++++muhendislik - Ekonomisi - Bolum1-Temel Konular

KONYA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ
DERS NOTLARI
(1. Bölüm: Temel Konular)
DERS SORUMLUSU
Dr. Alper DÖYEN
1
MÜHENDİSLİK EKONOMİSİNİN TEMELLERİ
GİRİŞ
Ekonomi
MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ NEDİR?

İnsan ihtiyaçlarını karşılamak, içinde bulunduğu maddi şartları düzeltmek,
toplumun refahını en üst seviyeye çıkartmak için, eldeki mevcut ekonomik
kaynaklardan optimum faydayı sağlamayı planlayan bilim dalıdır.
Mühendislik Ekonomisi
• En basit tabirle, alternatiflerin ekonomik temelde karşılaştırılmasını

kolaylaştıran teknikler bütünüdür.
• Alternatiflerin ne olduğunu belirlemeye yarayan bir süreç değildir,
alternatifler belirlendikten sonra başlar.
• En iyi alternatif, mühendisin henüz farkında olmadığı bir alternatif ise; tüm
mühendislik ekonomisi teknikleri uygulansa da bu alternatifi seçmek
mümkün değildir.
2
GİRİŞ
Bir alternatif, belirli bir durum için bağımsız bir çözümdür.

Neredeyse yaptığımız her işte alternatiflerle karşılaşırız:
• İşe gideceğimiz ulaşım aracını seçmek
• Bir ev almak veya kiralamak vs.
Benzer şekilde, mühendislik uygulamalarında, her zaman belirli bir görevi yerine
getirmenin çeşitli yolları vardır ve bunlar en ekonomik alternatifin seçilebilmesi
için akılcı bir şekilde mukayese edilmelidir. (Tek alternatifin olduğu bir durumda
bile hiçbir şey yapmamak alternatifi mevcuttur.)
Mühendislik uygulamalarında alternatifler genellikle

• satın alma maliyeti,
• ekonomik ömür,
• yıllık bakım ve işletme maliyetleri,
• hurda değeri ve
• faiz oranı gibi kalemleri içerir.
3
GİRİŞ

Mühendis minimum maliyet ile maksimum faydayı sağlamak ister. Dolayısıyla
mühendis ilgilendiği sahayla ilgili olarak araştırmak, tanımlamak, alternatifleri
ortaya sermek ve uygun olanını seçmek zorundadır.
Bu amaçlarını gerçekleştirmek için projeler üretir.
Projenin teknik yönü ve mali yönü ayrı ayrı belirtilmelidir.
Hazırlanan projeler geleceğe yöneliktir ve her proje bir mal ve hizmet

üretimini amaçlar.
Projeler bir anlamda yatırım demektir
4
GİRİŞ

Yatırım
Milli ekonomi açısından üretim mallarına (tesis, teçhizat ve stoklara) belli bir
dönem süresince genellikle bir yılda yapılan net ilavelerdir.
• Ekonominin üretim gücünü arttırmaya yönelik yatırımlara reel yatırımlar;
• Ekonominin üretim gücünü arttırmayan yatırımlara ise reel olmayan

yatırımlar, yani mali yatırımlar adı verilir. (hisse senedi, tahvil, bono….)
Mühendisler yatırım kararlarında önemli rol oynar.
5
GİRİŞ

Yatırımlar, gelecekte yapılacak işlerle ilgili olduğundan Mühendislik
Ekonomisinin ilgilendiği zaman dilimi «GELECEK»tir.
Mühendislik ekonomisi analizlerinde kullanılan veriler, gerçekleşmesi

beklenenlerin bir tahminidir.
Bu tahminler genellikle üç önemli bileşene ihtiyaç duyar:
• Nakit akışları
• Meydana gelme zamanı
• Faiz oranı
Nakit akışları;
Beklenen (tahmini) para girişleri (gelirler, kazançlar) ve para çıkışlarıdır
(giderler, maliyetler).
6
PARANIN ZAMAN DEĞERİ
«Para parayı çeker.»
Bugün yatırım yapan bir kişi gelecekte daha fazla paraya sahip olmayı bekler.
PARANIN ZAMAN DEĞERİ

Bugün bir bankadan borç alan bir kişi gelecekte ilk borç aldığı miktardan daha
fazla borçlu hale gelir.
Yaptığınız bir işin karşılığı olarak bugün 1000 ₺ verilmesini mi tercih edersiniz,
bir yıl sonra mı?
Bugün verilmesini tercih edersiniz, çünkü;

• Parayı fazladan bir yıl daha kullanabilirsiniz
• Başkasına borç verebilirsiniz (banka veya şahıs)
Belirli bir zaman diliminde paranın miktarındaki değişime paranın
zaman değeri denir.
7
FAİZ
Finansal dünyada para da alınıp satılabilen bir mal olarak kabul edilir ve bir
fiyatı vardır.
Parayı kullanmanın maliyeti faiz olarak adlandırılır.
FAİZ, FAİZ ORANI

Ev, araba, arsa gibi fiziksel malları kullanmanın bedeline kira denildiği gibi
parayı kullanmanın bedeli de faizdir.
Faiz; paranın zaman değerinin bir yansımasıdır.
Faiz; paranın miktarı ile ilgili bir ifadedir ve şöyle hesaplanır:
Faiz = Paranın son miktarı – Paranın başlangıçtaki miktarı
8
FAİZ ORANI (Geri dönüş oranı, verim oranı)
Eğer faiz; belirli bir zaman birimi için başlangıçtaki para miktarının (anapara)
yüzdelik bir oranı şeklinde ifade edilirse buna faiz oranı denir.
FAİZ, FAİZ ORANI

Faiz oranı = (Birim zamanda oluşan faiz / anapara) × 100
Faiz oranının zaman birimine faiz periyodu adı verilir.

Faiz periyodu genellikle 1 yıldır.
Daha kısa faiz periyotları da kullanılabilir (aylık %1 faiz gibi).
Faiz periyodu belirtilmemişse 1 yıl olarak kabul edilir.
Hesaplamalarda;
1 yıl = 12 ay = 52 hafta
1 ay = 30 gün
1 yıl = 360 gün olarak kullanılır.
9
Örnek 1
Bir kişi bugün 10.000 ₺ borç almış ve 1 yıl sonra 11.000 ₺ olarak ödeyecek
olsun. Faiz ve faiz oranını hesaplayalım.
Faiz = 11.000 – 10.000 = 1.000 ₺
FAİZ, FAİZ ORANI

Faiz oranı = (1.000 / 10.000) × 100 = % 10
Örnek 2
Bir şirket bir bankadan % 5 faizle 50.000₺ borç alacak olsun. 1 yıl sonunda
ödeyeceği faiz ve toplam borcu bulalım.
Faiz = 50.000 × 0,05 = 2.500 ₺

Toplam borç = 50.000 + 2.500 = 52.500 ₺
Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı)
Toplam borç = 50.000 × (1 + 0,05) = 52.500 ₺
10
Ekonomik Eşdeğerlik
Belirli bir faiz oranına bağlı olarak farklı zaman dilimlerindeki farklı
miktarlardaki paranın ekonomik olarak birbirine eşdeğer olmasına ekonomik
eşdeğerlik denir.
EKONOMİK EŞDEĞERLİK
Faiz oranının %5 olduğu durumda şimdiki 100₺, ekonomik olarak 1 yıl sonraki
105₺ ye eşittir.
1 yıl sonraki değer = 100 × (1 + 0,05) = 105 ₺
Benzer şekilde %5 faiz oranı için şimdiki 100 ₺, 1 yıl önceki 95,24₺ ye eşittir.
(1 yıl önceki değer) × (1 + 0,05) = 100 ₺

1 yıl önceki değer = 100 / 1,05 = 95,24 ₺
Yani, 1 yıl önceki 95,24₺ = şimdiki 100₺ = 1 yıl sonraki 105₺

(Bu durum yalnızca faiz oranının %5 olduğu durumda geçerlidir.)
11
Basit Faiz
Belirli bir zaman diliminde (genellikle 1 yılda) yalnızca anapara üzerinden
hesaplanan faiz, basit faizdir. Toplam basit faiz şu şekilde hesaplanır:
BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

Faiz = Anapara × Periyot sayısı × Faiz oranı
Bileşik Faiz
Birden fazla periyot söz konusu olduğunda, her periyotta yalnızca anapara
üzerinden değil önceki yıllarda oluşan faiz miktarlarını da dikkate alarak
yapılan faiz hesabıdır.
Bu durumda her bir periyottaki faiz hesaplaması şu hale gelir:
Faiz = (Anapara + Faiz toplamı) × Faiz oranı
AKSİ BELİRTİLMEDİKÇE HESAPLAMALARDA BİLEŞİK FAİZ KULLANILIR.
12
Örnek 3
Bir bankadan yıllık %10 faiz oranıyla 3 yıllığına 1.000₺ borç alınmış olsun. 3 yıl
sonunda ödenecek toplam miktarı basit ve bileşik faiz kullanarak hesaplayalım.

Basit Faiz Durumu Bileşik Faiz Durumu
Yıl Yıllık Faiz Toplam Borç Yıl Yıllık Faiz Toplam Borç
1 100 1.100 1 100 1.100
2 100 1.200 2 110 1.210
3 100 1.300 3 121 1.331
Toplam Ödenecek Miktar = 1.300 ₺ Toplam Ödenecek Miktar = 1.331 ₺
13
Daha önce bir dönemlik basit faiz için toplam borç hesabında şu
formülasyonu kullanmıştık:

Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı)
Bileşik faiz hesabının ise şöyle yapılabileceğine dikkat ediniz:
1. Yıl sonu Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı)

2. Yıl sonu Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı) × (1 + faiz oranı)
3. Yıl sonu Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı) × (1 + faiz oranı) × (1 + faiz oranı)
Bu formülü şöyle genelleyebiliriz:
Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı)Periyot sayısı
14
Örnek 4
Yıllık %10 faizle 5 yıl içerisinde ödenmek üzere 5.000 ₺ borç alındığını
düşünelim. Borcun geri ödenmesi için alternatif dört ödeme planı vardır. Her
bir ödeme planına göre geri ödenecek toplam faiz ve toplam borç miktarlarını

bulalım.
Plan 1: Basit faiz, borcun tamamı 5 yıl sonunda ödenecek

Plan 2: Bileşik faiz, borcun tamamı 5 yıl sonunda ödenecek
Plan 3: Basit faiz, faizler yıllık ödenecek, anapara 5 yıl sonunda ödenecek
Plan 4: Bileşik faiz, her yıl o yılın faizi ve anaparanın 1.000 ₺ lik kısmı ödenecek
15
Örnek 4
düşünelim. Borcun geri ödenmesi için alternatif dört deme planı vardır. Her bir
ödeme planına göre geri ödenecek toplam faiz ve toplam borç miktarlarını
bulalım.

Plan 1: Basit faiz, borcun tamamı 5 yıl sonunda ödenecek
Yıl sonu Ödeme sonrası
Yıl Yıllık Faiz Yıl sonu borç
ödenen para kalan borç
0 5.000 ₺
1 5.000 × 0,1 = 500 5.500 - 5.500
2 5.000 × 0,1 = 500 6.000 - 6.000
3 5.000 × 0,1 = 500 6.500 - 6.500
4 5.000 × 0,1 = 500 7.000 - 7.000
5 5.000 × 0,1 = 500 7.500 7.500 0
Toplam 7.500
16
Örnek 4
bulalım.

Plan 2: Bileşik faiz, borcun tamamı 5 yıl sonunda ödenecek
0 5.000 ₺
1 5.000 × 0,1 = 500 5.500 - 5.500
2 5.500 × 0,1 = 550 6.050 - 6.050
3 6.050 × 0,1 = 605 6.655 - 6.655
4 6.655 × 0,1 = 665,5 7.320,5 - 7.320,5
5 7.320,5 × 0,1 = 732,05 8.052,55 8.052,55 0
Toplam 8.052,55
17
Örnek 4
bulalım.

Plan 3: Basit faiz, faizler yıllık ödenecek, anapara 5 yıl sonunda ödenecek
0 5.000 ₺
1 5.000 × 0,1 = 500 5.500 500 5.000
2 5.000 × 0,1 = 500 5.500 500 5.000
3 5.000 × 0,1 = 500 5.500 500 5.000
4 5.000 × 0,1 = 500 5.500 500 5.000
5 5.000 × 0,1 = 500 5.500 5.500 0
Toplam 7.500
18
Örnek 4
bulalım.

Plan 4: Bileşik faiz, her yıl o yılın faizi ve anaparanın 1.000 ₺ lik kısmı ödenecek
0 5.000 ₺
1 5.000 × 0,1 = 500 5.500 1.500 4.000
2 4.000 × 0,1 = 400 4.400 1.400 3.000
3 3.000 × 0,1 = 300 3.300 1.300 2.000
4 2.000 × 0,1 = 200 2.200 1.200 1.000
5 1.000 × 0,1 = 100 1.100 1.100 0
Toplam 6.500
19
Mühendislik Ekonomisinde Yaygın Olarak Kullanılan Kısaltmalar

P : Paranın şimdiki değeri (Present value, şimdi olarak tabir edilen
zamandaki veya 0. zamandaki değer)
KISALTMALAR, SEMBOLLER
F : Paranın belirli bir gelecek zamandaki değeri (Future value)
A : Ardışık olarak her periyodun sonunda ortaya çıkan, birbirine eşit

para miktarları (Annual worth)
n : Faiz periyodu sayısı
i : Faiz periyodu başına faiz oranı
t : Faiz periyodu zaman birimi (yıl, ay, hafta)
20
Dikkat edilecek hususlar

P ve F bir seferlik nakit akışlarıdır.
A, belirli bir periyot sayısı boyunca her periyotta ortaya çıkan ve birbirine eşit
KISALTMALAR, SEMBOLLER
değerleri temsil eder.
Bir nakit akışını A olarak gösterebilmek için yukarıdaki iki şart mutlaka olmalıdır.
P, ilk A değeri ile F değerinden daha önceki bir zamanda ortaya çıkar.
P ve A verildiğinde ilk A, P’den 1 dönem sonradır. F ve A verildiğine son A ve F

aynı zamandadır.
i, basit faiz olarak belirtilmediği sürece bileşik faiz oranı olarak kullanılır. t
belirtilmediği sürece i’nin zaman birimi yıldır.
i‘nin, aksi belirtilmediği sürece n periyodun tamamında geçerli olduğu kabul

edilir.
21
Nakit Akış Diyagramı

Nakit akışları;
Beklenen (tahmini) para girişleri (gelirler, kazançlar) ve para çıkışlarıdır (giderler, maliyetler).
Nakit Girişi Tahminleri Örnekleri
NAKİT AKIŞ DİYAGRAMI

Gelirler (satış ve sözleşmelerden)
İşletme maliyetlerinde düşüşler (alternatiflerden kaynaklanan)
Hurda değeri
İnşaat ve tesis maliyet tasarrufu
Sermaye borç alınması
Gelir vergisi tasarrufu
Hisse senedi ve tahvil satışlarından gelirler
Nakit Çıkış Tahminlerinin Örnekleri

Varlıkların ilk maliyeti
Mühendislik tasarım maliyetleri
İşletme maliyetleri
Periyodik bakım ve yeniden yapılandırma maliyetleri
Kredi faiz ve anapara ödemeleri
Büyük beklenen / beklenmedik yükseltme maliyetleri
Gelir vergileri
22
Nakit Akış Diyagramı

Nakit akışları diyagramı;
Beklenen nakit akışlarının bir zaman çizelgesi üzerinde gösterilmiş şeklidir.

Net nakit akışı = nakit girişi – nakit çıkışı
Nakit girişleri yukarıya doğru, nakit çıkışları aşağıya doğru bir ok ile gösterilir.
Okun uzunluğu nakit akış miktarı ile orantılıdır.
Nakit akış diyagramlarında faiz oranı belirtilmelidir.
Nakit akışları ilgili faiz periyodunun sonunda gerçekleşir.
t=0 şimdiki zamanı temsil eder, t = 1 ifadesi 1. periyodun sonunu ifade eder.
23
Örnek 5
Bir kişi bankadan yıllık %5 faizle 3 yıllığına 1.000₺ kredi çekmiştir. Borcunu 3
yılın sonunda bir seferde ödeyecektir. Nakit akış diyagramı üzerinde
gösterelim.

F=?
Kredi çeken kişi için Banka için
P=1000 ₺
i = %5 i = %5
n=3
yıl yıl
0 1 2 0 1 2 n=3
P=1000 ₺
F=?
24
Örnek 6
Bir aile, %7 geri dönüş oranı ile bir bankaya bugün bir miktar para yatırıp bu paranın 2 yıl sonra
üniversiteye başlayacak çocuklarının 4 yıl boyunca yıllık 10.000₺ olan okul ücretini ödemeye yetmesi
için ne kadar para yatırması gerektiği merak etmektedir. Nakit akış diyagramı üzerinde gösterelim.

A=10.000₺ A=10.000₺ A=10.000₺ A=10.000₺
yıl
0 1 2 3 4 5
i = %7 n=5
P=?
25
MARR – Minimum Attractive Rate of Return

Herhangi bir yatırımın karlı bir yatırım olabilmesi için makul bir geri dönüş
oranı olmalıdır.
Bu makul geri dönüş oranı, İng. Minimum Attractive Rate of Return (MARR)
olarak adlandırılır.
(En düşük çekici verim oranı, en düşük cazip verim oranı, en düşük cazip geri
MARR
dönüş oranı vb.)
MARR, güvenli bir yatırımın (vadeli hesap vb) geri dönüş oranından yüksektir.
MARR hesaplanan bir değer olmayıp yöneticiler tarafından kararlaştırılan bir

değerdir.
Karlı olarak kabul edilen bir yatırım için şunu söyleyebiliriz:

Geri dönüş oranı > MARR > Sermaye maliyeti
26

++++muhendislik - Ekonomisi - Bolum1-Temel Konular

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

++++muhendislik - Ekonomisi - Bolum1-Temel Konular

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KONYA TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

MAKİNA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

(1. Bölüm: Temel Konular)

MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ NEDİR?

• En basit tabirle, alternatiflerin ekonomik temelde karşılaştırılmasını

Bir alternatif, belirli bir durum için bağımsız bir çözümdür.

MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ NEDİR?

Mühendislik uygulamalarında alternatifler genellikle

MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ NEDİR?

Bu amaçlarını gerçekleştirmek için projeler üretir.

Projenin teknik yönü ve mali yönü ayrı ayrı belirtilmelidir.

Hazırlanan projeler geleceğe yöneliktir ve her proje bir mal ve hizmet

Projeler bir anlamda yatırım demektir

MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ NEDİR?

• Ekonominin üretim gücünü arttırmaya yönelik yatırımlara reel yatırımlar;

• Ekonominin üretim gücünü arttırmayan yatırımlara ise reel olmayan

Mühendisler yatırım kararlarında önemli rol oynar.

MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ NEDİR?

Mühendislik ekonomisi analizlerinde kullanılan veriler, gerçekleşmesi

Bu tahminler genellikle üç önemli bileşene ihtiyaç duyar:

PARANIN ZAMAN DEĞERİ

«Para parayı çeker.»

PARANIN ZAMAN DEĞERİ

Bugün verilmesini tercih edersiniz, çünkü;

Parayı kullanmanın maliyeti faiz olarak adlandırılır.

FAİZ, FAİZ ORANI

Faiz; paranın zaman değerinin bir yansımasıdır.

Faiz; paranın miktarı ile ilgili bir ifadedir ve şöyle hesaplanır:

Faiz = Paranın son miktarı – Paranın başlangıçtaki miktarı

FAİZ ORANI (Geri dönüş oranı, verim oranı)

FAİZ, FAİZ ORANI

Faiz oranının zaman birimine faiz periyodu adı verilir.

Faiz = 11.000 – 10.000 = 1.000 ₺

FAİZ, FAİZ ORANI

Faiz = 50.000 × 0,05 = 2.500 ₺

1 yıl sonraki değer = 100 × (1 + 0,05) = 105 ₺

(1 yıl önceki değer) × (1 + 0,05) = 100 ₺

Yani, 1 yıl önceki 95,24₺ = şimdiki 100₺ = 1 yıl sonraki 105₺

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

Bu durumda her bir periyottaki faiz hesaplaması şu hale gelir:

Faiz = (Anapara + Faiz toplamı) × Faiz oranı

AKSİ BELİRTİLMEDİKÇE HESAPLAMALARDA BİLEŞİK FAİZ KULLANILIR.

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

Toplam Ödenecek Miktar = 1.300 ₺ Toplam Ödenecek Miktar = 1.331 ₺

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

Bileşik faiz hesabının ise şöyle yapılabileceğine dikkat ediniz:

1. Yıl sonu Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı)

Bu formülü şöyle genelleyebiliriz:

Toplam borç = Anapara × (1 + faiz oranı)Periyot sayısı

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

Plan 1: Basit faiz, borcun tamamı 5 yıl sonunda ödenecek

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

BASİT FAİZ, BİLEŞİK FAİZ

Mühendislik Ekonomisinde Yaygın Olarak Kullanılan Kısaltmalar

A : Ardışık olarak her periyodun sonunda ortaya çıkan, birbirine eşit

n : Faiz periyodu sayısı

i : Faiz periyodu başına faiz oranı

t : Faiz periyodu zaman birimi (yıl, ay, hafta)

Dikkat edilecek hususlar

P ve A verildiğinde ilk A, P’den 1 dönem sonradır. F ve A verildiğine son A ve F

i‘nin, aksi belirtilmediği sürece n periyodun tamamında geçerli olduğu kabul