Yarıçapları farklı küreler birbirine dokundurulduğun-

da, son yükleri;

Van Der Graf Jeneratörü

2) Dokunma ile Elektriklenme:

En az biri yüklü olan iki veya daha fazla cisim birbiri- UYARI:
ne dokundurulursa, fazlalık yükü aralarında büyüklük- Dokunma ile elektriklenmede cisimler fazlalık yükü

leri oranında paylaşırlar. paylaştıklarından her ikisi de aynı işaretle yüklenirler.

Soru 1.

Şekildeki küreler birbirlerine dokundurulup ayrılırsa,

kürelerin son yükleri ne olur?

Yüklü bir cisim yüksüz bir cisme dokundurulduğunda,

Soru 2.
yük-süz cisim de aynı tür yükle yüklenir.
Nötr, iletken K küresi iletken L küresine dokundurul-
duğunda K nin yükü +2q oluyor.
K nin yarıçapı L ninkinin yarısı kadar olduğuna
göre, L nin K ye dokundurulmadan önceki yük
miktarı kaç q dur?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 6 E) 9

71
Soru 3. Şekildeki metaller etki ile elektriklenmiştir. Metaller
Özdeş ve iletken X, Y, Z kürelerinden, X’in elektrik birbirinden ayrılarak (+) ve (–) yüklü iki metal elde
yükü -2q, Y’ ninki de +10q dur. Üç küre aynı anda edilebilir.
birbirine dokundurulup ayrıldıklarında her birinin yükü
+2q oluyor. Soru 4.
Buna göre, Z nin başlangıçtaki yükü nedir? I. Bir cismin‘+’yüklü olması elektron eksikliğindendir.
II. Sürtünme ile elektriklenmede sürtünen cisimler zıt
A) -6q B) -2q C) +2q D) +6q E) +8q yükle yüklenirler.
(1995 – ÖSS) III. Cisimler sürtünme, dokunma ve etki ile elektrikle-
nebilir.
Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?
3) Etki ile Elektriklenme: A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I,II ve III
Yüklü bir cisim yüksüz bir metale yaklaştırıldığında
metal-deki yük dağılımı değişir.
Metalin cisme uzak tarafı cisimle aynı tür yükle, yakın
Soru 5.
tarafı da zıt yükle yüklenir.
Yüklü cisim uzaklaştırılınca metal tekrar nötr (yüksüz)
hale gelir.

UYARI:
A,B,C özdeş iletken küreleri başlangıçta yüksüzdür-
Etki ile elektriklenme sadece metallerde görülür. Metalin
ler.
uzak ucunu topraklayarak yada bir birine değen ucuca iki
Küreler şekildeki duruma getirildiklerinde hangi
metal kullanarak yüklü metaller elde edebiliriz.
tür yükle yüklenirler ve yük miktarları nasıl olur?

Topraklama:

Toprak, elektronların (elektrik yüklerinin, elektrik

akımının) kolayca gidebileceği sonsuz bir giderdir.
Topraklanan cisim, yükünün tamamını toprağa verir.

72
Güvenli çalışabilmek için topraklamanın mutlaka ya-
pılması gerekir. Bir evin elektrik tesisatı döşenirken
kuralına uygun topraklama yapılmalı ve prizlerin
üçüncü bağlantısı mutlaka bakır levhadan gelen
toprak hattına bağlanmalıdır.
Eğer cisim etki ile elektriklenmişse, itilen yük toprağa
geçer. Şekilde, itilen yükler iletkenin L ucuna değil
toprağa gider. L ucu nötr kalır.
Yükler cisimlerin dış yüzeyinde bulunur.

Yıldırım neden daha çok cami minarelerine düşer?

Toprak Faraday Kafesi

Cisim (-) yüklü ise elektronlar toprağa akar ve Elektrik yüklerinin iletkenin dış yüzeyine yayılmaları
cisim nötr hale gelir. sonucu Michael Faraday uygulama alanı olarak kendi
buluşu olan Faraday kafesini yapmıştır.

+ + Elektron
+ +

Toprak

Eğer cisim pozitif yüklü ise topraktan elektron Günlük hayatta bu buluşun en güzel uygulaması,

olarak nötr hale geçer. yıldırım düşmesi tehlikesine karşılık can güvenliği için
arabanın içine girilmesidir.

UYARI:
Aynı yüklü cisimler birbirini iter, zıt yüklü cisimler birbirini
çekerler.

İletken
M K L - Elektron
-- ++
- ++
+

Toprak

73
Faraday kafesi, elektriksel iletken metal ile kaplanmış ELEKTROSKOP
veya iletkenler ile ağ biçiminde örülmüş içteki hacmi
dışardaki elektrik alanlardan koruyan bir muhafazadır
Dolayısıyla ideal olarak faraday kafesi; topraklanmış,
içi boş metal bir küre gibi kapalı bir iletken yüzeyden
oluşur.

Faraday kafesinin uygulama alanları:

Yanıcı, patlayıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı
binalar, Radyo frekansı yayan cihazlar, telsizle haber-
leşmenin yapıldığı binalar.
Cisimlerin yüklü olup olmadığını yada hangi yükle
yüklü olduğunu anlamamıza yarayan alettir.

Elektroskop İle İlgili Bazı Durumlar:

1.
_ _ K

Yüksüz kürenin içine yüklü bir cisim yaklaştırılırsa;

+ +
kürenin içi (+), dışı (-) ile yüklenir.

Yüksüz elektroskopun topuzuna yüklü bir cisim

yaklaştırılırsa, yapraklar cismin yükü ile aynı
topuz ise zıt yükle yüklenerek yapraklar açılır.

2. K
+
+ +
Yüklü bir cisim küreye içten dokundurulursa, cisim +

yükünü tamamen kaybeder.

+ +
+ +

Yüksüz bir elektroskopun topuzuna yüklü bir cisim

dokundurulursa yapraklar ve topuz aynı cins yükle
yüklenerek yapraklar açılır.
Yüklü bir cisim küreye dıştan dokundurulursa, cisim
ile küre fazlalık yükü yarıçapları oranında paylaşırlar.

74
3. 5.
K K
+ +
+ +
+ + + +

+ + + +
+ + + + + +

Yüklü bir elektroskopun topuzuna zıt yüklü iletken bir

Yüklü bir elektroskopun topuzuna aynı cins yükle bir K cismi dokundurulursa üç durum söz konusudur.
cisim yaklaştırılırsa yapraklar biraz daha açılır.
I. K cisminin yükü elektroskopun yükünden az ise
yapraklar biraz kapanır.
II. K cisminin yükü elektroskopun yüküne eşit
ise yapraklar tamamen kapanır.
III K cisminin yükü elektroskopun yükünden fazla
4.
ise yapraklar önce tamamen kapanır, sonra tekrar
K
+ açılır. Elektroskop K cisminin yükü ile yüklenir.
+ +

+ + K
6. + ++
+ +

+ + + +
Yüklü bir elektroskopun topuzuna aynı cins yük + +

taşıyan iletken bir cisim dokundurulursa üç durum

söz konusudur.
Yüklü bir elektroskopa eşit yüklü bir cisim yaklaştırı-
I. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansiye-
lırsa üç durum söz konusudur.
linden küçük ise yapraklar biraz kapanır.
I. Yapraklardaki yüklerin tamamı topuza çekile-
II. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansiye-
bilirse yapraklar nötr kalacağından tamamen
line eşitse yapraklarda bir değişiklik olmaz.
kapanır.
III. K cisminin potansiyeli elektroskopun potansi-
yelinden büyükse yapraklar biraz açılır. II. Yapraklardaki yüklerin bir kısmı topuza çe-
kilirse yapraklardaki yükler azalacağından
açıklık azalır.

III. Yapraklardaki yüklerin tamamı çekildikten

sonra biraz daha çekilmek istenirse bu
durumda yapraklar zıt yükle yüklenir. Bu
sırada yapraklar önce kapanır, sonra zıt
yükle yüklendiği için tekrar açılır.

75
Soru 6. Soru 9.

Soru 7.

Soru 10.

Soru 8.

76
Soru 11. Soru 14.

Soru 15.

Soru 12.

Soru 16.

Soru 13.

77
Soru 17. Soru 20.
Nötr cam çubuk ipek kumaş parçasına sürtüldüğünde
pozitif olarak yükleniyor.
Buna göre;
I.İpek kumaş negatif olarak yüklenmiştir.
II. İpeğin yük miktarı, çubuğunkine eşittir.
III. Kumaşla çubuk birbirini çeker.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III

Soru 18.

Soru 21.
Yüksüz iki cisim birbirine sürtülerek yükleniyor,
Bu iki cisim için,
I. Cisimlerin birisi negatif diğeri pozitif yüklenir.
II. Birisinin elektron sayısı azalmıştır.
III. Cisimlerin toplam yük miktarı sıfırdır.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III

D) I ve II E) I, II ve III

Soru 19.

Soru 22.
X ve Y cisimleri birbirlerine sürtülerek yükleniyorlar.
X in yükü -q olduğuna göre,
I. Y nin yükü +q dur.
II. X den Y ye proton geçmiştir.
III. Y den X e elektron geçmiştir.
yargılarından hangisi veya hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
D) I ve III E) Yalnız II

78
Soru 23. Soru 25.
Farklı hacimde yalıtkan iki küre birbirine sürtülünce L
K
son yük durumlarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden 2r
hangisi doğru olur?
Yalıtkan
ayaklar
Yük Miktarı Yük Cinsi
A) Farklı Aynı
B) Farklı Zıt K ve L cisimleri yüklüdür. K ve L birbirine dokundu-
C) Eşit Zıt rulup ayrılırsa,
D) Eşit Aynı I. K ve L aynı cins yükle yüklenir.
E) Sıfır Nötr II. L nin yükü K nınkinden fazla olur.
III. K ve L nötr olur.
yukarıdaki yargılardan hangileri doğru olabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
D) I ve II E) I, II ve III

Soru 24.
K
L
M
2r r

Soru 26.
Yalıtkan Yalıtkan sap +4q -2q
sap

K L M

Yarıçapları 2r ve r olan nötr K ve L cisimleri birbirleri-

ne dokunmakta iken yüklü M küresi yaklaştırılıyor. Bir
süre sonra K ve L birbirlerinden ayrıldığında K'nin yü-
kü -q oluyor. K, L ve M metal küreleri özdeştir. K küresi önce L'ye
Buna göre; sonra M'ye dokundurulup ayrılıyor.
I. L'nin son yükü +2q dur. K, L ve M'nin yükleri ne olur?
II. K ve L kürelerinin son durumda yük miktarları
eşittir.
A B C D E
III. M'nin yükünün işareti (-) dir.
yargılarından hangileri doğrudur? K -q +q -q -q -2q

L +q +q -q +2q +q
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III M -q +q -q +q -q

79
Soru 27. Soru 29.

+q
2r
K L

Şekildeki r ve 2r yarıçaplı iletken K ve L kürelerinin

yükleri +q ve +8q dür. K küresi yalıtkan ayağından
tutularak L küresine dokundurulup ayrılıyor.
Buna göre,
I. L'den K ye, +2q kadar yük geçmiştir.
II. K'den L'ye, -2q kadar yük geçmiştir.
III. Kürelerin son potansiyelleri birbirine eşittir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III

Soru 30.

Soru 28.

80
Soru 31. Soru 34.

Soru 32.

Soru 35.

Soru 33.

81
Soru 36. Soru 38.

Soru 37.
Soru 39.

82
Soru 41. Soru 43.

Soru 44.

Soru 42.

Soru 45.

83
Soru 46. Soru 48.
Elektrik yüklü, özdeş iki elektroskopun topuzları
birbirine iletken bir telle bağlanıp elektriksel denge
sağlandığında aşağıdakilerden hangisi kesinlikle
gerçekleşmez?
A) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken
diğerininki değişmez.
B) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken
diğerininki azalır.
C) Birinin yaprakları arasındaki açı azalırken
diğerininki değişmez.
D) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı
azalır.
E) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı
değişmez.
2013 YGS

Soru 49.
Soru 47.

2011 YGS
84
Soru 50. Elektriksel Kuvvet

Charles Coulomb, kendi buluşu

olan burulma terazisini kullana-
rak aynı ve zıt kutupların birbirini
itmesi ve çekmesine ilişkin ters
kare kuvvet yasasını buldu.

Charles Augustin de
Coulomb(1736-1806)

Aynı yükler birbirini iter, zıt yükler birbirini çeker.

Uyarı:
Elektriksel kuvvet; yüklerle doğru orantılı, aralarındaki
uzaklığın karesiyle ters orantılıdır.

 
F1   F2 q: yük (coulomb)
d: uzaklık(metre)
F: kuvvet(Newton)
q .q
F1  F2  k 1 2 2 k: ortama ait elektriksel
d sabittir.
2 2
k=9.109 N.m /C dir.

85
 Soru 54:
Soru 51: Yükleri q1, q2 ve aralarındaki uzaklık d olan iki
kürecik arasındaki etkileşme kuvveti F dir.
Aralarındaki uzaklık iki katına çıkarılırsa kuvvet kaç
F olur?

Soru 55:

Şekildeki yüklü küreler arasındaki elektriksel kuvvet F

Soru 52: dir. Küreler birbirine dokundurulup 2d uzaklığına
konulursa aralarındaki oluşan yeni kuvvet kaç F dir?

Soru 53:

86
Elektrik Alan: Elektrik Alan Çizgileri:
Bir elektrik yükünün etrafındaki uzay bölgesinde bir
Elektrik alanı bulunur.

Bu alana başka bir elektrik yükü girdiğinde yüke bir

elektriksel kuvvet etki eder.

(+) Nokta yükü temsil eden elektrik alan çizgileri

şekilde gösterildiği gibi yükten yarı çap boyunca 3
 boyutlu olarak dışarıya doğru yönelmiştir.
 Fe
E1 
q0
Bir () nokta yükün elektrik alan çizgileri yüke doğru
yönelmiştir.
E, q0 tarafından oluşturulan bir alan değil, q0’a
dışardan etki eden bir alandır.

E vektörünün SI birim sistemindeki birimi N/C dur ve

doğrultusu q0 yüküne etki eden kuvvetin doğrultusun-
dadır.

Başka bir deyişle, bir yük uzayda bir noktaya kondu-

ğunda elektrik kuvveti etkisinde kalıyorsa o noktada
bir elektrik alanı var demektir.

Alan çizgileri (+) yükten

çıkıp () yükte son bulur.
İki alan çizgisi birbirini
kesmez.


 Fe  q .q q
E1  F1  k 1 2 2 Ek
q0 d d2

87
 Soru 56:
Elektrik alan çizgilerinin sayısı yük miktarı ile
orantılıdır.
Simetri çizgisi yükü az olan cisme daha yakındır.

Soru 57:

Paralel Levhaların Elektrik Alanı:

88
 CEVAP ANAHTARI

ELEKTROSTATİK

1- 2-D 3-B 4- E 5-
6-B 7- A 8- B 9- C 10- D

11- A 12-D 13-D 14- B 15-E

16-E 17-D 18-A 19-E 20-E
21-E 22-D 23-C 24-E 25-E
26-A 27-E 28-B 29-C 30-C
31-A 32-E 33-E 34-D 35-C
36-A 37-A 38-A 39-D 40-C
41-C 42-A 43-D 44-C 45-E
46-E 47-A 48-C 49-E 50-
51-C 52-B 53-C 54-(1/4) 55-(2/5)
56-E 57-C

89