Bölüm 7

EKONOMİK PERFORMANSIN
ÖLÇÜMÜ
(İşsizlik, Enflasyon ve Büyüme)
Neler Öğreneceğiz?
 Ekonominin İş Yaratma Kapasitesi Nedir?
 İşsizlik, İstihdam, GSYİH Kavramlarını
 İşsizlik Oranı, İstihdam Oranı, İşsizliğin
Türleri
 Enflasyon Kavramı
 Tüfe, Üfe, GSYİH Deflatörü
 Toplam Hasıla ve Ekonomik Performans
 Reel ve Nominal GSYİH Ayrımı
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ:
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ

İstihdam, üretim faktörlerinin – emek, toprak ve

sermaye - fiili olarak üretim sürecinde kullanılmasıdır.
Bu istihdamın geniş anlamda tanımıdır.

Mevcut kaynakların üretime katılmayan kısmı eksik

istihdam veya işsizlik olarak ifade edilir.

 İstihdamın dar anlamda tanımı yalnızca emek

faktörünü içerir.
 İşsizlik ise emek faktörünün fiili olarak üretime
katılmamasıdır.
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ:
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ

Üretim faktörlerinin tam olarak istihdam

edilmesi halinde bir ekonominin üretebileceği
mal ve hizmetlerin miktarına potansiyel hasıla,
doğal hasıla yada tam istihdam hasılası denilir.

Fiili hasıla düzeyi potansiyel hasılanın altında

ise ekonomide üretim açığı oluşur.
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ:
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ
İstihdam ve işsizlik kavramlarının daha iyi
anlaşılabilmesi için işgücü kavramının açıklanması
gerekmektedir.

İşgücü, çalışma kabiliyeti ve isteğine sahip

nüfustur ve aktif (etkin, faal) nüfus ile aynı
anlamdadır.

Aktif nüfus, ülke nüfusundan çalışma çağı dışındaki nüfus

ile çalışma çağındaki nüfus içerisinde olup da çalışma istek
ve kabiliyetinde olmayanların düşülmesi ile elde edilir.
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ

NÜFUS

ÇALIŞMA YAŞI NÜFUSU Çalışamayacak

kadar genç
olanlar

İŞGÜCÜ NÜFUSU İŞGÜCÜ NÜFUSUNA

DAHİL OLMAYANLAR

İSTİHDAM EDİLMİŞLER İŞSİZLER

NÜFUS 0 20 40 60 70
(milyon)
0
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ

İşsizlik, çalışma gücünde İşgücüne katılım oranı;

ve arzusunda olan ve cari istihdam edilenler ile
ücret düzeyinde çalışmaya işsizlerin toplamının
razı olup da iş bulamayan çalışma yaşı nüfusu
işgücünün varlığıdır. içindeki yüzde payıdır. Bu
tanıma göre;

İşsiz Sayıay İşgücü

İşsizlik Oranı  x100 İşgücüne Katılım Oranı  x100
Sivil İşgücü Çalışma Yaşı Nüfusu
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ
İşgücüne katılım oranını etkileyen unsurlar:
 Ücret
 Ekonominin içinde bulunduğu durum
 İlave işgücü
 Gücenmiş işgücü
 Kadınların çalışmasına yönelik sosyal tutum
 Kadınların iş imkanları
 Eğitim düzeyi
 Artan beklentiler ve yaşam standartları
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ

İşsizlik
İşsizlerin sayısı işgücüne oranlanarak işsizlik oranına
ulaşılır.

İşsizlik Türleri:
 Friksiyonel İşsizlik
 Yapısal İşsizlik
 Devresel İşsizlik
İşsizlik Türleri
Friksiyonel İşsizlik
İşgücü piyasasındaki olağan hareketlilikten dolayı ortaya çıkan,
uzun süreli olmayan işsizliğe friksiyonel işsizlik denir.

Yapısal İşsizlik
Ekonomide oluşan yapısal değişikliklerin yol açtığı, bazı becerilerin
terk edildiği yada teknolojik değişme ve uluslararası rekabetteki
değişmelere bağlı olarak emek talebi yapısındaki değişmeler sonucu
ortaya çıkan işsizliktir.

Devresel İşsizlik
Devresel işsizlik, ekonomide belirli dönemler itibariyle ortaya çıkan
işsizliktir.
 Mevsimlik
 Konjonktürel
Tam İstihdam ve Doğal İşsizlik Oranı
Ekonomide reel GSYİH’nın potansiyel
GSYİH’ya eşit olduğu, daralma yada genişleme
aşamalarının görülmediği normal zamanlarda
var olan işsizlik doğal işsizlik oranıdır.

Ekonomide normal zamanlarda ulaşılabilecek

minimum işsizlik seviyesinin % 5 olması yaygın
biçimde tam istihdam düzeyi olarak kabul
görmektedir.
EKONOMİNİN İŞ YARATMA KAPASİTESİ:
İŞSİZLİK, İŞSİZLİĞİN ÖLÇÜLMESİ
İşsizliğin Maliyeti
Doğrudan ürün ve gelir kaybı
İnsan sermayesi kaybı
Suçlardaki hızlı artış

İşsizlik Oranlarını Yorumlarken Dikkat Edilmesi Gereken

Noktalar
Tam istihdamın sıfır işsizlik olmadığını bilmek
İşsizlik oranına ayrıntılı bakmayı öğrenmek

Ekonomi belli bir süredir durgunluğun içinde bulunuyorsa, bazı işsizler

iş aramaktan bıkacaklar ve iş aramayı durduracaklardır. Böylece bu
bıktırılan işçiler aktif bir şekilde iş aramayacaklarından işsiz olarak da
sayılmayacaklardır. Bu ise işsizlik oranının daha iyi olduğunu
gösterecektir. Buna ekonomide histeri etkisi denir.
ENFLASYON
En yaygın tanımıyla enflasyon; fiyatlar genel
düzeyindeki sürekli artışlardır.

Fiyatlar genel düzeyi ya da kısaca fiyat düzeyi;

ekonomideki tüm fiyatların ağırlıklı ortalamasıdır.

Enflasyon kavramının karşıtı deflasyon ise fiyat

genel düzeyindeki sürekli azalışlar olarak tanımlanır.

Enflasyon ve deflasyon arasındaki sınır bölgede ise

her ülkede arzu ettiği fiyat istikrarı yer alır.
ENFLASYON
Bir Fiyat Endeksinin Oluşturulması
Ekonomideki tüm fiyatların ortalamasını yansıtan fiyat
düzeyi bir endeksle ölçülür.

Burada sadece iki mal için örnek geliştireceğiz. Bu

mallar x ve y malları olsun, bu iki mal için TÜFE’nin
nasıl oluşturulduğuna bakacağız.
Baz Yıl: Bir Sonraki Yıl:
Y0  Px0 .x0  Py0 . y0 Y1  Px1.x0  Py1. y0

Dikkat edilirse baz yılı miktarları aynı kalırken sadece

fiyatlardaki değişmeler dikkate alınmıştır.
ENFLASYON
Enflasyon oranını hesaplamak için baz yılının sepetinde yer alan malları satın
almak için ne kadarlık paraya yada gelire ihtiyacımızın olduğunu bulmalıyız.

Bunun için iki gelir düzeyini birbirine oranlarsak fiyatların ortalama ne oranda
arttığını hesaplamış oluruz.
P1.x  P1. y P1.x  P1. y
Y1 Y
 x0 0 y0 0  1  x 0 y 0

Y0 Px .x0  Py . y0 Y0 Y0

Şeklinde yazıp eşitliğin sağındaki ilk terimi ile çarpıp böldüğümüzde ve ikinci
terimi ile çarpıp ‘a bölüp, matematiksel 1 bir düzenleme ile aşağıdaki biçime
Y1 Px1  Px0 .x0  Py  Py . y0 
0
dönüştürelim.  0 .  0 .
Y0 Px  Y0  Py  Y0 

Bu eşitlikte ilk parantez içindeki terim baz alınan yıldaki x malına harcanan payı
yada bütçedeki x malı ağırlığını göstermektedir. Bu terimi ile gösterelim. Benzer
şekilde ikinci parantez içi terimi ile ifade edip temel yıldaki y malına harcanan
pay olarak gösterirsek: 1
Y1 Px Py
1
 0 x  0  y
Y0 Px Py
elde ederiz.
ENFLASYON
Sık Kullanılan Fiyat Endeksleri
Uygulamada en sık kullanılan üç fiyat endeksi :

 TÜFE
 ÜFE
 GSYİH Zımni Deflatörüdür.

Nominal değerin aynı yılın endeks değerine

bölünerek yapılan işlere indirgeme ya da deflate
etme denir.
ENFLASYON
GSYİH Zımni Deflatörü
n

 P xQ it it
GSYİS deflatörü( tyıyı)  i 1
n
x100
 P xQ
i 1
ib it

Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE)

TÜFE, şehirlerde yaşayan tüketicilerin, sabit bir mal ve hizmetler sepetini satın
alma maliyetindeki değişmeleri ölçer.
Bu nedenle tipik bir hanehalkının yaşam maliyetinin göstergesi olarak
değerlendirilir.

Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE)

ÜFE de TÜFE gibi belli bir mal sepetinin maliyetini ölçer.
Burada ülke ekonomisinde üretimi yapılan ve yurt içi satışa konu olan
ürünlerin genel fiyat düzeylerindeki değişim ölçülmektedir.
ENFLASYON
Enflasyonun Maliyetleri

Enflasyon sorununu ve maliyetlerini

anlayabilmek için:
 tahmin edilmeyen (beklenmeyen) enflasyon
 tahmin edilen (beklenen) enflasyon

bağlamında açıklamaların sürdürülmesi daha

yararlı olacaktır.
ENFLASYON
Beklenmeyen (Öngörülmeyen) Enflasyon ve Gelirin
Yeniden Dağılımı

Reel gelir, gelirimizin satın alma gücüdür ya da

gelirimizin satın alabileceği mal ve hizmet miktarıdır.

Ekonomistler beklenmeyen enflasyonun aslında gelirin

yeniden dağılım problemi olduğu üzerine tartışırlar.
Çünkü beklenmeyen (öngörülmeyen) enflasyon reel
geliri bazı insanlardan ötekilerine aktarmaktadır.
 Sabit Gelirliler ve Tasarrufta Bulunanlar
 Borç Verenler ve Borç Alanlar
 İşçiler ve İşverenler
ENFLASYON
Beklenen (Öngörülen) Enflasyonun Maliyetleri
Enflasyon öngörülemediğinde yeniden dağılım
etkisi oluşur.

Enflasyon tahmin edilebildiğine göre, yeniden

dağılım etkisinde azalma görülecektir.

Çünkü bireyler ve firmalar enflasyondan

kendilerini korumak için çeşitli davranışlarda
bulunacaklardır.
TOPLAM HASILA VE EKONOMİK
PERFORMANS AÇISINDAN ÖNEMİ

GSYİH, bir ekonomide belli bir zaman dilimi,

genellikle bir yıl, içinde üretimi tamamlanmış
nihai mal ve hizmetlerin toplam parasal
değeridir.

 Başka bir ifadeyle, ekonominin yıllık

üretiminin yada çıktı düzeyinin bir
ölçüsüdür.
TOPLAM HASILA VE EKONOMİK
PERFORMANS AÇISINDAN ÖNEMİ
Nominal ve Reel GSYİH
Tanımdan anlaşılacağı gibi, GSYİH çıktı birimden ziyade
parasal birimle ölçülmektedir.

Cari fiyatlar kullanılarak nihai mal ve hizmetlerin parasal

değerlerinin ölçülmesi Nominal GSYİH olarak isimlendirilir.
Buna kısaca cari fiyatlarla GSYİH’de denilmektedir.

Reel GSYİH’nin ölçülmesinde ise baz dönem fiyatları (temel

alınan bir yılın fiyatları) kullanılarak, nihai mal ve hizmet
çıktısının değeri hesaplanmaktadır.
Reel GSYİH’nin bu özelliği nedeniyle alternatif ismi sabit
fiyatlarla GSYİH’dır.
TOPLAM HASILA VE EKONOMİK
PERFORMANS AÇISINDAN ÖNEMİ

Her yılın nominal GSYİH değeri deflatörün o

yılki değerine bölünerek reel GSYİH elde edilir.

Böylece fiziksel çıktıdaki değişmeler gözlenerek

ekonominin performansı üzerine sağlıklı
değerlendirmeler yapılabilir.

Nominal GSYİH 2009

Reel GSYİH 2009 
GSYİH zımni deflatörü 2009
TOPLAM HASILA VE EKONOMİK
PERFORMANS AÇISINDAN ÖNEMİ
Reel GSYİH’de Artış: Büyüme Oranı

Reel GSYİH’deki dönemler itibarı ile (3 aylık,

yıllık gibi) değişme, büyüme oranı olarak
tanımlanır ve genelde yüzde değişmeler ile
açıklanır.
Y1  Y0
g x100
Y0
TOPLAM HASILA VE EKONOMİK
PERFORMANS AÇISINDAN ÖNEMİ

Reel GSYİH Neleri Ölçmez?

 Piyasalara Yansımayan Üretim

 Nüfustaki Değişmeler
 Boş Zaman
 Dışsallıklar