www.askisopolis.

gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
.

0
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις

Επιμέλεια:

Νίκος Τούντας, Φοιτητής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου

Αθηνών (ΕΚΠΑ), τμήματος μαθηματικών.

YΠΟΓΡΑΦΗ:

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ:
Τηλέφωνο: 6980001913
Email: ntountas.maths@yahoo.com
Facebook: Νίκος Τούντας
Instagram: n.tountas
www.askisopolis.gr / Χρήστης: Νίκος Τούντας

Εικόνα εξωφύλλου: Πίνακας του Wassily Kandinsky του 1923: «Σύνθεση VIII»

Το φυλλάδιο αυτό παρέχεται σε ηλεκτρονική μορφή μέσω του site

www.askisopolis.gr.

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή

απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε
τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφηση ή άλλο, χωρίς προηγούμενη
άδεια του συγγραφέα και του site. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του διεθνούς δικαίου
που ισχύουν στην Ελλάδα.

Copyright 2020 Νίκος Τούντας

Copyright 2020 Askisopolis.gr

Askisopolis

Ο πιο πλούσιος κόσμος θεμάτων και ασκήσεων

1
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις

Πρόλογος:

Στο φυλλάδιο αυτό περιέχονται 42 Βασικές προτάσεις – Ασκήσεις στην νέα ύλη
του 2019 – 2020, οι οποίες βοηθούν πολλές φορές στην επίλυση μίας άσκησης και
ο κάθε μαθητής θα ήθελε να υπάρχουν στην θεωρία του. Ορισμένες είναι
ασκήσεις αρκετά δύσκολες. Πρόκειται για βασικά εργαλεία που τα χρησιμοποιούν
όλοι.

Τονίζεται ότι ο μαθητής είναι υποχρεωμένος να αποδεικνύει όσες προτάσεις δεν

βρίσκονται στο σχολικό βιβλίο, όταν επιθυμεί να τις χρησιμοποιήσει, εκτός αν
αναφέρεται στις οδηγίες για την διαχείριση της διδακτέας – εξεταστές ύλης του
τρέχοντος σχολικού έτους, ότι μπορεί κάποια από αυτές να χρησιμοποιείται
αναπόδεικτα. Δηλαδή πριν τις διαβάσουμε ενημερωνόμαστε για τις οδηγίες.
Φυσικά είναι μία καλή προπόνηση για τους υποψηφίους η απόδειξή τους.

Εύχομαι να φανούν χρήσιμες στους συναδέλφους μαθηματικούς στην διδασκαλία

τους, αλλά και στους μαθητές για την καλύτερη προετοιμασία τους στις
εξετάσεις.

Νίκος Τούντας

2
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 1
Σε κάθε περιττή συνάρτηση, που το μηδέν ανήκει στο πεδίο ορισμού της, η τιμή
της στο μηδέν ισούται με μηδέν.
Απόδειξη
Έστω μία περιττή συνάρτηση με πεδίο ορισμού το Α με 0   . Τότε για κάθε
x  Α το x  Α και ισχύει για κάθε x  Α : f   x   f  x  . Για x το μηδέν
προκύπτει: f  0   f  0   2f  0   0  f  0   0 .

Πρόταση – Άσκηση 2
Κάθε συνάρτηση f :  για την οποία ισχύει f  x  T   f  x  για κάθε x 
και   0 είναι περιοδική με περίοδο Τ.
Απόδειξη
Στην αρχική σχέση βάζουμε για x το x   και προκύπτει:
f  x  T  T   f  x  T   f  x   f  x  T  άρα ισχύει ότι για κάθε x  τα
x  T, x  T  και f  x  T   f  x  T   f  x  . Άρα η f είναι περιοδική και το Τ
είναι η περίοδος της συνάρτησης.

Πρόταση – Άσκηση 3
 T
Κάθε συνάρτηση f : για την οποία ισχύει f  x    f  x  για κάθε
 2
x και   0 είναι περιοδική με περίοδο Τ.
Απόδειξη
T
Ονομάζουμε (1) την αρχική σχέση και βάζουμε για x το x  και προκύπτει:
2
 T T  T  T  1
f  x     f  x    f  x  T   f  x    f  x   f  x  T  (2)
 2 2  2  2
T  T T  T  T
Τώρα για x το x  : f  x     f  x    f  x   f  x   (3) και
2  2 2  2  2
 3
 T  T
τέλος για x το x   : f  x  T    f  x  T   f  x    f  x  T  
 2  2
 f  x   f  x  T   f  x   f  x  T  (4).

Από τις (2) και (4) έχουμε ότι για κάθε x  τα x  T, x  T  και
f  x  T   f  x  T   f  x  . Άρα η f είναι περιοδική και το Τ είναι η περίοδος της
συνάρτησης.

3
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 4
Για κάθε συνάρτηση f : A  , η οποία είναι και άρτια και περιττή, ισχύει ότι
f  x   0 για κάθε x  A .
Απόδειξη
Επειδή η f είναι άρτια και περιττή ισχύει ότι για x  A το x  A και f   x   f  x 
για κάθε x  A (1) και f   x   f  x  για κάθε x  A (2).

Από (1) και (2) έχουμε: f  x   f  x   2f  x   0  f  x   0 για κάθε x  A .

Πρόταση – Άσκηση 5
i. Για κάθε συνάρτηση f, η οποία είναι γνησίως αύξουσα σε ένα διάστημα Δ, για
οποιαδήποτε x1 , x 2   ισχύει η ισοδυναμία: f  x1   f  x 2   x1  x 2 .
ii. Για κάθε συνάρτηση f, η οποία είναι γνησίως φθίνουσα σε ένα διάστημα Δ,
για οποιαδήποτε x1 , x 2   ισχύει η ισοδυναμία: f  x1   f  x 2   x1  x 2 .
Απόδειξη
i. Ευθύ: Έστω ότι υπάρχουν x1 , x 2   με f  x1   f  x 2  και x1  x 2 τότε:

-Για x1  x 2 τότε επειδή η f είναι γνησίως αύξουσα από τον ορισμό της μονοτονίας
προκύπτει f  x1   f  x 2  Άτοπο.

-Για x1  x 2 τότε από τον ορισμό της συνάρτησης προκύπτει f  x1   f  x 2  Άτοπο.

Άρα αποδείξαμε την συνεπαγωγή f  x1   f  x 2   x1  x 2

Αντίστροφο: Έστω x1 , x 2   με x1  x 2 . Αφού η f είναι γνησίως αύξουσα τότε

από τον ορισμό της μονοτονίας προκύπτει f  x1   f  x 2 

Άρα αποδείξαμε την συνεπαγωγή x1  x 2  f  x1   f  x 2 

Επομένως ισχύει η ισοδυναμία f  x1   f  x 2   x1  x 2

ii. Όμοια εργαζόμαστε και για την φθίνουσα.

4
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 6
Για κάθε συνάρτηση f, η οποία είναι γνησίως μονότονη σε ένα διάστημα Δ του
πεδίου ορισμού της, η εξίσωση f  x   0 έχει το πολύ μία ρίζα στο Δ.
Απόδειξη
Έστω ότι η f έχει δύο (ή περισσότερες) ρίζες 1 ,  2   με 1   2 , τότε προκύπτει
ότι f  1   f  2   0 . Αν η f είναι γνησίως αύξουσα στο Δ τότε:
1  2  f  1   f  2   0  0 Άτοπο ενώ αν η f είναι γνησίως φθίνουσα στο Δ
τότε 1  2  f  1   f  2   0  0 Άτοπο. Άρα η f δεν μπορεί να έχει δύο (ή
περισσότερες) ρίζες και έχει το πολύ μία.

Πρόταση – Άσκηση 7
Κάθε συνάρτηση f με πεδίο ορισμού το Α, για την οποία η εξίσωση f  x   0 έχει
περισσότερες από μία ρίζες στο Α, δεν είναι γνησίως μονότονη στο Α.
Απόδειξη
Έστω ότι η f έχει δύο (ή περισσότερες) ρίζες 1 ,  2   με 1   2 .

Αν 1   2 , τότε προκύπτει ότι f  1   f  2  αν είναι γνησίως αύξουσα στο Α και

f  1   f  2  αν είναι γνησίως φθίνουσα στο Α. Αυτό όμως είναι γιατί έχουμε ότι
f  1   f  2   0 . Όμοια αν 1   2 .

Επομένως η f δεν είναι γνησίως μονότονη στο Α.

Πρόταση – Άσκηση 8
Για κάθε ζεύγος συναρτήσεων f ,g :   , οι οποίες έχουν διαφορετικό είδος
μονοτονίας, η εξίσωση f  x   g  x  έχει το πολύ μία ρίζα στο Α.
Απόδειξη
Έστω ότι η f είναι γνησίως αύξουσα στο Α και η g γνησίως φθίνουσα στο Α. Τότε
 f  x1   f  x 2  
  f  x1   f  x 2 
για κάθε x1 , x 2   με x1  x 2 ισχύει:   και
g  x1   g  x 2  
 g  x1   g  x 2 
προσθέτοντας κατά μέλη έχουμε:

f  x1   g  x1   f  x 2   g  x 2    f  g  x1    f  g  x 2    f  g  1A άρα
έχουμε f  x   g  x   f  x   g  x   0   f  g  x   0 και με βάση την πρόταση
5 έχει το πολύ μία ρίζα στο Α.

5
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 9
Κάθε γνησίως μονότονη συνάρτηση είναι και 1-1.
Απόδειξη
Έστω ότι η f : A  είναι γνησίως αύξουσα τότε: Για κάθε x1 , x 2  Α με x1  x 2
f1 f1
έχουμε: Αν x1  x 2  f  x1   f  x 2  ενώ αν x1  x 2  f  x1  > f  x 2  δηλαδή σε
κάθε περίπτωση αν x1  x 2 τότε f  x1   f  x 2  , άρα η f είναι 1-1. (Ομοίως αν η f
είναι γνησίως φθίνουσα).

Πρόταση – Άσκηση 10
Μία συνάρτηση f : A  είναι 1-1 αν και μόνον αν για κάθε x1 , x 2  A ισχύει η
ισοδυναμία f  x1   f  x 2   x1  x 2 .

Απόδειξη
Ευθύ:
Αν η f είναι συνάρτηση 1-1 και f  x1   f  x 2  τότε από τον ορισμό της 1-1
συνάρτησης προκύπτει ότι x1  x 2 .
Αντίστροφο:
Αν x1  x 2 τότε από τον ορισμό της συνάρτησης έχουμε f  x1   f  x 2  (δεν μπορεί
το ίδιο x να αντιστοιχίζεται σε διαφορετικό y, διότι η αντιστοίχηση σε αυτήν την
περίπτωση δεν θα ήταν συνάρτηση).

Πρόταση – Άσκηση 11
Για κάθε αντιστρέψιμη συνάρτηση f : A  , η οποία είναι γνησίως μονότονη
στο Α, η αντίστροφή της είναι γνησίως μονότονη στο f  A  με το ίδιο είδος
μονοτονίας με την f.
Απόδειξη
Αν η f είναι γνησίως αύξουσα στο Α τότε:
Έστω ότι η αντίστροφή f 1 με πεδίο ορισμού το f  A  δεν είναι γνησίως αύξουσα
στο f  A  τότε θα υπάρχουν x1 , x 2  f  A  με x1  x 2 τέτοια ώστε να ισχύει:

f 1  x1   f 1  x 2   f  f 1  x1    f  f 1  x 2    x1  x 2 Άτοπο
f1

Άρα η f 1 είναι γνησίως αύξουσα στο f  A  . Ομοίως αν η f είναι γνησίως

φθίνουσα στο Α.
ΣΧΟΛΙΟ: Η f 1 έχει πεδίο ορισμού το f  A  και σύνολο τιμών το Α δηλαδή
f 1  x1  ,f 1  x 2    επομένως η f παίρνει αυτές τις τιμές, άρα η παραπάνω
διαδικασία με την μονοτονία της f είναι επιτρεπτή.

6
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 12
Για κάθε αντιστρέψιμη συνάρτηση, της οποίας η γραφική παράσταση έχει μόνο
ένα κοινό σημείο με την γραφική παράσταση της αντίστροφής της, το κοινό
σημείο των δύο γραφικών παραστάσεων θα βρίσκεται πάνω στην ευθεία y  x .
Απόδειξη
Έστω ότι η f είναι αντιστρέψιμη με αντίστροφη την f 1 και οι γραφικές τους
παραστάσεις έχουν μοναδικό κοινό σημείο.
Έστω   ,   με    το κοινό τους σημείο που δεν βρίσκεται πάνω στην ευθεία
y  x . Επειδή το σημείο   ,    Cf , τότε το σημείο    ,    Cf 1 και
αντίστοιχα επειδή το σημείο   ,    Cf 1 , τότε το    ,    Cf . Άρα οι
γραφικές παραστάσεις έχουν κοινό σημείο και    ,   Άτοπο. Άρα ισχύει   
δηλαδή   ,       ,   και προφανώς βρίσκεται πάνω στην y  x .

Πρόταση – Άσκηση 13
Για κάθε αντιστρέψιμη και γνησίως αύξουσα συνάρτηση f : A  , τα κοινά
σημεία της γραφικής της παράστασης με την γραφική παράσταση της
αντίστροφής της θα βρίσκονται επί της ευθείας y  x , δηλαδή θα ισχύει η
ισοδυναμία: f  x   f 1  x   f  x   x  f 1  x   x για κάθε x  A  f  A   

Απόδειξη
Ευθύ:

Έστω   x1 ,f  x1   f 1  x1   με x1  A  f  A    το κοινό σημείο των Cf και

Cf 1 τότε το x 1 είναι η λύση της εξίσωσης f  x   f 1  x  δηλαδή f  x1   f 1  x1  :

Αν f  x1   x1  f 1  x1   x1  f  f 1  x1    f  x1   f  x1   x1 Άτοπο
f1

Αν f  x1   x1  f 1  x1   x1  f  f 1  x1   < f  x1   f  x1   x1 Άτοπο
f1

Άρα ισχύει ότι f  x1   x1 και επομένως το Μ ανήκει στην y  x άρα ισχύουν οι

ισοδυναμίες f  x   f 1  x   f  x   x και f  x   f 1  x   f 1  x   x για κάθε
x1  A  f  A    .

7
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Αντίστροφο: Έστω   x 2 ,f  x 2   x 2  με x 2  A  f  A    το κοινό σημείο των
Cf και y  x , τότε το x 2 είναι λύση της εξίσωσης f  x   x δηλαδή f  x 2   x 2
άρα προκύπτει: f  x 2   x 2  f 1  f  x 2    f 1  x 2   f 1  x 2   x 2 .

Άρα το Μ είναι και σημείο της Cf 1 και προφανώς ισχύει η ισοδυναμία

f  x 2   x 2  f 1  x 2   x 2 για κάθε x 2  A  f  A    .

Άρα ισχύει η ισοδυναμία: f  x   f 1  x   f  x   x  f 1  x   x για κάθε

x  A  f  A    , αν η f γνησίως αύξουσα στο Α.

Πρόταση – Άσκηση 14
Για κάθε αντιστρέψιμη συνάρτηση f : A  , για την οποία ισχύει f  x   x
(όμοια αν f  x   x ) για κάθε x  A  f  A    , τα κοινά σημεία της γραφικής
της παράστασης με την γραφική παράσταση της αντίστροφής της θα βρίσκονται
επί της ευθείας y  x .
Απόδειξη
Έστω   ,   με ,  A  f  A    το κοινό σημείο των Cf και Cf 1 τότε
f       f 1      και f 1       f      .

f     
   
Αφού f  x   x (όμοια αν f  x   x ) τότε       , που
f     
   
σημαίνει ότι το Μ βρίσκεται πάνω στην y  x .

Πρόταση – Άσκηση 15
Κάθε περιττής και αντιστρέψιμης συνάρτηση f : A  , η αντίστροφή της είναι
κι αυτή περιττή συνάρτηση
Απόδειξη
Έχουμε x  A και y  f  A   D f 1 , άρα υπάρχει x  A τέτοιο ώστε f  x   y .
Επειδή η f είναι περιττή για κάθε x  A το x  A και ισχύει f   x   f  x    y
άρα το  y  f  A   Df 1 και αφού f  x   y  x  f 1  y  επομένως έχουμε:
f 1   y   f 1  f  x    f 1  f   x     x  f 1  y  άρα η αντίστροφη είναι περιττή.

8
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 16
Για κάθε συνάρτηση f : A  , η οποία παρουσιάζει σε ένα διάστημα   
μέγιστο ίσο με Μ και ελάχιστο ίσο με m μόνο στις θέσεις x1 , x 2 αντιστοίχως,
 x  x1

ισχύει η ισοδυναμία f  x   f  y   M  m    για κάθε x, y   .
y  x
 2

Απόδειξη
Πράγματι f  x   f  y   M  m     f  x     f  y   m   0 (1) και ισχύουν οι
εξής σχέσεις:

 f  x   M  M  f  x   0 για κάθε x  και η ισότητα ισχύει

μόνον για x  x1 (2)
 f  y   m  f  y   m  0 για κάθε y   και η ισότητα ισχύει
μόνον για y  x 2 (3)

Από τις (2) και (3) αντιλαμβανόμαστε ότι η (1) γίνεται:

 M  f  x   0 f  x   M  x  x1
  
1         
f y  m  0 f y  m y  x
       2

Πρόταση – Άσκηση 17
Για κάθε συνάρτηση f : A  ισχύουν οι ισοδυναμίες:
i. lim f  x   0  lim f  x   0 .
x  xo x  xo

ii. lim f
x  xo
2
 x   0  xlim
 xo
f x  0 .

Απόδειξη
i. Ευθύ: Έχουμε lim f  x   0 και από γνωστή ιδιότητα των ορίων έχουμε:
x  xo

lim f  x   0  lim f  x   0  lim f  x   0

x  xo x  xo x  xo

Αντίστροφο: Έχουμε lim f  x   0 και από γνωστή ιδιότητα των απολύτων ισχύει
x  xo

η σχέση:  f  x   f  x   f  x  επομένως από το κριτήριο παρεμβολής

lim f  x   0 .
x  xo

9
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
ii. Ευθύ: Έχουμε lim f  x   0 και από γνωστή ιδιότητα των απολύτων ισχύει η
2
x  xo

σχέση:  f  x   f  x   f  x    f 2  x   f  x   f 2  x  και επομένως από το

κριτήριο παρεμβολής lim f  x   0 .
x  xo

Αντίστροφο: Έχουμε lim f  x   0  lim f 2  x   lim  f  x   f  x    0  0  0

x  xo x  xo x  xo

Πρόταση – Άσκηση 18
Για κάθε ζεύγος συναρτήσεων f ,g : A  ισχύουν οι ισοδυναμίες:
i. lim  f 2  x   g 2  x    0  lim f  x   lim g  x   0 .
x  xo x  xo x  xo

 lim  f  x   g  x    0
 x  xo
ii.    lim f  x   lim g  x   0 .
x  xo x  xo

lim
 x  xo  f  x   g  x    0

Απόδειξη
i. Ευθύ: Έχουμε ότι lim  f 2
 x   g  x   0
2
και ισχύει η σχέση:
x  xo

0  f 2  x   f 2  x   g 2  x  και από κριτήριο παρεμβολής έχουμε lim f  x   0 .

x  xo

Ομοίως και για την g προκύπτει lim g  x   0 .

x  xo

Αντίστροφο: Έχουμε lim f  x   lim g  x   0  lim  f 2  x   g 2  x    0  0  0 :

x  xo x  xo x  xo

ii. Ευθύ: Έχουμε ότι lim  f  x   g  x    0 και lim  f  x   g  x    0 και ισχύει η

x  xo x  xo

 x   f  x   g  x   0  f  x   f  x   g  x   2f  x  g  x 
2
σχέση: 0  f 2 2 2 2

 
Έχουμε lim  f  x   g  x    2f  x  g  x   0  2  0  0 άρα από κριτήριο
x  xo
2

παρεμβολής ισχύει lim f 2  x   0 και από την πρόταση 15 προκύπτει εύκολα ότι
x  xo

lim f  x   0 .
x  xo

Τώρα θεωρώ την συνάρτηση h  x   f  x   g  x  , x  A και ισχύει ότι:

g  x   h  x   f  x  άρα lim g  x   lim  h  x   f  x    0  0  0

x  xo x  xo

10
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
 lim  f  x   g  x    0  0  0
 x  xo
Αντίστροφο: Έχουμε lim f  x   lim g  x   0   .
x  xo x  xo
 x  xo
lim  f  x   g  x    0  0  0

Πρόταση – Άσκηση 19
Για κάθε ζεύγος συναρτήσεων f ,g :   , των οποίων υπάρχουν τα όρια στο
xo, ισχύει η συνεπαγωγή lim f  x   lim g  x   f  x   g  x  κοντά στο xo.
x  xo x  xo

Απόδειξη
Ισχύει lim f  x   lim g  x   lim g  x   lim f  x   0  lim  g  x   f  x    0
x  xo x  xo x  xo x  xo x  xo

άρα από γνωστή ιδιότητα των ορίων έχουμε g  x   f  x   0 κοντά στο xo άρα
f  x   g  x  κοντά στο xo.

Πρόταση – Άσκηση 20
i. Για κάθε ζεύγος συναρτήσεων f ,g :  για τις οποίες ισχύει f  x   g  x 
κοντά στο xo, ισχύει η συνεπαγωγή lim g  x     lim f  x    .
x  xo x  xo

ii. Για κάθε ζεύγος συναρτήσεων f ,g :  για τις οποίες ισχύει f  x   g  x 

κοντά στο xo, ισχύει η συνεπαγωγή lim g  x     lim f  x    .
x  xo x  xo

Απόδειξη
i. Ισχύει από τις ιδιότητες των ορίων ότι lim g  x     g  x   0 κοντά στο xo.
x  xo

1 1
Άρα κοντά στο xo ισχύει ότι f  x   g  x   0  0  
f x gx
1 g x u 1 1
Έχουμε ότι lim  lim  0 άρα από κριτήριο παρεμβολής lim 0.
x  xo g  x  x  xo u  u x  xo f  x 
u 
1
Ισχύει ότι  0 κοντά στο xo επομένως τελικά προκύπτει ότι:
f x
1
u
f x
1 1
lim  lim f  x   lim f  x   lim  lim f  x    .
x  xo 1 x  xo u 0 x  xo u 0 u x  xo

f x
ii. Ομοίως δείχνουμε και το άλλο.

11
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 21
 1
Για κάθε   ισχύει η σχέση       1 .

Απόδειξη

 x  x , x  0  x  x  x , x  0
Ισχύει η ανισότητα x  x    και
 x   x , x  0  x  x   x , x  0

οι ισότητες ισχύουν μόνον για x  0 .
 1  0  1  1
Έστω ότι   0 : Έχουμε       1     και σύμφωνα με την
  
1
παραπάνω βασική ανισότητα αν βάλουμε για x το  0 προφανώς ισχύει.

 1  0  1  1
Έστω ότι   0 : Έχουμε       1     και σύμφωνα με την
  
1
παραπάνω βασική ανισότητα αν βάλουμε για x το  0 προφανώς ισχύει.


Πρόταση – Άσκηση 22
Κάθε συνεχής συνάρτηση f :  ,   με ,   και    , δεν μπορεί να
έχει σύνολο τιμών όλο το .
Απόδειξη
Αν η f είναι μη σταθερή τότε από το Θεώρημα Μέγιστης και Ελάχιστης Τιμής θα
έχει μία μέγιστη τιμή Μ και μία ελάχιστη τιμή m και από το Θεώρημα Ενδιαμέσων
Τιμών θα έχει σύνολο τιμών το  m, M  . Αν η f είναι σταθερή τότε θα έχει σύνολο
τιμών ένα μονοσύνολο, δηλαδή έναν πραγματικό αριθμό. Άρα δεν μπορεί να έχει
σύνολο τιμών όλο το .

Πρόταση – Άσκηση 23
Κάθε συνάρτηση f που είναι συνεχής και 1-1 σε ένα διάστημα Δ, είναι και
γνησίως μονότονη στο Δ.
Απόδειξη
Έστω α,β, γ  Δ με α  β  γ . Αν η f είναι γνησίως μονότονη στο Δ τότε
f  α   f  β   f  γ  ή f  α   f  β   f  γ  . Έστω ότι δεν ισχύει ο προηγούμενος
ισχυρισμός και α  β  γ με f  α   f  γ   f  β  , επειδή f  α   f  β  και η f είναι
συνεχής στο [α,β] από ΘΕΤ υπάρχει ξ   α,β    τέτοιο ώστε:
f :11
f  ξ   f  γ   ξ  γ Άτοπο γιατί γ   α,β  . Άρα η f είναι γνησίως μονότονη.

12
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 24
Κάθε συνεχής συνάρτηση f :   (ομοίως αν f :   ) είναι σταθερή .
Απόδειξη
1ος τρόπος: Έστω ότι η f είναι μη σταθερή. Επειδή είναι συνεχής και παίρνει μόνον
ακέραιες τιμές, ως μη σταθερή θα παίρνει την τιμή τουλάχιστον δύο διαφορετικών
ακεραίων. Από το Θεώρημα Ενδιαμέσων Τιμών θα παίρνει και όλες τις ενδιάμεσες
τιμές που προφανώς δεν είναι όλες ακέραιες άρα Άτοπο. Άρα η f είναι σταθερή.
2ος τρόπος: Έστω ότι η f είναι μη σταθερή. Επειδή είναι συνεχής το σύνολο τιμών
της f  A  θα είναι διάστημα, καθώς η εικόνα f    μία συνεχούς και μη σταθερής
συνάρτησης f στο Δ είναι διάστημα. Αυτό όμως είναι άτοπο γιατί f  A   και σε
ένα διάστημα υπάρχουν ρητοί και άρρητοι αριθμοί, πράγμα που δεν συμβαίνει εδώ
καθώς είναι μόνον ακέραιοι.

Πρόταση – Άσκηση 25
Κάθε συνεχής συνάρτηση f :  ,    με ,   ,  και για την
οποία ισχύουν lim f  x    και lim f  x    (ομοίως αντίστροφα) έχει
x  x β
σύνολο τιμών όλο το .
Απόδειξη
Έστω η  . Αρκεί να δείξουμε ότι υπάρχει xo   α,β  τέτοιο ώστε f  xo   η .

Είναι lim  f  x   η    άρα υπάρχει x 1 κοντά στο α από μεγαλύτερες τιμές,

x α

τέτοιο ώστε f  x1   η  0  f  x1   η

Είναι lim  f  x   η    άρα υπάρχει x 2 κοντά στο β από μικρότερες τιμές,

x 

τέτοιο ώστε f  x1   η > 0  f  x1  > η

Άρα f  x1   η  f  x 2  επομένως από Θεώρημα Ενδιαμέσων Τιμών υπάρχει

xo   x1 , x 2    α,β  τέτοιο ώστε f  xo   η .

Ομοίως αν lim f  x    και lim f  x    .

x  x β

13
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 26
Έστω η αντιστρέψιμη συνάρτηση y  f  x  , παραγωγίσιμη σε ένα διάστημα Δ.
Αν f   x   0 για κάθε x  , τότε, θεωρώντας ότι η αντίστροφη της f, δηλαδή
η συνάρτηση f 1 , είναι παραγωγίσιμη στο f    ισχύει πάντα:

 f   y   f  1x 
1
για κάθε y  f   

Απόδειξη
Για κάθε x  έχουμε: y  f  x   f 1  y   x , y  f    (1)

Γνωρίζουμε ότι για κάθε y  f    ισχύει:

ί
  y
f  f 1  y    y  f   f 1  y     f 1   y   1 (2)

1
Αφού ισχύει ότι f   x   0  f   f 1  y    0 για κάθε x  , τότε από την (2)
1
προκύπτει ότι:  f 1   y     f 1   y  
1 1
, y f 
f f 1
 y  f  x 

Πρόταση – Άσκηση 27
Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f :   ισχύουν οι συνεπαγωγές:
i. Η f είναι άρτια συνάρτηση  Η f  είναι περιττή συνάρτηση.
ii. Η f είναι περιττή συνάρτηση  Η f  είναι άρτια συνάρτηση.
Απόδειξη
i. Επειδή η f είναι άρτια ισχύει ότι το x  A και το x  A και ισχύει ότι
f   x   f  x  , x  A . Επειδή η f είναι παραγωγίσιμη στο A, η συνάρτηση f   x 
είναι παραγωγίσιμη ως σύνθεση παραγωγίσιμων συναρτήσεων και ορίζεται στο A
οπότε: f   x    f   x   f    x   f   x   f    x   f   x  , x  Α , άρα η f 
είναι περιττή.
ii. Επειδή η f είναι περιττή ισχύει ότι το x  A και το x  A και ισχύει ότι
f   x   f  x  , x  . Επειδή η f είναι παραγωγίσιμη στο Α, η συνάρτηση f   x 
είναι παραγωγίσιμη ως σύνθεση παραγωγίσιμων συναρτήσεων και ορίζεται στο Α
οπότε: f   x     f  x    f    x   f   x   f    x   f   x  , x  Α , άρα η
f  είναι άρτια.

14
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 28
Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f :   ισχύει η συνεπαγωγή:
Η f είναι περιοδική συνάρτηση με περίοδο Τ  Η f  είναι περιοδική
συνάρτηση με περίοδο Τ.
Απόδειξη
Επειδή η f είναι περιοδική με περίοδο Τ, ισχύει ότι τα x  T, x  T  A και επίσης
ότι f  x  T   f  x  T   f  x  , x  Α . Επειδή η f είναι παραγωγίσιμη στο Α, οι
συναρτήσεις f  x  T  , f  x  T  είναι παραγωγίσιμες ως συνθέσεις παραγωγίσιμων
συναρτήσεων, και ορίζονται στο Α επομένως:
f  x  T    f  x  T    f   x   f   x  T   f   x  T   f   x  , x  Α , οπότε η
f  είναι περιοδική με την ίδια περίοδο.

Πρόταση – Άσκηση 29
i. Για κάθε κινητό που κινείται προς τα δεξιά, κοντά στο to ισχύει u  to   0 .
ii. Για κάθε κινητό που κινείται προς τα αριστερά, κοντά στο to ισχύει u  to   0 .
Απόδειξη
i. Έστω s(t) η συνάρτηση θέσης του κινητού. Αφού το κινητό κινείται προς τα δεξία
τότε κοντά στο to ισχύει
s  t   s  to  s  t   s  to 
 lim  0  s  to   0  u  to   0
t  to x  to t  to
ii. Ομοίως αν κινείται προς τα αριστερά.

Πρόταση – Άσκηση 30
Γενικευμένο Θεώρημα του Rolle:
i. (Σε απέραντο διάστημα)
Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f :  , για την οποία ισχύει ότι
lim f  x   lim f  x     , θα υπάρχει   τέτοιο ώστε f      0 .
x  x 

ΣΧΟΛΙΟ: Επειδή η εκδοχή i) δεν αντιστοιχεί σε άσκηση σχολικού ύφους,

παρουσιάζουμε μία προτεινόμενη άσκηση, την οποία και θα λύσουμε. Η
άσκηση οδηγεί τον μαθητή στον τρόπο απόδειξης του θεωρήματος και είναι
λιγότερο πολύπλοκη.
ΑΣΚΗΣΗ: Δίνεται η παραγωγίσιμη συνάρτηση f :  με f  0   0 και
lim f  x   0 . Επίσης υπάρχει xo  0 τέτοιο ώστε f  xo   0 .
x 

α) Αν 0    f  xo  με  , να δείξετε ότι η f δεν είναι συνάρτηση 1-1.

15
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
β) Να δείξετε ότι υπάρχει   0 τέτοιο ώστε f      0 .

ii. (Σε ανοικτό διάστημα  ,   )

Για κάθε συνάρτηση f :   , παραγωγίσιμη στο  ,   , για την οποία ισχύει
ότι lim f  x   lim f  x     , θα υπάρχει    ,   τέτοιο ώστε f      0 .
x  x 

Απόδειξη
i. (Σε απέραντο διάστημα)
Αν η f είναι σταθερή στο τότε προφανώς ισχύει το συμπέρασμα. Αν η f είναι
πολλαπλού τύπου (πχ δίκλαδη) και σε κάθε κλάδο είναι σταθερή, τότε προφανώς
πάλι ισχύει το συμπέρασμα. Αν η f δεν είναι σταθερή στο , τότε θα υπάρχει
xo  τέτοιο ώστε f  xo    . Υποθέτουμε ότι f  xo    (αν f  xo   
εργαζόμαστε αναλόγως). Αν θεωρήσουμε  με     f  xo  τότε:
Επειδή lim f  x   lim f  x      , θα έχουμε ότι:
x  x 

lim  f  x     lim  f  x         0
x  x 

Οπότε θα είναι f  x     0 κοντά στο  και ομοίως κοντά και στο  .

Επομένως θα υπάρχουν   κοντά στο  και   κοντά στο  με
  xo   τέτοιοι ώστε f      και f      . Άρα έχουμε ότι:
f       f  xo  και f       f  xo 
Επομένως, λόγω του Θεωρήματος Ενδιαμέσων Τιμών σε καθένα από τα διαστήματα
, xo  και  xo, , υπάρχουν x1   , xo  και x 2   xo,   τέτοια ώστε
f  x1   f  x 2    . Άρα από το Θεώρημα Rolle στο διάστημα  x1 , x 2   υπάρχει
 τέτοιο ώστε f      0 .
Παρακάτω φαίνεται ένα εποπτικό σχήμα μίας τυχαίας συνάρτησης που ικανοποιεί
το θεώρημα.

16
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
ΛΥΣΗ ΑΣΚΗΣΗΣ:
α) Από την εκφώνηση υπάρχει xo  0 τέτοιο ώστε f  xo   0 και επίσης έχουμε ότι
0    f  xo   f  0     f  xo  με  . Σύμφωνα με το Θεώρημα Ενδιαμέσων
Τιμών υπάρχει x1   0, xo  τέτοιο ώστε f  x1    .
Επειδή lim f  x   0  f  0    , θα έχουμε ότι: lim  f  x     0    0
x  x 

Οπότε θα είναι f  x     0 κοντά στο  . Επομένως θα υπάρχει   0 κοντά στο

 με 0  xo   τέτοιο ώστε f      . Άρα έχουμε ότι f       f  xo  .
Επομένως, λόγω του Θεωρήματος Ενδιαμέσων Τιμών στο  xo,  , υπάρχει
x 2   xo,   τέτοιο ώστε f  x1   f  x 2    . Άρα η f δεν είναι συνάρτηση 1-1.
β) Από το Θεώρημα Rolle στο διάστημα  x1 , x 2    0,   υπάρχει    0,  
τέτοιο ώστε f      0 .

ii) (Σε ανοικτό διάστημα  ,   )

1ος τρόπος:
Αν η f είναι σταθερή στο  ,   τότε προφανώς ισχύει το συμπέρασμα. Αν η f είναι
πολλαπλού τύπου (πχ δίκλαδη) και σε κάθε κλάδο είναι σταθερή, τότε προφανώς
πάλι ισχύει το συμπέρασμα. Αν η f δεν είναι σταθερή στο  ,   , τότε θα υπάρχει
xo   ,   τέτοιο ώστε f  xo    . Υποθέτουμε ότι f  xo    (αν f  xo   
εργαζόμαστε αναλόγως). Αν θεωρήσουμε  με     f  xo  τότε:
Επειδή lim f  x   lim f  x      , θα έχουμε ότι:
x  x 

lim  f  x     lim  f  x         0
x   x 

Οπότε θα είναι f  x     0 κοντά στο   και ομοίως κοντά και στο   .

Επομένως θα υπάρχουν    ,   κοντά στο   και    ,   κοντά στο   με
  xo   τέτοιοι ώστε f      και f      . Άρα έχουμε ότι:
f       f  xo  και f       f  xo 
Επομένως, λόγω του Θεωρήματος Ενδιαμέσων Τιμών σε καθένα από τα διαστήματα
 , xo  και  xo, , υπάρχουν x1   , xo  και x 2   xo,   τέτοια ώστε
f  x1   f  x 2    . Άρα από το Θεώρημα Rolle στο διάστημα  x1 , x 2    ,  
υπάρχει    ,   τέτοιο ώστε f      0 .

2ος τρόπος: (Πιο κατανοητός για μαθητές)

f  x  , x   ,  

Θεωρούμε την συνάρτηση g  x    .
 , x   ή x  


17
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Η συνάρτηση g είναι συνεχής στο  ,   , ως παραγωγίσιμη με h   x   f   x  για
κάθε x   ,   και έχουμε: g       lim f  x  και g       lim f  x  άρα
x  x 

είναι συνεχής στο  ,  .

Άρα για την g ισχύουν τα εξής:
Είναι συνεχής στο  ,  , παραγωγίσιμη στο  ,   και g     g      άρα από
το θεώρημα Rolle υπάρχει    ,   τέτοιο ώστε h      0  f      0 .

Πρόταση – Άσκηση 31
Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f : A  , για την οποία υπάρχουν στο
τα όρια lim f  x  και lim f   x  , ισχύει ότι lim f   x   0 .
x  x  x 

Απόδειξη
Εφαρμόζουμε ΘΜΤ για την f στο διάστημα  x, x  1 και έχουμε ότι υπάρχει
f  x  1  f  x 
   x, x  1 τέτοιο ώστε f       f  x  1  f  x  .
x 1 x
u  x 1
Έστω ότι lim f  x     τότε lim f  x  1  lim f  u   lim f  x    
x  x  u  u  x 

Επομένως έχουμε ότι lim f  x  1  f  x        0 .

x 

Ισχύει x    x  1 δηλαδή αφού το ξ εξαρτάται από το x έστω     x  και

έχουμε lim x   και lim  x  1   άρα από κριτήριο παρεμβολής
x  x 

lim   x    άρα όταν το x   τότε    άρα έχουμε:

x 

lim f  x  1  f  x    lim f      0

x  

Πρόταση – Άσκηση 32
Ανισότητα Jensen:
i. Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f : A  , για την οποία ισχύει ότι η f 
 
είναι γνησίως αύξουσα (ή ομοίως η f κυρτή), ισχύει 2f    f     f   για
 2 
κάθε ,    .
ii. Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f : A  , για την οποία ισχύει ότι η f 
 
είναι γνησίως φθίνουσα (ή ομοίως η f κοίλη), ισχύει 2f    f     f  
 2 
για κάθε ,    .
Απόδειξη

18
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
i. Έστω    .Τότε ισχύει ως ισότητα.
Έστω    . Εφαρμόζουμε για την f το ΘΜΤ σε καθένα από τα διαστήματα
         
, 2  και  2 ,  . Επομένως έχουμε ότι υπάρχουν 1   , 2  και
     
 
  
f   f  f    f 
   2   2 
2   ,   τέτοια ώστε: f   1    και
 2   

2 2
 
f   f   f   f  
f  2  
  2 
  2  . Ισχύει
 

2 2
   
 f 1
f   f    f    f  
 2   f   1   f    2   
2   2 
  1  
2  
2 2
              
f   f     f    f    2f    f     f  
 2   2   2 
Όμοια αν    .
ii. Εργαζόμαστε με ανάλογο τρόπο με το i. απλά θα αλλάξει φορά η ανίσωση γιατί η
η f  είναι γνησίως φθίνουσα.

Πρόταση – Άσκηση 33
Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f : A  , με f   x   1 για κάθε x  A ,
ισχύει ότι f  x 2   f  x1   x 2  x1 για κάθε x1 , x 2  .
Έστω x1  x 2 .Τότε ισχύει ως ισότητα.
Έστω x1  x 2 . Εφαρμόζουμε για την f το ΘΜΤ στο διάστημα  x1 , x 2  . Επομένως
f  x 2   f  x1 
έχουμε ότι υπάρχει    x1 , x 2  τέτοιο ώστε: f      . Ισχύει ότι
x 2  x1
f  x 2   f  x1  f  x 2   f  x1 
f    1  1  1  f  x 2   f  x1   x 2  x1
x 2  x1 x 2  x1

Όμοια αν x 2  x1 .

19
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 34
Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f : A  , με f   x   f  x  για κάθε x  A ,
ισχύει ότι f  x   c  e x , x  A με c  .
Για κάθε x  A έχουμε
e2 x  0 ex f   x   ex f  x 
f   x   f  x   ex f   x   ex f  x   ex f   x   ex f  x   0  0
e2x
 f  x   xA f  x 
  x   0  x  c  f  x   c  e x , x  A με c 
 e  e

Πρόταση – Άσκηση 35
Για κάθε δύο φορές παραγωγίσιμη συνάρτηση f : A  , με f   x   f  x  για
κάθε x  A , ισχύει ότι f  x   f   x   c  e , x  A με c 
x
.
Για κάθε x  A έχουμε
f   x   f  x   f   x   f   x   f  x   f   x    f  x   f   x    f  x   f   x  1
Με βάση την προηγούμενη πρόταση έχουμε: f  x   f   x   ce x , x  A με c  .

Πρόταση – Άσκηση 36
i. Για κάθε x  0 ισχύει ln x  x  1 με την ισότητα να ισχύει μόνον για x  1 .
ii. Για κάθε x  ισχύει ότι e x  x  1 με την ισότητα να ισχύει μόνον για x  0 .
i. Θεωρούμε την συνάρτηση f  x   ln x  x  1, x  0 , η οποία είναι παραγωγίσιμη
1 1 x
με παράγωγο f   x   1  ,x  0 . x  0 1 
x x
f  x   
Το πρόσημο της παραγώγου και η
f x
μονοτονία της f φαίνεται στον διπλανό
πίνακα. Επειδή η f είναι συνεχής στο 1 1 2
παρουσιάζει ολικό μέγιστο στο x  1 το f 1  0 . Άρα τελικά ισχύει ότι:
f  x   f  0   ln x  x  1  0  ln x  x  1 για κάθε x  0 με την ισότητα να
ισχύει μόνον για x  1 .
ii. 1ος τρόπος: Θεωρούμε την συνάρτηση  0 
x
f  x   e x  x  1, x  , η οποία είναι παραγωγίσιμη  
f  x 
με παράγωγο f   x   e x  1, x  . Το πρόσημο της
f x
παραγώγου και η μονοτονία της f φαίνεται στον 2 1
διπλανό πίνακα. Επειδή η f είναι συνεχής στο 0
παρουσιάζει ολικό ελάχιστο στο x  0 το f  0   0 . Άρα τελικά ισχύει ότι:

20
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
f  x   f  0   e  x  1  0  e  x  1 για κάθε x  με την ισότητα να ισχύει
x x

μόνον για x  0 .
2ος τρόπος: Ισχύει για κάθε x  0 ότι ln x  x  1 με την ισότητα να ισχύει μόνον
για x  1 .
Για x το e x : Ισχύει για κάθε x  , αφού e x  0 για κάθε x  , ότι :

ln e x  e x  1  x  e x  1  e x  x  1
με την ισότητα να ισχύει μόνον για e x  1  x  0

Πρόταση – Άσκηση 37
Κάθε συνεχής συνάρτηση στο  ,  , με f     f    έχει τουλάχιστον ένα
κρίσιμο σημείο στο  ,  .

Αν υπάρχουν σημεία του  ,  στα οποία η f δεν είναι παραγωγίσιμη τότε αυτά
αποτελούν κρίσιμα σημεία της f . Αν η f είναι παραγωγίσιμη στο  ,   τότε από το
θεώρημα Rolle υπάρχει    ,   τέτοιο ώστε f      0 , άρα η f θα έχει
τουλάχιστον ένα κρίσιμο σημείο.

Πρόταση – Άσκηση 38

Για κάθε συνάρτηση f : A  , η οποία είναι συνεχής και παραγωγίσιμη στο

g  x  , x  1  x  A / x  xo

    xo με xo  A και παράγωγο f   x    ,
h  x  , x   2  x  A / x  xo

ισχύει ότι:
i. Αν lim g  x   lim h  x     , τότε η f είναι παραγωγίσιμη στο xo με
x  xo x  xo

f   xo    (Δηλαδή αν η f  είναι συνεχής στο xo τότε η f είναι παραγωγίσιμη

στο xo).
ii. Αν lim g  x   1  και lim h  x    2  με 1   2 τότε η f δεν είναι
x  xo  x  xo

παραγωγίσιμη στο xo.

ΣΧΟΛΙΟ: Προτείνεται κυρίως για χρήση των μαθητών, ώστε να επαληθεύουν
την παραγωγισιμότητα μία συνάρτησης. Αποτελεί και μία εύκολη θεωρητική
άσκηση.

21
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
f  x   f  xo 
i. Θα αποδείξουμε ότι το lim  . Έχουμε:
x  xo x  xo
 f  x   f  xo   
0
f  x   f  xo  0 f  x 
ύ f ή

lim  lim lim  lim g  x    

x  xo x  xo DLH x  xo
 x  xo  x  xo 1 x  xo

f  x   f  xo 
Ομοίως έχουμε lim  lim h  x    
x  xo x  xo x  xo

Επομένως η f είναι παραγωγίσιμη στο xo με f   xo   

f  x   f  xo 
ii. Έστω ότι η f είναι παραγωγίσιμη στο xo. Άρα θα είναι lim  
x  xo
x  xo

, επομένως lim f   x     . Άρα lim f   x     και lim f   x     ,

x  xo x  xo x  xo

δηλαδή lim g  x   lim h  x     , που σημαίνει 1   2 Άτοπο.

x  xo x  xo

Πρόταση – Άσκηση 39
i. Για κάθε συνάρτηση f : A  , παραγωγίσιμη και γνησίως αύξουσα στο A
ισχύει ότι f   x   0 για κάθε εσωτερικό σημείο του A.

ii. Για κάθε συνάρτηση f : A  , παραγωγίσιμη και γνησίως φθίνουσα στο A

ισχύει ότι f   x   0 για κάθε εσωτερικό σημείο του A.

i. Έστω x, xo  A .
f1 f  x   f  xo 
Αν x  xo  f  x   f  xo   f  x   f  xo   0  0
x  xo
f  x   f  xo 
 lim  0  f   xo   0 .
x  xo x  xo
f1 f  x   f  xo 
Αν x  xo  f  x   f  xo   f  x   f  xo   0  0
x  xo
f  x   f  xo 
 lim  0  f   xo   0 .
x  xo x  xo
ii. Εργαζόμαστε όμοια με το i.

Πρόταση – Άσκηση 40
i. Κάθε συνεχής συνάρτηση f :  ,    , με lim f  x   lim f  x   
x  x 

παρουσιάζει ελάχιστο σε εσωτερικό σημείο του πεδίου ορισμού της.

22
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
ii. Κάθε συνεχής συνάρτηση f :  ,    , με lim f  x   lim f  x   
x  x 

παρουσιάζει μέγιστο σε εσωτερικό σημείο του πεδίου ορισμού της.

i. Έστω τυχαίο xo   ,   .
Επειδή lim f  x    τότε lim  f  x   f  xo     άρα υπάρχει   
x  x 

οσοδήποτε κοντά στο α, τέτοιος ώστε: f  x   f  xo  για κάθε x   ,   (1)

Επειδή lim f  x    τότε lim  f  x   f  xo     υπάρχει    οσοδήποτε
x  x 

κοντά στο β, τέτοιος ώστε: f  x   f  xo  για κάθε x   ,   (2)

Αφού οι κ,λ είναι οσοδήποτε κοντά στους α,β αντίστοιχα, επιλέγονται έτσι ώστε:
    xo    
Στο διάστημα  ,   η f είναι συνεχής, άρα από το Θεώρημα Μέγιστης και
Ελάχιστης τιμής, έχει ελάχιστη τιμή m. Επομένως, υπάρχει x1   ,   έτσι ώστε:
f  x   f  x1  για κάθε x   ,   (3)
Με δεδομένο ότι f  xo   f  x1  αφού xo   ,   και με βάση τις (1),(2),(3)
συμπεραίνουμε ότι f  x   f  x1  για κάθε x   ,   , άρα το f  x1   m είναι το
ελάχιστο της συνάρτησης f στο  ,   .

ii. Εργαζόμαστε όμοια με το i.

Πρόταση – Άσκηση 41
Το θεώρημα Darboux, τα πρώτα θεωρήματα και οι συνέπειές του.
i. Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f :  ,   με f     f      0 , υπάρχει
   ,   τέτοιο ώστε f      0 .

ii. Κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f :  ,   με f   x   0 για κάθε

x   ,  είναι γνησίως μονότονη στο  ,  .

iii. (Το Θεώρημα Darboux ΘΕΤ για την παράγωγο) Για κάθε συνάρτηση f
παραγωγίσιμη στο  ,  με f      f     , ισχύει ότι για κάθε αριθμό η μεταξύ
των f     και f     , υπάρχει xo   ,   τέτοιο ώστε f   xo    .

iv. (Συνέπεια του Θεωρήματος Darboux) Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση

f :  με lim f   x    και lim f   x    , ισχύει ότι η f  έχει σύνολο
x  x 

τιμών όλο το .

23
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
ΣΧΟΛΙΟ: Το θεώρημα ii. στηρίζεται στο θεώρημα i. , ενώ το Θεώρημα
Darboux στηρίζεται κι αυτό στο θεώρημα i. Τέλος, το θεώρημα iv, ως συνέπειά
του προφανώς στηρίζεται στο Θεώρημα Darboux.
i. Δίχως βλάβη της γενικότητας έστω f      0 και f      0 . Τότε θα έχουμε:
f  x   f 
lim  f      0 άρα υπάρχει x1  0 με x 1 πολύ κοντά στο α από
x  x 
μεγαλύτερες τιμές, τέτοιο ώστε να ισχύει ότι f  x   f    . Επομένως η f δεν έχει
μέγιστο στο x   .
f  x   f  
Επίσης, lim  f      0 άρα υπάρχει x 2  0 με x 2 πολύ κοντά στο α
x  x 
από μικρότερες τιμές, τέτοιο ώστε να ισχύει ότι f  x   f    . Επομένως η f δεν έχει
μέγιστο στο x   .
Δεδομένου όμως ότι η f είναι συνεχής στο  ,  , τότε από το Θεώρημα Μέγιστης
και Ελάχιστης Τιμής η f θα παρουσιάζει μέγιστο στο διάστημα αυτό. Αφού δεν το
παρουσιάζει στα άκρα τότε θα το παίρνει σε εσωτερικό σημείο η του  ,  .
Επομένως από το θεώρημα Fermat θα υπάρχει    ,   τέτοιο ώστε f      0 .
ii. Αν η f  έπαιρνε ετερόσημες τιμές τότε με βάση την πρόταση i. θα υπήρχε
   ,   τέτοιο ώστε f      0 Άτοπο. Άρα η f   x   0 για κάθε x   ,  οπότε
η f ως συνεχής είναι γνησίως αύξουσα στο  ,  ή f   x   0 για κάθε x   , 
οπότε η f ως συνεχής είναι γνησίως φθίνουσα στο  ,  .
iii. Δίχως βλάβη της γενικότητας έστω f        f     .
Η συνάρτηση g  x   f  x   x , x  ,  , είναι παραγωγίσιμη στο  ,  με
παράγωγο g  x   f   x    .
Είναι g     f        0 και g     f        0 , επομένως σύμφωνα με το
θεώρημα i. θα υπάρχει    ,   τέτοιο ώστε g     0  f       .
iv. Επειδή lim f   x    , υπάρχει   0 με α πάρα πολύ μικρό αριθμό, τέτοιος
x 

ώστε f      0 . Επειδή lim f   x    , υπάρχει   0 με β πάρα πολύ μεγάλο

x 

αριθμό, τέτοιος ώστε f      0 . Από το iii. Είδαμε ότι η f  λαμβάνει όλες τις
ενδιάμεσες τιμές στο  ,  , οπότε υπάρχει   για κάθε  τέτοιο ώστε
f       , δηλαδή η f  έχει σύνολο τιμών το .

24
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Πρόταση – Άσκηση 42
Για κάθε παραγωγίσιμη συνάρτηση f :  με lim f   x    ισχύει ότι
x 

lim f  x    .
x 

ΣΧΟΛΙΟ: Η πρόταση αποτελεί λήμμα από το βιβλίο Απειροστικός Λογισμός

Τόμος ΙΙ των Σ. Νεγρεπόντη, Σ. Γιωτόπουλο και Ε. Γιαννακούλια.
Ο αξιόλογος μαθηματικός κύριος Γιώργος Πολύζος σε μία εργασία προτείνει
έναν μνημονικό κανόνα για να γνωρίζουμε το αποτέλεσμα στην επίλυση του
λήμματος. Παρατηρήστε τα πρόσημα στο όριο της παραγώγου:
lim f   x     lim f  x            
x  x 

lim f   x     lim f  x            
x  x 

lim f   x     lim f  x            
x  x 

lim f   x     lim f  x            
x  x 

lim f   x     0  lim f  x            
x  x 

lim f   x     0  lim f  x            
x  x 

lim f   x     0  lim f  x            
x  x 

lim f   x     0  lim f  x            
x  x 

1ος τρόπος: Ισχύει lim f   x    άρα f   x   M με   0 για κάθε x   ,  

x 

με α πάρα πολύ μεγάλο θετικό αριθμό. Εφαρμόζουμε ΘΜΤ στην f στο διάστημα
f  x   f 
, x  , άρα υπάρχει    , x    ,   τέτοιο ώστε: f     
x 
f  x   f 
Έχουμε f   x   M     f  x   M  x    f  
x 
Ισχύει lim  M  x     f       επειδή   0 άρα lim f  x    .
x  x 

2ος τρόπος από έναν ταλαντούχο μαθητή Λυκείου τον Τηλέμαχο Αραβανή:
Έστω   0 τότε: lim  f   x       άρα υπάρχει   0 με α πάρα πολύ
x 

μεγάλο αριθμό τέτοιο ώστε για κάθε x   ,   να ισχύει f   x     0

25
www.askisopolis.gr 42 Προτάσεις – Ασκήσεις
Θεωρούμε την συνάρτηση g  x   f  x   x , x   ,   η οποία είναι συνεχής και
παραγωγίσιμη με παράγωγο g  x   f   x     0 για κάθε x   ,   . Επομένως,
επειδή η g είναι συνεχής στο α τότε η g είναι γνησίως αύξουσα στο
,   . Για κάθε x  ,   έχουμε:
g1
x    g  x   g     f  x   x  g     f  x   x  g   
Όμως lim  x  g       γιατί   0 άρα lim f  x    .
x  x 

26