E-Ticaretin Araçları -I

• Telefon
E-TİCARET
İÇİNDEKİLER

• Fax
• Televizyon
• Elektrik Veri Değişimi(EDI) Prof. Dr. Üstün ÖZEN
• İnternet
• İnternetin Tanımı
• İnternetin Tarihsel Gelişimi

• E-Ticaretin iletişim araçları ile

ilişkisini anlayabilecek,
HEDEFLER

• E-Ticaretin teknik alt yapısını

tanımlayabilecek,
• Telefon, fax ve televizyonun
elektronik ticaretteki işlevi
hakkında bilgi sahibi olabilecek,
• Elektronik veri değişiminin teknik
boyutunu ve özellikle kurumsal
uygulamalardaki işlevini
kavrayabileceksiniz.
• İnternet'in zaman içerisinde
geçirdiği gelişimi
öğrenebileceksiniz.

ÜNİTE

© Bu ünitenin tüm yayın hakları Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi’ne aittir. Yazılı izin alınmadan
ünitenin tümünün veya bir kısmının elektronik, mekanik ya da fotokopi yoluyla basımı, yayımı, çoğaltımı ve
dağıtımı yapılamaz.
3
Elektronik Ticaretin Araçları -I

Telefon

Faks
Analog Televizyon
E-TİCARETİN ARAÇLARI

EDI
Dijital Televizyon
TELEVİZYON
Smart TV

Kablo TV

ARPANET

DARPA
İnternet
NFSNET

WWW

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

GİRİŞ
Elektronik ticaret denince birçoğumuzun aklına Internet üzerinden yapılan
ticaret gelmektedir. Gerçekte iletişim teknolojilerinin sağladığı her türlü iletişim
aracı ile yapılan ekonomik faaliyetler elektronik ticaret kapsamında düşünülebilir.
Bu araçlar, telefon, faks, televizyon elektronik veri değişimi, intranet, extranet ve
internettir.
Telefon, elektronik ticaret araçları içerisinde ilk akla gelenidir ve çok yaygın
bir şekilde kullanılması nedeniyle önemli bir araç konumundadır. Çünkü elektronik
ticaret hangi araçlarla gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin telefon yine de birçok
aşamada ilk başvurulan araçtır. Faks günümüzde ticari faaliyetlerle birlikte diğer
birçok işlemde de geleneksel mektup hizmetinin yerine kullanılan vazgeçilmez
araçlarından biri olmaya devam etmektedir. Analog televizyonlar hemen her evde
bulunan tek yönlü bir iletişim aracıdır. Ancak, dijital televizyon sistemleri
sayesinde her bir izleyiciyle birebir iletişim kurabilmek mümkün hâle gelmiştir.
Zaman içerisinde, e-ticaret araçlarından biri olarak da düşünebileceğimiz Smart TV
sistemi, farklı bir televizyon teknolojisi değil, sahip olduğu işletim sistemi
sayesinde ekstra özelliklerin kullanılabilmesine olanak sağlayan bir görüntüleme
sistemi olarak teknoloji dünyasındaki yerini almıştır.
İlk olarak taşımacılık sektöründe kullanılmasına rağmen, bugün, imalat,
taşımacılık, dağıtım, depolama, eczacılık, konstrüksiyon, petrol, metal, bankacılık,
sigortacılık, perakendecilik, sağlık, tekstil, eğitim ve kamuda kullanılmakta olan EDI
uygulamaları özellikle Firma-Firma türünde e-ticaretin önemli araçlarından iri
olmaya devam etmektedir.
Internet günümüz e-ticaret uygulamalarının vazgeçilmezi konumuyla her tür
e-ticaret için en önemli araç durumundadır. Bu teknoloji yardımıyla insanlar,
değişik alanlardaki bilgilere kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmekte,
elektronik olarak alışveriş yapabilmekte ve sosyal ağların birer parçası hâline
gelebilmektedirler.

TELEFON
Telefon, elektronik ticaret araçları içerisinde ilk akla gelenidir ve çok yaygın
bir şekilde kullanılması nedeniyle önemli bir araç konumundadır. Çünkü elektronik
ticaret hangi araçlarla gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin telefon yine de birçok
E-Ticaret hangi araçlarla aşamada ilk başvurulan araçtır. Geleneksel telefon iletişim sistemi, aynı zamanda
gerçekleştirilirse elektronik ticaretin de önemli bir aracı konumundadır. Siparişler telefon
gerçekleştirilsin telefon aracılığıyla verilip ödemeler kredi kartı, banka hesap numarasına havale, kapıda
yine de birçok aşamada ödeme gibi farkı yöntemlerle yapılabilmektedir. Birçok banka, interaktif telefon
ilk başvurulan araçtır. şubeleri aracılığıyla müşterilerine hizmet vermekte ve müşteriler banka şubelerine
gitmeden çoğu işlerini yaptırabilmektedir. Yine telefonlar yalnızca sesli ya da sesli
ve görüntülü konferanslar düzenlemek amacıyla da kullanılmaktadır. İnternetin
yaygınlaşması ve elektronik ticarette en önemli araç hâline gelmesi bile telefonun
yaygın olarak kullanımını önleyememiştir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

Günümüzde özellikle müşteri ilişkilerinde, satış sonrası destek ve müşteri

memnuniyeti geri bildirimlerinde en etkili ve yaygın araç olarak telefon
kullanılmaktadır.

FAKS
Faks günümüzde ticari faaliyetlerle birlikte diğer birçok işlemde de
geleneksel mektup hizmetinin yerine kullanılan vazgeçilmez araçlarından biri
olmaya devam etmektedir. Örneğin sipariş verilirken istenen malların dökümü ya
da irsaliyeler ve faturalar postayla yerine ulaşmadan önce faks yoluyla taraflara
anında ulaştırılabilmekte ve bu, işlemlerde büyük rahatlık ve kolaylık
sağlamaktadır. Ancak faksın da bazı dezavantajlı ve eksik tarafları vardır.
Gönderilen dokümanların kalitesi bazen okunamayacak derecede düşük
alabilmektedir. Yine gönderilecek doküman çok uzunsa faksın maliyeti
artmaktadır. Bu nedenle faks elektronik ticarette tek başına kullanılan bir araç
olmaktan çok destek aracı mahiyetindedir.

TELEVİZYON
Analog televizyonlar hemen her evde bulunan tek yönlü bir iletişim aracıdır.
Tüm dünyada bilgisayarlardaki televizyon kartları da hesaba katıldığında
milyarlarca televizyon kullanılmaktadır. Geleneksel analog televizyon
Kablo TV, fiber kablolar sistemlerinde elektronik ticaret açısından en önemli zorluk, etkileşimli ticari
ve geniş bant kapasitesi işlemlerin yapılamamasıdır. Bununla birlikte televizyonlarda yapılan ticari
sayesinde hızlı internet reklamlar sayesinde tüketicilerin mal ve hizmetleri tanıyarak telefonla sipariş
bağlantısı verme veya web siteleri aracılığıyla internetten sipariş verme yoluyla evden
gerçekleştirilmesinin alışveriş faaliyeti yapmaları mümkün olmaktadır. Tek taraflı televizyon yayınları ile
önemli araçlarından biri yapılabilen elektronik ticaret faaliyetleri şu şekilde sıralanabilir:
hâline gelmiştir. • Reklam
• Tanıtım
• Tele alışveriş
• Bilgilendirme
Kablo TV, başlangıçta analog televizyon yayınların kesintisiz ve kaliteli bir
şekilde izleyicilere ulaştırılması amacıyla geliştirilmesine rağmen, daha sonra
gelişen fiber kablolar ve geniş bant kapasitesi sayesinde hızlı internet bağlantısı
gerçekleştirilmesinin önemli araçlarından biri hâline gelmiştir. Kablo TV sayesinde
bazı ilave aygıtlar yardımıyla televizyonlar bir internet sistemi gibi kullanılmaya
başlanmış ve interaktif birer araç olmuştur. Bu şekilde kablo TV’de bir elektronik
ticaret aracı hâline gelmiştir.
Kablo TV’nin en önemli özellikleri şunlardır:
• Kaliteli ve ucuz olması
• Frekans kirlenmesinden etkilenmemesi
• Yüksek kalitede ses ve görüntü iletimi sunması
• Etkileşimli (interaktif) hizmetler sunması

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

• Tek bir ücret ödeyerek bir evin tüm odalarında izlenebilmesi

Türkiye’de 1999 yılından beri kablo TV hizmeti verilmektedir. Kablo TV
abone sayısı Eylül 2013 verilerine göre 1.191.000 civarındadır. Bu sayının 2018
yılının birinci çeyreğinde 1.214.524 olduğu ve kablo TV abone sayısında ciddi bir
artış olmadığı göze çarpmaktadır. (www.tk.gov.tr).
Hâlen 22 ilde kablo TV şebekesi üzerinde abone tarafına bağlanacak bir
kablo modem yoluyla internet hizmeti de sunulmaktadır. Ayrıca, kablo TV şebekesi
üzerinden aynı kontrol merkezi hizmet sahasında veya il içinde kablo TV aboneleri
arasında dâhili telefon aboneliği işlemi olarak ifade edilebilecek olan VoIp (Voice
Over IP) hizmeti de verilmektedir.
Analog televizyonlar ve kablo TV sistemlerinin yanı sıra televizyon
sektöründeki en önemli gelişme dijital televizyonların sunumuyla yaşanmıştır.
Dijital televizyon sistemleri sayesinde her bir izleyiciyle birebir iletişim kurabilmek
mümkün hâle gelmiştir. Dijital televizyonların gelişmesiyle birlikte en önemli
elektronik ticaret aracı olarak kişisel bilgisayarların önüne geçmesi gözden uzak bir
olasılık değildir.
Dijital yayınlar, analog televizyon sistemlerine ulaşmadan önce, her
abonenin televizyonuna bağlı bir şifre kod çözücü (Decoder) aracılığı ile analog
Dijital yayınlar, analog televizyon sistemlerinin algılayabileceği şekle dönüştürülmektedir. Kod Çözücü,
televizyon sistemlerine aynı zamanda abonenin telefon hattı ile yayın yapan kuruluşun merkez bilgisayarı
ulaşmadan önce, her arasında bir iletişim ağı kurmaktadır. Pay Per View (izlediğin kadar öde) adı verilen
abonenin televizyonuna bir uygulama ile aboneler sürekli televizyon yayınının yanı sıra bazı programları
bağlı bir decoder aracılığı seçerek ücret karşılığında izleyebilmektedirler.
ile analog televizyon Dijital yayın ile aşağıdaki uygulamalar yapılabilir:
sistemlerinin
algılayabileceği şekle • E-posta, sohbet, anlık mesajlaşma gibi iletişim uygulamaları
dönüştürülmektedir. • TV ekranlarından kredi kartı ekstrelerini görüntüleme ve ödeme
• Banka hesaplarını kontrol etme, hesap hareketleri izleme
• Fatura ödeme
• Online oyunlar oynama
• Evden alışveriş
• Cep telefonlarına kontör/dakika yükleme
• Etkileşimli kişisel video kaydedebilme
• Farklı dillerde altyazılar kullanabilme
E-ticaret araçlarından biri olarak da düşünebileceğimiz Smart TV sistemi,
farklı bir televizyon teknolojisi değil, sahip olduğu işletim sistemi sayesinde ekstra
özelliklerin kullanılabilmesine olanak sağlayan bir görüntüleme sistemi olarak
teknoloji dünyasındaki yerini almıştır. Başka bir deyişle, televizyon üzerinden
internete bağlanmaya ve bir kısım uygulamaların çalıştırılmasına olanak sağlayan,
üzerinde bir işletim sisteminin çalıştığı, multimedya özelliğine sahip televizyonlara
verilen genel isimdir.
Smart TV’ler pek çok imkân sunmaktadır. Bunlardan bazıları (www.chip.
com.tr);

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

• Smart TV ile cep telefonu, tablet ve PC'den DLNA (Digital Living Network
Alliance-Evrensel Bağlantı Noktası/Sayısal Akışlı Ağ uyuşması) imkânı ile
görüntü aktarımı. DLNA, kablosuz ağa bağlanabilen farklı cihazlar arasında
kolayca veri akışı sağlayan bir iletişim standardıdır.
• PVR/DVR (Private Video Recorder /Digital Video Recorder-Kişisel Video
Kaydetme/Sayısal Video Kaydetme) özelliği ile herhangi bir televizyon
yayınının ayrı bir cihaza ihtiyaç olmadan video olarak kaydedilmesi,
• Kamera veya ses komutlarıyla televizyonun kontrol edilmesi,
• Görüntülü konferanslar yapabilme imkânı,
• Televizyon üzerinden internette gezinme imkânı,
• Smart TV’ler için özel hazırlanmış olan uygulamaları kullanabilme,
• Sosyal medya uygulamalarını kullanabilme
şeklinde sıralanabilir.
Bu özellikleri ile smart TV’ler günümüzde elektronik ticaretin önemli bir
aracı hâline gelmiştir ve ilerleyen yıllarda yeni eklenecek donanım ve yazılımlarla
daha da yaygınlaşması beklenmektedir.

ELEKTRONİK VERİ DEĞİŞİMİ (EDI)

Elektronik veri değişimi (Electronic Data Interchange-EDI), ticaret yapan
kurumlar arasında iş bilgilerinin ve dokümanlarının tüm taraflar tarafından
kullanılabilecek şekilde elektronik iletişim araçlarıyla iletilmesini sağlayan bir
Elektronik veri değişimi araçtır (Hill ve Ferguson 1989;5-12). Sağladığı ekonomik avantajları nedeniyle
(EDI), ticaret yapan özellikle firma-firma türünde elektronik ticarette kabul görmüştür.
kurumlar arasında iş İlk olarak taşımacılık sektöründe kullanılmasına rağmen, bugün, imalat,
bilgilerinin ve taşımacılık, dağıtım, depolama, eczacılık, konstrüksiyon, petrol, metal, bankacılık,
dokümanlarının tüm sigortacılık, perakendecilik, sağlık, tekstil, eğitim ve kamuda kullanılmaktadır.
taraflarca kullanılabilecek Örneğin, üniversiteler not transkriptlerini, otomobil imalatçıları özel
şekilde elektronik iletişim bilgisayarlarda hazırlanmış büyük ve kompleks mühendislik tasarımlarını iletmek
araçlarıyla iletilmesini için EDI’yi kullanabilirler. Büyük firmalar, müşterilerine ürün, fiyat, indirim ve diğer
sağlar. bilgileri içeren fiyat kataloglarını EDI’yle gönderebilirler.
EDI, elle hazırlanmış bir formu alarak standart bir elektronik formata
dönüştürür ve alıcıya gönderir. Alıcı tarafında standart format, alıcının uygulaması
tarafından okunabilecek bir formata dönüştürülür. EDI için her iki ticari ortağın
bilgisayarında da veriyi EDI’ye ve EDI’den çevirecek bir yazılım ve bir haberleşme
hattı (doğrudan hat, Katma Değerli Network-VAN, Internet) olması gerekir(Ersoy
1999;48).
Ticarette daha etkin olunması amacıyla “tam zamanında” (Just in Time-JIT)
ve “hızlı yanıt” (Quick Response-QR) gibi anlayışlar geliştirilmiş ve bunların
gerçekleştirilmesi için iş akışında herhangi bir katma değer (value added)
yaratmayacak işlemlerin elimine edilmesi gerektiği belirlenmiştir. Bu nedenle,
birçok uluslararası kuruluş ve büyük bölgesel organizasyonlar EDI kullanmakta ve
ticaret yapan herkesin de EDI kullanabilir duruma gelmesi önerilmektedir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

Günümüzde büyük üretici kuruluşlar başta olmak üzere pek çok kurumsal
işletme, ERP (Kurumsal Kaynak Planlama-Enterprise Resource Planning) sistemleri
gibi, iş süreçlerini kontrol altına almak suretiyle kaynak tasarrufu sağlamak ve
etkinliği artırmak amacını taşıyan çok çeşitli bilgi teknolojileri sistemlerini
kullanmaktadırlar. Bu tür teknolojiler yardımıyla kuruluşlar, basılı dokümanların
yerine, hemen hemen tüm iş süreçlerini elektronik bilgi olarak kurumsal işletme
veri tabanlarına girmekte ve bilgilerin yetkili kişiler arasında paylaşımını
sağlamaktadır. Temel olarak EDI, iş süreçlerinden doğan bilgi akışının, tamamen
veya kısmen elektronik ortama taşınması sonucu oluşmaktadır. Bilginin kurumsal
veri tabanlarında dijital formatta saklanması sonucunda bilgi “taşınabilir” bir obje
hâline gelmiştir. Taşınabilirlik, çok çeşitli alanlarda başta ticari işletmelerin
geleneksel yollardan pahalıya mal edebilecekleri veya hiçbir zaman
Şirket içi EDI
gerçekleştiremeyecekleri işlemleri kolayca ve ucuz bir şekilde elektronik sistemler
kullanımına basit bir
yardımıyla yapabilmelerine olanak tanımaktadır.
örnek olarak büyük
süpermarketlerin kasa Şirket içi EDI kullanımına basit bir örnek olarak büyük süpermarketlerin kasa
sistemleri ve ürün sistemleri ve ürün etiketleri verilebilir. Hemen bütün büyük alışveriş merkezleri
etiketleri verilebilir. bilgisayar sistemleri yardımıyla iş süreçlerini kontrol etmektedirler. Ürünlerin
depoya girişi ile satışına kadar olan tüm süreçler bilgisayar sistemleri ile takip
edilebilmektedir. Ürünün depoya girişi ile başlayan bu süreç satıldı bilgisinin
depoya ulaşması ve yeni sipariş verilmesi ile sonuçlanır. Bu sürecin adımları
aşağıdaki gibidir (Türkal 2002;27-28):
• Mal depoya girdiğinde sisteme kaydedilir.
• Sırası gelen mal, merkez depodan mağaza içine ve genellikle mağazada
belirli bir rafa yerleştirilir.
• Bu işlem (iş süreci), bilgisayar ortamında da merkez depodan mağaza
deposuna ve mağaza deposunun ilgili rafına aktarıldığı şeklinde işlenir.
• Eğer mal, mağaza içerisinde iken bir fiyat değişikliği olursa malın
bulunduğu rafın dijital etiketindeki fiyat bilgisi, mağazanın tavanına belirli
aralıklarla yerleştirilmiş radyo frekansı ile veya kızılötesi ışık sistemi ile
çalışan aygıtlar yardımı ile etiketlere arada kablo bağlantısı olmadan
otomatik olarak merkez bilgisayar sisteminden girilir.
• Ürünler kasadan geçirilirken barcode etiketleri aracılığı ile otomatik olarak
tanınır ve faturaya işlenir.
• Ürünün satıldı bilgisi, mağaza sanal deposundaki adet bilgisini değiştirerek
azaltır.
• Kullanılan EDI sistemine bağlı olarak gerektiğinde belirli bir malın belirli bir
miktarın altına düşmesi hâlinde ilgili çalışan veya birim uyarılabilmekte ve
bu sayede satışın sürekliliği sağlanarak verimlilik artırılmaktadır.
EDI sistemlerinin faydaları oldukça fazladır ve yeni nesil ticaretin merkezini
teşkil etmektedir.
EDI’nin faydalarını şu şekilde özetleyebiliriz
(www.ayangumrukleme.com.tr):
• Hızlı ve doğru veri akışı

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

• Daha etkin denetim yöntemlerinin geliştirilmesi

• Üretkenliğin ve kârlılığın artması
• İş ilişkilerinin geliştirilmesi
• Müşteri memnuniyetinin ve rekabet gücünün artırılması
EDI, yukarıda da izah edildiği şekliyle birçok yarar sağlamasına bir kısım
dezavantajları bulunmaktadır;
Yüksek Maliyetler: EDI uygulamalarının geliştirilmesi ve işletilmesinin
maliyeti yüksektir.
EDI’nin en önemli Sınırlı Erişim: EDI uygulamaları tüketicilerin satıcılarla kolaylıkla iletişimine
dezavantajlarından biri ve iş yapmasına olanak vermez. Örneğin bir şirketle iş yapmak için, tedarikçi,
EDI uygulamalarının Katma-Değerli Ağ (VAN) denilen ve kayıtlı şirketle iletişim kurmak için gerekli
geliştirilme ve işletme yazılımı sağlayan bir online servise abone olmak zorundadır.
maliyetinin yüksek
Yerine Getirilmesi Kolay Olmayan Gereklilikler: EDI uygulamaları, genellikle
olmasıdır.
pek çok yapısal protokol, önceden belirlenmiş düzenlemeler ve kendine has iki
yönlü bilgi değişimleri gerektirir. Örneğin, EDI, iş yapan tarafların veri yapısı ile ilgili
katı bir kısım düzenlemelerin yerine getirilmesini gerektirir. Bunlar özellikle hızlı
değişen bir çevrede, zaman tüketici, esnek olmayan ve yerine getirilmesi kolay
olmayan düzenlemelerdir. Sonuçta ortaya çıkan maliyet ve gecikmeler, küçük
şirketlerin EDI uygulamalarına yatırım yapmasına engel teşkil etmekte ve sadece
büyük şirketler tarafından kullanılan bir hizmet olarak kalmasına yol açmaktadır.
Kısmi Çözümler Sunması: EDI uygulamaları, işlemlerin sadece bir kısmını
otomatik hâle getirmektedir. Örneğin, bir ürünün siparişi ile buna ilişkin
muhasebe, ödeme, fon transferinin eş zamanlı olması gerekirken EDI’de bazen
günlerle ifade edilen gecikmeler yaşanabilmektedir. İdeal olarak düşünüldüğünde,
bir elektronik ticaret uygulaması, sipariş, dağıtım ve ödeme işlemleri arasındaki
boşlukları azaltmalı ve kayıt ve muhasebe sistemlerinin eş zamanlı olarak
yürütülmesine olanak vermelidir.
Kapalı Dünya: EDI uygulamaları kapsam olarak çok sınırlıdır. Web
uygulamaları, EDI mimarisinin kapalı dünyasını yıkmıştır.
Önceki yıllarda, bir EDI ortamı oluşturabilmek için her iki tarafın da
bilgisayar ve ağ ekipmanlarına ciddi yatırımlar yapması gerekiyordu. Özellikle
büyük perakendeciler tüm tedarikçilerinin EDI uyumlu olmalarını şart
koştuklarında bu, küçük tedarikçileri ciddi bir seçime zorluyordu. Bu durumda
küçük firmalar ya gerekli yatırımları yapmak ya da büyük bir müşteriyi kaybetmek
gibi zor bir tercihle karşı karşıya kalmaktaydı.
Bu sistemde ayrıca bilgilerin kalitesi, depolamanın yapıldığı ana
bilgisayardaki verilerin ne sıklıkla güncellendiğine bağlıydı. Internet’in gelişmesi ve
yaygınlaşması ile birlikte EDI platformundaki şirketler çok düşük bağlantı
maliyetleri ödemeye başladılar. Buna düşük PC fiyatları ve basit yazılımlar da
eklendiğinde geriye tüm bunları birleştirip veri aktarımını sağlamak kaldı ve EDI
artık çok pahalı bir yatırım olmaktan çıktı. Buna ek olarak Web üzerinde verilerin
paylaşım standardı olan XML, EDI standartlarını belirlemek için bir metot olarak

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

kullanılmaya başlandı ve bu şekilde EDI teknolojisi, endüstri için daha anlaşılabilir

bir hâl aldı. Ayrıca internet sayesinde EDI ortamındaki tüm veriler anında
güncellenmekte ve kalitesini korumaktadır (www.workcube.com).

İNTERNET
İnternet’in Tanımı
İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında
yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Aynı zamanda, insanların her
geçen gün gittikçe artan “üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca
İnternet, birçok ulaşma” istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla
bilgisayar sisteminin insanlar, değişik alanlardaki bilgilere kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde
birbirine bağlı olduğu, erişebilmektedir.
dünya çapında yaygın İnternet, bilgisayar ve iletişimde daha önce hiç olmayan şekilde devrim
olan ve sürekli büyüyen niteliğinde değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Telgraf, telefon, radyo ve
bir iletişim ağıdır. bilgisayarın icadı bu önüne geçilemeyen gelişmenin basamakları olmuştur.
İnternet dünya çapında bir yayın, bilgi paylaşım mekanizması ve coğrafik konumu
ne olursa olsun bireyler ve bilgisayarları arasında bir etkileşim ve iş birliği aracıdır.
Internet bilişim altyapısının araştırılması ve geliştirilmesine yapılan doğru yatırımın
ve inancın en başarılı örneklerinden biridir.
Hükûmetler, endüstri kuruluşları ve akademik çevreler başlangıçtan beri bu yeni
heyecan verici teknolojinin gelişiminde en büyük katkıyı sağlayan taraflardır.
Başlangıçta ulusal bir bilgi altyapısı olarak düşünülen Internet, bugün küresel bir
bilgi altyapısı hâline gelmiştir. İnternet’in tarihçesi oldukça karmaşıktır ve
teknolojik, örgütsel ve toplumsal birçok yönü vardır. Dolayısıyla etkisi bilgisayarlı
iletişimin teknik yönleriyle sınırlı kalmamakta, elektronik ticaret, bilgi edinimi ve
toplumsal işlemleri yerine getirmek için her geçen gün artan şekilde çevrimiçi
araçların kullanımına yönelen toplumu da büyük ölçüde etkilemektedir.

İnternet’in Tarihsel Gelişimi

Ağ üzerinden yapılabilecek olan sosyal etkileşimlerle ilgili olarak ilk tanım
MIT (Massachusetts Institute of Technology)’den Joseph Carl Robnett Licklider
tarafından Ağustos 1962’de “Galaktik Ağ-Galaktik Network” kavramını tartıştığı
“Online Man Computer Communication” konulu makalesinde yapılmıştır.
Licklider, herkesin herhangi bir yerden veri ve programlara hızlı bir şekilde
erişebileceği küresel olarak birbirine bağlı bir bilgisayar topluluğu tasavvur etmişti.
Licklider’in tartıştığı kavram günümüzün internetine çok büyük ölçüde benziyordu.
MIT’den Leonard Kleinrock, 1964’de bilgisayar ağlarına giden yolda önemli
bir adım olan paket kullanımının teorik olarak mümkün olduğunu iddia etti. Diğer
önemli gelişme bilgisayarların birbiriyle konuşmasını sağlamaktı. Bunu
başarabilmek için, 1965 yılında, Thomas Merrill ve Lawrence G. Roberts TX-2 diye
adlandırılan bilgisayarlarla o zamana kadar yapılmış ilk geniş alan bilgisayar ağını
gerçekleştirerek düşük hızlı bir dial-up bağlantıyla birbirine bağladı. Bu deneyimin

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

sonucu, birbirinden uzakta olan bilgisayarların istenen bilgiye erişmek ve

programları işletmek üzere birlikte çalışabileceğine olan inancın gerçeğe
dönüşmesiydi.
1966 yılı sonlarında L. Roberts bilgisayar ağı kavramını geliştirmek için
DARPA’da çalışmaya başladı ve 1967’de ARPANET olarak adlandırılan ilk bilgisayar
ağı planlarını açıkladı.
UCSB ve Utah ARPANET üzerindeki ilk düğüm (node) olarak UCLA’daki ağ ölçüm merkezi
Üniversitesi’nde iki seçildi. İkinci düğüm Stanford Araştırma Enstitüsü (SRI) tarafından sağlandı. Bir ay
düğüm eklenmesiyle sonra, ilk bilgisayardan bilgisayara mesaj gönderildi. UCSB (University of California
1969 yılı sonu itibariyle at Santa Barbara) ve Utah Üniversitesi’nde iki düğüm daha eklenmesiyle 1969 yılı
ARPANET bünyesinde sonu itibariyle ARPANET bünyesinde dört adet bilgisayar birbirine bağlanmış oldu.
dört adet bilgisayar Böylece Internet’in ilk tomurcuğu filizlenmeye başladı.
birbirine bağlanmış
İlerleyen yıllarda çok sayıda bilgisayar ARPANET’e hızlı bir şekilde eklenmeye
oldu. Böylece
devam ederken, host-to-host* protokolü ve diğer ağ yazılımları üzerinde
Internet’in ilk
çalışmalar yapılmıştır. Aralık 1970’de NWG (Network Working Group-Ağ Çalışma
tomurcuğu filizlenmeye
Grubu), Steve Crocker liderliğinde NCP (Network Control Protocol-Ağ Kontrol
başladı.
Protokolü) adı verilen ilk ARPANET host-to-host protokolünü tamamladı.
1971-1972 yıllarında NCP’yi kullanan ARPANET siteleri tamamlandıkça ağ
kullanıcıları da uygulamalar geliştirmeye başlamıştır.
Ekim 1972’de, ICCC’de (International Computer Communication
Conference-Uluslararası Bilgisayar İletişim Konferansı) Kahn tarafından
ARPANET’in çok başarılı bir sunumu yapılmıştır. Sunum, bu yeni ağ teknolojisinin
ilk genel tanıtımı niteliğindeydi. Yine 1972’de ilk uygulama olan “elektronik posta"
hizmeti de tanıtıldı. 1972 Mart ayında, ARPANET geliştiricileri arasında kolay bir
koordinasyon sağlanabilmesi amacıyla e-posta gönderme ve alma programları
geliştirildi. Daha sonra, mesajların listelenmesi, okunması, dosyalanması,
başkalarına yönlendirilmesi ve cevaplandırılması gibi özellikleri içeren ilk e-posta
hizmet programı geliştirildi. O zamandan beri e-posta en yaygın ağ
uygulamalarının başında gelmiştir. Bu olay, insanlar arasındaki bugün gördüğümüz
her türlü iletişim trafiğinin yönetildiği WWW gibi pek çok farklı uygulamanın da
habercisi olmuştur.

*
Host, ağ üzerinde protokol kümesini çalıştıran bilgisayarlara hizmet veren herhangi bir bilgisayar ya
da diğer aygıtlara verilen isimdir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

ARPANET zaman içerisinde büyüyerek internete dönüştü. İnternet, pek çok

değişik tasarıma sahip birbirinden bağımsız ağların olabileceği fikrine dayanır.
ARPANET ile başlayan süreç daha sonra paket uydu ağları, yer tabanlı paket radyo
ağları ve diğer ağlar ile devam etmiştir. Bugünkü Internet, açık mimarili ağ adı
verilen teknik bir fikre dayanır. Bu yaklaşıma göre herhangi bir ağ teknolojisinin
seçimi, özel bir ağ mimarisi ile sınırlanmamalı, sağlayıcılar tarafından serbestçe
seçilebilmeli ve diğer teknolojilerle birlikte çalışabilir bir duruma getirilmelidir.
Açık mimarili ağ kavramı ilk olarak 1972’de DARPA’da göreve başladıktan
kısa bir süre sonra Robert Elliot Kahn tarafından ortaya atılmıştır. Bu çalışma paket
Açık mimarili ağ radyo programının bir parçasıydı, fakat sonradan ayrı bir program hâline getirildi.
kavramı ilk olarak O zaman bu programa “Internetting” adı verilmiştir. Paket radyo sistemini
1972’de DARPA’da çalıştırmanın anahtarı, tıkanıklık ve parazitlenme durumunda etkin bir iletişim
göreve başladıktan kısa sağlayabilecek güvenilir bir end-to-end protokoldü. NCP’nin end-to-end
bir süre sonra Kahn güvenilirliği sağlamadığı görüldü. Bazı paketler kaybolduğunda protokol ya da
tarafından ortaya uygulamalar hata mesajı vermelidir. Bu modelde ise NCP’nin böyle bir özelliği
atılmıştır. yoktur. Mevcut tek ağ ARPANET olduğundan ve hata ihtimali de az olduğundan
buna ihtiyaç duyulmamıştır.
Bundan dolayı Kahn, açık mimarili ağları destekleyecek şekilde yeni bir
protokol geliştirmeye karar verdi. Bu protokol sonraları TCP/IP (Transmission
Control Protocol/Internet Protocol-İletim Kontrol Protokolü/İnternet Protokolü)
olarak adlandırıldı. NCP daha çok bir aygıt sürücüsü programı gibi iken bu protokol
bir haberleşme protokolü gibidir.
Kahn, BBN’de iken iletişime yönelik bir işletim sisteminin ilkeleri üzerinde
çalışmaya başlamıştı. 1973 İlkbaharında Stanford Üniversitesi’nden Vint Cerf’e
detaylı bir protokol tasarımı konusunda birlikte çalışma isteğini iletti. Kahn’ın
iletişimin mimarisi, Cerf’in de NCP konusundaki deneyimi bir araya gelince TCP/IP
diye adlandırılan protokollerin detayları şekillenmeye başladı.
Cerf/Kahn ortak çalışması, internet üzerinde TCP denilen bir tek protokol
tanımlamıştır. Bu model, dosya transferi ve uzaktan sisteme giriş uygulamalarında
sorunsuz çalışmış, ancak bir kısım yeni başlayan ileri ağ uygulamalarında, kayıp
paketler olması durumunda bunun TCP ile düzeltilemeyeceğini ortaya çıkarmıştır.
Bu durum, orijinal TCP’nin iki ayrı protokol şeklinde yeniden düzenlenmesi
sonucunu doğurmuştur. Basit IP, yalnızca her bir paketin adreslenmesi ve
yönlendirilmesi, TCP ise akış kontrolü ve kayıp paketlerin kurtarılması ile
görevlendirilmiştir.
ARPANET ve internetin temel amacı kaynak paylaşımıydı. Dosya transferi ve
sistemlere uzaktan bağlantı yaygın uygulamalar olmasına rağmen, e-posta belki de
bu dönemdeki yeniliklerin en etkilisiydi. E-posta insanların birbirleriyle iletişim
kurma tarzında önemli değişiklikler yaptı. İnternetin ilk dönemlerinde paket
tabanlı sesli iletişim ve değişik dosya ve disk paylaşım modelleri gibi başka
uygulamalar da vardı. Kurtçuk (worm) denilen ilk zararlı programların sistemleri
etkilemesi de bu dönemde olmuştur.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

DARPA, Stanford’dan Vint Cerf, BBN’den Ray Tomlinson ve UCL’den Peter

Kirstein’e TCP/IP için üçlü bir çalışma yaptırmıştır. Cerf liderliğindeki Stanford ekibi
ayrıntıları belirlemiş ve yaklaşık bir yıl içerisinde üç ayrı bağımsız TCP uygulamasını
geliştirmiştir. Bu olay, Internet kavram ve teknolojilerinin çok uzun sürecek
geliştirme ve deney sürecinin başlangıcı olmuştur. İlk üç ağ olan ARPANET, Paket
Radyo ve Paket Uydu ağları ile başlayarak, her türlü ağ ve geniş tabanlı araştırma
ve geliştirme çevrelerinin iş birliğiyle deneysel ortam büyümeye devam etmiştir.
1980’li yılların başında LAN, PC ve iş istasyonlarının yaygınlaşması internetin
de büyümesine yol açtı. 1973 yılında Xerox PARC’tan Bob Metcalfe tarafından
Ağlar büyüdükçe ve geliştirilen ethernet teknolojisi, bugün internette en çok kullanılan ağ
bilgisayar sayısı arttıkça teknolojisidir. İlk ARPANET modeli olan zaman paylaşımlı büyük bilgisayarlardan
sayısal adresleri akılda oluşan az sayıdaki ağdan daha çok sayıdaki ağa geçiş, çok sayıda yeni kavramların
tutmak zorlaştığından ortaya çıkması ve teknolojide değişikliklere gidilmesi sonucunu doğurmuştur. Bu
Alan Adı Sistemi nedenle ilk olarak A, B, C diye üç değişik ağ sınıfı tanımlanmıştır A sınıfı ağlar,
(Domain Name System- ulusal boyuttaki büyük ağlardır. Bu sınıf çok sayıda bilgisayardan oluşan az sayıda
DNS) uygulamaya ağ olarak ta tanımlanabilir. B sınıfı ağlar bölgesel, C sınıfı ağlar ise yerel alan
konulmuştur. ağlarını ya da diğer bir deyişle az sayıda bilgisayardan oluşan çok sayıda ağı temsil
eder.
Ağlar büyüdükçe ve bilgisayar sayısı arttıkça sayısal adresleri akılda tutmak
zorlaştığından kullanıcıların ağı kullanımını kolaylaştırmak için bilgisayarlara isimler
verilmiştir. Başlangıçta sınırlı sayıda host bulunduğundan tüm hostların ve ilgili
isim ve adreslerin tek bir tabloda tutulması mümkündü. Zamanla bağımsız
yönetilen ağların (LAN vb.) sayısındaki artış nedeniyle Paul Mockapetris tarafından
keşfedilen Alan Adı Sistemi (Domain Name System-DNS) uygulamaya
konulmuştur.
Internet’in hacim olarak büyümesi başlangıçta kullanılan yönlendiricilerde*
(router) de sorunlar çıkmasına neden olmuştur. İlk olarak tasarlanan
yönlendiriciler, internette kullanılan tüm yönlendiriciler tarafından aynı şekilde
gerçekleştirilen dağıtılmış bir algoritma ile yönlendirme işlemini
gerçekleştiriyorlardı. Ancak internetteki ağ sayısı arttıkça bu algoritma yetersiz
kalmaya başladı. Bunun üzerine her bir internet bölgesinde kullanılan İç Geçit
Protokolü (Interior Gateway Protocol- IGP) ve bölgeleri birbirine bağlamak için
kullanılan Dış Geçit Protokolü (Exterior Gateway Protocol-EGP) ile hiyerarşik bir
yönlendirme algoritması geliştirildi. Böylece hız, konfigürasyon ve ölçek açısından
farklı gereksinimlerin karşılanabilmesine olanak verildi. Yönlendiricilerin kapasitesi
üzerindeki sınırlama yalnızca algoritmalardan değil adresleme tablolarının

*
Yönlendiriciler, büyük ve değişik protokollere sahip bilgisayar ağlarını birleştirirler. Yönlendiriciler
bir ağ üzerindeki tüm bilgisayarların adreslerini bilir ve buna göre kendilerine gelen paketi en uygun
şekilde hedefe yollar. Yönlendiriciler genellikle dinamik yönlendirmeyi kullanır. Bunun anlamı
kendisine gelen bir paketin tüm ağ taranarak en güvenli ve hızlı yolun denenmesidir. Verinin içeriğini
inceler ve iletilmesi gerekmiyorsa iletmez. Eğer herhangi bir sorun çıkarsa, alternatif bir yol arayarak
mutlaka paketi hedefine ulaştırmaya çalışırlar. Yönlendiriciler ağa bağlı özel bir araç veya ağa bağlı
bir bilgisayar olabilirler.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12

 Elektronik Ticaretin Araçları -I

hacminden de kaynaklanmaktaydı. Bu nedenle yönlendirici tablolarının hacmini

kontrol etmek üzere de yeni yaklaşımlar geliştirilmiştir.
ARPANET 1983’e kadar birçok savunma ar-ge ve operasyonel faaliyetlerinde
kullanıldı. ARPANET’in NCP’den TCP/IP’ye geçişiyle operasyonel gereksinimler için
kullanılmak üzere MILNET, araştırma gereksinimleri için de ARPANET olmak üzere
ikiye ayrılmıştır. 1990 yılında ise ARPANET tamamen ortadan kaldırılmıştır.
1985 yılı itibarıyla internet artık değişik kesimlerdeki çok sayıda araştırıcı ve
geliştirici tarafından kullanılan sağlam bir teknoloji hâline gelmiş günlük işlemlerin
1991 yılında Tim- vazgeçilmez araçlarından biri olmaya başlamıştır. Aynı yıl içerisinde Amerikan
Berners Lee, World Ulusal Bilim Kurumu (Naional Science Foundation-NSF) NSFNET’i geliştirdi. Bu
Wide Web’i (WWW) bilgisayar ağı eğitim kurumlarına ait olan bilgisayar ağlarını ARPANET protokolleri
icat etti. Bu sistem üzerinde çalışmak kaydıyla birbirine bağlayarak ulusal bir ağ omurgası (backbone)
hipermetin denilen oluşturmaktaydı. Daha sonra BITNET ve USENET gibi yeni ağlar ortaya çıktı.
görsel bir temele İnternetin deneysel kullanımının tamamlanması ve geniş kitleler tarafından
dayanıyor ve kullanılmaya başlanmasıyla birlikte, diğer ağlar ve ağ teknolojileri peş peşe hızla
araştırmaların ve gelişmeye başladı.
bilgilerin paylaşılmasını 1991 yılında Tim Berners-Lee, HTML olarak isimlendirilen işaretleme dilini
kolaylaştırması geliştirerek World Wide Web’i icat etti. Bu sistem hipermetin (hypertext) denilen
amaçlanıyordu. görsel bir temele dayanıyor ve araştırmaların ve bilgilerin paylaşılmasını
kolaylaştırması amaçlanıyordu. WWW’nin ortaya çıkması aynı zamanda ticari
çevreleri de motive etti. Bu tarihten sonra internet kullanıcı sayısı ve fiziksel yapısı
katlanarak büyüdü. Ticari kurumlar, üniversiteler, kamu kurumları ve diğer
organizasyonlar bu gelişime ayak uydurmakta gecikmediler. Kurumlar kendi
adlarına Internet siteleri kurmaya başladılar.
1992 yılında Internet üzerinden ilk ses ve görüntü transferi gerçekleştirildi.
1994 yılında Internet üzerinde ilk siber banka uygulaması başlatıldı. Aynı yıl
alışveriş merkezleri internet üzerinden tanıtımlara başladılar. Pizza Hut internet
üzerinden sipariş almaya başladı. İlk siber radyo istasyonu olan RT-FM Las
Vegas’tan yayın yapmaya başladı. Yine bu yıl içerisinde elektronik ticaret kavramı
ortaya çıktı.
1995 yılında Microsoft Internet Explorer tarayıcısının ilk sürümünü ve
Windows 95’i piyasaya çıkardı. Aynı yıl içerisinde alan adı isimleri bedava olmaktan
çıktı.
1996 yılı Microsoft ve Netscape firmaları arasındaki tarayıcı savaşının
başladığı yıl oldu. Aynı yıl içerisinde ilk Internet telefon teknolojisi kullanılmaya
başlandı.
İzleyen yıllarda sürekli olarak yeni ve önemli gelişmeler yaşandı ve bu
gelişmeler hâlen baş döndürücü bir hızla devam etmektedir. Öyle ki, İnternetin
dünya üzerinde herhangi bir yerden her an kullanılabilmesi, gerek tüketicilerin
gerekse işletmelerin ticari amaçla internet ortamına gelmesine neden olmuştur.
İnternetin son 10 yıllık dönemdeki adaptasyonu o kadar hızlı olmuştur ki fiziki
ortamda yer alan hemen her şey internet ortamına taşınmıştır. İnsanlar için

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13

Elektronik Ticaretin Araçları -I

tanışma, sohbet etme, alışveriş yapma, müzik dinleme, film seyretme veya satın
alma, bilgi arama vb. çok çeşitli amaçlar için dünyanın her yerinde birçok ülkede
çok sayıda işletme ve tüketici internet ortamında yerini almıştır.
Bütün bu hızlı gelişimine rağmen, internet ile ilgili gelişmelerin sonuna
gelindiğinin söylenmesi mümkün değildir. İnternetin verimli bir pazar ortamı
olabilmesi için önünde daha birçok engeller mevcuttur. Bağlantı hızlarının
artırılması, internete yönelik güvenin oluşturulması, işletme ve tüketicilerin
internet ortamına adaptasyonları gibi birçok alanda çalışmalar hızla devam
etmektedir.

• İnternet'in tarihsel gelişimiyle e-ticaretin tarihsel gelişimi

Bireysel Etkinlik

arasında ne türlü benzerlikler olabileceğini tartışınız.

•2019 yılında internetin geldiği son durum:

•ABD merkezli bir bulut yazılım şirketi olan Domo internette 1
dakikada neler olduğunu paylaştı.
Örnek

•4.497.420 Google araması yapılıyor.

•390.030 uygulama akıllı cihazlara yükleniyor.
•Netflix'te 694.444 saatlik video tüketiliyor.
•511.200 tweet atılıyor.
•4.500.000 YouTube videosu izleniyor.
•188.000.000 email gönderiliyor.
•Instagram'da 55.140 fotoğraf paylaşılıyor.
• 231.840 Skype görüşmesi gerçekleşiyor.
•9.772 Uber aracı çağırılıyor.
•18.100.000 mesaj gönderiliyor.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14

Elektronik Ticaretin Araçları -I

• Elektronik ticaretin gerçekleşmesi birçok teknolojik gelişme ile mümkün

olmuştur. Bu teknolojik icatların temel amacı aslında iletişim ve
haberleşmedir. Ancak bu amaç uzaktaki kişiye erişmekle kalmamış
uzaktaki verilere ve hatta uzaktaki mal ve hizmetlere erişim imkânı da
Özet
sağlamıştır. Elektronik ticarete de altyapı oluşturan bu iletişim araçları
telefon, faks, televizyon, EDI, intranet, extranet ve internettir.
• Telefon ve fax, elektronik ticaret araçları içerisinde ilk akla gelenidir ve çok
yaygın bir şekilde kullanılması nedeniyle önemli bir araç konumundadır.
Çünkü elektronik ticaret hangi araçlarla gerçekleştirilirse gerçekleştirilsin
telefon yine de birçok sorunu aşmada ilk başvurulan araçtır.
• Elektronik veri değişimi (Electronic Data Interchange-EDI), ticaret yapan
kurumlar arasında iş bilgilerinin ve dokümanlarının tüm taraflar tarafından
kullanılabilecek şekilde elektronik iletişim araçlarıyla iletilmesini sağlayan
bir araçtır.
•Elektronik veri değişimi (Electronic Data Interchange-EDI), ticaret yapan
kurumlar arasında iş bilgilerinin ve dokümanlarının tüm taraflar tarafından
kullanılabilecek şekilde elektronik iletişim araçlarıyla iletilmesini sağlayan
bir araçtır. Sağladığı ekonomik avantajları nedeniyle özellikle firma-firma
türünde elektronik ticarette kabul görmüştür.
•EDI uygulamaları tüketicilerin satıcılarla kolaylıkla iletişimine ve iş
yapmasına olanak vermez ve genellikle pek çok yapısal protokol, önceden
belirlenmiş düzenlemeler ve kendine has iki yönlü bilgi değişimleri
gerektirir.
•Tek taraflı televizyon yayınları ile reklam, tanıtım, tele alışveriş (televizyon
ve telefon) ve bilgilendirme gibi elektronik ticaret faaliyetleri
yapılabilmektedir. İnteraktif (İki yönlü) dijital yayınlar ise finansal işlemler
dâhil tüm elektronik ticaret işlemlerinde kullanılabilir.
•Kablo TV, başlangıçta analog televizyon yayınların kesintisiz ve kaliteli bir
şekilde izleyicilere ulaştırılması amacıyla geliştirilmesine rağmen, daha
sonra gelişen fiber kablolar ve geniş bant kapasitesi sayesinde hızlı internet
bağlantısı gerçekleştirilmesinin önemli araçlarından biri hâline gelmiştir.
•E-ticaret araçlarından biri olarak da düşünebileceğimiz Smart TV sistemi,
farklı bir televizyon teknolojisi değil, sahip olduğu işletim sistemi sayesinde
ekstra özelliklerin kullanılabilmesine olanak sağlayan bir görüntüleme
sistemi olarak teknoloji dünyasındaki yerini almıştır.
• İnternet, birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya
çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Aynı zamanda,
insanların her geçen gün gittikçe artan “üretilen bilgiyi saklama/paylaşma
ve ona kolayca ulaşma” istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir.
Bu teknoloji yardımıyla insanlar, değişik alanlardaki bilgilere kolay, ucuz,
hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir.
•İnternetin dünya üzerinde herhangi bir yerden her an kullanılabilmesi
gerek tüketicilerin gerekse işletmelerin ticari amaçla internet ortamına
gelmesine neden olmuştur. Bugün neredeyse fiziki ortamda yer alan
hemen her şey internet ortamına taşınmıştır.
•Bütün bu hızlı gelişimine rağmen, internet ile ilgili gelişmelerin sonuna
gelindiğinin söylenmesi mümkün değildir. İnternetin verimli bir pazar
ortamı olabilmesi için önünde daha birçok engeller mevcuttur.Bağlantı
hızlarının artırılması, internete yönelik güvenin oluşturulması, işletme ve
tüketicilerin internet ortamına adaptasyonları gibi birçok alanda çalışmalar
hızla devam etmektedir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15

Elektronik Ticaretin Araçları -I

DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi tek taraflı televizyon yayınları ile yapılabilen
elektronik ticaret faaliyetleri arasında yer almaz?
a) Reklam
b) Fatura ödeme
c) Tanıtım
d) Tele alış veriş
e) Bilgilendirme

2. Aşağıdakilerden hangisi Kablo TV’nin özellikleri arasında sayılmaz?

a) Frekans kirlenmesinden etkilenmemesi
b) Yüksek kalitede ses ve görüntü iletimi sunması
c) Ücretsiz kullanılabilmesi
d) Hareket ve sesli denetim sunması
e) Etkileşimli (interaktif) hizmetler sunması

3. Aşağıdakilerden hangisi dijital yayın uygulamalarının özelliklerinden biri

değildir?
a) Çevrimiçi oyunlar oynama imkânı sunması
b) Bankacılık hizmetlerine imkân sağlaması
c) Film seçip izleme imkânı sunması
d) Evden alışveriş imkânı sunması
e) Sadece tek yönlü iletişime imkân vermesi

4. Farklı bir televizyon teknolojisi olmayıp sahip olduğu işletim sistemi

sayesinde ekstra özelliklerin kullanılabilmesine olanak sağlayan
görüntüleme sistemine ne ad verilir?
a) Analog TV
b) Dijital TV
c) Sayısal TV
d) Smart TV
e) İnteraktif TV

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16

Elektronik Ticaretin Araçları -I

“………………, ticaret yapan kurumlar arasında iş bilgilerinin ve

dokümanlarının tüm taraflar tarafından kullanılabilecek şekilde elektronik
iletişim araçlarıyla iletilmesini sağlayan bir araçtır.”
5. Cümlede boş bırakılan yere gelecek en uygun ifade aşağıdakilerden
hangisidir?
a) Extranet
b) Televizyon
c) Sayısal (digital) televizyon
d) Smart TV
e) Elektronik veri değişimi

6. Aşağıdakilerden hangisi EDI’nin faydaları arasında değildir?

a) Hızlı ve doğru veri akışı
b) Daha etkin denetim yöntemlerinin geliştirilmesi
c) Üretkenliğin ve karlılığın artması
d) Bilgi yoğunluğu
e) İş ilişkilerinin geliştirilmesi

7. Aşağıdakilerden hangisi EDI’nin dezavantajlarından biri değildir?

a) Yüksek maliyet
b) Sınırlı erişim
c) Yaygın kullanım
d) Kısmi çözümler sunması
e) Kapalı dünya

8. İnternet’in temelini oluşturan ilk bilgisayar ağı aşağıdakilerden hangisidir?

a) BBN
b) NSFNET
c) DARPA
d) ARPANET
e) NWG

“……………………………………….., büyük ve değişik protokollere sahip bilgisayar

ağlarını birleştirir, ağ üzerindeki tüm bilgisayarların adreslerini bilir ve
buna göre kendilerine gelen paketi en uygun şekilde hedefe yollar.
9. Cümlede boş bırakılan yere getirilebilecek en iyi ifade hangisidir?
a) Alan Adı
b) İç Geçit
c) Dış Geçit
d) Host
e) Yönlendirici

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17

Elektronik Ticaretin Araçları -I

10. İlk İnternet telefon teknolojisinin kullanılmaya başlandığı yıl hangisidir?

a) 1996
b) 1997
c) 1998
d) 1999
e) 2000

Cevap Anahtarı
1.b, 2.c, 3.e, 4.d, 5.e, 6.d, 7.c, 8.d, 9.e, 10.a

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18

Elektronik Ticaretin Araçları -I

YARARLANILAN KAYNAKLAR
Ersoy, Z. (1999), Elektronik Ticaret ve Ticaret Noktaları, İGEME, Ankara.
ETKK, Elektronik Ticaret Çalışma Grubu Raporu, http://www.etkk.org.tr.
Hill, N.C. ve Ferguson, D.M. “Electronic Data Interchange: A Definition and
Perspective”, EDI Forum: The Journal of Electronic Data Interchange, Vol. 1,
Issue 1, 1989.
http://www.tk.gov.tr/kutuphane_ve_veribankasi/pazar_verileri/ucaylik13_3.pdf).
http://www.chip.com.tr/haber/smart-tv-nedir-smart-tv-size-gerekli-
mi_38053.html S.E.T. 11.11.2013
http://www.ayangumrukleme.com.tr/icerik/edi-electronic-data-interchange/
S.E.T. 12.11.2013
http://www.workcube.com/edi-elektronik-bilgi-alisverisi-nedir. S.E.T. 21.11.2013
http://www.turksatkablo.com.tr/S.E.T. 12.11.2013.
Kalakota, R. Ve Whinston, A.B. (1997), Electronic Commerce: A Manager’s Guide,
Addison Wesley, Upper Saddle River, New Jersey.
Roberts, L. & Merrill, T. (1966), “Toward a Cooperative Network of Time-Shared
Computers,” Fall AFIPS Conference, October 1966.
Türkal, Ç., (2002), Finans Sektöründe Internet Kanalıyla Pazarlama Olanakları,
Yayınlanmamış Y.Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü, İzmir.

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19