სენტენციები

1. Dixi et anīmam levävi. - ვთქვი და სულს შვება

მივეცი (ამოვისუნთქე)
2. Feci quod potui. - გავაკეთე, რაც შევძელი.
3. Quod didīci, dixi omnia (Plin.). - რაც შევისწავლე
ყველაფერი გადმოვეცი.
4. Scelěri scelus addīdit. - უბედურებას უდბედურება
დაერთო.(გაჭირვებულს ქვა აღმართში მიეწევაო)
5. Conventio fecit legem. - კანონს შეთანხმება ქმნის
6. Quod princīpi placuit, legis habet vigőrem. რასაც
პრინცეპსი ინებებს , კანონის ძალა აქვს.
7. Veni, vidi, vici, მივედი, ენახე, დავამარცხე
(სიტყვები მიეწერება იულიუს კეისარს; ითქმის
იოლად და სწრაფად მიღწეული წარმატების
თაობაზე)
8. Horribile audītu. - საშინელი მოსასმენია
9. Pereat, qui ante nos nostra dixērunt. წყეულიმც
იყოს ვინც ჩვენი სათქმელის თქმა დაგვასწრო
(ხუმრ.).
10. Si agrum non aravěris, fruges frustra expectabis. -
თუ არ მოგიხნავს ნუღარც ჭირნახულს ელოდები.
11. Ut sementem fecèris, ita metes. - როგორც
დათესავ ისე მოიმკი.
12. Cegentes et consentientes pari poena planctantur -
შემსრულებლებიც და თანამგრძნობნიც თანაბარ
სასჯელს იმსახურებენ.
13. Ave , caesar ! Moritüri te salütant. - გაუმარჯოს
კეისარს ! სასიკვდილოდ განწირულნი
მოგესალმებით.
14. Cessante causä cessat effectus - მიზეზის
აღკვეთით შედეგიც აღიკვეთება.
15. Deceptis non decipientïbus iüra subveniunt -
კანონები მოტყუებულებს ეხმარებიან და არა
მომტყუებლებს
16. Dura lex , Sed scripta tamen. - კანონი
მკაცრია,მაგრამ ასეა დაწერილი.
17. Ludex domnätur , cum nocens absotvitur .- როცა
დამნაშავე მართლდება ისჯება მოსამართლე.
18. Multa cupientibus desunt multa. - ბევრის
მსურველებს ბევრი აკლიათ.
19. Nemo sapiens ,müsi patiens- ბრძენი ვერ იქნები
თუ მოთმინება არ გახლავს.
20. Amici diem perdidi - მეგობრებო დღე დავკარგე.
21. Facile dictu , difficile fieri - სათქმელად იოლია ,
გასაკეთებლად ძნელი.

_______________________________________________
_____________________●●●______________________

სათარგმნი მასალა
1.Bis de eadem rem ne sit aetio-ერთი და იმავე ორი
სარჩელი დაუშვებელია.
2. Quod reciant leges, ubi sola pecunia regnat- კანონს
რომელსაც ფული მართავს არ აქვს ძალა.
3. Punitur non solum quaia peccatur, sed ne peccetur. –
დაისჯება არა მხოლოდ ის ვინც ცოდავს, არამედ
ისიც ვინც შეცდომას უშვებს.
4. In omnibus rebus modus adhibcatur. – ყველა
საქმეში ზომიერებას იცავენ.
5. Valeat, valeat cives mei, sint incolumes, sint florentes,
sint beati, stet haec urbs praeclara mihique patria
carissima. -ძალა, ძლიერი მოქალაქეები არიან
უვნებლები, ყვირიან, არიან ბედნიერები არიან
ქალაქის ცენტრში.
6. Aměmus patriam, pareămus senatui, consulāmus viris
bonis...serviamus posteritatis gloriac.-სამშობლოს
მოყვარულები ემორჩილებიან სენატს,
თათბირობენ კეთილსინდისიერ კაცებთან,
ემსახურებიან მომავალ საგმირო საქმეებს.
7. Sit fur, sit sacrilègus, et est bonus imperător (Cic.).-
ქურდი, სიწმინდეთა წამბილწვეკი კარგი
იმპერატორია.
8. Si res ita sint, valeat iustitia. – თუ საგანი არის
ძლიერი მართლმსაჯულება.
9. Neque impunitum maleficium esse oporteat -
დანაშაული არ შეიძლება დარჩეს დაუსჯელი.
10. Sit felix et sit candida fata tua (Tibul.).-ბედნიერება
და უშფოთველობა შენი ბედისწერაა.
11. Audiātur et altěra pars.- მეორე მხარესაც უნდა
მოუსმინონ.
12. Gaudeamus igitur, iuvěnes dum sumus.- ნება
მიეცით ახალგაზრდებს მაღალ საფეხურზე
ავიდნენ.
13. Ad decus et libertātem nati sumus: aut haec
teneämus, aut cum dignitate moriámur.- დიდებისა და
თავისუფლებისთვუს შვილები ან ინარჩუნებენ
ღირსებას ან ღირსეულად კვდებიან.
14. Aedificare in tuo proprio solo non licet quod altëri
noceat.- საკუთარი მიწის ნაკვეთზე
არაკანონიერად ისეთი რამის აშენება რომელმაც
შეიძლება ზიანი მიაყენოს სხვას.
1. Quae propter necessitātem recepta sunt, non debent
in argumentum trahi.- რაც ნებადართულია
აუცილებლობის მიზეზით, არ უნდა იქნეს
გამოყენებული არგუმენტის სახით.
2. Posteriőres constitutiönes validiöres sunt iis, quae
antea latae sunt. -შთამომავლობის დადგენილება
ძალის მქონეა რაც უფრო ადრეა გამოცემული.
3. Omne ius hominum causā constitūtum est.-
სამართალი ადამიანის სასიკეთოდაა შექმნილი.
4. In orbe Romāno qui sunt, ex constitutiöne Antonini
cives Romāni effecti sunt.-რომის სამფლობელოშია,
რომის მოქალაქეებმა, ანტონინიმ გააკეთა
კონსტიტუცია.
5. Salus civitātis Romānae primo a regïbus, deinde a
consulībus, postremo ab imperatorībus custodita erat.-
პირველ რიგში რომაელი მოქალაქეები ზრუნავენ
მეფეების კეთილდღეობაზე, შემდეგ
კონსულებისა ხოლო ბოლოს იცავენ მეთაურებს.
6. Patrībus ius vitae in liběros necisque potestas olim
erat permissa.-სამშობლოს ცხოვრებისეული
სამართლის წიგნებში მკვლელობა ოდესღაც
ნებადართული იყო.
7. Feminae ab omnibus officiis civilïbus vel publïcis
remötae sunt.- ქალები განთავისუფლებული არიან
ყველა სამოქალაქო და საზოგადოებრივი
სამსახურიდან და გადასახადებიდან
8. Haec ita ut in his tabülis cerisque scripta sunt ita do,
ita lego, ita testor.- ის როგორც ცვილით დაფარულ
რუკაზე წერს დაგადასცემს ანდერძით დაწერილს,
უანდერძებს.
9. Si classis hostium superäta erit. miles, qui primus
navem hostium ascendèrit, coronä navali vel rosträtä
ornabïtus.-თუ ფლოტი მტერს აღემატება
ჯარისკაცები მტრის პირველ ხომალდზე ადიან,
რომელი ხომალდის ნისკარტი ანუ გვირგვინი
არის მორთული.
10. Filio persõna patris semper honesta et sancta vidēri
debet.-შვილები მამებს ყოველთვის პატივს
სცემენ, ეს უნდა მიიჩნიონ წმინდად.
11. Ope consilioque tuo furtum aio factum esse.-
თათბირი მხოლოდ ქურდობის ფაქტზე იყო.
12. Scriptöres vetěres tradunt Romülum et remum
romam condidisse.- ძველი მწერლები
მოგვითხრობენ რომულისის და რემუსის
დაარსებულ რომზე.
13. Alexander, rex Macedönum, sperābat se totum
orbem terrårum victūrum esse.-ალექსანდრე,
მაკედონიის მეფე, იმედოვნებდა რომ დედამიწის
ზურგზე გაიმარჯვებდა.
14. Diebus Dominicis (Abl. temporis) mercari, iudicãri
vel iurãri non debet. -უქმე დღეს ვაჭრობა
გასამართლდება და არ უნდა ფიცის დადება.
15. Aesopus servus fuisse traditur.-ესოპუსის მონები
მოღალატეები იყვნენ.
16. Minerva ex capite lovis nata esse dicebatur.
-მინერვა იოვის მეთაურის ქალიშვილი იყო.
17. Equites Caesari nuntiavērunt omnes naves afflictas
esse.-მხედარმა კეისარს შეატყობინა ყველა
ხომალდის განადგურება.
18. Quem defendis, sperat se absolutum iri (Cic.). -ჩვენ
ვიმედოვნებთ რომ რისხვას გაამართლებენ და
დაიცავენ.
19. Dareus, rex Persärum, sperābat a se Graecos facile
victum iri. -მეფე პერსარუსმა საჩუქრის
მოლოდინში საბერძნეთი მარტივად შეინარჩუნა.
20. Caccus adoptăre vel adoptari potest (Ulp.).- ბრმის
შვილად აყვანა შეიძლება.
21. servi ex co appellati sunt, quod imperatöres captīves
venděre iubent ac per hoc serväre nec occiděre solent.-
მონას ვუწოდებთ იმოერატორის ტყვეს,
ვყიდულობთ, ვუბრძანებთ, ვუვლით. ეს კვლავ
ჩვეუკებად გვაქვს.

●●●
_______________________________________________
res in patrimonio - „საკუთრებაში არსებული
ნივთები“
1. საკუთრებაში არსებული ნივთები, T. extra
patrimonium-ისგან განსხვავებით
2. res in usu publico - „საჯარო სარგებლობის
ნივთე ბი" 1. საჯარო სარგებლობის ნივთები:
ქუჩები, მოედნები, პორტები, მდინარეები,
boggon, წყალგაყვანილობა, თეატრები
res incorporales „არამატერიალური ნივთები,
საგნები“)I. არამატერიალური სიკეთეები.
უფლებები და იურ. სიტუაციები, რომლებიც
შესაძლოა წარმოადგენდნენ იურ. ქმედების
საგნებს (საკუთრების უფლების გა მოკლებით)
res inventae in litore maris (რეს ინვენტე ინ ლი ტორე
მა რის „ზღვის ნაპირზე ნაპოვნი ნივთები“)
1. ზღვის ნაპირზე ნაპოვნი ნივთები, ძვირფასი
ქვები, მარგალიტი...
2. res iudicata (რეს იუდიკა'ტა „სასამართლო
გადაწყვეტილება“) I. სასამართლო
 გადაწყვეტილების ფაქტობრივი შინაარსი,
რომელიც ქმნის ახალ იურ. სიტუაციას
res litigiosa 1. დავის საგანი, რომელთან
დაკავშირებითაც იკრძალებოდა იურ. ქმედების
განხორციელება
res lucrativae სარგებლის მომტანი ნივთები,
გარემოებები"), I. რასაც მოაქვს სარგებელი,
შემოსავალი
Res mancipi „მარციპაციით გასხვისებული
ნივთები")I. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი
ქონება, ძირითადი საშუალება წარმოებისა
ადრეული ხანის რომ.-ის მეურნეობაში, ანუ
იტალიკური მიწის ნაკვეთები და შენობები, მუშა
საქონელი და სოფლის სერვიტუტები
res militaris სამხედრო საქმე, განსაკუთრებით
სამხედრო სამართალი, რომელსაც უძღვნეს
ნაშრომები: არიუსმა, მაკერმა, პავლუსმა,
ტარუნტეიუსმა
res mobiles (
res nec mancipi -ნივთები, რომლის მარციპაციაც
შეუძლებელია
res novae - გადატრიალება
res nullius „ნივთები, რომლებიც არავის
ეკუთვნიან“) 1. ნივთები, რომლებიც არავის არ
ეკუთვნოდა, ე. ჩ.-ს მიეკუთვნებოდა:),

res (per) se moventes

negotiorum gestus (negotiorum gestio) |. დავალების
გარეშე სხვისი საქმეების შესრულება
negotium „საქმიანობა, საქმე"
1. შეთანხმების, გარიგების აღმნიშვნელი ზოგადი
ტერმინი„საქმეთა წაყვანა“
negotium bonae fidei -„ნდობის გარიგება"
კეთილსინდისიერი განზრახვა ხელშეკრულების
დადების, მოლაპარაკების წარ მოების და ა.შ.
negotium claudicantium I, „კოჭლი შეთანხმება, მაგ.,
ორმხრივი შეთანხმება, რომელიც იდებოდა
მონის ან არასრულწლოვნის მიერ
1. auctoritas tutoris-ob gom

negotium communae 1. დავალების გარეშე სხვისი

საქმეების შესრულება, რომლის დროსაც gestor-ი
(შემსრულებელი) ასრულებს ნაწილობრივ სხვის,
ნაწილობრივ – საკუთარ საქმეს
negotium mixtum cum donatione „შერეული
შეთანხმება ჩუქებით“შეთანხმება, რომელშიც
ერთი მხარე სთავაზობდა მეორეს
განსაკუთრებულს
I. animo donandi-ს (მაგ., ნივთის ნასყიდობას
რეალურ ფასზე დაბალფასად)

negotium novum „ახალი შეთანხმება“] 3.

ხელშეკრულება, რომლის შესრულებას იცავდნე
არა iuris civilis-nb, omsage iushonorariis-nb
სარჩელები

negotium nullum (nullius momenti) - „ბათილი

შეთანხმება (გაბათილებული
გადაწყვეტილების)“) I. არსებითი რეკვიზიტების
არარსებობის გამო ბათილი იურიდიული ქმედება
negotium purum „სუფთა შეთანხმება“)

I. უპირობო იურიდიული ქმედება

negotium simulatum 1. მოჩვენებითი იურიდიული
ქმედება

negotium stricti iuris „ვიწრო სამართლის

შეთანხმება") I. ვიწრო ცალმხრივი შეთანხმება

negotium suum „პირადი საქმე“) 1. იურიდიული ან

ფაქტიური საქმე, რომელიც ეხება gestor-ის პირად
საქმეს
negotium utiliter coeptum „(ვიღაცის)
სასარგებლოდ დაწყებული საქმე“)

1. კეთილსინდისიერი, გონივრული
ძალისხმევა, რომელიც უნდა გამოეჩინა პირს
negotium utiliter gestum „(სხვის) სასარგებლოდ
წაყვანილი საქმე“) I, სხვა პირის
სასარგებლოდო წარმატებულად
განხორციელებული საქმე

●●●
 De iudiciis publicïs-
სისხლის სამართლის
შესახებ
სისხლის სამართალი რომაულ საზოგადოებაში
განსხვავებულია.ვინც კონსულის მეშვეობით
კბესტორს მოკლავდა ან სამშობლოს
უღალატებდა ისჯებოდნენ მათი
ხელმძღვანელები.ხალხი სარჩელით ვალერიუსს
მიმართავდა, ხოლო სარჩელს საცენტურიო
სახალხო კრებაზე განიხილავდნენ. საცენტურიო
სახალხო კრებაზე ბრალდებულს ან
ათავისუფლებდნენ ან დამნაშავედ სცნობდნენ.
მაგისტრატი მსჯავდებულს უფრო მეტ ჯარიმას
აკისრებდა ვიდრე ატერნია ტარპის კანონი.
მაგალითად 2 ცხვრის მაგივრად 30 ხარი, ან 3000-
ის ნაცვლად 20000. ხალხს აგრეთვე შეეძლო
ვინმესადმი სარჩელით მიემართა სატრიბო
სახალხო კრებისთვის, რომელიც განსაზღვრავდა
ჯარიმას.
სახალხო სასამართლოები მუდმივ
სასამართლოებში გადაიზარდა. პირველი
სასამართლო ეხებოდა წლიური მოსავლის
დასაბრუნებელ თანხას, რაც დადგენილი
იყოკალპურნიუსის მე-6 და მე-4 კანონებით.
იმავე საუკუნეებში იულიუსმა და კორნელიუსმა
დაადგინეს კანონები მუდმივი სასამართლო
პროცესებისათვის. ეს კანონები შეესაბამებიდა
დანაშაულებს, რომლებიც ეხებოდა ღირსების
ხელყოფას, ცოლ-ქმრული ურთიერთობის
დარღვევას, მკვლელობას, მოწამვლას,
ბოროტმოქმედებას, მოსყიდვას, წლიური
მოსავალს და სხვა განსაზღვრულ საჩივრებს.
საჯარო სამართალი რომელიც შეესაბამება
სისხლის სამართალს ან არ შეესაბამება:
შეესაბამება- ჯარიმა, სიკვდილი, გაძევება ან
წყლისა და ცეცხლის აკრძალვა.
არ შეესაბამება- ფულადი ჯარიმა ან რამდენიმე
საგნის სიკვდილით დასჯა.
 Heredites et testamentum-
მემკვიდრეობა და ანდერძი
მემკვიდრეობა სხვა არაფერია თუ არა ქონების
მიღება , რომელიც განსვენებულს ეკუთვნოდა.
მემკვიდრეობის წართმევა არ შეიძლება.
მემკვიდრეობის მიღება ნიშნავს რომ მას მიიღებს
კარგი მემკვიდრე. მემკვიდრეობას იურიდიული
ძალა ენიჭება გარდაცვლილის მიერ.
არც ერთი მემკვიდრე არ მიიღებს ზედმეტს.
შეიძლება მემკვიდრეობა მხოლოდ ერთმა არ
მიიღოს, მას მიიღებს ყველა ვინც გარდაცვლილს
უნდოდა რომ მიეღო.
ანდერძი არის სამართლებრივი სურვილი
რომელიც გარდაცვლილს ჰქონდა. ანდერძი
უნდა იყოს ნაწერი. მისი მიღება შეუძლებელი
იქნება თუ ის არ იარსებებს წერილობითი
ფორმით.

De actionibus-
 სარჩელის შესახებ

სარჩელი სხვა არაფერია თუ არა სამართალი

რომელიც სასამართლოს მოყვება. სარჩელი
არსებობს ორი სახის: პირისადმი სარჩელი და
სანაივთო სარჩელი.
პირისადმია სარჩელი როდესაც ვინმეს
ვუჩივით სასამართლოში ხელშეკრულების
დარღვევისათვის. ის დანაშაულზე
პასუხისმგებელია. ამ გზით ჩვენ ვცდილობთ , რომ
დამნაშავე ვაიძულოთ მოგვცეს რაიმე,
გავაკეთებინოთ რაიმე ჩვენს სასარგებლოდ, ან
გაგვიწიოს რაიმე სამსახური სასამართლოს
ძალით.
სანივთო სარჩელი არის როდესაც დაჟინებით
მოვითხოვთ ამ მოქმედებით მივმართავთ
სასამართლოს რაც მოგვიტანს უფტო მაღალ
ოერსპექტივას.
სარჩელს მას შეუძლია უკან დაბრუნება, მაგრამ
უფრო ცუდია როდესაც ეს არის სანივთო
სარჩელი.
 არავითარი ხედვა არ აქვს სარჩელს და
უშედეგოა ის თუკი არ არსებობს მოწინააღმდეგე.

In iüre cessio-
საკუთრების უფლების
დათმობა
საკუთრების უფლების დათმობა ხდება
შემდეგნაჯრად- რომაელი ხალხის
მაგისტრატებთამ ანუ პრეტორებთან, ვინც
გამოთქვამდა ნივთზე სურვილს ამბობდა - „ ეს
ნივთი ჩემია“ . კვირიტული სამართლის მიხედვით
მას შემდეგ რაც მოთხოვნას წამოაყენებდნენ
პრეტორი ეკითხებოდა მას ვინც ამ ნივთს თმობდა
, იყო თუ არა წინააღმდეგი. მას შემდეგ რაც ის
უარს იტყოდა ან ხმას არ ამოიღებდა ნნივთის
მეპატრონე ხდებოდა ის ვინც მოთხოვნა
წამოაყენა. ეს შეიძლებოდა მომხდარიყო
როგორც სასამართლოში ასევე პროვინციებშიც.
 მსგავს შემთხვევებში თითქმის ყოველთვის
იურიდიულად გაფორმებულ შესყიდვებს
იყენებდნენ რადგან ამ გზით იქ მყოფებს
შეეძლოთ გაეკეთებინათ ის რაც მყიდველისთვის
არც მნიშვნელოვანია და არც აუცილებელი.
უფრო რთულია ამ ყველაფრის პრეტორებთან
გამართვა ვიდრე პროვინციებში
მოადგილეებთან.
საკუთრების უფლების დათმობა შეეძლო
ყველა უფლებამოსილ პირს, რომლებსაც
ქონდათ ნივთზე საკუთრების უფლება, ვინც
აყენებდა მოთხოვნას ან ვისაც ეკუთვნოდა
ნივთი . ნივთზე უფლებამოსილებას თმობდა
მეპატრონე.