Professional Documents
Culture Documents
BÖLÜM 6
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Fiyat Endeksi
Ekonomideki genel fiyat düzeyinde meydana gelen sürekli artışlar enflasyon olarak
adlandırılır. Enflasyon, enflasyon haddi ile ölçülür. Enflasyon haddi, genel fiyat düzeyinde
cari dönemde meydana gelen artış ile önceki dönem genel fiyat düzeyi arasındaki oranının
100 ile çarpılması ile bulunur.
Belirli dönemde(genellikle ay ve yıl) meydana gelen yüzde artışlar enflasyon haddini oluşturur.
Örneğin bir ülkede 2011,2012 ve 2013 yıllarında genel fiyat düzeyi sırasıyla 120, 126 ve 130
ise 2012 ve 2013 yılı enflasyon hadleri sırasıyla ne kadardır?
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Fiyat Endeksi
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Fiyat Endeksi
• Be l i r l e n e n ma l s e p e ti n d e c a ri y ıl d a k i fi y a tı y l a a y n ı m a l s e p e ti n i n te m e l y ıl d a k i fi y a tı a ra s ın d a k i o ra n ın ı n % d e ğ i ş i mi a n l a m ın a g e l me k te d i r.
• 0,
• En fl a s y o n u n t a n ım ın d a y e r a l a n g e n e l fi y a t d ü z e y i ( P) v e y a e n fl a s y o n h a d d i f i y a t e n d e k s i i l e ö l ç ü l ü r.
• Be l i r l i b i r m a l s e p e ti n i n c a r i y ı l d a k i fi y a t i l e a y n ı s e p e ti n te me l y ı l d a k i f i y a t ı a r a s ın d a k i o ra n 1 0 0 i l e ç a rp ıl a ra k fi y a t e n d e k s i e l d e e d i l i r .
•
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Fiyat Endeksi
Sadece ekmek ve elmadan oluşan, bu iki malın üretildiği bir ekonomiyi varsayalım.
1000 adet ekmek ve 300 kg elma 1990 yılında sırasıyla 0.7 TL ve 2 TL fiyatlarına
sahip olsunlar.
2013 yılında bu fiyatlar yine sırasıyla 1.2 TL ve 2.5 TL olsun.
2013 yılı için fiyat endeksi
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
GDP Deflatörü
Fiyat endeksini ülkede üretilen tüm nihai mallardan ve hizmetlerden oluşan bir
sepet üzerinden hesaplamak için nominal GDP’yi reel GDP’ye bölüp ardından
100 ile çarpmak gerekir.
GDP’nin dahil olduğu bu fiyat endeksi hesaplama türü GDP Deflatörü olarak
adlandırılmaktadır.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Tüketici Fiyat Endeksi(CPI)
Tüketim mallarından oluşan bir sepet üzerinden hesaplanan fiyat endeksine,
tüketici fiyat endeksi(consumer price index)CPI denir.
Bu endeks Türkiye’de Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık olarak
hesaplanmaktadır.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Tüketici Fiyat Endeksi(CPI)
TÜİK tüketici fiyat endeksini hesaplarken düzenlediği tüketici anketleri vasıtasıyla, baz alınan sepeti
oluşturan malların kapsamını ve sepetteki ağırlığını sürekli güncellemektedir.
TÜİK’in düzenlediği sepette 12 ana harcama grubu 910 adet mal ve hizmet vardır.
Her mal grubu ile ilgili ağırlıklar, ortalama bir tüketicinin ilgili mal grubu için yaptığı harcamanın sepet için
yaptığı toplam harcamadaki payını verir. Bir mal grubunun sepetteki ağırlığı ne kadar yüksek olursa, o
mal grubunda meydana gelen fiyat artışının enflasyon üzerindeki etkisi de o kadar yüksek olur.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Tüketici Fiyat Endeksi(CPI)
cam, bebek çorap, pamuk, çikolata, uydu alıcısı ve taze bamya çıkarılırken
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Üretici Fiyat Endeksi(PPI)
ENFLASYONUN ÖLÇÜLMESİ
Üretici Fiyat Endeksi(PPI)
Üretici fiyat endeksinin hesaplandığı sepette yer alan malların fiyatlarında meydana gelen
artış, üretici fiyat enflasyonunu yükseltecektir.
Üretici fiyat enflasyonundaki artış üretimlere ve dolayısıyla üretilen malların fiyatlarına
yansıyacaktır.
Kısaca üretici fiyat enflasyonunda bugün meydana gelen bir artış veya azalış, esasen
tüketici fiyatlarında daha sonra meydana gelecek fiyat değişikliğinin habercisidir.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
Yine reel değişkenimizde meydana gelen % değişmeyi elde etmek için, nominal ücretteki % değişmeden GDP
deflatöründeki % değişmeyi çıkarmamız yeterlidir.
2011 yılında nominal GDP’nin yüzde 9, GDP deflatörünün ise yüzde 3 artmış olması, reel GDP’nin yüzde kaç artığı anlamına gelir?
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYON TÜRLERİ
İktisatçılar enflasyonu, yıllık enflasyon değeri itibariyle sürünen, dört nala enflasyon ve hiper enflasyon olmak üzere üçe ayırırlar.
Enflasyon değerlerinin tek hanede kalmasına sürünen enflasyon denir.( 3%, 6%, 9%, 4%)
Enflasyon değerinin iki haneli olması durumunda, oluşan enflasyona dört nala enflasyon denir. (25%, 80%)
Aylık enflasyon haddinin bir yıl boyunca 50%’yi aştığı enflasyon oranı hiper enflasyondur. Ulusal para
sisteminin çöktüğünün habercisidir.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYON TÜRLERİ
ENFLASYON TÜRLERİ
ENFLASYON TÜRLERİ
Enflasyon, enflasyona yol açan nedenler itibariyle, talebin çektiği enflasyon ve maliyetin ittiği enflasyon diye
ikiye ayrılır.
Eğer oluşan enflasyonun arkasında hükümet harcamaları ve para arzının arttırılması varsa talep
düzeyinde artış var demektir ve buna da talep enflasyonu denir.
Enflasyonun sebebi olarak girdi fiyatlarındaki artış ise maliyetlerde artış vardır. Buna da maliyet
enflasyonu denilir.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYON TÜRLERİ
Gıda ve enerji grupları hariç tutularak hesaplanan enflasyon değeri çekirdek enflasyon olarak
adlandırılır.
Aksine gıda ve enerji gruplarının dahil edildiği hesaplama türü manşet enflasyon olarak bilinir.
Peki gıda ve enerji grupları enflasyon hesaplamalarına niçin dahil edilir veya edilmez?
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYON TÜRLERİ
Borç alanın borç verene ödemeyi taahhüt ettiği nominal getiri haddine nominal faiz haddi denir.
Borçların hesaplanmasında faiz oranları da hesaba katılmalıdır.
Borç verenlerin fonlarını çeşitli vade aralıkları ile değerlendirebilecekleri kısa ve uzun vadeli
yatırım araçları mevcuttur.
Bu yatırım araçlarının vadeleri ve geri ödenmeme riskleri farklıdır.
Bu sebeple çok sayıda faiz haddi mevcuttur.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN MALİYETİ
Enflasyonun gerek hükümet gerekse birey ve firmalar tarafından istenmemesi veya arzulanmaması bilinen bir olgudur.
Kişilerin enflasyona karşı çıkmalarının altında yatan temel sebep enflasyonun reel gelir düzeyini olumsuz etkilediğidir.
Bir işçiyi ele alarak bir kişinin reel ücret artışını hesaplayalım.
ENFLASYONUN MALİYETİ
Çünkü, bir ekonomide reel ücret hadlerinde oluşan değişmelerin . temelinde enflasyon
hadlerindeki değişmelerin değil, sermaye birikimi ve teknolojilerin payı vardır.
Enflasyonun bireylerin reel gelirlerini etkilediği sadece bir tek durum vardır.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
ENFLASYONUN MALİYETİ
Piyasa mekanizması milyonlarca üretici ve tüketicinin davranışlarını fiyatlar vasıtasıyla kontrol eder.
Enflasyon piyasa mekanizmasının üreticiler ve tüketiciler ile fiyatlar üzerinden kurduğu arz ve talebe
dayalı ilişkiyi etkinsizleştirir.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
Enflasyon piyasa mekanizmasının karar birimleri ile fiyatlar üzerinden kurduğu diyaloğun iyi
anlaşılmamasına neden olur.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
Vergilerin nominal gelir üzerinden alınması ve nominal gelir arttıkça vergi oranlarının da
artması durumunda, enflasyon kişilerin reel vergilerinin artmasına yol açar.
Bu bozulmayı önlemenin yolu ise vergilerin reel gelir üzerinden alınmasından geçmektedir.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
2012 yılında 5000 TL si olan birey 20% vergi oranıyla 1000 TL vergi ödemektedir.
2012 yılında enflasyon haddinin 20% olduğunu varsayalım
2013 yılında bireyin geliri 20% artarak 6000 TL olduğunu varsayalım.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
Bireyin nominal geliri artmasına rağmen reel geliri sabit kalmıştır. (Nominal Gelir artışı 20%=Enflasyon artışı 20%)
Birey 1000 liralık artış için 30% ile 300 TL ek vergi ödemektedir.
Toplamda 6000 TL için 1300 TL vergi ödeyen bireyin vergi yükü 20 %’den(1000/5000) 21.6%’ye(1300/6000) yükselir.
Kişinin vergi öncesi reel geliri aynı iken(6000) vergi haddinin daha yüksek olması(21.6),vergi sonrası gelirin daha düşük
olması demektir.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
FİSHER ETKİSİ
FİSHER ETKİSİ
iii. Borç alanlar bu talep karşısında enflasyondaki yükselme
sebebiyle borç verenlere enflasyondaki yükselmenin etkisini
telafi edecek kadar ilave nominal faiz ödemeye razı olurlar.
iv. Böylelikle enflasyondaki yükselmenin arkasından nominal faiz
haddi enflasyon faiz haddi ile bire bir artar, reel faiz değişmez.
Bu dengelenme süreci Fisher Etkisi olarak anılır.
ENFLASYON VERGİSİ
DEFLASYON
Enflasyonun aksine fiyatlar genel düzeyindeki sürekli düşmeler deflasyon olarak adlandırılır.
Enflasyonun tam tersi olan deflasyon eksi enflasyon olarak da bilinir.
Deflasyon, deflasyon haddi ile ölçülür.
2012 yılında 1500 TL olan bir telefon, 2013 yılında 1200 TL’ye düşerse deflasyon haddi 20%
olarak gerçekleşir.
EKONOMİNİN ÖLÇÜLMESİ 2: ENFLASYON
DEFLASYON
Deflasyonun Maliyeti