Professional Documents
Culture Documents
Auteurs
Farah May (15 jaar), klas 4v1
Otto Geerlings (15 jaar), klas 4v3, leider
Pibe Baartman (15 jaar), klas 4v1
Youri van der Kuij (14 jaar), klas 4v2, waarnemend leider
Docenten
G. van Soelen, Docent O&O
gvansoelen@calandlyceum.nl
De opdrachtgever
Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut (KNMI), vertegenwoordigd door Piet
Stammes. Piet Stammes is Senior Scientist op de afdeling Research & Development
Satellite Observations en houdt zich bezig met het verwerken en onderzoeken van
satellietgegevens.
Data
Dit project loopt van 4 januari 2021 tot 27 mei 2021
Samenvatting
Het Koninklijk Nederlands Meteorologisch instituut verwacht een antwoord op de vraag:
‘Welke impact hebben de verschillende coronamaatregelen in 2020 in Nederland gehad op
de stikstofdioxide-concentraties in de lucht rond Nederland?’. Om deze vraag te
beantwoorden worden verschillende kaarten en gegevens gebruikt die zijn gebaseerd op de
data die wordt verzameld door het TROPOMI-instrument aan boord van de Sentinel 5P-
satelliet. In dit onderzoek gaat het om de uitstoot van stikstofdioxide (NO2), een reactief
stikstof dat vooral wordt uitgestoten door de industrie en het verkeer. Aan de hand van de
gevonden resultaten wordt gezocht naar mogelijke aanpassingen in de maatschappij die in
de toekomst de uitstoot van reactieve stikstof kunnen verminderen.
Inhoudsopgave
Informatie 2
Auteurs 2
Docenten 2
De opdrachtgever 2
Data 2
Samenvatting 3
Inhoudsopgave 4
1. Inleiding 6
§1.1 Onderwerp 6
§1.2 Opdrachtgever 6
§1.3 Opdracht 6
§1.3.1 Hoofdvraag 6
§1.3.2 Deelvragen 6
2. Aanleiding en relevantie 7
§2.1 Situatie 7
§2.2 Doelstelling 8
§2.3 Aannames en risico’s 8
§2.3.1 Waarom willen we weten welke invloeden de corona maatregelen in
Nederland hebben gehad op de stikstofuitstoot? 9
§2.3.2 Welke soorten stikstof gaan we onderzoeken? 9
§2.3.3 Wat willen we bereiken met dit onderzoek? 9
3. Deliverables 10
§3.1 Planning 10
§3.2 Vooronderzoek 10
§3.3 Onderzoek afbakenen 10
§3.4 Onderzoek voorbereiden 10
§3.5 Onderzoek uitvoeren 11
§3.6 Afronding opdracht 11
4. Theoretisch kader 12
§4.1 Relevante begrippen 12
§4.1.1 Stikstof 12
§4.1.2 TROPOMI 12
7. Bijlagen 15
§7.1 Bijlage 1: planning 15
1. Inleiding
Het team bestaat uit Farah May, Otto Geerlings (teamleider), Pibe Baartman en Youri van
der Kuij (waarnemend teamleider). Wij doen deze opdracht vanuit de vierde klas van het
vwo van het Calandlyceum Technasium. Uniek voor het Technasium is het vak Onderzoek
en Ontwerpen. Dit vak volgen wij al vanaf de eerste klas. Binnen dit vak ontwikkelen wij
competenties en vaardigheden zoals creativiteit, het nemen van initiatief, inventiviteit en
proces- en kennisgericht werken, belangrijke elementen voor onze toekomst. Ons
team wil deze opdracht graag uitvoeren omdat het ons erg interessant lijkt om meer te weten
te komen over het onderwerp.
§1.1 Onderwerp
Er komt steeds meer NO2 op aarde. Dit is een groot probleem. Door de toename van de
concentraties wordt de biodiversiteit aangetast. De hoeveelheid verschillende dieren,
planten en zelfs de hoeveelheid schimmels en bacteriën neemt af. Er sterven soorten uit.
In het afgelopen jaar is er veel veranderd, het SARS-COV-2-virus heeft de wereld
overgenomen.
§1.2 Opdrachtgever
De opdrachtgever voor dit project is het KNMI. Het KNMI zorgt voor betrouwbare en
consequente metingen, data en prognoses die aan de basis staan van belangrijke besluiten
die Nederland veilig houden. Van een code rood voor het wegverkeer tot de
klimaatscenario's voor het Deltaprogramma waar miljarden euro's mee zijn gemoeid. Het
KNMI maakt kaarten met de data van TROPOMI. Met TROPOMI meet het KNMI hoeveel er
in een bepaald gebied zit. Ze maken ook software om berekeningen uit te voeren en
verwerken de data in onder andere kaarten met daarop de stikstofdioxide-uitstoot.
§1.3 Opdracht
De opdracht die wij voor het KNMI mogen doen is het onderzoeken van die invloed van de
corona-maatregelen op de uitstoot van NO2. Dit hebben wij uitgewerkt tot een
onderzoeksopdracht, met een hoofdvraag en drie deelvragen.
§1.3.1 Hoofdvraag
Welke impact hebben de verschillende coronamaatregelen in 2020 in Nederland gehad op
de stikstofdioxide-concentraties in de lucht rond Nederland?
§1.3.2 Deelvragen
1. Welke meetbare verschillen zijn er in de stikstofdioxide-uitstoot voor en tijdens de
verschillende coronamaatregelen?
2. Wat zijn de oorzaken van de gemeten verschillen in de stikstofdioxide-uitstoot voor
en tijdens de coronamaatregelen
3. Welke lessen kunnen we trekken uit de analyse van de stikstofdioxide-uitstoot tijdens
de coronamaatregelen om de stikstofdioxide-uitstoot in de toekomst laag te houden?
2. Aanleiding en relevantie
§2.1 Situatie
Sommige planten groeien sneller onder de invloed van stikstof dan andere. Door de
toename van de stikstofuitstoot, voornamelijk in de landbouw, komen er hoge concentraties
stikstof in de lucht. Als dat stikstof vervolgens neerslaat verdringen de planten die goed
groeien met stikstof de andere planten. Plantensoorten sterven hierdoor uit en de
biodiversiteit neemt af. Herbivoren hebben vaak ook last van de afname van biodiversiteit
onder planten. De hoeveelheid beschikbaar voedsel neemt namelijk af. Verschillende
bijensoorten en andere dieren sterven daardoor ook uit.1
Natura 2000 is een groep beschermde natuurgebieden in Europa. Er wordt hier al jaren
geprobeerd de biodiversiteit te behouden. Om in de buurt van de Natura 2000 gebieden
stikstof uit te mogen stoten heb je een vergunning nodig. Deze vergunningen zijn erg
moeilijk te verkrijgen. Het is dus de bedoeling dat er in deze gebieden weinig stikstof, en dus
weinig stikstofdioxide, wordt uitgestoten.2
Nederland heeft relatief veel van deze plekken en de Nederlandse stikstofdioxide-uitstoot is,
vergeleken met andere West-Europese landen, vrij hoog. Deze twee dingen hebben samen
gezorgd voor een groot stikstofprobleem. De Nederlandse overheid is momenteel druk bezig
de uitstoot te verlagen, om de Nederlandse natuurgebieden te beschermen.
Het KNMI doet onderzoek naar onder andere de gehaltes van reactieve stikstof in de lucht.
Door de recente verschijning van het coronavirus zijn er wereldwijd veel (tijdelijke)
veranderingen in de manier van leven opgetreden, die ervoor zorgen dat veel soorten
uitstoot zijn veranderd. Het KNMI wil graag weten wat de impact is geweest van deze
veranderingen op de hoeveelheid reactieve stikstof in de lucht.
§2.2 Doelstelling
Wij gaan de invloed van de corona-crisis op de hoeveelheden reactieve stikstof in de lucht
onderzoeken. Dit is om meerdere redenen belangrijk. Het is in ieder geval goed om te weten
of de gehaltes reactief stikstof in de tijden van corona toegenomen of afgenomen zijn. En
dan ook met met hoeveel deze veranderd zijn. Vervolgens gaan we onderzoeken waar deze
verschillen door veroorzaakt zijn. Dit is belangrijk als we de stikstofgehaltes in de lucht in de
toekomst af willen laten nemen. Wij willen met dit project een stapje dichterbij een wereld
met een ideaal stikstofgehalte komen.
§3.2 Vooronderzoek
Er worden minstens 8 vragen opgesteld over de verschillende soorten stikstofverbindingen
en gerelateerde onderwerpen. Er wordt een vooronderzoek gedaan naar verschillende
soorten reactieve stikstof. Er wordt in een document duidelijk beschreven welke soorten
reactieve stikstof het meeste voorkomen in Nederland, waar die stoffen vandaan komen, wat
de gevolgen zijn van die stoffen in de lucht en welke eventuele toepassingen er zijn voor die
stoffen. Ook worden de verschillende coronamaatregelen die in Nederland genomen zijn in
2020 in kaart gebracht in een kalender waarin per dag duidelijk is welke maatregelen op dat
moment van kracht waren.
§4.1.2 TROPOMI
TROPOMI is een instrument van de Sentinel 5P-satelliet dat wereldwijd de luchtkwaliteit
onderzoekt. Op 13 oktober 2017 werd de satelliet gelanceerd vanuit Plesetkst in Rusland
TROPOMI staat voor het TROPOspheric Monitoring Instrument. Het instrument kijkt naar de
onderste laag van de dampkring, de troposfeer. TROPOMI heeft detectoren voor infrarood,
ultraviolet en voor het menselijk oog zichtbaar licht. Op deze manier kan de satelliet kijken
naar belangrijke bestanddelen van de dampkring zoals ozon, stikstofdioxide, zwaveldioxide,
koolmonoxide, methaan en aërosolen. Één pixel van de detector bekijkt een stuk oppervlak
van 3,5 bij 5 kilometer.7
§5.2 Dataverzameling
De data is al verzameld door het TROPOMI-instrument. Dat is een satelliet-instrument dat
wereldwijd de luchtkwaliteit onderzoekt. De satelliet zit in een baan om de aarde op een
hoogte van 824 kilometer en maakt dus elke 101 minuten een rondje. Elke dag brengt
TROPOMI de hele aarde in kaart. Elke dag rond half twee komt de satelliet over Nederland
en kan TROPOMI de Nederlandse luchtkwaliteit meten.
§5.3 Dataomschrijving
TROPOMI levert enorm veel data. Dingen die dit instrument meet zijn onder andere ozon,
stikstofdioxide, zwaveldioxide, koolmonoxide, methaan en aërosolen. Er is nog niet precies
bekend welke data gebruikt gaan worden voor ons onderzoek. Dat gaat worden besloten in
ons de derde en vierde deliverable.
§5.4 Data-analyse
Met de door TROPOMI verkregen data zal onderzocht worden wat het verschil is tussen de
data over de stikstofconcentraties van voor de lockdowns en de data van diezelfde
concentraties in de lockdowns en rijdens andere maatregelen. Er kan ook worden gekeken
naar de data van lang geleden om de trend van voor de lockdowns te vergelijken met de
huidige trend.
8 Gommers, M., Gmelig, I., & Pijnappels, L. (2019). BVJ (6de editie). Malmberg.
6. Concept-literatuurlijst
§6.1 Al geraadpleegde bronnen
Tijdens het maken van dit plan van aanpak hebben wij verschillende bronnen gebruikt.
1. Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. (2019, 4 oktober).
Infographic: nadelige gevolgen van te hoge stikstofuitstoot. Publicatie |
Rijksoverheid.nl.
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2019/10/04/infographic-
nadelige-gevolgen-van-te-hoge-stikstofuitstoot#:%7E:text=De%20lucht%20die
%20we%20inademen,ontstekingen%20van%20luchtwegen%20en%20ogen
2. Natura 2000 | natura 2000. (2020, 26 mei). https://www.natura2000.nl/.
https://www.natura2000.nl/
3. Erisman, J. W. (2021, 9 februari). De mens produceert veel reactief stikstof.
Biowetenschappen & Maatschappij. https://www.biomaatschappij.nl/artikel/de-mens-
produceert-veel-reactief-stikstof/
4. Milieu Centraal. (z.d.). Stikstof in de lucht en bodem. Geraadpleegd op 15 februari
2021, van https://www.milieucentraal.nl/klimaat-en-aarde/milieuproblemen/stikstof-in-
de-lucht-en- bodem/
5. Stikstof crisis | WWF | Oorzaken en gevolgen natuur. (z.d.). WWF.nl.
Geraadpleegd op 15 februari 2021, van https://www.wwf.nl/wat-we-doen/waar-zijn-
we-actief/nederland/stikstof
6. KNMI - Tropomi. (z.d.). https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/uitleg/tropomi.
Geraadpleegd op 15 februari 2021, van https://www.knmi.nl/kennis-en-
datacentrum/uitleg/tropomi
7. Gommers, M., Gmelig, I., & Pijnappels, L. (2019). BVJ (6de editie). Malmberg.
Figuur 2: Rottier, J. P. (2020, 26 maart). Wat zegt 65% daling verkeersdrukte over de tijd na
de coronacrisis? VerkeersNet. https://www.verkeersnet.nl/mobiliteitsbeleid/32278/wat-zegt-
65-daling-verkeersdrukte-over-de-tijd-na-de-crisis/?gdpr=accept