S.02-SERBEST:Layout 1 15.06.

2018 14:24 Seite 1

15 GÜNLÜK EDEBİYAT SANAT VE DÜŞÜN DERGİSİ

Politik
16 Haziran 2018 Cumartesi

SAYI: 242
S.02-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:35 Seite 1

Ç
in’in doğu-
sunda yer
alan Zheji-
ang eyaleti
Shengshan ada-
sında aşırı geliş-
miş bitki örtü-
süyle kaplı terk
edilmiş evler ara-
sında yürüyen bir
köylü. Vakumla
mühürlenmiş gibi
yemyeşil bir ta-
baka evlerin ta-
mamını kaplamış.

n Foto: AFP
(JOHANNES EISELE)

G
özlerin ve kırışıklıkların anlattığı: Yaşlı
gözleri ve yüzündeki binlerce kırışık-
lıkla bir Devadasi (deva: tanrı, dan:
hizmetçi), emeklilik maaşı hakkı için 23
Mayıs’ta düzenlenen bir protesto mitin-
ginde. Hindistan’da Devadasiler aileleri
tarafından genç yaşlarda tanrıya hizmet
etmek için tapınaklara gönderiliyor. Eski-
den dans ve müzik, tapınak ibadetinin
önemli bir parçası olduğu için yüksek bir
sosyal statüye sahip olan bu kadınlar, tapı-
nak ve tapınak sanatlarının patronları olan
kralların güçlerini kaybetmesiyle temel
haklardan da mahrum bırakıldı.
n Foto: AFP/RAHUL GAYAKWAD/KOLHAPUR

Herausgeber: Medya Presse-und Werbeagentur GmbH Hans-Böckler-Str. 16 63263 Neu-Isenburg Geschäftsführer: Ahmet Yücedağ Ver. Redakteur: Özgür Reçberlik politikart@yeniozgurpolitika.org
S.03-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:36 Seite 1

Toprak ve suyun buluşması:

Halkların İttifakı
3 Her ne kadar HDP’nin ve halkların cumhurbaşkanı adayı Selahattin Demirtaş fiziksel olarak bu yarışa tutsak giri-
yorsa da, Demirtaş'ın hayalleri, düşünceleri sokaklarda, alanlarda ve on binlerce insanın inancı özgürce gezdiriliyor. 

T
ürkiye Cumhuriyeti, tarihinin en tayları’nda DEP, HEP, HADEP ve diğer Kürt siyasi parti- netim, halkların yönetimi olacaktır.
önemli seçimine gidiyor. Bir yanda lerine yönelik saldırılardaki buluşmaların hepsi bu it- Nasıl ki Newroz'un ateşi 1 Mayıs'lara taşınmışsa 24 Hazi-
savaşa endeksli bir politik ve tifakın ayak izleridir. ran'ın kararlılığı, cesareti de yerel yönetimlere taşınacaktır. 
ekonomik korku yaratmak, diğer yanda Bu ittifak ve buluşmalar elbette umut edilen ve de Her ne kadar HDP’nin ve halkların cumhurbaşkanı adayı
da baskı ve işkenceleri sistematikleştir- olması gereken bir pozisyonda olmadı. Ama, başlayan Selahattin Demirtaş fiziksel olarak bu yarışa tutsak giriyorsa
mek. En son Kandil ve idamların gün- ve günümüze değin de süren bir buluşma oldu.  da, Demirtaş'ın hayalleri, düşünceleri sokaklarda, alanlarda ve
deme getirilişi, Yüksel direnişçilerine, 1995'de HADEP çatısı altında Birleşik Sosyalist Parti on binlerce insanın inancı özgürce gezdiriliyor. 
Kadıköy'de 15-16 yaşındaki çocuklara, (BSP), İktidar Partisi ile emek ve demokrasi güçlerinin Kürt siyasi hareketi ile sosyalist-devrimci güçlerin bir kısmı
Boğaziçi Üniversitesi öğrencilerine, Dicle Akın BİRDAL örgütlü ilk siyasi adımı atılmıştır. 2002 seçimlerinde bi- formel olarak ittifak içinde yer almamış olsa da ezilenlerden
Üniversitesi öğrencilerine sistematik iş- leşenler daha da çoğalmış, 2007 milletvekilli seçimle- ve emekçilerden yana kurtuluşa giden sokaklar 25 Haziran’da
kenceler bu ruh halinin sonucudur.  rinde ve 2009 yerel seçimlerde DTP adı altında tüm devrimci büyük alana çıkacak ve orada buluşacaklardır. Çünkü HDP
HDP’nin dışında tutulduğu ‘Cumhur İttifakı’ ve ‘Millet İt- ve sosyalist güçler Kürt siyasi hareketi ile birleşmişlerdir.  Seçim Bildirgesi ile insanların ve halkların hakları manifesto-
tifakı’, diğer yanda da Halkların İttifakı ile seçime gidiliyor. 2011'de HDK ve sonra da HDP ile birliğin omurgasını oluş- sunu ilan etmiştir. Aday tanıtımında sade, gösterişsiz ve zera-
Başka bir deyişle İttihat Terakki'nin günümüze taşınmış turmuşlardır.   fet içinde ama bir o kadar da kararlı insanların geçidi oldu.
ideolojik ittifakı diğer yanda da ezilen, itiraz eden emekçi HDP farklı kimlik, kültür, inanç ve cinsel eğilimlerin; işçilerin, Millet İttifakı’nın, Kürt sorunu, anadil hakkı ve benzeri
halkların ittifakı. köylülerin, çalışanların ve kadınların, gençlerin güçlü dinamiz- söylemleri kuşkusuz önemsenmeye değer, ama asıl olan
Bu, halkların Demokratik Partisi (HDP) çatısı altında bulu- mini içine taşıyan, çoğulcu demokrat bir partiye evrilmiştir. bu söylenenlerin ardında durmaktır. Bu süreç ve sonrası
şan ve barış, demokrasi, adalet, eşitlik ve özgürlük için yola HDP her türlü baskı ve yasaklar altında, eş başkanları, mil- onlar içinde bir test niteliğindedir.
çıkanların ilk buluşması letvekilleri, belediye başkanları, il ve ilçe yöneticilerinin içinde Şimdi gün sömürüye, savaşa ve tutsaklığa karşı ekmek,
değil. Türkler, Kürtler ve farklı yer aldığı, binlercesinin tutsak edildiği bir seçime gidiyor. barış ve özgürlük için mücadele günüdür. 
halklar, 90'lı yıllardan günü- HDP hiyerarşinin olmadığı ve halkların sürece doğrudan Toprak ve su buluşmuştur. Güneşe çevrilmesi ve bere-
müze değin önemli kav- katılımını sağladığı "Senle Değişir" sloganı ile her bir bireye ketli kılınması bize bağlıdır. Geçtiğimiz günlerde "68'lilerin
şaklarda yolları kesişmiş değin inen bir öz güven partisi olmuştur. adayı Selahattin Demirtaş'tır" çıkışı bugünün ve geleceğin
ve birlikte hareket et- Şimdi HDP 'nin dışındakilerin dününe güçlü ve onurlu bir işaretidir.
mişlerdir.  ve geçmişte yaptıklarına, bir de
1993-95 yılları HDP'yi var eden güçlerin geç-
arasında düzenle- mişine bakmak yeterlidir. Tek
nen Demokrasi adam yönetimine karşı,
ve Barış Kurul- HDP’de kollektif yö-
Şimdi gün sömürüye, sa-
vaşa ve tutsaklığa karşı ekmek,
barış ve özgürlük için mücadele gü-
nüdür. Toprak ve su buluşmuştur. Gü-
neşe çevrilmesi ve bereketli
kılınması bize bağlıdır. 

3
S.04-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:36 Seite 1
HEP’ten HDP’ye uzanan siyasi maraton
Lice’de cenazeleri mezarlığa götürür-
ken dağ taş asker doluydu ama buna
rağmen ilk kez bir cenaze törenine
kitlesel katılım oluyordu. Halkta öfke
ve sessizlik hakimdi. Mezarlığa yaklaş-
tıkça, kadınların cenaze törenine katı-
lımı artıyordu. Kalabalığın içinden bir
kadın zılgıt çekti ve diğer kadınların
katılımı ile yer gök zılgıt sesiyle doldu.
Zılgıt cesareti tetikledi ve sloganlarla
mezarlığa doğru yürümeye başladı.
K
ürt halkının siyasi mücadele tarihi, infaz, tutuklama
ve işkenceleri de içeren zorlu yılları kapsıyor. OHAL
dönemini yaşadığımız bugünlerde de de-
vam eden baskılara rağmen, Kürt halkı her türlü
bedeli göze alarak bu mücadeleyi cesaret ve kah-
ramanlığını kuşanarak, ödün vermeden sür-
dürdü. Bu dönem her birey gibi benim için de
büyük anıları içinde barındırıyor.
İlk siyasi partinin kuruluşuna geçmeden önce,
İHD’nin bu mücadeleki rolü ve çabalarını da vur-
gulamak gerekiyor. Bir yıllık avukattım ve İnsan Cabbar LEYGARA
Hakları Derneği’nde bir aktivist olarak çalışıyor-
dum. O dönem çatışmalar çok yoğundu. Diyarba-
kır İHD Şubesi’ndeki tüm aktivistler olarak Hatip Dicle’nin
başkanlığında hak ihlaleleri için tüm bölgeyi geziyorduk. O
süreçte en yoğun taleplerden biri de çatışmalarda yaşamını
yitiren gerilla cenazelerinin verilmesiydi. Ailelerin başvurusu
yoğundu. Mardin’in Dargeçit İlçesi’nde Mahmut Tanrıkulu
isimli gerillanın cenazesini 3 aya yakın çabaların sonunda
eşi ile birlikte Dargeçit’in cehennem deresinden alıp Diyar-
bakır Mardinkapı Mezarlığı’na getirdik. Aile dahil toplam 9- yarbakır İstasyon Meydanı’ndan başlayıp, Mardinkapı Me-
10 kişiyle cenazeyi defnettik. O dönem cenazeyi almak bile zarlığı’na kadar süren bir yürüyüşle gerçekleşti. Yüzbin-
bütün aile fertleri için gözaltı nedeniydi.
Vedat Aydın’la ilk tanışmamız orada oldu. Vedat Aydın,
Halkın Emek Partisi’nin yönetiminde yer almam teklifinde
bulundu. Benim gönlüm ise daha çok İHD’de kalmaktı.
HEP’in ilk genel merkez kongresinde parti meclisine girdi-
ğimde 28 yaşındaydım.
Daha sonra çok uzun uğraşlar sonucunda Aziz Turhal-
lı’nın cenazesini Bingöl dağlarında getirerek, ilk kez kitlesel çok yönetici arkadaşım gibi yaralandım.
bir katılım ve Ulu Camii’de yapılan cenaze töreniyle Mardin-
kapı Mezarlığı’nda defnettik.
Lice’de ilk zılgıt ve Vedat Aydın
Hemen akabinde Diyarbakır HEP İl Başkanı olan Vedat Ay-
dın ile Bingöl İl Başkanı İbrahim İncedursun’un çabaları ve ai-
lelerin başvurusu sonucu Genç ile Lice arasındaki dağlık
alanda bulunan gerilla cenazelerini almamıza izin verildi.
Genç ve Lice ilçeleri arasındaki dağların zirvesindeki
cenazeleri almaya gidince ilk kez binlerce kişi bir
araya geldi. Köylerden gençlerin katılım yüksekti.
Köyde oturmalarına rağmen genç kızların sayısı da
oldukça fazlaydı. Nedeni, aralarında bir kadın ge-
rilla cenazesinin de olmasıydı.
Lice’de cenazeleri mezarlığa götürürken dağ
taş asker doluydu ama buna rağmen ilk kez bir ce-
naze törenine kitlesel katılım oluyordu. Halkta öfke
ve sessizlik hakimdi. Mezarlığa yaklaştıkça, kadınların
cenaze törenine katılımı artıyordu. Kalabalığın içinden
bir kadın zılgıt çekti ve diğer kadınların katılımı ile yer gök
zılgıt sesiyle doldu. Zılgıt cesareti tetikledi ve sloganlarla
4
mezarlığa doğru yürümeye başladı.
Mezarlığa ulaştığımıza ilçe halkının tümü-
nün orada toplandığını gördük. Vedat Aydın
burada bir konuşma yaptı. Bu konuşma dev-
leti rahatsız etmişti. Belki de katline ferman
oldu. Bununla birlikte gerilla cenazelerinin
alınması, hak ihlallerinin takibi ve bunların
basına yansıması devleti oldukça rahatsız ediyordu.
5 Temmuz 1991’de kontrgerilla ekibi tarafından kaçırırı-
lan Vedat Aydın’ın ağır işkence izlerini taşıyan cenazesi, 7
Temmuz’da Elazığ’ın Maden İlçesi yakınlarındaki bir dere
yatağında bulundu. Bu ölüm şekli tüm HEP çalışanlarına
göz dağı ve tehditti. Herkesin çalışmalardan geri çekilmesi
bekleniyordu.
Vedat Aydın’ın 10 Temmuz 1991’deki cenaze töreni, Di-
lerce kişi katıldı. 12 Eylül faşizminden o güne ilk kez bu
kadar görkemli yürüyüş gerçekleşti. Artık halkın üzerindeki sını hızlandırdı. Yedek partimiz ÖZDEP hakkında da hızlı bir
ölü toprak kalkmıştı. O tören ardından Kürt siyasal hareketi şekilde kapatma davası açıldı.
kitleselleşme anlamında büyük bir ivme yakaladı. Bu kitle-
sel katılım devleti korkuttu ve cenaze töreni bitmeden sal-
dırı başladı. Diyarbakır Surları’ndan kalabalığa yoğun ateş
açıldı. Bu saldırılarda 10 arkadaşımız şehit oldu. Ben de bir-
Bu saldırılara rağmen tek bir arkadaşımız geri adım at-
madı. Yüzlerle ifade edebileceğimiz il ve ilçe başkanımız
gözaltına alındı. Cezaevleri HEP’liler, İHD’liler ve Ülke gaze-
Vedat Aydın’ın 10 Temmuz 1991’deki
cenaze töreni, Diyarbakır İstasyon Mey-
danı’ndan başlayıp Mardinkapı Mezarlığı’na uza-
nan bir yürüyüşle gerçekleşti. Yüzbinlerce kişi ka-
tıldı. 12 Eylül faşizminden o güne ilk kez bu kadar
görkemli bir yürüyüş gerçekleşti. Artık halkın üze-
rindeki ölü toprak kalkmıştı. O tören ardından
Kürt siyasal hareketi kitleselleşme anla-
mında büyük bir ivme yakaladı.
tesi çalışanlarıyla dolmuştu. Ardından Hazro İlçe Başkanı-
mız Nedim Balyacı öldürüldü. Hepimizin evine ve işyerle-
rine ölüm tehdidi içeren mektuplar gönderildi, aynı içe-
rikte telefonlar açıldı. Ancak kimse geri adım atmayınca fail
meçhul cinayetler başladı.
Ekim 1991 tarihindeki seçimlere bu atmosferde gidildi.
Meclis’te Kürtçe yemin töreni
1991 Ekim seçimlerinde Leyla Zana ilk Kürt kadın milletve-
kili oldu. Baskılar, faili meçhul siyasi cinayetler nedeniyle Ana-
kara’daki HEP Genel Merkezi‘nde kadrolarımız epey eksil-
mişti ve Diyarbakır HEP il örgütümüz Ankara’da görev
almamı istedi. HEP’in Genel Sekreter Yardımcılığı‘na seçildim.
Çok kısa bir dönemde HEP için kapatma davası açıldı. Biz-
ler yılmayıp hemen yedek bir parti olarak ÖZDEP’i kurduk.
Meclisteki yemin töreninde Hatip Dicle’nin tavrıyla Leyla Za-
na’nın Kürtçe yemin etmesi ardından HEP’in üzerindeki bas-
kılar yoğunlaştı. Anayasa Mahkemesi HEP’in kapatma dava-
Baskılar karşısında asla geri adım atmadan 7 Mayıs
1993‘te DEP’i kurduk. SHP ile ittifaktan dolayı 18 milletve-
kili arkadaşımız meclise girdi. Kürt siyasal tarihinde ilk kez
kendini Kürt kimliği ile ifade eden bir parti Türkiye mecli-
sinde temsil ediliyordu.
27 Haziran 1993’te yapılan genel kurulda DEP’in Genel
Başkan yardımcısı olarak göreve başladım. Başta Diyarba-
kır olmak üzere bölgedeki birçok faili meçhul siyasi cina-
yeti takip ediyorduk.
2 Eylül 1993‘te yakın arkadaşım olan DEP Meclis Üyesi Ha-
bib Kılıç Batman’da Hizbullah tarafından öldürüldü.
DEP Genel Merkez olarak şehit arkadaşımızın cenazele-
rini almak için 4 Eylül 1993‘te Batman’a gittik, caddede
esnafı ziyaret ederken heyetimize yine saldırı düzen-
lendi. Saldırıda Mardin Milletvekili arkadaşımız
Mehmet Sincar katledildi, Batman Milletvekilimiz
Nizamettin Toğuç ağır yaralandı.
Yayınlanan ölüm listesindeki 18 kişiden ikisi
Batman’da katledilmişti. Bu listede adı bulunan
Musa Anter de Diyarbakır’da vurulmuştu. Bit-
lis’te avukat arkadaşımız Şevket Epözdemir ile
Elazığ‘da üniversiteden sınıf arkadaşım olan İHD
yöneticisi Metin Can ve Hasan Şeker evlerinde alına-
rak şehit edildi. Silvan başta olmak üzere birçok arka-
daşımız faili meçhule kurban gitti. Adım Hizbullah’ın 18 ki-
şilik listesinde 6. sıraya yazılmıştı.
S.05-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:37 Seite 1
Lice yakıldı
Yakılan binlerce köy ardından canını zor kurtaran bin-
lerce kişi Diyarbakır’a göç ederek, soluğu İHD ya da DEP
Diyarbakır İl Başkanlığı’nda alıyordu. O dönem İHD Şube
Başkanı Mahmut Şakar’dı. Köyler ardından ilçelerin mer-
kezleri de yakılmaya başlandı. En büyük tahribat Diyar-
bakır’ın Lice İlçesi’nde oluştu. Lice’de General Bahtiyar
Aydın devletin kontrgerilla ekibi tarafından öldürüldü.
Lice halkı bizi yardıma çağırıyordu. Ama Lice’ye tek ba-
şına gitmemiz mümkün olmadığı için Avrupa’dan gelmiş
heyetler ve milletvekilleriyle gittik. Lice’de çarşıya girdi-
ğimiz anda her taraf yanmıştı. Birkaç gazeteci fotoğraf
çekmeye çalışırken jandarma komando birliğindeki üst
düzey görevliler kafamıza silah dayayıp bizi Lice dışına
attı. Zaten bizden sonra hiç kimse Lice’ye alınmadı. Dö-
neminin CHP Genel Başkanı olan Deniz Baykal da Lice’ye
sokulmadan geri gönderilmişti.
Ağırlıkta avukatlardan oluşan bu etkin grubu tasfiye
etmek için 1 Kasım 1993’te itirafçı Abdülhakim Güven
devreye konuldu. Yalan yanlış iddialardan oluşan ifade-
sine dayanılarak, aralarında Tahir Elçi’nin de bulunduğu
avukat arkadaşlar gözaltına alınıp, 30 günlük işkenceler-
den sonra tutuklandı. Bu dosyada firari duruma düştüm.
Daha sonra birçok kişinin ismi ifadelere geçirildi. Şemdin
Sakık’ın ifadelerinde de isimlerimiz vardı. Amaç, kontrge-
rilla timlerine hedef göstermekti. Bu ifadenin hemen aka-
binde İHD Genel Başkanı Akın Birdal Ankara’da suikaste
uğradı, DEP Genel Merkezi bombalandı, DEP Genel Se-
kreteri Murat Bozlak’a evinde suikast düzenlendi. Diyar-
bakır’da kontrgerilla timleri evime ve büroma baskınlar
düzenledi. Tesadüfen büroda değildim.
DEP ve 4 Mart tutuklamaları
Yine çok yakın dostum olan Muhsin Melik de Urfa’da
öldürüldü. Bu baskılar Tansu Çiller hükümeti ile devam
etti. 4 Mart 1994‘te DEP milletvekilleri meclis kapısında
gözaltına alınıp tutuklandı.
Bu yoğun baskılar karşısında 30 Mart 1994’te yapıla-
cak yerel seçimler gündeme gelmişti. Belediye başkan
adaylarımız hem gözaltına alınıp tutuklanıyor hem de
suikastlere uğruyordu. Yerel seçimler boykot edildi. DEP
seçimlere katılmayınca, Refah partisi bölgedeki tüm be-
lediyeleri çok küçük oy yüzdeleriyle kazandı. 1999 seçi-
mine kadar yerel iktidarları lehine kullandı.
DEP hakkında kapatma davası açıldıktan hemen sonra
11 Mayıs 1994’te HADEP kuruldu. Partilerimiz kurulur ku-
rulmaz savcılar harekete geçiyor, hemen kapatma davası
açıyordu.
HADEP’in kuruluş çalışmasında tüzük hazırlarken Ko-
caeli’de bir parti üyemiz beni telefonla arayarak “Partinin
ambleminin kelebek olmasını istiyorum” dedi. “Neden”
dedim. “Kelebek özgürlüğüne düşkün bir hayvan ancak
ömrü de oldukça kısadır. Özgürlüğü kaybetmektense, ya-
şamını feda eder. Işık gördüğü anda ölümü pahasına ona
yönelir” dedi. Evet, tam bize göre bir tespitti. Hayatımız
pahasına özgürlüğümüz-
den vazgeçme-
mek… Ve
HA-
Baskılar halen aralıksız sürüyor.
3 bin 500’ün üzerinde sivil toplum ör-
gütü çalışanı, siyasetçi ve kanaat önderleri
gözaltı ve tutuklamalarla karşı karşıya kaldı. Tümü
hakkında davalar açıldı. 1991’den 2018 yılına uza-
nan bu onurlu siyasi yaşamımı uzun bir mara-
tona benzetiyorum; kah önde kah ortada
ama hep bunun içinde kalarak mü-
cadele etmeye çalıştım.
DEP en
İtirafçıların ifadelerinde amaç, kontrgerilla tim-
lerine hedef göstermekti. Bunun hemen aka-
binde İHD Genel Başkanı Akın Birdal Ankara’da
suikaste uğradı, DEP Genel Merkezi bomba-
landı, DEP Genel Sekreteri Murat Bozlak’a
evinde suikast düzenlendi. Diyarbakır’da
kontrgerilla timleri evime ve büroma baskınlar
düzenledi. Tesadüfen büroda değildim.
uzun mücadele veren partimiz oldu. 8 yıl sonra kapatıldı.
Kelebeğimiz inatçı çıkmıştı. En sonda ışığa doğru hareket
etti ve kelebek özgürlük tutkumuzun sembolü oldu. Bir-
çok arkadaşımız ya öldürülmüş ya da tutuklanmıştı.
Baskılar hız kesmiyordu. 24 Haziran 1996’da HADEP
kongresine baskın düzenlendi. HADEP Genel Başkanı
Murat Bozlak ve yöneticilerle birlikte tutuklandık. Fırat
Anlı, Abdullah Akın, Hamit Geylani, Edip Yıldız, Ferhan
Türk ve Osman Özçelik’in de bulunduğu 52 kişiyle bir-
likte Ankara Elmadağ Cezaevi’nde kaldık. 1997 yılı Nisan
ayında tahliye olduk.
PKK lideri Sayın Abdullah Öcalan’ın Kenya’da yakalanıp
Türkiye’ye getiriliş döneminde HADEP’e baskı zirve yaptı.
Genel Başkanımız Murat Bozlak ve arkadaşları tekrar tutuk-
landı. Yargıtay Başsavcısı jet hızıyla HADEP hakkında ka-
patma davası açmıştı. 18 Nisan 1999 tarihindeki genel ve
yerel seçimlerine girmemizi istemiyorlardı.
Anayasa Mahkemesi’nde avukat Nuri Özmen ve Yusuf
Alataş ile birlikte savunmamızı yaptık. Bir hafta süren hu-
kuk mücadelemiz sonucu HADEP seçimlere girdi. Ancak
baskı ve tutuklamalar o kadar yoğundu ki belediye baş-
kanlığı ve milletvekilliği için aday bulmakta zorlandık.
1999’da HADEP 29 belediye başkanlığı kazandı. HA-
DEP’li yöneticiler seçildikten sonra da zaman zaman tutuk-
landı. Ancak her tutuklamanın ardından Diyarbakır halkı
müthiş bir kalabalıkla sokağa döküldü. Halk sonuna kadar
seçilmişlerin arkasında duruyordu.
HADEP’in ilk yerel seçim deneyimiydi. Hizmet nokta-
sında tüm düzen partilerinin yapamadığı hizmeti katlaya-
rak yapılıyordu. Halk da belediyeleri kendi evi gibi görüp
sahipleniyor, bizzat sokaklara çıkıp temizlik yapıyordu.
22 Temmuz 2007’de DTP destekli bağımsız adaylarla
seçime girildi. Çok geçmeden DTP kapatıldı. Ahmet Türk
ve Aysel Tuğluk başta olmak üzere birçok siyasetçiye ya-
sak getirildi. Tekrar yeni parti hazırlıkları yapıldı. Cezair Se-
rin, Mahmut Tanzi, Bekir Kaya, Mustafa Ayzit ile birlikte
Barış ve Demokrasi Partisi’ni kurduk. Diyarbakır’da İl Baş-
kanı görevini Mehmet Ali Aydın yaptı.
2011 yılında Demokratik Toplum Kongresi’nde Diyar-
bakır merkezli olarak çalışmaya başladık. DTK Eşbaşkan-
ları Ahmet Türk ve Aysel Tuğluk’tu.
Bölgede sivil toplum örgütleri farklı siya-
sal anlayışları da içinde barındıran bir
platformdu. Farklılıkları bir arada tu-
tunca etkinliği arttı. DTK sivil top-
lum ve siyasi platformlarda et-
kin bir noktaya ulaşınca devlet
bundan rahatsız olmuştu.
2016 yılında tüm DTK yöne-
ticileri ve delegeleri, hatta
DTK’yı ziyaret edenlerin de
aralarında bulunduğu yakla-
şık beş bin kişi gözaltına
alındı ve çoğu tutuklandı. İstis-
nasız tümü hakkında davalar
açıldı.
2015 yılı Kürt siyaseti için Diyar-
bakır’da tarihi bir dönüm noktasıydı. 7
Haziran seçimlerinde Diyarbakır halkının
yüzde 80 oyu alınarak tarihi bir rekora imza atılmıştı. Se-
çimin hemen ardından çatışmalı yeni bir döneme girildi.
Sur ve Cizre başta olmak üzere birçok yerde çatışmalar
ve katmerli bir baskı dönemi yeniden başlamıştı. Ortam
oldukça gergindi. BDP’nin İl Eşbaşkanları ve yöneticileri
gözaltına alınıp tutuklandı ve cezaevleri yeniden doldu.
Çözüm süreci bitmiş, katmerli baskı dönemi başlamıştı.
Bu zorlu süreçte 29 Mayıs 2016’da bir kez daha HDP İl
Başkanlığı’na seçildim. Türkiye’deki siyasi atmosfer hızla
kötüye gidiyordu. AKP hükümeti BDP ve tüm demokra-
tik sivil toplum örgütlerine baskı kurmuştu. Zaten 45
gün sonra 15 Temmuz darbe girişimi oldu. AKP bu
darbe girişimini fırsata çevirip 20 Temmuz’da OHAL ilan
etti. Bu baskı rejimi halen devam ediyor.
Baskı rejimi değişmedi
BDP belediyeleri görevden alınıp kayyım atanırken,
HDP’nin yöneticileri ve milletvekillerine yönelik yeni bir
baskı dönemi başlatıldı. İlk olarak Diyarbakır BDP ve
HDP’nin tüm il ve ilçe eşbaşkanları gözaltına alındı 11
Ekim 2016’da başlayan gözaltı 28 gün sürdü. Bizler göz-
altında iken ilk önce Diyarbakır Büyükşehir Eşbaşkanları
Fırat Anlı ve Gültan Kışanak görevden alınıp yerlerine
kayyum atandı. Belediye başkanlarımız da bizimle bera-
ber gözaltındayken 4 Kasım’da HDP Eş Genel Başkanları
ve milletvekilleri gözaltına alındı. Gözaltımızın 24. gü-
nüydü. O akşam Selahattin Demirtaş, Figen Yüksekdağ
ve Sırrı Sürreya Önder getirildiler. Demirtaş sabah 7.30
civarında mahkemeye götürüldü. Saat 8 civarında gözal-
tında tutulduğumuz spor salonunun bitişiğinde büyük
bir bomba patladı. Patlamanın etkisi ile spor salonun ça-
tısı çöktü. Salonda 45 HDP ve BDP il ve ilçe eşbaşkanı
bulunuyordu. Çatının çökmesiyle 45 arkadaş ve nöbeti-
mizi tutan polislerle birlikte enkazın altında kaldık. Çün-
güş İlçe Başkanımız Recai Altay burada şehit oldu. Be-
nim de aralarında bulunduğum 12 arkadaş yaralı olarak
hastaneye kaldırıldık.
Gözaltımızın 28. günü mahkemeye çıkarılarak serbest
bırakıldık. Ancak siyasetçiler ve sivil toplum örgütler üze-
rindeki siyasi soykırım operasyonları devam ediyordu.
Gözaltına alınıp tutuklanan HDP milletvekilleri ve beledi-
yelerden sonra sivil ve siyasi örgütlerin platformu olan
DTK’ya sıra gelmişti.
Bu kez DTK’ya yapılan operasyonla 28 Aralık 2017’de
Aysel Tuğluk, Edip Yaşar, Baki Karadeniz ve Seydi Fırat ile
birlikte gözaltına alındım. Jet hızıyla tutuklanıp Elazığ Ce-
zaevi’ne gönderildik. Bizden önce tutuklanan Ahmet Türk
ve Fırat Anlı ile aynı koğuşta kaldık.
Bizden sonra DTK’ya yönelik gözaltı ve tutuklamalar
devam etti ve halen aralıksız sürüyor. 3.500’ün üzerinde
sivil toplum örgütü çalışanı, tanınan siyasetçi ve kanaat
önderleri gözaltı ve tutuklamalarla karşı karşıya kaldı.
Tümü hakkında davalar açıldı.
Her dönemi olağanüstü olaylarla geçen yaşamımdan
özet bir kesit vermek istedim. 1991’den 2018 yılına kadar
süren bu onurlu siyasi yaşamımı uzun bir maraton koşu-
suna benzetiyorum; kah önde kah ortada ama hep bu
maratonun içinde kalarak siyasi mücadelemi vermeye
çalıştım.
5
S.06-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:38 Seite 1
’den
1995 2018’e
Kürtlerin
seçim serüveni
w 15 Temmuz’daki darbe girişiminin Kürtlere yönelik yapıldığı açıkça görülüyor.
Darbe girişimi sonrasında ilan edilen OHAL ile Kürtlere yönelik baskı, tutuklama
ve gözaltı furyası yeniden başladı. HDP eşbaşkanları, milletvekili ve çalışanları tu-
tuklandı, 92 belediyeye kayyım atandı. Kürtlere ait tüm kurumlar kapatıldı.
K
ürtler, 1989 yılında 7 SHP mil-
letvekilinin SHP’den ihracıyla
birlikte, legal demokratik si-
yasal zeminde mücadele etmek için
HEP’in kuruluşunda yer aldı. HEP ku-
rulduktan sonra Kürtler ve diğer
halklar için demokratik siyasette yeni
bir soluk olarak yerini alırken, derin
devlet bundan rahatsız oldu. HEP’e Aydın BOLKAN
yönelik baskılar yoğunlaştı.
Ekim 1991 yılında alınan erken seçim kararıyla örgütlen-
mesini tamamlayamayan HEP, SHP listelerinden seçime girdi.
25 kontenjan HEP’e ayrılırken, HEP kökenli 22 milletvekili
parlamentoya girdi. DYP-SHP koalisyonu kurulduğunda ye-
min töreninde yaşanan kriz, Kürtlere yönelik saldırılar, kat-
liam girişimleri SHP’de yeni krizleri doğurdu. Kürt milletvekil-
leri SHP’den ayrıldı. 18 milletvekilinden 16’sı HEP’e geçerken,
bazı milletvekilleri bağımsız, bazıları ise SHP’de kalmayı ter-
cih etti. 1990’lı yıllarda yoğunlaşan çatışmalar, köy boşaltma-
lar, faili meçhul ve yargısız infazlar göçleri ve sürgünleri de
beraberinde getirdi.
HEP’in kapatılma davası nedeniyle DEP’e geçen Kürt vekil-
ler grup kuramadı. 1994 yılına gelindiğinde DEP’in merkez ve
il binaları bombalandı, Genel Sekreter Murat Bozlak evinde
silahlı saldırıya uğradı. Ocak 1994 yılında DEP’liler Kürdistan’a
yaptıkları bölge gezisinin ardından 1994 yerel seçimlerini
boykot etme kararı aldı. Bu karar Kürt siyasetinin meclisteki
tasfiyesini ve 2 Mart DEP darbesini de beraberinde getirdi.
Kürt milletvekilleri tutuklandı, kimisi sürgüne gitmeyi tercih
etti. Mayıs 1994 yılında HADEP kuruldu. Daha sonra ise HEP
gibi DEP de kapatıldı.
HADEP’le Kürtler ilk kez seçime girdi
Mayıs 1994 tarihinde kurulan HADEP, 24 Aralık 1995 tari-
hinde yapılan genel seçimlere katıldı. Bölgede ve metropol-
lerde yoğunlaşan baskılara rağmen HADEP yüzde 4.8 oy aldı.
HADEP Kürtlerin %en uzun soluklu siyasal parti mecrası
oldu. HADEP Kongresi’nde bayrak indirilmesi sonrası baskılar
yoğunlaştı. 1997 yılında eğitim ve takvim gerekçesiyle HA-
DEP’e merkezi baskılar ve tutuklama operasyonları yapıldı.
1999 yılında yerel ve genel seçimlere gidilirken, Türkiye si-
yasal yaşamında Kürtlere yönelik en yoğun baskıların olduğu
bir yıl yaşandı. Kürtler, PKK lideri Abdullah Öcalan’ın uluslar-
arası bir komployla Türkiye’ye getirilmesi, HADEP merkez yö-
neticilerinin tutuklanması, HADEP hakkında açılan kapatma
davası, Yargıtay Cumhuriyet Savcısı’nın 1999 genel ve yerel
seçimlerine girmemesi için Anayasa Mahkemesi’nden tedbir
kararı istemesi gibi gelişmelerin gölgesinde seçime girdi.
Tüm bu yaşananlara karşın Kürtler HADEP’le seçime gir-
meye karar verdiler. Aynı zamanda bağımsız milletvekili
6
adayları başvuruları da yapıldı. HADEP Genel Başkanı Murat
Bozlak ve HADEP yöneticilerinin Ankara Güdül’de tutuklu
olması, seçim kampanyasının yükünün önemli kısmını da
yerellere yükledi. HADEP’in yedek bağımsız milletvekili
adayları başvuru girişimi ise deneyimsizlik, HADEP kadro-
larına yönelik baskılar ve tutuklamalar nedeniyle grup ku-
racak sayıya dahi ulaşamadı.
18 Nisan 1999 seçimlerinde merkezi seçim kampan-
yası 4 Nisan’da Mersin’de başladı. 15 günde 19 kenti kap-
sayan gezi baskı, engelleme, gözaltılara rağmen Diyarba-
kır’a kadar sürdürüldü. OHAL nedeniyle seçim aracına
Diyarbakır’da yasak konması, mitingin yasaklanması, bini aş-
kın kişinin gözaltına alınması nedeniyle merkezi kampanya
seçime üç gün kala Diyarbakır’da sona erdirildi. Bu gezide
Mardin, Şırnak, Hakkari kentlerine girilemezken, Adıyaman,
Malatya, Elazığ, Bingöl, Erzurum programları gerçekleştirile-
medi. HADEP konvoyu Bitlis’te 24 saat bekletilerek Siirt’e gir-
mesine izin verilmedi.
Tüm baskı ve engellemelere rağmen HADEP yüzde 5.2 oy
oranına ulaştı. 8 il merkezi ile Adana, İzmir ve Aydın’da birer
belde olmak üzere toplam 34 belediyeyi kazandı. Bu se-
çimde HADEP barajı aşamadığı için 30’u aşkın milletvekili di-
ğer partilere verildi. 1999 seçimlerinde CHP lideri Deniz Bay-
kal HADEP’e aracılar göndererek, HADEP’in seçime
katılmaması, kendilerinin belirleyeceği sayıda HADEP’linin
CHP listelerinde seçime girmesi fakat bu ittifakın kamuoyun-
dan gizlenmesi talebini iletirken, HADEP bu teklifi reddetti.
1999 seçimleri sonrasında PKK’nin tek taraflı ateşkesiyle
başlayan yeni dönem, HADEP’in siyasal alanda yeni Türkiyeli-
leşme çabalarını da beraberinde getirdi. HADEP yeni dö-
neme uygun örgütlenme modeli arayışıyla girerek çalışmala-
rına hız verdi.
Kürt sorununa yönelik politika değişmedi
2001 yılında başlayan ekonomik kriz Anasol-M hükümeti-
nin de sonunu getirdi. DSP’nin ikiye bölünmesi, hükümet kri-
zini açığa çıkardı. 3 Kasım 2002 tarihinde seçim yapılması ka-
rarlaştırıldı. HADEP’in Anayasa Mahkemesi’ndeki kapatılma
davası nedeniyle, Kürt siyaseti DEHAP’la seçime girme kararı
aldı. Bu dönemde, SHP ve dönemin Saadet Partisi ile bir aya
yakın ittifak görüşmeleri yapıldı. Bu görüşmelerden sonuç
alınamadı. Emek, Barış ve Özgürlük Bloku olarak seçimlere gi-
rildi. DEHAP 3 Kasım 2002 seçimlerinde yüzde 6.2 oy aldı, ba-
raj nedeniyle meclise 34 milletvekili gönderemedi.
DEHAP 30 Mart 2004’de yapılan yerel seçimlere SHP ile it-
tifak yaparak girdi. SHP ismi ile girilen seçimlerde 50’yi aşkın
il, ilçe ve beldede seçimi kazandı. SHP ile yapılan ittifak bazı
farklı tartışmalara yol açsa da Kürdistan’da Kürtler yerel ikti-
darı daha da güçlendirdi. Türkiye metropollerinde de ciddi
oy oranına ulaşıldı.
1999 yılında PKK lideri Abdullah Öcalan’ın çağrısıyla, PKK
ateşkes ilan ederek Türkiye sınırları dışına çekilmişti. AKP hü-
kümeti, Kürtlerin tüm çağrılarına rağmen Kürt sorunu konu-
sunda adım atmamakta ısrar edince Haziran 2004 tarihinde
Türkiye’de yeni bir çatışmalı süreç başladı.
AKP hükümeti bir yandan AB ile müzakere görüşmele-
rini sürdürüp uyum yasalarını çıkartırken, diğer yandan
Kürt sorununda yıllardır izlenen gelenekçi politikaları sür-
dürdü. Demokratikleşme yalanları ile kamuoyunu sürekli
oyalayan AKP, kendi iktidarını pekiştirecek adımları atmaya
devam etti. Bu dönemde Kürtlere ve muhaliflere yönelik
yargısız infaz, işkence, kötü muamele sürdü.
Ahmet Necdet Sezer’in Cumhurbaşkanlığı süresinin
dolması nedeniyle, yeni cumhurbaşkanlığı seçiminde
parlamentonun üçte iki çoğunluğunun aranması, Ana-
yasa Mahkemesi’nin buna müdahil olması, AKP hakkında
açılan kapatma davası nedeniyle Türkiye yeni bir siyasal
krizin eşiğine geldi. 5 Nisan muhtırası, AKP’nin kazanım-
larını daha da güçlendirdi. Dolmabahçe’de dönemin Baş-
bakanı Erdoğan ve Genelkurmay Başkanı Yaşar Büyüka-
nıt arasında yapılan ve kamuoyuna açıklanmayan
görüşme Türk siyasetinde yeni bir dönemi beraberinde
getirdi. Bu tartışmaların yaşandığı süreçte AKP erken ge-
nel seçim kararı aldı. Yaşanan tartışmaları da fırsata çevi-
rerek iktidarını pekiştirdi.
S.7-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:39 Seite 1
Kürtler parlamentoda ilk kez grup kurdu
Temmuz 2007 tarihinde yapılan genel seçimlere Kürtler
ilk kez “Bin Umut Adayları” listesiyle bağımsız olarak girdi.
Seçimler sonucunda Kürtler 24 milletvekili çıkardı. Kürtlerle
birlikte SDP eski Genel Başkanı Akın Birdal, ÖDP eski Genel
Başkanı Ufuk Uras da parlamentoya girdi.
Temmuz’da yapılan seçimlerden AKP güçlenerek çıktı.
Erdoğan yeniden başbakan olurken, toplanan parlamento
cumhurbaşkanlığı için Abdullah Gül’ü seçti. AKP açısından
yeni bir dönem başlamıştı. Sezer’in aksine Gül, AKP’nin
meclisten geçirdiği yasaları bir noter gibi onaylayarak yü-
rürlüğe girmesini sağladı.
2009 seçimlerinde Kürtler yeniden tarih yazdı
AKP 2007 yılında yeni bir Yerel Yönetimler Yasası çıkara-
rak, Büyükşehir Yasası’nı revize etti. Cumhurbaşkanının halk
tarafından seçilmesi için Anayasa değişikliğine gitti. Yeterli
çoğunluk sağlanamadığı için meclisten çıkan Anayasa de-
ğişikliği referanduma sunuldu. Ekim 2007 tarihinde yapılan
referandum, Kürt sorunu konusundaki öneriler dahil edil-
mediği için Kürtler tarafından boykot edildi. Referanduma
katılım oranı yüzde 67 olarak gerçekleşirken, evet oranı
yüzde 68 oldu.
30 Mart 2009 yerel seçimlerine gidilirken, Kürtler yerel
yönetimlerde 10 yıllık bir deneyim elde etmişti. Bu dö-
nemde Kürt illerinde yoğun çatışmalı bir süreç de yaşanı-
yordu. Bu süreçte AKP Fettullah Gülen hareketiyle kol kola
Ergenekon tutuklamalarını başlattı.
30 Mart 2009 seçimlerine gidilirken Kürdistan’ın her tara-
fında AKP ve Erdoğan’a yönelik protesto eylemleri yoğun-
laştı. Erdoğan’ın düzenlediği mitinglerin boykot edilmesi
çağrısı Kürtlerde karşılık buldu.
Bu ortamda gidilen seçimlerde Kürtler 90’ı aşkın il, ilçe ve
beldede seçimi kazandı. Yerel seçimlerden iki hafta sonra
14 Nisan’da Kürtlere yönelik siyasal soykırım operasyonları
başladı. Operasyonlar 24 Aralık 2009 tarihinine kadar kesin-
tisiz sürdü. Çok sayıda seçilmiş siyasetçi, belediye başkanı, il
yöneticisi tutuklandı. Bu tutuklamalar devam ederken PKK
ile devlet arasında sürdürülen Oslo görüşmeleri çerçeve-
sinde Ekim 2009 tarihinde bir barış grubu Habur’dan Türki-
ye’ye giriş yaptı.
11 Aralık 2009’da ise DTP kapatıldı. DTP Eşbaşkanları Ah-
met Türk, Aysel Tuğluk’un milletvekilliği düşürüldü, çok sa-
yıda siyasetçiye 5 yıllık siyasi yasak getirildi.
Kürt milletvekilleri meclisi boykot etmek için Amed’de
toplandı. İki gün süren toplantı sonrasında 2007 yılında ku-
rulan Barış ve Demokrasi Partisi ile yola devam kararı alınır-
ken Mecliste bağımsız olan Ufuk Uras ile Akın Birdal da DBP
grubunun güçlenmesi için BDP’ye geçti.
Çatışmalar, müzakereler ve seçimler bir arada
Bir yandan Kürtlere yönelik siyasal soykırım operasyon-
ları ve yargılamalar devam ederken Oslo’da barış görüş-
meleri sürdü. Bu dönem AKP ile Fethullahçılar devleti ken-
dilerine göre dizayn etti. 2010 yılında yapılan yeni Anayasa
değişikliği ile yargıda çok önemli değişikliklere gidildi. Bazı
sol ve liberal çevreler buna “Yetmez ama evet” sloganıyla
destek verirken, Kürtler 2010 referandumunda da boykot
seçeneğini kullandı.
2011 seçimlerinde Kürtler yeniden bağımsız adaylarla
seçime girdi. Bazı Kürt adayları YSK tarafından veto edildi.
Buna karşı Kürdistan’da gerçekleşen kitlesel protesto ey-
lemleri nedeniyle YSK geri adım attı. Temmuz 2011 tari-
hinde yapılan milletvekili seçimlerinde Kürtler 35 milletve-
kili ile temsil edilmeye hak kazanırken, Hatip Dicle’nin
vekilliği seçim günü düşürüldü.
Kürtler bu kez meclise daha güçlü bir grup ile girdi. Tem-
muz 2011 seçimlerinden sonra siyasal soykırım operasyon-
ları genişletildi. Tüm illerde DBP’li siyasetçilere yönelik göz-
altı furyası başlatıldı. Yine Kürt basınına, PKK lideri
Abdullah Öcalan’ın avukatlarına dönük yoğun gözaltı ve
tutuklama operasyonları gerçekleşti.
2011 seçimlerinden 2012 yılı sonuna kadar AKP, Gülenci-
ler eliyle Kürtlere yönelik operasyonları sürdürdü. Nisan
2011 tarihinden, 2012 yılı sonuna kadar PKK lideri Abdul-
lah Öcalan’a yönelik tecrit uygulaması da gündeme konu-
larak, avukatları ve ailesiyle görüştürülmedi. 2012 yılı so-
nunda Ahmet Türk’ün de aralarında bulunduğu üç BDP’li
vekilin Öcalan ile görüşmesinin ardından yeni bir çözüm
sürecinin adımları atıldı. Bu görüşmenin üzerinden 10 gün
geçmeden Paris’te aralarında Sakine Cansız’ında bulun-
duğu üç Kürt kadın siyasetçisi katledildi.
BDP 102 belediyeyi kazandı
2012 yılında başlayan görüşmeler müzakerelere evrile-
medi. Bu süreçte 30 Mart 2014 yerel seçimlerine girildi.
AKP hükümeti, 2012 yılında çıkardığı bir yasayla 81 ilin
30’unu Büyükşehir Belediyesi kapsamına alırken, büyükşe-
hirlerde belde belediyelerini kapattı.
30 Mart 2014 yılında yapılan yerel seçimlerine Kürdis-
tan’da BDP, Türkiye metropollerinde ise HDP olarak girildi.
Seçimlerde Amed, Mardin, Diyarbakır Büyükşehir, Siirt, Bit-
lis, Hakkari, Şırnak, Iğdır, Ağrı il ve toplamda 102 belediye
başkanlığını Kürtler kazandı.
7 Haziran’da Kürtler barajları yıktı
2014 yılı Ağustos ayında yapılan Cumhurbaşkanlığı se-
çimlerinde HDP Demirtaş’ı aday gösterdi. Yapılan seçim-
lerde Demirtaş yüzde 9.76 oy aldı. Cumhurbaşkanlığı se-
çimi sonuçları, HDP’nin genel seçimlerde barajı aşacağı
eğilimini de güçlendi. 2007 seçimlerinde bağımsız aday-
larla barajı anlamsızlaştıran Kürtler, HDP ile de barajların
yıkılması için 7 Haziran 2015 seçimlerine HDP ile katıldı.
HDP 7 Haziran seçimlerinde yüzde 13.2 oy ve 80 milletve-
HDP, 7 Haziran ve 1 Kasım
seçimlerinde olduğu gibi 24 Ha-
ziran’da seçim barajını aşarsa,
Türkiye’de hem barajlar anlam-
sızlaşacak, hem de 16 yıldır ikti-
darda olan AKP faşizmini yıka-
caktır. Böylece Türkiye’de yeni
bir dönemin de önü açılacaktır.
Bu nedenle 24 Haziran seçimle-
rinin Kürtler ve Türkiye halkları
açısından önemi büyüktür.
kili ile Meclis’in üçüncü partisi oldu. AKP’nin aldığı ağır
yenilgi sonrasında siyasal partiler arasında sadece istişa-
reli görüşmeler yapıldı. Hükümet kurulamayınca 1 Ka-
sım’da yeniden seçim kararı alındı.
Saldırılar, katliamlar hız kesmedi
1 Kasım seçimlerine gidilirken HDP’ye yönelik saldırılar
dört bir yandan başladı. 5 Haziran’da Amed’de Kürtlere
yönelik katliam girişimi, Temmuz ayında Suruç’ta devam
ettirildi. Suruç’ta gerçekleştirilen bombalı saldırıda ço-
ğunluğunu gençlerin oluşturduğu 34 can yaşamını yi-
tirdi.
Seçim kararının ardından İstanbul, Antalya, Aydın,
Bursa gibi birçok kentte HDP il ve ilçe binaları ve yöneti-
cilerine yönelik saldırılar yeniden başladı. 10 Ekim’de
STK’ların barış talebiyle Ankara’da yaptığı mitinge yöne-
lik gerçekleştirilen bombalı saldırıda 103 kişi yaşamını yi-
tirdi. HDP seçim çalışmalarını askıya aldı. Birçok kent ve
kasabada seçim mitingleri iptal edildi. 1 Kasım seçimle-
rine bu atmosferde giden HDP yüzde 10 barajını bir kez
daha yıkarak 59 milletvekiliyle mecliste 3 grup oldu.
15 Temmuz darbesi Kürtlere yöneldi
15 Temmuz’da meydana gelen darbe girişiminin so-
nuçları irdelendiğinde bu darbenin Kürtlere yönelik ya-
pıldığı açıkça görülüyor. Bu darbe girişimi sonrasında ilan
edilen OHAL ile Kürtlere yönelik baskı, tutuklama ve göz-
altı furyası yeniden başladı. HDP Eşbaşkanları Selahattin
Demirtaş, Figen Yüksekdağ, HDP milletvekilleri, belediye
başkanları, parti yöneticileri, aktivistler, kamu çalışanla-
rına yönelik baskılar yoğunlaştı. Kürtlere ait ve ilişkili olan
tüm basın yayın organları, dernekler, STK’lar kapatıldı. 92
belediyeye kayyım atandı.
AKP hükümeti MHP ile ortaklaşarak, meclisten başkan-
lık yasasını çıkardı. AKP-MHP ortaklığının yeterli sayıda
milletvekili bulamaması nedeniyle 17 Nisan 2016 tari-
hinde referanduma gidildi. Hala sonuçları tartışmalı olan
17 Nisan başkanlık referandumu sonrasında, MHP ile itti-
fak içerisinde faşizan politikaları uygulamaya koyan AKP,
MHP ile birlikte 24 Haziran seçimlerinin kararını aldı. Se-
çim kararıyla birlikte HDP, tıpkı 1 Haziran seçimlerinde ol-
duğu gibi yeniden hedef tahtasına konuldu. Seçim süre-
ciyle birlikte siyasal soykırım operasyonları yeniden
başlarken Bolu, Isparta, Antalya, Balıkesir, İstanbul gibi
kentlerden HDP’ye yönelik yeni saldırılar da artırıldı.
HDP 7 Haziran ve 1 Kasım seçimlerinde olduğu gibi 24
Haziran’da seçim barajını aşarsa, Türkiye’de hem barajlar
anlamsızlaşacak, hem de 16 yıldır iktidarda olan AKP faşiz-
mini yıkacaktır. Kısacası, 24 Haziran seçimlerinde HDP’nin
barajları yıkmasıyla Türkiye’de yeni bir dönemin de önü
açılacaktır. Bu nedenle 24 Haziran seçimlerinin Kürtler ve
Türkiye halkları açısından anlamı büyüktür.
7
S.02-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 14:31 Seite 1

Kürtlerin siyasal alandaki

u Siyasi alan hem düşünceyi hem kültürü geliştiriyor. Siyasi alan ge- u HDP büyük mücadelelerin emeği, sonucu ve temsilidir. Kapatılan
leceğe dair somut olarak, hayal olmaktan çıkararak olmazsa ol- birçok partinin birikim ve tecrübesinin temsilidir. Temel görev ve
maz yaşam diyebileceğin bir şey de yaratıyor. Bu anlamıyla Kürt sorumluluğu, halklaşan özgürlük mücadelesinin siyasal alan tem-
legal partilerinin siyasi alandaki varlığı ve kurulmaları bir devrim- silidir. Bu büyük proje, sömürgeci soykırımcı Türk siyasal faşist ya-
dir. Devrimin bir aşaması ama kendi başına da bir devrimdir. pısına da devrimci bir müdahaledir. 
Bu alanın değerini bilmekten söz ettiniz. Türk devlet madım diyemem ki! 
zihniyeti ve faşizmine yönelik mücadelede siyasi alan ne Bu yönüyle ilk partinin ortaya çıkışındaki iddia, ilkeler,
t

Zeynep KIZILIRMAK
kadar değerlendirildi? Siyasi alan Kürt halkı ve diğer ke- kararlılık, yaşam tarzları, özgürlük özlemleri yerine bugün

K
ürt Özgürlük Hareketinin 40 yılı aşkın mücade-
lesi siyasal ve toplumsal alanında büyük deği-
şimleri ve gelişmeleri beraberinde getirdi. 7
Haziran 1990 yılında ilan edilen ilk siyasal parti
HEP’ten 15 Ekim 2012’de siyaset alanına giren HDP’ye bü-
yük bedeller verilen bu zorlu mücadelede 8 siyasal parti
kuruldu. Peş peşe kapatılan partilere, infaz, tutuklama, linç
ve tüm engellere rağmen kesintisiz olarak sürdürülen bu
mücadelenin tanığı, öncüsü ve bedel verenlerinden olan
Kürt siyasetçi Aysel Doğan, HEP’ten HDP’ye uzanan bu se-
rüveni PolitikART için değerlendirdi.   rekiyor. Çünkü Kürtlere karşı kör ve sağırdır. Kürtleri gör-
Kürtlerin son yüzyıldaki mücadelesine yön veren PKK
ile birlikte ilk siyasi partinin kurulduğu sürece de tanıklık
ettiniz. Siyasi parti kuruluşunun ilan edildiği bu döneme
nasıl gelindi? O güne kadar siyasi alanda kendisini ifade
edemeyen Kürt halkı bu gelişmeyi nasıl karşıladı? Bunun
toplumdaki etkisi nasıl oldu?  Devrimci derken, devrimci geçinenleri de vardı. Mevcut
İlk parti doğduğunda Dersim’deydim. Bizim yurtsever
kesimde yönetimi oluşturdular. Sömürgeci devletlerde
hep şöyle olur; siyasi parti kurulduğunda onların başkent-
lerinde, onların kontrolünde olacak. Ama partimiz ‘seçim-
lere girmiyorum’ dedi ve genel merkezini de Amed yaptı.
Çok büyük bir coşkuyla parti kuruldu. O zaman büyük bir
korku da yoktu. Köylüler çarşı pazara, şehre gelirken Kür-
distan’ın her tarafından partiye uğramadan gitmezlerdi.
Gelip konuşuyor, tartışıyorlardı. Bu çok önemliydi. Demo-
kratik bir alandı. Siz orada hem çok olacak, hem çoğalacak
hem de çoğunluk olacaksınız. Oraya herkes gelecek. Ka-
dın da, çocuk da, gençlik de gelecek. Herkese göre söyle-
necek bir söz, dinleyen birileri var. Siyasi parti budur. Bu
aynı zamanda kazanılan bir mevzidir. Devrimin kazanımı-
dır. Hiç kimse bunu inkar edemez. Eğer gerilla dağda ol-
masaydı, PKK gibi bir hareketin öncülüğü olmasaydı, Kürt-
ler değil bir parti kurmayı, belki bugün hiç birimiz
Kürtlükten dahi söz etmeyecektik. Bu şehir efsanesi falan
değil, bir hakikattir. Çünkü bizden kopanlar, PKK’nin yarat-
tığı özgürlük alanından kopanların Kürtlük, kültür namına
sesleri çıkmıyor. Yani özgürlük hareketi böyle bir hakikattir
ve bu asla unutulmamalıdır.  etmek istiyor. Ondan dolayı buradadır. Bu olmuyor. Bedeli
Siyasi alan hem düşünceyi hem kültürü geliştiriyor. Siyaset
bir kültür de yaratıyor. Ama dil ve kavram, tarihi yeniden yo-
rumlama gücü de yaratıyor. Siyasi alan geleceğe dair somut
olarak, hayal olmaktan çıkararak olmazsa olmaz yaşam diye-
bileceğin bir şey de yaratıyor. Bu anlamıyla da bir devrimdir.
Kürt legal partilerinin siyasi alandaki varlığı ve kurulmaları bir
devrimdir. Devrimin bir aşaması ama kendi başına da bir
devrimdir. Bizim bunun değerini bilip bilmememiz bu ayrı
bir tartışma konusu. Biz yaratılanları anlatacağız, yapılmayan-
ları da herkes görür kendisi karar verir.  devrim yapıyoruz. Ben devleti göstererek devrim yapa-
simlerin yaşamında ve toplumsal dönüşümde ne dü-
zeyde etkili oldu?  kendilerini korumaya çalıştı. Teori çok dillendirildi ama ya-
Siyasi alanın gücü askeri alanın gücünden daha büyük-
tür. Ama örgütlemek açısından bunu çok yapamadık. Bu
bizim algılama gücümüzün az olduğundan ya da az be-
del ödememizden değildi. Devletin ne kadar alçak ve
soykırımcı olduğunu gösteriyor. Tek bir şeye kilitlenmiş:
“Kürtlerin varoluşu benim yok oluşumdur” diyor. Bunun
böyle olmadığının cevabını başta Türkiye devrimci hare-
keti ve halkının vermesi gerekiyor. Onların izah etmesi ge-
müyor, duymuyor. Türkiyeli halklar devleti uyarıp,
seçimlerde HDP bir ittifak içerisinde yer almış olsaydı,
devletin iktidarını elinde tutan bu faşizan, soykırımcı, ırkçı
iktidar bu kadar ileri gitmezdi. Artık bunu söylemenin bir
faydası yok, herkes bunun farkında. Efrîn’de sadece AKP
ve diktatörü yoktu, CHP de vardı, devrimcileri de vardı.
demokratım, solcuyum diyen partileri de vardı. Şimdi var
olan partilerin hiç biri itiraz etmedi, Kürt halkının yanında-
yız demedi. Eğer onlar Kürt hareketinin devletin anlattığı
gibi olmadığını, Kürtlerin soykırımının Türklerin varlığını
korumak olmadığını anlatabilselerdi, önce kendilerini
inandırsalardı, bu savaş şimdi bu kadar uzamayacaktı. Biz
Türkiye’de demokrasiyi, hak ve özgürlükleri tartışacaktık.
Ekonomiyi, nasıl yaşanılırı tartışacaktık. Dolayısıyla bu zih-
niyet devletin olmakla birlikte onu besleyendir.  bir çatı partisi olmayı hedefliyor. İnkar ve soykırımı teşhir
Kürt siyasi partileri tüm engellere rağmen son yıllar-
daki seçimlerde barajı aşarak, mecliste üçüncü parti ko-
numuna geldi. Halkın iradesini temsil eden milletvekille-
rinin meclisteki sayısal çoğunluğu nasıl bir rol oynadı?
Kürt halkı ve toplumun diğer kesimlerinin beklentilerini
karşılayabildi mi?  projesinin uygulanmasında yetersizlikler oldu. Müzakere
Kürt siyasi partilerinin özgürlük hareketiyle organik bir
bağı olmayabilir ama onunla birlikte dirilen, kendisini
ifade eden ve var olan bir halktan söz ediyoruz. Bunu in-
kar edemeyiz. Halk o kahramanların izlerinden yürümek
istiyor ve onların yarattığı özgürlük alanında kendini var
ağır. Tahir Elçi onun için şehit düştü. Ama Tahir Elçi bir de-
ğil, bin olsaydı biz daha farklı bir yerde olurduk. Hala biz
tek tek kahramanlarla kendimizi ifade etmeye çalışıyoruz.
Oysa hepimiz kahraman olmak zorundayız. Siyasi alan
böyle bir alandır. Asla yanlışı kabul etmez.  Siyasi soykırım ilan edilirken, yerel yönetimler faşist dev-
Ayrıca nitelik de çok önemli. Nitelik düştü. Bir nitelik
sorunudur yaşanan. Kaç kişiyiz değil, ne yaptık diye sor-
mamız gerekiyor. Hep devleti göstererek konuşamayız.
Zaten devlet böyle olduğu için biz kalkışmışız. Onun için
meclise gidenler devletin verdiği dokunulmazlık zırhıyla
şam ve teori arasında muazzam bir boşluk doğdu. Çünkü
denetim mekanizması olarak halk sustu. Halkın susması
aslında en büyük eleştiridir. Halktan uzaklaşıldığında siya-
set elitleşir. Halk sustuğu anda sen önemsizliğini kabul et-
miş oluyorsun. Muhatap alınmıyorsun. 
Son yıllarda siyasal alandaki mücadeleye yön veren
HDP projesi var. Özellikle de 7 Haziran seçimleri dönemin-
deki başarısıyla toplumda kabul gördüğü kanıtlanan bu
proje pratikte yeterince uygulanabildi mi? 
HDP, özgürlük mücadelesinin kitleselleştiği 90’lı yılların
başlarındaki siyasal alan örgütlenmesi ve defalarca kapatı-
lan siyasi partilerin, onlarcası şehit olan ve zindanlarda ka-
lan binlerin ekmeğidir. Vekillerimiz de yıllarca zindanda
kalmışlardı. Bu anlamda HDP büyük mücadelelerin
emeği, sonucu ve temsilidir. Kapatılan birçok partinin biri-
kim ve tecrübesinin temsilidir.
Temel görev ve sorumluluğu, halklaşan özgürlük müca-
delesinin siyasal alan temsilidir. Kürt sorununun çözümü-
nün sadece Kürdistan’da değil, uluslararası platformlara
taşıması hedeflendi. Bu Türkiye’yi çözüme zorlamak kadar,
Türkiye’yi demokratikleştirmede de öncülük misyonudur.
HDP, Türkiyelileşme esprisinde mevcut sömürgeci faşist
devlet zihniyetine muhalif tüm demokratik oluşumlarla
ederken, farklı kimlik ve inançların demokratik alanda
kendilerini ifade etmesinin de siyasal temsiliyetidir. Bu bü-
yük proje, sömürgeci soykırımcı Türk siyasal faşist yapısına
da devrimci bir müdahaledir. 
Siyaset kararlılık ister. İnanç kararlılığa evrilmiyorsa, kaza-
nımlar bir dokunuşla yitirilir. Bu hedeflerine rağmen, HDP
sürecinde milletvekillerinden oluşan heyetin gölgesine
çekilerek heyete destek olmadı. Bu tarihsel sürecin öznesi
olmaktan çekindi, yaratıcı rol almadı. Oysa ki demokratik
sistemlerde siyasi partiler halkların öz savunma mekaniz-
malarıdır. HDP kendi öz savunmasını ve halkın demokratik
haklarını yaratamadı, örgütleyemedi. 
Müzakere sürecini yıkan faşist devlet ve iktidar zihniye-
tinin Kürt sorununun çözüm aşamasındaki pozisyonu ye-
niden 90‘lı yıllardaki inkar soykırım noktasında. Bu yeni bir
savaş ilanıdır.  
let iktidarı tarafından işgal edilirken HDP pasif ve plansız
davranarak, buna karşı bir direniş yaratmadı. Oysa zor sü-
reçler olağanüstü direnişlerle yanıtlanır. Zaten sömürgeci
devletin amacı da tarihsel kazanımlardı. Yanıt olunma-
yınca bir süreç değil, o sürecin tüm emekleri heba olur. 

8
S.02-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 14:35 Seite 1
DEVRİMİ
Siyasi alanda Kürt kadını da belirleyici bir rol oynadı. Eş-
başkanlık sistemiye birlikte temsil düzeyinde önemli bir
adım atıldı. Kürt kadının siyasetteki durumunu nasıl de-
ğerlendiriyorsunuz? Bu alanda hedeflenen düzeye ulaşıldı
mı?  Siyasi parti demokratik alanı genişletmek için vardır. İttifak
Yaratılan demokratik alanda yoğun bir kadın katılımı
oldu. Bu okumuşluk veya okumamışlık değil, kendi yaşam
tecrübesinden ve öğrendikleriyle kadınlar siyasi alana aktı.
Her yaştan kadın siyasi alanı sahiplendi. Artık kimse kadını
eve döndüremedi, bu tartışmalar geride kaldı. Kadını si-
yasi alana çekme bir devrimdi ama ikinci bir devrim daha
yapabilirdik ve o konuda eksik kaldık. Siyasi alanlar kadın
için özgürlük alanlarıdır ama yaşamın nasıl olması gerekti-
ğine cevap olunamadı. Siyasi alanın yarattığı rahatlık üze-
rine hazırdan özgürlük, hak ve adaleti kullanmakla yetin-
dik. Çoğaltmadık, yeterli gelemedik. Hala şu kıyaslamayı
yapmak haksızlıktır; en çok kadın olan parti HDP’dir. Birisi
sayısal olarak bile CHP ve AKP ile kıyasladığı zaman “Hayır
bizim kıyaslanma yerimiz orası değil, bizim kıyasımız dağ-
daki kadın olmalı” demeliyiz. Sistem içi partilerdeki kadın
oranı ile kendini kıyaslamak bir eksiklikti. Öyle olduğu için
de başarılar sayıya döküldü, kendilerini yeterli gördüler.
Kadın vekillerimiz öncülük rollerini oynayamadı.
Siyasi partilerin tarihinde daha çok seçim süreçlerinde
olmak üzere, ittifaklar da oldukça gündeme gelen konu-
lardan oldu. Bu konudaki adımları yeterli görüyor musu-
nuz? İttifaklar konusunda nasıl hareket edilmeli?
demek, temsiliyetlerin eşit dağılımıdır. Sömürgeci sistem
ise ittifakı zayıflık olarak değerlendirir. Aslında bu bir güç,
zenginlik ve özgürlük alanıdır. Aynı dünyayı düşleyenlerin
bir araya gelmesi doğru olandır. Tek başına iktidar olma dü-
şüncesi fakirlikti. Ne kadar farklı düşünce ve görüş bir araya
gelirse o kadar zenginliktir. HDP halkların buluşmasıdır. Bu
espri ile kurulmuş bir partidir. Ama biz bunu anlatamadık.
Hem de Türkiye’de siyaset yapanlar kendini biricik olarak
gördüğü için başarılı olamadık. Türkiye’ye sol parçalı olarak
girdiği için herkes kendini haklı gördü ve bütün bu parça-
layan tespitler hala devam ediyor. Demokrasi cephesi faşizm
karşısında bir araya gelemiyor. Demokraside buluşulmuyor
ancak konu Kürtler olduğunda bütün partiler bir araya ge-
liyor. Bir zihniyet var ve bu aşılmadıkça demokrasi kültürü
gelişemez. Kendimizi alternatif görmedikçe sistemin yede-
ğine düşeriz. Zaman zaman bizim siyasetimize hakim olan
şey bu oldu.  dana değil, özgüvene çağrı yapmaktır.
İnkar edilen, yok sayılan her kimlik ve her inanç temsili-
Aysel Doğan
kimdir 
1953
?
yılında Dersim’de dünyaya gelen
Doğan, gençlik yıllarından itiba-
ren aralıksız olarak Kürt özgürlük hareketi-
nin farklı alanlarında çalışma yürüttü. 1980
askeri faşist darbesi döneminde yıllarca
mahkemeye çıkartılmadan cezaevinde
kaldı. 1990 yılı Mayıs ayında Dersim’de tu-
tuklanan Doğan, Bir yıla yakın tutuklu kaldı.
Cezaevinden çıktıktan sonra 1991 genel
seçimlerinde Dersim’de bağımsız aday
oldu ve Dersim’de en çok oy almasına rağ-
men meclise girmesine izin verilmedi. Yü-
rüttüğü siyasi mücadele nedeniyle devle-
tin kontrgerilla timinin hedefi oldu. Aldığı
ölüm tehditleri nedeniyle Avrupa’ya çık-
mak zorunda kaldı. 1999 yılında Kürt Halk
Önderi Abdullah Öcalan’ın çağrısı üzerine
2. Barış Grubu üyesi olarak Avrupa’dan Tür-
kiye’ye geçtikten sonra tutuklanan Doğan,
10 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı. 2009 yı-
lında cezaevinden çıktıktan sonra siyasi
alandaki çalışmalarına devam etti. 2011’de
sudan gerekçelerle tekrar tutuklanarak, bu
kez 18 yıl ağır hapis cezasına çarptırıldı. Ce-
zaevinde yakalandığı kanser nedeniyle
2015 yılı Mayıs ayında tahliye edilen Do-
ğan, şu an tedavi görüyor. 
yetini bulmak zorunda. Bizim asıl ittifak noktamız budur.
Siyaset alanını devrime açmak gerekir. Türkiye ittifakı, aynı
zamanda Kürtlerin birlik ittifakı olmalıydı. 1991’den bu-
güne biz Kürt partileri olarak bir araya gelemedik. Hep so-
runu Başur’da aradık. Siz diktatörlük ve sömürge sistemini
taklit eden bir partiyle ittifak yapamazsınız. Asıl olan ta-
banda Kürt ittifakını sağlamak ve buraya ayna tutmaktı.
Biz bunu yapamadık, eksik bıraktık. 
Dersimlisiniz ve özgürlük hareketinin bu alandaki tüm
gelişmelerine de tanıklık ettiniz. Dersim’in Kürt özgürlük
mücadelesindeki önemi neydi, bugün nasıl bir rolü var? 
Dersim hala isyanı çözmedi. Aslında isyanın yarattığı
mağduriyete sığınarak kaldı ve kendi gücünü açığa çıka-
ramadı. Hala mazlum ve masum olmanın lüksünü yaşa-
mak istiyor. Oysa neden yaşadım sorusunu kendine sorsa,
bir daha yaşamamak için ne yapmalıyım sorusunu sorsa
ve kendisiyle yüzleşse bir daha yaşamak zorunda kalma-
yacak. Böylece kendini kendi gücüyle savunmanın bilin-
cine erişecek. Bunun inançla da bağlantısı var. Zalim geldi
bizi öldürdü, bize acır mısınız? Oysa ki marifet önce vic-
 
9
S.10-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:40 Seite 1

Özgürlük haraketi de Dersim’e

böyle yaklaştı. Dersim en masum,
dokunulmaz yanımız. Evet öyledir
ama siz dokunulmaza dokunmadı-
ğınızda, başkaları dokunur ve ken-
disi olmaktan çıkarır. Hakikatiyle yüz-
leştirmek gerekiyordu ancak öyle
yapmadık. Her kelimede `Dersim Al-
evidir` demektense, Dersim’i artık
Kürdistan’ın diğer parçalarıyla eşitle-
memiz gerekiyor. Alevilik azınlık bir
kimliktir ancak bu kırılganlaştırmaz.
Bu özgünlüğünü güce dönüştür-
mek gerekir. Kendisiyle yüzleşmesini
ve hakikatiyle yürümesini öğretmek
gerekiyor. 
Dersim’in özgünlüğü güce dö-
nüşmeli. Dersim Kürt’tür ve hiçbir
zaman kendisini Kürdistan dışında
görmedi. Oysa bugün Kürdistan’dan
koparılmaya çalışılıyor.
Dersim’de Türkiye Solu’nun böl-
müşlüğü ise uçuk bir durum. Cas-
trocu, Leninci, Maocu Kürtler var. Bu
çok parçalayan bir durum. Dersim
Kürtlüğü ile kalmak yerine Türkiye
devrimci hareketi kendi kimliğini ta-
nımadan enternasyonalizmi dayattı.
Bu, kimliği inkara götürür. Oysa Der-
sim’in hakikati önce Kürdistanlığı ile
tanışmalı. Siyaset buradan başlamalı,
ondan sonra zaten kendiliğinden
enternasyonelleşir. 
Şunu da belirtmek zorundayım.
Dersim kahraman kadınlarıyla da ta-
nındı. Aslında Dersim mi kahraman
kadınları yarattı, yoksa kahraman ka-
dınlar mı Dersim’i yarattı? İsyandan
bugüne kahraman kadınlar vardı.
Bunları çok yaşatmadık, anlatmadık. 
Dersim’de Sakinesiz, Beritansız,
Azimesiz, Çiçeksiz, Zilansız ne siyaset

Dersim kadın eksenli

ne de kahramanlık konuşulabilir. Ne
özgürlük ne hak hukuk adalet ne de
demokrasi konuşulabilir. Dersim ka-
dınının bu kahramanları yaşamsal-
laştırma gibi tarihsel bir sorumlu-
luğu var. O kadınları yaşatmalı ve

bir toplumdur
yaşamsal kılmalıyız. Yoksa Dersim’e
layık olamayız. 

24 Haziran seçimlerine az bir za-

man kaldı. Önümüzdeki seçimlerin
önemi ve sonuçlarına ilişkin neler
Dersim’de ilk siyasi parti kurulduğunda nasıl bir etki yarattı? Ka- ilişkin bir açlık grevi yapmıştık. Oraya 50 kadın, 4 erkek gelmişti. Er-
belirtebilirsiniz? 
dınların katılımı ve sahiplenmesi nasıl oldu?  kekler de kendini yabancı hissetmedi, kadın gibi katıldılar. Uyum
Bu seçimlerde kazanmamız gere-
Dersim’in bir özelliği var; kadın eksenli bir toplumdur. Buna bir sağlamak için değil. Kadınlar oradaydı ve onların sistemi
kiyor. Sürecin, tarihin gerektirdiği bir
eşitlik ve özgürlükten ziyade, bir kültür olarak bakmak gerekiyor. geçerliydi. 
zorunluluktur. Bir şeyi istiyorsak ger-
Kadın eksenli bir topluluktan bahsedebiliriz. Bu hem inançsal hem Siyasi partimiz ilk Dersim’de açıldığında bir kadın partisi olarak
çekleştireceğiz. Siyasi alanın olsa da
de bu inancın yarattığı azınlık olmanın bilinciyle kendi içsel örgüt- açıldı. Fakat daha sonraları kadınların sorunlarına çok da yanıt ola-
olur olmasa da olur yumuşaklığın-
lenmesinde böyledir. Zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. madık. Oysa özgürlük hareketi bir kadın hareketidir. Biz bu modeli
dan kurtulması gerekiyor. Halklar iliş-
Siyasi parti Dersim’de ilk kurulduğunda kadın partisi gibi çalıştı. demokratik siyaset zeminine çok yansıtamadık. Neden? Çünkü biz
kilerini halktan biriymiş gibi sürdür-
Kadınlar geliyordu kendi sözünü söylüyordu. Oysa orada daha sistemin özgürlük sınırlarından kopamadık. Halk koptu ama biz
meli. Yeni bir sınıf, yeni bir meslek
önce Türkiye sol dernekleri vardı ve oralarda hep erkek sözü ha- kopmadık. 
yaratmamalı. Halktan alacağımız çok
kimdi. O yüzden kadınlar oralara çok gitmiyorlardı. Çünkü anlatılan Dersim kadınının soykırımcıyla hiçbir ilişkisi olmamış. Dersim’de
şey var. Halkı dinlemeliyiz. Bu seçim-
teoridir, kitabidir. Oysa kadın yaşamın kendisiydi, kahramanlıkları, aldığımız oyların yüzde 90’ı kadın oylarıdır. Siyasi geleneğin son
lerde büyük bir başarı sağlayacağı-
yaşanmışlıkları bilir. O yüzden kadınlar kendine söz hakkı bulduğu partisi HDP’dir, kadın partisidir. O kadınların kahramanları o vekiller
mıza inanıyorum. 
için siyasi partiyi sahiplendi. Hatırlıyorum, cezaevlerindeki baskılara değil, canı pahasına özgürlük davasını savunan kadınlardır. 
10
S.11-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:41 Seite 1
BDP’den HDP’ye Geçiş:
Türkiye’nin demokratikleşme dinamiği olarak HDP
t
Zülküf KURT
”Zamanın ruhunu okuyamayanlar tarihin çöp sepetine gi-
derler. Suyun akışına direnenler, uçuruma sürüklenirler.”
Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan
(21 Mart 2013, Amed Newroz mesajı)
K
ürt siyasi hareketinin HEP’ten bugüne yürüttüğü
mücadele ve karşılaştığı engeller, Kürt sorununun
günümüze kadar gelinirken neler yaşandığının da
siyasi izdüşümüdür aslında. Kürt halkının varlığının inkarı,
imhası ve asimilasyon politikalarıyla yok edilmesine karşılık
verilen mücadele büyük bedellerin ödendiği bir tarihi anla-
tır. Bu tarihin tanıklıkları, yaşananlar, sembole dönüşen isim-
ler, gizli kahramanlar ve hep ama hep direnen bir halk ger-
çekliği. Bu siyasi gelenek halk hareketi olmanın avantajı ve
direnen halk gerçekliğinin ödediği bedellerle bugün de var
olmaya devam ediyor. HDP’nin kitleselleştikçe maruz kaldığı
baskının yükselmesi, 10 binden fazla üyesinin, çalışanının, il-
ilçe eşbaşkanının, milletvekillerinin ve eşbaşkanlarının tu-
tuklu olmasına rağmen ayakta kalmasının tek nedeni dina-
mik ve direngen bir halk gerçekliğine dayanmasıdır.
2012’de Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’a yönelik uy-
gulanan tecride karşı başlayan ve 67 gün süren açlık grevi,
tecridi kırmış ve yeni bir süreci de kendisiyle başlatmıştır.
Başlayan bu yeni süreçte ilk olarak 3 Ocak 2013’te Ahmet
Türk ve Ayla Akat, İmralı’ya giderek Sayın Öcalan’la görüş-
tüler. ”Çözüm Süreci” olarak adlandırılan 2012-2015 yıllarını
kapsayan bu süreçte HDP projesi ete kemiğe büründü.
Öcalan’ın bütün detaylarına kadar hazırladığı HDK-HDP
projesi; toplumun tabandan örgütlenmesini esas alıyordu
ve klasik parti tarzı örgütlenmeyi değil halkın kongre çatısı
altında meclislerle örgütlenmesini esas alıyordu. Ve bu
proje Kürt Özgürlük Mücadelesi ile Türkiye sol, sosyalist,
devrimci mücadelesini, emek mücadelesini birleştiren yeni
bir mücadele hattını esas alıyordu. Öcalan’ın bu önerisi bü-
tün yapılara sunuldu ve Demokratik Cumhuriyet-Ortak Va-
tan mottosunda bir çatı halinde hareket edebiliriz diyen
geniş bir yelpaze ile HDK’nin kuruluşu gerçekleşti. HDK’den
sonra sıra bu kongrenin partisinin kurulmasına geldi. Kon-
grenin bütün bileşenleri partileşme konusunda kararlaş-
maya dahil olmasalar da bu kararı alan yapılara ”yol verildi”
ve 15 Ekim 2012’de HDP’nin kuruluşu gerçekleşti. Kurucu
Eşbaşkanlığını Yavuz Önen ve Fatma Gök’ün yaptığı
HDP’nin kuruluşunda BDP, EMEP, ESP, SODAP, SYKP, SDP, Ye-
şil ve Sol Parti ve Türkiye Gerçeği yer aldı. SDP ve Türkiye
Gerçeği daha sonra birleşerek ”Devrimci Parti” oldu ve HDP
bileşeni olarak kalmaya devam etti.  BDP’nin meclis grubu HDP olarak yoluna devam etti. BDP
HDP’nin kuruluşundan bir süre sonra ‘Çözüm Süreci’nin
toplumdaki milliyetçi örtüyü kaldırmasının zemininde Gezi
İsyanı başladı. HDK-HDP’nin Gezi sürecinde geciktiği ve son-
radan isyana dahil olduğu eleştirileri yapılsa da, HDP aslında
Gezi ruhunun projesiydi. O gün anlaşılmayan bu nokta, bu-
gün HDP’nin Gezileşmesiyle daha da net görülmektedir.  Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ‘a devretti. Kongre
BDP ve HDP Mart 2014’te gerçekleşen yerel seçimlere
ayrı iki parti olarak girdi. BDP, Kürdistan’da 102 belediye
alarak mevcut belediye sayısını arttırdı. 2014 yerel seçim-
leri sonrasında Öcalan’ın önerisi BDP’nin isim ve logo de-
ğiştirerek toplumsal inşa hedefli bir kadro partisine dönüş-
mesi ve yerel siyaseti üstlenmesi; HDP’nin de Türkiye
geneline hitap edecek bir söylemle parlamento grubuyla
merkez siyaseti yürütmesiydi. HDP’nin HDK’ye dayanarak
siyaset üretmesi, HDK’nin de kitle örgütlenmesini sağlaya-
rak meclisler tarzında örgütlenmesini ve siyasetin tabana
dayanarak belirlenmesi gerektiğine dikkat çekti.  önündeki tüm engelleri kaldırmak için bir örgütlenme
‘Kürdistan’a sıkışmışlığı’ aşma
BDP’den HDP’ye geçiş gerekliliğini ve yerel seçimlerden
sonra ortaya çıkan tabloyu ve HDP’nin neden olmazsa ol-
mazlığını artık herkes anlamaya başlıyordu. Kürt Siyasi Ha-
reketi olarak bütün gücümüzle yüklendiğimiz Kürdis-
tan’dan 102 belediye çıkarmamıza rağmen AKP ile
Kürdistan’daki oylarımız giderek eşitlenmekteydi. Kürdis-
tan’da bize oy vermeyen kitlelerin birincil öncelikleri, mer-
kezi siyasetten etkilenme düzeyleri farklıydı. Onların da
oyunu alabilmemiz için merkezi siyasette etkili olmak dı-
şında başka bir seçenek yoktu. Doğrusu o dönem BDP
cephesinde HDP’ye geçme konusunda çekinceler vardı. Bu
HDK-HDP projesinin tam anlaşılmamasından kaynaklanı-
yordu. Öcalan BDP kadrolarına gönderdiği mektupta, dev-
letin yıllardır Kürt Siyasi Hareketini bölgeye sıkıştırdığını,
bunun bir tuzak olduğunu, şimdi buradan çıkmanın zama-
nının geldiğini belirtti. Bu anlamda HDP ”Kürdistan’a Sıkış-
mışlığa” bir karşı çıkış olarak da örgütlendi. 
Eşbaşkanlıklarını Ertuğrul Kürkçü ve Sebahat Tuncel’in
yaptığı HDP Meclis grubu Nisan 2014’te kuruldu ve
de 11 Temmuz 2014’te gerçekleştirdiği kongresinde adını
ve logosunu değiştirerek, Demokratik Bölgeler Partisi’ne
(DBP) dönüştü.
Haziran 2014’e kadar HDP Eşbaşkanlığını yürüten Ertuğ-
rul Kürkçü ve Sebahat Tuncel, bu bayrağı Haziran 2014’te
öncesinde EMEP, HDP’nin bir kitle partisi olarak ve bir ideo-
lojik yaklaşımla kendisini örgütlediği, bunun kuruluş ilkele-
riyle bağdaşmadığı gerekçesiyle HDP bileşenliğinden ayrı-
lıp, HDK içinde kalma kararı aldı.
2014 Cumhurbaşkanlığı seçiminde HDP’nin adayı ola-
rak Eşbaşkanı Demirtaş belirlendi ve kampanya bir bütün
olarak HDP’nin geniş kitlelere tanıtılması olarak kurgu-
landı. Girdiği bu ikinci seçimde yüzde 9,76 oy aldı. Bu aynı
zamanda HDP projesine toplumun verdiği
onaydı. HDP’nin genel seçimlere parti olarak girebilmesi
seferberliği ilan edildi.
BDP’nin Türkiye sahasındaki örgütlenmesinden çekil-
mesi, bu alanı HDK’ye bırakması, HDK’nin kitle örgütlen-
mesini sağlamaması, bu alandaki var olan örgütlülüğün de
dağılmasına neden oldu. Toplumun kongre tarzı örgütlen-
meye yatkın olmadığı, parti tarzı örgütlenmeye alışkın ol-
duğu önerisiyle HDP’nin kitle örgütlenmesini yapması
önerileri yapılsa da, HDK’nin örgütlenme yapmasında ısrar
edildi. Kongre tarzı örgütlenme cazip hale getirilemediği
için de kitle örgütlenmesi o günlerde muallak ve belirsiz
bırakıldı. 16 Nisan 2017’de gerçekleşen referandumda gö-
rüldü ki, HDK gerçek anlamda örgütlendirilseydi HAYIR
cephesinin sözcülüğünü de üstlenebilirdi. 
11
S.12-PORTRE:Layout 1 15.06.2018 13:41 Seite 1
‘İyi çalışırsanız yüzde 15’i aşarsınız’
7 Haziran seçim sürecine gidilirken HDP’nin parti olarak
mı yoksa yine bağımsız adaylarla mı seçime gireceği konusu
gündeme geldi. AKP ve devlet, seçimlere bağımsız adaylarla
girilmesi yönünde yandaş medyadan kamuoyu oluştur-
maya çalışıyordu. Sayın Öcalan’ın ‘iyi çalışırsanız yüzde 15’i
aşarsınız’ öngörüsüyle seçimlere parti olarak girme kararı
alındı. 7 Haziran seçim çalışması HDP ve bütün bileşenleri
için çok boyutlu hazırlık gerektiren önemli bir sınavdı. Bütün
bileşenlerin dahiliyeti ile Merkezi Seçim Komisyonu ve geniş
bir örgütlenme komisyonu oluşturularak sahaya inildi. Mi-
ting programlarından seçim stratejisine, aday belirlemeden
reklam kampanyasına, basılacak bayrakların tasarımından
kullanılacak renklere kadar çok titiz ve kollektif bir çalışma
yürütüldü. 
Selahattin Demirtaş’ın HDP haftalık meclis konuşmasında
söylediği ”Seni Başkan Yaptırmayacağız” çıkışı, seçimin slo-
ganı olan ”Bizler Meclise”yi de geride bıraktı. AKP’nin tek ba-
şına iktidarı kaybettiği anlaşılınca seçimi iptal etmek istedi-
ler. 5 Haziran 2015’te HDP’nin Amed Mitinginde bomba
patlatılmasının esas amacı seçimi iptal ettirmekti. Ancak
meydandaki kalabalığın sağduyusu ile büyük izdihamlar
önlendi. Bir sonraki gün Amed Bağlar’da bir kahvehane ta-
randı. Ancak Amed halkı tüm provokasyonları boşa çıkardı.
Toplumun bütün kesimlerinin HDP’ye teveccüh gösterme-
siyle HDP barajı aşarak yüzde 13.1 oy ve 80 milletvekiliyle
meclise girdi. HDP’nin bu başarısındaki esas kurgu tabanı
bütün süreçlere dahil etmesidir. HDK daha örgütlü olabil-
seydi belki yüzde 20’lere dayanılabilirdi.
7 Haziran’daki başarıdan sonra AKP tek başına iktidarını
kaybetti. Erdoğan’ın 2 gün odasından çıkamadığı kulislerde
konuşuldu. Ancak bu 2 günde Erdoğan’ın ne yapacağını
planladığı Baykal ile görüşmesinden anlaşıldı. Erdoğan bu
görüşmede erken seçim kararını Baykal’a iletmiş ve tek ba-
şına iktidar olabilmek için Ergenekon’a ittifak teklif ettiği an-
laşılıyordu. 1 Kasım seçim kararı alındığında çokça dile geti-
rilen ”Devletin Bekası Tehlikede” mottosu AKP ve
Ergenekonun uzlaşma zeminiydi. 7 Haziran sadece AKP’yi
değil devletteki statükoculuğu da derinden sarsmıştı. 90 yıl-
dır düşmanlıkla ve vekalet savaşıyla örgütledikleri ulus-dev-
let, demokratik ulus-ortak vatan anlayışıyla derinden sarsıl-
mıştı. Davutoğlu’nun ‘günah bizden çıksın’ düşüncesiyle
yaptığı koalisyon görüşmeleri sonrasında 1 Kasım Erken Se-
çim kararı alındı ve geçiş dönemi (seçim) hükümeti kuruldu.
Topyekün saldırı başlatıldı
1 Kasım seçimlerine gidilirken AKP ”Topyekün saldırı”
konseptine geri döndü ve Ergenekon’un güvenlik politikası
tuzağına tek başına iktidar olmak için gönüllü olarak düştü.
Suruç’ta Kobanê’ye yardım götürmek için bir araya gelen 33
sosyalist devrimci canlı bomba saldırısıyla katledildi. Hemen
arkasından Ceylanpınar’da iki polisin şaibeli bir şekilde öl-
dürülmesi ile devreye konulan savaş konsepti hatlarını gös-
termeye başladı. HDP’nin seçime girmesinin engellenmesi
için linç organize edilerek onlarca il, ilçe örgütüne saldırılar
gerçekleştirildi, HDP Genel Merkezi yakıldı. Linç dalgası o
kadar yükseltildi ki, halka yönelik saldırılar, Kürt işyerlerinin
yakılması, evlerin yakılması, zorla göç ettirmeler bir anda
devreye konuldu. 2014 MGK’sında hazırlanan ”Çöktürme
Planı”nın devrede olduğu anlaşılıyordu. Tüm bu yaşananlar
içinde Kürt kentlerinde hükümeti zorlamak ve Çözüm Ma-
sasını tekrardan kurmak için siyasi bir talep olan “özyöne-
tim” istekleri basın açıklamalarıyla dile getirildi. Ancak bu
açıklamalara AKP’nin ve devletin yönelimi oldukça sert
oldu. Yüzlerce kişi tutuklandı, yüzlerce ev basıldı ve halka
karşı silah kullanılmaya başlandı. Bu noktadan sonra da gen-
çliğin bu saldırılara karşılık vermesiyle de şehirlerde çatış-
malar başladı.  rülerek örgütlenmemesi bir kez daha nasıl hayati bir fırsatın
Tüm bu yaşananlara rağmen barış talebini yükseltmek ve
yeni bir çözüm zemini yaratmak adına TTB-TMMOB-KESK-
DİSK öncülüğünde 10 Ekim 2015’te organize edilen Emek,
Barış ve Demokrasi Mitingine yönelik gerçekleştirilen canlı
bomba saldırılarıyla 103 barış gönüllüsü yaşamını yitirdi. Ba-
rış umutlarının gittikçe azaldığı bir süreç yaşandı. Bu yaşa-
nan katliamlardan sonra halkın güvenliği düşünülerek mi-
12
HDP’nin kitleselleştikçe maruz kaldığı baskının yükselmesi, 10 binden fazla üyesinin, çalışa-
nının, il-ilçe yöneticisinin, milletvekillerinin ve eşbaşkanlarının tutuklu olmasına rağmen
ayakta kalmasının tek nedeni dinamik ve direngen bir halk gerçekliğine dayanmasıdır.
tinglerin iptal edilmesi kararı çok geçmeden halk tarafından
yanlış bir karar olarak mahkum edildi. O dönem HDP özyö-
netim sürecinde doğru politikayı izlemediğine yönelik eleş-
tirilere bugün özeleştiri veriliyor. İçine düşülen rehavet süre-
cin anlaşılmasını engelliyordu.
1 Kasım seçimlerinde HDP yüzde 10.7 oy alarak barajı
geçmeyi başarsa da, 21 milletvekili kaybederek 59 milletve-
kili ile meclise girdi. Ancak demokratik siyaset savaşı durdu-
racak bir alan yaratmadı. Bodrumlarda yaşanan katliamlar,
şehirlerin yakılıp yıkılmasının önüne geçilemedi. Yüzbin-
lerce insanımız Şırnak’tan, Cizre’den, Nusaybin’den, Sur’dan,
Gever’den göç etmek durumunda kaldı.
Eşbaşkanlara kayyum ve tutuklama
Bu süreç sonrasında HDP milletvekillerinin dokunulmaz-
lıklarının kaldırılarak tutuklanmalarına giden süreç de başla-
tıldı. AKP-MHP ve CHP’nin işbirliği ile Mayıs 2016’da doku-
nulmazlıklar hukuksuz bir düzenlemeyle kaldırıldı.
Kürdistan’da şehirlerin yakılıp, yıkılması ile aktif hale gelen
askerler, 15 Temmuz 2016’da darbe girişimde bulundular.
Ancak ne ilginçtir ki; darbeden bir gün önce 14 Temmuz
2016’da Erdoğan askerlere Kürdistan’da işledikleri suçlar-
dan dolayı muaf sayıldıkları kanunu onayladı. Bu darbe giri-
şimi Erdoğan için ”Allah’ın lütfu” olarak nitelendirildi ve 20
Temmuz 2016’da ilan edilen OHAL ile KHK rejimine geçildi.
Yüzbinlerce insan kamudan ihraç edildi, yüzlerce dernek,
kurum, tv, gazete ve yayın kapatıldı, onlarcasına kayyum
atandı. DBP’nin 94 belediyesine kayyum atandı ve onlarca
belediye eşbaşkanı tutuklandı. Tarih 4 Kasım 2016’ya geldi-
ğinde ise HDP Eşbaşkanları ve 11 HDP milletvekili gece ya-
rısı operasyonuyla gözaltına alındı. Eşbaşkanlar Selahattin
Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’la birlikte 11 milletvekili alela-
cele tutuklandı. Her gün artan sayıda gözaltı ve tutuklama,
zorla getirme kararlarıyla HDP milletvekilleri çalışamaz hale
getirildi. Şimdiye kadar 11 HDP milletvekilinin vekilliği düşü-
rüldü. Eşbaşkanlar ile birlikte 9 milletvekili Selahattin Demir-
taş, Figen Yüksekdağ, Selma Irmak, Gülser Yıldırım, Burcu Çe-
lik, Ferhat Encü, Abdullah Zeydan, Çağlar Demirel ve İdris
Baluken halen rehine durumundadır.  ye’yi dönüştürmek meselesi” diyor. Geçen 25 yılda bugün
16 Nisan 2017’deki referanduma da böylesi bir atmos-
ferde gidildi. Erdoğan kendisi için en tehlikeli gördüğü ra-
kibi Selahattin Demirtaş’ı tutuklamış, siyasi olarak rehin al-
mıştı. HAYIR cephesi örgütlenmeye başlayınca siyasi
partilerden ziyade taban örgütlenmesine ihtiyaç olması ne-
deniyle birçok birlik kuruldu. Ama HDK’nin bugünler öngö-
kaçırıldığının en önemli göstergesi oldu. 16 Nisan referan-
dumu bilinen, bilinmeyen bütün yönleriyle şaibeli bir refe-
randumdur. Sadece AKP’nin değil AKP-Ergenekon işbirliği
ile devletin derinlerinde sonuçlandırılan bir referandum
oldu. 16 Nisan referandumu AKP’yi de aşan bir yönetme ve
rejim sorunu ortaya çıkardığı için 24 Haziran 2018’de erken
seçim kararı alındı ve bugün o süreci yaşıyoruz.
Geldiğimiz aşamada HDP tüm tutuklama ve operasyon-
lara karşı halka dayanıyor olmanın avantajıyla direnmeye
devam ediyor. Tüm operasyonlar ve komplolara rağmen
Yüksekdağ ve Demirtaş ve tutuklu milletvekilleri direnmeye
devam ediyor. Bugünkü siyasi atmosferde HDP bir demok-
rasi cephesine dönüşmüş durumda. Bir seçim partisi olarak
kurgulanan HDP, kitleselleşerek büyüyor. 
24 Haziran bir son olmayacak
Kürdistan Özgürlük Mücadelesi ile Türkiye Devrim ve Sos-
yalizm mücadelesi, Emek Mücadelesi, Ekoloji Mücadelesi,
Kadın Özgürlük Mücadelesi, Özgür Gençlik Direnişi HDP
şahsında bir araya gelerek tüm baskılara direnerek kitlesel-
leştiler. Tüm karalama, yok sayma, baskı ve zulüm politikala-
rına rağmen Türkiye’deki bütün halklar ve inançların eşit
temsili HDP’de vücut buldu. Bu Türkiye’ye yeni bir siyasi an-
layış ve yeni bir siyasi form kazandırdı. Ve Ulus-Devlet anlayı-
şıyla yüzyıldır çözümsüz bırakılan tüm sorunlara Demokra-
tik Cumhuriyet -Ortak Vatan anlayışıyla çözüm
bulunabileceğinin de gösteren HDP oldu. 
Erdoğan ‘Çözüm Süreci’ni bitirerek kendi siyasi sonunu
da adım adım hazırlayan biri olarak tarihe geçecek.
Son bir anektodla yazıyı sonlandırmam gerek belki. 1
Kasım seçimlerinden sonra AKP tek başına iktidar olunca
Erdoğan’ın yakın çevresinden arkadaşları Erdoğan’ı ziya-
rete gitmişler ve tek başına iktidar olmasını kutlayarak çö-
züm sürecine dönmesini rica etmişler. Rivayet odur ki, Er-
doğan da elini masaya vurup ayağa kalkmış; ”Siz bana
Öcalan’ın önünde diz mi çöktürteceksiniz” demiş. Bugün
Erdoğan o elini vurduğu masanın yavaş yavaş altından çe-
kildiğini görünce sarf ettiği sözlerini hatırlayacak mıdır bi-
linmez ama Öcalan’ın ona yaptığı uyarıları unut(a)maya-
cağı kesin. 
Yanlış hatırlamıyorsam 1993 yılında Can Dündar’ın Kürt
Halk Önderi Sayın Öcalan’la yaptığı röportajda, Dündar
Öcalan’a ”Bir gün kendinizi yasal bir partinin lideri olarak
Türkiye’ye dönmüş olarak düşünüyor musunuz” diye so-
ruyor. Öcalan da ”Mesele Türkiye’ye dönmekten çok Türki-
Türkiye HDP ile ya demokratikleşecek ya da mutlak fa-
şizme teslim olacak. Mesele baraj meselesi değil. Ancak ne
olursa olsun örülen bu mücadele hattı kazanmaya devam
edecek. Öcalan’ın 1993’ten bugüne söylediği gibi demo-
kratikleşerek dönüşüyor. Bugün yaşanan yönetme ve re-
jim sorunu da bu dönüşüme direnenlerin yarattığı kriz
nedeniyledir. 24 Haziran 2018’de bir son olmayacak. Tür-
kiye halkları, inançları, mücadele gelenekleri uzun yıllar
sürecek bir karanlığa izin vermeyecektir.
Yazıyı bitirirken herkesin 2013’te Sn. Öcalan’ın Amed
Newrozunda okunan mektubunu bugünkü gelişmelerle
bir daha okuması ricasında bulunayım. Fark edilmeyen
çok şeyi göreceğinize eminim. Bugün hangi çizginin ka-
zandığını da...
S.13-DOSYA:Layout 1 15.06.2018 13:43 Seite 1

Kürt partilerinde Türk sorunu

Kürt sorununu parlamento zemininde çözmek için kurulan partilerin hemen hemen hepsi
Türklerle ve onların kurduğu sol ve sosyalist partilerle birlikte mücadele etmek istedi.

D
aha önce Cumhuriyet Halk Partisi gibi ‘sol’ ve
hatta Adalet Partisi gibi sağ partilerde yer alan
Kürtlerin temsilcileri, 1990’lı yılların başlarından
itibaren kendi partilerini kurmaya başladılar. 7 Haziran
1990’da kurulan Halkın Emek Partisi’nin (HEP) kurucu
genel başkanı Fehmi Işıklar idi. HEP hakkında 3 Temmuz
1992’de açılan dava, 14 Temmuz 1993’te kapatma kara-
rıyla sonuçlandı. Kararın TBMM’ye iletildiği anda Fehmi
Işıklar, Feridun Yazar, Ahmet Karataş, İbrahim Aksoy’un
vekillikleri düştü. HEP, solcu-sosyaldemokrat bir parti ol-
duğunu DİSK eski genel sekreteri Fehmi Işıklar’ı genel
başkan yaparak göstermişti. Dahası İbrahim Aksoy gibi
başka çevreden biri de partiye girebildiği gibi, Ahmet
Karataş gibi bir Türk de partiliydi.
HEP’e kapatma davası açılması üzerine aynı çevre tara-
fından 19 Ekim 1992’de kurulan Özgürlük ve Demokrasi
Partisi (ÖZDEP) hakkında 29 Ocak 1993’te kapatma da-
vası açıldı. Bunun üzerine partinin feshedilmesine karar
verildi. Ancak kapatma davası devam etti ve parti prog-
ramı gerekçe gösterilerek 23 Kasım 1993’te kapatıldı.
HEP’in ardından ÖZDEP’in de kapatılma sürecine gir-
mesi üzerine aynı çevre, 7 Mayıs 1993’te Demokrasi Par-
tisi’ni (DEP) kurdu. DEP hakkında da 2 Aralık 1993’te ka-
patma davası açıldı. Dava, 16 Haziran 1994’te partinin
kapatılmasıyla sonuçlandı. Anayasa Mahkemesi’nin ilgili
kararıyla 13 kişinin milletvekillikleri sona erdi. DEP da-
vası, AİHM’in yargılamanın yeniden yapılması kararıyla
yıllarca sürerken, parti Türkiyelileşmeyi önüne hedef
olarak koyamadı.

Türkiyelileşme çabaları
DEP’in kapatılma sürecine girmesi üzerine, aynı çevre
tarafından 11 Mayıs 1994 günü Halkın Demokrasi Partisi
(HADEP) kuruldu. Partinin kurucu genel başkanı Murat
Bozlak, Ahmet Turan Demir’in birkaç dönem genel baş-
kanlığı ardından yeniden genel başkan se-
çildi. HADEP hakkında 29 Ocak 1999’da açılan
dava 13 Mart 2003’te partinin kapatılmasıyla
sona erdi. A.Turan Demir gibi bir Türk’ün
HADEP’te birkaç kez genel başkan seçilmesi
ve onun eliyle Karadeniz ve Ege’ye açılmak
istenmesi, partinin Türkiyelileşmesi çabala-
rına öncülük edecekti. Ancak kapatma dava-
ları, partilere nefes aldırmıyordu.
HADEP’in kapatılabileceği korkusuyla aynı Hüseyin AYKOL
çevre tarafından 24 Ekim 1997’de Demokra-
tik Halk Partisi (DEHAP) kuruldu. HADEP’in kapatılmasın-
dan sonra aktif siyasete başlayan DEHAP’ta genel baş-
kanlığa Tuncer Bakırhan seçildi. Parti hakkında 13 Mart
2003’te kapatma davası açıldı. DEHAP 19 Aralık 2005’te
kendisini feshetti; ancak parti hakkındaki kapatma da-
vası devam etti. Davanın sonuç kararı, üzerinden 15 yıl
geçmiş olmasına henüz açıklanmadı.
Özgür Toplum Partisi, HEP-DEP çevresi tarafından 6
Haziran 2003’te kuruldu. DEHAP’ın kapatılması halinde
aktif hale getirilmesi planlanan parti, Yargıtay Başsavcılı-
ğı’nın genel kurulunu toplamadığı için yaptığı uyarı ar-
dından 26 Mayıs 2007’de kendisini feshetti. Parti’nin ge-
nel başkanı yine A.T. Demir idi.
Seçime parti olarak giriş
Aynı çevre tarafından 19 Kasım 2005’te kurulan Demo-
kratik Toplum Partisi (DTP), siyasete eşbaşkan uygulaması
getirerek bir ilke imza attı. Partinin ilk Eşbaşkanları Ahmet
Türk ve Aysel Tuğluk olurken; Yargıtay Başsav-
cılığı’nın uyarısı üzerine uygulama resmen
kaldırılsa da, fiili olarak uygulanmaya devam
etti. Parti’nin 2007 genel seçimlerine bağım-
sız adaylarla girip, mecliste grup kurmasın-
dan sonra yapılan genel kurulda, Nurettin Demirtaş ile
Emine Ayna eşbaşkanlıklara seçildiler. DTP hakkında 16
Kasım 2007’de kapatma davası açıldı. Anayasa Mahke-
mesi 11 Aralık 2009’da verdiği kararda DTP’yi kapattı ve
aralarında Ahmet Türk ve Aysel Tuğluk’un bulunduğu 37
kişiye 5 yıllığına siyaset yasağı getirdi.
HEP-DEP çevresi tarafından 2 Mayıs 2008’de Barış ve
Demokrasi Partisi (BDP) kuruldu. Kurucu genel başkanlı-
ğını Avukat Mustafa Ayzit’in yaptığı BDP’nin 7 Eylül
2008’de yapılan birinci olağan kongresinde Demir Çelik
genel başkanı seçildi. BDP, 29 Mart 2009’da yapılan yerel
seçimlere 41 ilde örgütlenme şartını tamamlayarak parti
adıyla katıldı.
Demokratik Toplum Partisi’nin kapatılmasından sonra
BDP, eski DTP’lileri partilerinde siyaset yapmaya çağırdı.
DTP’nin siyasi yasaklı dört belediye başkanı haricindeki
94 belediye başkanı 23 Aralık 2009’da Diyarbakır’da ya-
pılan bir törenle BDP’ye katıldılar. Eski DTP’li 19 milletve-
kili ile İstanbul bağımsız milletvekili M.Ufuk Uras, 25 Ara-
lık 2009’da BDP’ye geçerek mecliste grup kurdular. Barış
ve Demokrasi Partisi’nin 1 Şubat 2010 günü yapılan ola-
ğanüstü kongresinde ve 14 Ekim 2012’de yapılan 2. Ola-
ğanüstü Kongresi’nde partinin eşbaşkanlıklarına Sela-
hattin Demirtaş ile Gültan Kışanak seçildiler.
Bölgeye geri çekiliş
Barış ve Demokrasi Partisi’nin (BDP) 11 Temmuz
2014 günü gerçekleştirdiği 3. Olağan Kongresi’nde
isim değişikliğine gidilerek ismini Demokratik Bölgeler
Partisi (DBP) olarak değiştirildi. Seçim sonucunda DBP
Eşbaşkanlığına Emine Ayna ve Kamuran Yüksek seçildi.
DBP’nin Eşbaşkanlığı’na, 23 Ağustos 2015 günü yapı-
lan 3. Olağanüstü Kongre’de Ayna ve Yüksek yeniden
seçildi.
DBP Eşbaşkanlığı’na 28 Mayıs 2016 günü Kamuran
Yüksek ile birlikte seçilen Sebahat Tuncel, HDP’li millet-
vekillerinin tutuklanmasını protesto ederken, 4 Kasım
2016 günü gözaltına alındı ve 6 Kasım 2016 günü tutuk-
landı. DBP, 4. Olağan Büyük Kongresi’ni 9 Temmuz 20017
günü gerçekleştirdi ve Sebahat Tuncel, Mehmet Arslan
ile birlikte, partinin Eşbaşkanlığı’na yeniden seçildi.
13
S.14-PORTRE:Layout 1 15.06.2018 13:45 Seite 1

Halkların Demokratik Partisi

Kürt legal siyasi mücadelesinin ”Türkiyelileşme” hayali
Halkların Demokratik Partisi’nde (HDP) hayat buldu.
HDP; Barış ve Demokrasi Partisi, Devrimci Sosyalist İşçi
Partisi, Emek Partisi, Ezilenlerin Sosyalist Partisi, Sosyalist
Demokrasi Partisi, Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi, Yeşil-
ler ve Sol Gelecek Partisi gibi solcu partilerin yanı sıra
bazı sosyalist gruplar, feminist hareketler, LGBT dernek-
leri, sendikalar ile belli başlı etnik girişimlerin dahil ol-
duğu Halkların Demokratik Kongresi’nin (HDK) parti-
leşme kararıyla ortaya çıktı.
Halkların Demokratik Kongresi, 2011 genel seçimle-
rinde yüzde 10 seçim barajına takılmamak için ”Emek,
Demokrasi ve Özgürlük Bloku” adı altında 61 bağımsız
milletvekilini destekleyerek dahil oldu ve bu vekillerden
otuz altısı meclise girdi. Ancak Hatip Dicle’nin milletve-
killiğinin Yüksek Seçim Kurulu tarafından düşürülmesiyle
bu sayı otuz beşe indi.
HDK, siyasi parti oluşumu için İçişleri Bakanlığı’na 15
Ekim 2012’de resmen başvurdu. HDP’nin eşbaşkanların-
dan Yavuz Önen, yeni oluşumun HDK’nin bir alternatifi
olmaktan ziyade kongreyi besleyecek siyasi kanadı olaca-
ğını belirtti. Ekim 2013’te Barış ve Demokrasi Partisi’nin
milletvekillerinden Ertuğrul Kürkçü, Sebahat Tuncel ve
Sırrı Süreyya Önder partiden ayrılarak HDP’ye katıldı.
Emek Partisi (EMEP) kurucusu Abdullah Levent Tüzel,
partisi HDP’den ayrılmasına rağmen mecliste HDP’nin bir
üyesi olarak yer aldı. Halkların Demokratik Kongresi’nin
bir üyesi olan ve 2012’de HDP’nin kuruluş sürecinde de
bir bileşen olarak yer alan EMEP, 17 Haziran 2014’te
HDP’den ayrıldı. Ancak EMEP, HDK’nin bir üyesi olmaya
devam etti. Ayrıca 2014 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde
HDP’nin adayı Selahattin Demirtaş’ı destekledi.
Cumhurbaşkanını meclisin değil, halkın seçtiği 2014
seçimlerinde, Selahattin Demirtaş’ın yaklaşık 4 milyon
oyla, yüzde 10 barajına yaklaşması üzerine HDP, Haziran
2015 Türkiye genel seçimlerine parti olarak katılmaya
karar verdi. Bu durum tartışmalara neden olsa da parti-
nin yüzde 13.2’lik bir oy oranıyla meclise 80 milletvekili
yolladı.
Seçimler öncesinde AKP hükümetinin PKK’nin silahlı
mücadeleyi bırakması için başlattığı çözüm sürecine
HDP, tüm samimiyetiyle yardımcı olmak istedi. Hem PKK
lideri Abdullah Öcalan ile İmralı‘da hem de diğer PKK li-
derleriyle Kandil’de sürdürülen görüşmelere HDP adına
Selahattin Demirtaş, Pervin Buldan, Sırrı Süreyya Önder
ve İdris Baluken, 7 Haziran 2015 Türkiye genel seçimleri
süreci başlayana kadar katıldı.

Tutuklamalar
Halkların Demokratik Partisi eşbaşkanları Selahattin
Demirtaş ve Figen Yüksekdağ da dahil olmak üzere çok
sayıda HDP’li milletvekili, siyasetçi ve yönetici; genellikle
mecliste yaptığı konuşmalarda ”silahlı terör örgütüne
üye olmak”, ”terör örgütü propagandası yapmak”, ”terör
örgütüne üye olmamakla birlikte örgüt adına suç işle-
mek” iddialarıyla tutuklandılar.
HDP Eşbaşkanları ve Eşbaşkan yardımcısı Alp Altınörs
ile birlikte milletvekilleri Nursel Aydoğan, Sırrı Süreyya
Önder, Selma Irmak, Ziya Pir, Ferhat Encü, Gülser Yıldırım,
İdris Baluken, Leyla Birlik ve İmam Taşçıer, 4 Kasım 2016
günü gözaltına alındı. HDP Eşbaşkanları Selahattin De-
mirtaş, Figen Yüksekdağ ile birçok milletvekili tutuklandı.
Daha sonraki süreçte de milletvekili ve belediye başkan-
ları tutuklanarak cezaevlerine gönderildi. lıklarına Pervin Buldan ile Sezai Temelli, 11 Şubat 2018 lıkla temsil edildi. Kocaeli Milletvekili Ali Haydar Konca
günü seçildiler. Avrupa Birliği Bakanı ve İzmir Milletvekili Müslüm Doğan
Partinin ilk eşbaşkanları HDP, 7 Haziran 2015 günü yapılan genel seçimlerde ise Kalkınma Bakanı olarak görev yaptı. Bu bakanlar, işlev-
İlgili yasanın değiştirmesiyle partide eşbaşkanlık sis- Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ eşbaşkanlı- sel olamadıkları için 23 Eylül 2015 günü bakanlıktan istifa
temi resmen işlemekte. Partinin ilk eşbaşkanları 15 Ekim ğında 6 milyondan fazla oy alarak yüzde 13.2’lik bir yüz- ettiler. Levent Tüzel ise kendisine teklif edilen bakanlık
2012 günü seçilen Fatma Gök ile Yavuz Önen’di. Daha deye ulaştı ve meclise 80 milletvekili gönderdi. 1 Kasım görevini en başından kabul etmedi.
sonra yerine Sebahat Tuncel ile Ertuğrul Kürkçü seçildi. 2015 günü tekrarlanan seçimlerde ise milletvekili sayısı Halkların Demokrasi Partisi, Türkiye Partisi olduğunu
Ardından Figen Yüksekdağ ile Selahattin Demirtaş eş- 59’a düştü. Ancak yine de, meclisteki üçüncü büyük parti 2015 seçimlerinde gösterdiği gibi, ülkenin koyu bir dikta
başkan oldu. Figen Yüksekdağ’ın tutuklanması üzerine durumunda. rejimine mi yöneleceği, yoksa iyi-kötü bir parlamenter
Serpil Kemalbay seçildi. Selahattin Demirtaş ve Serpil Ke- Halkların Demokratik Partisi, Haziran 2015 Türkiye ge- demokraside mi kalacağının oylanacağı 24 Haziran 2018
malbay’ın tutuklanması ardından ise, HDP’nin eşbaşkan- nel seçimleri sonrasında kurulan hükümette iki bakan- seçimlerinde kilit önem taşıyor.

14
S.15-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 13:46 Seite 1
Bizlerin
Hasan Sabbah’ı
Cafer’i hiç bu tür öyküleri anlatırken görmedim;
dinlerken de… Demek onun olduğu yerde bu tür
efsanelere kimse ihtiyaç duymazdı. Sanki Cafer’i
kuşlar getirip parti binasına bırakıp gitmişti. Ken-
disi de bazen gülerek 'Benim annem babam yok
mu sanıyorsunuz' derdi. Ama ağabeyini anlatmasa
da herkes bilirdi gerillada olduğunu.
t
Biro ŞÎRÎN
15 Şubat’ta televizyon karşısında, ebeveynlerini göz-
yaşı dökerken gören çocukların, büyüyüp üniversite
okumak için başka şehirlere gitmeye başladığı zamanlarda
çatık kaşlarıyla tanıdım onu. Farid Farjad’ın kemanından dö-
külen ezgilerin yankılandığı bir öğrenci evinde.
‘Katılım’ öykülerinin dilden dile dolaştığı üniversite kantin-
lerinde, ben hep o öykülerdeki kahramanların o an nerde ol-
duklarını merak ederdim. Neredeydiler sahi? Anneleri onları
okumaları için gönderdikleri üniversitelerde öykülerinin ya-
rım kalacağını tahmin edebilmişler miydi acaba? Artık birer
efsaneye dönüşmüş o öyküleri dinledikçe yeni sorular beliri-
yordu zihnimde.
Cafer’i hiç bu tür öyküleri anlatırken görmedim; dinlerken
de… Demek onun olduğu yerde bu tür efsanelere kimse ih-
tiyaç duymazdı. Onun olduğu sohbet ortamlarında herkes
gizliden söz birliği etmişçesine direksiyonu ona teslim
ederdi. Bazen hastalık hastası nenesini jest ve mimikleriyle
taklit ederek, bazen de Ergani’de gençlik çalışmalarınday-
ken yaşadıklarını tatlı bir abartı katarak anlatırdı. Sanırım her-
kes 'Bunca yaşa nasıl hem eğitim hayatını hem de örgütsel
çalışmalarını katabildiğini' kendine sorardı o anlarda. Sanki
Cafer’i kuşlar getirip parti binasına bırakıp gitmişti. Kendisi
de bazen gülerek 'Benim annem babam yok mu sanıyorsu-
nuz' derdi. Ama ağabeyini anlatmasa da herkes bilirdi geril-
lada olduğunu.
Cafer’in fotoğrafını görüp de 'Sanki bunu bir yerden tanı-
yorum, hatırlıyorum‘ gibi bir tepki vereceğini sanmam kim-
senin. Onun fotoğrafını gören veya adını duyan birisinin ilk
bakışta yüzünü tatlı bir gülümse, adını anarken de minnet-
tarlık kaplar. Çünkü onunla tanışan, konuşan her insan ken-
dini şanslı hissederdi. Onu tanımasam, 'Amma da beylik laf-
lar bunlar’ derdim. Oysa ne kadar da güzel ve özel bir
cümle; 'Onu tanıdığım için çok şanslıyım.‘
Bir insanı tanımak neden bu kadar farklı olsun, bu çok
ünlü biri de değilse. Sanırım o insanı farklı kılan inanarak, se-
verek kavga etmeyi bilmesiydi. 'Kaygılarım var' cümlesini
mesela, kimse onun yanında söyleyemezdi. Onunla oturup
konuşmanın küçük de olsa bir bedeli buydu herhalde. Kısa
bir sürede 'Evet yapabilirim' hissini yaşatabilirdi Cafer, o çak-
mak çakmak gözlerini yukarı dikerek yaptığı konuşmala-
rında. Elindeki televizyon kumandasını bırakmadan, ayakla-
rını sallaya sallaya, insanı yormadan anlatırdı. Güzel de
şarkı-türkü söylerdi. Onunla cezaevinde kalanlar daha iyi bi-
lir. Henüz kimse 'Turnam gidersen Mardin’e' türküsünü bil-
mezken Cafer o türküyü insanlara sevdirdi.
Ha cezaevi demişken, ben de unuttum kaç defa girip çıktı-
ğını ama çıktığında da cezaevindeki arkadaşlarını kitapsız
koymazdı. Gittiği yerde cezaevine gönderebileceği kitaplar
oldu mu alırdı. Benim de bir keresinde elimde A. Hicri İzgö-
ren’in 'Suç Duyurusu' kitabını görünce 'Ver onu bana, sen
okumuşsundur' diye gülümseyerek istedi. Ben de ‘yok, daha
okuyacağım şiirler var' cevabını verince, cezaevine göndere-
ceğini, bir arkadaşın bu kitabı çok istediğini anlattı. İstemeye
istemeye verdim ama o cezaevindeki arkadaşın nasıl sevine-
ceğini hayal ederek sevinçle aldı.
Polisin, askerin, hakimin karşısında insana güç verirdi varlı-
ğıyla. Zorluklar o kadar da zor değildi onunla beraberken.
Bir keresinde mahallede bir ev ziyaretinden dönüyorduk,
Cafer acele acele yürümeye başladı; her zamankinden daha
hızlı. En son kendini bir benzin istasyonuna attı. Çıktığında
gülerek aniden hızlanma sebebini anlattı: “Çok sıkışmıştım;
polis durdurup oyalayacak diye korktum. Millet anlamaz, der
korkudan altına kaçırdı.”
Cafer benim için sadece Cafer değil daha büyük bir ol-
guydu. Öyle ki en kişisel utancı bile şahsi değildi. Sevincini,
üzüntüsü ve kavgasını varın siz düşünün. Neşeyle kavga et-
mesini bilirdi. Paylaşarak çoğalttığı neşesi ile…
Yollarımız ayrıldıktan sonra duydum. Kış boyunca aynı ka-
zağı giyiyormuş ve bu durum bir arkadaşın dikkatini çekmiş
fakat sormaya da çekinmiş. Dayanamayıp başka bir arkadaşa
anlatmış durumu: “Heval Cafer hep aynı kazağı giyiyor, hiç
ter de kokmuyor, nasıl oluyor bu?” diye. Arkadaş ise gülerek
‘Sen kokluyor musun Cafer’i’ diyor ve ardından her gece ka-
zağını yıkayıp kalorifere asıp kuruttuğunu uyanınca tekrar
giydiğini söylüyor. Cafer’in ikinci kazağı alacak parası yok
muydu? Vardı ama kazak almak için değil.
Ben çok büyük insan tanımadım mesela. Özelliklerini, kişi-
liklerini anlat deseler herkesin söyleyeceği şeyleri tekrarla-
rım. Ama hayatında tanıdığın en büyük insan kim deseler,
Cafer derim. Siirt’teki Alamut Kalesi’nin Hassan Sabah’ı. Ala-
mut Kalesi derken Cafer’in kaldığı evden bahsediyorum.
'Hadi bir Alamut Kalesi’ne uğrayalım‘ derdi o zaman öğren-
ciler. Cafer’in alt katında oturan Veli ve Nuri de vardı mesela
o kalede. Onlarla birlikte zaten cennet mekan bir yere
dönmüştü o iki katlı ev.
Mesela Veli Mehmet Atlı’nın 'Heyrano‘ şarkısını çok se-
verdi. Olmadık anlarda insanı şaşırtmasını bilen Cafer durur
mu? Hemen Mehmet Atlı ile olan Ergani’deki anısını anla-
tırdı. Ergani’de parti çalışmalarındayken birileri 'Çok iyi gitar
çalan bir genç var ama PSK’li, etkinliğimize çağıralım mı?’
diye fikir almak için Cafer’e soruyor. Cafer de 'PSK’liyse ol-
maz' diyerek kestirip atıyor bu öneriyi. Sonra da o gencin
Mehmet Atlı olduğunu öğrenince yaptığına üzülüyor tabii.
Nuri ve Veli, Cafer’le sözleşip bir gün o ‘kale’den çıktılar
ve bir daha geri dönmediler. Yıllar sonra ikisi de isimsiz birer
kahraman olarak döndüler Amed’e. Birkaç kitabın girişinde
görmüştüm ilkin bu 'isimsiz kahramanlar' sözcüğünü. 'İsimsiz
kahramanlara ithafen' denilirdi kitap için. ‘Kahramansa ne-
den isimsiz’ derdim kendime; çünkü kahramanların isimleri
dillerden düşmez. Sonralardan anladım ki onları kahraman
yapan isimlerinin geçtiği yerlerde insanların yüzlerini kapsa-
yan o gülümseme ve minnettarlıkmış.
Onu anlatmak çok zor denilir ya, Cafer öyle değil. Onu an-
latmak çok rahat, çünkü o çok sade ve bizden biriydi. Müs-
tehzi gülüşünü ve esprilerini hiç eksik etmediği zamanlarda
insana o sadeliğiyle çok şey katardı. O öğrencilerin steril ha-
yatlarını yaşadığı zamanlarda bile halkın içindeydi. Yaz ayla-
rında bütün öğrenciler evlerine dönerken, o Siirt’te kalıp
halkla beraber siyasi çalışmalarına devam ederdi. O herkesin
kendisi için çizilmiş rollerini oynamak için Siirt’ten ayrıldığı dö-
nemde yeni mücadele alanlarına, yeni şehirlerle ve insanlarla
tanışmaya gitti. Tanıştığı herkese küçük anılar hediye etti.
Varsın abartıyor desinler ama Cafer deniz altındaki inci gi-
biydi. Nadir görülen sert kabuğunun içinde, yaşantısı sert-
leştirmişti onu. Cafer nerede? Cevabı bulmak için çok dü-
şünmeye gerek yoktu. Dernekte, sokakta, zindanda, kimi
zaman fakir bir ailenin evinde, kimi zaman kahvede, kısacası
yoksulluğun ve haksızlığın koktuğu her yerdeydi.
Bir seferinde "Ben de kendime zaman ayırmak isterim"
demişti, "Hayatta en zevk aldığım şey bir kitabın sayfalarını
çevirmek, yeni şeyler öğrenmek ama gel gör ki fırsat bulamı-
yorum."
Ondan sürekli haber alamasam da varlığı beni mutlu et-
meye yetiyordu. En son ben onu zindanda bilirken, "Mervan
Amed yoldaşımız şehit düşmüştür" haberini ajanslarda oku-
dum. Hava saldırıların şehit düşmüştü. Yüzünden eksik etme-
diği gülümsemesiyle fotoğrafları düşmüştü ajanslara. 
Seni unutmayacağız bizlerin Hasan Sabbah’ı… 
15
 Foto: Rıdvan Bozkurt
S.02-SERBEST:Layout 1 15.06.2018 14:24 Seite 1

(…) Hêrsa min li birekên çiyan dikevin

Dilê min bilindahiya çiyan dixwaze tûj dibin, tûj dibin awirê min di nav bezîna
Sitûxwariya hemû gelan, hespa binê min bayekî tewanbar de bi êrîşkarî
li arîkê asîmanan dixe, axîna bindestan, (…)
tûj dike baskê min li eqarên Xwedê dixe M.Zahir Kayan