6

Araling Panlipunan
Unang Markahan

GAWAING PAGKATUTO
 Republic of the Philippines
Department of Education

COPYRIGHT PAGE
Learning Activity Sheet in Araling Panlipunan
(Grade 6)

Copyright © 2020
DEPARTMENT OF EDUCATION
Regional Office No. 02 (Cagayan Valley)
Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500

“No copy of this material shall subsist in any work of the Government of the Philippines. However,
prior approval of the government agency or office wherein the work is created shall be necessary
for exploitation of such work for profit.”

This material has been developed for the implementation of K to 12 Curriculum through the
Curriculum and Learning Management Division (CLMD). It can be reproduced for educational
purposes and the source must be acknowledged. Derivatives of the work including creating an
edited version, an enhancement of supplementary work are permitted provided all original works
are acknowledged and the copyright is attributed. No work may be derived from this material for
commercial purposes and profit.

Consultants:
Regional Director : ESTELA L. CARIÑO, EdD., CESO IV
Assistant Regional Director : RHODA T. RAZON, EdD., CESO V
Schools Division Superintendent :ALFREDO B. GUMARU, EdD, CESO VI
Asst. Schools Division Superintendent :MARITES L. LLANES, CESE
Chief Education Supervisor, CLMD : OCTAVIO V. CABASAG, PhD
Chief Education Supervisor, CID : RUBY. MAUR
Development Team:
Writers : Marissa A. Angeles Abegail B. Castro Mary Joyce Doctolero
Lovely Bustamante Cynthia Q. Lelina Judith R. Inocencio
Margarita C. Calata Mike Timothy L. Orena Mark Emmanuel R. Cristobal
Carlito A. Corpuz Maricel B. Quintios Melissa Joy M. Agbayani
Jesusa S. Ramones Judy Arcega Amihan Ignacio
Chito Gallo Aubrey T. Lapuz Roxanne Asuncion

Content Editor : Hilario LAuigan Ludesa Dulnuan :Noimi L. Tattao

Language Editor : Johnson G. Gumpal
Illustrators : Pedro B. Sario
Layout Artists : Mark Emmanuel R. Cristobal
Focal Persons : Division Learning Area Supervisor
Division LR Supervisor
Regional Learning Area Suervisor
Regional LR Supervisor
Joseph N. dulnuan Marilou A. Acosta
: HIlario Lauigan Alexander G. Geronimo
: Cherry Grace D. Amin
: MIRAFLOR D. MARIANO
: RIZALINO G. CARONAN

Printed by: DepEd Regional Office No. 02

Regional Center, Carig Sur, Tuguegarao City

Note: Practice Personal Hygiene at all times. i

 Talaan ng Nilalaman

Kompetensi o Kasanayang Pampagkatuto Code Pahina

Nasusuri ang epekto ng kaisipang liberal sa pag-
usbong ng damdaming nasyonalismo
Week 1 AP6PMK-Ib-4 1-9
Naipaliliwanag ang layunin at resulta ng pagkakatatag
ng Kilusang Propaganda at Katipunan sa paglinang ng
nasyonalismong Pilipino
Week 2 AP6PMK-Ic-5 9-16
Nasusuri ang mga dahilan at pangyayaring naganap
sa Panahon ng Himagsikan
Week 3 15-24
• Sigaw sa Pugad-Lawin
• Tejeros Convention
• Kasunduan sa Biak-na-Bato
Natatalakay ang partisipasyon ng mga kababaihan sa
rebolusyong Pilipino
Week 4 AP6PMK-le-8 25-34
Napahahalagahan ang deklarasyon ng kasarinlan ng
Pilipinas at ang pagkakatatag ng Unang Republika
Week 5 AP6PMK-If-9 35-48
Nasusuri ang pakikibaka ng mga Pilipinong
nakipaglaban para sa kalayaan
Week 6
• Unang Putok sa Panulukan ng Silencio at
Sociego, Sta. Mesa
• Labanan sa Tirad Pass
• Balangiga Massacre
Nabibigyang halaga ang mga kontribusyon ng mga
natatanging Pilipinong nakipaglaban para sa kalayaan
Week 7 AP6PMK-lh-11

Note: Practice Personal Hygiene at all times. ii

 ARALING PANLIPUNAN 6
Pangalan: ______________________________________________ Baitang: _____________
Seksiyon: _______________________________________________Petsa: _______________

Gawaing Pagkatuto
Epekto ng Kaisipang Liberal na Ideya Tungo sa Pagbuo ng Kamalayang Nasyonalismo

Panimula
Sa araling ito ay matututunan mo ang mga pangyayaring naging dahilan ng pag-usbong
ng mga liberal na ideya na nagpapakita ng mga salik na nakatulong sa pag-usbong ng kamalayang
nasyonalismo sa Pilipinas. Nagsimula ang unti-unting pagmamahal sa bayan o pag-usbong ng
diwang makabansa sa mga Pilipino noong ika -19 na siglo. Ang pagbubukas ng mga daungan sa
bansa para sa pandaigdigang kalakalan na nagbigay-daan sa pag-usbong ng uring Mestizo at
pagpapatibay ng Dekretong Edukasyon noong 1863, kasabay ng pag-unlad ng bansa ay namulat
ang ating mga katutubo sa diwa ng kalayaan. Ang mga naranasan nilang kahirapan at pang-aabuso
sa kamay ng mga Espanyol ay nagbigay ng malaking dahilan upang maghangad silang makitang
maging malaya ang sarili at bansa sa kamay ng mga mananakop. Nagkaroon ng pagtutulungan at
pagkakaisa ang mga Pilipinong may damdaming makabansa. Ninais nilang magkaroon ng
pagkakakilanlan hindi lamang bilang indibidwal kundi bilang pangkat ng mamamayan.

Ang Pagbubukas ng Mga Daungan sa Bansa para sa Pandaigdigang Kalakalan

Ang pagkakaroon ng estratehikong lokasyon ng ating bansa ay nakatulong nang malaki
hindi lamang sa pagsulong ng ekonomiya nito kundi maging sa paglaganap ng malayang kaisipan
sa bansa.Sa pagitan ng mga taong 1834 at 1873 binuksan ang ilang mga daungan sa Pilipinas para
sa kalakalang pandaigdig. Higit pa itong naging malawakan ang kalakalan nang mabuksan ang
Suez Canal noong 1868 sa pamamagitan ng isang inhenyerong Pranses na si Ferdinan de Lesseps.
Umikli ang ruta sa pagitan ng Silangan at Kanluran partikular ang Pilipinas sa mga bansa sa
Europa. Ang Suez Canal ay nagdurugtong sa Mediterranean Sea at Red Sea na matatagpuan sa
Egypt. Ang malayang kalakalan sa pagitan ng mga bansa sa Kanluran at Silangan ay naging daan
din ng pagpasok sa Pilipinas ng iba’t ibang paniniwala at ideya mula sa Europa. Sa pamamagitan
ng mga balita mula sa mga babasahin at maging ng kanilang mga narinig mula sa mga
mangangalakal na tumutungo sa bansa tungkol sa mga kaguluhang nangyayari sa Europa ay
nagkaroon ng ideya ang mga Pilipino patungkol sa pagkakaroon ng kaisipang mapanghimagsik o
rebolusyonaryo.
Dahil din sa paglaganap ng liberalismo, maraming Espanyol na liberal ang tumungo sa
Pilipinas. Isa na rito ang bagong hirang na Gobernador-Heneral na si Carlos Maria dela Torre na
kabilang sa pangkat ng mga liberal sa Espanya. Ang simula ng panunungkulan ni Gobernador-
Heneral Carlos Maria de la Torre noong Hunyo 23,1869 ay nakatulong nang malaki sa pag-unlad

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 1

ng nasyonalismo sa puso ng mga Pilipino. Sa kanyang panunungkulan ay nabigyan ng ilang
kalayaan at karapatan ang mga Pilipino.

Pag-usbong ng Uring Mestizo

Ang mga tao sa lipunan noong panahon ng mga Espanyol ay nauuri ayon sa kalagayan nila
sa buhay. Ang pangkat na binubuo ng mga peninsulares ay binubuo ng iilang Espanyol na
kinabibilangan ng mga gobernador, prayle, at mga kawani sa pamahalaan. Sila ay mga Espanyol
na ipinanganak sa Espanya. Ang mga Insulares o mga Espanyol na ipinanganak naman sa Pilipinas
na tinatawag ring Clase Medya ay ay kakaunting bilang ng mga Pilipino na binubuo ng kapitan at
mga kamag-anak nito, mga Pilipinong may katungkulan sa pamahalaan at may-ari ng lupa, at mga
mestizong Espanyol o mga naging anak ng mga Espanyol sa mga Katutubo. Ayon sa dalubhasang
historyador na si Teodoro Agoncillo, may dalawang uri ng babaeng Pilipinang nakitungo sa mga
Espanyol-una ay ang mayamang Pilipinang siyang hanap ng mahihirap na Espanyol sa bansa at
ikalawa ay ang mga alilang may itsura na pinagsamantalahan ng mga among Espanyol. Ang isa
pang pangkat na mga tao sa lipunan noon ay ang pangkat ng mga karaniwang mamamayan na may
pinakamalaking bahagdan sa lahat na maituturing na mahihirap at hindi nakapag-aral. Ang mga
pamilyang ilustrado, yaong maykaya o nakaririwasa ay nakapagpa-aral ng mga anak sa Espanya
at iba pang bansa sa Europa. Sila ang mga Pilipinong nagkaroon ng magandang katayuan sa
lipunan at nagsimulang humiling ng pagbabago. Di nagtagal ang mga nakapag-aral ay bumuo
naman ng pangkat ng intelligentsia. Dahil sa natamong kaalaman at karunungan ay lalong
lumawak at lumaki ang kanilang pang-unawa sa kahulugan ng kalayaang dapat ipaglaban.

Pagpapatibay ng Dekretong Edukasyon ng 1863

Sa pamamagitan ng pagpapatibay ng Dekretong Edukasyon ng 1863 (Education Decree ng
1863) ang mga Pilipino ay nagsimulang magkaroon ng karapatang makapag-aral sa mga paaralang
Espanyol. Ang batas na ito ay tungkol sa pagbubukas ng mga paaralang pampubliko para sa
kalalakihan at iba pang paaralang pampubliko para sa kababaihan.Walang paaralang magkasama
ang lalaki at babae sa panahon ng mga Espanyol.Ang pamahalaan ang namuno rito at ito ay para
sa lahat ng uri ng tao maging Espanyol man o Pilipino,mayaman o mahirap.Sa ilalim din ng
kautusang ito ay nagkaroon ng paaralang normal na nagsasanay sa mga lalaking nais na maging
guro. Ang kurso ay tinatapos sa loob ng tatlong taon. Ang mga nagtapos na guro rito ang hinihirang
na maging guro sa mga paaralang –bayan.Noong una ay hindi sakop ang mga babae sa kautusang
ito ngunit noong 1892 ay nagpalabas ng isa pang dekretong nagsasaad ng pagkakatatag ng
paaralang normal para sa mga babae. Hanggang ngayon ay may paaralan eksklusibo para sa mga
lalaki at babae lamang.Wala ring karapatang makapag-aral ang mga babae sa unibersidad
noon.Subalit ngayon ay maari nang mag-aral ang mga babae rito.
Ang edukasyong ipinakilala ng mga Espanyol ay nagdulot ng malaking pagbabago sa
buhay ng mga Pilipino.Ito ang nagbukas ng isipan ng mga Pilipino sa kahalagahan ng edukasyon
sa kaunlaran at tagumpay sa buhay ng tao. Nakatulong din ang edukasyon sa pagbubukas ng mata
ng mga Pilipino upang magising ang diwang nasyonalismo. Lumawak ang kanilang kaisipan at

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 2

pananaw di lamang para sa sariling buhay kundi maging sa bayan.Nagkaroon din ng hindi
magandang epekto ang edukasyong kolonyal sa búhay ng mga Pilipino dahil natanim sa kanilang
isipang higit na maganda ang kulturang kanluranin kaysa sa ating sariling kultura. Naging mababa
ang pagtingin ng marami sa sariling kultura.

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Nasusuri ang epekto ng kaisipang liberal sa pag-usbong ng damdaming nasyonalismo.

AP6PMK-Ib-4

Gawain 1

Panuto: Suriin ang mga pahayag. Isulat sa linya ang A kung ang nakatalang pahayag ay tumutukoy
sa epekto sa epekto sa pagbubukas ng mga daungan ng Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan, B
kung ito ay epekto ng pag-usbong ng uring mestizo, at C kung ito ay epekto ng pagpapatibay ng
Dekretong Edukasyong ng 1863.

_______1. Ang mga anak ng mga kabilang sa clase medya ay nakapag-aral sa ibang bansa.
_______2. Nagkakaroon ng mga paaralang bokasyonal na nagturo ng tamang paraan ng
pagtatanim, pagkakarpintero, at pagpipinta para sa mga lalaki at pananahi at
pagbuburda para sa mga babae.
_______3. Nabuksan ang kaisipan ng mga Pilipino hinggil sa kahalagahan ng edukasyon sa
kaunlaran at tagumpay sa buhay ng tao.
_______4. Naging higit na masigasig ang mga Pilipino sa pagtuklas ng karunungan at
magpakadalubhasa sa iba’t ibang larangan.
_______5. Ang tatlong buwang paglalakbay sa pagitan sa Kanluran at Silangan ay maari nang
isagawa sa loob lamang ng isang buwan.
_______6. Bumilis ang transportasyon at komunikasyon, at bumuti ang paraan ng pagsasaka at
pangangalakal sa bansa.
_______7. Nakapasok sa Pilipinas ang mga ideya nina John Locke, Jacques Rousseau, Voltaire,
Montesquieu, at iba pang pilosopo.
_______8. Binigyan ng ilang kalayaan at karapatan ang mga Pilipino sa panahon ng pamamahala
ni Carlos Maria de la Torre.
_______9. Nakapag-aral sa ibang bansa sina Dr. Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, Marcelo H.
Del Pilar, at iba pa.
_______10. Nagkaroon ng karapatang mag-aral sa mga paaralang Espanyol ang mga Pilipino.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 3

Gawain 2
Panuto: Suriing mabuti ang tanong sa bawat bilang. Bilugan ang titik ng tamang sagot.
1. Paano nakatulong ang pagbubukas ng Suez Canal sa pagkagising ng damdaming makabansa
ng mga Pilipino?
a. Mabilis na nakahingi ng tulong ang mga Pilipino sa mga Amerikano upang kalabanin
ang mga Espanyol.
b. Naging mabilis ang paglalakbay at nakapasok ang mga kaisipang liberal sa bansa.
c. Nagkaroon ng maraming kaibigang bansa ang Pilipinas upang matulungang mapalayo
ang mga mananakop sa bansa.
2. Alin ang naging pangunahing bunga ng malayang kalakalan sa pagitan ng mga bansa sa
Kanluran at Silangan sa mga Pilipino?
a. pumasok sa Pilipinas ang iba’t ibang paniniwala at ideya mula sa Europa
b. nakilala ang Pilipinas sa pagiging isang maunlad na bansa
c. naging malawak ang impluwensiya ng Pilipinas sa buong mundo pagdating sa larangan
ng kalakalan
3. Paano nakatulong ang adhikain ng Rebolusyong Pranses sa mga Pilipino?
a. Nagbigay ito ng mga ideya sa mga Pilipinong maaaring magkaroon ng pagkakapantay-
pantay, kalayaan, at pagkakapatiran sa loob ng bansa.
b. Naging abalá sa pagtulong ang mga Espanyol sa Pransya kaya’t bahagyang nakaligtaan
ang Pilipinas.
c. Nahingan nila ng tulong ang mga Pranses sa pakikipaglaban sa mga Espanyol.
4. Bakit maraming Espanyol ang nagalit kay Carlos Maria de la Torre nang siya ay manungkulan
bilang gobernador-heneral ng bansa?
a. Dahil sa pagbibigay niya ng ilang pribilehiyo at magandang turing sa mga Pilipino
bilang bahagi ng lipunan
b. Dahil sa pagbibigay niya ng mataas na posisyon sa mga Pilipino sa pamahalaan
c. Dahil sa pagpapatapon niya sa mga Espanyol pabalik sa Espanya
5. Alin ang hindi kabilang sa ilalim ng Dekretong Edukasyon ng 1863?
a. pag-aaral ng mga babae sa unibersidad
b. pagbubukas ng mga paaralang normal
c. pagbubukas ng mga paaralang pampubliko
6. Bakit hinadlangan ng mga Espanyol na maging mahusay o dalubhasa ang mga Pilipino?
a. dahil ayaw nilang lumawak at mabuksan ang kaisipan ng mga Pilipino
b. dahil likás na mahusay ang tingin ng mga Espanyol sa mga Pilipino
c. dahil walang pambayad sa paaralan ang mga Pilipino
7. Ano ang negatibong epekto ng edukasyong kolonyal sa búhay ng mga Pilipino?
a. Bumaba ang tingin ng mga Pilipino sa sariling kultura
b. Lalong walang natutuhan ang mga Pilipino
c. naging tamad ang mga Pilipino

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 4

8. Alin ang hindi kabilang sa panggitnang uri ng tao sa lipunan noong panahon ng pananakop ng
mga Espanyol?
a. kapitan at ang kanilang mga kamag-anak
b. mga ilustrado at mestizong Espanyol
c. peninsulares at insulares
9. Paano nakatulong ang paglitaw ng panggitnang-uri sa pagsibol ng kamalayang nasyonalismo
ng mga Pilipino?
a. ang mga anak ng mga kabilang sa panggitnang-uri o clase medya ay nakapag-aral sa
ibang bansa at nagkaroon ng pagkakataong matutuhan ang mga liberal na kaisipan
b. ang mga mestizong Espanyol ay naging makapangyarihan sa bansa na naging dahilan
upang maiahon sa kahirapan ang mga katutubo
c. yumaman ang mga kabilang sa panggitnang-uri na naging dahilan upang mapasailalim
sa kanilang kapangyarihan ang mga Espanyol
10. Alin sa mga ito ang hindi bunga o epekto ng pagkakaroon ng edukasyon ng mga Pilipino sa
tulong ng Dekretong Edukasyon ng 1863?
a. naging sunod-sunuran ang mga Pilipinong nakapag-aral sa mga Espanyol
b. lumawak ang kaisipan at pananaw ng mga Pilipino di lamang para sa sariling buhay
kundi maging sa bayan
c. higit na tumaas ang antas ng pagbasa, pagbilang, at pagsulat ng mga Pilipino.

Gawain 3
Panuto: Buuin ang semantic web sa ibaba. Isulat ang mga naiisip mo kaugnay ng salitang
“nasyonalismo”.

NASYONALISMO

Batay sa iyong nabuong semantic web, ibigay ang kahulugan ng nasyonalismo.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 5

Gawain 4
Panuto: Hanapin sa Hanay B ang tinutukoy sa Hanay A. Titik lamang ang isulat sa linyang
nakalaan.

A B
1. Suez Canal a. Gobernador Heneral na kabilang sa
pangkat ng mga liberal sa Espanya
2. Carlos Maria dela Torre b. Espanyol na ipinanganak sa Espanya
3. Dekreto ng Edukasyon 1863 c. Dalubhasang Historyador
4. Nasyonalismo d. Inhinyerong Pranses
5. Clase Media e. Nakaaangat sa buhay na nasa pagitan
ng mayaman at mahirap
6. Ilustrado f. Edukado; may pinag-aralan
7. Ferdinand de Lesseps g. Napaikli nito ang ruta ng paglalakbay
sa pagitan ng Silangan at Kanluran
8. Liberal h. Matinding pagmamahal sa bayan
9. Peninsulares i. Bukas ang isip
10.Teodoro Agoncillo j. Batas na nagbibigay sa mga Pilipino
na magkaroon ng karapatang mag-aral
sa mga paaralang Espanyol

Gawain 5

Panuto: Sumulat sa isang sanaysay base sa mga sumusunod na tanong na may kabuuang isang
daang salita.

1. Ano ang pinakamahalagang naidulot ng Kilusang Propaganda? Ipaliwanag ang iyong

sagot.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 6

 Rubrik sa Pagsulat ng Sanaysay

Pamantayan Katangi- Mahusay(3) Nalilinang(2) Nagsisimula(1)

tangi(4)
Naglalaman ng Naglalaman ng Naglalaman ng Kulang sa
Nilalaman komprehensibo tumpak na tumpak na impor masyon
at tumpak na kalidad na impormasyon tungkol sa paksa.
kalidad ng impormasyon tungkol sa
impormasyon tungkol sa paksa. paksa.
tungkol sa
paksa.
Maayos, May wastong May lohikal na Hindi maayos at
Organisasyon detalyado at daloy ng kaisipan organisasyon hindi maunawaan
madaling at madaling ngunit hindi ang mga
maunawaan ang maunawaan ang sapat upang impormasyong
daloy ng mga impormasyon mailahad ang inilahad.
kaisipan at paksa.
impormasyon.
Mensahe May malinaw at May malinaw na Limitado ang Malabo at
malawak na mensahe. mensahe. limitado ang
mensahe. mensahe

Repleksiyon/Pagninilay

Ang natutunan ko sa araling ito ay

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ang gustong gusto kong gawain ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ang nais ko pang pag-aralan at gawin ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Binabati kita at maayos mong naisagawa at mahusay mong sinagot ang mga katanungan na
ito. Napakahalagang malaman ng bawat batang Pilipino ang kasaysayan ng kanyang bansa upang
higit niyang maunawaan ang lahing kanyang pinagmulan at matutunan niyang mahalin at
ipagmalaki ang kanyang pagiging isang mamamayang Pilipino at higit sa lahat matututunan niyang
pahalagahan ang ginawang pakikipaglaban ng kanyang ninuno para sa Kalayaan.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 7

MGA SANGGUNIAN

• Liza M. Lemi and Danilo V. Lemi, Bigkis ng Lahi 6. PrimeBooks Publishing Corp, 2016
• Ailene Baisa Julian and Nestor S. Lontoc, Bagong Lakbay ng Lahing Pilipino 6. Phoenix
Publishing House, 2016
• Annaliza Luzon Macaluyos Papauran. Pag-usbong Ng Liberal Na Ideya. SCRIBD.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 8

SUSI SA PAGWAWASTO

C 10.
B 9.
A 8.
A 7.
A 6.
A 5.
C 4.
C 3.
C 2.
B 1.

Gawain 1

Inihanda nina:

MARISSA A. ANGELES LOVELY A. BUSTAMANTE

May-Akda May-Akda

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 9

 ARALING PANLIPUNAN 6
Pangalan: ______________________________________________ Baitang: _____________
Seksiyon:_______________________________________________Petsa: _______________

Gawaing Pagkatuto
Kilusang Propaganda at Katipunan
Panimula
Ang Kilusang Propaganda ay isang mapayapang kilusan tungo sa pagbabago na itinatag
noong 1892. Ang mga pangunahing pinuno ng Kilusang Propaganda ay sina Marcelo H. Del Pilar,
Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena, at iba pang mga Pilipinong may pinag-aralan na nagtungo sa
Spain. Ang ilan sa mga layunin ay ang sumusunod:
1. Gawing palagiang lalawigan ng Spain ang Pilipinas;
2. Ibalik ang pagpapadala ng kinatawang Pilipino sa Cortes, ang Batas ng Spain;
3. Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa Pilipino sa harap ng batas;
4. Ilagay ang mga paring Pilipino sa mga parokya, at
5. Bigyan ng kalayaan ang mga Pilipino na magpahayag ng saloobin
Ang nais ng mga kasapi nito ay pagbabago upang guminhawa ang pamumuhay ng mga
Pilipino. Nakatulong ito sa pagkakaroon ng kalayaan.
Si Marcelo H. del Pilar ay tumuligsa sa mga prayleng Espanyol sa kanyang kaunaunahang
pahayagang Tagalog, ang “Diyaryong Tagalog “. Naging patnugot siya ng “La Solidaridad “, ang
pahayagang itinatag ng mga propagandista.
Si Jose Rizal ay nanguna sa paglaban sa di makatarungang pamamahala ng mga Espanyol.
Nakilala ang kanyang dalawang nobela, ang “Noli Me Tangere “at “ El Filibusterismo“. Dito niya
inilarawan ang mga kamaliang ginawang mga Espanyol sa mga Pilipino upang magkaroon ng
higit na maayos na pamumuhay.
Ang La Liga Filipina ay isa ring samahang itinatag ng mga Pilipino. Nanguna sa pagtatag
nito si Jose Rizal. Layunin ng samahan na humiling ng mga pagbabago, matamo ang pagkakaisa
ng buong bansa, proteksyon, mapaunlad ang edukasyon, agrikultura at kalakalan, at pag-aaral.
Ito ay nabuwag dahil sa pagkadakip kay Rizal. Siya ay ipinatapon sa Dapitan, Zamboanga.
Maraming kasapi nito ang naghangad na pag-ibayuhin ang pakikipaglaban sa mga Espanyol.
La Solidaridad- Ito ang pahayag ng kilusang propaganda. Malaki ang nagawa nito sa
layunin ng mga propagandista. Ngunit dahil sa kakulangan ng pondo, hindi ito nagtagal.
Asociacion Hispano-Filipino - Ito ay itinatag upang humingi ng reporma para sa mga
Pilipino.

Kilusang Katipunan
Si Andres Bonifacio, kasama ang ilang makabayan ay nagtatag ng Kataastaasan, Kagalang-
galangang, Katipunan ng mga Anak ng Bayan noong Hulyo 7, 1892. Ang paglaya ng Pilipinas ang
pangunahing layunin. Tinawag na katipunero ang mga kasapi ng katipunan. Mapanganib ang
pagsapi dito dahil ito’y lihim na samahan ng mga manghihimagsik. Umabot sa libo ang mga kasapi
sa Luzon at Visayas.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 8

 Si Emilio Jacinto, ang “Utak ng Katipunan”, ay pinagkakatiwalaang kaibigan ni Bonifacio.
Tinagurian siyang “Utak ng Kalayaan ng Katipunan”.
Ang Kartilyang Katipunan
Ang kartilyang katipunan ang mithiin at hangarin ng katipunan. Ito ay ang sumusunod:
1. Upang maging kapaki-pakinabang ang buhay;
2. Mabuting gawa, magmula na pagnanasang makagawa ng mabuti hindi sa hangaring
makinabang ang sarili;
3. Tunay na kadakilaan, na sa pagmamahal sa kapwa;
4. Lahat pantay-pantay anuman ang lahi;
5. Dakila ang dangal kaysa kayamanan;
6. Marangal ang tumutupad sa kanyang salita;
7. Ang nawalang panahon ay hindi na maibabalik;
8. Ang matalinong tao ay hindi masalita, hindi nagtatago ng lihim;
9. Ang lalaki ay nag-aakay sa asawa at mga anak tungo sa kabutihan, at
10. Huwag gawin sa asawa, anak na babae, o kapatid na babae ng iba ang ayaw mong
gawin sa iyong asawa, anak o kapatid na babae.

Kasanayang Pampagkatuto at koda

Naipaliliwanag ang layunin at resulta 1 ng pagkakatatag ng Kilusang Propaganda at
Katipunan sa paglinang ng nasyonalismong Pilipino (AP6PMK-Ic-5) Week 2

Gawain 1

Panuto: Pagtambalin ang layunin ng mga nasa Hanay A sa Hanay B. Isulat lamang ang titik ng
tamang sagot sa patlang.

Hanay A Hanay B
1. La Liga Filipina a. Tumuligsasa mga Prayleng Espanyol sa kanyang
kauna-unahang pahayag ang tagalog, ang
“Diyaryong Tagalog“
2. Jose P. Rizal b. Ito ang pahayagan ng kilusang propaganda. Malaki
ang nagawa nito sa layunin ng mga propagandista

3. Marcelo H. Del Pilar c. Pangunahing pinuno ng Kilusang Propaganda na

4. La Solidaridad
5. Kilusang Propaganda
6. Graciano Lopez Jaena
kasama nina Marcelo H. Del Pilar at Jose Rizal
d. Isang mapayapang kilusan tungo sa pagbabago na
itinatag noong 1892
e. Ito ay itinatag upang humingi ng reporma para sa
mga Pilipino.
f. Gumawa ng nobelang “Noli Me Tangere “ at “ El
Filibusterismo“

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 9

 7. Asociacion Hispano- g. Layunin ng samahan na humiling ng mga
Filipino pagbabago, matamo ang pagkakaisa ng buong
bansa, proteksyon, mapaunlad ang edukasyon,
agrikultura at kalakalan, at pag-aaral.
Gawain 2

Basahin ang bawat tanong. Piliin at isulat sa patlang ang titik ng tamang sagot.
________1. Ang mga sumusunod na parirala ay mga layunin ng kilusang propaganda, alin ang
hindi?
a. Lubusang kalayaan ng Pilipinas
b. Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa Pilipino sa harap ng batas
c. Ilagay ang mga paring Pilipino sa mga parokya
d. Bigyan ng kalayaan ang mga Pilipino na magpahayag ng saloobin
_________2. Sa iyong palagay, bakit itinatag ng mga propagandista ang kilusang propaganda?
a. Upang makilala sila sa buong bansa
b. Upang magkaroon ng posisyon sa pamahalaan
c. Upang magkaroon ng pagbabago at guminhawa ang pamumuhay ng mga Pilipino
d. Upang maipakita ang kanilang kahusayan sa pagsulat
________3. Si Jose Rizal ang pangunahing nagtatag ng La Liga Filipina, alin sa mga sumusunod
na parirala ang HINDI layunin ng samahang ito?
a. Humiling ng pagbabago
b. Proteksyon
c. Karangyaan
d. Mapaunlad ang edukasyon
________4. Ano ang layunin ng Kilusang Katipunan?
a. Paghihimagsik laban sa mga kastila.
b. Paglaya ng Pilipinas.
c. Pakikipagsundo sa mga mananakop sa bansa.
d. Pagsunod sa mga namumuno sa bansa
________5. Ano ang pinakamahalagang naiambag ni Andres Bonifacio?
a. Kapatiran
b. Kilusan
c. Kalayaan o Demokrasya
d. Edukasyon
________6. Ano ang maaaring magyayari kung hindi naitatag ang Kilusang Katipunan?
a. Magkakaroon ng pangkalahatang kalayaan ang Pilipinas.
b. Hindi magsisimula ang himagsikan.
c. Hindi susuko ang mga Pilipino.
d. Magkakaroon ng kontrol ang mga Pilipino sa buong bansa.

________7. Alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang sa Kartilyang Katipunan?

a. Lahat pantay-pantay anuman ang lahi.
b. Marangal ang tumutupad sa kanyang salita.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 10

 c. Marangal ang tumutupad sa kanyang salita.
d. Ang nawalang panahon ay pwede pang maibalik.
Gawain 3
Kumpletuhin ang concept map sa ibaba batay sa mga impormasyong binasa.

Kilusang Propaganda

Gawing palagiang lalawigan ng Spain ang Pilipinas

2.

1. 3.

Ilagay ang mga paring Pilipino sa mga parokya

4.

El Filibusterismo

Layunin ng samahan na
Jose Rizal 5. humiling ng mga
pagbabago, matamo ang
pagkakaisa ng buong
6. bansa, proteksyon,
mapaunlad ang
edukasyon, agrikultura at
kalakalan, at pag-aaral
7.

8.
Marcelo H. Del
Pilar
9.
La Solidaridad
Iba pang mga
Pilipinong may
pinag-aralan na
nagtungo sa
Note: Practice Personal Hygiene at all times. 11
Spain.
Gawain 4

Panuto: Sumulat ng isang sanaysay base sa sumusunod na tanong.

Sa iyong sariling pananaw, alin sa dalawang pamamaraan ang mas nakatulong sa pagkamit
ng kalayaan ng Pilipinas? Ang Kilusang Propaganda o Kilusang Katipunan? Ipaliwanag.
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Rubrik sa Pagsulat ng Sanaysay

Pamantayan Katangi- Mahusay(3) Nalilinang(2) Nagsisimula(1)

tangi(4)
Naglalaman ng Naglalaman ng Naglalaman ng Kulang sa
Nilalaman komprehensibo tumpak na tumpak na impor masyon
at tumpak na kalidad na impormasyon tungkol sa paksa.
kalidad ng impormasyon tungkol sa
impormasyon tungkol sa paksa. paksa.
tungkol sa
paksa.
Maayos, May wastong May lohikal na Hindi maayos at
Organisasyon detalyado at daloy ng kaisipan organisasyon hindi maunawaan
madaling at madaling ngunit hindi ang mga
maunawaan ang maunawaan ang sapat upang impormasyong
daloy ng mga impormasyon mailahad ang inilahad.
kaisipan at paksa.
impormasyon.
Mensahe May malinaw at May malinaw na Limitado ang Malabo at
malawak na mensahe. mensahe. limitado ang
mensahe. mensahe

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 12

Gawain 5

Panuto: Ipaliwanag sa pamamagitan ng malikhaing pagguhit ang iba’t- ibang pamamaraan sa

pakikipaglaban ng kalayaan ng Pilipino noon at ngayon.

Rubrik sa Paggawa ng Poster

Pamantayan Indikator Puntos Natatamong Puntos

Nilalaman Naipakita at naipaliwanag 5
nang maayos ang ugnayan ng
lahat ng konsepto sa paggawa
ng poster
Kaangkupan ng Maliwanag at angkop ang 5
konsepto mensahe sa paglalarawan ng
konsepto
Pagkamapanlikha Orihinal ang ideya sa 5
(Originality) paggawa ng poster
Kabuuang Malinis at maayos ang 5
Presentasyon kabuuang presentasyon
Pagkamalikhain Gumamit ng tamang 5
(Creativity) kombinasyon ng kulay upang
maipahayag ang nilalaman,
konsepto at mensahe
Kabuuan

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 13

Repleksiyon/Pagninilay

Ang natutunan ko sa araling ito ay

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ang gustong gusto kong gawain ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ang nais ko pang pag-aralan at gawin ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 14

Mga Sanggunian

CG, TG, BOW

Kayamanan i Tm’2005 Ed. Pahina 49

Https://books.google.com.ph > books

https://www.scribd.com/document/419836112/As-Aralin-7-at-7-1-Kilusang-Propaganda-at-
Andres-Bonifacio-Esteban

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 15

16 Note: Practice Personal Hygiene at all times.
Gawain 3 Gawain 2 Gawain 1
1. isang mapayapang kilusan tungo sa 1. a 1. g
pagbabago na itinatag noong 1892. 2. c 2. f
2. Ibalik ang pagpapadala ng kinatawang 3. c 3. a
Pilipino sa Cortes, ang Batas ng Spain 4. b 4. b
3. Magkaroon ng pantay-pantay na
5. c 5. d
pagtingin sa Pilipino sa harap ng batas
4. Bigyan ng kalayaan ang mga Pilipino na 6. c 6. c
magpahayag ng saloobin 7. b 7. e
5. Noli Me Tangere
6. El Filibusterismo
7. Graciano Lopez Jaena
8. Diyaryong Tagalog
9. Ito ang pahayag ng kilusang propaganda
Susi sa Pagwawasto
 ARALING PANLIPUNAN 6
Pangalan: ______________________________________________ Baitang: _____________
Seksiyon:_______________________________________________Petsa: _______________

Gawaing Pagkatuto
Ang Sigaw sa Pugad Lawin

Batayang Impormasyon
Ang mga katipunerong nakatakas ay nagtungo sa Balintawak, isang nayon sa Kalookan, at
nagtipon sa Pugadlawin noong Agosto 23, 1896. Dito ay nagpulong sila sa bahay ng anak ni
Melchora Aquino, kilala bilang “Tandang Sora” at “Ina ng Katipunan”. Nagkasundo ang mga
katipunero sa panahon na upang lantarang lumaban sa mga Kastila. Pinangunahan ni Bonifacio
ang pagpunit ng kanilang mga sedula, bilang tanda ng pagsuway sa pamahalaang España. Kanilang
itinaas ang mga sandata at sabaysabay na sumigaw ng “Mabuhay ang Pilipinas”. Ito ang tinatawag
na sigaw sa Pugadlawin na naging hudyat ng pagsisimula ng unang himagsikang Pilipino. Bagamat
pinagpayuhan ni Dr. Jose Rizal si Andres Bonifacio na huwag munang mag-alsa dahil hindi pa
sila handa, isinulong din niya ang pag-aalsa ng Katipunan.

Ang Kumbensiyon Sa Tejeros

Ang kumbensiyon ay naglayon na muling pagkasunduin ang dalawang paksiyon ng mga
Katipunero sa Cavite sa pamumuno ni Andres Bonifacio. Ang kumbensiyon ay ginanap sa Casa
Hacienda de Tejeros sa San Francisco de Malabon noong Marso 22, 1897, kung saan ay nagkaroon
ng isang halalan upang pormal na ideklara ang Katipunan. Sa halalang ito ay pinangalanang
pangulo si Emilio Aguinaldo at pangalawang pangulo si Mariano Trias. Si Andres Bonifacio ay
nahalal bilang Direktor ng Interyor na tinutulan ni Daniel Tirona. Dahil hindi nagustuhan ni
Bonifacio ang pagtutol ni Tirona, isang araw matapos ang halalan ay idineklara ni Bonifacio na
walang bisa ang naganap na halalan. Sinundan ang deklarasyon na ito ng paglabas ng isang
petisyon. Acta de Tejeros, na nilagdaan ng 44 na kasapi ng Katipunan. Nakasaad sa petisyon na
ito ang mga dahilan kung bakit hindi katanggap-tanggap ang resulta ng naganap na halalan.
Bagamat nagkaroon ng petisyon, ipinagpatuloy pa din ng mga bagong halal na pinuno, maliban
kay Bonifacio, ang panunumpa sa Santa Cruz, Malabon, Cavite.

kumbensiyon - pulong o pormal na asemblea ng mga kinatawan o delegado para sa isang talakayan
hinggil sa isang pangkalahatang interes.

rebolusyon – himagsikan ganap at sapilitang paglupig o pagpapabagsak sa mamayaning

pamahalaan o sistemang pampolitika

paksiyon- bahagi ng malaking pangkat ngunit may naiibang paniniwala o paninindigan: hidwaan
sa loob ng samahan

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 17

 Ang Kasunduan Sa Biak-Na-Bato
Kahit nanghina at nawalan ng sigla ang mga rebolusyonaryo sanhi ng pagkamatay ni
Andres Bonifacio, buong giting pa rin nilang hinarap ang mga Kastila. Masigasig ding
nakipaglaban ang mga Pilipino sa maraming probinsya dahil sa hiling ni Aguinaldo na ipagpatuloy
ang pakikipaglabang gerilya.

Habang pinaplano ni Hen. Aguinaldo na magtatag ng Republika ng Biak-na-Bato, may

mga lumutang na mungkahing pakikipag-usap sa pamahalaang Kastila para sa kapayapaan. Nag-
alok na ang Pamahalaang Kastila ng pagpapatawad. Nagkusang loob si Pedro Paterno, isang
mestiso na mamagitan sa dalawang panig upang isulong ang pagkakasundo para sa kapayapaan.
Dito nabuo ang Kasunduan sa Biak-na-Bato sa pagitan ni Heneral Emilio Aguinaldo at Gobernador
Heneral Primo de Rivera. Parehong may hiniling na mga kondisyon ang mga Kastila at Pilipino.
Mula sa mga Pilipino, humiling ang mga Kastila na umalis sa bansa si Aguinaldo at ang mga lider
na Pilipino. Kailangan ding isuko ang mga armas at sumuko ang mga rebelde. Ang mga Kastla ay
magbabayad ng P800,000 sa liderato ng himagsikan. Ang P400,000 ay babaunin ni Emilio
Aguinaldo at mga kasama sa pagtungo sa Hong Kong. Ang P200,000 ay ibibigay kapag isinuko
na ng mga rebelde ang mga armas; at ang P200,000 ay ibibigay para sa mga naulila at nasira ng
digmaan. Kahit napatunayan ng masang Pilipino na kaya nilang makipaglaban ng walang lider,
kahit hindi ganap maunawaan ng masang Pilipino ang implikasyon ng pagsuko ng kanilang lider
sa Biak na Bato maluwag nilang tinanggap ang pamumuno ni Aguinaldo na walang pasubali at
nagpatuloy sa kanilang pakikibaka.

Sa dahilang walang tiwala ang mga Pilipino at Kastila sa isa’t isa, hindi natupad ang
Kasunduan. Nasa Hongkong na si Emilio Aguinaldo nang nabalitaan niyang nabigo ang
Kasunduan. Hindi ibinigay ng mga Kastila ang kapupunan ng halagang kanilang ipinangako.
Nagplano siyang bumalik upang magtatag ng sariling pamahalaan. Namili siya ng armas,
nagpagawa ng bandila kay Marcela Agoncillo, at nakipag-usap sa Amerikanong si Spencer Pratt
na noo’y Konsul sa Singapore. Hinimok siya ni Pratt na bumalik sa Pilipinas at ipagpatuloy ang
rebolusyon. Nahikayat si Aguinaldo sa pangako ng Amerikano na tutulungan ang Pilipinas laban
sa Espanya. Bumalik ng Pilipinas si Aguinaldo sakay ng Amerikanong barkong McCulloch noong
Mayo 19, 1898. Naratnan niya ang mga Pilipino na patuloy pa ring nakikipaglaban sa mga Kastila.
Nakubkob na sana ng mga rebolusyonaryo ang Intramuros at mapapasubo na ang mga Kastila nang
magsidaong ang mga Amerikano sa pampang ng Maynila.

rebolusyon – himagsikan; ganap at sapilitang paglupig o pagpapabagsak sa namamayanig

pamahalaan o sistemang pampolitika

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 18

Gawain 1
Panuto: Suriin ang mga pangyayaring nabasa at hanapin sa hanay B ang kasagutan para sa
Hanay A. Isulat ang titik ng iyong kasagutan sa patlang nakalagay sa unahan ng bawat bilang.

Hanay A Hanay B

_______ 1. Pugadlawin a. isa sa mga walong lalawigang nag-aklas

_______ 2. Melchora Aquino
_______ 3. Andres Bonifacio
_______ 4. Agosto 23, 1896
_______ 5. “Mabuhay ang Pilipinas”
Repleksiyon
_______ 6. Dr. Jose p. Rizal
_______ 7. Batangas, Bulacan ,
Cavite, Laguna, Nueva
Ecija, Pampanga, Maynila
at Tarlac
_______ 8. Katipunero
_______ 9. Pagpunit ng sedula
_______10. Batangas
b. tanda ng pagsuway sa Pamahalaang Espanya.
c. mga kasapi ng Katipunan.
d. naging simbulo ng walong sinag ng araw sa
bandila
e. pinagpayuhan ni si Andres Bonifacio na
huwag munang mag-alsa dahil hindi pa sila
handa ang Katipunan
f. sigaw sa Pugadlawin na naging hudyat ng
pagsisimula ng unang himagsikang Pilipino.
g. petsa ng pagtitipon ng mga katipunro sa
Pugadlawin.
h. pinangunahan ang pagpunit ng sedula.
i. kilala bilang “Tandang Sora”
j. lugar kung saan nagtipon ang mga katipunero.

Gawain 2

Panuto: Suriin kung ang sumusunod na pangungusap ay mga pangyayari sa Tejeros Convention
laban sa kolonyalismong Espanyol. Isulat sa linya ang Naganap kung ito ay nangyari at Hindi
naganap kung hindi nangyari.

______1. Ang kumbensiyon ay ginanap sa Casa Hacienda de Tejeros sa San

Francisco de Malabon.
______2. Sunod-sunod na natalo ang mga Katipunero sa maraming labanan.
______3. Pinagtibay sa Saligang Batas sa Kumbensiyon sa Tejeros ang paghihiwalay ng Pilipinas
sa Espanya.
______4. Nagdamdam si Bonifacio at bilang Supremo ng Katipunan ay pinawalang –bisa niya
ang nangyaring kumbensiyon.
______5. Nanumpa si Aguinaldo kasama ang kanyang gabinete bilang pangulo ng Rebolusyong
Pilipino.
______6. Inakusahan agad si Bonifacio at ang kapatid na si Procopio ng salang rebelyon.
______7. Nagkasundo ang dalawang pangkat sa layunin ng kanilang samahan.
______8. Hinatulan ng salang pagtataksil si Andres Bonifacio at ang kapatid na si Procopio.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 19

______9. Sabay-sabay na pinunit ng mga katipunero ang kanilang sedula at Sumigaw ng
“Mabuhay ang Pilipinas.”
_____10. Naitatag ang Rebolusyonaryong Pamahalaan sa Kumbensiyon ng Tejeros noong Marso
22, 1897.

Gawain 3
Panuto: Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Ang tunay na dahilan ng pagkabigo ng Kasunduan sa Biak-na-Bato:

a. pagkamatay ni Andres Bonifacio
b. pagkabulgar ng Katipunan
c. pagsikat ni Emilio Aguinaldo
d. pag-aalinlangan ng mga Kastila at Pilipino sa isa’t isa
2. Saang bansa ginawa ang bandilang Pilipino?
a. Japan
b. Hongkong
c. Indonesia
d. Singapore
3. Ang Kasunduan sa Biak-na-Bato ay nagsasaad na ang mga rebeldeng Pilipino ay:
a. papatawan ng parusa
b. patatawarin sa kasalanan
c. papaalisin lahat sa Pilipinas
d. pagtrabahuhin sa tanggapan
4. Layunin ng Kasunduan sa Biak-na-Bato na:
a. itigil ang labanan para sa ikatatahimik ng bansa
b. ibigay na ang kalayaang hinihingi ng Pilipinas
c. itago sa lahat ang mga anomalya sa pamahalaan
d. ituloy ang labanan kahit may Kasunduan
5. Ang ibig sabihin ng Kasunduan sa Biak-na-Bato ay?
a. Kastila pa rin ang mamumuno sa bansa.
b. Pilipino na ang mamumuno sa bansa.
c. Malaya na ang mga Pilipino.
d. Mananatili si Aguinaldo bilang pinuno ng bansa.
6. Saang bansa nagtungo si Emilio Aguinaldo bilang pagsunod sa Kasunduan sa Biak-na-Bato?
a. Hongkong
b. Guam
c. Paris
d. Amerika

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 20

7. Sino ang nanghimok kay Aguinaldo na bumalik sa Pilipinas at ipagpatuloy ang Pamahalaang
Rebolusyon’
a. Spencer Pratt
b. Daniel Tirona
c. Mariano Trias
d. Pedro Paterno
8. Namagitan sa Kasunduan sa Biak-na-Bato si:
a. Gobernador Heneral Primo de Rivera
b. Emilio Aguinaldo
c. Cayetano Arellano
d. Pedro Paterno
9. Nagdesisyon ang mga katipunero na ituloy ang himagsikan sa kabila ng maraming kakulangan
nila nang:
a. mabulgar ang samahang ito
b. matantong wala silang magagawa
c. matuklasang mananalo sila sa laban
d. magbigay ng suporta ang ibang lalawigan
10. Bakit naisip ni Emilio Aguinaldo na bumalik sa Pilipinas upang ituloy ang himagsikan?
a. Tinawagan siya ng mga rebolusyunaryo rito.
b. Pinangakuan siyang tutulungan ng pinunong Amerikano.
c. Sinunod lamang niya ang Kasunduan na bumalik siya.
d. Magiging pangulo siya kung babalik dito.

Gawain 4
Panuto: Suriin natin ang nabasang kasaysayan ng himagsikan at ayusin ang mga pangyayari ayon
sa pagsunud-sunod.

________ 1. Hindi natupad ang Kasunduan kaya sa panghihikayat ng isang opisyal ng Amerika
na nangakong tutulungan si Aguinaldo sa pakikipaglaban sa mga Kastila ay bumalik
si Aguinaldo at mga kasamahan nito sa Pilipinas upang ituloy ang rebolusyon.
________ 2. Walong lalawigan ang unang sumali sa pag-aalsa. Dumami ang sumapi sa samahan
at sumama sa paghihimagsik, hanggang ang rebolusyon at kumalat sa buong
kapuluan.
________ 3. Nagtatag din ng pamahalaan si Bonifacio subalit siya ay isinakdal ni Aguinaldo ng
pagtataksil at nahatulang mamatay.
________ 4. Nang mabunyag ang Katipunan marami sa mga kasapi nito ang inaresto.
________ 5. Nagbayad ang pamahalaang Kastila sa mga rebolusyunaryo bahagi ng halagang
ipinangako at nangako ng maraming pagbabago.
________ 6. Pinangunahan ni Bonifacio ang pagpunit ng kanilang mga sedula, bilang tanda ng
pagsuway sa pamahalaang España.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 21

________7. Sa pamamagitan ni Pedro Paterno, nagkaroon ng Kasunduan sa Biak-na-Bato para sa
kapayapaan.
________8. Sumuko ang mga lider ng rebolusyon, ibinaba ang mga armas at nagtungo si Emilio
Aguinaldo at mga kasama sa Hongkong.
________ 9. Nang mapatay si Bonifacio sa utos ni Aguinaldo, nanghina ang mga rebolusyunaryo
subalit hindi sila nawalan ng pag-asa.
________10. Nahati rin sa dalawang pangkat ang rebolusyon: ang mga Magdalo na sumuporta
kay Aguinaldo, at ang Magdiwang na sumuporta naman kay Bonifacio.

Gawain 5
Panuto: Suriin ang nabasang pangyayari sa himagsikan laban sa kolonyalismong Espanyol. Punan
ng tamang impormasyon ang talahanayan sa ibaba.

Tanong Sigaw ng Pugad Kumbensiyon sa Kasunduan sa

Lawin Tejeros Biak-na-Bato
Pangalan ng Lider:

Ginawa sa kanyang
pamumuno

Sang-ayon ka ba
sa kanyang ginawa?

Bakit?

Rubriks sa Pagsagot ng Gawain

3 2 1
Kawastuhan Wasto ang Wasto ang ilang Hindi nakuha ang
impormasyong impormasyon na impormasyon
isinulat at akma sa akma sa nabasang
nabasang pangyayari
pangyayari.
Komprehensiyon/ Naunawaan ng Naunawaan ng Naunawaan ng
Pang-unawa husto ang binasa husto ang binasa husto ang binasa
ayon sa kahusayan ayon sa kahusayan ayon sa kahusayan
ng pagbibigay ng ng pagbibigay ng ng pagbibigay ng
impormasyon sa impormasyon sa impormasyon sa
hinihiling na hinihiling na hinihiling na
tanong/gawain tanong/Gawain tanong/gawain

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 22

Repleksiyon/Pagninilay
Ang natutunan ko sa araling ito ay
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ang gustong gusto kong gawain ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ang nais ko pang pag-aralan at gawin ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Sanggunian

• Gabay Pangkurikulum sa Araling Panlipunan 6, Gabay ng Guro 6

• Project EASE Modyul 9 Ang Rebolusyong Pilipino Tungo sa Kalayaan

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 23

Susi sa Pagwawasto

Gawain 1 Gawain 2 Gawain 3 Gawain 4

Gawain 5

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 24

 ARALING PANLIPUNAN 6
Pangalan:______________________________________________ Baitang: _____________
Seksiyon: _______________________________________________Petsa: ______________

GAWAING PAGKATUTO
Ang Mga Kababaihan sa Himagsikan

Panimula/Susing Konsepto

Sa simula, ang pagiging kasapi sa Katipunan ay para sa kalalakihan lamang. Dumating

ang panahong ang kakabaihan ay naghinala nang hindi mabuti sa madalas na “pagkawala” ng
kalalakihan tuwing gabi, pag-uwi nang kulang ang buwanang sweldo, at pagtratrabaho nang
napakahabang oras”. Upang mabigyan ng kaalaman ang kababaihan tungkol sa kaganapan,
binigyan sila ng bahagi sa katipunan. Ang kababaihang tinanggap ay ang mga anak, kapatid, asawa
ng mga katipunero.

Ang kababaihan ang nagtatago ng mahahalagang papeles ng samahan. Kapag ang

Katipunan ay may pulong sa bahay ng isang kasapi, nagsasagawa ang mga babae ng pagsasaya,
awitan, at sayawan sa sala o labas ng bahay kasama ang ilang katipunero upang hindi isipin ng
mga kawal-Espanyol na may masamang nangyayari. Higit sa lahat may mga babaeng kasama sa
larangan ng pakikipaglaban sa mga Espanyol.

Ang pagmamahal sa bayan ay hindi lamang limitado sa kalalakihan. Marami ring babae
ang tumutulong at lumalaban upang makamit ang ating kalayaan mula sa mga Espanyol. Ang ilan
sa kanila ay sina:

GREGORIA DE JESUS

• Siya ang asawa ni Andres Bonifacio at

“Lakambini ng Katipunan.”
• Bilang asawa ni Supremo, nagsilbi siya bilang
tagatago ng mahahalagang dokumento at
gamit ng samahan.
• Kabilang din si Oryang (palayaw ni Gregoria)
sa labanan.
• Siya ang Pangalawang Pangulo ng Samahang
Kababaihan ng Katipunan

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 25

 MELCHORA AQUINO
• Kilala siya sa tawag na “Tandang Sora” at ang
“Ina ng Himagsikan”.
• Sa kaniyang bakuran sa Balintawak
namamalagi ang mga tumakas na katipunero
mula sa panghuhuli ng mga Espanyol matapos
mabunyag ang samahan.
• Pinakain at inalagaan ang mga Katipunero pati
na si Andres Bonifacio
• Ginawa niya ito sa edad niyang 84, dahil sa
kaniyang ginawa pinatapon siya ng mga
Espanyol sa Guam.

HILARIA AGUINALDO

• Siya ang asawa ni Emilio Aguinaldo.

• Itinatag niya ang Asociacion de Damas de Cruz
Rojas sa Malolos, Bulacan.
• Pinangalagaan niya ang mga sugatang sundalo

GLICERIA MARELLA VILLAVICENCIO

• Siya ay mula sa isang mayamang pamilya sa

Taal, Batangas at asawa ni Don Eulalio
Villavincencio na tagasuporta ng himagsikan.
• Sa pagkamatay ng kaniyang asawa,
ipinagpatuloy ni Aling Eriang ang pagbibigay
ng tulong pinansiyal sa himagsikan.
• Ang kaniyang pinakamalaking naiambag ay
ang S.S Bulusan, isang barko na tagahatid ng
pagkain para sa mga rebolusyonaryo.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 26

 TRINIDAD TECSON

• Kinilala siya sa ating kasaysayan bilang “Ina

ng Biak-na-Bato”.
• Si Trining ay mula sa maykayang pamilya sa
Bulacan.
• Dahil sa kaniyang tapang, napabilang siya sa
mga labanan sa San Miguel, Gulugod-Baboy,
San Jose, San Rafael at Saragosa. Habang nasa
Biak-na-Bato inalagaan niya ang mga sugatang
rebolusyonaryo.
• Hinirang siya ni Emilio Aguinaldo bilang
quartermaster, Tagapangalaga ng suplay ng
pagkain, bala at iba pang mahahalagang gamit
ng hukbo.
• Napalaban din siya kalaunan sa hukbong
Amerikano sa mga labanan sa Bulacan at
Malabon.

TERESA MAGBANUA

• Mula siya sa isang kilala at mayamang pamilya

sa Iloilo. Naipanalo ni “Nay Isa” ang hukbong
rebolusyanaryo sa mga laban sa puwersiyang
Espanyol sa Yating (sa Capiz) at Sap-ong
(Iloilo) sa kabila ng kakulangan sa armas

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 27

 Ilan pa sa mga kababaihang lumaban para sa kalayaan ng ating bansa ay sina;
1. Agueda Kahabagan
Namuno sa hukbong rebolusyonaryo sa labanan sa Laguna

2. Patrocinia Gamboa Nagsilbing Espiya at tagahatid ng mensahe ng kilusang

rebolusyonaryo

3. Marcela Marcelo Kilala sa tawag na “Selang Bagsik” at namatay sa labanan ng

4. Valeriana Elises
5. Marina Dizon na pinsan
ni Emilio Jacinto
Pasong Santol sa Imus noong 1897.
Nakibahagi sa mga labanan sa Cavite kasama ang kaniyang
asawa na si Heneral Pantaleon Garcia
Tumulong sa paggamot ng sugat ng mga Pilipinong nakilahok
sa rebolusyon.

6. Josefa at Trinidad Rizal Tumulong sa pagtago ng mga kagamitan ng mga kalalakihan

na mga kapatid ni Jose sa labanan.
Rizal Si Josefa ang naging Pangulo ng Samahang Kababaihan ng
Katipunan
7. Angelica Lopez at Tumulong sa paggamot ng sugat ng mga Pilipinong nakilahok
Delfina Herbosa na mga sa rebolusyon.
pamangkin naman ni
Jose Rizal.
8. Nazaria Lagos Siya ang kauna-unahang nars na nagsilbi bilang direktor ng
rebolusyonaryong ospital na naglingkod sa mga maysakit at
nasugatan sa digmaan.

9. Gregoria Montoya Siya ang namuno sa 30 kalalakihan ng Magdalo Unit laban sa

mga Español sa Battle of Calero Bridge sa panahon ng
himagsikan

10. Marcela Agoncillo Ang pangunahing tagahabi/tagatahi ng una at opisyal na

watawat ng Filipinas. Dahil dito, binansagan siyáng “Ina ng
Watawat ng Filipinas.”

11. Delfina Rizal Herbosa Pamangkin ni Rizal at tumulong kay Marcelo Agoncillo sa
paghabi/pagtahi ng opisyal na watawat ng Filipinas.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 28

 12. Lorenza Agoncillo Anak ni Marcela Agoncillo, pitong taong gulang, na tumulong
sa paghabi/pagtahi ng ng opisyal na watawat ng Filipinas.

Hindi matatawaran ang ambag ng kababaihan sa himagsikan. Bagama’t hindi masyadong

tanyag ang kanilang ginawa tulad nina Jose Rizal at Andres Bonifacio, Malaki ang naging bahagi
nila sa pagkilos para sa kalayaan ng bansa.

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Natatalakay ang partisipasyon ng mga kababaihan sa rebolusyong Pilipino. Quarter 1 Week 5
(AP6PMK-Ie-8)

Gawain 1

Panuto: Hanapin at kulayan sa word box ang mga kababaihang nagkaroon ng partisipasyon sa
rebolusyong Pilipino. Ang mga ito ay maaaaring nasa anyong pababa, pahalang, pataas o
pabaliktad.

M E L C H O R A A Q U I N O A S D V T H G
Q W E F T G H Y U Y T V B N M P Z A R Q R
G A N D D K A R E B R L U S Y A O L I F E
P I L I M P I N O A I N G M G T A E N Y G
A N I N A G B A Y A N A Y A N R G R I A O
H I L A R I A A G U I N A L D O N I D S R
I K A P C M A P A N D A L O A C N A S A I
K A L A E Y A A N N A G B A N I S N E G A
A D E W L V V F T C D A R Z Q N A A L P D
S E F S A D B G Y V T S T X W I S E A I E
E T G D M R N H U B E D Y C E O D L N L J
F Y R G A E M J I N C F U V R G F I G I E
G U R H R N Q K O M S G I N T A G S B P S
T I E T C G W L P Q O H O M Y M H E A I U
H O T H E Y E Z A W N J O Q U B J S G N S
B P E B L N R X S E Z K P W I O K M S A P
G R B G O T T C D R X L A E O A L A I S A
M W L C H R A T E R S A G R E G O R K H T
T E R E S A M A G B A N U A V A L E R I R
S E L A N G B A G S M A R I N A D I Z O N

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 29

Gawain 2
Panuto: Sino ang tinutukoy sa bawat aytem. Isulat ang sagot sa patlang.
_________________1. Ang nagtatag ng Asociacion de Damas de Cruz Roja.
_________________2. Kilala bilang Ina ng Biak-na-Bato.
_________________3. Sa kanyang bakuran namalagi ang mga tumatakas na katipunero mula sa
paghuli ng mga katipunero.
_________________4. Nagsilbing espiya at tagahatid ng mensahe ng kilusang
rebolusyonaryo.
_________________5. Kilala sa katawagang Selang Bagsik.
_________________6. Kilala bilang Lakambini ng Katipunan
_________________7. Ang nagpanalo ng rebolusyon sa mga Espanyol sa lugar na Sapong
(Iloilo)
_________________8. Nakibahagi sa labanan sa Cavite kasama ang kaniyang asawa na si
Heneral Pantaleon Garcia
_________________9. Tumulong sa paggamot ng sugat ng mga pilipinong nakilahok
sa rebolusyon.
________________10. Ang ibang tawag kay Marcela Marcelo.

Gawain 3
Panuto: Ilatha ang iba’t-ibang ambag ng mga kababaihan sa himagsikang nangyari sa Pilipinas.
GREGORIA DE JESUS

MELCHORA AQUINO

HILARIA AGUINALDO

TERESA MAGBANUA

AGUEDA KAHABAGAN

MARCELA MARCELO

JOSEFA AT TRINIDAD

ANGELICA LOPEZ AT
DELFINA HERBOSA
NAZARIA LAGOS

MARCELA AGONCILLO

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 30

Gawain 4
Panuto: Isulat ang T kung ang pahayag ay tama at kung mali guhitan ang salita o mga salita na
nagpapamali at isulat ang tamang sagot sa patlang.

______________1. Hinirang ni Andres Bonifacio si Trinidad Tecson bilang “Quartermaster”.

______________2. Ang S.S. Bulusan ay isang barko na tagahatid ng pagkain para sa ga
rebolusyonaryong Pilipino.
______________3. Si Agueda Kahabagan ay kilala bilang “Lakambini ng Katipunan”.
______________4. Si Teresa Magbanua ay nagsilbing espiya at tagahatid ng mensahe ng
kilusang rebolusyonaryo.
______________5. Isa sa mga kilalang nagamot at inalagaan ni Tandang Sora ay si
Andres Bonifacio.
______________6. Si Tandang Sora ang isa sa mga nagtago ng mga importanteng
papeles ng Katipunan.
______________7. Si Marina Dizon ang pinsan ni Emilio Aguinaldo na tumulong sa
paggamot ng sugat ng mga Pilipinong nakilahok sa rebolusyon.
______________8. Si Trinidad Tecson ay kinilala bilang ina ng Biak-na-Bato
______________9. Naging malaki ang bahaging ginampanan ng mga kababaihan sa
rebolusyon
______________10. Itinatag ni Gliceria Villavicencio ang Asociacion de Damas de
Cruz Rojas.

Gawain 5
Panuto: Gumawa ng isang Slogan patungkol sa importansiya ng mga kababaihan sa Himagsikan.
Bigyan ng maikling paliwanag ang slogan na nagawa.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 31

Maikling Paliwanag

_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________.

Rubriks sa Pagsusuri
10 7 4 1
Nilalaman Ang mensahe ay Di gaanong Kulang ang Walang
mabisang naipakita ang mensahe na mensaheng
naipakita mensahe naipakita naipakita
Pagiging Napakaganda at Maganda at Maganda ngunit Hindi maganda
Malikhain napakalinaw ng malinaw ang hindi at hindi
pagkakasulat ng pagkakasulat sa masyadong malinaw ang
mga letra letra malinaw ang pagkakasulat sa
pagkakasulat sa letra
mga letra
Kaugnay May malaking Wala Kaunti lang ang Walang
kaugnayan sa masyadong kaugnayan ng kaugnayan sa
paksa ang kaugnayan sa slogan sa paksa paksa ang
slogan paksa ang slogan
slogan
Kalinisan Malinis na Malinis ang Di gaanong Marumi ang
malinis ang pagkakabuo malinis ang pagkakabuo
pagkakabuo pagkakabuo
Kabuuang
Puntos

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 32

Repleksiyon/Pagninilay

Ang natutunan ko sa araling ito ay

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ang gustong gusto kong gawain ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ang nais ko pang pag-aralan at gawin ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

Mga Sanggunian
• Delos Santos, R. (2015). Tuklas Lahi (Serye sa Araling Panlipunan). Quezon City:
Brilliant Creations Publishing, Inc.
• BRamos, D. J. (2016). Ang Pagsulong at Pagbabgo (Mga Hamon at Tugon sa
Pagkabansa). Makati City: Diwa Learning System Inc.
• Ethel Marie Martizano Casido. Rubrics Para Sa Islogan, SCRIBD.
• https://macapili-filipino.blogspot.com/2018/09/was-gregoria-de-jesus-raped-under.html
• https://www.facebook.com/filipino101888/photos/melchora-aquino-ina-ng-
himagsikantrivia-tandang-sora-was-the-first-filipina-to-b/1944642782225961/
• https://www.spot.ph/newsfeatures/the-latest-news-features/65585/10-philippine-first-
ladies-a533-20160314-lfrm
• https://nolisoli.ph/66528/gliceria-marella-villavicencio-csanjose-20190826/
• https://www.bulacan.gov.ph/generalinfo/hero.php?id=44
• https://philnews.ph/2019/08/29/teresa-magbanua-interesting-facts-about-the-visayan-
joan-of-arc/

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 33

34 Note: Practice Personal Hygiene at all times.
1. Emilio Agunaldo 1. HILARIA AGUINALDO
2. T. 2. TRINIDAD TECSON
3. MECLHORA AQUINO
3. Gregoria de Jesus 4. PATROCINIO GAMBOA
4. Patrocinio Gamboa 5. MARCELA MARCELO
5. T 6. GREGORIA DE JESUS
7. TERESA MAGBANUA
6. Josefa at Trinidad Rizal
8. VALERIANA ELISES
7. T 9. MARINA DIZON
8. T 10. SELANG BAGSIK
9. T
10. Hilaria Aguinaldo
Gawain 4 Gawain 2
M E L C H O R A A Q U I N O A S D V T H G
Q W E F T G H Y U Y T V B N M P Z A R Q R
G A N D D K A R E B R L U S Y A O L I F E
P I L I M P I N O A I N G M G T A E N Y G
A N I N A G B A Y A N A Y A N R G R I A O
H I L A R I A A G U I N A L D O N I D S R
I K A P C M A P A N D A L O A C N A S A I
K A L A E Y A A N N A G B A N I S N E G A
A D E W L V V F T C D A R Z Q N A A L P D
S E F S A D B G Y V T S T X W I S E A I E
E T G D M R N H U B E D Y C E O D L N L J
F Y R G A E M J I N C F U V R G F I G I E
G U R H R N Q K O M S G I N T A G S B P S
T I E T C G W L P Q O H O M Y M H E A I U
H O T H E Y E Z A W N J O Q U B J S G N S
B P E B L N R X S E Z K P W I O K M S A P
G R B G O T T C D R X L A E O A L A I S A
M W L C H R A T E R S A G R E G O R K H T
T E R E S A M A G B A N U A V A L E R I R
S E L A N G B A G S M A R I N A D I Z O N
Gawain 1
Susi sa Pagwawasto
35 Note: Practice Personal Hygiene at all times.
GREGORIA DE JESUS Siya ang asawa ni Andres Bonifacio at “Lakambini ng
Katipunan.”
MELCHORA AQUINO Kilala siya sa tawag na “Tandang Sora” at ang “Ina ng
Himagsikan”.
HILARIA AGUINALDO Itinatag niya ang Asociacion de Damas de Cruz Rojas
sa Malolos, Bulacan.
TERESA MAGBANUA Naipanalo ni “Nay Isa” ang hukbong rebolusyanaryo
sa mga laban sa puwersiyang Espanyol sa Yating (sa
Capiz) at Sap-ong (Iloilo) sa kabila ng kakulangan sa
armas
AGUEDA KAHABAGAN Namuno sa hukbong rebolusyonaryo sa labanan sa
Laguna
MARCELA MARCELO Kilala sa tawag na “Selang Bagsik” at namatay sa
labanan ng Pasong Santol sa Imus noong 1897.
JOSEFA AT TRINIDAD Tumulong sa pagtago ng mga kagamitan ng mga
kalalakihan sa labanan.
ANGELICA LOPEZ AT Tumulong sa paggamot ng sugat ng mga pilipinong nakilahok sa
DELFINA HERBOSA rebolusyon.
NAZARIA LAGOS Siya ang kauna-unahang nars na nagsilbi bilang direktor ng
rebolusyonaryong ospital na naglingkod sa mga maysakit at
nasugatan sa digmaan.
MARCELA AGONCILLO ang pangunahing tagahabi ng una at opisyal na watawat ng
Filipinas. Dahil dito, binansagan siyáng “Ina ng Watawat ng
Filipinas.”
Gawain 3
 ARALING PANLIPUNAN 6
Pangalan: ______________________________________________ Baitang: _____________
Seksiyon: _______________________________________________Petsa: _______________

GAWAING PAGKATUTO
Deklarasyon Ng Kasarinlan Ng Pilipinas At Ang Pagkakatatag Ng Unang
Republika

Panimula

Ang makasaysayang pagpapahayag ng kasarinlan ng Pilipinas ni Heneral Emilio

Aguinaldo ay nangyari noong ika-12 ng Hunyo 1898 sa Kawit, Cavite. Sa araw na ito ay
iwinagayway ang pambansang watawat ng Pilipinas kasabay ang pagtugtog ng pambansang awit
ng Pilipinas na pinamagatang “Marcha Nacional Filipina.” Ang musika ng pambansang awit ng
Pilipinas ay kinatha ni Julian Felipe at titik naman ni Jose Palma.

Ang watawat ng Pilipinas na iwinagayway ni Pangulong Emilio Aguinaldo ay

sumisimbolo sa pagkakaisa ng mga Pilipino. Ito’y idinisenyo mismo ni Heneral Aguinaldo na
ginawa naman nila Gng. Marcela Agoncillo, Josefina Herbosa de Natividad at Lorenza Agoncillo.
Yari ito sa seda, may puting tatsulok sa kaliwa na may isang araw sa gitna. May walong sinag ang
araw, may bituin sa bawat sulok ng tatsulok, may pahalang na bughaw sa itaas at pahalang na pula.

Ang deklarasyon ng Kalayaan ay binasa ni Ambrosio Rianzares-Bautista na siyang sumulat

nito sa wikang Espanyol. Ang makasaysayang dokumento ay nilagdaan ng 98 katao sa pamumuno
ni Aguinaldo. Nakapirma rin ang isang Koronel L.M. Johnson ng hukbong Amerikano.
Napakahalaga ng pangyayaring ito sapagkat ipinakita nito sa buong daigdig na ang Pilipinas ay
isa nang ganap na malayang bansa.

Ang Unang Republika ng Pilipinas, kahit na hindi kinilala ng Amerika at iba pang
banyagang bansa, ay isang tunay na Republika ng Pamahalaang Pilipino, at para sa mga Pilipino.
Ito’y ipinagmamalaki ng karaniwang Pilipino. Ang kapangyarihan nito ay kinilala hindi lamang
sa Luzon, Visayas at Mindanao.

Kasanayang Pampagkatuto at Koda

Napahahalagahan ang deklarasyon ng kasarinlan ng Pilipinas at ang pagkakatatag ng
Unang Republika. (AP6PMK-If-9)

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 36

Pamaraan

Gawain 1
Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang teksto na nasa loob ng kahon.

Sa pamamagitan ng pinagtibay ng Saligang Batas ng Malolos noong ika-

21 ng Enero, 1899 ay nagwakas ang Pamahalaang Rebolusyonaryo at itinatag ang
Pamahalaang Republikano. Kaya naman, noong ika- 23 ng Enero, 1899
pinasinayaan ang pagtatatag ng unang republika ng Pilipinas sa Simbahan ng
Barasoain sa Malolos, Bulacan. Ito ay higit na kilala sa pangalang Republika ng
Malolos. Si Emilio Aguinaldo ang nagsilbing pangulo ng republika hanggang sa
madakip siya ng mga Amerikano sa Palanan, Isabela noong ika 23 ng Marso,
1901. Humalili sa kanya bilang pangulo ng republika si Heneral Miguel Malvar
na nahuli rin noong ika-16 ng Abril, 1902 na naging hudyat ng pagwawakas ng
Republika ng Malolos.

Ang makasaysayang pagpapahayag ng kasarinlan ng Pilipinas ni Heneral

Emilio Aguinaldo ay nangyari noong ika-12 ng Hunyo 1898 sa Kawit, Cavite. Sa
araw na ito ay iwinagayway ang pambansang watawat ng Pilipinas kasabay ang
pagtugtog ng pambansang awit ng Pilipinas na pinamagatang “Marcha Nacional
Filipina.” Ang musika ng pambansang awit ng Pilipinas ay kinatha ni Julian
Felipe at titik naman ni Jose Palma. Ang watawat ng Pilipinas ay dinisenyo sa
Hongkong nina Marcela Agoncillo kasama sina Lorenza Agoncillo at Delfina
Herbosa de Natividad.

Ang deklarasyon ng Kalayaan ay binasa ni Ambrosio Rianzares-Bautista

na siyang sumulat nito sa wikang Espanyol. Ang makasaysayang dokumento ay
nilagdaan ng 98 katao sa pamumuno ni Aguinaldo. Nakapirma rin ang isang
Koronel L.M. Johnson ng hukbong Amerikano. Napakahalaga ng pangyayaring
ito sapagkat ipinakita nito sa buong daigdig na ang Pilipinas ay isa nang ganap
na malayang bansa.

A. PAGTATAPAT-TAPATIN: Hanapin sa hanay B ang petsang tinutukoy sa hanay A.

Isulat lamang ang titik ng iyong sagot sa linya.

A B
_____1. Petsa kung kailan nahuli ng mga Amerikano si a. Marso 23, 1901
Heneral Miguel Malvar. b. Abril 16, 1902
_____2. Petsa kung kailan nagwakas ang Pamahalaang c. Enero 23, 1899
Rebolusyonaryo.
_____3. Petsa kung kailan ipinahayag ni Emilio Aguinaldo. d. Hunyo 12, 1898
ang kasarinlan ng Pilipinas. e. Enero 21, 1899
Note: Practice Personal Hygiene at all times. 37
_____4. Petsa kung kailan nadakip si Emilio Aguinaldo f. Mayo 24, 1898
sa Palanan, Isabela.
_____5. Petsa kung kailan itinatag ang unang Republika ng Pilipinas.

B. Ayusin ang mga sumusunod na letra sa ilalim ng patlang upang makabuo ng salitang may
kinalaman sa mga kaganapan tungo sa pagkamit at deklarasyon ng ating kasarinlan. Isulat
ang iyong nabuo sa patlang.

1. Si Emilio Aguinaldo ang nagsilbing pangulo ng republika hanggang sa

_________________ siya ng mga Amerikano sa Palanan, Isabela
(P I K D A A M)

2. Sa pamamagitan ng pinagtibay ng Saligang Batas ng Malolos ay

______________________ ang Pamahalaang Rebolusyonaryo at itinatag ang
( W A N G A S K A ) Pamahalaang Republikano.

3. Ang makasaysayang pagpapahayag ng _______________________ ng Pilipinas

(L A N R I K A S A N)
ni Heneral Emilio Aguinaldo ay nangyari sa Kawit, Cavite.

4. Ang watawat ng Pilipinas ay _____________________ sa Hongkong nina

(Y O N I D I N E S )
Marcela Agoncillo kasama sina Lorenza Agoncillo at Delfina Herbosa de Natividad.

5. Ang deklarasyon ng Kalayaan ay binasa ni Ambrosio Rianzares-Bautista na siyang

___________________ nito sa wikang Espanyol.
( L A T U S M U )

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 38

Gawain 2

A. KILALANIN NATIN! Ang mga nasa kahon ay may mahahalagang papel na

ginampanan sa pagkatatag ng Unang Republika. Tukuyin ang mga sumusunod na
pangungusap. Piliin ang iyong sagot sa kahon at isulat ito sa patlang bago ang bilang.

Apolinario Mabini Julian Felipe

Emilio Aguinaldo Ambrosio Rianzares-Bautista
Marcela Agoncillo Delfina Herbosa de Natividad
Miguel Malvar Mariano Ponce
Pedro Paterno Jose Palma

_____________________1. Siya ay pamangkin ni Dr. Jose Rizal na tumulong sa

pagtahi ng watawat ng Pilipinas.
_____________________2. Nahuli siya noong Abril 16, 1902 na naging hudyat ng
pagwawakas ng Republika ng Malolos.
_____________________3. Siya ang naging Kalihim ng Pananalapi sa Pamahalaang
Rebolusyonaryo.
_____________________4. Siya ang nagsulat ng tula na pinamagatang “Filipinas” na
naging lirika ng ating pambansang awit.

_____________________5. Siya ang kompositor ng musika ng pambansang awit ng

Pilipinas sa kahilingan ni Aguinaldo.
_____________________6. Siya ang namuno sa Kongreso ng Malolos na pinasinayaan
sa Simbahan ng Barasoain noong Setyembre 15, 1898.
_____________________7. Siya ang tagapayo ni Aguinaldo at ang Utak ng
Himagsikan.
_____________________8. Siya ang bumasa sa Deklarasyon ng Kalayaan ng Pilipinas.
_____________________9. Siya ay maybahay ni Don Felipe Agoncillo na siyang
gumawa ng watawat ng Pilipinas.
____________________10. Siya ang naging pangulo ng unang Republika ng Pilipinas.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 39

 B. SAGUTAN MO!

1. Kung ikaw ay nabubuhay noong Unang Republika, ano ang gagawin mo upang
ipagtanggol ang iyong pamahalaan? Magbigay ng tatlong bagay na iyong gagawin. (5
puntos)
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 40

 RUBRIK SA PAGPUPUNTOS
Puntos

1 2 3 4 5
Puntos
PAMANTA
Hindi Hindi Natugunan
Lumampas Sobra pang na
YAN
natugunan buong pa sa kaunti Natugunan nakuha
natuguan na
inaasahan
Limitado sa Hindi May May pokus Malinaw
datos, malinaw. ugnayan ang May mga May pokus
Nilalaman o Maraming mga detalye Nakatutulong
ideya dapat ideya. ang mga
Sagutin. May ilang detalye
detalye
Magulo Di malinaw Maayos May malakas Malakas ang
ang at walang Malinaw na simula, gitna,
pagkasulat pokus simula, gitna, wakas.
Organisasyon Walang mga wakas Malinaw ang
transisyon pokus at
may mga
transisyon
Di-angkop Di- Nakakukuha Makabuluha Mabisa at
ang konsistent ng atensiyon n ang angkop ang
Bokabularyo ginamit na sa gamit ang mga ginamit na mga salitang
mga ng salita salitang mga salita ginamit
salita ginamit
Di malinaw Malinaw Malinaw ang Mahusay ang
Di- kung sino ang pakikipag- pagkasulat
malinaw ang pinatutungk komunika sa kung kaya’t
Pananaw
ang pinatutungk ulang mambabasa nakakaugnay
pananaw ulan ng mambabasa sa
akda mambabasa
Kabuuan
Kabuuang Puntos
20 na puntos = 5 na puntos
15-19 na puntos = 4 na puntos
10-14 na puntos = 3 na puntos
5-9 na puntos = 2 na puntos
1-5 na puntos = 1 na puntos

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 41

Gawain 3

A. Gamitin ang kahon sa pagguhit ng ating bandila at isaliksik naman ang mga simbolong
ginamit. Isulat ito sa ibaba. (5 puntos)

ANG WATAWAT NG PILIPINAS

MGA SIMBOLO AT KAHULUGAN NITO

1. ARAW NA MAY WALONG SINAG (2 puntos)

_____________________________________________________________________

2. TATLONG BITUIN (2 puntos)

_____________________________________________________________________

3. PUTING TATSULOK (2 puntos)

_____________________________________________________________________

4. PAHALANG NA BUGHAW SA ITAAS (2 puntos)

_____________________________________________________________________

5. PAHALANG NA PULA SA IBABA (2 puntos)

_____________________________________________________________________

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 42

 B. Pumili ng 2 – 3 linya sa ating pambansang awit na sumisimbolo ng ating pagka-
makabayang damdamin at ipaliwanag kung bakit ito ang napili mo. Isulat ito sa ibaba. (5
puntos)

______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

RUBRICS SA PAGPUPUNTOS

Puntos
1 2 3 4 5
Puntos
PAMANTA
Hindi Hindi Natugunan Lumampas Sobra pang na
YAN
natugunan buong pa sa kaunti Natugunan nakuha
natuguan na
inaasahan
Limitado Hindi May May pokus Malinaw
sa datos, malinaw. ugnayan May mga May pokus
Nilalaman o Maraming ang mga detalye Nakatutulon
ideya dapat ideya. g ang mga
Sagutin. May ilang detalye
detalye
Magulo Di malinaw Maayos May Malakas ang
ang at walang Malinaw malakas na simula,
pagkasulat pokus simula, gitna,
Walang gitna, wakas wakas.
Organisasyon
mga Malinaw ang
transisyon pokus at
may mga
transisyon

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 43

 Di-angkop Di- Nakakukuh Makabuluha Mabisa at
ang konsistent a ng n ang angkop ang
ginamit na sa gamit atensiyon ginamit na mga salitang
Bokabularyo
mga ng salita ang mga mga salita ginamit
salita salitang
ginamit
Malinaw Malinaw ang Mahusay
Di malinaw
ang pakikipag- ang
Di- kung sino
pinatutungk komunika sa pagkasulat
malinaw ang
Pananaw ulang mambabasa kung kaya’t
ang pinatutungk
mambabasa nakakaugnay
pananaw ulan ng
sa
akda
mambabasa
Kabuuan

Gawain 4

A. Maliban sa mga nabanggit na, magsaliksik ng tatlo pang mga bayani na nag-alay ng
kanilang buhay makamit lang ng ating bansa ang Kalayaan. Isulat din ang kanilang mga
nai-ambag para sa Kalayaan ng Pilipinas.
(5 puntos bawat bilang)

1. ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

2. ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 44

 3. ________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

B. Sagutan ang sumusunod na tanong sa pamamagitan ng 3 – 4 na pangungusap. (5 puntos)

1. Bilang kabataan, paano mo pinahahalagahan ang kalayaang tinatamasa sa kasalukuyan?

________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

Rubrik sa Pagpupuntos
Para sa bawat bilang sa Gawain A at Gawain B

Puntos

1 2 3 4 5
Puntos
PAMANTAY
Hindi Hindi Natugunan Lumampas Sobra pang na
AN
natuguna buong pa sa kaunti Natugunan nakuha
n natuguan na
inaasahan
Limitado Hindi May May pokus Malinaw
sa datos, malinaw. ugnayan ang May mga May pokus
Nilalaman o Maraming mga detalye Nakatutulong
ideya dapat ideya. ang mga
Sagutin. May ilang detalye
detalye

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 45

 Magulo Di malinaw Maayos May malakas Malakas ang
ang at walang Malinaw na simula, gitna,
pagkasulat pokus simula, gitna, wakas.
Organisasyon Walang mga wakas Malinaw ang
transisyon pokus at
may mga
transisyon
Di-angkop Di- Nakakukuha Makabuluha Mabisa at
ang konsistent ng atensiyon n ang angkop ang
Bokabularyo ginamit na sa gamit ang mga ginamit na mga salitang
mga ng salita salitang mga salita ginamit
salita ginamit
Di malinaw Malinaw Malinaw ang Mahusay ang
Di- kung sino ang pakikipag- pagkasulat
malinaw ang pinatutungk komunika sa kung kaya’t
Pananaw
ang pinatutungk ulang mambabasa nakakaugnay
pananaw ulan ng mambabasa sa
akda mambabasa
Kabuuan

Kabuuang Puntos
20 na puntos = 5 na puntos
15-19 na puntos = 4 na puntos
10-14 na puntos = 3 na puntos
5-9 na puntos = 2 na puntos
1-5 na puntos = 1 na puntos

Gawain 5

Gumuhit ng isang poster na may temang pagpapahalaga sa kasarinlan na tinatamasa ng

ating bansa. Iguhit ito sa isang bond paper.

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 46

 RUBRICS SA PAGPUPUNTOS
NATAMONG
PAMANTAYAN INDIKADOR PUNTOS
PUNTOS
Naipakita at naipaliwanag
nang maayos ang uganayan
Nilalaman 5
ng lahat ng konsept sa
paggaw ng poster
Maliwanag at angkop ang
Kaangkupan ng
mensahe sa paglalarawan ng 5
konsepto
konsepto
Pagkamapanlikha Orihinal ang ideya sa
5
(Originality) paggawa ng poster
Kabuuang Malinis at Maayos ang
5
Presentasyon kabuuang presentasyon
Gumamit ng tamang
Pagkamalikhain kombinasyon ng kulay upang
5
(Creativity) maipahayag ang nilalaman,
konsepto, at mensahe.
Kabuuan

Source:
https://www.google.com/search?q=rubrics+para+sa+poster+making&rlz=1C1CHBF_enPH801PH801
&sxsrf=ALeKk00Yfw7wu8hKKZcUfMhCx0Zfz2Jqkw:1590376926137&tbm=isch&source=iu&ictx=1&fi
r=Lm5K3Pm_LK2woM%253A%252CyCL0JHhtDEJJKM%252C_&vet=1&usg=AI4_-
kTjt9GuFiV9Ng3dbjG5qVBkNKDZgA&sa=X&ved=2ahUKEwiQ5vbdh87pAhUoGqYKHQcoB08Q9QEw
AXoECAkQHw#imgrc=i0Z8kMPwiyW-AM

Repleksiyon/Pagninilay

Ang natutunan ko sa araling ito ay

____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ang gustong gusto kong gawain ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ang nais ko pang pag-aralan at gawin ay
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Note: Practice Personal Hygiene at all times. 47
Mga Sanggunian

DEPED PROJECT EASE I. Modyul 10: Tungo sa Pagtatatag ng Pamahalaang Pilipino

Julian, A. B. at Lontoc, N. S. Lakbay ng Lahing Pilipino 6 Kto12 Curriculum pp. 62 – 64

Lungsod ng Quezon: Phoenix Publishing House, Inc. (2013)

Note: Practice Personal Hygiene at all times. 48

49 Note: Practice Personal Hygiene at all times.
Gawain 1
A B
1. B 1. MADAKIP
2. E 2. NAGWAKAS
3. D 3. KASARINLAN
4. A 4. DINISENYO
5. C 5. SUMULAT
Gawain 2
A
1. Delfina Herbosa de Natividad
2. Miguel Malvar
3. Mariano Ponce
4. Jose Palma
5. Julian Felipe
6. Pedro Paterno
7. Apolinario Mabini
8. Ambrosio Rianzares-Bautista
9. Marcela Agoncillo
10.Emilio Aguinaldo
B
1. Maaring magkakaiba ang mga sagot.
Gawain 3
A. MGA SIMBOLO AT KAHULUGAN NITO
1. ARAW NA MAY WALONG SINAG
- Sumisimbolo sa unang walong lalawigang nakipaglaban sa
mga Espanyol.
2. TATLONG BITUIN
- Sumisimbolo sa tatlong malalaking isla sa bansa: Luzon,
Visayas, at Mindanao.
3. PUTING TATSULOK
- Sumisimbolo sa pagkakaisa ng mga Pilipino
4. PAHALANG NA BUGHAW SA ITAAS
- Sumisimbolo sa kapayapaan, katotohanan, at katarungan.
5. PAHALANG NA PULA SA IBABA
- Sumisimbolo sa pagkamakabayan at kagitingan.
B. Maaring magkakaiba ang mga sagot.
Susi sa Pagwawasto