Osnovni motiv organizovanja proizvodnje u preduzecu jeste profit.

Profit je dio
novonastale vrijednosti koja ostaje preduzecu nakon podmirenih svih tro�kova
proizvodnje. Po�to je profit neophodan uslov njegove egzistencije, preduzece
nastoji u �to vecem stepenu pobolj�ati svoju profitabilnost i time ostvariti veci
profit. Tro�kovi, koji nastaju u procesu proizvodnje, su cinioci od kojih
profitabilnost poslovanja preduzeca najvi�e zavisi.
Preduzeca ili preduzetnicke organizacije su privredni subjekti u kojima se
obavljaju ciklusi reprodukcije na bazi dru�tvene podele rada. Ovi organizacioni
sistemi predstavljaju samostalne subjekte dru�tvene raprodukcije, koji se povezuju
u makroekonomski sistem cirkulacijom vrijednosti u pojedinim fazama: proizvodnji,
razmjeni i potro�nji.
Svaki put kada se neki od resursa u preduzecu ulo�i u proces proizvodnje: npr.
materijalni u obliku tekuce ili stalne imovine, finansijska imovina te covjekov
fizicki ili umni rad, a zbog stvaranja ucinaka u obliku proizvoda ili usluge
prouzrokuje se tro�ak. U procesu stvaranja zarade pojava tro�kova je nu�nost.

2. Pojam i podjela tro�kova

Tro�kovi predstavljaju u novcu izra�enu vrednost utro�enih resursa u proizvodnji

novih ili stvaranju odredenih ucinaka. U u�em smislu pod tro�kovima se smatra
potro�nja resursa zbog izrade novih proizvoda. Tro�kovi shvaceni na ovaj nacin
imaju karakter prenijete vrijednosti. Prema pojmovnom odredenju u naju�em smislu
tro�kovi predstavljaju svjesno uni�tavanje korisnih resursa u procesu proizvodnje s
namjerom da se u zamjenu za to dobiju jo� korisniji proizvodi, odnosno neki drugi
ucinci. Mo�e se reci da tro�kovi predstavljaju vrednosno izra�ene utro�ke rada,
materijala, trajne i tekuce imovine te tudih usluga zbog ostvarivanja odredenih
ucinaka (proizvod, roba ili usluga). Iz ovog pojmovnog odredenja vidljivo je da se
naglasak stavlja na vrste tro�kova.

� Podjelu tro�kova moguce je izvr�iti prema brojnim kriterijima i to:

� Prema elementima proizvodnje: tro�kovi materijala, sredstava za rad i
tro�kovi radne snage
� Prema mjestu nastanka: tro�kovi re�ijskih poslova i proizvodnog izvr�enja
� Prema vezanosti za nosioce: pojedinacni i zajednicki
� Prema nacinu obracuna po nosiocima: direktni i indirektni
� Prema uslovljenosti proizvodnjom i njenom pripremom: fiksni, relativno fiksni
i proporcionalni

Svako preduzece ima drugaciju strukturu tro�kova, koja se razlikuje zavisno od

vrste i velicine preduzeca, podrucja na kome preduzece posluje, organizacije, broja
zaposlenih itd. Kako faktori koji se anga�uju u procesu proizvodnje mogu biti
fiksni i varijabilni, tako i tro�kovi u preduzecu mogu biti fiksni i varijabilni.
Razlikujemo tro�kove u kratkom i dugom vremenskom periodu. Ova podjela proizilazi
iz cinjenice �to su u kratkom vremenskom periodu neki inputi u proizvodnji fiksni,
a neki varijabilni, dok su u dugom vremenskom periodu svi inputi u proizvodnji
varijabilni.
Tro�kovi nisu nepromjenljiva kategorija. Oni se kontinuirano menjaju u zavisnosti
od promjene kori�cenja proizvodnog kapaciteta. Zbog toga se fiksni i varijabilni
tro�kovi nazivaju jo� i tro�kovima kapaciteta.
2.1 Fiksni tro�kovi

Fiksni tro�kovi ne reaguju na oscilacije stepena kori�tenja kapaciteta. Djele se

na: apsolutno fiksne i relativno fiksne. Visina ukupnih fiksnih tro�kova preduzeca
je pri postojecem, nepro�irenom kapacitetu stalna i od obima proizvodnje nezavisna.
Ovi tro�kovi su najvecim dijelom uslovljeni tehnicko proizvodnom opremom preduzeca,
velicinom proizvodnog kapaciteta, pa se nazivaju i tro�kovima proizvodne
pripremljenosti. Posto je visina fiksnih tro�kova uslovljena odredenom velicinom
kapaciteta ovi tro�kovi se nazivaju i tro�kovima kapaciteta. Svako povecanje
kapaciteta povecava i fiksne tro�kove, ali takvo povecanje nije prouzrokovano
porastom stepena kori�tenja kapaciteta, nego novim osnovnim sredstvima pomocu kojih
se postojeci kapacitet pro�iruje.

Pored fiksnih tro�kova koji su uslovljeni kapacitetom i koji postoje i onda kada
preduzece ne proizvodi (to su: vremenska amortizacija osnovnih sredstava, tro�kovi
osiguranja, kamate, tro�kovi odr�avanja, razne zakupnine, itd.), pojavljuju se i
fiksni tro�kovi koji su uslovljeni neposredno proizvodnjom, kao �to su: licni
dohoci radnika koji upravljaju ma�inama i drugim proizvodnim uredajima, licni
dohodci in�enjera, znatan dio tro�kova pogonske i upravne re�ija, kontrole itd.

Visina ukupnih fiksnih tro�kova je stalna i od obima proizvodnje nezavisna.

Medutim, posmatrani u odnosu na jedinicu proizvoda, fiksni tro�kovi su
promjenljivi. �to se intenzivnije koristi instalisani kapacitet preduzeca, fiksni
tro�kovi po jedinici proizvoda bice sve ni�i, jer se ukupni fiksni tro�kovi
preduzeca tada raspodeljuju na sve veci broj proizvoda. U odnosu na jedinicu
proizvoda, fiksni tro�kovi su obrnuto srazmjerni obimu proizvodnje.

Smanjenje fiksnih tro�kova po jedinici proizvoda pri porastu stepena kori�tenja

kapaciteta mo�e se prikazati slijedecom formulom:

ft = F / X
gdje je:
? ft - fiksni tro�ak po jedinici proizvoda
? F - ukupni fiksni tro�kovi
? X � broj proizvedenih jedinica

Sljedeci grafik pokazuje pona�anje fiksnih tro�kova po jedinici proizvoda iz cega

se jasno vidi da oni opadaju sa povecanjem obima proizvodnje:

10000-
5000-0 100 200 300 400 500 x