ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο : ΔΙΑΦΟΡΙΚΟΣ

ΛΟΓΙΣΜΟΣ
Α ΜΕΡΟΣ : ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ – ΕΞΙΣΩΣΗ
ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗΣ – ΡΥΘΜΟΣ
ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ – ΘΕΩΡΗΜΑ ROLLE –
ΘΕΩΡΗΜΑ ΜΕΣΗΣ ΤΙΜΗΣ –
ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ – ΤΥΠΟΣ
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ ( ΜΕ ΑΡΧΙΚΗ ΤΗΣ f)
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
x0 lim f  x   f  x0 
f συνεχής στο : x  x0

f  x   f  x0 
lim  f /  x0   R
f παραγωγισιμη στο x0 : x  x0 x  x0

f  x0  h   f  x0 
x  x0  h lim  f /  x0   R
Ισχύει για τότε h 0 h

f  x0 h   f  x0 
lim  f /  x0   R
x x0 h h 1 x0  h  1
Ισχύει για τότε
Παρατηρήσεις : α) Αν f παραγωγισιμη στο x0 τότε f
συνεχής στο x0 .
β) Αν f είναι συνεχής στο x0 τότε δεν είναι
υποχρεωτικά παραγωγισιμη στο x0
γ) Αν f δεν είναι συνεχής στο x0 τότε f δεν είναι
παραγωγισιμη στο x0
δ) Αν f δεν είναι παραγωγισιμη στο x0 τότε δεν
σημαίνει ότι f δεν θα μπορεί να είναι συνεχής στο
x0 .

1
Παρατηρήσεις για ασκήσεις :
1. Όταν ψάχνουμε παράγωγο της f σε σημείο αν
έχουμε τύπο συνάρτησης μπορούμε να το
βρούμε με τους κανόνες παραγωγισης .Αν
έχουμε κλαδωτή συνάρτηση τότε με τον
ορισμό του ορίου για παραγωγισιμη
συνάρτηση παίρνουμε πλευρικά όρια και αν
βγουν ισα τα όρια τότε ο πραγματικός
αριθμός είναι η παράγωγος της f στο σημείο.
2. Για εύρεση παραμέτρων ώστε f παραγωγισιμη
στο x0 παίρνουμε πρώτα ότι f συνεχής στο x0
και μετά ότι f παραγωγισιμη στο x0 .
3. Πρόσθεση-Αφαίρεση ενός όρου : Όταν δεν
μπορούμε να υπολογίσουμε ένα όριο και με
πρόσθεση – αφαίρεση ενός όρου φτιάχνουμε
την πρώτη παράγωγο και μπορεί να
υπολογιστεί.
4. Παραγωγισιμες συναρτήσεις είναι γενικά οι
κατηγορίες που ξέρουμε .Σε κλαδωτές
συναρτήσεις πρέπει να εξετάζουμε στο σημείο
που γίνεται η αλλαγή με πλευρικά όρια ισα και
για μικρότερο η μεγαλύτερο του σημείου με
εξήγηση πχ ως πολυωνυμικη,τριγωνομετρικη
κ.τ.λ.
5. Κανόνες παραγωγισης και όλες τις
παραγωγούς θα τις μάθετε από έξω. Εδώ θα
δείξουμε μια ιδιαίτερη κατηγορία που την
πατάτε.
2 / /
  x   x 2 2 x 2
,   x  2 x  x

2
Δηλαδή στην σύνθεση παραγώγου βρίσκουμε
κεντρική συνάρτηση και παραγωγιζουμε αυτή την
συνάρτηση που καταλαμβάνει την θέση του x.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΘΕΙ

6. Όταν σε δύναμη η βάση και ο εκθέτης είναι
συναρτήσεις τότε την γράφουμε e .Δηλαδή
ln......

/ /
 x x   e x ln x  e x ln x  x ln x  / e x ln x  ln x 1
7. Παράγωγος Αντίστροφης συνάρτησης :
Ξεκινάμε πάντα με την σχέση για κάθε x  R ,
f  f  1  x   x
και την παραγωγιζουμε την σχέση
/
f /  f  1  x    f  1   x  1
οπότε προκύπτει άρα
1 / 1
 f   x  f / 1
 f  x   για να βρούμε την αντίστροφη
f  1  x y  f  x y
χρησιμοποιούμε την σχέση

ΕΞΙΣΩΣΗ ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗΣ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

1. Βρίσκω το σημείο επαφής α)  x0 , f  x0   και β)

βρίσκω εξίσωση εφαπτομένης
y  f  x0   f /  x0   x  x0 

2. Για να βρίσκω το σημείο επαφής πρέπει να

/ / /
γνωρίζω ότι f  x0   , f  x0   , f  x0  a όταν
εξίσωση εφαπτομένης y=αx+β ,

3
 1
f /  x0  
όταν εξίσωση εφαπτομένης καθετή στην
a
ε:y=αx+β
f /  x0  0
Εφαπτόμενη παράλληλη στο x’x :
3. Σε ασκήσεις όταν ζητά εξίσωση εφαπτομένης
στο σημείο Α τότε αντικαθιστούμε στην
θέση του x0 την τετμημενη του σημείου .Όταν
όμως ζητά εξίσωση εφαπτομένης που άγεται
( η διέρχεται ) από το Α τότε αντικαθιστώ
στα x ,y τις συντεταγμένες του Α.
4. Όταν ζητά η εξίσωση εφαπτομένης να
εφάπτεται σε ευθεία ε : y=αx+β τότε ισχύουν
/
οι σχέσεις : f  x0  a και f  x0  ax0   οπότε αρκεί
να βρω το x0 .Όταν η εξίσωση εφαπτομένης
εφάπτεται στον x’x τότε ισχύουν οι σχέσεις
f /  x0  0
και : f  x0  0
5. Κοινή εφαπτόμενη σε κοινό σημείο :
/ /
Βασικές σχέσεις : f  x0  g  x0  και f  x0  g  x0  και
βρίσκουμε το x0
6. Κοινή εφαπτόμενη σε διαφορετικά σημεία
/ /
: f    g    οπότε παίρνουμε την εξίσωση
εφαπτομένης στο σημείο με τετμημένη α και
επειδή το σημείο Β(β,g(β)) ανήκει στην
εφαπτόμενη τότε το αντικαθιστούμε ώστε να
/
προκύψει g     f  a   f  a     a 
7. Μη κοινές εφαπτόμενες : Εξηγώ f , g
παραγωγισιμες και παραγωγιζω την ισότητα
που δίνει οπότε βρίσκω τιμή της f η g και
παράγωγο αντίστοιχα

4
ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ
Σε δυο μεταβλητά μεγέθη x , y που συνδέονται με
την σχέση y=f(x) όταν f παραγωγισιμη στο x0 τότε
ρυθμό μεταβολής του y ως προς x ονομάζουμε
/
την παράγωγο f  x0  .
Σε ασκήσεις – προβλήματα με ρυθμό μεταβολής
χρειάζονται κάποιες γνώσεις και από παλιά αλλά
και από τώρα δηλαδή
/
α) Ταχύτητα κινητού : u  t  x  t 
/
a  t  x / /  t 
β) Επιτάχυνση κινητού : a  t  u  t  η

γ) Ακίνητο κινητό : u  t  0

δ) Κινητό κινείται θετική κατεύθυνση : u  t   0 ¨η

αρνητική ( u  t   0 )
ε) Απόσταση που διανύει το κινητό από τη χρονική
στιγμή t t1 , έως την χρονική στιγμή t t2 , με την
προϋπόθεση ότι έχει σταθερή κατεύθυνση είναι
S  x  t2   x  t1 

στ) Κέρδος –Είσπραξη – Κόστος : Κέρδος =

Είσπραξη – Κόστος
άρα για ρυθμό μεταβολής κέρδους έχουμε
 /  x0  /  x0   C /  x0 

ζ) Εμβαδά όλα τα γνωστά από έξω και για

πρίσματα από κάτω :
      

   2

5
V      

4
 4 2 V   3
, 3

Επίσης από προβλήματα στον ρυθμό μεταβολής

και τίποτε παραπάνω γιατί αρκούν αυτά οι
ασκήσεις σχολικού βιβλίου που θα κάνουμε στο
μάθημα και οι ασκήσεις μπαρλας (λυμένες ) 1 , 4 ,
5 , 6 , 7 , 11 sos , 12 , θέματα 2 , 3 , 4 .

ΘΕΩΡΗΜΑ ROLLE

Προϋποθέσεις : f συνεχής στο   ,   , f

,  f /  x  ......
παραγωγισιμη στο  με , f  a  f   
οπότε σύμφωνα με θεώρημα Rolle θα υπάρχει μια
/
τουλάχιστον ρίζα στο   ,   τέτοια ώστε f  x  0
Γεωμετρική ερμηνεία θεωρήματος Rolle : η
εφαπτομένη είναι παράλληλη στον x’x σε ένα
τουλάχιστον σημείο με τετμημένη x0    ,   .
ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ ΤΟΥ ΘΕΩΡΗΜΑΤΟΣ ΔΕΝ
ΙΣΧΥΕΙ ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ BOLZANO
( ΠΡΟΣΟΧΗ : ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ)

f  x  0 Cf
Γεωμετρικές ερμηνείες : α) δηλαδή η
τέμνει τον x’x
f /  x  0
β) i) δηλαδή η
Cf
εφαπτομένη της να είναι παράλληλη στον x’x ,
Cf /
ii) η τέμνει τον x’x
f  x  0
Σε ασκήσεις : α) ( Θεώρημα Bolzano )

6
 f /  x  0
β) (Θεώρημα Rolle)
/
γ) Αν έχω μια συνάρτηση f  x  g  x 
σαν β) ερώτημα θα παράγεται από α) ερώτημα που
έχω εφαρμόσει Θεώρημα Rolle .
δ) Όταν θέλουμε να αποδείξουμε
μια παράσταση με παρονομαστές που δεν ορίζεται
όμως στο κλειστό διάστημα που θα εξετάσουμε
βρίσκουμε Ε.Κ.Π ώστε να απαλειφτούν οι
παρονομαστές και να έχουμε μια ισοδύναμη σχέση
που θα εφαρμόσουμε θεώρημα Rolle.
ε) Όταν έχουμε μια σχέση που
θέλουμε να αποδείξουμε και εμφανίζεται μέσα σε
αυτήν η πρώτη παραγωγός συνήθως εφαρμόζουμε
θεώρημα Rolle με μια αρχική συνάρτηση που την
βρίσκουμε με αντιπαραγωγιση( που θα
εξηγήσουμε παρακάτω)
Στον παρακάτω πινάκα εμφανίζονται μέχρι τώρα
συνολικά όλες οι περιπτώσεις για μια τουλάχιστον
ρίζα η για μια το πολύ ρίζα ( το μαθαίνουμε
τέλεια)

Τουλάχιστον μια ρίζα Μια το πολύ ρίζα

για f για f

1. Θεώρημα Bolzano 1. Μονοτονία της

για f f

2. Σύνολο τιμών ( 2. Θεώρημα Rolle

7
 0 f  
) που οδηγεί σε
άτοπο( συνήθως
δίνεται με
f /  x  .....
σαν
δεδομένο και
εφαρμόζεται η
μέθοδος αυτή
3. Προφανής ρίζα

4. Θεώρημα Rolle για

την F ( παράγουσα
της f η αρχική της f)
όταν δεν
εφαρμόζεται το
θεώρημα Bolzano
/
δηλαδή F  x   f  x 

ΑΝΤΙΠΑΡΑΓΩΓΙΣΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΓΩΓΙΣΕΙΣ ( ΠΡΟΣΟΧΗ :

ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΡΑ ΠΟΛΥ ΚΑΙ ΣΤΑ ΒΑΣΙΚΑ

8
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΑΤΑ ΟΠΟΤΕ ΤΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΜΙΑ
ΦΟΡΑ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΑ ΞΕΧΝΑΜΕ)
/ / / /
0  c  1  x  2  2x  v  vx 
i) , , κ.τ.λ. δηλαδή
/ / /
2x  x 2  3x 2  x3  4x 3  x 4 
, , κ.τ.λ. δηλαδή
/
vx v  1  xv 

Όμως ο καλύτερος τρόπος για δυνάμεις του x

/
 x v 1 
v
x  
είναι  v 1 

/ 1 /
 x   x 
/
 x    x 
/
e x  e x   ln x 
, , , x

/
1 / 1  1
   x   
x2  x 
2 x ,
/ /
f /  x   g /  x   f  x   g  x   f /  x   g /  x   f  x   g  x  
ii) ,
/
f /  x  g  x   f  x  g /  x   f  x  g  x  
/
f /  x  g  x   f  x  g /  x   f  x  
 
g2  x  g  x 
/ /
2 f  x  f /  x   f 2  x   3 f 2  x  f /  x   f 3  x  
, κ.τ.λ.
/
vf v  1  x  f /  x   f v  x  
δηλαδή
3 ΒΑΣΙΚΑ ΚΟΛΠΑ ΓΙΑ ΝΑ ΒΓΑΙΝΟΥΝ ΕΥΚΟΛΑ
ΔΥΣΚΟΛΕΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΓΩΓΙΣΕΙΣ
Α. Όταν σε μια σχέση που θέλουμε να βρούμε την
/
αντιπαραγωγο έχουμε f  x  , f  x  σε διαφορετικούς
/
όρους αν παραγωγιζω τον συντελεστή του f  x 
και προκύπτει ο συντελεστής του f  x  τότε τα πάω
σε ένα μέλος και έχουμε γινόμενο η πηλίκο

9
συναρτήσεων ανάλογα το κεντρικό πρόσημο (+ η –
αντίστοιχα).
Β. Αν δεν ισχύει το Α τότε απομονώνω την
συνάρτηση f(x) προσεκτικά όμως εξετάζω αν έχω
περιορισμό διότι αν f  x  0 η f  x   0 μπορώ να
διαιρέσω και έτσι εφαρμόζω το πόρισμα
f /  x  g /  x   f  x  g  x   c
/
Γ. Αν έχουμε f  x  , f  x  σε γινόμενο μπορώ να
εφαρμόσω σύνθεση συναρτήσεων
/
/
 f 2  x 
f  x  f  x   
Πχ  2 

ΒΑΣΙΚΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ!!!!(SUPER SOS)

/
Όταν έχουμε σχέση στην μορφή f  x   g  x  f  x  ...... η
δεν βγαίνει η αντιπαραγωγος με κάποιον από τους
παραπάνω τρόπους τότε προσπαθούμε να φέρουμε
την δοσμένη σχέση μας στην παραπάνω μορφή.
g x
Μετά πολλαπλασιάζουμε κάθε όρο με e και έχει
γίνει το 1ο μέλος γινόμενο συναρτήσεων. Μέσα
από πολλές ασκήσεις θα κατανοηθεί σε βάθος .

Δύσκολες κατηγορίες ασκήσεων πάνω στο

θεώρημα Rolle

α) Δοθείσα σχέση με ισότητα μορφής f  a   f    :

Τότε καταλαβαίνω ότι θα εφαρμόσω θεώρημα
Rolle αφού δίνει δεδομένο βασική προϋπόθεση του
Rolle. Η συνάρτηση που θα εφαρμόσω θεώρημα

10
Rolle την καταλαβαίνω ( ποια είναι) από την
ισότητα που έχω από την δοθείσα σχέση
//
β) Ύπαρξη ρίζας της f  x  0 : Βρίσκω την αρχική
F( δυο φορές ) και εφαρμόζω 2 θεωρήματα Rolle σε
διαστήματα  a,   και   ,   συμφώνα με τα δεδομένα
κάθε άσκησης . Οπότε βρίσκω 1   a,   και 2    ,  
/ /
τέτοια ώστε F  1  0 και F   2  0 . Στη συνέχεια
θεώρημα Rolle για την F / στο κλειστό διάστημα
 1 ,  2  άρα θα υπάρχει ένα τουλάχιστον    1 , 2 
F //    0
τέτοιο ώστε
γ) Το πολύ μια ρίζα ( οδηγεί σε άτοπο) :
Θεωρούμε ότι η f έχει δυο ρίζες x1 , x2 τέτοιες ώστε
f  x1   f  x2  0
οπότε θεώρημα Rolle για την f στο
 x1 , x2  που θα οδηγήσει σε άτοπο.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ : Για να υπάρχει μοναδική

ρίζα ( η ακριβώς μια ρίζα) αρκεί να βρούμε
ότι υπάρχει μια τουλάχιστον ρίζα και μια το
πολύ ρίζα.
Αν ζητεί 2 το πολύ ρίζες θεωρώ ότι έχει 3
ρίζες και 2 θεωρήματα Rolle και κατόπιν για
τις ρίζες που θα βρω θεώρημα Rolle για την
πρώτη παράγωγο της συνάρτησης που
εξετάζω.

ΘΕΩΡΗΜΑ ΜΕΣΗΣ ΤΙΜΗΣ

Προϋποθέσεις : f συνεχής στο  a,   , f

παραγωγισιμη στο  a,   οπότε

11
 f     f  a
f /   
   a,    a
Υπάρχει τέτοιο ώστε :
Κατηγορίες Ασκήσεων : 1η κατηγορία : απλές
ασκήσεις στο Θ . Μ . Τ όταν γνωρίζουμε την
συνάρτηση και το 2ο ερώτημα που θα ζητεί θα
αφορά το 1ο που εφαρμόσαμε Θ . Μ . Τ
2η κατηγορία : απλές ασκήσεις στο Θ . Μ . Τ όταν
από το ζητούμενο προσπαθούμε να αναγνωρίζουμε
συνάρτηση που θα εφαρμόσουμε Θ . Μ . Τ
3η κατηγορία : όταν έχουμε πολλούς όρους σε
/ / /
ζητούμενο της μορφής f  1  , f   2  , f  3  ,.... η ζητεί
1 ,  2 , 3 ,......
τότε εφαρμόζω 1,2,3,… Θ . Μ . Τ σε
κλειστά διαστήματα  a, 1  ,  1 , 2  ,  2 , 3  ,.......
Πως βρίσκω τα διαστήματα ( δηλαδή 1 , 2 , 3 ,..... )

i) όταν έχει σχέση με συντελεστές μονάδες

/ /
( πχ f  1   f   2  0 ) τότε παίρνω διαστήματα :
 a   a 
 a, 2  ,  2 ,  
δηλαδή σπάω το διάστημα
 a,  
ii) Γενικά , αν έχει σχέση
k1 f /  1   k2 f /   2   ........  kv f /  v  0
τότε τα
διαστήματα θα είναι  a, 1  ,  1 , 2  ,  2 , 3  ,....... v ,  
.Επίσης ,
1 a  k1d 2 a   k1  k2  d 3 a   k1  k2  k3  d
, ,
 a
d
v a   k1  k 2  k3  ......  kv  d k1  k2  k3  ........  kv
…….. όπου
f / /    0
4η κατηγορία : ν . δ . ο

12
 f /  1   f /   2 
Εφαρμόζω 2 Θ . Μ . Τ ώστε να προκύψει
.Κατόπιν , θεώρημα Rolle για την f/ στο  1 ,  2 
5η κατηγορία : Πρόσημο f / , f //

Εφαρμόζω Θ . Μ . Τ και από τις σχέσεις που δίνει

/ //
θα γνωρίζω το πρόσημο f , f
6η κατηγορία : Ανισότητες με Θ . Μ . Τ
Εφαρμόζω Θ . Μ . Τ και δίνει σχέση για f/ όπου από
Θ.Μ.Τ
Υποπεριπτώσεις : i) Δηλαδή αν βλέπω στην
f     f  a
ανισότητα , διαφορά της μορφής  a και
εφόσον έχω βρει το διάστημα που θα πάρω Θ . Μ .
/
Τ και θα δίνει και μονοτονία της f οπότε ξεκινώ
με 1  2  και αφού γνωρίζω μονοτονία οδηγούμαι
στο ζητούμενο
ii) Ανισότητες όταν δεν γνωρίζω την f και την
ψάχνω η όταν δεν δίνει διαφορές της μορφής
f     f  a

α) ……….< κεντρικός Όρος <………

Από τον κεντρικό όρο θα βρίσκω την συνάρτηση f
που θα εφαρμόσω Θ . Μ . Τ
f /  x f/
β) και θα αναγνωρίζω μονοτονία της
/
γ) Θα ξεκινώ με f και θα οδηγούμαι στην
ζητούμενη ανίσωση .
iii) Ανισότητες της ίδιας μορφής με ii) αλλά να
περιέχουν x η f(x) οπότε εφαρμόζω

13
Θ . Μ . Τ για συνάρτηση f(x) για διάστημα αν x>α
  a, x 
ενώ αν x<β   x,  

ΣΤΑΘΕΡΗ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ

1η κατηγορία: Για ν . δ . ο f σταθερή αρκεί ν . δ . ο f

/
συνεχής και f  x  0 σε εσωτερικό σημείο του
πεδίου ορισμού Δ. Το διάστημα Δ πρέπει να είναι
διάστημα και όχι ένωση διαστημάτων. Όταν
f /  x  0
άρα f  x  c και ψάχνουμε να βρούμε c.
ΒΑΣΙΚΟ ΤΕΧΝΑΣΜΑ!!!

f //  x   f  x  0
( πρώτα αποδεικνύω ότι μια
2 2
g  x   f /  x     f  x  
συνάρτηση είναι σταθερή και
μετά με τα δεδομένα βρίσκω τύπο της f.
Παρατήρηση!!! Όταν έχω πολύ δύσκολη
σχέση και ζητάμε να βρούμε f(x) που τη δίνει
τότε στον τύπο της συνάρτησης f τα πάμε
όλα στο 1ο μέλος θεωρώντας g(x) και πρέπει
να βρω g(x)=0

f /  x  g /  x   f  x  g  x   c
Πόρισμα :
/ x
Ισχύει πάντα f  x   f  x   f  x  ce ( αποδεικνύεται με
βασικό τέχνασμα
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ – ΛΥΜΕΝΕΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ- ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΓΙΑ
ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
14
<< Πολλες φορες μας ρωτανε η
αναρρωτιομαστε εμεις οι ιδιοι τι
εκφραζει αυτή η παραγωγος >>
Το κακο είναι ότι δεν ξερουμε να
απαντησουμε και τις παραγωγους τις
δουλευουμε έναν ολοκληρο χρονο οποτε
με αυτό θα ξεκινησουμε και

ΛΥΘΗΚΕ Η ΑΠΟΡΙΑ
ΜΑΣ !!!!

15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
ΠΑΡΑΓΩΓΟΙ
25
ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ( ΔΥΣΚΟΛΕΣ
ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ )

26
27
28
29
30
31
32
ΕΦΑΠΤΟΜΕΝΗ ΚΑΜΠΥΛΗΣ

33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
ΚΑΝΟΝΑΣ DE L’HOSPITAL
Όταν σε όρια έχουμε απροσδιοριστίες της μορφής
 0   
   
 0 η
   τότε αν δεν βγαίνει εύκολη για μας
παραγοντοποιηση σε αριθμητή και παρονομαστή η
αν θέλουμε κάτι πιο σύντομο μπορούμε να
εφαρμόσουμε κανόνα del’hospital δηλαδή
f  x f /  x f //  x 
lim  lim  lim
x  x   g  x  x  x   g /  x  x  x   g / /  x 
0 0 0
…….
f /  x f //  x 
lim , lim
x  x0  g /  x  x  x0  g / /  x 
Τα όρια όταν υπάρχουν
( πεπερασμένο η άπειρο) υπάρχει και το όριο
f  x
lim
x  x   g  x 
0
.Ισχύει και για πλευρικά όρια. Αν υπάρχει
f  x
lim
x  x   g  x 
το όριο 0
δεν υπάρχει κατ ανάγκη και το
f /  x
lim
x  x   g /  x 
όριο 0
.
Υποπεριπτώσεις όπου εφαρμόζεται κανόνας
del’hospital :
i) Απροσδιοριστίες της μορφής    :

Τραβώ κοινό παράγοντα την πιο << γρήγορη

συνάρτηση >> δηλαδή κατά σειρά
προτεραιότητας e x  x v  ln x

0   
ii) Απροσδιοριστίες της μορφής :
Τότε γράφω την πιο γρήγορη συνάρτηση σαν
f  x
f  x  g  x  
1
g  x
πηλίκο της μορφής

44
 iii) Απροσδιοριστίες της μορφής 00 ,1 , 0 :

Αυτές οι μορφές σε όρια συναρτήσεων της

g x
g x ln  f  x   g  x  ln f  x 
h  x   f  x   e e
μορφής και υπολογίζουμε
lim g  x  ln f  x 
το όριο x x  
0 και κατόπιν αλλαγή
μεταβλητής .
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ – ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

45
46
47
48
ΡΥΘΜΟΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ –ΛΥΜΕΝΕΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ
Θεωρείτε από τους πιο δύσκολες παραγράφους
διότι περιέχει και προβλήματα. Δεν είναι όμως όλα
όπως φαίνονται και όπως ακούγονται . Βασίζεται
πάνω σε τύπους και στην παραγωγο συναρτήσει
του χρόνου t. Αν διαβάσετε τα λυμένα
παραδείγματα και λύσετε τις ασκήσεις που θα
βάλουμε θα αλλάξετε άποψη.

49
50
51
52
53
54
55
56
57
ΘΕΩΡΗΜΑ ROLLE- ΛΥΜΕΝΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ –
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
ΘΕΩΡΗΜΑ ΜΕΣΗΣ ΤΙΜΗΣ – ΛΥΜΕΝΕΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΓΙΑ
ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Για τις πανελλαδικές εξετάσεις σε ένα
θέμα όταν κάτι δεν μας βγαίνει η
μπλοκάρουμε τοτε πάντα σε υπαρξιακά
σκεφτόμαστε το Θ . Μ . Τ.
Σημείωση : Πανελλαδικές 2015 –
2016 δεν έπεσε θεώρημα ( Bolzano ,
Rolle , Θ . Μ . Τ ) οπότε νομίζω ότι
ήρθε << η ωρα του >>

75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ Θ.Μ.Τ ( ΣΤΑΘΕΡΗ
ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ – ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ f)-
ΛΥΜΕΝΕΣ – ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΓΙΑ
ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ
Συνήθως , τύπος συνάρτησης της f
πέφτει 1ο ερώτημα σε θέματα Γ και Δ και
σας δίνει τον τύπο της f για να
μπορέσετε να συνεχίσετε στα επόμενα
ερωτήματα.

89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ
f /  x  0
α) Αν f συνεχής στο Δ και σε κάθε
εσωτερικό σημείο του Δ τότε f σταθερή στο Δ.
/
β) Αν f συνεχής στο Δ και f  x   0 σε κάθε
εσωτερικό σημείο του Δ τότε f γνησίως αύξουσα
στο Δ.
/
γ) Αν f συνεχής στο Δ και f  x   0 σε κάθε
εσωτερικό σημείο του Δ τότε f γνησίως φθίνουσα
στο Δ.
Τα αντίστροφα δεν ισχύουν διότι
( αντιπαράδειγμα) αν f γνησίως αύξουσα στο Δ
/
τότε δεν είναι υποχρεωτικά f  x   0 αλλά θα είναι
f /  x  0
σίγουρα .
f  x  x 3
Πχ δηλαδή από σχήμα f γνησίως αύξουσα
f /  x  3 x 2 0
στο R όμως .

Παρατήρηση που αφορά την προηγούμενη ιδιότητα

:
Αν η f/ μηδενίζεται σε μεμονωμένα σημεία
x1 , x2 , x3 ,....., xv και διατηρεί σταθερό πρόσημο στο
/
    x1 , x2 , x3 ,....., xv 
δηλαδή f  x   0 για κάθε x   η
f /  x  0
για κάθε x   τότε f γνησίως μονότονη στο
Δ. Το ίδιο ισχύει αν f δεν ορίζεται στα x1 , x2 , x3 ,....., xv ,
/

αλλά f συνεχής σε αυτά.

Παρατηρήσεις για πολυωνυμικη 2ου βαθμού και

τριγωνομετρική συνάρτηση :

100
 f /  x  ax 2   x   /
α) Αν με a 0 τότε επειδή η f
μηδενίζεται το πολύ σε δυο σημεία , για να είναι :
f  f /  x  0
στο R αρκεί για κάθε xR. Δηλαδή  0
και a 0

f  f /  x  0
στο R αρκεί για κάθε xR. Δηλαδή  0
και a0

f /  x  1   x f/
β) Αν τότε επειδή μηδενίζεται στα

2k 
μεμονωμένα σημεία 2 , k Z ( δηλαδή όχι
f /  x  0
διάστημα ) και είναι για κάθε xR , έχουμε
f  στο R .

Πως βρίσκουμε διαστήματα μονοτονίας της

f:
α) πεδίο ορισμού της f
β) Βρίσκουμε πρώτη παράγωγο
f /  x  0.....
γ) και βρίσκουμε τιμές του x
δ) πινακάκι ( όπου βάζουμε τις τιμές του x όπου
μηδενίζεται η πρώτη παράγωγος αλλά και τις
τιμές όπου δεν ορίζεται η f )

Μονοτονία σε κλειστό διάστημα του πεδίου

ορισμού :
Ιδία μέθοδος απλά στις τριγωνομετρικές
συναρτήσεις για να βρω πρόσημο η κτίζω την
πρώτη παράγωγο η βάζω μια τυχαία τιμή στο Δ
και το πρόσημο είναι και πρόσημο του Δ.

101
Μια το πολύ ρίζα :
Βρίσκω μονοτονία της f δηλαδή τα πάω στο 1ο
/
μέλος και θεωρώ συνάρτηση οπότε βρίσκω f και
/ /
αν f  x   0 τότε f  στο Δ , αν f  x   0 τότε f  στο
Δ.

Δυο το πολύ ρίζες :

//
Βρίσκω μονοτονία της f οπότε αν f  x   0 τότε
/

//
f /  , αν f  x   0 τότε f /  οπότε δυο το πολύ ρίζες .

Εύρεση πρόσημου της f :

Βρίσκω μονοτονία της f και το αποδεικνύω
ανισοτικα. Δηλαδή αν f  ξεκινώ με τα x και
καταλήγω σε f  x   0 η f  x   0 .
f
x  a  f  x  f  a  f  x  0
Πχ αφού α μοναδική ρίζα της
f

Επίλυση εξισώσεων , ανισώσεων :

α) Αν θέλουμε να λύσουμε μια εξίσωση με
δύσκολους όρους τα φέρνουμε στο 1ο μέλος ,
θεωρούμε συνάρτηση f ώστε να προκύψει f(x) =0 .

102
 f  x  0
Το ίδιο και για ανίσωση ώστε να προκύψει η
f  x  0

β) Αν δεν λύνεται με τις γνωστές μεθόδους η

θεωρήματα και η f είναι συνεχής και γνησίως
μονότονη τότε βρίσκουμε προφανή ρίζα x0 της f
στο Δ. Αφού f γνησίως μονότονη και f  x0  0 τότε f
f :1 1
f  x  0  f  x   f  x0   x x0
είναι 1-1 και οπότε ισχύει : .
Το ίδιο σε ανισώσεις αλλά χρησιμοποιώ για
αιτιολόγηση μονοτονία της f .
i) Σε ασκήσεις όταν ζητά να λυθεί η ανίσωση η
εξίσωση ξεκινώ από την σχέση f  x   0 η f  x   0 η
f  x  0
και καταλήγω με μονοτονία η 1-1 στα x.
Δηλαδή x  x0 η x  x0 η x x0 εφόσον έχω βρει ότι x0
μοναδική ρίζα της f(x) =0.
ii) Σε ασκήσεις όταν ζητά να αποδείξετε ότι πχ
f  x  0

Τότε ξεκινώ από τα x και καταλήγω με μονοτονία

σε f  x  0
iii) Σε ασκήσεις που ζητά ανισότητα με δοθείσα
ανισοτικη σχέση χωρίς τύπο για f τότε
χρησιμοποιώ βοηθητική συνάρτηση που την
βρίσκω η από το ζητούμενο φέρνοντας όλους τους
όρους στο 1ο μέλος και θεωρώντας την βοηθητική
συνάρτηση η από την δοθείσα σχέση που με
αντιπαραγωγιση βρίσκω την βοηθητική και
γνωρίζω και την μονοτονία της.

ΘΕΩΡΗΜΑ FERMAT

103
Αν f παρουσιάζει τοπικό ακρότατο στο x0 ( η
ακρότατο ) όπου x0   και f παραγωγισιμη στο x0

f /  x0  0
τότε
/
Το αντίστροφο δεν ισχύει . Δηλαδή αν f  x0  0 τότε
δεν σημαίνει υποχρεωτικά ότι f παρουσιάζει
ακρότατο στο x0 ( γιατί πρέπει να αλλάζει
/
εκατέρωθεν το πρόσημο της f που θα δούμε στο
κριτήριο τοπικών ακρότατων ) .

Κατηγορίες Ασκήσεων :
1η κατηγορία ( S . O. S): Σε ασκήσεις όταν δίνει
σχέση με ......  ...... τότε τα φέρνω όλα στο 1ο
μέλος, θεωρούμε συνάρτηση g  x   0 προσπαθούμε
να βρούμε την τιμή του x0 έτσι ώστε: g  x0  0 . Αφού
g  x  g  x0 
( άρα παρουσιάζει ελάχιστο στο x0 ) η
g  x  g  x0 
( άρα παρουσιάζει μέγιστο στο x0 )
g /  x0  0
Άρα από θεώρημα Fermat προκύπτει .
2η κατηγορία : Για ν . δ . ο η f δεν παρουσιάζει
ακρότατο δουλεύουμε με άτοπο ( έστω ότι υπάρχει
/
ακρότατο άρα f  x0  0 από θεώρημα Fermat )

3η κατηγορία : Όταν ζητά ν . δ . ο f  x  0 στο  a,  

αρκεί ν . δ . ο m M 0 όπου m η ελάχιστη τιμή της f
και Μ η μέγιστη τιμή της f.

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΤΟΠΙΚΩΝ ΑΚΡΟΤΑΤΩΝ

104
Θεώρημα σελίδα 146 στον μπαρλα η σχολικό
βιβλίο. Πρακτικά , σημαίνει όταν αλλάζει το
πρόσημο της f δεξιά και αριστερά του x0 όπου x0
/

θέση τοπικού ακρότατου τότε παρουσιάζει τοπικό

ακρότατο στο x0 . Ένα ολικό ακρότατο μπορεί να
είναι τοπικό ενώ όμως ένα τοπικό δεν μπορεί να
είναι ολικό.
α) Όταν έχουμε ανοικτό διάστημα και x0 τοπικό η
ολικό τότε για να τα ξεχωρίζουμε αν έχουμε 1
αλλαγή μονοτονίας τότε το χαρακτηρίζουμε
ολικό ακρότατο ενώ αν έχουμε 2 αλλαγές το
χαρακτηρίζουμε τοπικό ακρότατο
( προσοχή !!!! το τονίζω σε ανοικτό
διάστημα) .
β) Για την εύρεση τοπικών ακρότατων μιας
συνεχούς συνάρτησης f στο κλειστό διάστημα  a,  
βρίσκουμε τα τοπικά ακρότατα της f ( με τις
πιθανές θέσεις ακρότατων ) και από αυτά το
μικρότερο είναι ελάχιστο της f και το μεγαλύτερο
είναι μέγιστο της f.
/
γ) i) Στο διάστημα  x0 ,  αν f  x   0 τότε f
παρουσιάζει τοπικό μέγιστο στο x0
/
ii) Στο διάστημα  x0 ,  αν f  x   0 τότε f
παρουσιάζει τοπικό ελάχιστο στο x0
/
iii) Στο διάστημα   , x0  αν f  x   0 τότε f
παρουσιάζει τοπικό ελάχιστο στο x0
/
iv) Στο διάστημα   , x0  αν f  x   0 τότε f
παρουσιάζει τοπικό μέγιστο στο x0

105
Ορισμός ακρότατου :
i) αν f παρουσιάζει στο x0   μέγιστο η
τοπικό μέγιστο τότε ισχύει η ανισοτικη
σχέση f  x   f  x0 
ii) αν f παρουσιάζει στο x0   ελάχιστο η
τοπικό ελάχιστο τότε ισχύει η
ανισοτικη σχέση f  x   f  x0  .

ΕΥΡΕΣΗ ΠΛΗΘΟΥΣ ΡΙΖΩΝ ΕΞΙΣΩΣΗΣ

Α . Έστω f  x  0 τότε βρίσκω f και κατόπιν τα

/

διαστήματα μονοτονίας της f ( 1 ,  2 , 3 ,..... ).Στο

τέλος , βρίσκω τα σύνολα τιμών ( f  1  , f   2  , f  3  ,.... )
f  1    , x0  f   2   x0 ,  
Προσοχή!!! Έστω , τότε αν
0  f  1 
και f  η f
τότε στο 1 έχει μια


τουλάχιστον ρίζα από σύνολο τιμών και μια το

πολύ ρίζα από μονοτονία της f άρα ακριβώς μια
ρίζα.
0  f  1 
Αν τότε δεν έχει ρίζα.

Τελικά , αφού βρούμε f  1  , f   2  , f  3  τότε το

σύνολο τιμών όλου του διαστήματος Δ είναι
f     f  1  Uf   2  Uf   3  U .....

Γεωμετρικά , για να βρούμε πλήθος ριζών

εξίσωσης βρίσκουμε πλήθος κοινών σημείων της
Cf
με τον x’x.

106
Β . Σε κλειστό διάστημα  a,   βρίσκουμε τα τοπικά
ακρότατα στο  a,   και το μικρότερο από τα
ακρότατα είναι ολικό ελάχιστο (m) και το
μεγαλύτερο είναι ολικό μέγιστο ( Μ ) . Δηλαδή
f     m, M 
.
Επίλυση εξισώσεων – ανισώσεων με
ακρότατα
i) Όταν θέλουμε να λύσουμε εξίσωση η ανίσωση
της μορφής f(x) = g(x) η f(x) > g(x) η f(x) < g(x)
τότε α) f  x  g  x   f  x   g  x  0 και θεωρούμε
f  x
f  x  g  x    1 0
συνάρτηση h  x   f  x   g  x  , β) g  x
με
g  x  0
, γ) f  x  g  x   ln f  x  ln g  x  με f  x , g  x  0

Για ανισώσεις ομοίως φτιάχνω αυτές τις σχέσεις

και θεωρούμε συνάρτηση .

Πλήθος ριζών παραμετρικών εξισώσεων

Φέρνω την εξίσωση σε μορφή f(x)=α και
εξετάζουμε την f(x) (Βρίσκουμε διαστήματα
μονοτονίας της f και σύνολο τιμών)
a  f  i 
Προσοχή !!! Αν τότε η εξίσωση f  x  a έχει
μια τουλάχιστον ρίζα και g  x   f  x   a είναι γνησίως
μονότονη αφού f γνησίως μονότονη άρα ακριβώς
μια ρίζα . Αν a  f  i  τότε η εξίσωση f  x  a δεν έχει
ρίζα.
Πως χωρίζουμε αυτό το παραμετρικό α ;
Βάζουμε σε αύξουσα σειρά τα άκρα των
διαστημάτων και βρίσκουμε τις ρίζες για κάθε

107
τιμή του α που χωρίζεται από το τα ακρότατα .
Δηλαδή f  x1  τοπικό ελάχιστο ενώ f  x2  τοπικό
μέγιστο με f  x1   f  x2  οπότε περιπτώσεις για a  f  x1 

, a  f  x1  , f  x1   a  f  x2  , a  f  x2  , a  f  x2  .

Ύπαρξη ακρότατου
Μεθοδολογία : α) Σε ασκήσεις που ζητά να υπάρχει
μοναδικό x0 ώστε η συνάρτηση να παρουσιάζει
/
ακρότατο στο x0 αρκεί ν . δ . ο f  x0  0 .
β) Αν αλλάζει εκατέρωθεν το πρόσημο από (+) σε
(-) τότε υπάρχει μέγιστο η από (-) σε (+) τότε
υπάρχει ελάχιστο.
Πρόσημο ολικού ακρότατου και τιμών της f
f  x  0
Αν η f παρουσιάζει ελάχιστο και για κάθε
x   τότε min f  x  0

f  x  0
Αν η f παρουσιάζει μέγιστο και για κάθε x

τότε max f  x  0
ΚΥΡΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ f
Για να βρίσκω διαστήματα κυρτότητας της f
τότε :
α) πεδίο ορισμού της f , β) f συνεχής και f δυο
φορές παραγωγισιμη
// //
γ) βρίσκω f  x  , δ) f  x  0 και βρίσκω τις
τετμημενες των x όπου μπορεί να παρουσιάζει
κυρτότητα , ε) βρίσκω κυρτότητα της f δηλαδή αν
f //  x   0 //
τότε f κυρτή στο Δ αν f  x   0 τότε f κοίλη
στο Δ.
108
Παρατήρηση : Όταν ορίζεται f // τότε f/
/
παραγωγισιμη άρα f συνεχής .
ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΜΠΗΣ

f / /  x0  0 //
Αν και f αλλάζει εκατέρωθεν πρόσημο
δηλαδή κυρτή η κοίλη τότε x0 σημείο καμπής .

Παρατηρήσεις ( SUPER SOS) : α) Αν f συνεχής

στο Δ και παραγωγισιμη στο εσωτερικό του Δ τότε
/ /
f κυρτή  f  στο εσωτερικό του Δ , f κοίλη  f 
στο εσωτερικό του Δ.
β) Αν f συνεχής στο Δ και δυο φορές παραγωγισιμη
//
στο εσωτερικό του Δ τότε αν f  x   0 , για κάθε
//
εσωτερικό του Δ τότε f κυρτή στο Δ , αν f  x   0 ,
για κάθε εσωτερικό του Δ τότε f κοίλη στο Δ ( Το
αντίστροφο δεν ισχύει δηλαδή αν f κυρτή η κοίλη
// //
στο Δ τότε f  x  0 η f  x  0 για κάθε x  
Cf
γ) Αν f κυρτή στο Δ τότε η εφαπτόμενη της σε
κάθε σημείο του Δ βρίσκεται κάτω από τη C f , με
εξαίρεση το σημείο επαφής τους . Δηλαδή , για
/
κάθε x   ισχύει : f  x   f  x0   f  x0   x  x0  ( το = ισχύει
για x  x0 )

Cf
Αν f κοίλη στο Δ τότε η εφαπτόμενη της σε κάθε
σημείο του Δ βρίσκεται πάνω από τη C f , με
εξαίρεση το σημείο επαφής τους . Δηλαδή , για
/
κάθε x   ισχύει : f  x   f  x0   f  x0   x  x0  ( το = ισχύει
για x  x0 ) .

109
δ) Στα σημεία καμπής η εφαπτομένη << διαπερνά
>> την καμπύλη.
ε) Για σωστό η λάθος και για ασκήσεις βέβαια
επειδή συνδέονται πρώτη και δεύτερη παράγωγος
καλό είναι να ξέρουμε ιδιότητες ταυτόχρονα
δηλαδή
Πιθανές θέσεις τοπικών ακρότατων :
α) τα εσωτερικά σημεία στα οποία μηδενίζεται η
πρώτη παράγωγος
β) τα εσωτερικά σημεία στα οποία δεν ορίζεται f/

γ) τα άκρα του Δ

Πιθανές θέσεις σημείων καμπής :

α) τα εσωτερικά σημεία στα οποία μηδενίζεται η
δεύτερη παράγωγος
β) τα εσωτερικά σημεία στα οποία δεν ορίζεται f //

Σωστό η Λάθος :
f //  x0  0 x0
α) Αν τότε σημείο καμπής το ( Λ)
x0 f //  x0  0
β) Αν σημείο καμπής τότε (Σ)
f /  x0  0 x0
γ) Αν τότε θέση τοπικού ακρότατου (Λ)
x0 f /  x0  0
δ) Αν θέση τοπικού ακρότατου τότε (Σ)
//
ε) Αν f  x  0 τότε η f δεν παρουσιάζει σημείο
καμπής στο x0 (Σ)
/
στ) Αν f  x  0 τότε η f δεν παρουσιάζει ακρότατο
στο x0 (Σ)

110
 f //  x   0
ζ) Αν τότε f κυρτή (Σ)
f //  x   0
η) Αν f κυρτή τότε (Λ)

Κατηγορίες ασκήσεων :
f  f /  x  0 f 
1η κατηγορία : α) Αν τότε , ενώ αν
f /  x  0
τότε .
f / /  x  0
β) Αν f κυρτή τότε , ενώ αν f
//
κοίλη τότε f  x  0
2η κατηγορία : Σε ασκήσεις όταν δίνει δεδομένο
κυρτότητα τότε χρησιμοποιούμε κατευθείαν
( f κυρτή στο Δ)  f/ στο εσωτερικό του Δ
( f κοίλη στο Δ )  f/ στο εσωτερικό του Δ
3η κατηγορία : Για να δείξουμε ανισότιμη σχέση
χρησιμοποιούμε Θ . Μ . Τ και κυρτότητα της f
4η κατηγορια: αν γνωρίζουμε κυρτότητα και
εφαπτομένη της C f τότε παίρνουμε βάση της
ιδιότητας ανισοτικη σχέση που θα είναι και το
ζητούμενο μας .

ΑΣΥΜΠΤΩΤΕΣ
α) Η ευθεία x x0 λέγεται κατακόρυφη ασύμπτωτη
της γραφικής παράστασης της f , όταν ένα
lim f  x  , lim f  x 
τουλάχιστον από τα όρια x x x x 0

είναι ,  
0


β) Η ευθεία y=l λέγεται οριζόντια ασύμπτωτη της

γραφικής παράστασης της f στο  , αντίστοιχα
lim f  x  l lim f  x  l
στο   , όταν x  , αντίστοιχα x   .
111
γ) Η ευθεία y=λx+β λέγεται ασύμπτωτη της
γραφικής παράστασης της f στο  , αντίστοιχα
lim  f  x     x     0
στο   , αν x   , αντίστοιχα
lim  f  x     x     0
x    .
δ) Η ευθεία y=λx+β είναι ασύμπτωτη της
γραφικής παράστασης της f στο  , αντίστοιχα
f  x
lim   R
στο   , αν και μόνο αν : x  x και
lim  f  x    x    R
x   

Παρατηρήσεις : α) Οι πολυωνυμικες συναρτήσεις

βαθμού μεγαλύτερου η ισου του 2 δεν έχουν
ασύμπτωτες .
β) Οι ρητές συναρτήσεις με βαθμό αριθμητή
μεγαλύτερο τουλάχιστον κατά δυο βαθμούς του
παρονομαστή , δεν έχουν πλάγιες η οριζόντιες
ασύμπτωτες .
γ) Ασύμπτωτες της f αναζητούμε : i) Στα άκρα
των διαστημάτων του πεδίου ορισμού της στα
οποία δεν ορίζεται , ii) Στα σημεία του πεδίου
ορισμού της στα οποία η f δεν είναι συνεχής , iii)
Στο ,   εφόσον η συνάρτηση είναι ορισμένη σε
διάστημα της μορφής  a,  , αντίστοιχα   , a 
Cf
δ) Αν η έχει οριζόντια ασύμπτωτη στο  η στο
, τότε για την C f δεν αναζητούμε πλάγια
ασύμπτωτη στο  η στο   αντίστοιχα.

ε) Αν η ευθεία ε : y=λx+β είναι ασύμπτωτη της C f

στο  η στο   , τότε η ε μπορεί να την τέμνει σε
ένα η περισσότερα σημεία .

112
στ) Η ασύμπτωτη y=λx+β είναι οριζόντια αν λ=0 ,
ενώ αν  0 λέγεται πλάγια ασύμπτωτη .

ζ) Η C f μπορεί να έχει το πολύ δυο πλάγιες η το

πολύ δυο οριζόντιες ασύμπτωτες

η) Η C f μπορεί να έχει άπειρες κατακόρυφες

ασύμπτωτες ( πχ εφx)

θ) Αν πεδίο ορισμού το R μπορεί η C f να έχει

κατακόρυφες ασύμπτωτες αν η συνάρτηση είναι
κλαδωτή , δηλαδή αλλάζει ο τύπος .

Μεθοδολογία για ασκήσεις :

Α . Σε ασκήσεις όταν ζητά να βρεθούν οι
ασύμπτωτες εξετάζω χωριστά αν έχω
κατακόρυφες ασύμπτωτες ( συνήθως όταν έχω
παρονομαστή για την τιμή του x που μηδενίζεται ο
παρονομαστής θα παρουσιάζει κατακόρυφη
ασύμπτωτη).Στη συνεχεία εξετάζω για οριζόντιες
η πλάγιες ασύμπτωτες με τα όρια από
μεθοδολογία για ασύμπτωτες . Αν το όριο λ=0 και
  R τότε έχουμε οριζόντια ασύμπτωτη αν  0 και
  R τότε έχουμε πλάγια ασύμπτωτη. Προσοχή !!!

Στις οριζόντιες η πλάγιες ασύμπτωτες εξετάζουμε

και στο  και στο   .
Β. Σε ασκήσεις που ζητά ν . δ . ο μια ευθεία είναι
ασύμπτωτη της f τότε χρησιμοποιούμε το όριο
lim  f  x     x     0
x     
τότε η ευθεία y=λx+β ειναι
ασύμπτωτη στο    αντίστοιχα.

113
Γ. Σε ασκήσεις όταν ζητά παραμέτρους α , β ώστε
να έχει ασύμπτωτη χρησιμοποιούμε τα όρια από
μεθοδολογία για ασύμπτωτες γνωρίζοντας τα λ , β
οπότε έχουμε άγνωστα τα α , β .

ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΞΗ ΓΡΑΦΙΚΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μεθοδολογία : α) Βρίσκουμε πεδίο ορισμού της f
β) Εξετάζουμε συνεχεία της f , γ) Βρίσκουμε
οριακές τιμές στα άκρα των διαστημάτων και
κατόπιν τις ασύμπτωτες

/ //
δ) Βρίσκουμε τις παραγωγούς f , f και
κατασκευάζουμε τους πίνακες πρόσημων. Οπότε
βρίσκουμε διαστήματα μονοτονίας και
κυρτότητας της f και κατόπιν ακρότατα και
σημεία καμπής
ε) Συγκεντρώνουμε τα παραπάνω σε ένα συνοπτικό
πινάκα τον πίνακα μεταβολών και στο τέλος
χαρίσουμε προσεκτικά την γραφική παράσταση
της f.
Από αυτή την παράγραφο : Να μελετήσετε 3
γραφικές παραστάσεις από μπαρλα η σχολικό
βιβλίο γιατί αν σας δώσουν μελέτη γραφικής
παράστασης στις πανελλήνιες θα σας το δώσουν
σε ερωτήματα και όχι έτσι γενικά για να πάρετε
και τις ανάλογες μονάδες από κάθε ερώτημα.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ – ΛΥΜΕΝΕΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ – ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΘΕ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟ
114
ΜΟΝΟΤΟΝΙΑ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗΣ

115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
ΘΕΩΡΗΜΑ FERMAT

134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
ΚΥΡΤΟΤΗΤΑ – ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΜΠΗΣ

151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
Μεθοδολογίες αναφέραμε στις παραπάνω
σελίδες οπότε σύμφωνα με την σειρά του
σχολικού βιβλίου δίνονται επιπλέον ασκήσεις
για λύση.

168
169
170
171
172
173
174
175
176
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ( ΔΙΑΦΟΡΙΚΟΣ
ΛΟΓΙΣΜΟΣ)
ΓΙΑ ΔΥΝΑΤΟΥΣ ΛΥΤΕΣ!!!
ΤΙΘΕΤΑΙ ΕΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑ : <<
ΑΝΤΕΧΕΤΕ>>
ΑΠΑΝΤΗΣΗ:<< ΑΠΟΔΕΙΞΤΕ ΤΟ ΣΤΗΝ
ΠΡΑΞΗ>>!!!

ΘΕΜΑ 1
Δίνεται η παραγωγισιμη συνάρτηση ( 2 φορές )
f :  0,   R
με f  0  1 , η οποία ικανοποιεί τις σχέσεις
f 4  x   3 f /  x  0 f  x  0 x   0, 
και για κάθε .
α) Να μελετήσετε τις συναρτήσεις f, f/ ως προς
την μονοτονία.

177
 1
f  x  3
β) Να δείξετε ότι x 1

γ) i) Να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης της f

στο Α( 0 , f(0) )
ii) Αν η y=-3x+4 είναι εφαπτόμενη της f τότε
βρείτε σε ποιο σημείο εφάπτεται
2 f  a  1  f  a   f  a  2 
δ) Να δείξετε ότι όπου α θετικός
πραγματικός .

ΘΕΜΑ 2
Δίνεται η παραγωγισιμη συνάρτηση f : R  R με
f  0  1
, η οποία για κάθε x  R ικανοποιεί τις σχέσεις
f /  x 2x
1  2
f  x  0
και f  x  x 1

ex
f  x 
α) Να δείξετε ότι x2 1

β) Να μελετήσετε την συνάρτηση της f ως προς

την μονοτονία
γ) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f
x 2  ln  x 4  1  1  ln 2
δ) Να λύσετε την ανίσωση .
ΘΕΜΑ 3
f :  0,    R 
Έστω συνάρτηση παραγωγισιμη και
τέτοια ,
1 2
e f  x    x  2 
f  x
Ώστε : .
α) Να εξετάσετε την f ως προς την μονοτονία και
να βρείτε τη θέση των ακρότατων της .

178
 1
ex  0
β) Να δείξετε ότι η εξίσωση x έχει μοναδική
f  x  
ρίζα ρ>0 και στη συνέχεια ότι για κάθε
x>0.

γ) Αν για την παραγωγισιμη συνάρτηση g : R  R



2
ισχύουν : 2 f  x  xg  x  , ( 1 ) για κάθε x>0 , g  2    ,
/
g / συνεχής με g  1  0 , να αποδείξετε ότι υπάρχει
g /    0
ξ>0 τέτοιο ώστε .
ΘΕΜΑ 4
Έστω η συνάρτηση f : R  R τέτοια ώστε
f  x   f /  x   1  x  f /  x   2  ,
για κάθε x  R , με f  0   k,k  0
.
f  x   x  k  3x 2
α) Να δείξετε ότι
β) Να μελετήσετε την f ως προς την κυρτότητα
και να βρείτε την εξίσωση της εφαπτομένης στη
γραφική παράσταση της f στο σημείο
Μ( -1 , f(-1) ) .

γ) Να δείξετε ότι ισχύει  k  3x   k  3  3x k για κάθε

2

xR.

Cf
δ) Να βρείτε την ασύμπτωτη της στο  .

ΘΕΜΑ 5
e
f  x  ln x  x
Δίνεται η συνάρτηση f με τύπο x .
α) Να μελετήσετε την f ως προς την μονοτονία και
τα ακρότατα και να δείξετε ότι ορίζεται η
αντίστροφη συνάρτηση της f.

179
β) Να βρείτε το σύνολο τιμών της f.
γ) Να μελετήσετε την f ως προς τα κοίλα – κυρτά
και τα σημεία καμπής .
f  1  x  x
δ) Να λύσετε την εξίσωση .
   1, e 
ε) Να δείξετε ότι υπάρχει τουλάχιστον ένα
2e  1
f /   
τέτοιο ώστε : e 1

στ) i) Να δείξετε ότι η εξίσωση x ln x e  x 2 έχει

ακριβώς μια ρίζα x0   1, e  .
2 1 e
  2  1 e
ii) Να δείξετε ότι e x0 x0 .
ΘΕΜΑ 6
Α. Δίνεται ότι η συνάρτηση f είναι παραγωγισιμη
στο R και ισχύει f  x   8 f  x   16, x  R .
2 2

f  0   f  1 4
α) Να δείξετε ότι .
β) Να δείξετε ότι η γραφική παράσταση της f έχει
δυο τουλάχιστον οριζόντιες εφαπτόμενες.
f :  a ,    R, f /  x  0
Β. Έστω συνεχής συνάρτηση με ,
για κάθε x   a,   .
Να δείξετε ότι
f  a  f   
α)
x0   a,  
β) Υπάρχει ένα τουλάχιστον τέτοιο ώστε
2 f  a  5 f   
f  x0  
7 .

180
 1 ,  2 ,    a,  
γ) Υπάρχουν τέτοια ώστε
5 2 7
/
 /  /
f  1  f   2  f   
.
f :  0,    R
Γ. Δίνεται συνάρτηση για την οποία
ισχύουν :
1
f /  x   f  x  ln x 
i) x για κάθε x>0 , και ii) η γραφική
παράσταση διέρχεται από το σημείο  1, e  .
2

Να βρείτε τον τύπο της f.

ΘΕΜΑ 7

ΘΕΜΑ 8

ΘΕΜΑ 9

181
ΘΕΜΑ 10

ΘΕΜΑ 11

ΘΕΜΑ 12

ΘΕΜΑ 13

182
ΘΕΜΑ 14

ΘΕΜΑ 15

ΘΕΜΑ 16

183
ΘΕΜΑ 17

ΘΕΜΑ 18

ΘΕΜΑ 19

184
ΘΕΜΑ 20

185
 ΤΕΛΟΣ ΔΙΑΦΟΡΙΚΟΥ ΛΟΓΙΣΜΟΥ
ΚΑΛΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΟΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟ
ΛΟΓΙΣΜΟ
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΩΣΤΑΣ
ΤΣΑΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

186
187