MİLLİ GELİRİ BELİRLEYEN UNSURLAR:

TÜKETİM HARCAMALARI FONKSİYONU,

TASARRUF FONKSİYONU, YATIRIM
HARCAMALARI FONKSİYONU

T.C.

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ EDİRNE SOSYAL

BİLİMLER MESLEK YÜKSEKOKULU
MİLLÎ GELİRİ BELİRLEYEN
FAKTÖRLER:
KONU İÇERİĞİ

TÜKETİM VE TÜKETİM FONKSİYONU DIŞ TİCARET 1. SINIF

TASARRUF VE TASARRUF MAKROEKONOMİ

FONKSİYONU
YATIRIM VE YATIRIM FONKSİYONU Dr.Öğr.Üyesi Duygu YÜCEL
MİLLİ GELİR DENGESİ
ÇARPAN VE HIZLANDIRAN ETKİSİ
EKONOMİDE SIZINTILAR ve
ENJEKSİYONLAR

Bu derste öğrenciler;
Milli geliri belirleyen faktörleri açıklayabilir,
Tüketim, tüketim fonksiyonu, marjinal tüketim
eğilimi ve ortalama tüketim eğilimi kavramlarını
HEDEFLER

açıklayabilir,
Tasarruf, tasarruf fonksiyonu, marjinal tasarruf
eğilimi ve ortalama tasarruf eğilimi kavramlarını
açıklayabilir,
Yatırım, yatırım fonksiyonu, marjinal yatırım
eğilimi ve ortalama yatırım eğilimi kavramlarını
açıklayabilir,
Ekonomideki sızıntıları ve enjeksiyonları
kavrayabilir.
MİLLÎ GELİRİ BELİRLEYEN FAKTÖRLER

Millî geliri belirleyen faktörleri üretim, harcama ve gelir yönünden belirlemek mümkündür.
Millî gelir harcama yönünden; tüketim ve yatırım harcamalarından oluşmaktadır.

Millî geliri Y, tüketim harcamalarını C, yatırım harcamalarını da I ile gösterirsek;

Y= C + I olur.

Millî geliri gelir yönünden ifade etmek istediğimizde ise millî gelir tüketim harcamaları
ile tasarrufların toplamına eşit olmaktadır.

Tasarrufları da S ile gösterirsek;

Y= C + S olur.

Birinci ve ikinci denklemde yer alan gelir düzeyleri ile tüketim harcamalarının özdeşliği;
dengede yatırımlarla tasarrufların birbirine eşit olacağını göstermektedir.

I=S

Milli Geliri Belirleyen Unsurlar:

1-TÜKETİM VE TÜKETİM FONKSİYONU

Her türlü ihtiyaçları karşılamak amacıyla yapılan harcamalara tüketim denilmektedir. İnsanlar
elde ettikleri gelirlerinin önemli bir kısmını gereksinim duyduğu mal ve hizmetleri satın
almak için harcamaktadır. İktisadi anlamda tüketim harcamaları ise; bir ekonomide belli bir
dönemde tüketicilerin ihtiyaçlarını doğrudan karşılayacakları mal ve hizmetlere yaptıkları
harcamaların toplamını ifade etmektedir.

Tüketimi Etkileyen Faktörler

Bir ülke ekonomisinde kişiler harcanabilir gelirlerinin önemli bir kısmını ihtiyaçlarını
giderecek mal ve hizmet satın almak için ayırmaktadırlar. Buna göre tüketim harcanabilir
gelire bağlıdır. Ancak harcanabilir gelirin ne kadarının tüketim ne kadarının tasarrufa
ayrılacağını belirleyen bazı faktörler bulunmaktadır. Tüketim harcamalarını etkileyen
faktörler Keynes tarafından objektif ve subjektif olmak üzere iki grupta ifade edilmiştir.
Subjektif nedenler insan doğasından kaynaklanan ve onu kişisel gelirlerinin tümünü
harcamaktan alıkoyan nedenlerdir. Bunları; güven, ihtiyat, kazanç, yaşam standardını
yükseltme, özgürlük, miras bırakma gibi etkenler olarak saymak mümkündür. Objektif
nedenler ise; gelecekteki gelirleri ile ilgili tahminlerdeki değişmeler, faiz oranındaki
Makroekonomi – 4. Hafta
2
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
değişmeler, vergi ve para politikalarındaki değişmeler olarak gösterilmektedir. Tüm bu
nedenlerin yanı sıra gelir düzeyinin yüksekliği, fiyatlar genel düzeyi (artış veya azalış) ile
ilgili tahminler, sosyal statü, gösteriş merakı ve eğitim seviyesi de tüketimi etkileyen faktörler
arasında yer almaktadır.

Tüketim Fonksiyonu

Tüketim fonksiyonu; harcanabilir gelir seviyesine bağlı olarak tüketim harcamalarının hangi
yönde ve ne oranda değişmiş olacağını belirtmektedir. Yani harcanabilir gelirdeki değişmeyle
tüketimdeki değişme arasındaki ilişkidir.

Tüketim harcaması ile harcanabilir gelir arasında DOĞRU orantı vardır. Buna göre
gelir seviyesi arttıkça tüketim artmakta; ancak bu artış gelir artışından daha az olmaktadır.
Halkın farklı gelir seviyelerinde tüketime harcayacağı miktarı ifade eden tüketim fonksiyonu;

C = f (Y) olarak ifade edilmektedir. (GELİR İLE TÜKETİM ARASINDA DOĞRU ORANTI VAR)

C: Tüketim

Y: Gelir

Tüketim fonksiyonu hem kişisel hem de toplumsal olabilmektedir.

Şekil 1: Tüketim Fonksiyonu

CoC, tüketim fonksiyonu doğrusudur. 45°’lik doğru tüketimin gelire eşit olduğu tüm noktaları
göstermektedir. Buna göre gelirin tamamı tüketilmekte, tasarruf sıfır olmaktadır. Ayrıca
harcanabilir gelir sıfır iken birey ve toplum zorunlu ihtiyaçları için Co kadar harcama
yapmaktadır.

E noktasına kadar tüketim gelirden yüksektir. Bu durumda ekonomi ürettiğinden daha çok
Makroekonomi – 4. Hafta
3
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
tüketmektedir. E noktası denge noktasıdır. Bu noktada tüketim gelire eşit olup; başa baş gelir
düzeyi olarak tanımlanmaktadır. E noktasının sağında Y2 gelir düzeyinde ise gelirler arttıkça
tüketim azalmakta, tasarruflar artmaktadır.

Bu nedenle tüketim fonksiyonunu

C = f (Y)

C = Co + cY şeklinde yazmak mümkündür.

C: Tüketim Harcaması

Co: Otonom Tüketim (Gelirden bağımsız tüketim düzeyi)

c: Marjinal Tüketim Eğilimi

Y: Harcanabilir Gelir

Otonom Tüketim (Co): Gelir sıfır iken yapılan tüketime otonom tüketim denilmektedir.
Gelire bağlı olmayan tüketimi ifade eder. Birey hayatta kalmak için geçmiş tasarruflardan
faydalanır. Otonom tüketim için yapılan harcamalarda gerekli parayı ya eski tasarruflarından
karşılayacaklar veya borçlanacaklardır.

Marjinal Tüketim Eğilimi (Meyili) (c): Gelir değişmesi nedeniyle, tüketim harcamalarında
meydana gelen değişmenin gelirde meydana gelen değişmeye oranına marjinal tüketim
eğilimi denir. Şekil 1’de CoC tüketim fonksiyonunun eğimine marjinal tüketim eğilimi
denilmektedir. (Not: Tüketim fonksiyonunun eğimi, tg α’dır yani tüketim fonksiyonunun 1.
dereceden türevidir).

c=

∆C = Tüketim harcamalarında meydana gelen değişme

∆Y = Gelirde meydana gelen değişme

Ortalama Tüketim Eğilimi (Meyili): Bir ekonomide yaratılan gelirin ne kadarının tüketime
ayrıldığını gösteren orana denir. Harcanabilir gelirin ne kadarı tüketime ayrılıyor, bunu
gösteren ifadeye ortalama tüketim eğilimi denir. Şekil 1’de tüketim fonksiyonunda belli gelir
düzeyinin gösterdiği noktayı orijinle birleştiren doğrunun eğimi bize ortalama tüketim
eğilimini vermektedir.

Ortalama Tüketim Eğilimi =

Makroekonomi – 4. Hafta
4
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
2- TASARRUF VE TASARRUF FONKSİYONU

Gelirin tüketime ayrılmayan kısmına tasarruf denir. İktisadi anlamda tasarruf, herhangi bir
yatırımda kullanma arzusuyla gelirin harcanmayıp, elde tutulan kısmını ifade etmektedir.
İnsanlar gelirlerinin ne kadarını tüketip; ne kadarını tasarruf edeceklerine kendileri karar
verirler. Bu karar harcanabilir gelirlerinin tüketim ve tasarruf arasında nasıl bölüneceği
konusunu belirlemektedir.

Millî gelir kullanım yönünden tüketim ile tasarruf toplamından oluşur. (Y = C + S)

Tasarruf Fonksiyonu

Tasarruflar harcanabilir gelire bağlı olup, gelirin artan bir fonksiyonu olmaktadır. Tasarruf ile
gelir arasında DOĞRU orantı vardır. Buna göre tasarruf fonksiyonu;

S = f (Y) olarak ifade edilebilir.

Y = C + S şeklinde ifade edilmektedir.

Tasarruf gelirin harcanmayan kısmı olduğuna göre;

Y= C + S → Bu formülde tasarrufları yalnız bırakalım. S’u eşitliğin diğer tarafına alalım:

S = Y – C → (Tasarruf = Gelir – Tüketim)

Buna göre gelir arttıkça tasarrufta artacaktır.

Şekil 2: Tasarruf Fonksiyonu

Şekil 2’de SoS tasarruf fonksiyonu doğrusudur. E noktasına kadar tasarruflar negatiftir. E
noktasında ise tasarruf sıfırdır. Gelir sıfırken yapılan tüketim, yapılan tasarrufa mutlak değer
olarak eşittir. S = C. Şekilde de harcanabilir millî gelir Y1 iken S=O’dır. E noktasından sonra
Y2 gelir düzeyine doğru gidildikçe tasarruflar artmaktadır. Anlaşılacağı üzere gelir seviyesi

Makroekonomi – 4. Hafta
5
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
yükseldikçe tasarruflar daha hızlı ve daha fazla artmaktadır. Bu nedenle tasarruf doğrusu
tüketim doğrusunun aksine giderek artan oranlarda yükselmektedir.

Buna göre tasarruf fonksiyonunu;

S = So + sY şeklinde yazmak mümkündür.

S: Tasarruf

So: Gelirden bağımsız tasarruf düzeyi (otonom tasarruf)

s: Marjinal tasarruf eğilimi

Y: Gelir

Otonom tasarruf (So): Otonom tasarruf gelirden bağımsızdır. Gelir sıfırken bireyin
tüketmek zorunda kaldığı harcamalar, geçmiş tasarruflarından sağlanır. Bu nedenle otonom
tasarruflar negatif (-) değer alır.

Co = So → (Otonom tüketim = Otonom tasarruf). Gelir sıfırken yapılan tüketim, gelir sıfırken
yapılan tasarrufa mutlak değer olarak eşittir.

Marjinal Tasarruf Eğilimi (s): Gelir değişmesi nedeniyle; tasarruflarda meydana gelen
değişmenin gelirde meydana gelen değişmeye oranına marjinal tasarruf eğilimi denilmektedir.

Marjinal tasarruf meyili, tasarruf fonksiyonunun eğimine eşittir. (Not: Tasarruf

fonksiyonunun eğimi, tg α’dır yani tasarruf fonksiyonunun 1. dereceden türevidir).

s =

∆S: tasarruflarda meydana gelen değişme

∆Y: gelirde meydana gelen değişme

Ortalama Tasarruf Eğilimi: Ekonomide yaratılan gelirin belli bir dönemde ne kadarının
tasarruf edildiğini gösteren orandır.

Ortalama Tasarruf Eğilimi =

Makroekonomi – 4. Hafta
6
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Tüketim ve tasarruf fonksiyonlarını birlikte şekil olarak gösterebiliriz:

Şekil 3: Tüketim Fonksiyonu ve Tasarruf Fonksiyonu

Şekil 3’te harcanabilir gelir sıfır iken negatif tasarruf olarak belirttiğimiz OSo ile OCo
miktarları birbirlerine eşittir. Harcanabilir gelir Y düzeyine geldiğinde negatif tasarruf miktarı
tüketim fonksiyonunda MN, tasarruf fonksiyonunda PS kadar olup MN=PS’dir. Y1 gelir
düzeyine gelindiğinde ise tasarruf sıfır olmakta çünkü tüketim gelire eşit olmaktadır. (E
noktası) Y2 gelir düzeyine doğru çıkıldıkça 45°’lik doğru ile tüketim fonksiyonu arasındaki
mesafe her gelir düzeyinde ne kadar tasarruf edildiğini göstermektedir. Y2 gelir düzeyinde
AB=CY2’dir. Böylelikle harcanabilir gelirin tüketilmeyen kısmı olan tasarruf; çeşitli gelir
düzeylerinde gelirle harcama arasındaki pozitif veya negatif farkı yansıtmaktadır.

Makroekonomi – 4. Hafta
7
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
3-YATIRIMLAR VE YATIRIM FONKSİYONU

Yatırım, mal ve hizmet üretilebilmesi için gereken yeni veya ek üretim tesislerinin kurulması
ile envanterlere yapılan ilavelere yatırım adı verilir. Diğer bir değişle yatırım, belirli bir
dönemde, bir ekonomide mevcut sermaye malları ve teçhizatına yapılan net ilavelerdir.
Kısaca milli gelir hesaplarında, stoklara yapılan ilaveler yatırım sayılmaktadır.

Yatırım Harcamaları ise bu işlerin gerçekleştirilmesi için yapılan ödemeleri ifade etmektedir.
Var olan bir yatırımın el değiştirmesi ise yatırım olarak kabul edilmez.

Bürüt Yatırım (Gayrisafi Yatırım): Bir ekonomide bir dönemde yapılan yatırımların
toplamına bürüt yatırım denir.

Net Yatırım (Safi Yatırım): Bürüt yatırım miktarından mevcut sermaye mallarının eskime
ve yıpranma payları için yapılan yatırımlar yani amortismanlar çıkarıldıktan sonra net yatırım
bulunur.

Safi Yatırım = Gayri Safi Yatırım – Amortismanlar

Net Bugünkü Değer: Yatırımın nakit akımlarının bugünkü değerine net bugünkü değer denir.

Firmalar yatırım kararı aldıklarında, bu yatırımdan gelecekte elde edecekleri gelirin bugünkü
değerini bilmek istemektedir. Bunun için firma, gelecekte elde edeceği net getirilerin bugünkü
değerini hesaplamaktadır.

Sermayenin Marjinal Etkinliği (Verimliliği): Yatırımları belirleyen temel unsurlar 1. faiz

oranı ve 2. yatırımlardan beklenen kârlılıktır. Yatırımlarla faiz oranı arasında ters yönlü
ilişki söz konusudur. Keynes, yatırımların faiz oranı ile ters yönlü olmasını sermayenin
marjinal etkinliği ile açıklamaktadır. Sermayenin marjinal etkinliği (SME) yukarıdaki net
bugünkü değer kriteri üzerine kuruludur. Sermayenin marjinal etkinliği yatırım projesinden
beklenen net getirilerin bugünkü değerini, yatırım projesinin bugünkü maliyetine eşitleyen
iskonto oranıdır.

Keynes, yatırımcının sermayenin marjinal etkinliği ile piyasa faiz oranını karşılaştıracağını
belirtmektedir. Buna göre:

● Sermayenin marjinal etkinliği piyasa faiz oranından büyükse (SME > i) yatırımın yapılır.

● Sermayenin marjinal etkinliği piyasa faiz oranından küçükse (SME < i) yatırımdan
vazgeçilir.

● Yatırımın marjinal etkinliği sabitken faiz oranları yükseliyorsa yatırımlar azalacaktır.

Makroekonomi – 4. Hafta
8
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Yatırımı Belirleyen Unsurlar:

1. Faiz (Faiz Oranı = Faiz Haddi): Yatırımlarla faiz haddi arasında ters yönlü ilişki
mevcuttur.

2. Firma Beklentileri: Firmaların ekonomi ile ilgili olumlu bekleyişleri yatırımların

artmasına, olumsuz bekleyişler ise yatırımların azalmasına sebep olur.

3. Yatırımlardan Beklenen Kârlılık: Firmaların yatırımlardan beklenen karlılık düzeyi

artıyorsa yatırım harcamaları artacaktır.

4. Firmaların kapasite kullanım oranı arttıkça firmaların yatırımlarında artış

gösterecektir.

5. Sermaye Mallarının Maliyeti: Sermaye mallarının maliyeti azaldıkça firmanın

yatırımlardan beklediği karlılık artacak ve yatırımlar artacaktır.

6. Üretimdeki teknoloji düzeyi; yüksek teknoloji ile üretim yapan firmaların mevcut
üretim düzeylerini korumak için yatırım harcamaları da o denli yüksek olacaktır.

Yatırım Fonksiyonu

Bir ekonomide belirli bir dönemde yapılan yatırımlar ile yatırımı etkileyen faktörler
arasındaki ilişkiyi gösteren fonksiyona yatırım fonksiyonu denir.

Yatırımı etkileyen faktörlerden milli gelir dışındaki faktörleri değişmiyor kabul edersek
yatırım fonksiyonu;

I = f(Y) olmaktadır. Yatırmlar gelirin bir fonksiyonudur. Yatırım ile gelir arasında DOĞRU
yönlü ilişki vardır.

Toplam Yatırım = Otonom Yatırım + Uyarılmış Yatırım

 Ekonomide sadece otonom yatırımların olduğunu kabul edersek yatırım fonksiyonu;

I = I0 şeklinde olmaktadır.

 Ekonomide sadece uyarılmış yatırımların olduğunu kabul edersek yatırım fonksiyonu;

I = iY şeklinde olmaktadır.

 Ekonomide hem otonom yatırımların hem de uyarılmış yatırımların olduğu kabul

edilirse yatırım fonksiyonu;

I = I0 + iY şeklinde olmaktadır.

Makroekonomi – 4. Hafta
9
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Yatırım Fonksiyonu:

I = I0 – iY

I = Toplam Yatırım

I0 = Otonom Yatırımlar (Gelirden bağımsız olan yatırımlar)

i = Marjinal Yatırım Eğilimi = Meyli (Yatırımların faize duyarlılığını göstermektedir.)

Y = Milli Gelir

iY= Uyarılmış Yatırımlar

Yatırım Fonksiyonunun eğimi, Marjinal Yatırım Eğilimi ve bu, yatırım fonksiyonun 1.

dereceden türevine eşit olmaktadır.

Eğimi =

Otonom Yatırım ( I0 ): Gelire bağlı olmayan yatırımlardır. Yani Milli Gelir düzeyinden
etkilenmeden yapılan yatırımlardır.

Yatırım (I)

I0 I = I0

0 Milli Gelir (Y)

Şekil: Otonom Yatırım

Yukarıdaki şekilde Otonom Yatırım Doğrusu (I0), Milli Gelirden bağımsız olduğu için yatay
eksene paralel olarak çizilmiştir.

Uyarılmış Yatırım (iY): Yatırım harcamalarının bir bölümü milli gelirdeki değişmelerden
etkilenebilir. Bu tür yatırımlara uyarılmış yatırım denir. Örneğin firmalar milli gelirdeki artış
sonucu, artan toplam talebi karşılamak için fabrika ve donanım yatırımları yaparlar. Uyarılmış
yatırımlar Milli Gelire bağlı olarak değişeceği için Uyarılmış Yatırım Doğrusu yatay eksene
paralel çizilemez.

Makroekonomi – 4. Hafta
10
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Uyarılmış Yatırım Fonksiyonu şu şekilde gösterilmektedir:

I = f (Y)

I =iY

Pozitif Uyarılmış Yatırımlar

I
Sağ taraf
I=f(Y)

0 ● Y
Y1 ( Milli Gelir Düzeyi)

Sol taraf

Negatif Uyarılmış Yatırımlar

Şekil: Uyarılmış Yatırım

Şekilde uyarılmış yatırım doğrusu gösterilmektedir. Doğru yatay ekseni belli bir noktada
kesmektedir. Milli gelir artışıyla birlikte tüketim talebi artar. Girişimciler, artan mal ve
hizmet talebini karşılayabilmek için yatırım miktarını arttırmaktadır. Yani uyarılmış
yatırımlar MG artışı ile artmaya başlar. Görüldüğü üzere (diğer koşullar sabitken) milli gelir
artışı ile uyarılmış yatırımlar aynı yönde hareket etmektedir. Gelir ile uyarılmış yatırım
arasında DOĞRU yönlü bir ilişki vardır. Belirli bir milli gelir düzeyinin altında (Y1) ise
girişimciler, yatırım yapmak yerine mevcut stoklarını eritmeyi tercih ederler. Şekilde Y1 milli
gelir düzeyinin solunda kalan milli gelir düzeylerinde negatif uyarılmış yatırım söz
konusudur. Y1 milli gelir düzeyinin sağında kalan milli gelir düzeylerinde ise pozitif
uyarılmış yatırım söz konusudur.

Marjinal Yatırım Eğilimi (i): Milli gelirdeki bir birim değişikliğin yatırım harcamalarında
yaratacağı değişikliktir.

i=

Makroekonomi – 4. Hafta
11
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Ortalama Yatırım Eğilim (OYE): Belirli bir milli gelir düzeyinde, milli gelirin hangi
oranında yatırım harcaması yapıldığını gösterir.

OYE =

Not: Faiz oranları sabit olduğu durumda otonom yatırımlarda meydana gelen artış yatırım
fonksiyonunu paralel olarak sağa kaydırırken, otonom yatırımların azalması yatırım
fonksiyonunu paralel olarak sola kaydırır.

DIŞ TİCARET ve MİLLİ GELİR

Bir ülkenin yurtiçinde ürettiği mal ve hizmetleri yurt dışına satması durumuna ihracat denilir.
İhracat ülkede üretilen mal ve hizmetlere başka ülkelerden gelen talep olduğu için toplam
talebe eklenir.
Başka ülkelerden mal ve hizmetlerin satın alınmasına ise ithalat denilmektedir. İthalat ise
diğer ülkelerde üretilen mal ve hizmetlere olan talep olduğu için ülkedeki toplam talepte bir
azalmaya neden olur.

MG’i belirleyen Tüketim, Tasarruf ve Yatırım harcamaları belirliyordu. Ancak dış ticaret de
MG’i etkiler.

Dış ticareti de Milli Gelir hesabına eklediğimiz zaman Milli Gelir;

Y = C + I + G + (X - M) şeklinde oluşmaktadır.

Net Dış Ticaret

Net Dış Ticaret = İhracat (X) - İthalat (M)

 İhracatın ithalattan daha fazla olması durumunda (X ˃ M)

Net Dış Ticaret, pozitif değer alır. Ülkeye döviz girişi döviz çıkışından daha fazla olur.
Milli Geliri arttırıcı bir etki yapar.
 İthalatın ihracattan daha fazla olması durumunda (M ˃ X)
Net Dış Ticaret, negatif değer alır. Döviz çıkışı döviz girişinden daha fazladır. Milli
Geliri düşürmektedir.

Makroekonomi – 4. Hafta
12
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
İhracat (X)
Bir ekonominin ihracatını belirleyen temel unsur:
1- Diğer ülkelerin gelir düzeyi,
2- Reel döviz kurudur.
İhracat fonksiyonu;
X = f (Y*, R)
Y*= Diğer Ülkelerin Gelir Düzeyi
R= Reel Döviz Kuru

● Diğer ülkelerin gelir düzeyi arttıkça ihracat düzeyimiz artar.

● Döviz kurunun artması yerli paranın değer kaybetmesine ve ihracatın artmasına neden olur.
●İhracat düzeyi Keynesyen Modelde otonom olarak kabul edilecektir. (Yani sabit,
etkilenmeyen, bağımsız olarak kabul edilecektir.)

İthalat (M)
Bir ekonomide ithalat düzeyini belirleyen temel unsurlar;
1- Milli Gelir Düzeyi,
2- Reel Döviz Kurudur.
İthalat fonksiyonu;
M = f (Y, R)
Y = Yurt içi Gelir
R = Reel Döviz Kuru

●Yurt içi gelir düzeyinin artması ithalatı arttırır.

●Reel döviz kurundaki artış yerli paraya değer kaybettirir ve ithalatın azalmasına sebep olur.

İthalat Fonksiyonu şu şekilde gösterilmektedir:

M = M0 + mY
M: İthalat
M0: Otonom İthalat
m: Marjinal İthalat Eğilimi (Meyli)
mY: Uyarılmış İthalat

Makroekonomi – 4. Hafta
13
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Otonom İthalat (M0): Milli gelire bağlı olmayan ithalat düzeyidir.

Marjinal İthalat Eğilimi (m): MG’deki bir birimlik bir artışın ithalatta ne kadarlık bir artışa
yol açtığını ifade etmektedir.

M=

Uyarılmış İthalat (mY): İthalat harcamalarının bir bölümü milli gelirdeki değişmelerden
etkilenmektedir. Bu tür ithalata uyarılmış ithalat adı verilir.

MİLLİ GELİR DENGESİ

Harcama Arz (Y) = 45º Doğrusu (GELİR)

B
Talep (TT) = C+I+G (HARCAMA)
D● G
A

F
Milli Gelir (Y)
0 Y1 Y0 Y2

Not:
Tüm denge düzeylerinde Arz ve Talebin kesişmesi gerekir.
Arz = Üretim = MG = Y = TOPLAM GELİR
Talep = Tüketim = Harcama = C, I, G = TOPLAM HARCAMA

ARZ = TALEP DENGE ŞARTI

TOPLAM GELİR = TOPLAM HARCAMA

Orijin noktasından çıkan Y = 45º Doğrusu, Milli Gelir analizinde ARZ EĞRİSİNİ
oluşturmaktadır.
Tüketim (C), Yatırım (I) ve Kamu Harcamaları (G)’nın toplamından oluşan harcama doğrusu
da TOPLAM TALEP EĞRİSİNİ oluşturmaktadır.
Makroekonomi – 4. Hafta
14
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Toplam talebi tüketim ve yatırım amaçlı talep oluşturur, ekonomik birimler talep ettikleri mal
ve hizmetleri harcama yaparak elde ederler.

Bir ekonomi “ARZ ve TALEP” in birbirine eşit olduğu noktada dengeye gelir. Yukarıdaki
şekilde arz eğrisi (Y= 45º Doğrusu) ile talep eğrisi (TT= C+I+G)’nin birbirini kestiği D
noktasında Milli Gelir Denge Düzeyi sağlanmış olur.
Bu D noktasında Arz Talebe eşittir. Yani;
Gelir (Milli Gelir) Harcamalara eşittir.

D noktasının sol tarafına bakalım (yani A noktasına bakalım); ENFLASYONİST AÇIK

Şekilde AF kadar talep fazlası vardır. ( Çünkü talep eğrisi daha yukarıdadır). Makroekonomik
açıdan bakıldığında ekonomide üretilen mal ve hizmetler toplam talebi karşılayamamaktadır.
Şüphesiz talebi arzı aşan yani piyasada yeterince bulunamayan mal ve hizmetlerin fiyatlan
artacak ve böylece fiyatlar genel düzeyi yükselecektir. Bu nedenle söz konusu talep
fazlasına enflasyona yol açan “enflasyonist açık” denilmektedir. Bu durumda gelir düzeyi
de düşerek Y1 'e gerilemiş durumdadır.

D noktasının sağ tarafına bakalım (yani B noktasına bakalım); DEFLASYONİST AÇIK

D noktasının üstündeki toplam talep toplam arzın altında olacağı için BG kadar arz fazlası
(talep açığı) oluşacaktır. Makroekonomik açıdan bakıldığında ekonomide mal ve hizmet
üretimi talebi aşmaktadır. Bu fiyatlar genel düzeyini düşürecektir. Bu nedenle söz konusu
arz fazlasına “deflasyonist açık” denilmektedir.

ÇARPAN VE HIZLANDIRAN ETKİSİ

Çarpan (Çoğaltan) Etkisi:

Çarpan etkisi, otonom yatırımlardaki bir değişikliğin milli gelirde meydana getireceği
artışlar veya azalışlardır. Otonom yatırım gelirden bağımsız olan yatırımlardır.Ya da toplam
talepteki (veya toplam harcamalardaki) bir kaymanın üretimi veya denge gelir düzeyini kaç
kat değiştireceğini gösteren katsayıdır.

k: Çarpan katsayısı

c: Marjinal tüketim eğilimi

Çarpan özdeşlikleri aşağıdaki gibidir:

Makroekonomi – 4. Hafta
15
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
Kamu harcamaları çarpanı → k =

Transfer harcamaları çarpanı → =

Vergi çarpanı → =−

Denk Bütçe çarpanı → ( )− ( )= =1

Hızlandıran Kuralı:

Hızlandıran terimi, uyarılmış yatırımlardaki bir artışın mili gelir üzerindeki etkisini ifade
etmektedir. Uyarılmış yatırımlar gelire bağlı olan yatırımlardır. Başka bir deyişle hızlandıran,
tüketim malları talebindeki toplam değişikliğin yatırımlar üzerinde ortaya çıkaracağı
değişikliktir. Kısaca gelirdeki ve tüketim harcamalarındaki artışların yatırımları genişletme
etkisidir.

EKONOMİDE SIZINTILAR ve ENJEKSİYONLAR

Sızıntılar: Bir ekonomide toplam planlanan harcamaları azaltan unsurlara sızıntı denir.
Yani bunlar harcama akımından çıkanlardır. Bunlar:
1- Tasarruf (S),
2- Vergi (T),
3- İthalat (M).

Enjeksiyonlar: Bir ekonomide toplam planlanan harcamaları arttıran unsurlara ya da

ilavelere enjeksiyon denir. Diğer bir değişle bunlar harcama akımına yapılan ilavelerdir.
Bunlar:
1- Yatırım (I),
2- Kamu harcaması (G),
3- İhracat (X).

Ekonomide mal piyasası dengesi sızıntıların enjeksiyonlara eşit olduğu noktada sağlanır.
S+T+M = I+G+X
SIZINTI = ENJEKSİYON
Makroekonomi – 4. Hafta
16
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!
HAFTANIN SORULARI
Soru 1: Milli geliri belirleyen faktörler nelerdir?
Soru 2: Marjinal tüketim eğilimi, ortalama tüketim eğilimi, Marjinal tasarruf eğilimi ve ortalama tasarruf eğilimi
kavramlarını anlatınız.
Soru 3: Marjinal yatırım eğilimi, ortalama yatırım eğilimi, otonom yatırım ve uyarılmış yatırım kavramlarını
anlatınız.
Soru 4: Milli gelir dengesi nasıl gerçekleşir?
Soru 5: Çarpan mekanizmasını açıklayınız.
Soru 6: Ekonomideki sızıntılar ve enjeksiyonlar nelerdir, anlatınız.

KAYNAKLAR
Günsoy, B. İktisada Giriş Ii. Ed. B. Günsoy. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayini No: 3995 Açiköğretim Fakültesi
Yayini No: 2778. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT104U/ebook/IKT104U-13V2S1-8-0-1-SV1-
ebook.pdf
Ülgen, G. İktisada Giriş-II. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/iktisat_ao/iktisadagiris_2.pdf
Başar, S. Makro İktisada Giriş. Makro İktisat. Ed. S. Başar ve B. Günsoy T.C. Anadolu Üniversitesi Yayini No:
4000 Açiköğretim Fakültesi Yayini No: 2783. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT204U/ebook/IKT204U-
13V1S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf
Ünsal, E., (2017). Makro İktisat, Genişletilmiş 11. Baskı, Ankara: Murat Yayınları.
Yıldırım, K. (Ekim, 2019). Makroekonominin Kapsamı ve Temel Makroekonomik Değişkenler. İktisada Giriş.
Ed. Y. Kılıçaslan ve E. Esen. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayini No: 3919 Açiköğretim Fakültesi Yayini No:
2714. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT101U_2021/ebook/IKT101U_2021-19V1S1-7-0-0-SV1-
ebook.pdf
Kaya, V. 2012. Makro İktisat: Tanım, Tarihsel Gelişim ve Hasıla. İktisada Giriş. Atatürk Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi Yayını. Erzurum. https://icerik.ataaof.edu.tr/?d=iktisadagirisi
Günsoy, B. İktisada Giriş Ii. Ed. B. Günsoy. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayini No: 3995 Açiköğretim Fakültesi
Yayini No: 2778. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT104U/ebook/IKT104U-13V2S1-8-0-1-SV1-
ebook.pdf
Ülgen, G. İktisada Giriş-II. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi.
http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/iktisat_ao/iktisadagiris_2.pdf
Başar, S. Makro İktisada Giriş. Makro İktisat. Ed. S. Başar ve B. Günsoy T.C. Anadolu Üniversitesi Yayini No:
4000 Açiköğretim Fakültesi Yayini No: 2783. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT204U/ebook/IKT204U-
13V1S1-8-0-1-SV1-ebook.pdf
Ünsal, E., (2017). Makro İktisat, Genişletilmiş 11. Baskı, Ankara: Murat Yayınları.
Yıldırım, K. (Ekim, 2019). Makroekonominin Kapsamı ve Temel Makroekonomik Değişkenler. İktisada Giriş.
Ed. Y. Kılıçaslan ve E. Esen. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayini No: 3919 Açiköğretim Fakültesi Yayini No:
2714. https://ets.anadolu.edu.tr/storage/nfs/IKT101U_2021/ebook/IKT101U_2021-19V1S1-7-0-0-SV1-
ebook.pdf
Dinçer. M. Z. Genel İktisat, Bankacılık ve Sigortacılık Uzaktan Eğitim Ön Lisans Programı, İstanbul
Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi
http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/bankacilik_ve_sigortacilik_onlisans_ue/genel_iktisat.pdf
Ünsal. E. Makro İktisat, İmaj yayıncılık, 9. Baskı, 2011.
Başar. S. Tüketim Ve Yatırım Teorileri, Makro İktisat, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını,
Erzurum, 2013. https://icerik.ataaof.edu.tr/?d=makroiktisat
Dinler. Z. İktisat, Ekin Yayınevi, 10. Baskı, 2018.
https://ekonomihukuk.com/makro-iktisat/makro-iktisat-ders-notlari/
https://www.pegem.net/kitabevi/153310-Makro-Iktisat-Konu-Anlatimi-kitabi.aspx
https://www.muhasebeturk.org/nedir/sabit-sermaye-yatirimlari-nedir

NOT: HAZIRLANAN DERS İÇERİKLERİ, DERS NOTU OLARAK, BÜYÜK ORANDA YÖK AÇIK
ERİŞİM DERS KİTAPLARINDAN YARARLANILARAK HAZIRLANMIŞTIR. KULLANILAN
KAYNAKLAR LİSTE HALİNDE DERS NOTUNUN SONUNA EKLENMİŞTİR. SADECE DERS
NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN KULLANILAMAZ!

Makroekonomi – 4. Hafta
17
SADECE DERS NOTU OLARAK HAZIRLANMIŞTIR. ASLA BAŞKA BİR AMAÇ İÇİN
KULLANILAMAZ!