_____________________________________________________________________________________

Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655

Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date
28.05.2018 28.07.2018

Öğr. Gör. Haydar ASAN

Ordu Üniversitesi, Mesudiye MYO, Turizm
haydarasan@hotmail.com
Öğr.Gör Hüseyin Murat YALÇIN

Eray ŞİMŞEK

S İ VA S İL İ K UŞ GÖ ZL E M TU Rİ ZMİ P OT A N SİY EL İN İN 630

D E Ğ E R LE N Dİ Rİ LME S İ 1
Öz
A l t er nat i f ar a yı şı i çer i nde ol an ve h obi l e r i do ğr ul t us und a t ur i zm
h ar e ket l er i ne kat ı l a n ö zel i l gi t ur i st l er i ki t l e t ur i zmi ne kat ı l an t u -
r i st l er e gö r e dah a f ar kl ı ö zel l i kl er e ve be kl en t i l er e sa hi pt i r l er .
Ö zel i l gi t ur i st i n e yön el i k ol a r a k so n yı l l ar da hı zl a gel i şe n açı k
h a va ( o ut d oor ) r e kr eas yo n f a al i ye t l er i nde n bi r i si d e kuş gö zl e m-
di r . A mer i ka , Af r i ka ve A vr u pa ül kel er i nd e be l i r gi n bi r i vme i l e
b ü yü ye n ku ş gö zl e m t ur i zmi ni n ül ke mi zde d e gel i şt i r i l e bi l ec eği
d üş ünül me kt e di r . T ur i zm har e ket l er i ni n ül ke ni n genel i nde ya ygı n -
l a şt ı r ı l ması ba ğl a mı nd a c o ğr a f i kon u mu i t i bar i yl e ö zel l i kl e kuş
gö ç yol l ar ı ü zer i n de ol ma sı ve f ar kl ı f l or a si st e ml er i ni n bi r l eşme
n o kt ası ol mas ı bun un ya nı n da ul usl ar ar ası ö ne me h ai z sul a k al an -
l ar a ve Ön e ml i K uş Al a nl ar ı na sahi p ol ması seb ebi yl e Si vas i l i nde
ku ş gö zl e m t ur i zm p ot a nsi yel i ni n de ğer l e ndi r i l me si çal ı ş manı n
ni hai a ma cı nı ol uşt ur ma kt adı r . Ar aşt ı r ma da a kt i f sa ha çal ı ş ması
i l e bi r i nci l ver i l er e, ya zı n t ar a ma sı i l e de i ki nci l ver i l er e ul aşı l -
mı şt ı r . Ar a şt ı r mad an el de edi l en bul gul ar yor u ml a nar a k Si va s

1
Bu çalışma, 3-5 Mayıs 2018 tarihlerinde Alanya’da gerçekleştirilen IV. Uluslararası Sosyal Beşeri ve İdari Bilimler
Sempozyumu’nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

i l i nde kuş gö zl e m t ur i zmi ni n gel i şt i r i l ebi l me si i çi n ö ner i l er su-

n ul muş t ur .
An aht ar k el i m el er: K uş Gö zl e m T ur i zmi , Or ni t o , Ö zel İl gi
T ur i zmi , Si va s
THE EVALUATION OF THE BIRDWATCHING TOURISM POTENTIAL
IN SİVAS PROVINCE
Abstract
T he spe ci al i nt er e st t o ur i st s w ho ar e i n sear ch of al t er nat i ves an d
p ar t i ci pat i n g t he t our i s m act i vi t i es i n t he di r ect i on of t hei r hob -
bi es ha ve mor e di f f er e nt f e at ur es a nd ex p ect at i o ns. In r ece nt ye-
ar s, o ne of t he f ast -gr owi n g out d oor r ecr eat i on a ct i vi t i es f o r t he
s peci al i nt er e st t o ur i st s i s bi r dw at ch i n g. It i s t ho u ght t h at t he
bi r d wat c hi n g t o ur i s m t h at i s gr o wi n g wi t h a si gni f i can t acc el ar a -
t i on i n t h e U SA , A f r i c an, Asi an co u nt r i es c an be i mp r o ved . T hi s
p ape r ai ms i n t he c ont ext of c ou nt r ywi de e xt e nsi f i c at i o n of t ou -
r i s m a ct s t o e val uat e t h e bi r d wa t chi n g t o ur i s m p ot e nt i al i n Si va s
P r o vi nc e es peci a l l y be cau se Si vas i s o n t h e mi gr at i o n r o ut es o f
bi r ds an d di f f er e nt f l o r a s yst e ms ' j u nct ur e poi nt i t sel f of i t s i t s
ge o gr ap hi cal l o cat i o n, f ur t her mo r e , i t has i nt er nat i o nal l y i mp or -
t a nt w et l a nds a nd In t er nat i onal Bi r d Ar eas. In t hi s r esea r ch , t he
p r i mar y d at a i s at t ai ne d b y act i ve f i el d wor k a nd se con dar y dat a
i s b y l i t er at ur e r e vi ew . B y i nt er p r et i n g t he f i n di n gs obt ai ned f r o m 631
t h e r esear ch , t he pr op osal s ar e ma de i n or der t hat t he bi r dw at c -
hi n g t o ur i s m ca n b e i mp r o ved wi t hi n Si vas Pr o vi n ce .
K e yw or ds: Bi r dw at chi n g T ou r i s m, O r ni t ho T ou r i s m, Spe -
ci al In t er e st T o ur i s m, Si vas Pr o vi nce
1 . G İR İŞ
K al kı n ma ve gel i ş me i çi n et ki n bi r f a kt ör ol ar a k gör ü l en t ur i zm e nd üst -
r i si ( Hr ubc o va a vd ., 2 01 5: 47 6) de vl et e kon o mi si ni n a yr ı l ma z bi r p ar ças ı dı r
ve ül keni n s os yal , e ko no mi k kal kı n ması i çi n ç o k ö ne ml i ol du ğu ka bul e di l -
me kt edi r ( One t i ua ve Pr e do nua , 201 3: 648) . T ür ki ye’ de t ur i zmi n ge l i şt i r i l -
me si a dı na yapı l a n kal kı n ma pl a nl ar ı nda d a ki t l e t ur i zmi mer ke ze al ı n mı ş ve
ya pı l aca kl ar bu e ksend e pl anl an mı şt ı r ( Gül b aha r , 20 09: 1 53) .
O r t a gel i r l i sı nı f ı n ö nc ül ü k et t i ği ki t l e t ur i zmi ; me kâ n ve za ma nd a yo -
ğu nl aş ma ya, t aşı ma ka pasi t esi ni n zor l a n ması na ve bu na ba ğl ı ol ar a k çe vr e
ki r l i l i ği ne , ka yna kl ar ı n bo zul ma sı na ve kül t ü r el ç at ı ş mal a r a se bep ol mu şt ur
( O val ı 20 06: 25 6) . Pe k ço k A kd eni z ül ke si b u f aal i yet l er de n çe vr e sel ol ar ak
ve kül t ür el u yuş ma zl ı k yö nl er i yl e ol u ms u z et ki l e n mi şt i r ( Na ycı , 2 00 9: 9 5).
Y o ğun n üf us se bebi i l e he m çe vr ed e he m d e d o ğal ka yna kl ar da t ahr i bat ya -
r at an ( Bac hl ei t ner ve Zi ns , 19 99: 2 00) ki t l e t u r i zmi n den i nsan l ar ı n s ı kı l ma -
ya b aşl a ma sı ve f ar kl ı be kl ent i l er e s ahi p ol ma l ar ı al t er nat i f t ur i zm ka vr a mı -
nı n or t a ya çı kma sı na s ebe p ol muşt ur ( Er doğa n , 200 3: 3) .

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

T ur i zmi n o n i ki a ya ya yı l ma sı i l e t ur i zm ge l i r l er i ni n ar t ı r ı l mak i st e n -
me si , do ğal ka yna kl ar ı n kor u nar a k çe vr eni n t a hr i p edi l me me si ve yör e h al -
kı nı n ko nt r ol l ü şe ki l de t ur i zm f a al i yet l er i i ç er i si ne çe ki l mesi yö nü yl e ( T o -
p a y ve Par l adı r , 201 5: 30 1) al t er n at i f ol ar a k gel i şt i r i l en bu ür ün; o pt i mu m
kâ r l ı l ı ğı , u zu n vadel i s ür d ür ül ebi l i r gel i şi mi , çe vr e yi ko r u ma yı ve ç e vr e i l e
b üt ü nl eş me yi sa ğl a makt adı r ( Se zgi n ve Ü nüva r , 2 009 : 3 96) .
Ç a ğdaş t ur i zm e nd ü st r i si i çi n ö ne ml i bi r i l ke ol an sür dür ül e bi l i r kal -
kı n ma ( Col l i ns -K r ei ner vd ., 2 01 3: 32 ) ki t l e t ur i zmi n i n ol u msu z et ki l er i nin
f a r k e di l mesi , e kon omi k, çe vr es el ve sosyo -kü l t ür el de va ml ı l ı ğı esas al an
bi r a ma ç ol ar a k gör ül me kt edi r ( Ga mb er o ži ć ve T on ko vi ć, 2 015 : 86
B u nunl a bi r l i kt e ö zel i l gi t ur i zmi de gel en e ks el t ur i zmi n ol u ms u z so -
n uçl a r ı nd an r a hat sı z ol an t ur i st l er i n al t er n at i f l er ar a mal ar ı ve ze vkl e r i ne
yö n el i k har e ket l er i so nu cu ( A kda ğ 20 11: 6 7) 7 0’ l i yı l l ar d a gün de me gel e n,
8 0’ l i yı l l ar da i se büyü k b i r gel i ş me göst er e n geni ş ka psa ml ı bi r t ur i zm çe -
şi di di r ( G ül b ahar , 2 00 9: 1 63) . Bu t ur i zm t ü r ü b i r e yl er i n r ut i n i şl er i dı şı n da
ze vkl er i ve u ğr a ş i çi n ya pt ı kl ar ı f aal i yet ya da a kt i vi t el er o l ar a k ni t el e ndi r i -
l e bi l i r ( B ahç e vd ., 201 3: 12 9) anc a k bo ş za ma nı n d e ğer l en di r i l me si h er za -
ma n ö ze l i l gi t u r i zmi ol ar a k adl a ndı r ı l mama kt adı r ; bu t anı ml ama n ı n yapı l a -
bi l mesi i çi n i ki f a kt ör di kkat e al ı n ma kt ad ı r ki bunl ar d an bi r i nci si ; ö zel i l gi -
ye yö nel i k ö zel bi r zama n ı n a yr ı l ması , i ki nci si ; t at mi nl e so nuçl an an bi r t i ca -
r i f aa l i yet ol ma sı ger ekl i l i ği di r ( T r a uer , 2006: 1 86 – 1 87) .
Ö zel i l gi t u r i zm t ür l er i sa yı l a ma yaca k kad ar ço k ol sa da yat t u r i zmi , a v 632
t u r i zmi , gol f t ur i zmi , a nt i ka t ur i zmi , şa r ap t u r i zmi , mo t or yar ı şl ar ı , mac er a
t u r i zmi , bal ı kçı l ı k, bot a ni k, kal e zi yar et l er i , v e kuş gö zl e m e n f azl a i l gi gö -
r e n t ür l er ol ar a k sı r al a nabi l i r ( S yr at t ve Ar c her , 200 3: 23 -2 4) . Do ğa t e mel l i
p e k ç o k t ur i zm a kt i vi t e si ni n var l ı ğı n a r a ğme n dü n ya çap ı nd a en hı zl ı bü yü -
ye n a kt i vi t e t ür ü kuş gö zl e m ( or ni t o -t ur i zm) ol ar a k kar şı mı za çı kma kt adı r
( Se vi ndi , 2 013: 64) . G el i ş me kt e ol an ül ke l er dahi l ol ma k ü zer e t ü m d ün ya da
hı zl a ge l i şe n bu t ur i zm t ür ü A mer i ka’ da da en hı zl ı bü yü yen a çı k h a va a kt i -
vi t esi ol a r a k gör ül mekt edi r ( Res pon si bl e T r a vel , 201 7) .
2 . K U R AMS A L Ç E RÇ E V E
2 .1 . K uş G ö zl em ( O rn i t o) T uri zm i ve T uri st i
O r ni t ol oj i ke l i mesi kö ke n ol ar a k Ant i k Yun anc a “ kuş ” a nl a mı n a gel e n
ó r ni s , or ni t h o s ö zc ü ğü nd en t ür et i l mi ş Fr ansı zca s ö zl ü kt e or ni t hol o gi e ya ni
" ku şbi l i m" ol ar a k i si ml e ndi r i l mi ş ve l i t er at ür e gi r mi şt i r ( Et i mol oj i T ür kçe
S ö zl ü k, 201 8) .
K uş l ar ger e k bi l i mse l a ma çl ar l a ve a v i çi n ge r e kse h obi ye da yal ı s por -
t i f a kt i vi t e i çi n geçmi şt en günü mü ze kad ar dü zen l i ol ar a k i zl e n mi şl er di r .
H o bi ol a r a k el e al ı ndı ğı n da ve t ur i zm a çı sı nd an d e ğer l en di r i l di ği n de k uş
gö zl e ml e i l gi l i f ar kl ı t a nı ml ar ya pı l dı ğı gör ül me kt e di r .
K uş gö zl e mci l i ği ; “do ğa yı kuşl ar ı n d ün yası nda n t anı ma yı sa ğl aya n bi r
gö zl e m sp or u dur ” ( K ül t ür ve T ur i zm Ba ka nl ı ğı , 20 18) ve do ğa da ki yaba ni

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

ku şl a r ı n i zl e n mesi ve t anı ml an ması nı esas al an ho bi ya da ar a şt ı r ma a ma çl ı

ge r çe kl eşt i r i l en bi r et ki nl i k ol ar a k d a t anı ml a nab i l i r ( K a ndı r , 20 15: 1 6) .
K uş Gö zl e mci l i ği , kuşl ar ı n d o ğal or t a ml ar ı n da op t i k ci h a zl ar ( dü r bü n,
t el es kop vb.) yar d ı mı yl a gö zl e mi n e da yal ı d o ğa t e mel l i t ur i zm t ü r l er i i çe r i -
si nde a kt i f b i r e ğl en ce t ür ü a ynı za ma nda ku şl a r ı n ve yaş a m al anl ar ı nı n bi l -
gi si n e i h t i ya ç d u yan bi r r e kr e as yon şe kl i di r ( K or d o ws ka ve K ul c zyk 2 01 4:
1 32) .
E sas i t i bar i yl e kuş gözl e mci l i ği , do ğa ya daya l ı t ur i zm t ür l er i i çer i si nd e
ç e vr e ye r a hat sı zl ı k ver me me k ko şul u i l e kat ı l ı mc ı l ar ı n ze vk al ma sı na da yal ı
bi r f aal i yet t i r . K u ş gö zl e m t ur i zmi ne ka t ı l a nl ar d o ğa yl a i ç i çe ol ma yı , gü n-
l ü k ha yat ı n st r e sl er i nd en kur t ul ma yı , do ğal ve ya ban h a yat ı man zar al ar ı nı n
t a dı nı çı kar ma yı düş ün me kt e di r l er ( Col l i ns - K r ei n er vd ., 20 13: 32 ) .
1 97 0’ l er den gü nü mü ze kad ar ge çen sür e i çi n de kuş gö zl e mci l er i ni n sa -
yı sı ol d u kça hı zl ı bi r ar t ı ş gö st er mi şt i r ( K er l i n ger ve Br et t 19 95: 2 71) . T ür -
ki ye’ de de b u ar t ı ş ayn ı ş e ki l de gör ül me kt e di r , ku ş gö zl e mc i sayı sı gi bi bu
a kt i vi t e i çi n ya pı l a n ge zi s a yı s ı da ar t m ı şt ı r . K u ş gö zl e me ol a n bu t al ep çe v-
r e ör güt l er i ni n, mahal l i i dar el er i n ve ul us al çe vr eni nde di kka t i ni çe kme kt e -
di r ( Sar ı vd, 20 11: 1 66 ) .
K uş gö zl e m t ur i zmi ne ol a n i l gi se beb i i l e da ha önc e kuş gö zl e mi yap an
ki şi l er i n d e mo gr af i k ö zel l i kl er i , mot i vas yonl ar ı , da vr a nı ş ve t er ci hl er i ü ze -
r i ne o da kl an mı ş p e k ço k ar a şt ı r ma yapı l mı şt ı r ( G ui maer e s vd, 20 14: 1 03
Ç a kı cı ve Ha r man , 200 6: 1 63) . K uş gö zl e me ol an i l gi ni n ar t ma sı n da ki şi l i k 633
ö zel l i kl er i ni n r ol ü ve çeşi t l i mot i vas yon ka yn a kl ar ı o l du ğu bi l i n me kt edi r .
K el l e r t 19 85 yı l ı n da ya pt ı ğı ar aşt ı r mad a h a yvanl ar ı n d ün yası na i nsa nl ar ı n
f a r kl ı seb epl e r l e i l gi du ydu ğu nu ve b unl ar ı n d o ğal , e kol oj i k, h ü man i st i k,
a hl a ki , bi l i msel , est et i k, f a yd acı , zor unl u ya da ol u ms u z se be pl er l e ol d u ğu -
n u bel i r t mi şt i r . K u şl ar ı n gü zel gör ü nü ml e r i , r en kl er i , si l u et l er i b unu n ya -
nı nd a d a vr a nı ş bi çi ml er i kuş gö zl e mci l er i çi n ç e ki ci u nsur l ar dı r . Geç mi şt en
gü n ü mü ze kadar ge çen sür e i ç er i si nde ku ş gö zl e m s ür e kl i de vam e t mi şt i r
( K or do ws ka ve K ul c zyk, 2 01 4: 132) .
G en el i t i bar i i l e kuş gö zl e mc i si ol ar a k a dl a ndı r ı l an do ğa t e me l l i ö zel
i l gi t ur i st l er i i çi n yazı nda f ar kl ı i si ml er b ul u n ma kt a ve b unl ar kar ı ş ı kl ı ğa
s ebe p ol ma kt a dı r . B u kar ı şı kl ı ğı gi der me k a macı i l e P r i or ve Sc haf f ner kuş
gö zl e mc i l er i ; kuş i zl eyi ci si ( bi r dw at ch er ) , ku şç u ( bi r d er ) ve ker t i kçi ( t w i c -
h er ) ol ma k ü zer e ü ç f ar kl ı şe ki l de t a nı ml ama kt adı r .
K u ş İ zl eyi ci si ; d u ygus al be ğeni ve e st et i k gö r ü nüş e gör e har e ket ed en ,
i l gi l en en ve gö zl e ml eye n ki şi ol ar a k t a nı ml a n ma kt adı r .
K u şçu; yap t ı ğı gö zl emi so mu t l aş t ı r ma k i s t e yen , t ür ve al t t ür var yas -
yo nl ar ı nı l i st el e yen , r e ka bet çi ol a yl a r l a i l gi l en en ku ş gö zl e mci si ol ar a k t a -
nı ml an ma kt a dı r .
K ert i kçi ; genel kuş gö zl e m f a al i yet l er i ne e k ol ar a k kuş t anı ml a ma yı ,
n adi r kuş t i pl er i ni i zl e me yi a maç e di n mi ş, c o ğr af i böl ged e ye ni o r t a ya çı ka n

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

ku şl a r ı bel gel e ndi r me ye ç al ı şan gö zl e mci l e r i i f ad e et me kt edi r ( Pr i or ve

S ch af f ne r , 20 11: 5 4 -55 ) .
Y ap ı l an kuş gö zl e m f a al i yet i ki şi ve ç e vr e i çi n çeşi t l i et ki l e r e se bep
ol ma kt a dı r . K uş gö zl emi kat ı l ı mcı l ar ü zer i nd e psi kol oj i k ve f i zyo l oj i k ç eşi t -
l i f a ydal ar yar at ma kt adı r , bu f a ydal a r aşa ğı d a ki şe ki l de sı r al a na bi l i r ( Pe kçe-
t i nö z, 20 06: 16 -1 7) .
 K i şi ye ze vk ver i r ve do ğa i l e i ç i çe ol ma yı sa ğl ar .
 A vc ı l ı ğı n yar at mı ş ol d u ğu t a hr i b at t an u za k a ma a ynı or a nda co şku
ve he yeca n yar at an bi r t at mi n d u ygus u bar ı n dı r ı r .
 S a ğl ı kl ı , yor u cu ol maya n bi r a kt i vi t e di r .
 A i l e i l e bi r l i kt e ger çekl eşt i r i l ebi l i r , ai l e bağl ar ı nı güçl e ndi r i r .
 A yn ı h obi yi pa yl aş an ki şi l er l e bi r ar a da ol ma yı sa ğl ar , so s ya l l i ği
ar t ı r ı r .
 B i l gi p a yl a şı mı nı sa ğl ar , al an da ent el e kt üel bi r i ki m ka za ndı r ı r .
K uş gö zl e mci l er i ni n o r ni t o e t ki nl i kl er i ne ka t ı l ı ml ar ı nd a se yahat ve ko -
n a kl a ma i l e i l gi l i sat ı n al ma da vr anı şı s er gi l e di kl er i ve d ol a yı sı i l e gö zl e mi n
ya pı l dı ğı yör e ye e kono mi k f a yd a sa ğl a dı kl ar ı or t a ya çı kma kt a dı r ( Ç a kı cı ve
H ar ma n, 2 00 6: 1 67) . E ği t i m d ü ze yl er i ve gel i r l er i yü ks e k ol an bu t ur i st t i p i
e ko t ur i zm i çe r i si n de d e ğer l en di r i l di ği n de b ü yü k bi r pa ya sa hi pt i r ( Dö n me z
vd , 20 16: 24 3) . K uş gö zl e mci l er i n i l gi l er i , mot i vas yonl ar ı , böl gede ki kuş 634
ç eşi t l i l i ği ve yer el gel i r ar ası nda di r e kt bi r ba ğl ant ı bul u n makt adı r . K uş
gö zl e mc i l er f a r kl ı ve n adi r kuşl ar ı n bul un du ğu böl gel er e di ğer t u r i st gr upl a -
r ı nda n ya ni b öl ge yi zi yar et ede n e ko t ur i st l er de n da ha f a zl a e kon o mi k kat kı
s a ğl a ma kt a dı r l ar ( Ş e ker ci o ğl u , 2 00 2: 28 5; ) .
K uş gö zl e m t u r i zmi her geçe n gün d aha f a zl a ö ne m ka zana n bi r ni ş pa -
za r ö zel l i ği t aşı ma kt adı r . D ün yada hı zl ı bi r gel i ş me göst er en or ni t o t ur i zm
( Co nr ai de, 2 010: 1 0) d o ğa t e me l l i s e ya hat ede nl er ar a sı nd a e n f a zl a ge l i re
s ahi p ol a n t ur i st gr u pl ar ı nı kap sa ma kt adı r ( S t e ven vd ., 20 14: 1258 ) . Bu ba ğ-
l a md a o r ni t o t ur i zmi n sos yal ve e k o no mi k açı dan böl ge i çi n sü r dür ül e bi l i r
bi r ka yna k ol u şt ur a ca ğı dü şün ül me kt edi r . B un unl a bi r l i kt e sür dür ü l ebi l i r
t u r i zmi n gel i ş mesi esa s o l ar a k do ğal al anl ar ı n kor un ma sı n da, ye ni l e n mesi n -
d e ve d o ğal de n ge ni n kor un mas ı nd a et ki l i ol ma kt a dı r ( E r kol ve Ze n gi n,
2 01 5: 38 3) .
T a bl o 1: K uş G ö zl e mci l i ği ni n B öl ge ye Ol uml u ve Ol u ms u z Et ki l er i
K uş Gö zl e mci l i ği ni n B öl ge ye Ol u ml u K uş Gö zl e mci l i ği ni n B öl ge ye Ol u m-
E t ki l er i s u z Et ki l er i
Bölgenin ekonomik kalkınmasına destek olur. Kuşların bulunduğu bölgeye aşırı yaklaşmak
kuşlar için stres kaynağıdır.
Yaban hayatının korunması için ekonomik
teşvik sağlar. Yuvaların taciz edilmesi hem anaç kuşlar
hem de yavrular için tehlikelidir.

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Kitle turizmine göre daha etkin ve verimlidir. Nadir ya da tehlike altından olan türlerin
rahatsız edilmesi
Turistik hareketliliği bölgeye yöneltir.
Sürekli ziyaret nedenli kirlenme ve habitat
Doğal çevrenin korunmasına katkı sağlar.
yok olması
Yerel, doğal ve tarihi bilginin değerlenmesi
Stres altındaki kuşların bölgeyi dönmemek
Yerel rehberler için gelişim ve istidam olanak- üzere terk etmesi
ları sağlar.
Yerel halkın elde edilen gelirden yeterince
Ornitoloji bilimine yapılan katkı yararlanamaması
Turizmle bağlantılı olarak kültürel bozulma
ve kültürel çatışma riski
K a yn ak: Ş e ke r ci o ğl u , 20 02
2 .2 Tür ki y e’ d e O r ni t o Tur i zm i P ot an si ye l i
T ür ki ye ü ç t a r af ı nı n d eni zl er l e çe vr i l i ol ma sı ve f ar kl ı yü ks el t i l er e s a -
hi p ol ma sı se beb i yl e f a r kl ı i kl i ml er e bun a b a ğl ı ol ar a k da zen gi n do ğal ya -
ş a m al anl ar ı n a sa hi pt i r . A yr ı c a T ür ki ye f l o r a çe şi t l i l i ği açı sı nd an d a ço k
ö ne ml i bi r yer dedi r . Ü ç ö ne ml i f l or a si st emi T ür ki ye’ de f ar kl ı al anl a r da gö -
r ül ebi l me kt e di r . Bu nl ar İr an T ur a n f i t o co ğr a f i k b öl ge si , A vr upa Si bi r ya f i -
t o co ğr af i k böl gesi ve A kd eni z f i t oc o ğr af i k b öl gesi di r ( A vcı , 1 993: 22 5) . K uş
t ü r l er i açı sı nda n i n cel e ndi ği n de T ür ki ye’ ni n f ar kl ı ve ze n gi n habi t at l ar ı nı n
d e ği ş i k pe k ç o k ku ş t ür ü ne e v sa hi pl i ği ya pt ı ğı gö r ül me kt edi r ( Bi r dl i st ,
635
2 01 8; T r a kus , 20 18) .
B at ı Pal ear kt i k B öl ged e yer al an dö r t ö ne ml i ku ş göç yol u bul u nma kt a -
dı r ve b u yol l ar dan i ki t a nesi A nad ol u ü zer i n d en geç me kt e di r . B u r ot al ar ın
va r l ı ğı T ür ki ye’ de kuş t ür l er i ni n s a yı sı nı ve kuş gö zl e mi n ön e mi ni ar t ı r ma k-
t a dı r ( Bi r dl i f e In t er n at i onal , 20 15) .
R esi m 1: T ür ki ye K uş G öç Y ol l ar ı

K a yn ak: Kuş Araştırmaları Derneği, 2006

T ür ki ye’ de bu gün e ka dar yapı l an gö zl e m l er net i cesi nde 48 5 ku ş t ür ü
ka yı t al t ı n a al ı n mı şt ı r ( T r t h abe r , 20 18) . Bunl ar d an 96 t ane si d ü ze nl i gö zl e -
n en t ür ol ma yı p ül kemi z t o pr a kl ar ı na bi r şe ki l d e s ür ü kl e nen bi r e yl er e ai t t i r
ve “ r ast l ant ı s al kon u k” ol ar a k a dl an dı r ı l makt adı r l ar ( E ken vd. , 20 06: 4 9) .
K uş t ür l er i ve b a ğı ml ı ol du kl ar ı ç e vr eni n ko r u n ması a ma cı i l e ül kel er
ar ası n da çe şi t l i anl aşma l ar ve sö zl eş me l er ge r çe kl eşt i r i l mi şt i r . Ö ne ml i K u ş
A l a nl ar ı ( ÖK A) pr oj esi ve R AMS A R sö zl eş me si bu nl ar a ö r ne k ol ar a k ver i -

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

l e bi l i r . T ür ki ye s ahi p ol d u ğu bu al a nl ar ı n ko r u n ması ma ksadı i l e h e m R AM -

S A R sö zl eş me si ne t ar af ol mu ş he m de ÖK A pr oj esi nde ye r i ni al mı şt ı r .
Ü l ke mi z sul a k al anl ar ı n kor u n ması ve r a s yo nel bi r şe ki l d e kul l anı mı nı
s a ğl a ma k ü ze r e 19 71 yı l ı nd a İr an’ ı n Ra ms ar ke nt i n de i mzal a na n R a msa r s ö z-
l e ş mesi ne t ar af ol muş , sö zl eş me 1 7. 05 .1 99 4 t ar i hi nd e yür ür l üğe gi r mi şt i r
( Or ni t of o t o, 2 014: 83) . 1 7/ 0 5/ 19 94 T ar i h ve 2 19 37 Sa yı l ı Resmi Ga zet e de
Y a yı ml an an “ Ö zel l i kl e Su K uşl a r ı Ya şa ma O r t a mı Ol ar a k Ul usl ar a r ası Öne -
me Sa hi p Sul a k Al a nl ar ı n K or un ma sı S ö zl eş me si ” yani R AM SAR S ö zl e ş me -
si nde bul una n “al ça k ge l -gi t t e 6 met r e yi geç me ye n de ni z s u yu al a nl ar ı nı da
ka ps a ya ca k şe ki l de do ğal ve/ ya da ya pa y, s ür e kl i ve/ ya da geçi ci , dur gun
ve / ya da a kar , t at l ı , acı ve/ ya d a t u zl u s u ya s ahi p bü t ün sul a r i l e ı sl a k ç a yı r -
l ar , t ur bal ı k ya da bat a kl ı kl ar ” s ul a k al an ol ar a k t a nı ml a n mı şt ı r ( D i zdar o ğl u ,
2 01 5: 6) . Ül ke mi zd e t o pl a m al anı 2 .15 5. 045 he kt ar ol a n 1 35 a det Ul usl ar a -
r a sı Öne me Sa hi p Sul a k Al an bul un ma kt adı r . Bu al a nl ar d an 14 t a nes i sö z-
l e ş me l i st esi ne da hi l e di l mi şt i r ( T ür ki ye Sul a k Al anl ar ı , 2 01 8) . Bu nu n d ı -
şı nda Ul usl a r ar as ı st a nda r t l ar d a ol ma ya n 5 00’ den f a zl a su l a k al an ol d u ğu
t a h mi n edi l me kt e di r .
Ö ne ml i K uş Al anl ar ı i se; “ kuş t ür l er i ni n nesi l l er i n i s ür d ür ebi l mel er i
i çi n, ö zel anl a m t aşı ya n co ğr af yal ar dı r .” ÖK A pr oj esi Bi r d Li f e Int er n at i o nal
( Dü n ya K uşl ar ı K or uma K ur u mu ) t a r af ı n da n kuşl ar i çi n öne ml i ol a n al anl a -
r ı n bel i r l e n mesi ama c ı yl a b aşl at ı l mı şt ı r . Gü nü mü zd e dünya çapı nda
2 0. 00 0’ de n f a zl a ÖK A t a nı ml an mı şt ı r ( K ı l ı ç ve E ken , 2 004 : 26; E ken vd ,
2 00 6: 1 1) . T ür ki ye’ de b el i r l e nen Öne ml i K uş Al anı sa yı sı 2 018 yı l ı i t i b ar i yl e 636
1 78’ di r ( Bi r dl i f e , 20 18 ) .
B u al a nl ar ba si t ve bi l i ms el kr i t er l er kul l anı l ar a k bel i r l e ne n ve d ün ya
ç apı n da kabul gör e n al anl a r dı r . ÖK A’ l ar bel i r l eni r ke n i ki kr i t er di kkat e a l ı -
nı r bunl ar has sasl ı k ve be n ze r si zl i kt i r .
 H as sasl ı k kr i t er i ; “n esl i d ün yad a t e hl i ke al t ı nda b ul u nan kuş t ür l e r i -
ni n ö ne ml i p opül as yonl ar ı nı n bar ı ndı ğı al anl ar ı n bel i r l e n mesi nde kul -
l a nı l ma kt adı r ”.
 B en zer si zl i k kr i t er i ; t e k bi r bi yo ma ba ğı ml ı t ür l er ve yo ğu nl aş an t ü r -
l er i çi n öne m t aşı ya n al anl a r ı bel i r l e me k i çi n kul l a nı l a n kr i t er d i r .
A vr upa ’ da var l ı ğı nı sü r dür me açı sı n dan kr i t i k d ü ze yde t ehl i kede ol a n
ku şl a r da n 4 t ür ül ke mi zde bul u n ma kt adı r . B u kuşl ar ; Bal ı k Ba yku ş u ( K et u pa
ze yl o ne nsi s) , İnc e Ga gal ı K er van Çul l u ğu ( Nu me ni u s t en ui r os t r i s ) , Bo zkı r
K ar t al ı ( A qui l a ni p al e nsi s) ve Çöl T o ygar ı d ı r ( A mmo ma n es de ser t i ) . A vr u -
p a’ d a var l ı ğı nı sür dür me açı sı nda n t e hl i ked e ( E N) ol a n ku şl ar da n 7 t ür ül -
ke mi zd e b ul un ma kt a dı r . B u kuşl ar ; Al ac a Y al ı ç ap kı nı ( Cer yl e R u di s) , B a -
ğı r t l a k ( Pt er ocl es Or i e nt al i s ) , Bı yı kl ı D o ğa n ( F al c o Bi ar mi c us) , Çi zgi l i İs -
h a kkuş u ( Ot us Br ucei ) , D i kku yr u k ( O x yur a Le uco cep hal a) , K üç ü k A kbab a
( Ne oph r on Pe r cn opt er us) , K üçü k Sa kar ca ( A nser Er yt hr opu s) K a zı dı r . B u
t ü r l er d en K üç ü k Sa kar c a K a zı har i ç di ğer t ü r l er ül ke mi zde kul uç ka ya yat -
ma kt adı r . Yi ne A vr up a’ d a Du yar l ı ( V U ) du r u md a bul u na n 39 ku ş t ür ü nde n

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

2 3’ ü , T e hdi de Açı k ( NT ) d ur u md a bul una n 32 kuş t ür ü nd en 12’ si ül ke mi zd e

gö zl e n me kt edi r . T ür l er i n ya yı l ı şı i t i bar i yl e i n cel e ndi ği nd e t e hdi t u nsu r u
al t ı nd a ki t ür l e r a çı sı n da n i l k sı r ada 3 8 t ü r l e Ru s y a ar dı nd an i s e 3 5 t ür le
T ür ki ye gel me kt edi r ( B i r dl i f e In t er nat i onal , 20 15) .
2 .3 . Si v as İl i C oğr af i Ö zel l i kl eri v e O r ni t o Tur i zm P ot an si yel i
S i va s i l i , sahi p ol du ğu t ar i h i ve kül t ür el de ğer l e r i , yü zöl ç ü mü, ye r al t ı
ka yn a kl ar ı , t abi at var l ı kl ar ı , c o ğr af i ko nu mu ve j eol oj i k ya pı l ar ı i l e ül ke mi -
zi n ö ne ml i i l l er i ar ası n da yer al ma kt a dı r ( A ya z, 20 13: 6 5) . Y ü zöl çü mü ba -
kı mı nd an T ü r ki ye’ ni n en bü yü k i ki nci i l i ol a n Si vas t opr a kl ar ı nı n b ü yü k bi r
b öl ü mü K ı zı l ı r ma k havza sı na , d i ğer b öl ü ml er i i s e Yeşi l ı r ma k ve Fı r at ha v-
za l ar ı nda bul u n ma kt adı r . K ı zı l ı r ma k h a vza sı nd a kar asal i kl i m, Y eşi l ı r ma k
h a vzası n da K a r ad eni z ar dı geç i ş i kl i mi , Fı r at ha vza sı n da i s e Doğu An ado l u
ka r as al i kl i mi ha ki md i r ( Ar sl a n, 2 016: 3) .
S i va s’ ı n j i ps ve s er p ant i n al a nl ar ı en de mi zm o r a nl ar ı nı n yü kse k o l du ğu
b öl gel er d i r ( A kd eni z Ü ni ver si t esi , 20 18) bu nu nl a bi r l i kt e i l i n f ar kl ı i kl i m ve
e kosi st e m t i pl er i ne sa hi p ol ması so nu cu f l o r ası nı n zen gi n ol ma sı ve f ar kl ı
b esi n i ht i yac ı ol an bi r ç o k ha yva n t ür ü nü n ke n di si n e u ygu n yaş am a l anı b u -
l a bi l mesi i l e d e Si va s zen gi n bi r f a un a ya sahi p ol muş t ur .
Y ü zyı l l ar bo yun ca sür e n t ah r i bat l ar net i cesi nde bo zkı r a d ön en S i va s’ t a
o r manl a r ç o k f a zl a yer t ut ma zl ar . C o ğr af i ko n u mu ger e ği b öl gel er ar a sı ge -
çi t ö zel l i ği t a şı ması , ar a zi n i n e n ge bel i ve sar p ol ma sı se bebi i l e ya ba n ha ya -
t ı ze n gi n ve çeşi t l i di r ( Si vas D o ğa T ur i zmi Ma st er Pl a nı , 2 01 3) . 637

S i va s i l i n de a yr ı c a çe şi t l i geni şl i k ve de r i n l i ğe sahi p T öd ür ge Göl ü,

H af i k G öl ü , Lot a G öl l er i , Gö yd ün ( Bal ı kkaya ) Göl ü, T ec er G öl ü , Ul aş G öl ü ,
K ar a yü n Göl ü , Çe men , Yen i ce , A kg ö l , K ar a göl , K ur u gö l , K e mi s G öl ü , Ç et -
me ( S ül ü kl ü) , Bi n göl G öl ü yer al ma kt a dı r . Bu gö l l er 17 .0 5. 200 5 t ar i h ve
2 58 18 sa yı l ı R es mi G a zet ed e ya yı ml an an “s ul a k al an” kap sa mı n da b ul u nan
al anl a r da ndı r ( Si vas D o ğa T ur i zmi M ast er Pl a nı , 2 01 3) . Ul usl a r ar ası ön e me
s ahi p 1 35 s ul a k al anı mı zd an 41 ad et s ul a k al an ko r u ma böl gesi t espi t edi l -
mi ş ol up T ödü r ge Göl ü ve Ul a ş Göl l er i de sul a k al a n kor u ma böl ge l er i l i st e -
si nde yer al ma kt adı r ( Si va s Çe vr e D ur u m R ap or u , 20 11; O r ni t of ot o , 2 01 4:
8 4) .
T a bl o 2 . T ür ki ye 'n i n U l u sl ar ar ası Ö ne me Sa hi p S ul a k Al an l ar ı
K o or di nat l ar
Alan
C o or di nat es
( He kt ar )
Sıra B ul und u ğu İl A r ea E nl e m B o yl a m
no A l a n Adı P r o vi nc e ( Hec t ar e) L at i t ude L on gi t u de
0 87 T öd ür ge Göl ü S i va s 7 50 3 9 48 3 7 23
0 88 U l aş Göl l e r i S i va s 12 8 20 3 9 26 3 7 00
K a yn ak: T ür ki ye S ul a k Al a nl ar ı , 20 18

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

S i va s i l i , b ar ı n dı r dı ğı ç o k sa yı da göl ü yl e de ö zel i l gi t ur i zm p ot a nsi ye -

l i yü ks e k yör el e r i n den bi r i si di r an ca k b u p ot a nsi yel i n d e ğer l endi r i l mesi ne
yö n el i k şi mdi ye ka dar di kka t e de ğ er bi r çal ı ş ma yapı l ma mı şt ı r ( A kp ı nar ,
A kb ul ut , 20 07: 4) . Si va s i l i nd e bul una n ÖK A’ l ar i se Zar a H af i k t e pel er i ni
ve göl l e r i ni i çer en böl ge yi ve Ul aş göl l er i ni i çer en böl ge yi kaps ama kt adı r .
R esi m 2: Si vas İl i Ö ne ml i K uş Al anl ar ı

K a yn ak: Bi r d Li f e, 20 18
S i va s i l i ni n ç eşi t l i böl gel er i n de gö zl e ml en ebi l en kuş sa yı sı 28 9’ d ur
( B kz. E k 1 ) ve T ür ki ye ’ d e s ür e kl i gö zl e ml e neb i l en kuş sa yı sı nı n % 7 4’ ü ne
e şi t t i r . A yr ı ca i l A vr u pa K uşl ar ı K ı r mı zı L i st e si ne gör e T ehl i ke ye Ya kın
( NT ) , Hass as ( V U) , T ehl i ke Al t ı n da’ ki ( EN ) t ür l er e e v s ahi pl i ği ya p ma kt a - 638
dı r . S i va s i l i nd e ya ygı n ol ar a k gö r ül e n kuşl ar ı n ya nı n da t e hl i ke sı nı f l a ndı r -
ma sı na ai t 25 kuş t ür ü bul un ma kt a dı r ( B kz. E k 1) .
3 . Y Ö N TEM
B u ç al ı ş ma S i vas i l i ku ş gö zl e m t ur i zmi pot ans i yel i ni n o r t a ya çı kar ı l -
ma sı a mac ı i l e bi r i n ci l ve i ki nci l ver i l e r d en f a ydal a nı l ar a k ha zı r l a mı şt ı r.
Ç al ı ş ma da yer al a n i ki n ci l ve r i l er e ya zı n t ar a ma sı yol u i l e ul aşı l mı şt ı r . A k-
t i f sah a çal ı ş mal ar ı i s e; bi r i nci l ver i l e r i ol u şt ur ma kt a dı r . Ça l ı şma ul usl ar a -
r a sı ön e me sa hi p s ul ak a l an ol a n T ö dür ge ve Ul a ş göl l er i ni , Si vas i l i Ön e ml i
K uş Al anl a r ı nı ve t e hl i ke sı nı r l ar ı i çer i si nd e ki kuş t ür l e r i ni n bul u nd u ğu di -
ğe r al anl ar d a yapı l an ar aşt ı r mal ar ı ka psa makt adı r .
4 . B U L GU L A R V E TA R T IŞM A
4 .1 . Tö d ürg e ( Dem i ry urt ) Göl ü
H af i k ve Zar a i l çe l er i a r ası nda yer a l an T ö d ür ge Göl ü Yu kar ı K ı zı l ı r -
ma k H a vzası nda yer al an ha f i f t u zl u bi r göl dür ( Tür ki ye su l a k al anl a r ı,
2 01 7) . Ül ke mi zi n en b ü yü k J i ps K ar st göl ü nü n b ul un du ğu Haf i k, Zar a , İm -
r a nl ı de pr es yo n u i çer i si nde yer al an bu s ul a k al anı n yü zöl çü mü 3 ,3 km2 ka -
d ar dı r ( Y a zı cı ve Şahi n , 1 99 9: 1 9) . İl Mer ke zi n e 5 0 km. u za kl ı kt a ol an gö -
l ü n d er i nl i ği o r t al a ma 20 m. ol u p, en der i n yer i 4 5 met r edi r . Deni z se vi ye -
si nde n yü kse kl i ği i se 1 29 4 met r edi r ( Çel i k ve A kpu l at , 2 009: 3 9) .

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

R esi m 3: T öd ür ge Göl ü Ar a zi Har i t ası

K a yn ak: Goo gl e Ma ps , 20 18
E t r af ı nda ça yı r l ı kl ar , ç or a k sa hal ar ve kur u t ar ı m al anl a r ı b ul un an s u -
l a k al a nda ki e n ya ygı n bi t ki t ür l er i ni kamı ş ve sa zl ar ol uşt ur u r . A ynı za -
ma n da T öd ür ge ( Demi r yur t ) sul a k al a nı yö r e de ki e n b ü yü k ku ş c en net i ni
ol uşt ur ma kt adı r ( Y a zı cı ve Ş ahi n , 19 99: 1 9) . B a ka nl ı k t ar af ı nd an T ö dür ge
G öl ü çe vr esi , “ Ön e ml i K uş Al anı ” ol ar a k i l a n edi l mi şt i r a yr ı ca göl ku ş bes -
l e n me al anı o l du ğu i çi n B a ka nl ı k t ar af ı nda n R a msar ’ a ad a y al an ol ar a k t a -
nı ml an ma kt a dı r ( Zar a K a yma ka ml ı ğı , 20 18) .
T öd ür ge göl ün de gö zl e ml ene bi l ec e k t e hl i ke sı nı r l ar ı i çe r i si n de bul un an
ku ş t ür l er i a şa ğı da dı r . 639

 Ç a mur Çul l u ğu / Limosa limosa ( V U)

 E l mab aş Pat ka/ Aythya ferina ( V U)
 K er van Çul l u ğu/ Numenius arquata ( V U)
 K ı yı Ça mur çul l u ğu/ Limosa lapponica ( V U)
 K ı zı l K u mku şu/ Calidris ferruginea ( NT )
 K ı zı l ar dı ç/ Turdus iliacus (NT)
 K i r a zku şu/ Emberiza hortulana ( NT )
 V an Göl ü M ar t ı sı / Larus armenicus ( NT )
4 .2 . H af i k Göl ü
H af i k Göl ü, Yu kar ı K ı zı l ı r ma k Ha vza sı nda H af i k i l çesi sı nı r l ar ı i çer i -
si nde yer al ma kt ad ı r . İl mer ke zi n e 3 7 km u za kl ı kt a ol a n göl ü n i l ç e ye ol a n
u za kl ı ğı i se 3 km’ di r . Ul aşı m kol a yl ı ğı a çı sı nd an ba kı l dı ğı nd a i s e Si va s’ ı
E r zi n can ’ a b a ğl a ya n ul usl ar ar a sı E 88 kar a yol una 2 km u za kl ı kt a dı r ( A kpı -
n ar ve A kb ul ut , 200 7: 4 ) .
J eol oj i k yapı sı i t i b ar i yl e kar st i k ö zel l i k göst er en H af i k Gö l ü’ nün yü ze y
al anı 7 5 ha, h ac mi 2.2 50 .0 00 m3 ’ t ür . Öt r of i k kar a kt er l i ol an göl ü n or t al a ma
d er i nl i ği 2 m’ di r ( Ü nve r ve K e ki l l i , 201 0: 2 1) . Haf i k göl ü sul ak a l an i ht i va

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

et me si seb ebi yl e göçme n kuşl ar ı n böl ge deki b aşl ı c a u ğr a k yer l er i nd en bi r i -

si di r ( C a mcı , 2 016 : 126 ) .
R esi m 4: Ha f i k G öl ü Ar a zi H ar i t ası

K a yn ak: Goo gl e maps , 20 18

H af i k göl ü nde gö zl eml e nebi l ece k t e hl i ke sı nı r l ar ı i ç er i si nde b ul u nan kuş
t ü r l er i aşa ğı d adı r .
 A kb aşl ı Çi nt e/ Emberiza leucocephalos ( V U)
 E l mab aş Pat ka/ Aythya ferina ( V U )
 K i r a zku şu/ Emberiza hortulana ( NT )
4 .3 . Ul aş G öl l eri
U l aş i l çe si i l me r ke zi n e 3 7 ki l o met r e u za kl ı kt a ol up , 132 0 met r el i k r a -
kı ma sah i pt i r . İl çe , Si vas İl i ’ ni n güne yi nd e, T ec er D a ğı ’ nı n et e ği n de, Si - 640
va s -Mal at ya yol u ü zer i nde di r ( Ul aş K a yma ka ml ı ğı , 201 8) . İl ç ede “ Ul aş Göl -
l er i ” a dı ver i l e n o n bi r adet göl b ul u n ma kt a dı r . İl çe ni n mer ke zi n de bul una n
t u z göl ü kı şl ar ı d ol u ol u p ya z me vs i mi nde kur u yar a k b e ya z bi r gö r ünt ü ye
s ahi p ol ma kt a dı r ( Ul aş B el e di ye si , 20 18) .
R esi m 4: Ul a ş Göl l er i Ar a zi H ar i t ası

K a yn ak: Goo gl e maps , 20 18

U l aş göl l er i nd e gö zl eml e nebi l ece k t ehl i ke sı nı r l ar ı i çer i si nde bul un an
ku ş t ür l er i a şa ğı da dı r .
 D i kku yr u k ( EN )
 E l mab aş Pat ka ( V U)
 P as baş Pat ka ( NT )

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

4 .4 . Za ra ve H af i k Te pel e ri
C o ğr af i ve f l or i st i k ya pı i t i b ar i yl e İr an -T u r an F l or a Si st e mi , A vr upa
S i bi r ya Fl or a Si st e mi ve Ana dol u Di ya go nal i ’ ni n kes i şi m n o kt ası nda bul u -
n an Si vas i l i n de bi t ki çeşi t l i l i ği ni n f a zl a ol ma sı , Ha f i k Zar a t e pel er i nd e b u -
l u na n J i ps ya pı ya ö zgü end e mi k bi t ki t ür l er i n bul un ma sı b un a b a ğl ı ol a r ak
b öce k ve sür ü n gen var yet esi ni n va r l ı ğı ve ku ş gö ç yol l ar ı nı n bu böl ge ü ze -
r i nde ol ması s ebe bi yl e böl ged e pe k ço k ku ş t ü r ün e r ast l an makt adı r ( Ust a
vd . ,2 01 4: 676; Mu r at ge l di e v vd , 20 00: 12 1) .
Za r a ve Haf i k t ep el er i n de gö zl e ml e ne bi l ec ek t e hl i ke sı nı r l ar ı i çer i si nd e
b ul u nan kuş t ür l e r i a şa ğı da dı r .
 A kb aşl ı Çi nt e/ Emberiza leucocephalos ( V U)
 A l a D o ğan/ Fal co ve sp er t i n us ( NT )
 B o zkı r D el i ce si / Circus macrourus ( NT )
 Ç a yı r i nci r kuş u/ Ant hu s pr at e nsi s ( NT )
 K ar a A kbab a/ Aegypius monachus ( NT )
 K üç ü k A kb aba/ Neophron percnopterus ( E N)
 K i r a zku şu/ Emberiza hortulana ( NT )
 K ı zı l ar dı ç/ Turdus iliacus (NT)
641
 P o yr a z K uşu/ Haematopus ostralegus
 S a kal l ı A kba ba/ Gypaetus barbatus ( NT )
 T o y/ Otis tarda ( V U)
4 .5 . İm r anl ı , Al t ı nya yl a , Şa rkı ş l a ve Y ı l d ı zel i B o zkı rl arı
A vr upa kı t ası n da ür eye n ku ş t ü r l er i i çi n çe şi t l i f a kt ö r l er di kkat e al ı na -
r a k 19 f ar kl ı habi t at b el i r l e n mi şt i r ve al anl ar ı nd an 13 t a nesi Tü r ki ye’ d e ki
ku ş ya şa m al an l ar ı nı t a nı ml ar . An ad ol u b ozkı r l ar ı b u al an l ar i çer i si n de en
c e zb edi ci al anl a r ı ol uşt ur ur ( Per kt aş , 201 7: 21 2) . İkl i m ve yer ş eki l l er i ö zel -
l i kl er i b a kı mı n da n çeşi t l i l i k göst er en S i vas’ t a bi t ki ör t üs ü bel i r l i b öl gel er d e
b ul u nan or man l ar dı şı n da gene l i t i bar i i l e b o zkı r l ar d ı r . K o n veks i yonel ya -
ğı şl ar l a ca nl an an bi t ki ör t üs ü ya z a yl ar ı nda ya ğı ş yet er si zl i ği se bebi yl e ku -
r u ma kt a ( Si va s T ar ı m İl Mü dür l ü ğü, 20 18 ) ve bo zkı r l a r ol uş ma kt a dı r . Si vas
b o zkı r l ar ı nda gör ül ebi l e ce k kuş t ür l e r i a şa ğı d a sı r al a n mı şt ı r .
 B a ğı r t l a k/ Pt er o cl es or i e nt al i s ( E N)
 B ü yü k or ma n kar t al ı / C l a n ga cl a n ga ( V U)
 K ı zı l ar dı ç/ Turdus iliacus (NT)
 K i r a zku şu/ Emberiza hortulana ( NT )
 K üç ü k A kb aba/ Neophron percnopterus ( E N)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

 Ş ah ka r t al / A qui l a hel i a ca ( V U)
 Uludoğan/ Falco cherrug (EN)
 Ü ve yi k/ Streptopelia turtur (VU)
SO N U Ç V E Ö N ER İLE R
S i va s i l i kül t ür t ur i zmi , sa ğl ı k t u r i zmi , t er mal t ur i zm, su al t ı dal ı ş t u -
r i zmi , bu z al t ı dal ı t u r i zmi , mace r a t ur i zmi , kı ş t ur i zmi gi bi al t er n at i f t u -
r i zm ol a na kl ar ı i l e t ur i st l er e e v sa hi pl i ği ya p ma kt adı r . S ahi p ol du ğu co ğr af i
ko n u m seb ebi yl e Si vas i l i göç me n kuş l ar ve yer l i kuş t ür l e r i i çi n yaşa ms al
ö ne m t aşı ma kt a dı r . K u ş göç yol u ü zer i nde bu l un an i l d e ul usl ar ar ası ön e me
s ahi p sul a k al a nl ar , ça yı r l ar , or ma nl ar , meşc er el er , d a ğl ar , t e pel er , bo zkı r l ar
ku şl a r i çi n d o ğal ha bi t at l ar ol uşt ur ma kt a dı r l a r . Fl or i st i k açı dan ze n gi n ol a n
i ki f i t o co ğr af i k al a nı n bi r l eşt i ği ve A nad ol u ça pr a zı i çer i si n de ye r al an i l de
gö zl e ml ene bi l e ce k kuş t ür sa yı sı 28 9 ol a r ak bel i r l en mi şt i r . K u ş t ü r l er i a r a -
sı nda t e hl i ke sı nı r ı i çer i si n de yer al a n 25 t ü r yer al ma kt adı r .
Ze n gi n kuş çeşi t l i l i ği n e sa hi p Si vas’ t a or ni t o t ur i zmi n al t er n at i f t u r i zm
ye l pa zesi ni geni şl et ece ği ve d o ğa t e mel l i t u r i zm t ü r l er i i çer i si nd e hı zl a bü -
yü ye n or ni t o t u r i zmi n Si vas’ t a gel i şt i r i l e bi l e ce ği ve şe hr e so s yal , do ğal ve
e ko no mi k yö nde n ka t ma d e ğer sa ğl a yaca ğı d üşü nül me kt e di r . Ge nel i t i bari
i l e kuş gö zl e m t ur i st l er i ni n d o ğal çe vr e ye za r ar ver me de n kuşl ar ı gö zl e ml e -
me k i st e yen b i l i nç düze yi , e ği t i mi ve ge l i r s e vi yesi yü ks e k ki şi l er ol du kl ar ı
d üş ünül dü ğü nde o r ni t o t ur i zmi n Si vas i çi n s ür d ür ül e bi l i r bi r t ur i zm t ü r ü ol - 642
d u ğu or t a ya çı kma kt adı r . Si vas i l i nd e or ni t o t ur i zmi n gel i şt i r i l ebi l mesi i çi n
ö ner i l er ;
- H al kı n bi l i n çl en di r i l me si t e hdi t al t ı n da ki ku ş t ür l er i ni n kor unma sı na
ve ç e vr esel t ah r i bat ı n önl en me si ne yar dı mcı ol a ca kt ı r .
- İl K ül t ür ve T ur i zm Mü dür l ü ğün ün ve STK ’ nı n t a nı t ı m dest e kl er i i l e
bi r l i kt e ö zel i l gi t ur i st l er i i çi n kuş gö zl em t ur i zmi n e yönel i k f a r kı n -
d al ı k ya r at ı l a bi l i r .
- İl ku ş t ür ü en vant e r i ni n çı kar ı l ar a k t a nı t ı ml ar da kul l a nı l ması kuş gö z-
l e m t ur i st i ni n Si vas i l i n e ol an i l gi si ni ar t ı r ac a kt ı r .
- R a msa r ’ a a da y ol a n Tö dür ge göl ü nd e ya pı l aş ma ya i zi n ver i l me mesi ve
gö l ü n kor un mas ı b ü yük ö ne m ar z et me kt edi r .
- T öd ür ge göl ün de b ul u na n kuş gö zl e m kul e si n i n i çer i si ne t el esko p ya
d a dür bü n yer l e şt i r i l me si ve ki r al an mas ı nı n u ygun ol aca ğı düşü nül -
me kt edi r .
- H af i k göl ünd e yapı l ac a k ol a n kuş gö zl e m ku l es i göl ü n or ni t o t u r i zm
a çı sı n dan ç e ki ci l i ği n i ar t ı r a ca ğı d üşü nül me kt edi r .
- H af i k göl ü ve çe vr esi i çi n pl an l ana n par k al a nl ar ı nı n kuş göçl er i ni ve
ko n a kl ar ı nı et ki l e me ye ce k şe ki l d e d ü ze nl e nme si ö ne ml i di r .

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

- K uş l ar ı n i zl e nec e ği b öl gel er d e kuşl ar ı r ah at sı z et me yec e k kamp i ng

al anl a r ı nı n ol u şt ur ul ma sı yer el i şl et me l er i çi n e kon o mi k f a yd a s a ğl a -
ya ca kt ı r .
- K uş gö zl e mci l er i çi n gü n übi r l i k ö ne ml i ku ş al a nl ar ı na d ü ze nl en ece k
ge zi l e r , r e hb er l i t ur ve t anı t ı ml ar ı n Si va s i l i Or ni t o T ur i zmi ni c anl an -
dı r aca ğı dü şün ül me kt e di r .
KAYNAKLAR
Akdağ Gürkan (2011). “Özel İlgi Turizmi Kapsamında Anamur Mağaraları: Bir Turistik ürün
Geliştirme. Türofed
Akpınar, E. & Akbulut, G. (2007). Hafik Gölü ve yakın çevresinin turizm olanakları. Erzincan
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi Cilt 9, Sayı 1, 1-24
Anda Nicoleta Onetiua ve Andreea Monica Predonua (2013). “Economic and Social Efficiency
of Tourism”. Procedia - Social and Behavioral Sciences 92: 648-651.
Syratt, G. Ve Archer Jane (2003). Manual of travel agency practice (3rd ed.). Oxford, England:
Elsevier
Arslan Samet Günhan. (2016). Tarihi Sivas Behram Paşa Han Binasının Restore Edilerek Butik
Otel Olarak İşlev Kazandırılması. Haliç Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık
Bölümü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi
Avcı, M. (1993). Türkiye'nin flora bölgeleri ve" Anadolu Diagonali" ne coğrafi bir yakla-
şım. Türk Coğrafya Dergisi, (28). 643
Ayaz, E. (2013) “Sivas Yöresinin Karmaşık Jeolojik Yapısına Bağlı Olarak Gelişen Önemli
Maden Yatakları ve MTA’nın Sivas Yöresindeki Yeni Bulguları”, MTA Doğal Kaynak-
lar ve Ekonomi Bülteni, 16, s.65-87.
Bachleitner Reinhard ve Zins Andreas H (1999). “Cultural Tourism in Rural Communities: The
Residents’ Perspective”. Journal of Business Research 44:199-209.
Bahçe, Sadık (Ed.) (2013). Alternatif Turizm. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2744
BirdLife International (2015) Avrupa Kuşları Kırmızı Listesi, (Çev.,Eylül Dizdaroğlu) Lüksem-
burg Avrupa Toplulukları Resmi Yayın Ofisi.
Camcı, A. (2016). Hafik İlçe Merkezi’nin Coğrafi Etüdü. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Coğrafya Ana Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi
Collins-Kreiner, N., Malkinson, D., Labinger, Z., & Shtainvarz, R. (2013). Are birders good for
birds? Bird conservation through tourism management in the Hula Valley, Is-
rael. Tourism Management, 38, 31-42.
Conraide, N. (2010). International market potential of avitourism in South Africa (Doctoral
dissertation).
Çakıcı, A. C., & Harman, S. (2006). Kuş Gözlemciliğinin Önemi: Türkiye'de Kuş Gözlemciliği-
nin Profili. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 17(2), 161-168.
Çelik, N. & Akpulat, H. A. (2009). Tödürge Gölü (Sivas) ve Çevresi Florası. Fen Bilimleri Der-
gisi, 30(1).

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Dönmez, Y. Kendir, Hakan. Güllü, M. (2016). Ornitoturizm Kapsamında Seyfe Gölü nün De-
ğerlendirilmesi. 3. Uluslararası Çin'den Adriyatik'e Sosyal Bilimler Kongresi, 242-252
Eken, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y., (Editörler) 2006. Türkiyenin
Önemli Doğa Alanları. Doğa Derneği. Ankara.
Erdoğan, Nazmiye. (2003). Kitle Turizmi, Alternatif Turizm Ve Ekoturizmde Sürdürülebilirlik
Üzerine Bir Değerlendirme. Türkiye’nin Alternatif Turizm Potansiyeli ve Güncel So-
runları Konferansı, 3-4.
Erkol, Gül ve Zengin Burhanettin (2015). Bölge Turizmini Planlama ve Sürdürülebilir Gelişim:
Şanlıurfa Örneği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 17, 377-396

Guimarães, M. H., Nunes, L. C., Madureira, L., Santos, J. L., Boski, T., & Dentinho, T. (2015).
Measuring birdwatchers preferences: A case for using online networks and mixed-mode
surveys. Tourism Management, 46, 102-113.
Gülbahar, Onur (2009). “1990’lardan Günümüze Türkiye’de Kitle Turizminin Gelişimi ve Al-
ternatif Yönelimler”. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakül-
tesi Dergisi C.14, S.1:151-177.
Hrubcovaa Gabriela ve Loster Tomas ve Obergrubera Petr (2016). “The Economic Effects of
Tourism in the Group of the Least Developed Countries”. Procedia Economics and Fi-
nance 39:476-481.
Kandır, H. (2015). Doğada Görsel Şölen: Kuşlar ve Kuş Gözlemciliği. Ayrıntı Dergisi, 3(31).
644
Kerlinger, P., & Brett, J. (1995). Hawk Mountain Sanctuary: A case study of birder visitation
and birding economics. Wildlife and recreationists: Coexistence through management
and research, 271-280.
Kılıç, D.T. ve Eken G. (2004). Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları 2004 Güncellemesi. Ankara:
Doğa Derneği.
Kısa Ovalı, Pınar (2006). “Farklı Turist, Farklı Turizm, Farklı Mimari: Çevreci Turist, Ekolojik
Turizm”. Turizm ve Mimarlık Sempozyum: 256-262.
Kordowska, M., & Kulczyk, S. (2014). Conditions and prospects for the development of ornit-
hological tourism in Poland. Turyzm, 24(2), 15-21.
Muratgeldiev, y., Küçüködük, m., Bingöl, ü., Güney, k., & Geven, f. (2000). İran-Turan Floris-
tik Bölgesi. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Dergisi, 1(16), 119-124.
Naycı Nida (2009). “Kıyı Alanlarında Kitle Turizmi: Türkiye’de Kalkınma Planları Bağlamında
Kıyıların Dönüşümü ve Tarihi Doğal Çevreler”. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü Dergisi (İLKE) Bahar, Sayı 22: 81-100.
Pekçetinöz, B. (2006). Denizel koruma alanlarında ekoturizmin bir segmenti olarak kuş gözlem-
ciliği aktiviteleri ve İzmir Kuş Cenneti'nin potansiyeli (Doctoral dissertation, DEÜ Fen
Bilimleri Enstitüsü).
PERKTAŞ, U. (2017). Anadolu Bozkırları ve Bozkırların Kuşları. Kebikec: Insan Bilimleri Icin
Kaynak Arastirmali Dergisi, (43).

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Prior, P., & Schaffner, S. (2011). Bird identification as a family of activities: Motives, mediating
artifacts, and laminated assemblages. Ethos, 39(1), 51-70.
Sarı, C., Oban, R., & Erdogan, A. (2011). Ornitho-tourism and antalya. Procedia-Social and
Behavioral Sciences, 19, 165-172.
Sevindi, Cemal. (2013). Ekoturizm ve kuş gözlemciliği açısından Kuyucuk Gölü kuş cenneti
(Arpaçay-Kars). Türk Coğrafya Dergisi, (61).
Sezgin Mete ve Ünüvar Şafak (2008). “Kültürler Arası İletişimde Turizmin Önemi, Alternatif
Turizm ve Pazar Olgusu”. Journal of Azerbaijani Studies, Vol:11/2, 392-404.
Şekercioğlu, Çağan H. 2002. Impacts of birdwatching on human and avian communities. Envi-
ronmental Conservation 29:282-289.
Steven, R., Morrison, C., & Castley, J. G. (2015). Birdwatching and avitourism: a global review
of research into its participant markets, distribution and impacts, highlighting future re-
search priorities to inform sustainable avitourism management. Journal of Sustainable
Tourism, 23(8-9), 1257-1276.
Topay Mehmet ve Parladır Makbule Özlem (2015). Isparta İli Örneğinde Cbs Yardımıyla Alter-
natif Turizm Etkinlikleri İçin Uygunluk Analizi. Tarım Bilimleri Dergisi, 21(2), 300-
309.
Trauer, Birgit (2006). Conceptualizing Special Interest Tourism Frameworks For Analy-
sis. Tourism Management, 27(2): 183-200.
Usta, A., Yılmaz, M., & Kocamanoğlu, Y. O. (2014). Anadolu çaprazı üzerindeki orman ağaçla- 645
rının dağılımı ile iklim arasındaki ilişkiler, II. Ulusal Akdeniz orman ve çevre sempoz-
yumu, 22-24.
Ünver, B., & Kekili, S. (2010). Hafik Gölü (Sivas)’Nde Yaşayan Tatlı Su Kefali, Squalius Cep-
halus (l., 1758) Populasyonunun Büyüme Özellikleri. Süleyman Demirel Eğirdir Su
Ürünleri Fakültesi Dergisi Cilt:6 Sayı:1, 20-28
Yazıcı, H.& Şahin, İ. F. (1999). Demiryurt (Tödürge-Sivas) sulak alanı ve yakın çevresinde
coğrafi gözlemler. Türk Coğrafya Dergisi, (34).
Zlatar Gamberožić, J., & Tonković, Ž. (2016). From mass tourism to sustainable tourism: a
comparative case study of the island of Brač. Socijalna ekologija: časopis za ekološku
misao i sociologijska istraživanja okoline, 24(2-3), 85-102.
İnternet Kaynakları
Akdeniz Üniversitesi (2018) http://aves.akdeniz.edu.tr (Erişim Tarihi: 14.05.2018)
Bird Life (2018), http://datazone.birdlife.org/site/factsheet/hafik-zara-hills-iba-turkey (Erişim
Tarihi: 14.05.2018)
Bird Life (2018), http://datazone.birdlife.org/site/results?cty=214 (Erişim Tarihi: 14.05.2018)
Bird List (2018), http://www.birdlist.org/turkey.htm (Erişim Tarihi: 14.05.2018)
Çevre ve Sağlık Bakanlığı (2018), http://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/ editor-
dosya/Sivas_icdr2016.pdf (Erişim Tarihi: 14.05.2018)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Sivas İli Kuş Gözlem Turizmi Potansiyelinin Değerlendirilmesi

Kuş Araştırmaları Derneği (2018), http://www.dogaarastirmalari.org.tr/wp-

content/uploads/2016/11/gocmen.kuslarin.korunmasi.pdf (Erişim Tarihi: 24.05.2018)
Resposible Travel (2018), http://www.responsibletravel.org (Erişim Tarihi: 11.12.2017)
Kültür ve Turizm Bakanlığı (2018), http://yigm.kulturturizm.gov.tr/TR,10203/kus-
gozlemciligi.html (Erişim Tarihi: 20.12.2017)
Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (2018), http://www.mta.gov.tr/v3.0/ sayfa-
lar/hizmetler/kutuphane/ekonomi-bultenleri/2013_16/65.pdf (Erişim Tarihi:
14.05.2018)
Ornito Foto Dergi (2014), http://www.ornitofotodergi.com/magazine/sayi_2.pdf (Erişim Tarihi:
14.05.2018)
Sivas İlinde Doğa Turizm Master Planı (2013), http://bolge15.ormansu.gov.tr/15bolge/ Libra-
ries/Duyuru/Sivas_D_T_M_P.sflb.ashx (Erişim Tarihi: 14.05.2018)
Sivas Tarım İl Müdürlüğü, https://sivas.tarim.gov.tr/Menu/15/Bitki-Ortusu (Erişim Tarihi:
14.05.2018).
TRT (2018), http://www.trthaber.com/haber/yasam/turkiyedeki-kus-turu-sayisi-485e-ulasti-
359663.html (Erişim Tarihi: 14.05.2018).
Türkiye Sulak Alanları, http://www.turkiyesulakalanlari.com/todurge-demiryurt-golu/ (Erişim
Tarihi: 14.05.2018)
Türkiye Sulak Alanları, http://www.turkiyesulakalanlari.com/wp-content/uploads/Turkeys-
Ramsar-Sites.pdf (Erişim Tarihi: 14.05.2018). 646

Türkiye’nin Kuşları, http://www.trakus.org/kods_bird/uye/?fsx=tur_arama (Erişim Tarihi:

24.05.2018)
Ulaş Belediyesi (2018), https://www.ulas.bel.tr/UlasHakkinda.html (Erişim Tarihi: 24.05.2018)
Ulaş Kaymakamlığı (2018), http://www.ulas.gov.tr/cografi-yapi (Erişim Tarihi: 24.05.2018)
Zara Kaymakamlığı (2018), http://www.zara.gov.tr/todurge-golu (Erişim Tarihi: 24.05.2018)
E k 1: Si va s İl i n de Gö zl em l e ne bi l e n K uş T ü rl eri Li st es i

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
1. Ada doğanı / Falco eleonorae (LC)
2. Ağaç incirkuşu / Anthus trivialis (LC)
3. Ağaç serçesi / Passer montanus (LC)
4. Ak mukallit / Iduna pallida (LC)
5. Ak pelikan /Pelecanus onocrotalus (LC)
6. Akbaşlı çinte / Emberiza leucocephalos (VU)
7. Akdeniz martısı / Ichthyaetus melanocephalus ?
8. Akgerdanlı ötleğen / Sylvia communis (LC)
9. Akgözlü ötleğen / Sylvia crassirostris ?
10. Akkanatlı sumru / Chlidonias leucopterus (LC)
11. Akkarınlı ebabil / Tachymarptis melba (LC)
12. Akkuyruklu kartal / Haliaeetus albicilla (LC)
13. Akkuyruksallayan / Motacilla alba (LC)
14. Aksırtlı kuyrukkakan / Oenanthe finschii (LC)
15. Akyanaklı baştankara / Poecile lugubris ?
16. Ala doğan / Falco vespertinus (NT)
17. Alaca ağaçkakan / Dendrocopos syriacus (LC) 647

18. Alaca balıkçıl / Ardeola ralloides (LC)

19. Alaca kuyrukkakan / Oenanthe pleschanka (LC)
20. Alaca sinekkapan / Ficedula semitorquata (LC)
21. Alakarga / Garrulus glandarius (LC)
22. Alamecek / Rhodopechys sanguineus (LC)
23. Alasığırcık / Pastor roseus (LC)
24. Anadolu sıvacısı / Sitta krueperi (LC)
25. Angıt / Tadorna ferruginea (LC)
26. Arı şahini / Pernis apivorus (LC)
27. Arıkuşu / Merops apiaster (LC)
28. Atmaca / Accipiter nisus (LC)
29. Bağırtlak / Pterocles orientalis (EN)
30. Bahçe çintesi / Emberiza cirlus (LC)
31. Bahçe tırmaşıkkuşu / Certhia brachydactyla (LC)
32. Bahri Great / Podiceps cristatus (LC)
33. Balaban / Botaurus stellaris (LC)
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

34. Balık kartalı / Pandion haliaetus (LC)

35. Bataklık çintesi / Emberiza schoeniclus (LC)
36. Bataklık düdükçünü / Tringa stagnatilis (LC)
37. Bataklık kamışçını / Locustella lusciniodies ?
38. Bataklık suyelvesi / Porzana parva (LC)
39. Bataklıkkırlangıcı / Glareola pratincola (LC)
40. Benekli sinekkapan / Muscicapa striata (LC)
41. Benekli suyelvesi / Porzana porzana (LC)
42. Bıldırcın / Coturnix coturnix (LC)
43. Bıldırcınkılavuzu / Crex crex (LC)
44. Bıyıklı doğan / Falco biarmicus (LC)
45. Bıyıklı kamışçın / Acrocephalus melanopogon (LC)
46. Bıyıklı sumru / Chlidonias hybrida (LC)
47. Boğmaklı ardıç / Turdus torquatus (LC)
48. Boğmaklı toygar / Melanocorypha calandra (LC) 648
49. Boyunçeviren / Jynx torquilla (LC)
50. Boz doğan / Falco columbarius (LC)
51. Boz ebabil / Apus pallidus (LC)
52. Boz kaz / Anser anser (LC)
53. Boz kuyrukkakan / Oenanthe isabellina (LC)
54. Boz ördek / Anas strepera (LC)
55. Boz serçe / Carpospiza brachydactyla (LC)
56. Bozkır delicesi / Circus macrourus (NT)
57. Bozkır kartalı / Aquila nipalensis (EN)
58. Bozkır toygarı / Calandrella brachydactyla (LC)
59. Bülbül / Luscinia megarhynchos (LC)
60. Büyük ak balıkçıl / Ardea alba (LC)
61. Büyük baştankara / Parus majör (LC)
62. Büyük kamışçın / Acrocephalus arundinaceus (LC)
63. Büyük kaya sıvacısı / Sitta tephronota (LC)
64. Büyük orman kartalı / Clanga clanga (VU)
65. Büyük örümcekkuşu / Lanius excubitor (LC)
66. Çakırkuşu / Accipiter gentilis (LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

67. Çalı kamışçını / Acrocephalus palustris (LC)

68. Çalıbülbülü /Cercotrichas galactotes (LC)
69. Çalıkuşu / Regulus regulus (LC)
70. Çam baştankarası / Periparus ater (LC)
71. Çamurcun / Anas crecca (LC)
72. Çamurçulluğu / Limosa limosa (NT)
73. Çaprazgaga / Loxia curvirostra (
74. Çayır delicesi / Circus pygargus
75. Çayır incirkuşu / Anthus pratensis (NT)
76. Çayır taşkuşu / Saxicola rubetra (LC)
77. Çeltikçi / Plegadis falcinellus (LC)
78. Çıkrıkçın / Anas querquedula (LC)
79. Çıvgın / Phylloscopus collybita (LC)
80. Çilkeklik / Perdix perdix (LC)
81. Çitkuşu / Troglodytes troglodytes (LC) 649
82. Çizgili ötleğen /Sylvia nisoria (LC)
83. Çobanaldatan / Caprimulgus europaeus (LC)
84. Çorak toygarı / Alaudala rufescens (LC)
85. Çöl kuyrukkakanı / Oenanthe deserti (LC)
86. Çulhakuşu / Remiz pendulinus (LC)
87. Çulluk / Scolopax rusticola (LC)
88. Çütre / Carpodacus erythrinus (LC)
89. Dağ incirkuşu / Anthus spinoletta (LC)
90. Dağ ispinozu / Fringilla montifringilla (LC)
91. Dağ kuyruksallayanı / Motacilla cinerea (LC)
92. Dağ mukallidi / Hippolais languida (LC)
93. Dağbülbülü / Prunella modularis (LC)
94. Delice doğan / Falco subbuteo (LC)
95. Dere düdükçünü / Actitis hypoleucos (LC)
96. Derekuşu / Cinclus cinclus (LC)
97. Dikkuyruk / Oxyura leucocephala (EN)
98. Döğüşkenkuş / Philomachus pugnax (LC)
99. Duvar tırmaşıkkuşu / Tichodroma muraria(LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

100. Ebabil / Apus apus (LC)

101. Ekin kargası / Corvus frugilegus (LC)
102. Elmabaş pakta / Aythya ferina (VU)
103. Erguvani balıkçıl / Ardea purpurea (LC)
104. Ev kırlangıcı / Delichon urbicum(LC)
105. Fiyu / Anas penelope (LC)
106. Flamingo / Phoenicopterus roseus (LC)
107. Florya / Chloris chloris (LC)
108. Gece balıkçılı / Nycticorax nycticorax (LC)
109. Gök doğan / Falco peregrinus (LC)
110. Gökardıç / Monticola solitariusv (LC)
111. Gökçe delice / Circus cyaneus (LC)
112. Gökkuzgun / Coracias garrulus (LC)
113. Gri balıkçıl / Ardea cinerea (LC)
114. Guguk / Cuculus canorus (LC) 650
115. Gülen sumru / Gelochelidon nilotica (LC)
116. Gümüş martı / Larus michahellis (LC)
117. Halkalı cılıbıt / Charadrius hiaticula (LC)
118. Halkalı küçük cılıbıt / Charadrius dubius (LC)
119. Halkalı sinekkapan / Ficedula albicollis (LC)
120. Hazar martısı / Larus cachinnans (LC)
121. İbibik / Upupa epops (LC)
122. İshakkuşu / Otus scops (LC)
123. İspinoz / Fringilla coelebs (LC)
124. Kamışbülbülü / Cettia cetti (LC)
125. Kap kumrusu / Oena capensis (LC)
126. Kar serçesi / Montifringilla nivalis (LC)
127. Kara akbaba / Aegypius monachus (NT)
128. Kara çaylak / Milvus migrans (LC)
129. Kara kızılbacak / Tringa erythropus (LC)
130. Kara kızılkuyruk / Phoenicurus ochruros (LC)
131. Kara leylek / Ciconia nigra (LC)
132. Kara sinekkapan / Ficedula hypoleuca (LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

133. Kara sumru / Chlidonias niger (LC)

134. Karaalınlı örümcekkuşu / Lanius minor (LC)
135. Karabaş martı / Chroicocephalus ridibundus (LC)
136. Karabaşlı çinte / Emberiza melanocephala (LC)
137. Karabaşlı iskete / Spinus spinus (LC)
138. Karabaşlı ötleğen / Sylvia atricapilla (LC)
139. Karabatak / Phalacrocorax carbo (LC)
140. Karaboyunlu batağan / Podiceps nigricollis
141. Karaiskete / Serinus pusillus (LC)
142. Karakarınlı kumkuşu / Calidris alpina (LC)
143. Karakulaklı kuyrukkakan / Oenanthe hispanica (LC)
144. Karasırtlı kuyrukkakan / Oenanthe lugens (LC)
145. Karasırtlı martı / Larus fuscus (LC)
146. Karatavuk / Turdus merula (LC)
147. Kaşıkçı / Platalea leucorodia (LC) 651
148. Kaşıkgaga / Anas clypeata (LC)
149. Kaya çintesi / Emberiza cia (LC)
150. Kaya güvercini / Columba livia (LC)
151. Kaya kartalı / Aquila chrysaetos (LC)
152. Kaya kırlangıcı / Ptyonoprogne rupe stris ?
153. Kaya serçesi / Petronia petronia (LC)
154. Kaya sıvacısı / Sitta neumayer (LC)
155. Kayın baştankarası / Poecile palustris (LC)
156. Kerkenez / Falco tinnunculus (LC)
157. Kervançulluğu Eurasian / Numenius arquata (NT)
158. Ketenkuşu / Linaria cannabina (LC)
159. Kılıçgaga / Recurvirostra avosetta (LC)
160. Kılkuyruk / Anas acuta (LC)
161. Kınalı keklik / Alectoris chukar (LC)
162. Kındıra kamışçını / Acrocephalus schoenobaenus (LC)
163. Kır baykuşu / Asio flammeus (LC)
164. Kır incirkuşu / Anthus campestris (LC)
165. Kır kırlangıcı / Hirundo rustica (LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

166. Kırmızıgagalı dağ kargası / Pyrrhocorax pyrrhocorax (LC)

167. Kıyı çamurçulluğu / Limosa lapponica (NT)
168. Kızıl ardıç / Turdus iliacus (NT)
169. Kızıl kırlangıç / Cecropis daurica (LC)
170. Kızıl kumkuşu / Calidris ferruginea (NT)
171. Kızıl şahin / Buteo rufinus(LC)
172. Kızılbacak / Tringa totanus (LC)
173. Kızılbaşlı örümcekkuşu / Lanius senator (LC)
174. Kızılboyunlu batağan/ Podiceps grisegena (LC)
175. Kızılgerdan / Erithacus rubecula (LC)
176. Kızılgerdanlı incirkuşu / Anthus cervinus (LC)
177. Kızılkuyruk / Phoenicurus phoenicurus (LC)
178. Kızılsırtlı örümcekkuşu / Lanius collurio (LC)
179. Kızkuşu / Vanellus vanellus (LC)
180. Kirazkuşu / Emberiza hortulana (NT) 652
181. Kocabaş / Coccothraustes coccothraustes (LC)
182. Kocagöz / Burhinus oedicnemus (LC)
183. Kuğu / Cygnus olor (LC)
184. Kukumav / Athene noctua (LC)
185. Kulaklı orman baykuşu / Asio otus (LC)
186. Kulaklı toygar / Eremophila alpestris (LC)
187. Kum kırlangıcı / Riparia riparia (LC)
188. Kumru / Streptopelia decaocto (LC)
189. Kuyrukkakan / Oenanthe oenanthe (LC)
190. Kuzgun / Corvus corax (LC)
191. Küçük ağaçkakan / Dendrocopos minör (LC)
192. Küçük ak balıkçıl / Egretta garzetta (LC)
193. Küçük akbaba / Neophron percnopterus (EN)
194. Küçük akgerdanlı ötleğen / Sylvia curruca(LC)
195. Küçük alamecek / Bucanetes githagineus(LC)
196. Küçük balaban / Ixobrychus minutus (LC)
197. Küçük batağan /Tachybaptus ruficollis (LC)
198. Küçük boğmaklı toygar / Melanocorypha bimaculata (LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

199. Küçük çinte / Emberiza pusilla (LC)

200. Küçük iskete / Serinus serinus (LC)
201. Küçük karga / Coloeus monedula (?)
202. Küçük kartal / Hieraaetus pennatus (LC)
203. Küçük kerkenez / Falco naumanni (LC)
204. Küçük kumkuşu / Calidris minuta (LC)
205. Küçük kumru / Spilopelia senegalensis (LC)
206. Küçük martı / Hydrocoloeus minutus (LC)
207. Küçük orman kartalı / Clanga pomarina (LC)
208. Küçük sinekkapan / Ficedula parva (LC)
209. Küçük sumru / Sternula albifrons (LC)
210. Leş kargası / Corvus cornix (?)
211. Leylek / Ciconia ciconia (LC)
212. Macar ördeği / Netta rufina (LC)
213. Maskeli örümcekkuşu / Lanius nubicus (LC) 653
214. Maskeli ötleğen / Sylvia melanocephala (LC)
215. Mavi baştankara / Cyanistes caeruleus (LC)
216. Mavigerdan / Luscinia svecica (LC)
217. Orman alaca ağaçkakanı / Dendrocopos majör (LC)
218. Orman düdükçünü / Tringa glareola (LC)
219. Orman tırmaşıkkuşu / Certhia familiaris (LC)
220. Orman toygarı / Lullula arborea (LC)
221. Ökse ardıcı / Turdus viscivorus (LC)
222. Öter ardıç / Turdus philomelos (LC)
223. Pasbaş pakta / Aythya nyroca (NT)
224. Peçeli baykuş / Tyto alba (LC)
225. Poyrazkuşu / Haematopus ostralegus (NT)
226. Puhu / Bubo bubo (LC)
227. Saka / Carduelis Carduelis (LC)
228. Sakallı akbaba / Gypaetus barbatus (NT)
229. Sakarca / Anser albifrons (LC)
230. Sakarmeke / Fulica atra (LC)
231. Saksağan / Pica pica (LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

232. Sarı çinte / Emberiza citrinella (LC)

233. Sarı gagalı ketenkuşu / Linaria flavirostris (LC)
234. Sarı kuyruksallayan / Motacilla flava (LC)
235. Sarı mukallit / Hippolais icterina (LC)
236. Sarıasma / Oriolus oriolus (LC)
237. Sarıbacaklı kumkuşu / Calidris temminckii (LC)
238. Sarıbaşlı kuyruksallayan / Motacilla citreola (LC)
239. Sarıgagalı dağ kargası / Pyrrhocorax graculus (LC)
240. Saz delicesi / Circus aeruginosus (LC)
241. Saz kamışçını / Acrocephalus scirpaceus (LC)
242. Serçe / Passer domesticus (LC)
243. Sığır balıkçılı / Bubulcus ibis (LC)
244. Sığırcık / Sturnus vulgaris (LC)
245. Sıvacı / Sitta europaea (LC)
246. Sibirya taşkuşu / Saxicola maurus (?) 654
247. Söğüt serçesi / Passer hispaniolensis (LC)
248. Söğütbülbülü / Phylloscopus trochilus (LC)
249. Suçulluğu / Gallinago gallinago (LC)
250. Sukılavuzu / Rallus aquaticus (LC)
251. Sumru / Sterna hirundo (LC)
252. Suna / Tadorna tadorna (LC)
253. Sutavuğu / Gallinula chloropus (LC)
254. Sürmeli çalıkuşu / Regulus ignicapilla (LC)
255. Sürmeli dağ bülbülü / Prunella ocularis(LC)
256. Şah kartal / Aquila heliaca (VU)
257. Şahin / Buteo buteo (LC)
258. Şakrak / Pyrrhula pyrrhula (LC)
259. Tahtalı / Columba palumbus (LC)
260. Tarla ardıcı / Turdus pilaris (LC)
261. Tarla çintesi / Emberiza calandra (LC)
262. Tarlakuşu / Alauda arvensis (LC)
263. Taşbülbülü / Irania gutturalis (LC)
264. Taşçeviren / Arenaria interpres (LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655
Yeni Mezun Sınıf Öğretmenlerinin Sınıf Öğretmeni Yetiştirme Programına İlişkin Görüşleri

265. Taşkızılı / Monticola saxatilis (LC)

266. Taşkuşu / Saxicola rubicola (?)
267. Tavşancıl / Aquila fasciata (LC)
268. Telli turna / Grus virgo (LC)
269. Tepeli arı şahini /Pernis ptilorhyncus (LC)
270. Tepeli guguk / Clamator glandarius (LC)
271. Tepeli patka/ Aythya fuligula (LC)
272. Tepeli Toygar / Galerida cristata (LC)
273. Terek düdükçünü / Xenus cinereus (LC)
274. Toy / Otis tarda (VU)
275. Turna / Grus grus (LC)
276. Ulu doğan / Falco cherrug (EN)
277. Urkeklik / Tetraogallus caspius (LC)
278. Uzunbacak / Himantopus himantopus (LC)
279. Uzunkuyruklu baştankara / Aegithalos caudatus (LC) 655
280. Üveyik / Streptopelia turtur (VU)
281. Van gölü martısı / Larus armenicus (NT)
282. Yalıçapkını / Alcedo atthis (LC)
283. Yeşil ağaçkakan / Picus viridis (LC)
284. Yeşil arıkuşu / Merops persicus (LC)
285. Yeşil çıvgın / Phylloscopus nitidus (LC)
286. Yeşil düdükçün / Tringa ochropus (LC)
287. Yeşilbacak / Tringa nebularia (LC)
288. Yeşilbaş / Anas platyrhynchos (LC)
289. Yılan kartalı / Circaetus gallicus (LC)

The Journal of Academic Social Science Yıl:6, Sayı: 74, Temmuz 2018, s. 630-655