MALİYET ANALİZİ

Dr. Emin KURTCEBE

Denizli SMMM Odası Genel İdare Müdürü
 Maliyet Sistemleri

Planlama ve
Birim Maliyet
Kontrol
Belirleme.
Fonksiyonu.

Maliyet sistemleri yöneticilerin işletmenin başarısı

için alacakları kararları denetler.

Faaliyetlerin Müşterilere
verimliliğini ürün ve hizmet
tespit etmek. sağlamak.
Maliyet Nedir?
Bir malı veya hizmeti yapmak ve satmak için,
doğrudan veya dolaylı olarak yapılan masrafların
tümüdür.

Maliyet Analizi
Maliyet analizi; bir malın veya hizmetin maliyetinin
belirlenmesini, incelenmesini sağlayan bir analiz, bir
hesaplama işlemidir.
Maliyet Analizinin Firmalara Sağladığı Faydalar

• Şirketin rekabet gücünü artırarak, her alanda (piyasada, satış

rakamlarında vb.) büyümesini sağlar,
• Üretilen ürünün satış fiyatını belirlemekte başvurulacak en
büyük yol göstericidir,
• Şirketin kârının ortaya çıkarılmasını sağlar,
• Katma değer yaratan ürünleri belirleme ve seçmede yardımcı
olarak şirketi hangi ürünlerin daha fazla üretileceğini belirler.
MALİYET MUHASEBESİ’NİN AMAÇLARI
• Üretilen mal ve hizmetlerin birim maliyetlerini ölçmek,
• Stokların değerlerini hesaplamak,
• Geleceğe yönelik planların yapılmasına yardımcı olmak,
• Giderlerin kontrolünü ve kalite standardını korumak koşulu ile
imkanlar dahilinde maliyetlerin düşürülmesini sağlayacak
yöntemleri geliştirmek,
• Seçenekler arasında karar vermek durumunda olan yöneticilere
maliyetle ilgili düzenli etkili ve güvenilir bilgiler vermek.
GERÇEK MALİYETİ BİLMEK NEDEN ÖNEMLİ?

- KÂRLI ÜRÜNLERİ AYIRT ETMEK İÇİN

- BAŞABAŞ NOKTASINI BELİRLEMEK İÇİN
- FARKLI SEÇENEKLERİ KIYASLAMAK İÇİN
- MALİYET AZALTMA FIRSATLARINI GÖRMEK İÇİN
- GERÇEKÇİ BİR PLAN YAPABİLMEK İÇİN
- STRATEJİK KARAR SÜRECİNİ GELİŞTİRMEK İÇİN
MALİYET YAPISININ UNSURLARI
Faaliyet hacmi ile ilişkisine göre maliyetler; değişken, sabit, ve karma maliyetler olarak üç
başlık altında ele alınmaktadır.

a. Sabit Maliyetler
Faaliyet hacmi ne kadar artarsa artsın faaliyet hacmine bağlı olmayan ve sürekli toplam
olarak sabit kalan maliyetlerdir. Sabit maliyetlere örnek olarak bina, makine, taşıt,
personel, amortisman maliyetleri verilebilir. Belli bir faaliyet hacmi aralığında toplam
sabit maliyetler değişmeyecektir. Ancak birim başına sabit maliyetler faaliyet hacmindeki
değişmelere bağlı olarak azalıp artacaktır.

b. Değişken maliyetler
Üretim miktarındaki değişmelerle doğrudan doğruya ilişkili olan değişken maliyetler,
üretim miktarı arttığında artar ve üretim miktarı sıfır olduğunda sıfır olurlar. Örnek olarak
ise direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik işletme malzemesi, satış elemanı
komisyonları vb. verilebilir.
Karma Maliyetler:

Karma maliyetler; bünyelerinde hem sabit hem de değişken maliyetleri içeren

maliyetlerdir. Karma maliyetler yarı değişken maliyetler olarak da adlandırılırlar. Hem
sabit hem de değişken maliyet özelliği gösteren karma maliyetlerde faaliyet hacmi sıfır
olduğunda sabit maliyete katlanılacak, faaliyet hacmi artığında karma maliyetler
toplamda artacaktır. En güzel örneği tamir bakım maliyetidir. Üretim yokken tamir
bakım departmanının maliyetleri arıza olmadığı için sabittir. Üretim başladığında ortaya
çıkacak arızalarla beraber sabit olan tamir bakım maliyeti değişken hale gelecektir.
ÜRÜN MALİYETİ ve FİYATLAMA
MALİYET UNSURLARI
Direkt İlk Madde Ve Malzeme Gideri
Direkt ilk madde ve malzeme gideri; üretilen mamulün önemli bir parçasını oluşturan
ve kolaylıkla tespit edilebilen maddelerdir. İlk madde ve malzeme giderleri teorik
olarak bir ürünün üretiminde veya bir hizmetin yerine getirilmesinde kullanılan bütün
hammadde maliyetlerini kapsar.

Direkt İşçilik Gideri

Mamul maliyetinin temel unsurlarından birisi de direkt işçilik giderleridir. Direkt işçilik
gideri, üretilen mamullerle direkt ilişki kurulabilen tüm işçilik giderlerini kapsar.

Genel Üretim Gideri

Genel üretim gideri, direkt ilk madde ve malzeme gideri ile direkt işçilik gideri dışındaki
bütün üretim giderlerini kapsamaktadır.
Genel üretim gideri içerisinde birbirinden farklı gider türleri yer alır. Bunlardan bir kısmı
değişken, bir kısmı sabit, bir kısmı da karma nitelik gösteren giderlerdir.
Genel üretim giderlerinin bir kısmı zaman içerisinde düzensiz seyir gösterebilir.
(Aydınlatma ve yakıt giderleri gibi).
Genel üretim giderlerinin bir kısmının kesin tutarları ancak yıl sonunda belli olabilir.
(Örneğin; bakım onarım maliyetleri gibi).
 Temel Maliyet Sistemleri

Safha Sipariş
Maliyeti Maliyeti

Yüksek maliyetli ve büyük hacimli ürünlerde kullanılır.

 Seri üretimden ziyade siparişe dayalıdır.
Birçok maliyet doğrudan yüklenebilir.

Sipariş Maliyeti Uygulamaları:

 Özel-sipariş matbaa, baskı işleri
 İnşaat yapımı
 Ayrıca Hizmet Sektöründe Kullanılır.
 Sipariş Maliyeti Sistemi
Genel üretim
maliyeti (GİG)
Direkt Her bir siparişe
madde önceden tahmin
edilen oranda
yüklenir.

SİPARİŞ

Direkt
işçilik
 Temel Maliyet Sistemleri
Safha Sipariş
Maliyeti Maliyeti

 Her seferinde aynı, küçük, düşük maliyetli ürünlerde

kullanılır.
 Seri üretim sürekli aynı ürün.
 Maliyet doğrudan ürüne yüklenemez.
Safha Maliyeti Uygulanır :
 Petrokimya rafinerisi
 Boya üretimi
 Kağıt fabrikaları
 Maliyet Unsurları
• İşyeri Kira Gideri,
• Telefon, İnternet, Elektrik, Doğalgaz ve Su giderleri,
• Personel Giderleri (Maaş, sigorta, vergi, yemek vb.)
• Ulaşım giderleri (Araç, yakıt, vergi, sigorta, bakım vb.)
• İşyeri sigorta, demirbaş, bakım-onarım gideri,
• Ar-Ge ve Pazarlama giderleri
• Sarf malzeme ve İkram giderleri
• Mesleki giderler (Üyelik, Eğitim, Abonelik vb.)
• Esas Faaliyete ilişkin giderler
• Sözleşmelerden doğan Damga Vergisi
• Kazanca ilişkin diğer Vergiler (Gelir, Kurumlar Vergisi vb.)
• SGK Primi
• SMMM Hizmet Gideri
• …
MALİYET DÜŞÜRME
Maliyet düşürme; “Malın veya hizmetin kalitesini bozmaksızın, işletmenin elindeki
kaynakların en rasyonel kullanımı sayesinde, işletme maliyetini oluşturan kalemlerden,
hangilerinin ne düzeye kadar azaltılabileceğinin araştırılması ve maliyeti, en uygun
yollarla, olabildiğince düşük düzeyde tutabilmektir.”

 Vergi Muafiyetleri ve Vergisel Teşvikler,

 Sigorta Prim Destekleri,
 İşgücü Destekleri,
 Diğer Devlet Destekleri
 İŞBAŞI EĞİTİM PROGRAMI

Programdan Hangi İşverenler Yararlanabilirler?

Mevcut düzenlemeler kapsamında;
- 4857 sayılı İş Kanunu veya 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanununun 4/a. maddesine tabi olarak en az iki sigortalı çalışanı bulunan,
- Kuruma kayıtlı işverenler, dernekler, vakıflar, kamu kurumu niteliğindeki meslek
kuruluşları, meslek birlikleri, sendikalar, ticaret ve sanayi odaları, noterler, kamunun
payının % 50’nin altında olduğu iktisadi teşekküller, v.b. işverenler
-işbaşı eğitim programlarından faydalanabilmektedir.

Programa Kimler Katılabilirler?

İşbaşı eğitim programına katılmak için gerekli şartlar;
-15 yaşını doldurmak,
- Kuruma kayıtlı olmak
- İşsiz olmak
Ön lisans dahil üniversite öğrencisi olanlar da programa katılabilir.
Ancak;
- işverenin birinci veya ikinci derece kan hısımı veya eşi olanlar ile,
- programın başlama tarihinden önceki 3 aylık dönemde programı düzenleyecek olan
işverenin çalışanı olan kişiler,
bu işveren ile düzenlenecek olan işbaşı eğitim programına katılamamaktadırlar.
Programa Katılacak Kişiler Nasıl Belirlenir?
Program düzenlemek isteyen işverenler programa katılacak kişileri doğrudan kendileri
seçerek program düzenleyebilirler.
Eğer işverenler tarafından program düzenlenecek kişi bulunamamışsa ve Kurumumuzdan
katılımcı talep edilmişse kendilerinin belirlemiş olduğu özel şartları taşıyan kişiler arasından
işverene yönlendirilen katılımcı adaylarından işveren istediğini seçerek program
düzenleyebilirler.

Programın Süresi Ne Kadardır?

İşbaşı Eğitim Programı en fazla 160 fiili gün olarak düzenlenebilir.
Program; günde en az 5 en fazla 8 saat olmak üzere ve haftada 6 günü aşmamak kaydıyla
haftalık 45 saati geçmeyecek şekilde planlanabilir. Yani günde en az beş saat olması
durumunda haftada bir gün bile program düzenlenmesi mümkündür.
Bunun yanı sıra İl Müdürlüğünce uygun görülmesi halinde vardiyalı olarak çalışılan
işyerlerinde normal mesai saatleri dışında da program düzenlenmesi mümkündür.
Programın İşverene Faydaları Nelerdir?
İşverenler, programa katılan işsizlere ve üniversite öğrencilerine işi öğreterek istihdam
etmek istedikleri kişiyi işbaşında görme ve mesleki deneyim ve becerilerinin gelişip
gelişmediğini gözlemleme şansına sahip olmakta ve bu sayede doğru işçiyi seçme
imkanına kavuşarak hem işçi arama maliyetlerinden kurtulmakta hem de işçi ararken
zaman kaybetmemektedir.
Diğer yandan program kapsamında işverenlerin herhangi bir maddi yükümlülüğünün
olmaması işverenlere işgücü maliyet avantajını da sağlamaktadır.

Programın Katılımcıya Faydaları Nelerdir?

İşbaşı Eğitim Programı katılımcılara eğitim aldıkları meslekte veya başka bir alanda
mesleki deneyim ve beceri kazanma şansı sunmaktadır.
Program süresine bağlı olarak katılımcılara net asgari ücret düzeyinde (1.300 TL) gelir
elde etme imkanı da verilmektedir. Halen günlük 50 TL zaruri gider ödemesi İŞKUR
tarafından yapılmaktadır.
Diğer yandan üniversite öğrencilerinin program süresince burs veya öğrenim kredileri
kesilmediğinden öğrenciler burs veya kredilerini almaya devam edebilmektedirler.
Ayrıca program süresince katılımcılar adına iş kazası ve meslek hastalığı ile genel sağlık
sigortası primleri Kurum tarafından karşılanarak katılımcıların sağlık hizmetlerinden
faydalanmaları sağlanmaktadır.
Programa Katılan Kişilerin İstihdam Edilmesi Durumunda Sağlanan Teşvikler Nelerdir?

31.12.2016 tarihine kadar başlayan işbaşı eğitim programını tamamlayan; 18 yaşından

büyük, 29 yaşından küçük olanlardan program sonrasında üç ay içinde işe alınması
durumunda işe alan işverenler imalat sanayi sektöründe faaliyet gösteriyorsa 42 ay,
diğer sektörlerde faaliyet gösteriyorsa 30 ay süre ile SGK işveren primi İşsizlik Sigortası
Fonundan karşılanmaktadır.

30 yaşından büyüklerin istihdam edilmesi durumunda ise, katılımcının cinsiyetine göre 6

aydan 30 aya kadar işveren sigorta primi İŞKUR tarafından karşılanmaktadır.

Ayrıca, Programa katılan kişilere İŞKUR’un yaptığı ödemeler dışında programın

düzenlendiği işveren tarafından yapılan ve aylık brüt asgari ücretin yarısını geçmeyen fiili
ödemelerin gelir vergisi kanunu gereğince vergi matrahından indirilmesi imkânı
getirilmektedir.