KONAKLAMA İŞLETMELERİNDE MALİYET

ANALİZİ
 Maliyet Hesaplarının Akış Şeması
7/A Grubu hesaplarının akışı aşağıdaki gibidir:
7/B Grubu hesaplarının akış şeması ise şöyledir;
 Maliyet Unsurları
Maliyet temelde üç unsurdan oluşur. Ancak ülkemizde muhasebe uygulamaları üzerinde oldukça
önemli bir etkiye sahip olan VUK’da maliyetler daha geniş kapsamlı olarak
değerlendirilmektedir. Buna göre maliyetler şu unsurlardan oluşur:

Direkt (Dolaysız) Hammadde ve Malzeme Maliyeti

Direkt (Dolaysız) İşçilik Maliyeti

Genel Üretim Maliyetleri (Endirekt Maliyetler)

VUK’a göre Maliyet Kapsam İçine Alınabilecek Unsurlar

 Direkt İlk Madde ve Malzeme Maliyetleri (Giderleri)
Tanımı: Esas üretim veya üretime yardımcı faaliyetlerde kullanılan (tüketilen, harcanan) her türlü
ilk madde ve malzemelerdir.

Direkt İlk Madde ve Malzeme: Üretilen mamullerle doğrudan bağlantısı kurulabilen ilk madde
ve malzemedir.

Endirekt İlk Madde ve Malzeme: Bir mamulle doğrudan bağlantısı kurulamayan veya
hesaplanmalarındaki teknik güçlükler sebebiyle (önemlilik kavramı gereğince) endirekt olarak
kabul edilen ilk madde ve malzemedir.

Yardımcı Malzemeler: Mamulün bünyesine girmekle birlikte ürün bünyesindeki esas ilk
maddeye oranla miktar ve değer olarak daha önemsiz olan ve direkt ilk madde ve malzeme olarak
hesaplanmaları güçlük gösteren maddelerdir/malzemelerdir. Örneğin, ayakkabı üretiminde
kullanılan tutkal, çivi, ip gibi maddelerdir.
İşletme Malzemesi: Üretilen mamulün bünyesinde yer almamakla birlikte üretimin
sürdürülebilmesi için gerekli olan malzemelerdir. Örneğin, temizlik malzemeleri, yağlama
malzemeleri vb. malzemelerdir. Yardımcı malzemeler ve işletme malzemeleri endirekt ilk madde
ve malzeme olduklarından genel üretim giderleri içinde yer alırlar.

* Bir kahvaltıda direkt ilk madde malzeme olarak; zeytin, peynir sayılabilirken endirekt ilk
madde ve malzeme olarak; kahvaltı için hazırlanan yağda yumurta için kullanılan sıvı yağ bir
yardımcı madde ve malzemedir, bunları pişirmek için kullanılan tüp ise işletme malzemesine
örnek olarak verilebilir.
 Malzeme hareketleri çeşitli aşamalardan oluşur
a. Tedarik aşaması,
b. Stoklama aşaması,
c. Üretime gönderme/Üretimde kullanma aşamasıdır.
Tüm bu aşamalarda ilk madde ve malzeme hareketleri geleneksel kontrol yöntemlerine göre;
miktar, fiyat, kalite, stoklama ve alış koşulları açısından denetlenmelidir. Ayrıca iç kontrol sistemi
açısından, bu aşamalar farklı sorumlular tarafından yürütülmelidir. Örneğin satınalma
sorumlusu/müdürü ile depo sorumlusu/müdürü, veya depo sorumlusu ile üretim müdürü aynı
kişiler olmamalıdır.

Ayrıca, bir otel işletmesinde malzeme hareketleri:

Satınalma,
Muayene ve kontrol,
Depolama,
İlgili bölümlerde kullanma,
Ödemenin yapılması gibi başlıklarda da incelenebilir.
Alış Maliyeti: Temelde iki unsurdan oluşmaktadır. Satıcı Fatura Tutarı (Alış Bedeli) + Edinme
Harcamaları

Alış Maliyeti
• Alış Bedeli: Ağırlık (veya uygun birim)
• Nakliye Gideri: Ağırlık
• Sigorta Gideri: Değer
Direkt İşçilik Maliyeleri
Tanımı: Üretimde veya üretime yardımcı faaliyetlerde kullanılan emeğin para ile ifade edilen
tutarıdır. İşçiliği ilk madde ve malzemeden ayıran özellikler;

• İşçiliklerin stoklanması söz konusu değildir.

• İşçilikler, maliyetleri etkileyen aktif bir unsurdur.
• İşçilikler değişik şartlara göre üzerine bir takım eklemeler yapılabilen giderlerdir.
• İşçilik, işletme için bir gider olmasına rağmen bunu hak edenler açısından bir gelirdir.
Dolayısıyla bu ücretlerin hesaplanması işletmeye idari ve mali bir takım mesuliyetler yükler.

Direkt işçilikler: Bir maliyet birimiyle doğrudan bağlantısını kurabildiğimiz işçiliklerdir. Bu

işçilikler işletmedeki ana üretim gider/maliyet yerlerindeki üretici işçiliklerdir.

Endirekt işçilikler: Bir maliyet birimiyle doğrudan bağlantısı kurulamayan ve genellikle

yükleme oranları ile maliyetlere aktarılabilen işçiliklerdir. Bu işçilikler ana üretim gider
yerlerinde ve yardımcı gider yerlerinde ortaya çıkar. Örneğin fazla mesai primleri, boş zamana
ait işçilikler, yıllık ikramiye ve izin ücretleri, bazı durumlarda sosyal sigortalar işveren payları,
yardımcı işçilere ait ücretler ve nezaretçi ücretleri gibi. Endirekt işçiliğe Bell Boy’u örnek
verebiliriz.
 Genel Üretim Giderleri
Direkt ilk madde ve malzeme ile direkt işçilik giderleri dışında kalan üretimle ilgili
maliyetlerin/giderlerin toplandığı bir gider gurubudur. Veya gider yerleriyle ve maliyet
birimleriyle doğrudan bağlantısı kurulamayan ve genelde gider yerine dağıtım ölçüleri yardımıyla
dağıtılabilen ve maliyet birimlerine yükleme ölçüleriyle yüklenebilen üretimle ilgili giderlerdir.
1. Endirekt ilk madde ve malzemeler,
o Yardımcı malzeme/madde,
o İşletme malzemesi,
2. Endirekt işçilik giderleri,
3. Maddi sabit kıymetlerle ilgili, amortisman, sigorta, vergi ve kira giderleri,
4. Enerji ve yakıt giderleri,
5. Aydınlatma ısıtma ve havalandırma giderleri,
6. Bakım onarım giderleri,
7. Nakliye giderleri,
8. Sosyal hizmet ve tesis giderleri ve
9. Diğer giderlerdir.
 Maliyet Yerleri ve Maliyet Dağıtımları

Maliyet Yerleri ve Maliyet Dağıtım Süreci

Maliyet yerleri, gerçekleşen maliyetleri ayrı olarak izlenen örgüt ya da hesap birimidir. Bir diğer
ifadeyle başında sorumlu yöneticisi olan, üretim ya da üretime yardımcı faaliyetlerin toplandığı
ve bu faaliyetlere ilişkin giderlerin (maliyetlerin) izlendiği organizasyon birimidir. Giderlerin
gider merkezlerine dağıtımı I. Dağıtım olarak da söylenir.

Maliyet yerleri, işlem gider merkezi ve hizmet gider merkezi olarak ikiye ayrılabilir.
İşlem Gider Merkezi (Esas Üretim Merkezi – Esas Maliyet Yeri): İşletmenin temel konusunu
oluşturan mamullerin üretiminin geliştirildiği ana üretim yerleridir.

Hizmet Gider Merkezi (Yardımcı Üretim Yeri – Yardımcı Maliyet Yeri): Yardımcı üretim
işlemlerinin veya üretime yardımcı faaliyetlerin toplandığı yardımcı birimlerdir.

Maliyetlerin Maliyet Yerlerine Dağıtımı (Birinci Dağıtım)

Giderlerin gider yerlerine dağıtımında (I. Dağıtım) genel üretim giderleri; işlem gider merkezine
ve hizmet gider merkezine paylaştırılır. Bu işlem bir dağıtım ölçüsü (dağıtım anahtarı)
aracılığıyla yapılır. Bu nedenle önce bir dağıtım ölçüsü hesap edilir.

Dağıtım Ölçüsü = Dağıtılacak genel üretim Gideri

Seçilen dağıtım ölçüsü
Gider Merkezi Genel Üretim Gideri Payı = Dağıtım Ölçüsü x Gider Merkezine Ait Dağıtım
Ölçüsü

* Örnek: Bir turizm işletmesinde A, B ve C işlem gider merkezleri X, Y ve Z hizmet gider

merkezleri bulunmaktadır.

Genel üretim giderleri ve dağıtım ölçüleri şöyledir:

Bina amortismanı : 1.200.000 TL m2‘ye göre

Bina vergisi : 600.000 TL m2‘ye göre
Aydınlatma giderleri : 450.000 TL Kw‘a göre
Isıtma giderleri : 675.000 TL m3‘e göre
Diğer genel üretim gid. : 1.000.000 TL işçi sayısına göre
TOPLAM : 3.925.000 TL
Dağıtım ölçülerinin gider merkezlerine düşen payları
İSTENEN: Birinci dağıtımı yaparak gider dağıtım tablosunu oluşturunuz.

Dağıtım Ölçülerinin Hesaplanması:

Diğer genel Üretim Giderleri
* Örnek: Bir Turizm işletmesine oda, yiyecek ve içecek, esas üretim yerleri ile mutfak (personel
için) ve ısıtma yardımcı maliyet yerleri bulunmaktadır. İşletmenin Ekim 2004 dönemine ilişkin
veriler aşağıda sunulmuştur.

İstenen: Giderlerin birinci dağıtımını yaparak, Gider dağıtım tablosunun birinci dağıtıma ilişkin
kısmını (direkt giderler) bölümünü düzenleyiniz.
Kaynakça

Ankuzem, Turizm İşletmelerinde Maliyet Analizi , Ankara

Üniversitesi , s.1-98