULLANIMI
İŞLEVSEL-
İŞLEVSEL- İHTİYACA CEVAP VEREN
FONKSİYONEL
GÜZEL-
GÜZEL- İNSAN DOĞASI
ESTETİK
OLMASINI SAĞLAMAKTIR
Beton tarif edilen etkilerin birden fazlasına maruz kalabilir ve bu nedenle
betonun maruz kalacağı çevre şartlarının, etki sınıflarının birleşimi olarak
ifade edilmesi gerekli olabilir
olabilir..

Etki Sınıflarının Meydana

Sınıf
Çevrenin Tanımı Gelebileceği Yerlere Ait Bilgi
Gösterimi
Mahiyetinde Örnekler
1 – Korozyon veya Zararlı Etki Tehlikesi Yok
Donatı veya diğer Çok düşük rutubetli havaya sahip
gömülü metal binaların iç kısımlarındaki beton
bulunmayan beton : Aşınma, donma/çözülme veya
Donma/çözülme etkisi, kimyasal etkilere maruz kalmayan
aşınma veya kimyasal donatısız beton
XO etki haricindeki bütün Agresif olmayan toprağın içinde
etkiler kalan donatısız beton
Donatı veya gömülü Sürekli, agresif olmayan su içinde
metal içeren beton : kalan donatısız beton 25
Çok kuru
 DONMA - ÇÖZÜLME
UŞAK-
UŞAK-EŞME
 Sınıf Etki Sınıflarının Meydana Gelebileceği
Çevrenin Tanımı
Gösterimi Yerlere Ait Bilgi Mahiyetinde Örnekler
5 – Buz Çözücü Maddenin de Bulunduğu veya Bulunmadığı Donma/Çözülme Etkisi
Betonun, etkili donma/çözülme döngülerine, ıslak durumda maruz kalması halinde etki,
aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.

Buz çözücü madde

Yağmura ve donmaya maruz düşey beton
XF 1 içermeyen suyla orta
yüzeyler
derecede doygun
XF1 şartlarında olan fakat doğrudan veya
Buz çözücü madde içeren
XF 2 serpinti halinde buz çözücü madde etkisine
suyla orta derecede doygun
maruz yol yapılarının düşey beton yüzeyleri
Üzerinde yağmur veya su biriken ve donmaya
Buz çözücü madde
maruz yatay beton yüzeyler
XF 3 içermeyen suyla yüksek
Sık su serpintisi ve donma etkisindeki beton
derecede doygun
elemanlar
Doğrudan veya serpinti halinde buz çözücü
maddelere ve donmaya maruz yatay beton
Buz çözücü madde içeren su yüzeyler
XF 4 veya deniz suyu ile yüksek Buz çözücü tuz ihtiva eden su serpintisine sık
derecede doygun maruz ve donma etkisindeki beton elemanlar
Deniz yapılarının dalga etkisi altındaki 27
donmaya maruz bölgeleri
 ÇEVRESEL ETKİ SINIFI-
SINIFI- TS EN 206
DONMA ÇÖZÜLME
ETKİSİ
XF1 XF2 XF3 XF4
EN BÜYÜK S/C 0.5 0.5 0.5 0.4
EN AZ DAYANIM 5 5 0
C30/3 5
C30/3
C30/3 C25/3
7 0 7 7
EN AZ DOZAJ 300 300 320 320
kg/m3
HAVA (%) --- 4.0 4.0 4.0
DİĞER DONMA-ÇÖZÜLMEYE - DAYANIKLI AGREGA
XF1 Suya orta derecede doygun (düşey beton yüzeyleri)
XF2 Suya orta derecede doygun, buz çözücü maddeler var (düşey
beton yüzeyleri)
XF3 Suya yüksek derecede doygun (yatay beton yüzeyleri)
XF4 Suya yüksek derecede doygun, buz çözücü maddeler var 28

(köprü tabliyesi, vb.)

 DONMA - ÇÖZÜLME
140 DONMA-ÇÖZÜLME DEVRİNE MARUZ KALMIŞ, 100x100x100
mm BOYUTLARINDA KÜP BETON NUMUNELERİ

ÇİMENTO DOZAJI
350 kg/m3

HAVA KATKILI BETONLARDA

DAYANIM KAYBI YOK,
KATKISIZ BETONLAR ELLE
BİLE UFALANABİLİYOR
 YÜKSEK SICAKLIKLAR
BETON YANGINA DİRENÇ : (Euro A sınıfı-Hiç Yanmaz). Deneye gerek yok…

MÜHENDİSİN ALABİLECEĞİ ÖNLEMLER

MİNERAL KATKI KULLANIMI (UÇUCU KÜL, YÜKSEK FIRIN CÜRUFU)
TERMAL OLARAK STABİL AGREGA KULLANIMI

PAS PAYI TABAKASININ KALINLIĞI

(Binaların yangından korunmasına ilişkin yönetmeliğe göre minimum 4 cm)
 KÜTLE KAYBINA YOL AÇAN FİZİKSEL ETKİLER
ABRESİF AŞINMA
EROZYON
KURU SÜRTÜNME ETKİSİ İÇİNDE ASKI HALİNDE YÜZER
(ARAÇ ve YAYA TRAFİĞİ, MADDELERİN BULUNDUĞU
İŞ MAKİNELERİNİN PALETLERİ, SIVILARIN BETON YÜZEYİNİ
AĞIR CİSİMLERİN SÜREKLENMESİ) ÇİZEREK AŞINDIRMASI

ZAMANLA ARTAN KÜTLE KAYBI

ÇİVİLİ LASTİKLERİN
SÜRTÜNME ETKİSİYLE
OLUŞAN BETON YÜZEYİ

31
 S ın ıf E t k i S ın ıf la r ın ı n M e y d a n a G e le b ile c e ğ i
G ö ste r im i Ç e v r e n in T a n ı m ı Y e r le r e A it B ilg i M a h iy e t in d e Ö r n e k l e r
7 – M e k a n ik A ş ın m a E t k is i
E ğ e r b e to n a ş ı r ı m e k a n ik k u lla n ı m a m a r u z k a l a c a k s a , e tk i s ı n ıf ı a ş a ğ ıd a k i g ib i
v e r i l m e lid ir .
Ş iş m e la s ti k le r ta r a f ı n d a n k u lla n ıla n
XM 1 O r ta D e r e c e d e A ş ı n m a ta ş ı y ıc ı z e m i n le r y a d a y ü z e y s e r tle ş t ir i c i li
s a n a y i z e m in le r i
Ş iş m e y a d a ta m k a u ç u k la s t ik d o n a n ı m l ı
Y ü k se k D ereced e fo r k li f tle r ta r a f ı n d a n k u lla n ıla n ta ş ı y ıc ı
XM 2
A ş ın m a z e m i n le r y a d a y ü z e y s e r tle ş ti r ic ili s a n a y i
z e m i n le r i
E la s to m e r la s ti k ya da ç e lik te k e r
d o n a n ı m lı f o r k li ft le r ta r a f ı n d a n k u l la n ı la n
Ç o k Y ü k s e k D e r e c e d e ta ş ı y ıc ı z e m i n le r y a d a y ü z e y s e r tle ş t ir i c i li
XM 3
A ş ın m a s a n a y i z e m in le r i; s ı k s ı k z in c ir li a r a ç la r
ta r a f ın d a n k u lla n ıla n ; ç a k ıl ta ş ı s ü r ü k le y e n
s u la r d a b u l u n a n b e to n s u y a p ı la r ı n d a

XM1 XM2 XM3

EN BÜYÜK S/C 0.55 0.45 0.45

EN AZ DAYANIM C30/37 C30/37 C35/45

EN AZ DOZAJ kg/m3 300 340 340

32
AŞINMAYA KARŞI MÜHENDİSİN ALABİLECEĞİ
İLAVE ÖNLEMLER
Taze betonda segregasyon ve terlemenin önlenmesi,

Aşınmaya dayanıklı agrega kullanımı,

Zamanında ve düzgün perdahlama işlemi,

Eksiksiz ve zamanında kür,

Yüzey bölgesinde aşınmaya dayanıklı özel agrega (kuvars,

korundum vb.
vb.) veya çelik lif kullanımı,

Özel beton üretimi (Polimer emdirilmiş beton veya vakumlu

beton)

33
 SÜLFAT ETKİSİ
KATI KURU TUZLAR ZARARSIZ!
NEMLİ ORTAMDA ZARARLI
Cevreden Hidrate
sülfat eriyiği C3A

Sülfatların
betonun C3A’nın
içine genleşme
difuzyonu reaksiyonu

Çatlak
Oluşumu
 SÜLFAT ETKİSİ - REAKSİYONLAR
Alçıtaşı
SO3-
Na2SO4 Ca(OH)2 H2O CaSO4.2H2O (Hacim artışı)
MgSO4

ALÇITAŞI Hidrate C3A ETRENJİT (Hacim artışı)

MgSO4 CSH ALÇI

(Deniz Suyu)
35
 SÜLFAT ETKİSİ
SÜLFAT KAYNAKLARI:
TOPRAKTAN (YÜZEYİNDE BEYAZ BİRİKİNTİLER OLAN,
ÇALILIK DIŞINDA BİTKİ YETİŞMEYEN ARAZİLER ŞÜPHELİ)
ÇİMENTODAN (KATILAN ALÇITAŞI, SO3 ≤ 3 OLMALI)
DENİZ SUYU, YERALTI SUYU
 SÜLFAT ETKİSİNDE
KÖPRÜ AYAĞI
BELİRTİLER
* BEYAZ LEKELER
* KÖŞE ve KENARLARDA BAŞLAYAN ÇATLAKLAR
* PULLANMA - DÖKÜLME
* UFALANMA - YUMUŞAMA
 SÜLFAT ETKİSİNDE KALMIŞ
SU KANALI
SU HAREKETİ (ISLANMA - KURUMA
ŞİDDETİ ARTIRMAKTA)
 Sınıf Etki Sınıflarının Meydana Gelebileceği
Çevrenin Tanımı
Gösterimi Yerlere Ait Bilgi Mahiyetinde Örnekler
6 - Kimyasal Etkiler
Betonun Çizelge 2 ‘de verilen doğal zeminler ve yer altı sularından kaynaklanan zararlı
kimyasal etkilere maruz kalması durumunda etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.
Deniz suyu, coğrafik bölgeye göre sınıflandırılır, bu nedenle betonun kullanılacağı
yerde geçerli sınıflandırma uygulanır.
Not - Aşağıda verilenlerin bulunması halinde, geçerli etki sınıfının tayini için özel
çalışma yapılmasına gerek duyulabilir:
- Çizelge 2 ‘de verilen sınır değerlerinin dışındaki değerler
- Diğer zararlı kimyasal maddeler,
- Kimyasal maddelerle kirlenmiş zemin veya su,
- Çizelge 2 ’de verilen kimyasallarla birlikte yüksek hızda akan su bulunması
Çizelge 2 ‘ye göre az zararlı
XA 1
kimyasal ortam
Çizelge 2 ‘ye göre orta zararlı
XA 2
kimyasal ortam
Çizelge 2 ‘ye göre çok zararlı
XA 3
kimyasal ortam

39
 Çizelge 2 – Doğal zeminler ve yer altı sularından kaynaklanan
kimyasal etkiler için etki sınırlarının sınır değerleri
Zararlı kimyasal ortamların aşağıda verilen sınıflaması, doğal zemin ve yer altı suyunun 5 °C
ile 25 °C arasında sıcaklığa sahip olması ve su akış hızının durguna yakın derecede yavaş
olması esas alınarak yapılmıştır.
Kimyasal özelliğe ait en baskın herhangi tek değer, sınıfı belirler.
İki veya daha fazla zararlı kimyasal özelliğin aynı sınıfı belirtmesi durumunda çevre, bir
sonraki daha yüksek sınıfa dahil olarak alınmalıdır. Ancak bu özel durum için yapılan
çalışmanın bir üst sınıf seçmenin gerekli olmadığını göstermesi durumunda bu işlem
uygulanmaz.
Referans
Kimyasal Özellik XA 1 XA 2 XA 3
Deney Metodu
Yer altı suyu
SO42- mg/L EN 196 –2 > 200 ve < 600 > 600 ve < 3000 >3000 ve <6000

pH ISO 4316 < 6,5 ve > 5,5 <5,5 ve > 4,5 <4,5 ve > 4,0
CO2 mg/L pr EN 13577 : > 100 ‘den doygun
> 15 ve < 40 > 40 ve < 100
(zararlı etkiye sahip) 1999 hale gelinceye kadar
ISO 7150-1 veya
NH4+ mg/L ISO 7150-2
> 15 ve < 30 > 30 ve < 60 > 60 ve < 100

> 3000 ‘den doygun

Mg+2 mg/L ISO 7980 > 300 ve < 1000 >1000 ve <3000 40
hale gelinceye kadar
 Çizelge 2 – Doğal zeminler ve yer altı sularından kaynaklanan
kimyasal etkiler için etki sınırlarının sınır değerleri

Kimyasal Referans Deney

XA 1 XA 2 XA 3
Özellik Metodu
Zemin
SO42- mg/kga b > 2000 ve > 3000c ve > 12000 ve
EN 196 – 2
(toplam) < 3000c < 12000 < 24000
> 200
Asitlik mg/L DIN 4030 - 2 Uygulamada dikkate alınmaz
Baumann Gully
a. Geçirgenliği (permeabilitesi) 10-5 m/s ‘den daha düşük olan kil zeminler bir aşağı sınıfa
geçirilebilirler.
b. Deney metodunda, SO42- ‘ün hidroklorik asitle ekstraksiyonu, tarif edilmiştir ; Alternatif
olarak, betonun kullanılacağı yerde yapılıyorsa, su ile açığa çıkarma metodu da
kullanılabilir.

c. Islanma kuruma döngüleri veya kapiler emme nedeniyle, betonda sülfat iyonu birikimi
tehlikesi olan yerlerde 3000 mg/kg olan sınır 2000 mg/kg ‘a indirilir.
41
 ÇEVRESEL ETKİ SINIFI-
SINIFI- TS EN 206
ZARARLI KİMYASAL ÇEVRELER
XA1 XA2 XA3
EN BÜYÜK S/C 0.5 0.5 0.4
EN AZ DAYANIM 5 0 5
C30/3 C30/37 C35/4
7 5
EN AZ DOZAJ 300 320 360
kg/m3
DİĞER SÜLFATA DAYANIKLI ÇİMENTO

XA1 Düşük derecede agresif kimyasal etki

XA2 Orta derecede agresif kimyasal etki veya deniz
suyuna maruz

XA3 İleri derecede agresif kimyasal etki 42

 MÜHENDİSİN ALABİLECEĞİ İLAVE
ÖNLEMLER
KİRECİN (Ca(OH)2) PUZOLANLARLA TESPİTİ FAYDALI
GEREĞİNDE BETON İZOLE EDİLMELİ
 DEF
(GECİKMİŞ ETRENJİT OLUŞUMU)
TEXAS - PREFABRİK KİRİŞ ELEMANLAR

YÜKSEK SO3 İÇERİĞİ (%2 –5 )

DÜŞÜK SO3 ERİYEBİLİRLİĞİ
YÜKSEK KÜR SICAKLIĞI

44
 ASİT ETKİSİ
BETON BAZİK ORTAM ASİDİK SIVILAR

KALSİYUMLU BİLEŞENLER ÜZERİNDE

(Ca(OH)2, CSH, CAH) ÇÖZÜCÜ ETKİ

KUVVETLİ ASİTLER
SÜLFÜRİK ASİT H2SO4 HİDROKLORİK ASİT HCl
NİTRİK ASİT HNO3 HİDROFLORİK ASİT

ZAYIF ASİTLER
H2S + SU FİLMİ + OKSİJEN H2SO4
45
SO3 + SU FİLMİ + OKSİJEN H2SO4
 ASİT ETKİSİ
Cevreden Sertleşmiş çimentonun mikro
asit eriyiği yapısının (boşluk sisteminin)
tabaka tabaka bozulması
TS EN206
ZAYIF 6.5 ≤ pH ≥ 5.5
ORTA 5.5 < pH ≥ 4.5
Yerinde kalmış, ŞİDDETLİ 4.5 ≤ pH ≥ 4.0
bozulmuş tabaka
(normal
betondan çok
daha geçirimli
ÖNLEM: Yüzey asit etkisine
Reaksiyon dayanıklı geçirimsiz maddelerle
ürünlerinin (bitümlü malzemeler, poliüretan,
erime veya sentetik reçineler vb.) kaplanmalıdır.
aşınma ile
uzaklaşması 46
 ASİT ETKİSİ

YENİ VE HENÜZ
BOZULMAMIŞ

ASİT ETKİSİNE
MARUZ KALMIŞ
 DENİZ SUYU ETKİSİ

FİZİKSEL
Aşınma
Islanma--kuruma
Islanma
Donma--çözülme
Donma

KİMYASAL
Donatı Korozyonu (klorürler)
Sülfat
Magnezyum İyonları
Karbonik Asit
 DENİZ ORTAMI
Denizden
uzaktaki yapı DENİZ SUYU: EN
Tuz yüklü rüzgarlar ÖNEMLİ KLORÜR
KAYNAĞI

Atmosferik Deniz
DENİZ ORTAMINDAKİ
bölgesi BETONARME
YAPILARDA KOROZYON
Sıçrama bölgesi
Yükselme
DAYANIKLILIK
AÇISINDAN BASKIN
Gelgit Bölgesi FAKTÖRDÜR
Alçalma

Su altı bölgesi DİKKATE ALINMAZSA 5-

10 YIL İÇİNDE ÇOK AĞIR
Deniz tabanı KOROZYON HASARI
49
GÖRÜLÜR
DENİZ SUYU ETKİSİ

TUZLA
İSKELESİ
 Sınıf Etki Sınıflarının Meydana Gelebileceği
Gösterimi Çevrenin Tanımı Yerlere Ait Bilgi Mahiyetinde Örnekler

4 – Deniz Suyundan Kaynaklanan Klorürlerin Sebep Olduğu Korozyon

Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun, deniz suyunda bulunan klorürlere
veya deniz suyundan kaynaklanan tuz taşıyan hava ile temas etmesi halinde etki, aşağıda
verilen şekilde sınıflandırılır.

Hava ile taşınan tuzlara maruz,

Sahilde veya sahile yakın yerde bulunan
XS 1 fakat deniz suyu ile doğrudan
yapılar
temas etmeyen
Deniz yapılarının bölümleri
XS 2 Sürekli olarak su içerisinde Tamamen deniz suyu içindeki veya suya
doygun haldeki beton
Gel git, dalga ve serpintiye maruz deniz
Gelgit, dalga ve serpinti
XS 3 yapılarının bölümleri
bölgeleri

51
 ÇEVRESEL ETKİ SINIFI-
SINIFI- TS EN 206
KLORÜRLERDEN KAYNAKLANAN KOROZYON
DENİZ SUYU
XS XS XS
EN BÜYÜK 1 2 3
0.5 0.4 0.4
S/C
0 5 5
EN KÜÇÜK
C30/3 C35/4 C35/4
DAYANIM 5 5
7
EN AZ
DOZAJ 300 320 340
kg/m3
XS1 Deniz suyu ile direkt temas yok (sahile yakın yapılar)
XS2 Denizin altında (deniz yapılarının belli kısımları)
XS3 Gelgit, dalga ve serpintiye maruz (deniz yapılarının belli 52

kısımları)
 ALKALİ--AGREGA REAKTİVİTESİ
ALKALİ
Mevcut alkalilerin
Cevreden su ve/veya boşluk sistemine
alkaliler sızması
(örneğin buz çözücü (çimentodan ve katkı
tuzlardan
maddelerinden)
Reaktif Agrega

Reaktif Agreganın
Genleşmesi
Su ve alkalinin
betona difuzyonu
Çatlak Oluşumu
(Harita şeklinde ve
yüzeyde paralel)

53
 ALKALİ--AGREGA REAKTİVİTESİ
ALKALİ
ÜÇ KOŞUL BİR ARADA OLMALI !
1) ÇİMENTODA ALKALİ OKSİT DEĞERİ
(Na2O + 0.658 K2O) > %0.6
2) AGREGADA AKTİF SİLİS BULUNMALI
(OPAL, TRİDİMİT, KRİSTOBALLİT, VOLKANİK
CAM, RİYOLİT, ANDEZİT ve TÜFLERİ)
3) SU
YILLAR SONRA JEL OLUŞUMU
(SODYUM + POTASYUM + KALSİYUM SİLİKAT)

HACİM GENLEŞMESİ

AĞ ŞEKLİNDE ÇATLAKLAR
54

SİLİSLİ YÜZEY SERTLEŞTİRİCİLERE DİKKAT!

 KARBONATLAŞMA

Ca(OH)2+CO2 CaCO3+H2O
pH≈
pH ≈12.6 pH≈
pH ≈8.3
Ca(OH)2
pH<9.5 - 11.5 ise PASLANMA !!
pH<9.5
(ORTAMDA O2 ve SU MEVCUTSA)
CO2
KARBONATLAŞMA HIZI;
BETONUN BOŞLUK YAPISINI ETKİLEYEN TÜM FAKTÖRLER
(S/Ç ORANI, KÜR, DOZAJ vb.)
PAS PAYININ KALINLIĞI ve KALİTESİ (GEÇİRİMSİZLİK)
HAVA NEMİ (%50-
(%50-60 maks. HIZ)
CO2 YÜZDESİ (N. H. % 0.03, B. ŞEHİR % 0.3)
ÇİMENTO KİMYASAL YAPISI (ALKALİ İÇERİĞİ, CaO İÇERİĞİ)
55
SICAKLIK vb., FAKTÖRLERE BAĞLIDIR
 KARBONATLAŞMA HIZI

İngiltere’ de açıkta bırakılan (yağmurdan korunmuş) beton

elemanların 30 yıl sonunda karbonatlaşma derinlikleri

28 günlük basınç dayanımı Karbonatlaşma Derinliği

(MPa) (mm)
20 45
40 17
60 5

ÖNLEM: MÜMKÜNSE KARBONATLAŞMIŞ BETON UZAKLAŞTIRILMALI

BU BÖLGE TAMİR HARÇLARIYLA YENİLENMELİ ve GEÇİRİMSİZLİĞİ
SAĞLANMALI
56
 Sınıf Etki Sınıflarının Meydana Gelebileceği Yerlere Ait
Çevrenin Tanımı
Gösterimi Bilgi Mahiyetinde Örnekler
2 – Karbonatlaşmanın Sebep Olduğu Korozyon
Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun hava ve nem etkisine maruz kalması
halinde etki, aşağıda verilen şekilde sınıflandırılır.

Not Burada bahse konu olan nem şartları, donatı veya diğer gömülü metali saran örtü
tabakası içerisindeki şartlardır. Ancak çoğu durumda beton örtü tabakası şartlarının
betonun içerisinde bulunduğu çevre şartlarını yansıttığı kabul edilir. Bu durumda çevre
şartlarının sınıflandırılması yeterli olabilir. Beton ve içerisinde bulunduğu çevre (ortam)
arasında geçirimsiz tabaka varsa bu şartlar geçerli olmayabilir.
Çok düşük rutubetli havaya sahip binaların iç
XC 1 Kuru veya Sürekli Islak kısımlarındaki beton
Sürekli şekilde agresif olmayan su içerisindeki beton
Su ile uzun süre temas eden beton yüzeyler
XC 2 Islak, Ara Sıra Kuru Agresif olmayan toprağın tamamen içindeki beton
Temellerin çoğu
Orta derecede veya yüksek rutubetli havaya sahip
XC 3 Orta Derecede Nemli binaların iç kısımlarındaki betonlar
Yağmurdan korunmuş açıkta bulunan betonlar
XC 2 etki sınıfı dışındaki, su temasına maruz beton
XC 4 Döngülü Islak ve Kuru
yüzeyler 57
 ÇEVRESEL ETKİ SINIFI-
SINIFI- TS EN206
KOROZYON veya KARBONATLAŞMADAN
ZARAR RİSKİ YOK KAYNAKLANAN KOROZYON
XO XC1 XC2 XC3 XC4
EN BÜYÜK
---- 0.65 0.60 0.55 0.50
S/C
EN KÜÇÜK C12/15 C20/25 C25/30 C30/37 C30/37
DAYANIM
EN AZ
---- 260 280 280 300
DOZAJ kg/m3
XO Çok kuru (Hava nemi çok düşük, bina içi betonlar)
XC1 Kuru (Hava nemi düşük, bina içi betonlar)
XC2 Islak, nadiren kuru (Su tutucu yapı bölümleri, temeller)
XC3 Orta derecede nem ( yağmurdan korunmuş dış/iç eleman) 58

XC4 Tekrarlı ıslanma-kuruma (su temasına açık yüzeyler)

 ÇELİK DONATININ
KOROZYONU
ASLINA DÖNME OLAYI
- ATMOSFERİK KOROZYON
- ELEKTROLİTİK KOROZYON
- KLORÜR KOROZYONU
- TEMAS KOROZYONU
ATMOSFERİK KOROZYON
Fe + ½O2 +H2O Fe(OH)2
PAS
Fe (OH)2 FeO + H2O
ELEKROLİTİK KOROZYON (PİL OLUŞUMU)
ELEKTRİK İLETEN ORTAM:
ELEKTROLİTİK ERİYİK (SU ve ERİMİŞ TUZ)
ELEKTROLİTİK REAKSİYON ANOT ve KATOD KİSMİ
REAKSİYONU
ÇELİK DONATININ KOROZYONU
 Sınıf Etki Sınıflarının Meydana Gelebileceği Yerlere
Çevrenin Tanımı
Gösterimi Ait Bilgi Mahiyetinde Örnekler
3 – Deniz Suyu Haricindeki Klorürlerin Sebep Olduğu Korozyon
Donatı veya diğer gömülü metal ihtiva eden betonun, buz çözücü tuzları da ihtiva eden,
deniz suyu haricindeki kaynaklardan gelen klorürleri ihtiva etmesi halinde etki, aşağıda
verilen şekilde sınıflandırılır.
Not Rutubet şartları hakkında bilgi, bu çizelgenin 2. bölümünde (yukarda) verilmiştir.
-
Hava ile taşınan klorürlere maruz beton yüzeyleri
Buz çözücülerle doğrudan temas etmeyen
XD 1 Orta Derecede Nemli
köprülerdeki beton yüzeyler
Binaların nadiren klorür etkisinde kalan bölümleri
Yüzme havuzları
XD 2 Islak, Ara Sıra Kuru Klorür içeren endüstriyel suların tamamen içindeki
betonlar

Klorür ihtiva eden serpintilere maruz köprü kısımları

XD 3 Döngülü Islak ve Kuru Yer döşemeleri, kaldırımlar
Araç park yeri döşeme betonları 61
 ÇEVRESEL ETKİ SINIFI-
SINIFI- TS EN206
KLORÜRLERDEN KAYNAKLANAN KOROZYON
DENİZ SUYU DIŞINDAKİ KLORÜR
XD1 XD2 XD3
EN BÜYÜK
0.55 0.55 0.45
S/C
EN KÜÇÜK C30/37 C30/37 C35/45
DAYANIM
EN AZ
300 300 320
DOZAJ kg/m3

XD1 Islak, nadiren kuru (klorür içeren su sıçraması)

XD2 Orta derecede rutubet (yüzme havuzu, endüstriyel su)
XD3 Tekrarlı ıslanma-kuruma (köprü, yer kaplaması, otopark) 62
 BETON DİZAYNI
DAYANIKLI , UZUN ÖMÜRLÜ YAPILAR İÇİN
MİNİMUM BETON SINIFI C30 VE ÜSTÜ
C30 ile C20 arasında Teknoloji farkı yok. TEK FARK
∼80kg/m3 fazla çimento (veya katkı
katkı)
C30 BETON C20’den biraz daha pahalı ancak,
donatı, kesit boyutları ve yapı ağırlığından sağlanan
ekonomi nedeni ile C30 beton ile yapılan yapı C20
betonla yapılandan daha ucuz !! (YAKLAŞIK %5)

HAZIR BETON DERGİSİ, TEMMUZ 1998, C. KOCA, E. KARAESMEN, C. ERKAY

63
 KALİTELİ PASPAYI - EN1992-
EN1992-1
DENİZ
KARBONATLAŞMADAN KLORÜRLERDEN
SUYUNDAN
RİSK KAYNAKLANAN KAYNAKLANAN
KAYNAKLANAN
YOK KOROZYON KOROZYON
KOROZYON
XO XC1 XC2/XC3 XC4 XD1/XD2/XD3 XS1/XS2/XS3
BETONARME
10 15 25 30 45 45
Cmin (mm)
ÖN GERİLMELİ
BETON 20 25 35 40 55 55
Cmin (mm)
XO Çok kuru (Hava nemi çok düşük, bina içi betonlar)
XC1 Kuru (Hava nemi düşük, bina içi betonlar)
XC2 Islak, nadiren kuru (Su tutucu yapı bölümleri, temeller)
XC3 Orta derecede nem ( yağmurdan korunmuş dış/iç eleman)
XC4 Tekrarlı ıslanma-kuruma (su temasına açık yüzeyler)
XD1 Islak, nadiren kuru (klorür içeren su sıçraması)
XD2 Orta derecede rutubet (yüzme havuzu, endüstriyel su)
XD3 Tekrarlı ıslanma-kuruma (köprü, yer kaplaması, otopark)
XS1 Deniz suyu ile direkt temas yok (sahile yakın yapılar) 64
XS2 Denizin altında (deniz yapılarının belli kısımları)
XS3 Gelgit, dalga ve serpintiye maruz (deniz yapılarının belli kısımları)
 4.2. TAZE BETON
4.2.1 KIVAM SINIFLARI

Kıvam sınıfları, dört farklı yöntemle belirlenen kıvam

özelliklerine göre oluşturulmuştur
oluşturulmuştur.. Nemli toprak kıvamındaki,
özel yöntemle sıkıştırılmak üzere tasarlanmış çok düşük su
içeriğine sahip betonlar için kıvam sınıflandırılmaz
sınıflandırılmaz.. Aşağıda
verilen kıvam sınıfları arasında doğrudan ilişki kurulamaz
kurulamaz..

Slump deneyi (EN 12350-2),

Vebe deneyi (EN 12350-3),
Sıkışabilme derecesi (EN 12350-4),
Yayılma tablası deneyi (EN 12350-5). 65
KIVAM DENEYLERİ

SLUMP (ÇÖKME, ABRAMS HUNİSİ)

66
ÇÖKME SINIFLARI
S1 (10 – 40 mm) Vibrasyonlu mastarlı pist, yol
betonları

S2 (50-
(50-90 mm) Kalıpsız eğimli çatı, sömel vb.
betonlar
S3 (100-
(100-150 mm) Bilinçli,bilgili, etkin vibrasyon
uygulayabilen profesyonel şantiyeler

S4 (160-
(160-210 mm) Vibratörlü şantiyede genel betonlar
S5 (≥
(≥220 mm) Göstermelik vibratörlü veya
vibratörsüz şantiyeler, kazıkazık vb.
elemanlar , vibratör sığ sığmayan
mayan
donatıı sıklığı
donat klığı,....
,....
67
VEBE DENEYİ

KURU KIVAMLI BETONLAR İÇİN UYGUN

Sınıf Vebe süresi, saniye

V0 ≥ 31
V1 30 - 21
V2 20 - 11
V3 10 - 6
V4 5-3

68
 SIKIŞABİLME DERECESİ
(WALZ DENEYİ)
DALICI VİBRATÖR YADA TİTREŞİM MASASI KULLANILIR. Hacminde
daha fazla küçülme meydana gelmeyinceye kadar sıkıştırılır.

Sınıf Sıkışabilme derecesi

C0 ≥ 1,46
C1 1,45 - 1,26
C2 1,25 - 1,11
C3 1,10 - 1,04

69
 YAYILMA TABLASI DENEYİ
BETON KALIBA İKİ KADEMEDE, 10’AR DEFA
TOKMAKLANARAK DOLDURULUR.
40 mm’DEN 15 DÜŞÜRME (SARSMA)
GERÇEKLEŞTİRİLİR.
İKİ DOĞRULTUDA
Üst tabla YAYILMA ÇAPI
70x70 cm ÖLÇÜLÜR.
16,5 kg
130 mm

YAYILMA DEĞERİ = (d1+d2) / 2

200 mm

Sınıf Yayılma Çapı , mm

200 mm F1 < 340
F2 350 – 410
YAYILMA DEĞERİ 340 mm ve F3 420 – 480
600 mm ARASINDA OLAN F4 490 – 550
BETONLARDA KIVAM F5 560 – 620
DEĞİŞİMLERİNİ BELİRLEMEDE 70

HASSASTIR.
F6 > 630
 KIVAM TAYİNİ DENEYLERİ VE
KULLANIM ARALIKLARI
Deney metotlarının belirli kıvam sınırları dışında hassas
olmaması nedeniyle, belirtilen kıvam tayini deneyleri
aşağıda verilen sınırlar içerisinde kullanılmalıdır.
kullanılmalıdır.

Slump ≥ 10 mm ve ≤ 210 mm

Vebe süresi ≤ 30 saniye ve > 5 saniye

Sıkışabilme derecesi ≥ 1,04 ve < 1,46

Yayılma çapı > 340 mm ve ≤ 620 mm 71

 4.2.2. EN BÜYÜK AGREGA TANE
BÜYÜKLÜĞÜNE GÖRE SINIFLANDIRMA
Betonda kullanılan en büyük agrega tane sınıfının üst anma
büyüklüğü (Dmax) esas alınır
alınır..
Kullanıcı veya şartname hazırlayıcı,

- Yapı elemanının en küçük boyutunu,

- Pas payı değerini,
- En sık bölgedeki donatı aralığını,

dikkate alarak betondaki Dmax değerini belirlemeli ve

uygun olan betonu talep etmelidir.
72
 BETON DİZAYNI
TS 500 Şubat 2000
Dmaks
< 1/5 kalıp genişliği
< 1/3 döşeme kalınlığı
< 3/4 iki donatı arası uzaklık
< net beton örtüsü (pas payı )

73
 4.3. SERTLEŞMİŞ BETON
4.3.1. Basınç Dayanım Sınıfları

Basınç dayanım değerlerine göre sınıflandırmada, boyutları

aşağıda verilen numunelerin, aksi belirtilmedikçe, 28 Günlük
Karakteristik Basınç Dayanım değerleri kullanılır
kullanılır..
Dayanım tayininde, yanda
verilen ebatlar dışındaki
15X30 cm numuneler veya farklı kür
SİLİNDİR şartları;;
standart numune dayanım
sonuçları ile yeterli kesinlikte
15 cm ayrıtlı ilişki kurulabilmesi ve
KÜP belgelendirilmesi şartıyla
kullanılabilir..
kullanılabilir
σsilindir(15/30) ~ 0.80 σKÜP
74
silindir(15/30)
(15*15*15)
Basınç dayanımı tayini deneyinin, CO sınıfı veya S1'den
daha katı kıvamlı beton veya vakumlu beton kullanımı gibi
durumlarda yapı betonu dayanımını temsil eden değerler
vermeyeceği tahmin ediliyorsa,

-deney metodu beton özelliğine göre düzenlenmeli veya

- basınç dayanımı, mevcut yapı veya bileşeni üzerinde tayin

edilmelidir.

75
 BETON SINIFI GÖSTERİMİ

•TS 500
C30 28 Günlük 15/30 cm Karakteristik Silindir
Basınç Dayanımı En Az 30 MPa

•TS EN 206/1
28 Günlük 15 cm Ayrıtlı
C30/37 Karakteristik Küp Basınç Dayanımı
En Az 37 MPa
28 Günlük 15/30 cm Karakteristik
Silindir Basınç Dayanımı En Az 30 MPa 76
NORMAL VE AĞIR BETON İÇİN BASINÇ DAYANIMI SINIFLARI
Basınç dayanımı sınıfı Silindir dayanımı Küp dayanımı
fck, silindir N/mm2 fck, küp N/mm2
C 8/10 8 10
C12/15 12 15
C16/20 16 20
C20/25 20 25
C25/30 25 30
C30/37 30 37
C35/45 35 45
C40/50 40 50
C45/55 45 55
C50/60 50 60
C55/67 55 67
C60/75 60 75
C70/85 70 85
C80/95 80 95
C90/105 90 105 77

C100/115 100 115

BASINÇ DAYANIM SINIFLARI AÇISINDAN
TS 11222’YE GÖRE FARKLILIKLAR
1. Dayanım sınıfı gösteriminde eski standartta sadece
karakteristik silindir dayanımı değeri belirtilirken, yeni
standartta silindir dayanımı değeri ile birlikte karakteristik
küp dayanımı değerinin de belirtilmesidir
belirtilmesidir..
2. Yeni standartta C8 ve C12 Basınç Dayanım Sınıflarının
ilave edilmiştir.
3. Yıllardır uygulamalarımızda sıkça kullandığımız C14 ve
C18 betonları yeni standartla kaldırılmıştır..

4. Özel durumlarda, ilgili tasarım standardının izin vermesi

şartıyla verilen dayanım seviyelerinin ara değerleri de
kullanılabilir..
kullanılabilir 78
HAFİF BETON İÇİN BASINÇ DAYANIMI SINIFLAR
En Düşük En Düşük
Karakteristik Karakteristik
Basınç
Silindir Dayanımı Küp Dayanımı a)
Dayanımı Sınıfı
Fck,sil Fck,küp
N/mm2 N/mm2
LC 8/9 8 9
LC 12/13 12 13
LC 16/18 16 18
LC 20/22 20 22
LC 25/28 25 28
LC 30/33 30 33
LC 35/38 35 38
LC 40/44 40 44
LC 45/50 45 50
LC 50/55 50 55
LC 55/60 55 60
LC 60/66 60 66
LC 70/77 70 77
LC 80/88 80 88
a) Küp ve silindir numune basınç dayanımları arasında yeterli
79
kesinliğe sahip ilişki kurulması ve bu ilişkinin belgelendirilmesi
şartıyla, verilen bu dayanımlardan başka değerler de kullanılabilir.
 4.3.2. HAFİF BETONUN YOĞUNLUĞA
GÖRE SINIFLARI
Etüv kurusu durumdaki yoğunluğu, 800 kg/m3’ten büyük,
2000 kg/m3’den küçük değerlere sahip olan beton hafif
beton olarak tanımlanmaktadır
tanımlanmaktadır..

Hafif betonun yoğunluğa göre sınıflandırılması:

Yoğunluk
D 1,0 D 1,2 D 1,4 D 1,6 D 1,8 D 2,0
Sınıfı
Yoğunluk > 800 > 1000 > 1200 > 1400 > 1600 > 1800
Aralığı ve ve ve ve ve ve
(kg/m3) < 1000 < 1200 < 1400 < 1600 < 1800 < 2000

80
5. BETON ÖZELLİKLERİ VE DOĞRULAMA
METODLARI
Bileşen malzemeler, beton dayanıklılığını olumsuz etkileyebilecek veya
donatı korozyonuna sebep olabilecek miktarda zararlı madde içermemeli ve
betonda kullanım amacına uygun olmalıdır.

- Çimentonun TS EN 197-
197-1’e
- Agreganın TS 706 EN 12620’ye veya TS EN 13055-
13055-1’e
- Karma suyunun TS EN 1008’e
- Kimyasal katkının TS EN 934-
934-2’ye
- Uçucu Külün TS EN 450, silis dumanının TS EN 13263’e

uygunlukları kanıtlanmalıdır.

81
 BETON BİLEŞİMİ İÇİN TEMEL ÖZELLİKLER

Tasarlanmış veya tarif edilmiş betonun bileşim oranları ve bileşenleri;;

- kıvam
- yoğunluk
- dayanım
- dayanıklılık
- korozyondan korunma özelliklerini sağlamak üzere,
- aynı zamanda, imalat işlemi ve öngörülen yapım yöntemi de
dikkate alınarak seçilmelidir.

- Betonun ayrışma ve terlemesi en az olmalı,

- Betonun belirlenmesinde, taşınması, yerleştirilmesi, sıkıştırılması, kürü ve
sonraki işlemler dikkate alınmalıdır.

Şartnamede detaylanmamışsa imalatçı, bileşen malzemelerin tip ve sınıflarını

belirlenmiş çevre için tesis edilmiş uygunluk kriterine göre seçilmelidir.
seçilmelidir. 82
- ÇİMENTO
- Yapım yöntemi
- Yapının kullanım amacı
- Kür şartları (ısıl işlem gibi)
- Yapı veya elemanının boyutları (ısı gelişimi)
- Yapının maruz kalacağı çevre şartları
- Alkali içeriği bakımından (ASR) uygunluk aranmalıdır.

- AGREGA
- Yapım yöntemi
- Beton yapının kullanım amacı
- Betonun maruz kalacağı çevre şartları
- Beton yüzeyinde görünen veya tesviye edilmiş beton yüzeyindeki
agrega ile ilgili özellikler dikkate alınmalıdır.

Agrega ASR riski taşıyan silika türlerini içeriyorsa uygunluğu

belirlenmiş önlemler alınmalıdır.
Tüvenan agrega: Sadece C8/10 ve C12/15’de kullanılabilir. 83
Geri kazanılmış agrega: Toplam agreganın %5’inden fazla kullanılamaz.
 - MİNERAL KATKILAR
Kullanım miktarı başlangıç deneyleriyle belirlenmelidir
belirlenmelidir..
Fazla miktarda mineral katkı kullanımının dayanım
haricindeki özellikler üzerindeki etkisi dikkate alınmalıdır.
alınmalıdır.
Uçucu kül ve silis dumanı için k değeri kavramının
uygunluğu kanıtlanmalıdır.
kanıtlanmalıdır.

k değeri ;
* “Su/Çimento” oranı yerine “Su/(Çimento + k . Mineral Katkı)”
* En az çimento miktarı ile ilgili şartların değerlendirilmesine
olanak sağlar
sağlar..

84
 UÇUCU KÜL İÇİN k DEĞERİ
k değeri kavramı için dikkate alınacak en fazla uçucu kül
miktarı::
miktarı
(Uçucu kül / çimento) < 0,33 (kütlece) şartını sağlamalıdır.
sağlamalıdır.

Daha fazlası, bu oranda ve en az çimento miktarı

hesaplanmasında dikkate alınmaz
alınmaz..
k değeri ; CEM I 32,5 için : 0,2
CEM I 42,5 ve daha yüksek sınıf için : 0,4

Çevresel etki sınıfları için gerekli en az çimento miktarı;

k değeri x (en az çimento miktarı--200

miktarı 200)) kg/m3
kadar azaltılabilir ve ilave olarak (çimento+uçucu kül)
miktarı, gereken en az çimento miktarından daha az olamaz.
olamaz.
85
 Örnek
Çevresel etki sınıfı : XC1 koşulunda
C 20/25 dayanım sınıflı beton için
CEM I 42,5 çimentosu ile birlikte
TS EN 450 ‘ye uygun uçucu kül kullanılması durumunda
en az çimento içeriği koşulu olan 260 kg/m3 şöyle
oluşacaktır.
En az çimento miktarı ;
0,40 * (260 - 200) = 24 kg/m3 kadar azaltılabilir.
En az çimento miktarı=260-
miktarı=260-24=236 kg/m3
Uçucu kül en fazla
UK/236 < 0,33 78,7 kg kadar kullanılabilir.
k = 0,40 olduğundan etkili Uçucu Kül miktarı
24 / 0,40 = 60 kg/m3 ‘dür

86
Çizelge F 1’e göre XC 1 için en az çimento miktarı olan
260 kg/m3 ‘ün, Uçucu Kül kullanılması durumunda
karşılığı

Çimento = 236 kg/m3

Uçucu Kül = 60 kg/m3 olmaktadır.

87
 EŞDEĞER BETON KAVRAMI
Eşdeğer Beton kavramı
kavramı,, özel çimento veya özel katkı
kullanılması durumunda, bu standartta en az çimento miktarı ve
en yüksek S/Ç oranı için verilen şartlara ilave yapılmasına izin
verir..
verir

Deneylerle, mineral katkı ihtiva eden beton performansının

referans beton performansına (dayanım ve ilgili çevreden
kaynaklanan tesir bakımından) en azından eşit olduğu
gösterilmelidir..
gösterilmelidir

88
 Kimyasal Katkı Kullanımı
Kimyasal katkıların toplam miktarı, katkı imalatçısının
önerdiği en fazla miktar ve daha yüksek miktarlarda
kullanımının betonun performansı ve dayanıklılığı
üzerinde olumsuz etkisi olmadığı belirlenmemişse
çimento dozajının %5’ini geçmemelidir.

% 0,2 ‘den daha az miktarda kullanılan katkı karma

suyu içine karıştırılacaktır
karıştırılacaktır..

1 m3 betonda 3 litreden fazla sıvı katkı kullanılırsa,

su/çimento oranının hesaplanmasında katkıda bulunan
su miktarı dikkate alınacaktır.
alınacaktır.
89
 KLORÜR İÇERİĞİ SINIFLARI
a Çimento b kütlesine
Kullanılan Beton Klorür İçeriği Sınıfı
göre en fazla Cl-
Korozyona dayanıklı
kaldırma (tutma) parçaları
Cl 1,0 % 1,0
hariç, çelik donatı ve diğer
gömülü metal ihtiva etmeyen
Çelik donatı ve diğer gömülü Cl 0,20 % 0,20
metal ihtiva eden Cl 0,40 % 0,40
Çelik öngerilme donatısı Cl 0,10 % 0,10
ihtiva eden Cl 0,20 % 0,20
a. Belirli kullanım amaçlı betonlarda uygulanacak sınıf, betonun
kullanılacağı yerde geçerli kurallara bağlıdır.
b. Tip II mineral katkıların kullanıldığı ve mineral katkının çimento
miktarına dahil olarak kabul edildiği yerlerde klorür muhtevası, klorür
iyonlarının, çimento+hesaba katılan katkı miktarlarına oranlanmasıyla
bulunur.

Kalsiyum klorür ve klorür esaslı katkılar, çelik donatı, öngerilmeli çelik

donatı ve diğer gömülü metal ihtiva eden betonlarda kullanılmamalıdır. 90
Teslim anındaki taze beton sıcaklığı (sapma sınırları
verilerek) KULLANICI ile İMALATÇI arasında
belirlenebilir..
belirlenebilir

STANDART EN DÜŞÜK TAZE BETON SICAKLIĞINI

+5 °C OLARAK ÖNGÖRMEKTEDİR.
ÖNGÖRMEKTEDİR.

91
TS 11222 ‘de bilgi mahiyetinde TS EN 206 206--1 ‘de
standart hükmü olarak verilen ETKİ SINIFLARI ile ilgili
bu bölümde bazı özellikler verilmiştir
verilmiştir::

1) Beton özeliklerinin belirlenmesinde yapının planlanan

kullanım ömrü dikkate alınmalıdır.
alınmalıdır.

2) Uygulanabilecek etki sınıfı aşağıda verilen özelliklerle

belirlenmelidir :
- Bileşen malzemelerin tip ve sınıfları,
- En yüksek su/çimento oranı,
- En düşük çimento miktarı,
- Gerekliyse en düşük beton basınç dayanım sınıfı,
- Betondaki en düşük hava miktarı,

3) Öngörülen etki sınıfı ile ilgili, beton karışımı ve özellikleri

için öngörülen en yüksek su/çimento oranı 0.05 05,, en düşük
çimento içeriği 20 kg/m3 artış kademeleriyle verilmeli, basınç92
dayanım sınıfları belirtilmelidir.
belirtilmelidir.
4) Betonun maruz kalacağı etki sınıfı için oluşturulan
şartlar, öngörülen seviyedeki bakım (kür) şartıyla betonun
en az 50 yıl planlanmış kullanım ömrüne sahip olmasını
sağlayacak şekilde ihtiva etmelidir.
Planlanan kullanım ömrü boyunca yeterli dayanıklılık
şartlarının sağlanması aşağıdakilerin sağlanması şartıyla
mümkün olabilir:
- Beton, uygun şekilde yerleştirilmeli, sıkıştırılmalı ve
bakıma (küre) tabi tutulmalıdır (TS 1247
1247,, TS 1248
1248)).
- Pas payı, standart veya şartnamelerde öngörülen en
düşük kalınlığa uygun olmalıdır.
olmalıdır.

- Öngörülen bakım kesinlikle gerçekleştirilmelidir .

- Uygun etki sınıfı seçilmiş olmalıdır .
93
 BETON KARIŞIMI VE ÖZELLİKLERİ
İÇİN ÖNERİLEN SINIR DEĞERLER
Etki Sınıfları

Korozyon Klorürün sebep olduğu korozyon

veya
Zararlı kimyasal
zararlı etki Karbonatlaşma nedeniyle korozyon Donma/çözülme etkisi
Deniz suyu haricinde ortam
tehlikesi Deniz suyu
yok klorür

XO XC1 XC2 XC3 XC4 XS1 XS2 XS3 XD1 XD2 XD3 XF1 XF2 XF3 XF4 XA1 XA2 XA3
En büyük
su/çimento --- 0,65 0,60 0,55 0,50 0,50 0,45 0,45 0,55 0,55 0,45 0,55 0,55 0,50 0,45 0,55 0,50 0,45
oranı
En küçük
dayanım C 12/15 C20/25 C25/30 C30/37 C30/37 C30/37 C35/45 C35/45 C30/37 C30/37 C35/45 C30/37 C30/37 C30/37 C30/37 C30/37 C30/37 C35/45
sınıfı
En az
çimento
--- 260 280 280 300 300 320 340 300 300 320 300 300 320 340 300 320 360
içeriği
(kg/m3)
En az hava
içeriği (%)
--- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- 4.0 a 4.0 a 4.0 a --- --- ---

TS 706 EN 12620:2003 ‘e
Diğer Sülfatlara dayanıklı
uygun donma/çözülme
Şartlar çimento b)
dayanıklılığına sahip agrega

a Hava sürüklenmemiş betonda, beton performansı, ilgili etki sınıfı için donma/çözülme etkisine dayanıklılığı kanıtlanmış betonla mukayese edilerek uygun deney metoduna göre
belirlenmelidir.

b XA2 ve XA3 etki sınıfında baskın etkinin SO42 ‘den kaynaklanması halinde sülfatlara dayanıklı çimento kullanılması zorunludur. Sülfatlara dayanıklılık bakımından94çimentonun
sınıflandırılması halinde orta ve yüksek dayanıklı olarak sınıflandırılan çimentonun XA2 etki sınıfında (uygulanabiliyorsa XA1 etki sınıfında) ve yüksek dayanıklı çimento ise
XA3 etki sınıfında kullanılmalıdır.
TAZE BETON ÖZELLİKLERİ

- Kıvam

Deney metotlarının belirli kıvam sınırları dışında hassas

olmaması nedeniyle, belirtilen kıvam tayini deneyleri aşağıda
verilen sınırlar içerisinde kullanılmalıdır.
kullanılmalıdır.
- Çökme > 10 mm ve < 210 mm,
- Vebe Süresi < 30 saniye ve > 5 saniye,
- Sıkıştırılabilme Derecesi > 1.04 ve < 1.46,
- Yayılma Çapı > 340 mm ve < 620 mm
Beton kıvamı betonun kullanım anında veya hazır
beton için teslim anında belirlenmelidir.
Betonun kıvamı, transmikserden teslime edilmesi halinde
beton kütlesinin ilk kısmından alınan rasgele (spot)
numunede ölçülmelidir. Spot numune taze betonun
yaklaşık 0.3 m3 kısmı boşaldıktan sonra alınmalıdır. 95
 Kıvam, kıvam sınıfı kullanılması yanında veya özel
durumlarda hedef değerlerle de tarif edilebilir
edilebilir.. Hedef
değerler için bazı toleranslar verilmiştir
verilmiştir.. Örneğin slump
değerleri için verilen toleranslar aşağıdaki gibidir:
gibidir:

Hedef Slump Değeri , mm < 40 50 – 90 > 100

Tolerans , mm ± 10 ± 20 ± 30

-Çimento miktarı ve Su/Çimento Oranı :

Etkili Su /Çimento esas alınarak belirlenir.
Hafif agreganın su emmesi 1 saatte emilen sudan belirlenir.
Belirlenen S/Ç oranı sınır değerin 0.02’sini geçmemelidir
- Hava miktarı : TS EN 12350-
12350-7 ‘ye göre (Normal ve ağır beton)
Üst sınır: En küçük değer * 1.04 96

- Dmax : TS EN 933-
933-1 ‘e göre belirlenir.
 SERTLEŞMİŞ BETON ÖZELLİKLERİ

- Dayanım :
* Basınç Dayanımı : TS EN 12390 - 3
* Yarmada Çekme Dayanımı : TS EN 12390 - 6

- Yoğunluk: TS EN 12390-
12390-7

- Su İşlemesine Karşı Direnç: Şartname hazırlayıcı ve imalatçı

ortaklaşa karar verebilirler (Karışım oranlarının sınırlandırılması
ile dolaylı).

- Yangına Direnç: Euro sınıfı A olarak değerlendirilir. Deneye

gerek yok.
97
 6. BETONUN TANIMLANMASI

Yeni standardın, kullanıcı ve şartname hazırlayıcı tarafı en fazla

ilgilendiren bölümlerden birisidir.
Şartname Hazırlayıcı (veya kullanıcı), imalatçıya verilen
şartnamede beton özellikleriyle ilgili bütün şartların bulunduğunu
garanti etmelidir.
Aynı zamanda teslimden sonraki taşıma, yerleştirme, sıkıştırma,
kür veya daha sonraki herhangi bir işlem için (kalıp alma zamanı
vs.) beton özellikleriyle ilgili gerekli görülen şartları da
belirlemelidir.
Gerekirse özel şartları da belirlenmelidir (mimari beton yüzeyleri
gibi). 98
Şartname hazırlayıcı (veya kullanıcı) şartnamede şu
hususları dikkate almalıdır:

1. Taze ve sertleşmiş betonun yapımı ile ilgili işlemler (Örneğin

erken dayanım, saha betonlarında yüzey işlemleri vb
vb..).
2. Kür şartları (Örneğin kısa süreli kür, uzun süreli kür, kür
uygulamasının zor olduğu açık saha betonları vb
vb..).

3. Yapı boyutları (Örneğin kütle betonları)

betonları)..
4. Yapının maruz kalacağı çevre etkiler (Örneğin sülfat etkisi,
karbonatlaşma, korozyon etkileri vb
vb..)
5. Görünen agrega veya mastarlanmış beton yüzeyi ile ilgili şartlar
(Örneğin baskı beton yüzeyi, pürüzsüz yüzey vb
vb..).
6. Agrega en büyük tane büyüklüğü gibi donatının beton örtüsü tabakası
(paspayı) veya en düşük kesit genişliği ile ilgili şartlar
şartlar..
7. Etki sınıflarından kaynaklanan benzeri nedenlerle uygun özellikteki
bileşen malzemelerinin kullanımındaki sınırlandırmalar (Örneğin99 en
büyük su/çimento oranı, en düşük çimento dozajı, hava içeriği vb
vb..).
• Tasarlanmış betonun kullanıcıya teslim anına kadar yeni
standartta belirlenen ilgili tüm özellikleri ve şartları
sağlamasından imalatçı sorumludur
sorumludur.. Teslimden sonra
kullanıcı sorumludur
sorumludur..

• Tarif edilmiş betonda ise şartname hazırlayıcı (veya

kullanıcı), beton özelliklerinin bu standartta verilen genel
şartlar uygun olması ve belirlenmiş beton bileşim oranlarının,
betonun taze ve sertleşmiş durumda iken tasarlanan
performansı sağlamaya yeterli olduğunu temin etmede
sorumludur.. Bu anlamda imalatçının sorumluluğu söz konusu
sorumludur
olamaz..
olamaz

• Standarda göre tarif edilmiş betonda ise bu sorumluluklar

milli standart teşkilatına (ülkemizde TSE) aittir
aittir..
100
 TASARLANMIŞ BETONUN TANIMLANMASI

Tasarlanmış betonla ilgili olarak, şartname de (Sipariş verme de

şartname olarak algılanmalıdır) aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır :

- TS EN 206-
206-1’e uygunluk şartı,
- Basınç dayanım sınıfı

- Etki sınıfları (Kısaltılmış gösterimleriyle),

- Agrega en büyük anma tane büyüklüğü,
- Klor içeriği sınıfı,
- Kıvam sınıfı veya özel durumlarda hedef değer (Hazır Beton ve
şantiyede yapılan beton için),
- Hedef yoğunluk (Hafif veya ağır beton için) veya yoğunluk
sınıfı (Hafif beton için).
101
 Özel durumlarda aşağıda belirtilen bilgiler de verilebilir
- Çimentonun özel tipleri veya sınıfları (Örneğin düşük hidratasyon ısılı
çimento vb.),
- Agreganın özel tipleri veya sınıfları (Örneğin görünen agregalı yüzey
uygulamaları, alkali-
alkali-silika etkileşimini en aza indirme amaçlı agrega
seçimi vb.),
- Donma/çözülme etkisine dayanıklılık için gerekli özellikler (Örneğin
hava içeriği),
- Taze beton sıcaklığı ile ilgili özel şartlar,
- Dayanım gelişmesi,
- Hidratasyon ısısı (Özellikle kütle betonlarında),
- Su işlemesine karşı direnç (Su geçirimsizliği ile ilgili sınırlama
gerekiyorsa),
- Aşınma dayanıklılığı (Özellikle yol ve saha betonlarında),
- Yarmada çekme dayanımı (Örneğin donatısız saha betonlarında),
102

- Diğer teknik özellikler.

 TARİF EDİLMİŞ BETONUN TANIMLANMASI

Tarif edilmiş betonla ilgili olarak, şartnamede aşağıdaki bilgiler

bulunmalıdır :
- TS EN 206 – 1 ‘e uygunluk şartı,
- Çimento miktarı,
- Çimento tipi ve dayanım sınıfı,
- Su/çimento oranı veya kıvam sınıfı veya hedef kıvam değeri,
- Agrega tipi, sınıfı ve en fazla klorür içeriği, hafif veya ağır agrega
için yoğunluk değerleri,
- Agreganın en büyük anma tane büyüklüğü ve tane büyüklüğü
dağılımıyla ilgili sınırlar,
- Varsa kimyasal ve/veya mineral katkının tipi ve miktarı,
- Kimyasal ve/veya mineral katkı kullanılacaksa, bu bileşenlerin ve
çimentonun başka yolla tarif edilemeyen özelliklerini tanımlayacak 103

kaynaklar,
Şartname de ilave olarak aşağıdaki bilgiler de bulunabilir:
bulunabilir:

- Beton bileşenlerinin başka yolla tarif edilemeyen özelliklerin

tanımlayacak kaynakları
- Agregaların ilave özellikleri,
- Taze beton sıcaklığı ile ilgili şartlar,
- Diğer teknik özellikler.

104
STANDARDA GÖRE TARİF EDİLMİŞ BETONUN TANIMLANMASI

- Betonun kullanılacağı yerde geçerli şartları içeren

içeren standard,
- Bu standardda kullanılan beton notasyonu

STANDARDA GÖRE TARİF EDİLMİŞ BETON SADECE

AŞAĞIDA VERİLEN HALLERDE KULLANILIR:

- Betonarme ve donatsız beton yapılarda kullanılan normal

beton için,

-Betonun kullanılacağı yerde geçerli şartnamelerin C 20/25

dayanım sınıfı kullanılmasına izin vermesi dışında, tasarım
basınç dayanım sınıfının ≤ C16/20 olması,

- Betonun kullanılacağı yerde geçerli şartnamelerin diğer etki

sınıflarına izin vermesi dışında X0 ve XC1 etki sınıfları için.105
 “ T A S A R L A N M I Ş B E T O N ” S İ P A R İ Ş F O R M U (T S E N 2 0 6 -1 )

M ü ş te r i A d ı K u lla n ıc ı A d ı
( B a y i i- F ir m a ) ( K iş i/F ir m a )
İ ş in ( İ n ş a a tın )
A dı
M ü ş te r i A d r e s
v e T e le f o n N o İ n ş a a t ın ( Ş a n t iy e )
A dr esi v e
T e le f o n N o
B a s ın ç D a y a n ım ı
B e t o n M i k ta r ı ..... .. .. . m 3 C . .. . /.. .. L C . .. . /.. ..
S ın ıf ı
Ç e v r e s e l E tk i
T a r ih i ..... . / .. .. .. / 2 0 0 ....
S ın ıf ı . .. .... .. ... .... .. .. .. ... .. .. .. .. ...
T e s li m K lo r ü r İ ç e r iğ i
S aa ti C l . .. ... ..
..... .. . : .. .. .... S ın ıf ı
H ız ı ..... .. . m 3 / s a a t D m a x (m m ) 25 16 .......
26 31 32
P om p alı 36 44 47 K ıv a m S ın ıf ı S .. .. .. .
A y a k A ç m a A la n ı (1 )
:... ... ... X ... ... . m

B etonu n T r a n s m ik se r Ö z e lli ğ i (1 ) N orm al

T e s lim M i k s e r li E n i: ....... ..m B o yu :. ... ......m Y o ğ u n lu k S ı n ıf ı A ğır
Ş e k li Y ü k s : .. ..... B r ü t A ğ ır :... .... H a fi f ( D . .. ... ... .. .)

* V in ç K ova s ı İ la v e Ö z e llik le r :
K a yd ırm a O lu ğu ( B il e ş e n l e r i ç i n ö z e l
M i k s e r li * E l, J a p o n A r a b a s ı t a l e p l e r , h a v a iç e r i ğ i,
.. .. ... ... .. ... ... .. ... ... .. s ıca klık, d a ya n ım
g e l i ş m e s i, a şı n m a
K olon K ir i ş D öşem e g e ç i ri m s i z li k , ç e k m e
Y a p ı E lem a n ı d a y a n ı m ı , v b . g ib i
P er d e,D u va r Z e m in ,y e r . ..... . ..... . b i l g il e r )
( 1 ) İ l g il i a l a n d a , k r i ti k d u r u m la r a n e d e n o la b i le c e k l im it l e r s ö z k o n u s u i s e d o l d u r u la c a k tır .

• B u f o r m b ir i k u l la n ıc ı , d iğ e r i ü r e t i c id e k a l m a k ü z e r e 2 ( ik i) n ü s h a o l a r a k d ü z e n l e n m i ş t ir .
S ip a r iş i V e r e n S ip a r iş i A l a n
..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... ..
A dı - S oyadı : ..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... .... .... A dı - S oyadı :
..... .
..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... ..
G ö revi : ..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... .... .... G öre vi :
..... .
..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... ..
T arih : ..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... .... .... T arih :
..... .
..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... ..
106
İm z a : ..... .... .... .... .... .... ... .... .... .... .... .... ... .... .... .... İm z a :
..... .
Y Ö N .F R . 6 6 R E V .N O / T A R İH İ :0 0 /-
 “ T A S A R L A N M I Ş B E T O N ” S İ P A R İŞ F O R M U (T S E N 2 0 6 -1 )

M ü ş ter i A d ı K u lla n ı c ı A d ı
X L T D . Ş T İ. Z İN Ş A A T A .Ş .
( B a y i i- F ir m a ) ( K iş i/ F ir m a )
İ ş i n ( İ n ş a a t ın )
Y Y A PI K O OP.
A dı
M ü ş te r i A d r e s A T A T Ü R K C A D . N O :1 İZ M İR
İ n ş a a t ın ( Ş a n t i y e ) ATATÜRK M A H.
v e T ele fo n N o 0232 – 188 88 88 A dresi v e N O :2 BORNOVA
T ele fo n N o 0232 – 142 42 42

B a s ın ç D a y a n ı m ı
B et o n M ik ta r ı 50 + m 3 C 30 / 37 L C . .. . / .. ..
S ın ıf ı
Ç e v r es e l E tk i
T a r ih i 08 / 03 / 2004 XC1
S ın ıf ı
T es lim K l o r ü r İ ç e r iğ i
S aa ti 08 : 30 C l 0 ,0 2
S ın ıf ı
H ız ı 14 m 3 / saat D m a x (m m ) 25 16 ... .. ..
26 31 32
P o m p a lı 36 44 47 K ı v a m S ın ıf ı S 3
A y a k A ç m a A la n ı (1 )
: ... ... ... X ... ... . m

B etonu n T r a n s m ik se r Ö z e lli ğ i (1 )
N orm al
T eslim M i k s e r li E n i: .. .. ... .. m B o y u : . . .. .. ... .m Y o ğ u n l u k S ı n ıf ı A ğır
Ş e k li Y ü k s : .. .. ... B r ü t A ğ ır :. .. ... . H a f i f ( D . .. ... ... .. .)

* V in ç K ova sı İ la v e Ö z e l l i k l e r :
K a yd ırm a O lu ğ u ( B il e ş e n l e r i ç i n ö z e l
M i k s e r li * E l, J a p o n A r a b a s ı t a l e p l e r , h a v a iç e r i ğ i,
.. .. ... ... .. ... ... .. ... ... .. s ıca klık, d a ya n ım
g e l i ş m e s i, a ş ı n m a
K o lo n K ir i ş D öşem e g e ç i r i m s i z li k , ç e k m e
Y a p ı E le m a n ı d a y a n ı m ı , v b . g ib i
P e r d e ,D u v a r Z e m in , y e r . ... .. . . .. .. . b i l g il e r )
(1 ) İ l g il i a l a n d a , k r i ti k d u r u m la r a n e d e n o l a b i l e c e k l im it l e r s ö z k o n u s u i s e d o l d u r u la c a k tır .

• B u f o r m b ir i k u l la n ıc ı , d iğ e r i ü r e t i c id e k a l m a k ü z e r e 2 ( ik i) n ü s h a o l a r a k d ü z e n l e n m i ş t ir .
S ip a r iş i V e r e n S ip a r iş i A l a n

A dı - S oyadı : M E T İN Ç E T İN A dı - S oyadı : .H A S A N H Ü S E Y İN

G örevi : İN Ş A A T M Ü H E N D İS İ G örevi : S A T IŞ M E M U R U

T a rih : 0 6 . 0 3 .2 0 0 4 T a rih : 0 6 .0 3 .2 0 0 4
107
İm z a : İm z a :

Y Ö N .F R . 6 6 R E V .N O / T A R İ H İ :0 0 / -
 7. TAZE BETONUN TESLİMİ

Beton kullanıcısı aşağıda verilen konularda imalatçıyla

mutabakat sağlamalıdır
sağlamalıdır::

- Teslim tarihi, zamanı ve birim sürede verilecek beton

miktarı (hızı),
- Şantiyede özel taşıma yöntemi,
- Taze betonun özel yerleştirme metotları,
- Teslim araçlarının tip, büyüklük, yükseklik veya brüt
ağırlık gibi özelliklerinin sınırlandırılması
sınırlandırılması..

108
Taze betonun yerleştirilmesi ve küründe uygun metodun
kullanılabilmesi ve beton dayanım gelişiminin tahmin
edilebilmesi için kullanıcı, beton bileşimi ile ilgili bazı
bilgilere ihtiyaç duyabilir
duyabilir.. Tasarlanmış beton kullanımı
durumunda aşağıda verilen bu bilgiler talep üzerine
verilmelidir::
verilmelidir
- Çimentonun tipi, dayanım sınıfı ve agregaların tipi,
- Kimyasal ve/veya mineral katkıların tipleri ve miktarları,
- Hedef su/çimento oranı,
- Başlangıç deneyleri veya imalat kontrolünde yapılan
daha önceki ilgili deney sonuçları,
- Bileşen malzemelerin kaynakları,
- Dayanım gelişimi,
gelişimi,
109
Kür süresini belirlemek için, beton dayanım gelişmesi ile
ilgili bilgi aşağıdaki çizelgeye atıfta bulunularak verilebilir.
verilebilir.

Betonun 20 °C Sıcaklıktaki Dayanım Gelişmesi

Tahmini Dayanım Oranı

Dayanım Gelişmesi
(fcm,2 / fcm,28)

Hızlı > 0,5

Orta > 0,3 , < 0,5

Yavaş > 0,15 , < 0,3

Çok Yavaş < 0,15

110
 Hazır beton için imalatçı, her beton yük tesliminde
kullanıcıya aşağıdaki bilgileri içeren Sevk ve Teslim
Belgesi (İrsaliye) vermelidir.
- Hazır Beton Tesisinin ismi (X Beton İzmir Tesisi),
- İrsaliyesinin seri numarası,
- Yükleme tarihi ve saati,
- Kamyonun plaka numarası,
- Alıcının ismi, adresi, vergi dairesi ve numarası,
- Şantiyenin ismi ve yeri,
- Şartnamelerle ilgili ayrıntılar veya atıf (kod no, sipariş no vb.),
- Beton hacmi (m3),
- TS EN 206-
206-1 ‘e ve varsa şartnameye uygunluğunun beyanı,
- Belgelendirme Kuruluşunun ismi ve işareti (TSE, ISO 9000 vb.)
- Betonun şantiyeye ulaştığı saat,
- Boşaltmanın başladığı saat,
- Boşaltmanın tamamlandığı saat. 111
 Bu bilgilere ilave olarak irsaliyede aşağıda
verilenlerle ilgili ayrıntılı bilgiler de bulunmalıdır

1. Tasarlanmış Beton İçin :

- Dayanım sınıfı,
- Çevresel etki sınıfları,
- Klorür içeriği sınıfı,
- Kıvam sınıfı (veya hedef değer),
- Belirtilmişse beton karışım oranlarıyla ilgili sınır değerler,
- Belirtilmişse çimento tipi ve dayanım sınıfı ve miktarı,
- Belirtilmişse kimyasal katkı ve mineral katkı tipi ve miktarları,
- Gerekliyse diğer özel nitelikler,
- Agrega en büyük anma tane büyüklüğü,
- Hafif veya ağır beton için, yoğunluk sınıfı veya hedef
yoğunluk değeri 112
2. Tarif Edilmiş Beton İçin :

- Beton bileşimi ile ilgili detay bilgileri (çimento tipi, dayanım

sınıfı, miktarı, gerekliyse katkı tipleri, miktarları, agrega tipi,
özellikleri vb.),
- Su/çimento oranı veya kıvam sınıfı veya hedef kıvam değeri,
- Agrega en büyük anma tane büyüklüğü,

3. Standarda Göre Tarif Edilmiş Beton İçin :

- İlgili standart hükümlerine uygun bilgiler

113
 B A T I Ç İ M SEVK İRSALİYESİ ΒΑΤΙ ΒΕΤΟΝ
BATI ANADOLU ÇİMENTO SANAYİİ A.Ş. T.C (HAZIR BETON)
Naldöken Mah.Ankara Asfaltı Üzeri No:335
(35050) BORNOVA / İZMİR
Hasan Tahsin V.D. 1500003046 İl Kodu:35

Tesis Adı : SERİ B Düzenleme Tarihi :

Telefon : Sıra No : No :
Fax : Fiili Sevk Tarihi :

Müşteri / Bayi No : Teslim Yeri Adresi :

Adı :
Adresi :

Müş./ Bayi V.D. ve No : Pompa No / Plaka :

Dizayn No : Beton Miktarı (m 3) :

Çevresel Etki Sınıfı : Verilecek Topl.Su Mik.(Lt) :
Dayanım Sınıfı : Araç Plaka No :
Klorür İçeriği Sınıfı : Sürücü Adı Soyadı / Sic.No :
Kıvam Sınıfı : Teslim Şekli :
Dmax : mm Santral Çıkış Saati :
Yoğunluk Sınıfı : Teslim Yeri Varış Saati :
S/Ç : Döküme Başlama Saati :
Özel Nitelikler (varsa) : Boşaltma Bitiş Saati :
Çimento Tipi : Dayanım Sınıfı : N/mm 2 Miktarı (kg/m 3) :
Kimyasal Katkı Tipi : Adı : Miktarı (Top.kg) :
Mineral Katkı Tipi : Adı : Miktarı (kg/m 3) :
Agrega Tipi : d/D : Miktarı (kg/m 3) :
Teslim Yerindeki İlave Bileşenler : *Satıcının sorumululuğu standarda uygun betonun teslimi ile sınırlıdır.
*Betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması, tesviyesi, kürü (bakımı), kalıp ve
Kimyasal Katkı (Tipi/Adı) : Miktarı : . . . . . . . . kg/m 3 iskelesinin sağlamlığı ile alınma zamanı, teslimde veya sonrasında
Mineral Katkı (Cinsi) : Miktarı : . . . . . . . . kg/m 3 satıcının arzusu dışında ilave bir bileşen kullanılması, betonun standart dışı
Lif (Tipi) : Miktarı : . . . . . . . . kg/m 3 bekletilmesi ve olumsuz doğa koşulları v.b. gibi durum veya işlemlerden
dolayı doğacak her türlü zararın tüm sorumluluğu alıcıya aittir.
Talep Edenin Adı Soyadı: *TS1247, TS1248 beton yapım, döküm ve bakım kuralları tam olarak,
TAZE BETONA SU İLAVESİ YAPILMAZ !. İmzası : titizlikle uygulanmalıdır.

TESLİM EDİLEN BETON TS EN 206-1'E UYGUN, Teslim Eden Teslim Alan

.......................... BETONDUR. Adı : Adı Soyadı : 114
Soyadı : Görevi :
Santral Operatörü : İmzası : İmzası :
 B A T I Ç İ M SEVK İRSALİYESİ ΒΑΤΙ ΒΕΤΟΝ
BATI ANADOLU ÇİMENTO SANAYİİ A.Ş. T.C (HAZIR BETON)
Naldöken Mah.Ankara Asfaltı Üzeri No:335
(35050) BORNOVA / İZMİR
Hasan Tahsin V.D. 1500003046 İl Kodu:35
Tesis Adı : BORNOVA SERİ B Düzenleme Tarihi : 08.03.2004
Telefon : 479 44 33 Sıra No : No : 1
Fax : 479 01 46 Fiili Sevk Tarihi : 08.03.2004

Müşteri / Bayi No : 1 Teslim Yeri Adresi : Y YAPI KOOP.

Adı : X LTD. ŞTİ. ATATÜRK MAH. NO:2 BORNOVA
Adresi : ATATÜRK CAD. NO:1 İZMİR

Müş./ Bayi V.D. ve No : A/1 Pompa No / Plaka : P 1 / 35 UY 183

Dizayn No : 665 Beton Miktarı (m 3) : 7,0

Çevresel Etki Sınıfı : XC1 Verilecek Topl.Su Mik.(Lt) : 1145
Dayanım Sınıfı : C 30 / 37 Araç Plaka No : 35 BES 17
Klorür İçeriği Sınıfı : Cl 0,2 Sürücü Adı Soyadı / Sic.No : ALİ VELİ
Kıvam Sınıfı : S3 Teslim Şekli : POMPALI
Dmax : 22 mm Santral Çıkış Saati : 09.15
Yoğunluk Sınıfı : NORMAL Teslim Yeri Varış Saati : 09.36
S/Ç : - Döküme Başlama Saati : 09.49
Özel Nitelikler (varsa) : - Boşaltma Bitiş Saati : 10.09
Çimento Tipi : CEM I Dayanım Sınıfı : 42,5 N N/mm 2 Miktarı (kg/m 3) : -
Kimyasal Katkı Tipi : ORTA AKIŞKANLAŞTIRICI Adı :D 554 Miktarı (Top.kg) : 17,5
Mineral Katkı Tipi : UÇUCU KÜL Adı :AP Miktarı (kg/m 3) :65
Agrega Tipi : - d/D :- Miktarı (kg/m 3) : -
Teslim Yerindeki İlave Bileşenler : *Satıcının sorumululuğu standarda uygun betonun teslimi ile sınırlıdır.
Kimyasal Katkı (Tipi/Adı) : Miktarı : ........ *Betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması, tesviyesi, kürü (bakımı), kalıp ve
kg/m 3 iskelesinin sağlamlığı ile alınma zamanı, teslimde veya sonrasında
Mineral Katkı (Cinsi) : Miktarı : . . . . . . . . kg/m 3 satıcının arzusu dışında ilave bir bileşen kullanılması, betonun standart dışı
Lif (Tipi) : Miktarı : . . . . . . . . kg/m 3 bekletilmesi ve olumsuz doğa koşulları v.b. gibi durum veya işlemlerden
dolayı doğacak her türlü zararın tüm sorumluluğu alıcıya aittir.
Talep Edenin Adı Soyadı: *TS1247, TS1248 beton yapım, döküm ve bakım kuralları tam olarak,
TAZE BETONA SU İLAVESİ YAPILMAZ !. İmzası : titizlikle uygulanmalıdır.

TESLİM EDİLEN BETON TS EN 206-1'E UYGUN, Teslim Eden Teslim Alan

TASARLANMIŞ BETONDUR. Adı : Adı Soyadı :
Soyadı : Görevi : 115
Santral Operatörü : İmzası : İmzası :
 B A T I Ç İ M SEVK İRSALİYESİ ΒΑΤΙ ΒΕΤΟΝ
BATI ANADOLU ÇİMENTO SANAYİİ A.Ş. T.C (HAZIR BETON)
Naldöken Mah.Ankara Asfaltı Üzeri No:335
(35050) BORNOVA / İZMİR
Hasan Tahsin V.D. 1500003046 İl Kodu:35
Tesis Adı : BORNOVA SERİ B Düzenleme Tarihi : 08.03.2004
Telefon : 479 44 33 Sıra No : No : 1
Fax : 479 01 46 Fiili Sevk Tarihi : 08.03.2004

Müşteri / Bayi No : 1 Teslim Yeri Adresi : Y YAPI KOOP.

Adı : X LTD. ŞTİ. ATATÜRK MAH. NO:2 BORNOVA
Adresi : ATATÜRK CAD. NO:1 İZMİR

Müş./ Bayi V.D. ve No : A/1 Pompa No / Plaka : P 1 / 35 UY 183

Dizayn No : ÖZEL 1 Beton Miktarı (m 3) : 7,0

Çevresel Etki Sınıfı : - Verilecek Topl.Su Mik.(Lt) : 1240
Dayanım Sınıfı : - Araç Plaka No : 35 BES 17
Klorür İçeriği Sınıfı : - Sürücü Adı Soyadı / Sic.No : ALİ VELİ
Kıvam Sınıfı : S3 Teslim Şekli : POMPALI
Dmax : 16 mm Santral Çıkış Saati : 09.15
Yoğunluk Sınıfı : NORMAL Teslim Yeri Varış Saati : 09.36
S/Ç : 0,60 Döküme Başlama Saati : 09.49
Özel Nitelikler (varsa) : SÖZLEŞME 2 EKİ : BETON ŞARTNAMESİ Boşaltma Bitiş Saati : 10.09
Çimento Tipi : CEM I Dayanım Sınıfı : 42,5 N N/mm 2 Miktarı (kg/m 3) : 300
Kimyasal Katkı Tipi : ORTA AKIŞKANLAŞTIRICI Adı : D 554 Miktarı (Top.kg) : 17,5
Mineral Katkı Tipi : UÇUCU KÜL Adı : AP Miktarı (kg/m 3) : 65
Agrega Tipi : KİREÇTAŞI d/D : 0/4 , 4/8 , 8/16 Miktarı (kg/m 3) : 885 , 445 , 447
Teslim Yerindeki İlave Bileşenler : *Satıcının sorumululuğu standarda uygun betonun teslimi ile sınırlıdır.
Kimyasal Katkı (Tipi/Adı) : Miktarı : ........ *Betonun yerleştirilmesi, sıkıştırılması, tesviyesi, kürü (bakımı), kalıp ve
kg/m 3 iskelesinin sağlamlığı ile alınma zamanı, teslimde veya sonrasında
Mineral Katkı (Cinsi) : Miktarı : . . . . . . . . kg/m 3 satıcının arzusu dışında ilave bir bileşen kullanılması, betonun standart dışı
Lif (Tipi) : Miktarı : . . . . . . . . kg/m 3 bekletilmesi ve olumsuz doğa koşulları v.b. gibi durum veya işlemlerden
dolayı doğacak her türlü zararın tüm sorumluluğu alıcıya aittir.
Talep Edenin Adı Soyadı: *TS1247, TS1248 beton yapım, döküm ve bakım kuralları tam olarak,
TAZE BETONA SU İLAVESİ YAPILMAZ !. İmzası : titizlikle uygulanmalıdır.

TESLİM EDİLEN BETON TS EN 206-1'E UYGUN, Teslim Eden Teslim Alan

TARİF EDİLMİŞ BETONDUR. Adı : Adı Soyadı :
Soyadı : Görevi : 116
Santral Operatörü : İmzası : İmzası :
 TAZE BETONUN KIVAMI
Genel olarak taze betona teslim anında
herhangi katkı veya su ilâve edilmesine izin
verilmez.

Bazı özel hallerde, sorumluluk imalâtçıya ait

olmak üzere ve şartnamede izin verilen kıvam
sınır değerlerinin geçilmemesi, ayrıca ilave
edilen katkının beton tasarımında kabul edilen
katkı miktarına dahil olması şartıyla, kıvamı
belirlenmiş değere getirmek için su veya katkı
ilâve edilebilir. Betoniyere ilâve edilen su veya
katkı miktarı, bütün hallerde sevk ve teslim
belgesine kaydedilmelidir.
117
 8. UYGUNLUK KONTROLÜ
Uygunluk kontrolü, betonun şartnameye uygunluğunu kontrol
etmek için önceden belirlenen uygunluk kurallarına göre alınan
kararları ve uygulamaların hepsini kapsar. Uygunluk kontrolü,
imalât kontrolünün tamamlayıcı bir parçasıdır.
Burada kullanıcıyı ilgilendiren belirli bir hacimdeki betonun
tanımlanmasında öngörülen uygunluk kriterlerden
bahsedilecektir.. Bunun için beton hacmi, aşağıdaki örnekler
bahsedilecektir
gibi belirlenmelidir
belirlenmelidir::
- Kaliteyle ilgili şüphe varsa tek harman veya tek yük
miktarları,
- Binanın her katı için veya binanın bir katının kirişler /
döşemeler grubu veya kolonlar/perdeler grubu veya diğer
yapıların benzer kısımları için teslim edilen beton miktarı.
miktarı.
- Şantiyeye bir haftada teslim edilen 400 m3 ‘den fazla
118
olmayan beton miktarı
miktarı..
 BETON DAYANIMI İLE TANIMLAMA KRİTERLERİ

İmalat Kontrol Belgeli İmal Edilen Beton

Her tek dayanım deney sonucu ve “n” adet örtüşmeyen
ayrı deney sonuçlarının ortalaması aşağıda tarif edildiği
gibi değerlendirilir.
değerlendirilir. Aşağıda verilen her iki kriterin de
belirlenen hacimdeki betondan alınan “n” adet deney
sonucu kullanılarak sağlanmasıyla, betonun gruba ait
olduğu kabul edilir
edilir..
Basınç Dayanımı İle Tanımlama Kriterleri
1. Kriter 2. Kriter
Belirli hacimdeki “n” adet deney sonucu Herhangi tek deney
betondan elde edilen ortalaması sonucu
deney adedi “n” (fcm) (fci)
N/mm2 N/mm2
1 Uygulanamaz > fck -4
2–4 > fck+1 > fck –4
119
5-6 > fck+2 > fck –4
Deney sonucu, aynı harmandan hazırlanmış, aynı
yaştaki iki veya daha fazla numune sonucunun
ortalamasıdır.. Deney sonuçlarının, en büyüğü ile en
ortalamasıdır
küçüğü arasındaki farkın, aritmetik ortalamasının %15
‘den daha fazla olması durumunda, inceleme
sonucunda, deney sonucunun herhangi birisinin
atılması için kabul edilebilir sebep görülmesi hariç,
deney sonuçları geçersiz sayılır
sayılır..

120
 İmalat Kontrol Belgesiz İmal Edilen Beton

Belirlenen hacimdeki betondan, deneyler için en az 3

adet deney sonucu oluşturacak numune alınmalıdır.
alınmalıdır.
Sonuçların aşağıdaki her iki kriteri de sağlaması
koşuluyla betonun uygun gruba ait olduğu kabul edilir :

1. Kriter : fcm > fck+4 (N/mm2)

2. Kriter : fci > fck-4 (N/mm2)

fcm : Deney sonuçlarının aritmetik ortalaması

fci : Herhangi bir tek deney sonucu

121
DAYANIMDAN BAŞKA ÖZELLİKLER İÇİN UYGUNLUK
KRİTERLERİ

Yoğunluk, su/çimento oranı, çimento içeriği, hava

sürüklenmiş taze betonun hava içeriği, klorür içeriği,
kıvam gibi özelliklerde tek deney sonucu için, belirlenmiş
sınıf sınırlarından veya hedef değer toleranslarından izin
verilen en büyük sapması belirlenen sınır aralıklarında
olmalıdır..
olmalıdır
Ancak kıvam tayininde özellikle büyük hacimli beton
dökümlerinde ikiden fazla deney yapılması durumunda
standart tek deney sonucunun, belirlenmiş sınıf için
sınırlardan veya hedef değer toleranslarından sapmasına
aşağıdaki çizelgedeki gibi izin verebilmektedir
verebilmektedir::
122
 Tek Deney Sonuçlarının, Belirlenmiş Sınıf
İçin Olan Sınırlardan veya Hedef Değer
Deney Kabul Edilebilir Kusurlu Toleranslarından İzin Verilen En Büyük
Metodu Numune Adedi Sapması (x)
Alt Sınır Üst Sınır
Kabul Edilebilir
Deney Sonucu
Kusurlu Sonuç
Adedi
Adedi - 10 mm + 20 mm
1–2 0
Çökme 3–4 1
(Slump) 5–7 2
8 – 12 3
13 – 19 5 - 20 mm (y) + 30 mm (y)
20 – 31 7
32 - 49 10

(x) S1 ve S5 çökme sınıfları için uygulanmaz

(y) Transmikserin sadece ilk boşaltılan kısmına uygulanan çökme deneyi için geçerlidir.

123
Mamulün uygun olmaması halinde yapılacak işlemler
Uygunluk şartları sağlanmazsa imalâtçı aşağıdaki tedbirleri almalıdır:

Deney sonuçları kontrol edilir, hata varsa düzeltmek için tedbirler alınır.

Deneyi tekrarlama gibi işlemlerle uygun olmama durumu kanıtlanmış ise,

mevcut imalât kontrol işlemlerinin idaresi de dahil olmak üzere işlemler
gözden geçirilerek düzeltme tedbirleri alınır.

Şartnameye uygun olmama halinde, şartname hazırlayıcı ve kullanıcı daha

sonra oluşması muhtemel hasar hakkında uyarılmalıdır.

Proje mühendisinden görüş alınmalıdır

Uygun olmama durumu, betona şantiyede su veya kimyasal katkı maddesi

ilave edilmesi sonucunda ortaya çıkmışsa, bu maddelerin ilâve edilmesinde
yetkili olması şartıyla, gerekli tedbirleri sadece imalâtçı almalıdır.

NOT : Uygun olmama halinde yapıdan veya yapı bileşeninden alınacak

karot (bazen yıkımsız deneylerle birlikte) ilâve deneyler yapılmasıgerekebilir.
Yapı veya yapı bileşeninin dayanım değerlendirmesi için kılavuz bilgi 124
prEN13791'da verilmiştir.
 9. İMALAT KONTROLÜ

İmalat Kontrolü,

- Malzemelerin seçimi,
- Betonun tasarımı,
- Beton imalatı,
- Ölçme, izleme, incelemeler (muayene ve deneyler),
- Bileşen malzemeler, beton ve ekipman üzerinde yapılan
deney sonuçları,
- Ekipman muayenesi (kalibrasyon, doğrulama, devir-
devir-süre
kontrolü, boyut kontrolü vs.)
- Betonun uygunluk kontrolü (Basınç dayanımı, yarmada
çekme dayanımı, kıvam, hava vs.)

konularını kapsamaktadır. 125

 İmalat Kontrol Sistemleri
-Beton kalitesini etkileyecek işlemleri yürüten, yöneten,
uygulayan, kontrol eden bütün personelin yetki, sorumluluk,
işbirliği, iletişimleri “İmalat Kontrol El Kitabı” nda tarif edilmelidir.
Kritik Personel belirtilmelidir.

- İmalat Kontrol Sistemleri, en az iki yılda bir gözden geçirilmeli,

kayıtlar en az 3 yıl saklanmalıdır.

- İmalat Kontrol Sistemleri, prosedür, talimat, uygulamalar ve

işlemlerle ilgili yeterli açıklayıcı dokümanlar ihtiva etmelidir.
Muayene ve Deney planları doküman haline getirilmeli ve
sonuçlarla ilgili kayıtlar oluşturulmalıdır.

- İmalat Kontrolünden elde edilen tüm kayıtlar en az 3 yıl

muhafaza edilmelidir (Veriler standartta Çizelge 20 ‘de
verilmiştir.).
126
- Deneyler : Standartta verilen deney metotları veya elde
edilen sonuçlar arasında güvenli bağıntı ve ilişki mevcutsa
başka deney metotları.

- Beton Karışım Dizaynları ve Başlangıç Deneyleri :

* Yeni dizaynda başlangıç deneyi zorunlu (EK-

(EK-A)
* Benzer betona ait izleme kayıtları varsa başlangıç
deneyine gerek olmayabilir.
* Tarif edilmiş veya standarda göre tarif edilmiş betonda
imalatçının başlangıç deneyi yapmasına gerek yoktur.
* Başlangıç deneyi ile elde edilen dayanımından
amaçlanan değer için fazlalık beklenen standart
sapmanın en az iki katı kadar olmalıdır (6 N/mm2 ile 12
N/mm2 arasında tekabül eder.).
127
 Personel, Ekipman ve Tesis

•Personel : Beton tipi (yüksek dayanımlı, hafif beton gibi)

yeterli bilgi, deneyim, eğitim (Kayıtlar muhafaza edilmeli).

•Ekipman ve Tesis :
- Malzemelerin Depolanması : Uygun depolama
- Harmanlama Ekipmanı : Yeterli performans.
Tartı cihazlarının doğrulukları TS EN 45501‘e göre sınıf III
(Ek--G).
(Ek
- Karıştırıcılar : Üniform dağılım ve üniform kıvam için uygun
performans.
- Deney Ekipmanı : Uygun ve kalibrasyonlu olmalı ve
kullanım kılavuzları bulunmalıdır.

128
 Bileşenlerin Karışım Öncesi Tartımı

Bileşen malzemelerin bir harman için tartımındaki

toleranslar :

Bileşen Malzeme Tolerans

-Çimento
-Su
-Toplam agrega Gerekli miktarın ±%3 'ü
-Çimento kütlesinin %5 'inden daha fazla
kullanılan mineral katkı
-Çimento kütlesinin %5 'i veya daha az
miktarda kullanılan kimyasal veya Gerekli miktarın ±%5 'i
mineral katkı
Not: Tolerans, tartılması gerekli miktar (hedef değer) ile tartılan
miktar arasındaki farktır.

129
 - Betonun Karıştırılması

* Uygun bir karıştırıcıda üniform görünüm kazanılıncaya

kadar karıştırma

* Karıştırıcı, kapasitesinin üstünde yüklenmemelidir

yüklenmemelidir..

* Kimyasal katkı, karıştırma işlemi esnasında harmana

ilave edilmelidir
edilmelidir.. Kimyasal katkı esas karışıma sonradan
ilave edilecekse tekrar karıştırma (en az 5 dakika)

130
 İmalat Kontrol İşlemleri

Bileşen malzemeler, ekipman, imalat işlemleri ve

betonların, bu standartta ve ilgili şartnamelerde
öngörülen şartlara uygunlukları düzenli ve sistemli bir
şekilde kontrol edilmelidir
edilmelidir..
* Bileşen malzemeler deney sıklıkları (Çizelge 22)
* Ekipman muayene sıklığı (Çizelge 23)
* Tasarlanmış ve Tarif Edilmiş beton özellikleri (Çizelge
24)

Özel betonlar için (KYB, YDB, lifli betonlar v.s.) gerekli

şartlarla ilgili özel tedbirler alınmalıdır
alınmalıdır.. Özel şartlar için
bazı kılavuz bilgiler Ek H ’de verilmiştir
verilmiştir..
131
11. TASARLANMIŞ BETONUN KISA GÖSTERİLİŞİ
İÇİN ÖRNEK
- TS EN 206 –1’e uygunluk
- Dayanım Sınıfı : C 30/37
- Etki Sınıfı : XD2
(Deniz suyu haricindeki klorürlerin sebep olduğu korozyon etkisine
maruz; ıslak ve ara sıra kuru çevrede beton)
- Klorür İçeriği Sınıfı : Cl 0,20
(Çimento kütlesine oranla en fazla %0,20 klorür içeren)
- Agrega En Büyük Tane Anma Büyüklüğü : Dençok 22 mm
(Agrega en büyük tane büyüklüğü 22 mm olan)
- Kıvam Sınıfı : S2
(Çökme değeri 50-
50-90 mm arası)
- Yoğunluk : Normal Beton
132
(>2000 , <2600 kg/m3 birim hacim kütlesine sahip)
 TS EN 206-
206-1 ile;

1) Standartta, şartname hazırlayıcı, imalatçı ve kullanıcı

taraflar net olarak tanımlanmış, görev ve sorumlulukları
tarif edilmiştir
edilmiştir.. Yeni standart, beton dökme faaliyetlerinde,
bütün tarafları bir araya getirmekte ve kollektif bir çalışma
ortamı oluşmaktadır
oluşmaktadır.. Bu standartla birlikte, taraflar
arasındaki uygulamalarda yaşanan anlaşmazlıkların
azalması beklenebilir
beklenebilir..

133
2) Standartta betonun sınıflandırılması ve
tanımlanmasındaki temel amaç ve prensip, “Yapı
özelliğine göre seçilmesi gereken uygun beton”
kavramının yerleştirilmesidir..
yerleştirilmesidir Yapının özelliğini
belirleyen etkenleri sadece maruz kalacağı sabit,
hareketli veya deprem yükleri gibi fiziksel etkiler olarak
göz önünde bulundurmamalıyız
bulundurmamalıyız.. Aynı zamanda yapının
maruz kalacağı kimyasal agresif ortamları da mutlaka
göz önünde bulundurmalıyız
bulundurmalıyız.. Bu agresif ortamlar her
bölge, bölüm veya kısımda farklı ölçüde etkili olabilir
olabilir.. Bu
anlamda yeni standartla birlikte “yapıya özgü beton” beton”
veya “yapı elemanına özgü beton
beton”” ya da “amaca özgü
beton”” kavramını oluşturmalıyız
beton oluşturmalıyız..

134
3) Bu standartla birlikte “Dürabilite
Dürabilite”” özelliği öne
çıkmaktadır.. Standartta çevresel etki sınıflarını
çıkmaktadır
ve bu sınıflar için önerilen birleşim özelliklerini
incelediğimizde, birçok etki sınıfında en az
dayanım sınıfının C 30/ 30/37 olması gerektiğini
görmekteyiz..
görmekteyiz

135