ELEKTRONİK TİCARETİN

KAPSAMI, TARAFLARI VE
BOYUTLARI

T.C.
1- Elektronik Ticaretin Kapsamı
2- Elektronik Ticaretin Tarafları
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ
3- Elektronik Ticaretin Boyutları EDİRNE SOSYAL BİLİMLER
4- Elektronik Ticaretin Gerçekleşme MESLEK YÜKSEKOKULU
KONU İÇERİĞİ

Şekilleri
5- Bir İşlemin Elektronik Ticaret Kapsamına BÖLÜM VE SINIF: DIŞ
Girmesi İçin Gerekli Nitelikler
6- Elektronik Ticaretin Avantajlı Yönleri
TİCARET 1.SINIF (N.Ö.-İ.Ö.)
7- Elektronik Ticaretin Dezavantajlı Yönleri
8- Elektronik Ticaretin Yaygın Olarak DERSİN ADI:
Kullanıldığı Sektörler ELEKTRONİK TİCARET
9- Elektronik Ticaretin Diğer Bilimlerle
İlişkisi
ÖĞR. ELEMANININ
ADI –SOYADI: ÖĞR. GÖR.
ENDER GÖRGÜN

3. HAFTA DERSİ

1- Elektronik ticaretin kapsamı ve bir işlemin

elektronik ticaret işlemi sayılabilmesi için
gerekli nitelikler hakkında bilgi vermek
2- Elektronik ticaretin tarafları ve birbirleriyle
HEDEFLER

olan ilişkilerini öğretmek

3- Elektronik ticaretin işletmeler ile müşteriler
açısından avantajlı ve dezavantajlı yönlerini
öğretmek
4- Elektronik ticaretin satılan ürünler ve
hizmetler açısından gerçekleşme şekillerini
örneklerle öğretmek
5- Elektronik ticaretin yaygın olarak kullanıldığı
1
sektörler ve diğer bilimlerle olan ilişkisi
bakımından gerekli bilgileri vermek
 1. ELEKTRONİK TİCARETİN KAPSAMI

Günümüzde e-ticaret, işlerde internet ve web kullanımını ifade etmektedir. Daha

açıkçası, e-ticaret organizasyonlar ve kişiler arasındaki ticari işlemlerin dijital
olarak yapılmasıyla ilgilidir. E-Ticaret, ilk internet portallarından birisi olan
Netscape.com’un büyük işletmelerden ilk reklamlarını aldıkları ve web’in reklam
ve satışlar için yeni bir kanal olarak kullanılabileceği düşüncesinin popülerlik
kazandığı 1995 yılında başlamıştır. Telefon, radyo ve televizyon gibi teknolojik
yeniliklerin de tarihinde e-ticaretin ilk yıllarındaki gibi çok büyük bir büyüme
gözlenmiştir.

Elektronik ticaret dendiğinde akla ilk gelen mal ve hizmetlerin pazarlandığı bir
web sitesi olacaktır. Oysa bu dar bir bakışın aksine, bankacılıktan, çevrimiçi
mağaza ve alışveriş merkezlerinden alışverişe, hisse senedi alım satımından, iş
arama, açık artırma düzenleme, araştırma ve geliştirme projelerinde ortak
çalışmaya kadar birçok e-ticaret uygulama alanı vardır. Elektronik ticaretin
kapsama alanına giren uygulama ve işlemler aşağıdaki gibi sayılabilir.

• Her türlü mal ve hizmetin elektronik olarak alışverişi

• Elektronik bankacılık işlemleri
• E-devlet uygulamaları
• Tanıtım, reklam ve bilgilendirme faaliyetleri
• Üretimin elektronik ortamda izlenmesi
• Dağıtımın elektronik ortamda izlenmesi
• Elektronik ortamda tasarım ve geliştirme
• Kamu ihalelerinin takip ve başvuru işlemleri
• Hisse senedi piyasası işlemleri
• Tüketiciye doğrudan pazarlama
• Kripto para işlemleri
• Dijital imza işlemleri
• Dijital içerik oluşturma ve dağıtım
• Elektronik basın, yayın, dağıtım
• Fikrî, sınai ve ticari hakların transferi ve korunması
• Elektronik içerik oluşturma ve dağıtım

Elektronik ticaretin yürütülmesi dört temel unsura bağlıdır. Bunlar, insanlar,

kamusal düzenlemeler, teknik standart ve protokoller ve diğer örgütlerdir. Bu
uygulamaları yürütmek için destek bilgisi ve örgütsel altyapı ve sistemlere sahip
olmak gerekir. Elektronik ticaret yönetimi, tüm bu ögeleri, uygulamaları ve

DersinAdı - Haftası 2 2
altyapıyı koordine etmelidir.

2. ELEKTRONİK TİCARETİN TARAFLARI

Elektronik ticaret işleminin gerçekleştirilmesi sırasında klasik ticarette olduğu

gibi tarafların ticaret işlemine dâhil olması söz konusudur. Burada gerçekleştirilen
işlemin işleyişi, güvenliği, kontrolü vb. aşamalarına göre pek çok katılımcı
bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi sayılabilir:

• Alıcı
• Satıcı
• Üretici
• Tedarikçi
• Bankalar
• Komisyoncular
• Sigorta şirketleri
• Lojistik şirketleri
• Sivil toplum örgütleri
• Onay kurumları
• Bilişim şirketleri
• Kamu kurumları
• Elektronik noterler
• Siber güvenlik sağlayıcılar

3. ELEKTRONİK TİCARETİN BOYUTLARI

Elektronik ticaret, satılan mal ya da hizmetin, prosesin ve aracının sayısallaşma

derecesine bağlı olarak değişik şekiller alabilir. Elektronik ticaret modeline göre
hem mal hem aracı hem de proses dijital ya da fiziksel olabilir. Bu durum her biri
üç boyuttan oluşan sekiz küp oluşturur. Geleneksel ticarette bütün boyutlar
fizikseldir. Tam elektronik ticarette ise tüm boyutlar dijitaldir. Diğer küplerin
tamamı dijital ve fiziksel boyutların karışımından ibarettir. Yalnızca bir dijital
boyutun bulunduğu durumları da elektronik ticaret kapsamında düşünebiliriz.
Örneğin bir yayınevinin web sitesinden bir kitap sipariş edilmesi işlemi tam
elektronik ticaret olarak düşünülmez. Çünkü kitap fiziksel olarak posta yoluyla
alıcıya ulaştırılmaktadır. Oysa herhangi bir yazılım firmasından bir yazılım sipariş
edilmesi tam elektronik ticaret olarak düşünülebilir. Bu durumda hem sipariş hem
ödeme hem de yazılımın ulaştırılması tamamen dijital ortamda
gerçekleştirilmektedir.

DersinAdı - Haftası 3 3
 Elektronik Ticaretin Boyutları

4. ELEKTRONİK TİCARETİN GERÇEKLEŞME ŞEKİLLERİ

Elektronik ticaret, faaliyetlerin gerçekleştirilmesi itibariyle veya satılan ürün ya

da hizmetin niteliği açısından dolaylı elektronik ticaret ve doğrudan elektronik
ticaret olmak üzere temel olarak iki türe ayrılabilir.

4.1. DOLAYLI ELEKTRONİK TİCARET

Dolaylı elektronik ticaret yönteminde malların siparişi elektronik olarak

yapılmakta, ancak malların teslimi posta hizmeti veya kargo gibi yöntemlerle
yapılmaktadır. Fiziksel ürünlere ilişkin pazarlama faaliyetlerinin elektronik
ortamda gerçekleşmesidir. Ürün tanıtımı ve siparişi, ürüne ilişkin ödeme işlemleri
elektronik ortamda yapılırken ürünün teslimi, kargo ve posta işlemleri ise
geleneksel yollarla yapılmaktadır. Fiziksel olarak satılan her mal (giyim,
elektronik eşya, kırtasiye, kitap, ev eşyası, oyuncak, spor malzemesi) elektronik
ortamda satın alınmakta, teslimi geleneksel yollarla yapılmaktadır.

4.2. DOĞRUDAN ELEKTRONİK TİCARET

Doğrudan elektronik ticarette ise sanal mal ve hizmetlerin siparişi, ödemesi ve

teslimi yine elektronik ortamda gerçekleşmektedir. Günümüzde yaygın bir

DersinAdı - Haftası 4 4
biçimde kullanım alanı bulunan ve genellikle internet aracılığıyla bilgisayar
yazılımı, film, müzik, oyun, elektronik kitap gibi çok sayıda dijital ürünlerin
ticaretine ilişkin işlemlerdir. Dijital ürünlerin tanıtımı, siparişi ve ödemesi
elektronik ortamda yapıldığı gibi, bu ürünlerin teslimi de elektronik ortamda
yapılmaktadır.

Dolaylı elektronik ticaretin etkinliği; posta sistemi, gümrük sistemi ve ulaşım

sistemi gibi haricî faktörlerin etkinliğine bağlıdır. Oysa doğrudan elektronik
ticaret, coğrafi sınırların varlığı hiçbir şekilde hissedilmeksizin tüm dünyayı
kapsayan, elektronik pazarın tüm potansiyelinin tam olarak kullanılabilmesi
imkânını sağlamaktadır.

5. BİR İŞLEMİN ELEKTRONİK TİCARET KAPSAMINA GİRMESİ

İÇİN GEREKLİ NİTELİKLER

• Elektronik ortamda gerçekleşmelidir.

• İki veya daha fazla taraf arasında mal veya hizmet alım satımı olmalıdır.
• Metin, ses, görüntü şeklinde sayısal bilgilerin işlenmesi ve saklanması
temeline dayanmalıdır.
• Bir ekonomik değer yaratmayı amaçlamalıdır.
• Ticari bir işlem olmalı ya da desteklemelidir.

6. ELEKTRONİK TİCARETİN AVANTAJLI YÖNLERİ

• 7/24/365 temel mottodur. Yılın her günü, günün her saati tüm dünyayla iş
yapabilme şansına sahipsiniz.
• Zaman ve mekan kısıtlaması yoktur.
• Ürünlerini satabileceğiniz pazarınız, tüm dünyadır.
• Ürünleriniz internetten indirilebilir özellikteyse, baskı ve kargolama
maliyetleriniz olmaz.
• Alıcı ile satıcının bir araya gelmesi gerekmediğinden, özellikle hizmet
ticaretinde işlem maliyetleri düşmektedir.
• Müşteriler; tüm ürünlerinize ellerindeki ekranlar sayesinde ulaşabilir, ürün-
fiyat karşılaştırmaları yapabilir.
• Müşteriler için şeffaf bir ortam sunabilirsiniz, sizinle ilgili bilmek
isteyecekleri her bilgiyi onlarla paylaşabilirsiniz.
• Müşteriler için de zaman ve mekan kısıtı yoktur, istedikleri an alışveriş
yapabilirler.

DersinAdı - Haftası 5 5
 • Hedef gruplara doğrudan ulaşabilir, kişiye özel pazarlama yapabilirsiniz.
• Firmalar tüketicilere daha fazla sayıda ürün seçeneği sunabilmektedir.

7. ELEKTRONİK TİCARETİN DEZAVANTAJLI YÖNLERİ

• Müşteriyle birebir fiziksel iletişim yoktur.

• Müşteriler almayı planladığı ürünü deneme fırsatına sahip değildir.
• Alışveriş sonrası beklemek zorunda olduğu kargo süresi vardır.
• Kargo ücretleri satışı olumsuz etkileyen unsurlardandır.
• Elektronik ticarete güven halen düşük seviyededir.
• Kart kullanımını artışıyla birlikte güven sorunu devam etmektedir.
• Siber güvenlik için 7/24/365 tetikte olmak, olası sorunlara her daim hazır
olmak gerekmektedir.
• Uygulamada eksiklikler görülmektedir.

8. ELEKTRONİK TİCARETİN YAYGIN OLARAK KULLANILDIĞI

SEKTÖRLER

Günümüzde elektronik ticaret uygulamaları aşağıdaki alanlarda yaygın olarak

kullanılmaktadır.

• Bilgi Teknolojisi: Elektronik ticareti olanaklı kılan bilgi teknolojisine olan talep
devamlı artmaktadır. Bilgi teknolojisi ürünleri (donanım, yazılım) giderek artan
oranda geleneksel aracıları aşarak doğrudan tüketicilere ulaşmaktadır.

• Haberleşme: Yeni talepler, gerekli girdilerin niteliğini değiştirerek aracıların

ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Yeni teknolojilerin hız, erişilebilirlik konularda
elektronik ticaret uygulamaları üzerinde önemli etkileri söz konusudur.

• Sağlık: Tüketiciye dönük yeni hizmet biçimleri ve kanalları ve tele-tıp gibi

elektronik işleyiş biçimleri ile sağlık alanında yaygın kullanım söz konusudur.

• Eğitim: Geleneksel eğitim yönetimi prosedürlerinin uzaktan eğitimle elektronik

yollardan ikamesi sağlanabilir.

• Bankacılık ve Finansman: Sağlam bir altyapı üzerinde banka ve sigorta

alanında verimlilik artışı sağlanabilir ve banka şubelerinin azaltılması gibi
sonuçlarla maliyetin düşürülmesi sağlanabilir.

DersinAdı - Haftası 6 6
• İş Hizmetleri: Elektronik belgelerin yasal olarak onaylanması ve veri kayıt
sistemi gibi hizmetler, bu sektörün sunacağı yeni hizmet ve ürünlerin sadece bir
parçasıdır.

• Kitle iletişim Araçları ve Eğlence: Kitle iletişim araçlarının ve eğlence

ürünlerinin çevrimiçi biçimleri, geleneksel biçimlerle izleyici, müşteri ve reklam
gelirleri için rekabet ortamı sağlayacaktır.

• İmalat Sanayi: Ürünlerin doğrudan çevrimiçi satışı ile tüketicilerle daha sıkı
ilişki kurulabilir. EDI gibi daha eski yöntemleri kullanmış olan imalat sanayi,
kendi alt sektörlerinde web bazlı açık ağlar (extranet) ve kapalı ağlarla (intranet)
etkin ve verimli bir sunum zinciri yönetimi ve işlem maliyetlerinin düşürülmesi
gibi faydalar sağlayabilir.

• Perakende Satış: Geleneksel perakendeciler çevrimiçi rakipleri ile onların

sunduğu daha etkin ürün yelpazesi ve maliyet yapısı ile ciddi bir rekabetle
karşılaşacaklar.

• Taşımacılık: Artan verimlilik, bu sektörde emek gücüne olan talebi düşürebilir.

Seyahat düzenlemelerinin ve bilet satışlarının elektronik ortamdan yapılması
tüketici ilişkilerine ek bir değer daha kazandırabilir.

9. ELEKTRONİK TİCARETİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ

Birçok bilim dalının temelleri üzerine oturtulmuş olan elektronik ticaretin en çok
ilişkili olduğu bilim dalları şunlardır:

Pazarlama: Pazarlama elektronik ticaretin temelini oluşturur. Birçok pazarlama

stratejisi elektronik ticaret stratejileri için de geçerlidir. Aynı zamanda geleneksel
pazarlamanın birçok sorunu elektronik ticaret için de sorun özelliği taşımaktadır.

Bilgisayar Bilimleri: Elektronik ticarette kullanılan tüm teknolojiler bilgisayar

bilimlerinin konularını oluşturmaktadır.

Davranış Bilimleri: Tüketici davranışı ve psikolojisi, firma-müşteri ticaretinin

dolayısıyla satıcıların başarısının anahtarıdır. Elektronik pazarlardaki kültür ve
tüketici davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesinde bu bilim dalından
yararlanılmalıdır.

DersinAdı - Haftası 7 7
Finans: Finansal piyasalar ve bankalar elektronik ticaretin temel katılımcılarının
başında gelir. Kredili satış vb. finansal düzenlemeler yaygın bir şekilde kullanılır.
İnternetin sermaye piyasası işlemleri için kullanımı ve bu işlemlerdeki
dolandırıcılık bu alana giren bazı konulardır.

Yönetim Bilişim Sistemleri: Bilgi sistemi departmanı genellikle elektronik

ticaret planlamasından sorumludur. Bu bilim dalı sistem analizinden sistem
entegrasyonuna kadar değişen birçok konuyu kapsar. Bunların yanı sıra planlama,
yürütme, güvenlik ve ödeme sistemleri gibi diğer birçok konu da bu bilim dalı
içerisinde düşünülür.

Muhasebe ve Denetim: Elektronik ticaretin ofis arkası işlemler bir dereceye

kadar geleneksel ticarettekine benzerdir. İlave olarak, örneğin bir elektronik
işlemin denetlenmesi ya da fayda maliyet işlemleri için metodolojiler
geliştirilmesi yine bu bilim dalı uzmanlarının ilgilenmesi gereken konular
içerisinde düşünülebilir.

Yönetim: Elektronik ticaret çabalarının uygun bir şekilde yönetilmesi gerekir. Bu

nedenle, yeni yönetim yaklaşım ve teorileri gerektirebilir.

Hukuk ve Etik: Yasal ve etik sorunlar, elektronik ticarette son derece önemli ve
üzerinde durulması gereken sorunlardır. Hukukçulara hem her ülkenin kendi
içerisinde hem de ülkeler arası işlemlerde karşılaşılan sorunlarla ilgili yeni
düzenlemeler yapılması, sorunlara çözümler bulunması konusunda önemli
görevler düşmektedir. Ayrıca elektronik ticarette karşılaşılan gizlilik ve
entelektüel haklar gibi sorunlarla ilgili etik kurallar belirlenmeli ve
uygulanmalıdır.

HAFTANIN SORULARI

1-) Elektronik ticaret faaliyetlerinin yürütülmesinin bağlı olduğu unsurlar

nelerdir?
2-) Dolaylı elektronik ticaret nedir ve ne şekilde uygulanır?
3-) Bir işlemin elektronik ticaret kapsamına girmesi için gerekli nitelikler
nelerdir?
4-) Elektronik ticaretin müşteriler açısından avantajlı yönleri nelerdir?
5-) Elektronik ticaret bankacılık ve finansman sektöründe hangi uygulamalarda
kullanılmaktadır?

DersinAdı - Haftası 8 8
UYARI NOTU: BU BİR DERS NOTUDUR, BAŞKA AMAÇLA
KULLANILAMAZ

KULLANILAN KAYNAKLAR

Ders Kitapları:

- Tüm Boyutlarıyla Elektronik Ticaret, Muammer Zerenler, Gazi Kitabevi

- Elektronik Ticaret, Gazanfer Erbaşlar, Şükrü Dokur, Nobel Yayıncılık
- Elektronik Ticaret, Mehmet Akif Çakırer, Ekin Yayıncılık
- E-ticaret, Atatürk Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları,
- Elektronik Ticaret, İstanbul Üniversitesi, Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi,
- E-iş Süreçleri, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi, No:2519
- Elektronik Ticaret, Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi, No: 2490

DersinAdı - Haftası 9 9