ModenAtomTeorisi Özel

Modern Atom Teorisi
Bu notlara Youtube’dan “Kimya Elbistan” kanalında ilgili videolarının açıklamalar kısmında ki linkten
ücretsiz bir şekilde ulaşabilirsiniz.
Modern Atom Teorisi LYS Fasikülleri
Yakup Demir
1. Atomla İlgili Düşünceler ⇝⇝Devreden geçen yük miktarı ile toplanan madde miktarı
doğru orantılıdır. Elektroliz deneyleri sonrasında Dalton’ın
atomu, içi dolu kürecikler şeklinde kabul eden model çürütül-
a. Dalton Atom Modeli (1803) müştür.
☛☛ Madde, atom denilen küçük parçacıklardan oluşmuş- Elektronların Keşfi

tur. ☛☛ Elektronların varlığı ilk olarak William Crooks tara-
☛☛Atomlar bölünemeyen çok küçük içi dolu küreciklerdir. fından bulundu (1874).
Parçalanamaz veya yeniden oluşturulamaz. ☛☛Crooks kendi adıyla anılan tüp içerisinde gazların
☛☛Bir elementin atomları şekil, kütle büyüklük bakımın- elektrik akımı ile etkileştiğini belirledi.
dan birbirinin aynıdır. Ancak diğer elementlerin atomla- ☛☛Camdan yapılmış olan Crooks tüpleri, iki ucuna kaynak
rından farklıdır. yapılmış elektrotlar ve tüp içinden gaz boşaltılmasını sağlayan
☛☛Kimyasal olaylar atomların birleşmesi veya ayrılması bir musluktan oluşuyordu. Tüp içerisindeki gaz basıncı 0,01
sonucudur. Atomlar belli oranlarda birleşerek moleküller atm’e düşürülerek tüpte bulunan metal levhalar bir yüksek vol-
oluşturur. Bir bileşiğin molekülleri, tamamen birbirinin taj kaynağına bağlandığında, rengi tüp içindeki gazın cinsine
aynısıdır. bağlı olmayan bir ışıldama olduğu gözlenir. Bu ışıldama tüpün
katot ucundan anot ucuna doğru hareket eden negatif (-) yüklü
☛☛Kütlenin korunumu, sabit oranlar ve katlı oranlar yasa-
katot ışıklarından kaynaklanır. Katottan anoda doğru hareket
larını Dalton atom teorisi destekler. eden bu elektrik yüküne katot ışınları denir.
☛☛Dalton atom modelindeki eksiklikler;
⇝⇝Atomlar içi dolu küre değil boşluklu yapıdadır.
⇝⇝Bir elementin tüm atomları tamamen aynı değildir.
⇝⇝Atom parçalanabilir.
Örnek
Dalton atom modeli ile ilgili;
I. Bilimsel gerçeklere dayanan ilk atom modelidir.
Yakup Demir
II. Atom altı parçacıklardan bahsedilmez.

III. Katlı Oranlar kanunu ile ters düşer.
yargılarından hangileri doğrudur?
☛☛ Crooks tüpleri, katot ışını tüpü olarak da isimlendiri-

lir.
b. Atom Altı Taneciklerin Keşfi ☛☛J. J. Thomson, crooks tüpünde elektrik akımının ince-
lenmesi sırasında katot ışınlarının (-) yük taşıdığı, aslında
☛☛ Sürtünme ile elektriklenme ve elektroliz atomun bölü- ışın değil taneciklerden meydana geldiği belirlendi ve
nebilirliğini ve atom altı parçacıkların olduğunu göster- George Stoney’in önerisi ile elektron adı verildi.
miştir.
Katot Işınlarının Özellikleri
Sürtünme ile Elektriklenme (Benjamin Franklin)
☛☛ Katottan anota doğru hareket ederler.
☛☛Yün kumaşa kehribar taşını ve ipek kumaşa cam çubu- ☛☛ Kullanılan elektrodun cinsine (demir, platin vb.) bağlı
ğu sürtmüş ve birbirini ittiklerini gözlemlemiş. değildirler.
☛☛Maddelerin elektriklenmesinde atom alış – verişi ola- ☛☛ Tüpün içindeki gazın cinsine bağlı değildirler.
maz. Buda atomda daha küçük taneciklerin alış – verişi- ☛☛ Negatif yüklü taneciklerdir.
nin yapıldığını gösteriyor. ☛☛ Doğrusal yolda yayılırlar
☛☛ Manyetik ve elektriksel alanda saparlar.
☛☛ Hızla akan elektronlardır.
Elektroliz Deneyi ve Faraday
Örnek
☛☛ Elektrik akımı ile bir bileşiği elementlerine ayrıştırıl- Katot ışınları ile ilgili;
masına elektroliz denir. I. Manyetik alandan etkilenmezler.
☛☛Faraday prensiplerine göre; II. Negatif yüklü taneciklerdir.
⇝⇝Bir atom belirli bir miktar elektrik yükü ya da bu miktarı-
III. Kullanılan elektrodun cinsine bağlıdır.
nın basit katları kadar elektrik yükü taşıyabilir.
⇝⇝Elektrik yükü parçacıklar (elektronlar) halinde taşınır. yargılarından hangileri yanlıştır?
⇝⇝Yüklü parçacığın sayısı atomun türüne göre değişebilir
fakat parçacığın türü tüm atomlar için aynıdır.
Kimya Elbitan 2 kimya.elbistan

Yakup Demir
Elektronun Yük/Kütle (e/m) Oranın Belirlenmesi Nötronların Keşfi

☛☛ Rutherford atom çekirdeğinde protonların yalnız
☛☛ J. J. Thomson, yaptığı deneylerde katot ışınlarının olmadığını, çekirdekte yüksüz ve kütlesi protonunkine
manyetik ve elektriksel alanda sapmalarını inceledi. eşit bir taneciğin bulunduğunu ileri sürmüştür. Ancak
☛☛J. J. Thomson yapmış olduğu çalışmalar sonucunda ispatlayamamıştır.
katot ışınlarının elektriksel yük ile kütle oranını ☛☛Yüksüz bu taneciğin varlığını James Chadwick deney-
e/m = 1,7688x1011 C/kg olarak belirledi. sel olarak belirlenmiş ve nötron olarak isimlendirilmiştir.
Elektronun Yükü ve Kütlesinin Bulunması Atomu oluşturan temel taneciklerin proton, nötron ve
elektronlar olduğu belirlenmiştir.
☛☛ R. A. Millikan yağ damlacıkları deneyi ile elektronun
yükünü hesaplamıştır. Thomson tarafından bulunan e/m
değerinden faydalanarak elektronun kütlesini bulmuştur.
Tanecik Simge Kütle (akb, yaklaşık) Yük

Proton p 1 +1
Nötron n 1 0
Elektron e 5,5x10-4 -1
Örnek
Faraday bazı bileşikleri elektroliz ile elementlerine
ayırmasıyla elde edilen sonuçlar arasında;
I. Elektrik yükü parçacıklar halinde taşınır.
Yakup Demir
Protonların Keşfi II. Devreden geçen yük miktarı ile toplanan madde
miktarı doğru orantılıdır.
☛☛ Atomların nötr olması, yapısında elektronların ve III. Tepkimeye giren maddelerin kütleleri arasında
elektronların yüküne eşit fakat zıt yüklü, pozitif bir tane- sayıca belli bir oran vardır.
ciğin de var olmasını gerektirir. Yargılardan hangileri doğrudur?
☛☛Eugen Goldstein katot ışınlarının özelliklerini ince-
lemiş ve pozitif yüklü ışınların varlığını göstermiştir.
Bu pozitif yüklü ışınlara kanal ışınları denir. Daha sonra
Rutherford proton adını vermiştir.
☛☛Kanal ışınlarının elektriksel ve manyetik alanda sap- Örnek
malarını Thomson incelemiş ve pozitif iyonlar için e/m Atomlarda elektrik yüklü birimlere elektron adının
değerini bulmuştur. verilmesini öneren bilim adamı kimdir?
Kanal Işınlarının Özellikleri A) J. J. Thomson

☛☛Katota doğru hareket eder. B) William Crooks
☛☛Elektriksel ve manyetik alanda elektrona göre zıt yönde C) R. A. Millikan
saparlar. D) G. Stoney
☛☛Pozitif yüklü taneciklerdir.
E) Faraday
☛☛Kanal ışınları daha büyük kütleye sahiptirler.
☛☛Katot ışınlarının gidişine ters yönde akarlar.
☛☛Taneciklerin sapma açısı ve tüpün içindeki gazın türüne
Örnek
bağlıdır.
Kanal ışınları ve katot ışınları ile ilgili;
I. Manyetik alanda saparlar.
II. Tüpün içindeki gazın türüne bağlıdır.
III. Katottan anoda doğru hareket ederler.
Yargılardan hangileri ortaktır?

Yakup Demir
Atom Kütlelerinin Belirlenmesi
☛☛Henry Moseley atomların yüksek enerjiye sahip olan

X ışınları yaydığını gözlemledi.
☛☛Her element atomunun yaydığı X ışınlarının frekansı-
nın farklı ve o element atomu için karakteristik olduğunu
fark etti.
☛☛Moseley, atomların yayınladığı X ışınlarının frekansı-
nın karekökünün, atomların atom numarasının artmasıyla
orantılı olarak arttığını belirledi. Bu şekilde atomların
atom numaralarını doğru şekilde belirledi.
☛☛Atom numaraları belirlenen element atomlarının kütle
spektrometresi ile tek tek kütleleri hesaplanmıştır.
Rutherford atom modelinin eksiklikleri;

⇝⇝Elektronların, çekirdek tarafından çekilmesine rağ-
men neden çekirdeğe düşmediklerini,
⇝⇝Elektronların çekirdek çevresinde ne şekilde yer
aldığını ve atomların yaydığı spektrumları açıklayama-
mıştır.
⇝⇝Nötronun varlığın bulmuş ancak ispatlayamamıştır.
Örnek
Rutherford atom modeli ile ilgili;
Yakup Demir
c. Thomson Atom Modeli (1895) I. Atom yapısında çok büyük boşluklar vardır.
II. Pozitif yüklerin kütlesi atomun kütlesinin yaklaşık
☛☛ Atom küre şeklindedir. yarısıdır.
☛☛Atom pozitif (+) yük bulutundan oluşmakta, (-) yükler III. Atom parçalanmaz.
yani elektronlar bu bulut içerisinde yüzmektedir. Thom- Yargılarından hangileri yanlıştır?
son bu şekli üzümlü keke benzetmiştir.
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
☛☛ Elektriksel dengeyi sağlamak üzere, pozitif yük sayı- Örnek

sına eşit sayıda elektron küre içerisinde homojen olarak Thomson atom modeli ile ilgili;
dağılmıştır. Atom nötrdür. I. Atom küre şeklindedir.
☛☛Thomson atom modelinin eksiklikleri; II. (+) ve (-) yükler atom çekirdeğinde toplanmıştır.
⇝⇝(+) ve (-) yükler homojen olarak dağılmamıştır. III. Üzümlü keke benzetmiştir.
⇝⇝Nötron ve atom çekirdeğinden bahsedilmemiştir. Yargılarından hangileri doğrudur?
d. Rutherford Atom Modeli (1911)

☛☛ Rutherford radyoaktif atomların yaydığı alfa ışınları-
nın ince altın levhada saçılmalarını gözlemlemiştir.
☛☛Atomdaki pozitif yükler çekirdek adı verilen ve hacmi
atomun hacmine göre çok küçük olan bir bölgede toplan- Örnek
mıştır. Aşağıdaki bilim adamlarından hangisi X ışınları ile
☛☛Atomun yapısında çok büyük boşluklar vardır. Elekt- elementlerin atom numaralarını hesaplamıştır?
ronlar çekirdeğin dışında büyük bir boşluğa dağılmıştır. A) Moseley B) Chadwick D) Thomson
D) Stoney E) Goldstein

Yakup Demir
e. Elektromanyetik Işınların Dalga ve Tanecik Ka- Örnek

rakteri
☛☛Maddelere ait atomlar, elektron ya da atom çarptırma, Frekansı 1,5x1011 Hz olan ışımanın dalga boyu kaç
yüksek sıcaklıklara kadar ısıtma, bir ışınla karşılaştırma metredir. (c=3x108 m/s)
gibi etkilerle enerji kazanır.
☛☛Enerji kazanan atomlar ilk hallerine dönerken çeşitli
yollarla aldıkları enerjiyi dışarıya ışık olarak yayar.
☛☛Atomlar tarafından dışarıya salınan enerjinin gözle
fark edilebilen bölümü görünür ışığı, gözle fark edileme-
yen bölümü ise görünemeyen ışığı oluşturur.
☛☛Elektromanyetik ışıma, ışık enerjisinin elektromanye-
tik dalgalar halinde ilerlemesi olayıdır. Dalga Modeliyle Açıklanan Olaylar
☛☛Elektromanyetik ışımalar dalga hareketi yaparak
ilerlerler. Bu nedenle ışık için de dalgalarla ilgili terimler ☛☛Işığın tanecik halinde yayıldığını ilk kez I. Newton
kullanılır: savunmuştur.
Dalga boyu (λ, lamda); art arda gelen iki tepe veya ☛☛Daha sonra ışığın dalgalar halinde yayıldığını sa-
çukur arasındaki uzaklıktır. vunan Huygens, yansıma ve kırılma olaylarının dalga
Genlik (A); dalgada oluşan maksimum yükseklik veya modeliyle de açıklanabileceğini gösterdi.
minimum derinliktir. ☛☛Girişim ve kırınım olayları ışığın dalga modeli ile
Frekans (ν, nü); belirli bir noktadan bir saniyede geçen
açıklanır.
dalga sayısıdır. Birimi 1/s veya Hertz (Hz) dir.
Hız (c); boşlukta elektromanyetik dalgalar dalga bo-
Girişim
yuna bağlı olmaksızın aynı hızla hareket eder. 3x108 m/s
değerinde olan bu hıza ışık hızı denir.
☛☛Girişim, dalga olaylarının sonuçlarından biridir.
☛☛Işıkta girişim deneyini ilk kez Thomas Young yap-
mıştır. Bu deney ışığın dalga özelliğinde olduğunu
Yakup Demir
kanıtlayan ilk deneydir.

☛☛Sabunun oluşturduğu
köpük üzerinde gözlem-
lenen gökkuşağı renkleri
elektromanyetik dalga
girişimlerine örnek olarak
verilebilir.
Kırınım
Elektromanyetik dalgaların hızı boşlukta ışık hızına eşit- ☛☛Kırınım, girişim olayının bir benzeridir.
tir. Bu durumda aşağıdaki bağıntıyla hesaplanır. ☛☛Işığın kırınımını ilk defa Francesca Grimaldi yorum-
lamıştır.
c=λ.ν ☛☛Grimaldi, bir ışık kaynağı önüne yerleştirdiği bir
cismin gölgesini incelediğinde gölge sınırlarının net
olmadığını gözlemlemiştir. Bu durumu cismin kenarları
Örnek çevresinde bükülmesi yani kırınıma uğraması şeklimde
açıklamıştır.
Dalga boyu 6x10-9m olan ışımanın frekansı kaç
Hz’dir? (c=3x108 m/s)
Elektromanyetik Işınların Tanecik Modeli
☛☛Dalga modeli, fotoelektrik olay, Compton olayı gibi

bazı olayları açıklamada yetersiz kalmıştır. Bu olaylar
ışığın tanecik modeli ile açıklanır.
☛☛Işığın tanecikli yapıda olduğunu ilk kez söyleyen
Newton’dan sonra ışık enerjisinin paketler halinde
kütlesiz tanecikler tarafından taşındığını düşünen Planck
E=h.ν E; enerji
h; plank sabiti = 6,626x10-34j.s

Yakup Demir
☛☛Einstein, Planck’ın oluşturduğu modeli geliştirerek ışık enerjisini paketler halinde taşıyan bu tanecikleri foton ola-
rak adlandırmıştır.
Uzunluk Ölçü Birimleri Örnek
Terametre (Tm) = 1012m Santimetre (cm) = 10-2m
Gigametre (Gm) = 109m Milimetre (mm) = 10-3m 3x10-4 nm dalga boyundaki bir fotonun enerjisi
Megametre (Mm) = 106m Mikrometre (mm) = 10-6m kaç J dir? (h=6,63x10-34J.s, c=3x108m/s)
Kilometre (km) = 103m Nanometre (nm) = 10-9m
Hektometre (hm) = 102m Angstrom (Ao) = 10-10m
Dekametre (dam) = 10m Pikometre (pm) = 10-12m
Desimetre (dm) = 10-1m Femtometre (fm) = 10-15m
Fotoelektrik Olay
☛☛Işığın metal yüzeyine çarparak, metalden elektron koparması olayına fotoelektrik olay denir.
☛☛Çıkan elektron sayısı metal yüzeyine düşürülen ışığın şiddeti ile doğru orantılıdır.
☛☛Eşik frekansının altındaki uyarma ışığı ne kadar şiddetli olursa olsun elektron çıkışına neden olmaz.
☛☛Yüksek enerjili ışık fotonlarının atomda serbest halde elektronlara çarparak saçılmasına Compton Olayı denir.
☛☛Siyah cisimler üzerine düşen tüm ışınları soğuran, hiçbir ışını geri yansıtmayan ve bu nedenle de siyah görünen
cisimlerdir. Bu siyah cisim soğurduğu ışınları dışarı vermek zorundadır. Siyah cisim ışıması bir cismin sahip olduğu
ısı enerjisinden dolayı etrafa yaydığı ışınımdır.
☛☛Siyah cisim ısıtıldığında yaydığı ışımanın şiddeti artar. Yüksek sıcaklıkta kısa dalga boylu ışımalar oluşurken düşük
sıcaklıkta uzun dalga boylu ışımalar olur.
☛☛Işıma şiddetinin, ışımanın dalga boyuna bağlı olarak değişmesi de de dalga modeliyle açıklanamayıp tanecik mode-
liyle açıklanır.
f. Elektromanyetik Dalga Spektrumu

Yakup Demir
☛☛Elektromanyetik ışımanın dalga boyuna ve frekansı- ☛☛Atomlar soğurken ışıma spektrumunda bulunan ışın-
na göre gruplandırıldığını ışın dizisine elektromanyetik ları üzerine gelen beyaz ışıktan soğur. Bunun sonucunda
dalga spektrumu denir. beyaz ışığın sürekli spektrumunda siyah çizgiler oluşur.
☛☛Elektromanyetik ışınların enerjisi ile frekansı doğru Bu şekilde elde edilen atom spektrumlarına ise soğurma
orantılıdır. spektrumu denir.
☛☛Elektromanyetik ışımanın atomlar ve molekülerle ☛☛Bir atomun ışıma ve soğurma spektrum çizgileri bi-
etkileşmesini konu alan bilim dalına spektroskopi denir. rebir aynı yerdedir. Çünkü atom yaptığı ışımaların dalga
☛☛Elektromanyetik dalga spektrumlarının kaydedildiği boyundaki ışınları soğurur.
aletlere spektrometre, ışımanın madde ile etkileşmesini
inceleyen aletlere spektroskop denir.
☛☛Atomlar tarafından dışarıya salınan enerjinin gözle
fark edilebilen bölümü görünür ışığı, gözle fark edileme-
yen bölümü ise görünemeyen ışığı oluşturur.
Görünür Dalgalar
Bilinen bütün renkler ve bu renklerin birleşimi olan be- ☛☛Atomlar ısıtıldığında, elektronlar enerjiyi soğurarak
yaz ışık, görünür ışık dalgalarını oluşturur. (absorblayarak), daha yüksek enerji düzeyine çıkarlar bu
olaya absorpsiyon denir. Bu atomlara da uyarılmış atom
Görünmez Dalgalar denir.
☛☛Uyarılmış atomlar kararlı olmadıklarından absorbe
Gama ışınları, X ışınları, Mor ötesi ışınlar, Kızıl Ötesi edilen enerjinin bir kısmını ışık olarak geri verir ve atom
ışınlar, Radar, FM, TV, Kısa dalgalar ve AM daha düşük bir enerji seviyesine geçer. Bu olaya emisyon
denir. Bir atomun en düşük enerji seviyesine ise temel
Atomu Spektrumları hal denir.
Yakup Demir
☛☛Elektromanyetik dalgalar ortam değiştirdiğinde kırılır. Örnek

Kırılmaların miktarı dalga boyuna bağlıdır.
☛☛Dalga boyu uzun olan ışınlar daha az kırılırken, dalga Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
boyu kısa olan ışınlar daha çok kırılır. A) Elektromanyetik ışınların enerjisi ile frekansı doğru
☛☛Beyaz ışık (güneş ışığı) bir prizmadan geçirildiğinde orantılıdır.
dalga boylarına göre kırılarak bileşenlerine ayrılır. Kırmı- B) Elektromanyetik ışımanın atomlar ve molekülerle
zıdan mora kadar bütün renkleri içeren ve renkler arasın- etkileşmesini konu alan bilim dalına spektroskopi denir.
da kesin bir sınırlı olmaması nedeniyle bu tür spektrum- C) Elektromanyetik dalga spektrumlarının kaydedildiği
lara sürekli (kesiksiz) spektrum denir. aletlere spektrometre denir.
D) Işımanın madde ile etkileşmesini inceleyen aletlere
spektroskop denir.
E) Bilinen bütün renkler ve bu renklerin birleşimi olan
mor ışık, görünür ışık dalgalarını oluşturur.
☛☛Isıtılan atomlar yüksek enerjiye ulaşır ve soğutulduk- g. Bohr Atom Modeli

larında ışıma yaparlar. Işımalar farklı dalga boylarına sa-
hip ışımalar olup, bir prizmadan geçirilirse ekranda ince ☛☛Bohr’un çalışmaları tek elektronlu tanecikler için
çizgiler halinde farklı dalga boylarında ışınlardan oluşan geçerlidir.
bir spektrum meydana gelir. Bu tür spektrumlara çizgi ☛☛Bir atomdaki elektronlar çekirdekten belli bir uzak-
(kesikli) spektrumu denir. Bu spektruma ışıma (emisyon) lıkta (yörüngede) ve kararlı halde hareket ederler. Her
spektrumu da denir. kararlı halin sabit bir enerjisi vardır. Bu enerji aşağıdaki
formül ile hesaplanır.

Yakup Demir
☛☛Yörüngeler (enerji ☛☛Yörüngeler arası elektron geçişlerinde meydana gelen

düzeyi); K, L, M, N … gibi ışınların bu ışınları inceleyen bilim adamlarına atfen özel
harflerle veya 1, 2, 3, 4 … isimleri vardır.
gibi rakamlarla gösterilir.
☛☛Yüksek enerji düzeyin-
de bulunan elektron düşük
enerji düzeyine inerse ara-
daki enerji farkına eşit enerji
ışın yayılır.
☛☛Bu ışının enerjisi yö-
rüngeler arasındaki enerji
farkına eşittir ve aşağıdaki
formülden bulunur.
Örnek
Hidrojen atomunun elektronu n = 3 seviyesinden n =
1 seviyesine geçmesi sırasında yayılan fotonun enerjisi
kaç J dir. (R=2.10-18) ☛☛Bohr atom modelinin eksiklikleri;
⇝⇝Nötrondan bahsetmemiştir.
⇝⇝Birden fazla elektron içeren atomların spektrumla-
rını açıklayamamıştır.
Sorular - 1
A. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanları “D”, yanlış olanları “Y” olarak işaretleyiniz.
1. (…..) Dalton atomlar bölünemeyen çok küçük içi boş küreciklerdir demiştir.
2. (…..) Dalton atom modeli sabit oranlar kanunu desteklerken katlı oranlar kanunu desteklemez.
3. (…..) Elektroliz atomun bölünebilirliğini göstermiştir.
4. (…..) Faraday elektrik yükü dalgalar halinde taşınır demiştir.
5. (…..) Elektroliz deneyleri sonrasında Dalton’un atom içi dolu küreciktir söylemi çürütülmüştür.
6. (…..) Crooks tüpleri, kanal ışını tüpü olarak da isimlendirilir.
7. (…..) Katot ışınlarına G. Stoney’in önerisi ile elektron adı verildi.
8. (…..) Katot ışınları manyetik alanda saparlarken elektriksel alanda sapmazlar.
9. (…..) Katot ışınları yalnız elektrodun cinsine bağlıdır.
10. (…..) Millikan yağ damlacıkları deneyi ile elektronun yük/kütle (e/m) oranını hesaplamıştır.
11. (…..) Kanal ışınları pozitif yüklü taneciklerdir.
12. (…..) Kanal ışınları tüpün içindeki gazın türüne bağlıdır.
13. (…..) Nötronun varlığı James Chadwick tarafından deneysel olarak ispatlanmıştır.
14. (…..) Thomson atom modeline göre (+) ve (-) yükler homojen olarak dağılmamıştır.
15. (…..) Rutherford nötronun varlığını ispatlayamamıştır.
B. Aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurunuz.
1. ………………. radyoaktif atomların yaydığı alfa ışınlarının ince altın levhada saçılmalarını gözlemlemiştir.
2. ………………. X ışınlarından faydalanarak her elementin atom numarasını hesaplamıştır.
3. Işık enerjisinin elektromanyetik dalgalar halinde ilerlemesine …………………… denir.

Yakup Demir
4. ………………. art arda gelen iki tepe veya çukur arasındaki derinliktir.
5. Frekans belirli bir noktadan bir saniyede geçen dalga sayısıdır. Birimi ……………dir.
6. Girişim ve kırınım olayları ışığın ……………. modeli ile açıklanır.
7. Işığın metal yüzeyine çarparak, metalden elektron koparması olayına ……………………… denir.
8. Bilinen bütün renkler ve bu renklerin birleşimi olan ……...... ışık, görünür ışık dalgalarını oluşturur.
9. Kırmızıdan mora kadar bütün renkleri içeren ve renkler arasında kesin bir sınırlı olmayan spektrumlara
……………… spektrum denir.
10. …………. atom teorisi tek atomlu tanecikler için geçerlidir.
C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Kanal ışınlarının üç tane özelliğini yazınız.
2. Sadece ışığın tanecik modeli ile açıklanan iki tane olay yazınız.
3. Trafik sinyalindeki yeşil ışığın dalga boyu 1,5.109 nm olduğuna göre frekansı kaç hertz dir? (c=3.108m/s)
4. Dalga boyu 6000 oA olan kırmızı ışığın enerjisi kaç joule’dir? (h=6.10-34j.s, c=3.108m/s)
5. Görünmez ışınlardan 5 tanesini yazınız.
6. Absorpsiyon ve emisyon nedir?

Yakup Demir
7. Hidrojen atomunun UV bölgedeki bir elektronunun, paschen serisine uyarılması ile soğurulan fotonun dalga boyu
kaç metredir? (h=6.10-34j.s, c=3.108m/s, R=2.10-18J)
8. Hidrojen atomunun görünür bölgedeki bir elektronun enerjisi kaç joule’dir? (R=2.10-18J)
9. Bohr atom modelin eksiklilerinden 2 tanesini yazınız.
10. Atom altı taneciklerin keşif sürecindeki tarihsel sıralamasını yapınız.
D. Aşağıdaki sorularda doğru cevabı işaretleyiniz.
2. Faraday elektroliz deneyi ile ilgili;

1.
I. Elektrik yükü parçacıklar (elektronlar) halinde
I. Millikan yağ damlacıkları deneyi ile elektronun
taşınır.
yükünü hesaplamıştır.
II. Yüklü parçacığın sayısı atomun türüne göre
II. e/m oranını Thomson bulmuştur.
değişebilir fakat parçacığın türü tüm atomlar için
III. Katot ışınları negatif yüklü taneciklerdir.
farklıdır.
Yargılarından hangileri doğrudur?
III. Devreden geçen yük miktarı ile toplanan mad-
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
de miktarı doğru orantılıdır.
D) I ve II E) I, II ve III
Yargılarından hangileri doğrudur?

D) 1 ve III E) I, II ve III

Yakup Demir
3. Aşağıdaki bilim adamlarından hangisi X ışınları ile 7. “Bir atomdaki elektronlar çekirdekten belli bir
elementlerin atom numaralarını hesaplamıştır? uzaklıkta (yörüngede) ve kararlı halde hareket ederler.
Her kararlı halin sabit bir enerjisi vardır.” diyen bilim
A) Moseley B) Chadwick D) Thomson adamı kimdir?
D) Stoney E) Goldstein
A) Dalton B) Bohr C) Thomson
D) Rutherford E) M. Curie
4. Thomson atom modeli ile ilgili;

I. Atom küre şeklindedir. 8. Dalga boyu 6.10-9 metre olan ışımanın frekansı kaç
II. (+) ve (-) yükler atom çekirdeğinde toplanmıştır. hertz dir? (c=3.108m/s)
III. Üzümlü keke benzetmiştir.
Yargılarından hangileri doğrudur? A) 5.1016 B) 0,5.1016 C) 2.1017
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) 0,2.10 16
E) 6.1017
Yakup Demir
5. Rutherford atom modeli ile ilgili; 9. “Yörüngeler arası elektron geçişlerinde meydana
I. Atom yapısında çok büyük boşluklar vardır. gelen ışınların bu ışınları inceleyen bilim adamlarına
II. Pozitif yüklerin kütlesi atomun kütlesinin yaklaşık atfen özel isimleri vardır.” Aşağıdakilerden hangisi bu
yarısıdır. isimlerden biri değildir.
III. Atom parçalanmaz.
Yargılarından hangileri yanlıştır? A) Pfund B) Brackett C) Lyman
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) Germer E) Balmer
10. Hidrojen atomunun görünür bölgede ki elektronu

6. Aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? Lyman serisine geçmesi sırasında yayılan fotonun
enerjisi kaç joule dir? (R=2.10-18J)
A) Elektromanyetik ışınların enerjisi ile frekansı doğru
orantılıdır. A) 1,5.10-18 B) 3.10-18 C) 1,5.10-17
B) Elektromanyetik ışımanın atomlar ve molekülerle D) 2.10 -16
6.10-18
etkileşmesini konu alan bilim dalına spektroskopi denir.
C) Elektromanyetik dalga spektrumlarının kaydedildiği
aletlere spektrometre denir.
D) Işımanın madde ile etkileşmesini inceleyen aletlere
spektroskop denir.
E) Bilinen bütün renkler ve bu renklerin birleşimi olan
mor ışık, görünür ışık dalgalarını oluşturur.

Yakup Demir
2. Kuantum Mekaniğinin (dalga) ☛☛Böylece Bohr atom modelinde belirtilen yörünge kav-
ramının hiçbir şekilde deneysel olarak ispatlanamayacağı
Tarihsel Gelişimi anlaşıldı.
☛☛Belirsizlik ilkesi ile elektronun belli bir dairesel yörün-
☛☛L. De Broglie ve E. Schrödinger hareket eden madde- gede değil üç boyutlu olarak elektronun yörünge dışında-
sel parçacıkların dalga gibi davranabileceğini ileri sürerek ki bölgelerde de hareket edebileceği ortaya konulmuştur.
dalga mekaniğini oluşturdular. ☛☛Yörünge yerine elektronun bulunabilme olasılığının
☛☛De Broglie, fotonun enerjisini veren Plank ve Eins- olduğu bölgelerden (elektron bulutları halinde) söz edile-
tein’in kütlenin enerjiye dönüşümünü veren bağıntıları bilir.
eşitleyerek ışık hızı ile hareket eden ve kütlesi olan bir
taneciğin yaptığı dalga hareketinin dalga boyunu veren Schrödinger Dalga Fonksiyonları
yeni bir bağıntı elde etti.
☛☛E. Schrödinger, de Broglie’nin hipotezinden faydala-
narak dalga davranışı gösteren tüm taneciklerin hareket-
lerinin hesaplana bilece matematiksel eşitlikler üretti. Bu
çalışmalar dalga mekaniği olarak adlandırılır.
☛☛Schrödinger’in hesapladığı elektronların bulunma ihti-
malinin olduğu bölgelere orbital adı verildi.
☛☛Bütün açıklamalardan sonra elektronu tanecik olarak
düşünürsek orbital, atomun içinde elektronların bulunma
olasılıklarının yüksek olduğu bölgeyi ifade eder. Elektro-
nu dalga olarak düşündüğümüzde ise orbital, yük yoğun-
luğunun yüksek olduğu bölgeyi belirtir.
☛☛Bu bağıntıdaki ışık hızı (c) yerine ışık hızına yakın 3. Atomun Kuantum Modeli
hızda hareket eden taneciğin kendi hızı “V” olarak
Yakup Demir
yazılır. a. Kuantum Sayıları ve Orbitaller
Örnek ☛☛Çekirdeğin çevresindeki herhangi bir elektronun

durumu dalga mekaniğine dört kuantum sayısı ile belir-
Oğuzhan Özyakup’un Cenk Tosun’a attığı ara pasının da
lenir.
kütlesi 0.3 kg olan topun 20 m/s hızla hareket ederken ki
dalga boyu kaç metredir? (h=6.10-34 J.s)
Baş Kuantum Sayısı
☛☛“ n ” ile gösterilir.

☛☛Elektronun atom içinde
uzun süre kaldığı bölgelere
kabuk adı verilir.
☛☛Baş kuantum sayısı, elekt-
ronun bulunduğu kabukları
veya enerji düzeyini gösterir.
☛☛Elektronların çekirdekten
olan ortalama uzaklığını belirler.
☛☛ Davisson ile Germer elektronun da kırınıma uğradığı- ☛☛Baş kuantum sayısının değeri büyüdükçe elektronun
nı ve dalga özelliği gösterdiğini yapmış oldukları deneyle enerjisi artar ve çekirdekten uzaklaşır.
ispatlamışlardı.
Açısal Momentum (orbital) Kuantum Sayısı
Belirsizlik İlkesi (Heisenberg)
☛☛“ l ” ile gösterilir.
☛☛ Heisenberg, atomlardan küçük taneciklerin davranış- ☛☛“ l ” değerleri, elektronların bulunduğu kabuklar
larını belirlemede ışığın etkisini incelerken
içindeki alt kabukları belirler.
formülü ile taneciğin aynı anda konu-
munun ve hızının tam olarak ölçülemeyeceğini ortaya
koydu.

Yakup Demir
☛☛0 ile n–1 arasındaki tam sayılar kadar değer alabilir.

a. Orbitallerin Türleri ve Şekilleri
l = 0, 1, 2 … (n-1)
n=1 ise l=0
n=2 ise l=0 ve l=1
n=3 ise l=0, l=1 ve l=2
☛☛l’nin her bir sayısal değerine karşılık s, p, d, f gibi
harflerle gösterilir.
☛☛ Orbitallerin şeklini ve bu şekil farkı ile oluşan

enerji seviyelerindeki değişimleri belirtir.
s Orbitalleri
☛☛Çekirdekten uzaklaştıkça elektron yoğunluğu azalan

Manyetik Kuantum Sayısı küre biçimindeki orbitallerdir.
Yakup Demir
☛☛Her enerji seviyesinde bir tane s orbitali bulunur.

☛☛ml ile gösterilir. ☛☛En fazla 2 elektron alır.
☛☛Orbitalin uzaydaki yönlenmesini gösterir.
☛☛(2 l + 1) kadar farklı değer alır ve alt kabuktaki orbital-
lerin sayısını belirler.
☛☛ml ‘nin alabileceği değerler - l’den + l’ye kadardır.
l=0 için m_l=0 olur.
l=1 için m_l= -1,0,+1 olur
l=2 için m_l= -2,-1,0,+1,+2 olur.
Spin Kuantum Sayısı

p Orbitalleri
☛☛ms ile gösterilir.
☛☛Bir orbitaldeki elektronların kendi eksenleri etrafında ☛☛n=2 düzeyinden itibaren her
dönme yönünü belirtir. enerji seviyesinde bulunur.
☛☛Dönme hareketi bir birine zıt iki yönde olur. ☛☛l=1 değeri p orbitallerini
☛☛ms= +1/2 veya ms = -1/2 değerlerini alabilir. ifade eder.
☛☛Spin kuantum sayısı, her orbitalde ancak iki elektronun ☛☛l=1 değerine karşılık gelen
3 tane ml değeri (-1,0+1)
olduğundan üç çeşit p orbitali
vardır.
☛☛Şekil ve enerji bakımından
özdeş olan aynı baş kuantum
sayısına sahip üç orbitalin
yönelimleri farklıdır.
☛☛En fazla 6 elektron alabilirler.

Yakup Demir
d Orbitalleri ☛☛ Elektronlar orbitallere, atomun enerjisi en az olacak
şekilde yerleşir.
☛☛1. ve 2. enerji temel enerji se-
viyelerinde d orbitali bulunmaz.
☛☛l=2 değeri d orbitalini ifade
etmektedir.
☛☛l=2 değerine karşılık gelen
beş m_l değeri (-2,-1,0,+1,+2)
olduğundan 5 çeşit d orbitali
vardır.
☛☛En fazla 10 elektron alabilir.
b. Çok Elektronlu Atomlarda Orbitallerin Enerji

Sırası
☛☛Bir atomun toplam enerjisi sadece orbital enerjilerinin

toplamına bağlı değil aynı zamanda bu orbitallerde yer
alan elektronlar arası itme çekme kuvvetlerine de bağlıdır.
Atomda elektronların alt kabuklara yerleşimi ve bir
☛☛Orbitallerin enerjisi (n + l) toplamının artmasıyla yük-
orbitalin alabileceği maksimum elektron sayısı
selir.
☛☛(n+ l) toplamı aynı olursa n sayısı büyük olan orbitalin
☛☛Çekirdeğe en yakın orbitallerde bulunan elektronlar,
Yakup Demir
enerjisi büyüktür.
çekirdeğin daha dış orbitallerde bulunan elektronlara
uyguladığı çekim etkisini azaltır. Bu durum, çekirdeğe
yakın elektronların perdelenmesi olarak isimlendirilir.
Aufbau İlkesi
☛☛Elektronlar orbitallere yerleşirken öncelikle enerjisi

en düşük yani çekirdeğe en yakın orbitalleri doldururlar.
Bu nedenle elektronlar 1s den başlayarak enerjisi düz-
gün bir şekilde artacak şekilde sıralanır.
Pauli Dışlama İlkesi
☛☛Bir atomun herhangi iki elektronu, aynı dört kuantum

sayısına sahip olamaz.
☛☛Bir orbital en fazla iki elektron alabilir ve bu elekt-
ronlar zıt spinlidir.
☛☛Pauli ilkesine göre s, p,d,f orbitallerinde;
s orbitali: en fazla 2 elektron bulundurabilir.
p orbitali; en fazla 6 elektron bulundurabilir.
d orbitali: en fazla 10 elektron bulundurabilir.
f orbitali: en fazla 14 elektron bulundurabilir.
Çok elektronlu bir atomda katman ve alt katmanla-

rın enerji düzeylerini gösteren diyagram

Yakup Demir
☛☛Orbitallerin enerji sıralamaları, alabildikleri en fazla
elektron sayıları ve elektronların orbitalere yerleşim sıra-
laması; 1s22s22p63s23p64s23d104p65s24d105p6 …
Hund Kuralı
☛☛Elektronlar eş enerjili orbitallere önce biber birer

yerleşir. Bütün eş enerjili orbitaller birer elektron aldık-
tan sonra ikinci elektronlar ters spinli olma koşuluyla
yerleşmeye başlar.
☛☛Atomların elektron dağılımları soy gazlardan fay-

dalanarak daha kısa şekilde gösterilebilir. Bunun için
elementlerin elektron diziliminde en büyük atom nu-
Yakup Demir
marasına sahip hangi soy gaz bulunuyorsa, o soy gazın

sembolü yazılır ve devamında kalan elektronlar orbitalle-
re yerleştirilir.
c. Atomların ve İyonların Elektron Dizilimleri
☛☛Element atomlarda elektron dağılımları; kısaltılmış

spdf, genişletilmiş spdf ve orbital diyagramı olarak üç
faklı şekilde gösterilebilir.
kısaltılmış spdf
genişletilmiş spdf
☛☛İyonların elektron dizilimi, atomun aldığı ya da verdi-
ği elektron sayıları göz önünde bulundurularak düzenle-
nir. Atomlar elektron aldıklarında, elektronlar boş veya
orbital diyagramı
yarı dolu orbitallere enerjisi en düşük orbitalden başlaya-
rak yerleşirler.
☛☛Atomların elektron dizilimleri yazılırken orbital
sembollerinin önüne, orbitalin bulunduğu temel enerji
düzeyinin numarası (baş kuantum sayısı) yazılır. Orbi-
talin sembolünün sağ üst indis olarak içerdiği elektron
sayısı yazılır.

Yakup Demir
☛☛Atomlar elektron verdiklerinde elektron öncelikle en Küresel Simetri

büyük temel enerji seviyesinden kopar.
☛☛Bir atomun elektron dizilimindeki en son orbital
türünün tam dolu veya yarı dolu olması, atoma küresel
simetri özelliği kazandırır.
☛☛Elektron dizilimleri s1, s2, p3, p6, d5, d10, f7, f14 ile sonla-
nan atomlar küresel simetriktir.
☛☛Küresel simetri özelliği gösteren atomlar daha kararlı-
dır ve elektron koparmak için daha fazla enerji gerekir.
Uyarılmış Hal ve Temel Hal
☛☛Elektronların en düşük enerjili kararlı haline temel hal

denir. İstisna: elektron dizilimi s2d4 ya da s2d9 ile sona ermesi
☛☛Temel haldeki bir atoma dışarıdan enerji verildiğinde gereken atomlar küresel simetrik özellik gösterip s1d5 ve
elektronların en az bir tanesinin daha yüksek seviye- s1d10 şeklinde biter.
sindeki bir orbitale ya da aynı yörüngede daha yüksek
Yakup Demir
enerjili bir orbitale gitmesi durumuna uyarılmış hal denir.
☛☛Uyarılmış atomların;
⇝⇝Kimyasal özellikleri aynıdır.
⇝⇝Fiziksel özellikleri farklıdır.
⇝⇝Kararsızdırlar.
⇝⇝Periyodik cetveldeki yeri, grubu, bloğu değişmez
⇝⇝Uyarılmış halde bulunan atomdan daha az enerjiyle
elektron koparılabilir.
⇝⇝Uyarılmış atomlar temel hale geçerken enerji
yayarlar.
⇝⇝Uyarılmış bir atomun hacim ve aktifliği değişir.

Yakup Demir
Sorular - 2
1. (…..) L. De Broglie ve E. Schrödinger hareket eden maddesel parçacıkların dalga gibi davranabileceğini ileri süre-
rek dalga mekaniğini oluşturdular.
2. (…..) Pücker, fotonun enerjisini veren Plank ve Einstein’in kütlenin enerjiye dönüşümünü veren bağıntıları eşitleye-
rek ışık hızı ile hareket eden ve kütlesi olan bir taneciğin yaptığı dalga hareketinin dalga boyunu veren yeni bir bağıntı
elde etti.
3. (…..) Davisson ile Germer elektronun da kırınıma uğradığını ve dalga özelliği gösterdiğini yapmış oldukları deney-
le ispatlamışlardı.
4. (…..) Belirsizlik ilkesi ile elektronun belli bir dairesel yörüngede hareket edebileceği ortaya konulmuştur.
5. (…..) Schrödinger’in hesapladığı elektronların bulunma ihtimalinin olduğu bölgelere yörünge adı verildi.
6. (…..) Baş kuantum sayısı, elektronun bulunduğu kabukları veya enerji düzeyini gösterir.
7. (…..) Elektronların en düşük enerjili kararlı haline uyarılmış hal denir.
8. (…..) Uyarılmış hal atomun en kararlı halidir.
9. (…..) Uyarılmış atomların kimyasal özellikleri aynı ve fiziksel özellikleri farklıdır.
10. (…..) Uyarılmış atomların periyodik cetveldeki yeri, grubu, bloğu değişmez.
1. Bir atomun elektron dizilimindeki en son orbital türünün tam dolu veya yarı dolu olması, atoma ………………..
özelliği kazandırır.
2. Küresel simetri özelliği gösteren atomlar daha ……………. ve elektron koparmak için daha fazla enerji gerekir.
3. ………………. kuralına göre elektronlar eş enerjili orbitallere önce biber birer yerleşir. Bütün eş enerjili orbitaller
birer elektron aldıktan sonra ikinci elektronlar ters spinli olma koşuluyla yerleşmeye başlar.
4. Pauli dışlama ilkesine göre bir atomun herhangi iki elektronu, aynı dört kuantum sayısına sahip ……………...
5. Çekirdeğe en yakın orbitallerde bulunan elektronlar, çekirdeğin daha dış orbitallerde bulunan elektronlara uyguladı-
ğı çekim etkisini azaltır. Bu durum, çekirdeğe yakın elektronların ………….. olarak isimlendirilir.
6. Orbitallerin enerjisi (n + l) toplamının artmasıyla yükselir. (n+ l) toplamı aynı olursa ……. sayısı büyük olan orbita-
lin enerjisi büyüktür.
7. d orbitali en fazla ……. elektron alabilir.
8. Elektronlar orbitallere, atomun enerjisi ………… olacak şekilde yerleşir.
9. ……………. kuantum sayısı orbitalin uzaydaki yönlenmesini gösterir.
10. ……………. kuantum sayısı elektronların çekirdekten olan ortalama uzaklığını belirler.
1. Oğuzhan Özyakup’un Cenk Tosun’a attığı ara pasının da kütlesi 0.3 kg olan topun 20 m/s hızla hareket ederken ki
dalga boyu kaç metredir? (h=6x10-34 J.s)
2. Kuantum sayısı kaç tanedir? İsimlerini yazınız?

Yakup Demir
3. Orbital nedir? s orbitalinin iki tane özelliğini yazar mısınız?
4. 8O, 22Ti ve 24Cr atomlarının elektron dağılımlarını yazınız
.
5. 3Li, 6C, 10Ne ve 15P atomları küresel simetri özelliği gösterir mi? Açıklayınız.
6. Temel hal ve uyarılmış hal nedir? açıklayınız.
7. l=2 ve n=3 kuantum sayısına karşılık gelen orbital hangisidir?
8. n=3, ml= - 2 olan bir orbital için açısal momentum kuantum sayısı nedir?
9. 16S elementinde l=1 kuantum sayısına sahip en fazla kaç elektron vardır?
10. 6C elementinde ml=0 kuantum sayısına sahip en fazla kaç elektron vardır?

Yakup Demir
D. Doğru cevapları işaretleyiniz. 5. 4s orbitali için uygun olan l ve n değeri aşağıdaki-
lerin hangisinde doğru verilmiştir?
1. Taneciklerin aynı anda konumunun ve hızının tam
olarak ölçülemeyeceğini ortaya koyan bilim adamı l n
kimdir? A) 0 4
B) 4 0
A) Schrödinger B) Heisenberg C) Plank C) 1 4
D) de Broglie E) Einstein D) 0 1
E) 2 0
2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? 6. n=3 ve ml= +2 kuantum sayılarına sahip olan bir
orbital için açısal momentum kuantum sayısı aşağıda
A) Davisson ile Germer elektronun da kırınıma uğra verilen değerlerden hangisini alır?
dığını ve dalga özelliği gösterdiğini yapmış oldukları
deneyle ispatlamışlardır. A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
B) Belirsizlik ilkesi ile elektronun belli bir dairesel
yörüngede değil üç boyutlu olarak elektronun yörün-
ge dışındaki bölgelerde de hareket edebileceği ortaya
konulmuştur.
C) Yörünge yerine elektronun bulunabilme olasılığı- 7. Aşağıdaki elementlerden hangisi küresel simetri
nın olduğu bölgelerden (elektron bulutları halinde) söz özelliği göstermez?
edilebilir.
D) Schrödinger’in hesapladığı elektronların bulunma A) 3Li B) 4Be C) 11Na D) 12Mg E) 14Si
ihtimalinin olduğu bölgelere yörünge adı verildi.
E) L. De Broglie ve E. Schrödinger hareket eden mad-
Yakup Demir
desel parçacıkların dalga gibi davranabileceğini ileri

sürerek dalga mekaniğini oluşturdular.
8. 5B elementinin ms= -1/2 kuantum sayısına sahip en
fazla kaç elektronu vardır?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
3.
I. Baş kuantum sayısı elektronların çekirdeğe olan
ortalama uzaklığını belirler.
II. Manyetik kuantum sayısı orbitalin uzaydaki yön-
lenmesini gösterir. 9. Aşağıdaki elektron dizilimlerinden hangisi yanlış-
III. Açısal kuantum sayısı, elektronların bulunduğu tır?
kabuklar içindeki alt kabukları belirler.
Yargılarından hangileri doğrudur? A) 3Li: 1s22s1
B) 9F: 1s22s22p5
A) Yalnız I B) Yalnız II C) 1 ve III C) 21Sc: 1s22s22p63s23p64s23d1
D) II ve III E) I, II ve III D) 24Cr: 1s22s22p63s23p64s13d5
E) 30Zn: 1s22s22p63s23p64s24d10
4.
I. 3p
II. 3d 10. 3. Temel enerji düzeyi ile ilgili;
III. 4s I. Sadece s ve p orbitallerine sahiptir.
Yukarıda verilen orbitallerin enerjilerini büyükten II. 7 elektronla dolar.
küçüğe doğru sıralayınız. III. Toplam 9 tane orbital içerir.
Yargılarından hangileri yanıştır?
A) III > II > I B) III > I > II C) II > III > I
D) I > II > III E) II > I > III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

Yakup Demir
4. Elektron Dizilimi ve Periyodik Sisteme Yerleşim
Periyodik Sistemin Özellikleri ☛☛A grubu elementleri baş grup, B grubu elementleri ise
yan grup elementleri olarak adlandırılır.
☛☛Yatay sıralara periyot, düşey sıralara grup denir. ☛☛Gruplar içerdikleri elementlerin elektron dağılımla-
☛☛Periyodik sistemde 7 tane periyot, 8 tane A ve 10 tane rındaki en son orbitalin türüne göre s, p, d, f bloklarına
B olmak üzere (8B grubundan 3 tane bulunur) 18 grup ayrılır.
bulunur. ☛☛A grupları s ve p blokları, B grupları d ve f blokların-
☛☛Aynı gruptaki element atomları (He hariç) elektron dan oluşur.
katmanlarındaki elektron diziimleri benzer olduğundan ☛☛İlk üç periyotta B grupları bulunmaz.
aynı gruptaki elementler benzer kimyasal özellik göste-
rirler. Periyodik Sistemde Periyot ve Grup Bulma
☛☛Elektron dağılımı s ve p orbitali ile bitenler A grubu,

elektron dağılımı d ve f orbitali ile bitenler B grubudur.
☛☛Elementlerin dış katman elektron dizilimleri onların
gruplarını belirler.
☛☛Elektron dağılımındaki en büyük baş kuantum sayısı
periyot numarasını verir.
☛☛Baş gruplar aşağıdaki gibi belirlenir.
☛☛Gruplar A ve B olarak ya da 1 – 18 arası rakamlar

verilerek düzenlenmiştir. Örneğin oksijen elementi peri-
yodik sistemde harf ile adlandırılırsa 6A grubu rakam ile
İstisna: 2He: 1s2 ile sonlanmasına rağmen 8A grubunda
adlandırılırsa 16. Grupta bulunur.
bulunur.

Yakup Demir
☛☛İyonik bağlı bileşiklerdeki iyonların çekirdekleri
arasındaki uzaklıktan faydalanarak hesaplanır. İyonlar
aynı büyüklükte olmadığın-
dan iyon yarıçapı iyonların
çekirdekleri arasındaki uzak-
lığın yarısına eşit değildirler.
Uzaklık anyon ve katyonun
büyüklüğüne göre paylaştırı-
larak iyon yarıçapı bulunur.
☛☛B grupları istisnaların olmasıyla birlikte aşağıdaki gibi

belirlenir.
Periyodik Sistemde Atom Yarıçaplarının Değişimi
☛☛Atom yarıçapı, bir periyotta soldan sağa gidildikçe

genellikle azalır. Bunun nedeni, soldan sağa gidildikçe
proton sayısı, aynı zamanda en yüksek enerji düzeyinde
yer alan elektron sayısı artar. Çekirdekte artan pozitif yük
en yüksek enerji düzeyindeki elektronları kendine doğru
daha fazla çeker, bu nedenle atom yarıçapı küçülür.
Yakup Demir
☛☛Bir atom elektron verdiğinde katyon, elektron aldı-

5. Periyodik Özellikler ğında ise anyon oluşturur. Bir katyon ya da anyonun
yarıçapı iyon yarıçapı olarak adlandırılır.
1. Atom Büyüklükleri ve Atom/İyon Yarıçap
☛☛Bir atom elektron aldık-
ça birim elektron başına
☛☛Ametal atomlarının tek kova-
düşen çekirdek çekim kuv-
lent bağ ile bağlanmasıyla oluşan
veti azalacağından yarıçap
molekülde atomların çekirdekleri
artar.
arasındaki uzaklığın yarısı kova-
lent yarıçaptır. ☛☛Bir atom elektron ver-
dikçe, birim elektron başına
düşen çekirdek çekim kuv-
veti artacağından yarıçap
☛☛Soy gazlar ve apolar kovalent azalır.
bağlı moleküller yüksek basınç
ve düşük sıcaklıkta sıvılaşır veya ☛☛İzoelektronik katyonlarda pozitif yük değeri arttıkça
katılaşır. Soy gazların ve apo- iyon yarı çapı küçülür.
lar kovalent bağlı moleküllerin 13
Al3+ < 12Mg2+ < 11Na+
birbirine en yakın olduğu anda
çekirdekleri arasındaki uzaklığın ☛☛İzoelektronik anyonlarda negatif yük değeri arttıkça
yarısına van der waals yarıçapı iyon yarıçapı artar.
denir. 9
F- < 8O2- < 7N3-

Yakup Demir
2. İyonlaşma Enerjisi
☛☛Bir atomun iki iyonlaşma enerjisi arasında genelde
1,5 – 3,5 kat fark vardır. Eğer fark 3,5 kattan fazla olursa
☛☛Gaz halindeki bir atomun temel halinden bir elektronu
bu durumda o atomun değerlik elektronlarının tamamı
uzaklaştırmak için gerekli olan minimum enerjiye iyon-
koparılmıştır.
laşma enerji (İE) denir.
☛☛İlk elektron koparılırken verilen enerjiye 1. İyonlaş-
ma enerjisi (İE1), bir elektronu koparılmış 1+ yüklü gaz
halindeki bir iyondan ikinci elektron koparılırken verilen
enerjiye 2. İyonlaşma enerjisi (İE2) … denir.
3. Elektron İlgisi
☛☛Gaz halindeki bir atomun, bir elektron alması sırasın-

da oluşan ışı değişimine elektron ilgisi denir.
Elektron enerjisi pozitif veya negatif olabilir.
☛☛Bir atomda n tane elektron varsa iyonlaşma enerjileri

İE; 1.İE < 2.İE < 3.İE < 4.İE < … < n.İE
☛☛Bir periyotta soldan sağa doğru gidildikçe genelde
iyonlaşma enerjisi artar. Aynı periyotta 1. İyonlaşma
enerjisi; ☛☛Bir atom elektron aldığında açığa çıkan ısı ne kadar
1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A fazla ise elektron ilgisi o kadar yüksektir.
2A, 5A ve 8A küresel simetri özelliği gösterir. (3 aşağı 5 ☛☛Elektron ilgisi bir elementin elektron alma eğiliminin
yukarı) ölçüsüdür.
Yakup Demir
☛☛Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe elektron

ilgisi artar. Aynı grupta yukarı doğru gidildikçe elektron
ilgisi genellikle artar.
☛☛Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe atom

yarıçapı artacağından atomların 1. İyonlaşma enerjisi
azalır. Çünkü elektronun çekirdekten uzaklığı, onu ko-
parmak için gereken enerjiyi etkiler.
İstisna: Elektron ilgisi en yüksek olan klordur.

Yakup Demir
4. Elektronegatiflik ☛☛Oksitlerin asidik ve bazik özelliği bileşiği oluşturdu-
ğu elementin elektronegatifliğine bağlıdır.
☛☛Moleküldeki atomların bağ elektronlarını çekme ☛☛Elektronegatifliği düşük olan elementlerin oksitleri
gücünün ölçüsüne elektronegatiflik denir. ve hidroksitleri bazik, elektronegatifliği yüksek olan
☛☛Metallerin elektronegatifliği çok düşüktür. Ametalle- elementlerin oksitleri ve hidroksitleri asidik özellik
rinki ise yüksektir. gösterir.
☛☛Genel olarak metallerin elektronegatifliği küçük oldu-

ğu için oksitleri bazik karakterlidir.
☛☛Genel olarak ametallerin elektronegatifliği yüksek

olduğu için oksijence zengin oksitleri asit karakterlidir.
☛☛Bir periyotta sağa doğru gidildikçe elementlerin oksi-

jenli bileşiklerinin asitlik özelliği artarken, soldan sağa
gidildikçe bazlık özelliği artar.
☛☛Hem asit hem de baz özelliği gösteren maddelere
amfoter madde, oksitlerine ise amfoter oksit denir.
☛☛Elektronegatiflik doğrudan ölçülemez ve birimi

yoktur.
☛☛Elektronegatiflik atom yarıçapına bağlıdır. Çap kü-
Yakup Demir
çüldükçe elektronegatiflik artar.
5. Oksit ve Hidroksit Bileşiklerin Özellikleri 6. Metal ve Ametal Özelliklerin Değişimi
☛☛Elementlerin asitlik ve bazlık özellikleri genellikle ☛☛Bir periyotta soldan sağa doğru ametal özellik artar,
oksitleri ve hidroksitleri üzerinden incelenebilir. metalik özellik genellikle azalır.
☛☛XOH yapısındaki bileşik suda çözündüğünde XO- ve ☛☛Bir grup içinde yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe
H+ iyonları veriyorsa asidik karakterlidir. metalik özellik genellikle artar ametal özellik azalır.
☛☛Bir periyotta sağdan sola ve yukarıdan aşağıya meta-
lik aktiflik artar.
☛☛Bir periyotta soldan sağa ve aşağıdan yukarıya ameta-
lik aktiflik artar
☛☛XOH yapısındaki bileşik suda çözündüğünde X+ ve

OH- iyonları veriyorsa bazik karakterlidir.

Yakup Demir
Periyodik Sistemde Soldan Sağa Doğru Sorular - 3
☛☛Atom numarası artar.
☛☛Atom kütlesi artar. A. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanları “D”, yanlış
☛☛Değerlik elektron sayısı genellikle artar. olanları “Y” olarak işaretleyiniz.
☛☛Atom yarıçapı genellikle azalır.
☛☛İyonlaşma enerjisi genellikle artar. 1. (.....) Gruplar içerdikleri elementlerin elektron da-
☛☛Ametal özellik artar. ğılımlarındaki en son orbitalin türüne göre K, L, M, N
☛☛Elektron alma isteği artar. bloklarına ayrılır.
☛☛Metal özellik azalır. 2. (.....) Elementlerin dış katman elektron dizilimleri
☛☛Elektron verme eğilimi azalır. onların periyotlarını belirler.
☛☛Elektron ilgisi genellikle artar. 3. (.....) Bir elementin periyodik sistemdeki yeri, nötr ve
☛☛Elektronegatiflik artar. temel hali için bulunur. Uyarılmış bir atomun ya da bir
☛☛Oksidinin sulu çözeltisinde asitlik kuvveti artar. iyonun yeri değerlendirilemez.
4. (.....) Atom yarıçapı, bir periyotta soldan sağa gidildik-
çe genellikle azalır.
Aynı Grupta Aşağı Doğru İnildikçe 5. (.....) Bir atom elektron verdikçe, birim elektron başına
düşen çekirdek çekim kuvveti artacağından yarıçap artar.
☛☛Atom numarası artar. 6. (.....) İzoelektronik katyonlarda pozitif yük değeri
☛☛Atom kütlesi artar. arttıkça iyon yarı çapı küçülür.
☛☛Değerlik elektron sayısı değişmez. 7. (.....) Gaz halindeki bir atomun temel halinden bir
☛☛Atom yarıçapı artar. elektronu uzaklaştırmak için gerekli olan minimum ener-
☛☛İyonlaşma enerjisi azalır. jiye iyonlaşma enerji (İE) denir.
☛☛Ametal özellik azalır. 8. (.....) Elektron ilgisi en yüksek olan element flor (F)
☛☛Elektron alma isteği azalır. dur.
☛☛Metal özellik artar. 9. (.....) Hem asit hem de baz özelliği gösteren maddelere
Yakup Demir
☛☛Elektron verme eğilimi artar. amfoter madde denir.

☛☛Elektron ilgisi azalır. 10 (.....) Elektronegatifliğin birimi joule dir.
☛☛Elektronegatiflik azalır.
☛☛Oksidinin sulu çözeltisinde bazlık kuvveti artar.
1. Elektronegatiflik atom yarıçapına bağlıdır. Çap küçül-

dükçe elektronegatiflik .................
2. Bir periyotta soldan sağa ve aşağıdan yukarıya ameta-
lik aktiflik ....................
3. Moleküldeki atomların bağ elektronlarını çekme gücü-
nün ölçüsüne .................................... denir.
4. Gaz halindeki bir atomun, bir elektron alması sırasında
oluşan ışı değişimine ......................... denir.
5. Periyodik sistemde toplam .......... grup bulunur.
6. Bir atom elektron aldıkça birim elektron başına düşen
çekirdek çekim kuvveti azalacağından yarıçap ................
7. Bir atomun 1. iyonlaşma enerjisi 2. iyonlaşma enerji-
sinden ....................... tür.
8. Genel olarak metallerin elektronegatifliği küçük oldu-
ğu için oksitleri ................... karakterlidir.
9. Aynı gruptan aşağı doğru inildikçe değerlik elektron
sayısı ...................................
10. Periyodik sistemde soldan sağa doğru atom numarası
....................

Yakup Demir
1. Elektron ilgisi nedir? Periyodik tabloda soldan sağa nasıl değişir?
2. 23V, 27Co ve 29Cu elementlerinin periyodik sistemde grup ve periyotlarını bulunuz.
3. 19K+, 20Ca2+ ve 31Ga3+ katyonlarının iyon yarıçaplarını büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
4. 11Na, 12Mg ve 13Al elementlerinin 1. iyonlaşma enerjilerini büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
5. 5A grubu elementlerinin 6A grubu elementlerinden neden 1. iyonlaşma enerjisi daha yüksektir? Açıklayınız.
6. Hidrojenin sıra ile karbon ve oksijen element atomları arasında oluşturduğu bağlardan (H - C ve H - O) hangisinin
polarlığı daha yüksektir? açıklayınız. (1H, 6C, 8O)
7. Amfoter madde nedir?
8. Periyodik sistemde aynı gruptan aşağı doğru inildikçe değişen 5 tane özellik yazınız.
9. Periyodik sistemde soldan sağa doğru gidildikçe değişen 5 tane özellik yazıız.
10. 9F, 17Cl, 35Br ve 53I element atomlarının elektronegatifliklerini büyükten küçüğe sıralayınız.

Yakup Demir
D. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 5. Bir elementin nötr bir atomu ile başka bir element
atomunun iyonu karşılaştırıldığında;
1. I. Li2O I. Çekirdek yükleri,
II. Na2O II. Atom hacimleri,
III. K2O III. Kimyasal özellikleri,
yukarıdaki bileşiklerin erime noktaları karşılaştırıl- yargılarından hangileri kesinlikle farklıdır?
ması aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
(3Li, 8O, 11Na, 19K) A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
A) III > II > I B) I > II > III C) II > I > III
D) III > I > II E) II > III > I
6. 9F, 17Cl ve 35Br element atomlarıyla ilgili,
2. Aşağıda bazı element atomlarının elektronegatiflik I. Elektron ilgisi en yüksek olan Cl’dir.
değerleri verilmiştir. II. Elektronegatifliği en az olan Br’dir.
Element Elektronegatiflik III. Atom çapı en büyük olan F’dir.
Na 0,9 IV. 1. iyonlaşma enerjisi en büyük olan Br’dir.
Ag 1,9 yargılarından hangileri doğrudur?
Cl 3,0
F 4,0 A) I ve II B) I ve IV C) II ve IV
buna göre; D) II ve III E) I, II ve III
I. AgF bileşiği, NaF bileşiğinden daha iyoniktir.
II. AgCl bileşiği, NaCl bileşiğinden daha az iyoniktir.
III. NaF bileşiğinde kovalent karakter en azdır. 7. Aşağıdaki grafikte bazı elementlerin 1. iyonlaşma
yargılarından hangileri doğrudur? enerjilerinin (E1) atom numaralarıyla değişimi veril-
miştir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
Yakup Demir
D) I ve II E) II ve III
3. 7N ve 16S elementlerinin 1H atomu ile oluşturduğu

bileşikler NH3 ve H2S şeklindedir.
I. H2S asidik özelliğe sahiptir.
II. NH3 bazik özelliğe sahiptir.
III. İki bileşiktede H’in yükseltgenme basamağı +1’dir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
4. Aşağıda bazı element atomlarının elektronegatiflik

değerleri verilmiştir.
Element Elektronegatiflik
H 2,1
C 2,5
N 3,0 buna göre;
O 3,5 I. Ne’nin 1. iyonlaşma enerjisinin F’ninkinden yük-
F 4,0 sek olmaının nedeni Ne’nin son orbitallerinin tam dolu
buna göre verilen iki element atomu arasında oluşan olmaıdır.
bağlardan hangisinin polarlığı en azdır? II. Be’nin 1. iyonlaşma enerjisinin B’ninkinden yük-
A) N - F B) H - C C) N - H sek olmaının nedeni Be’nin son orbitallerinin yarı dolu
D) C - O E) H - O olmasıdır.
III. 1. iyonlaşma enerjisi en yüksek olan elemet He’dur.


Yakup Demir
6. Elementlerin periyodik Çizelgedeki 4A Grubu (Karbon Grubu; C, Si, Ge, Sn, Pb)
Konumları ve Özellikleri Civcivi Size Getirirken Sınıfa Pisledib
a. s Bloğu Elementleri (1A ve 2A) ☛☛Elektron dağılımı ns2 np2 şeklinde biter.
☛☛C ametal, Si ve Ge yarı metal, Sn ve Pb metaldir.
1A Grubu (Alkali Metaller; H, Li, Na, K, Rb, Cs, Fr) ☛☛Bileşiklerinde -4 ile +4 arasında değerlik alabilirler.
☛☛Değerlik elektron sayıları 4’tür.
Haydarpaşa Lisesinin Namlı Kimyacısı Rabianın Cesedini Fırlattı
5A Grubu (Piniktojenler; N, P, As, Sb, Bi)

☛☛Hidrojen ametal, grubun diğer üyeleri metaldir.
☛☛Elektron dağılımı ns1 şeklinde biter. Ne Para Asığı Sabri Bizimkisi
☛☛Atomik yapıdadırlar. (H2 hariç)
☛☛Bileşiklerinde yükseltgenme basamakları +1 dir. ☛☛Elektron dağılımı ns2np3 şeklinde biter.
☛☛Değerlik elektron sayıları 1’dir. ☛☛Bileşiklerinde -3 ile +5 arasında değerlik alırlar.
☛☛Isı ve elektriği iletirler. ☛☛Değerlik elektron sayısı 5’tir.
☛☛Kimyasal tepkimeye girme eğilimi en fazla olan me- ☛☛N ve P ametal, As ve Sb yarı metal, Bi metaldir.
tallerdir.
☛☛En aktif metallerdir. Bu yüzden doğada saf olarak 6A Grubu (Kalkojenler; O, Si, Se, Te, Po)
bulunmazlar.
☛☛Metallerinin oksijenli tepkimeleri sonucunda oluşan Osman Silahı Sevmeyen Tek Polistir
oksitler baziktir.
☛☛Metalleri su ile şiddetli tepkime verip H2 gazı çıkışıyla ☛☛Elektron dağılımı ns2 np4 şeklinde biter.
bazları oluştururlar. ☛☛Bileşiklerinde -2 ile +6 arasında değerlik alırlar.
☛☛Metalleri 7A grubu elementleriyle tepkimeleri sonu- ☛☛Değerlik elektron sayısı 6’dır.
cunda tuz oluştururlar. ☛☛O, S ve Se ametal, Te ve Po yarı metaldir.
☛☛Grubun son üyesi Fr radyoaktiftir.
Yakup Demir
☛☛Grupta yukarıdan aşağıya doğru erime ve kaynama 7A Grubu (Halojenler; F, Cl, Br, I, At)
noktası değerleri azalır.
Feride Celalin Burnunu Isırıp Attı
2A Grubu (Toprak Alkali Metaller; Be,Mg,Ca,Sr,Ba,Ra)
☛☛Elekton dağılımları ns2 np5 şeklinde biter.
Ben Magzanın Camından Sarkarken Babama Rastladım ☛☛Bileşiklerinde -1 ile +7 arasında değerlik alırlar.
(İstisna; Flor sadece -1 değerlik alır.)
☛☛Grubun bütün üyeleri metaldir. ☛☛Değerlik elektron sayıları 7’dir.
☛☛Elektron dağılımı ns2 şeklinde biter. ☛☛F, Cl, Br ve I ametal, At yarı metaldir.
☛☛Değerlik elektron sayıları 2’dir. ☛☛Doğada iki atomlu moleküller halinde bulunur(F2 ..)
☛☛Bileşiklerinde yükseltgenme basamakları +2’dir. ☛☛Hidrojenli bileşikleri asidik özellik gösterir.
☛☛Erime kaynama noktaları alkali metallerden yüksektir. ☛☛Gruptan aşağı doğru inildikçe erime kaynama nokta-
☛☛Isı ve elektriği iletirler. ları artar.
☛☛Alkali metallerden sonra en aktif metallerdir. ☛☛En aktif ametallerdir. Aktiflik gruptan aşağı doğru
☛☛Oksitlerinin sulu çözeltileri baziktir. (BeO hariç) inildikçe azalır.
☛☛Su ile tepkime vererek H2(g) oluştururlar (Be hariç).
8A Grubu (Asal Gazlar–Soy Gazlar;He,Ne,Ar,Kr,Xe,Rn)
b. p Bloğu Elementleri (3A, 4A, 5A, 6A, 7A ve 8A) Hergele Necip Arsız Karısını Xesip Rendeledi
3A Grubu (Toprak Metalleri; B, Al, Ga, In, Tl) ☛☛Elektron dağılımları ns2 np6 şeklinde biter.
(İstisna; He ns2 ile biter.)
Bir Alçak Gafil Insafsızca Tellendi ☛☛Değerlik elektron sayıları 8’dir.
☛☛Kimyasal aktiflikleri yoktur.
☛☛Elektron dizilimleri ns2 np1 ile sonlanır. ☛☛Erime kaynama noktaları düşüktür.
☛☛Bor yarı metal, diğer elementler metaldir. ☛☛Aynı periyotta iyonlaşma enerjileri en yüksektir.
☛☛Al amfoter özellik gösterir. ☛☛Tabiatta en kararlı elementlerdir. Bu yüzden diğer
☛☛Değerlik elektron sayıları 3 tür. elementler elektron alarak veya vererek , elektron dizi-
☛☛Bileşiklerinde yükseltgenme basamakları +3’tür. limlerini soy gazlara benzetmek isterler.

Yakup Demir
c. d Bloğu Elementleri (Geçiş Elementleri) V. Oksijen, süper oksitlerde (O-2) -1/2, peroksitlerde
(O2-2) -1, OF2’de +2, diğer bileşiklerde -2 değerlik alır.
☛☛4. Periyottan itibaren hep periyotta 2A ile 3A grupları
arasında yer alırlar.
☛☛Hepsi metaldir ve geçiş metali adını alırlar.
☛☛Bileşiklerinde farklı pozitif yükseltgenme basamağı VI. Ametal ametal bileşiklerinde elektronegatifliği bü-
bulundurabilirler. yük olan ametal negatif değerlik alır.
☛☛Oda koşullarında civa hariç hepsi katıdır.
☛☛Isı ve elektriği iletirler.
☛☛Erime kaynama noktaları yüksektir.
VII. Organik bileşiklerin değerlikleri bulunurken C
d. f Bloğu Elementleri (İç Geçiş Elementleri) içeren her grubun yükü sıfıra eşittir.
☛☛Periyodik sistemin 6. Ve 7. periyotlarında ve B grup-

larında bulunan 14’er element halinde iki diziden oluşan
Örnek
gruptur.
☛☛6. periyottaki iç geçiş metallerine lantanitler, 7. peri- H3PO4 deki P’nin yükseltgenme basamağı kaçtır?
yottaki iç geçiş metallerine aktinitler denir.
☛☛Lantanitlerde 4f orbitalleri, aktinitler ise 5f orbitalleri
dolmaktadır.
☛☛Kimyasal özellikleri birbirine çok benzerdir. Örnek
☛☛Lantanitlerde sadece Pm, aktinitlerin ise hepsi radyo-
MnO42- deki Mn’nin yükseltgenme basamağı kaçtır?
aktiftir.
8. İyonik ve Kovalent Bileşiklerin

7. İyon Yükleri ve Yükseltgenme
Adlandırılması
Yakup Demir
Basamakları
Yaygın kullanılan katyon, anyon ve kök isimleri;
☛☛Bir atomun başka bir atomla birleşerek molekül ya da
çok atomlu iyon oluştururken kaybettiği, kazandığı ya
da ortaklaşa kullandığı elektron sayıları yükseltgenme
basamağı olarak belirlenir.
Yükseltgenme basamağı (değerlik) bulma;
I. Bileşik elementlerinin toplam yükü sıfıra eşittir.

MgO, H2O: toplam yük = 0
II. Kökteki elementlerin toplam yükü kökün yüküne

eşittir.
OH- : toplam yük= -1, SO4-2: toplam yük= -2
III. Elementlerin serbest halde değerlikleri sıfırdır.

Al, Na, O, Cl: yük=0
IV. Hidrojen, metallerle yaptığı bileşiklerde -1, ametaller-

le yaptığı bileşiklerde +1 değerlik alır.

Yakup Demir
V. Birden Fazla Değerlik Alan Metal Bileşikleri
Bu tür bileşikler adlandırılırken metalin adından sonra

metalin değerliği parantez içerisinde Romen rakamıyla
yazılır.
I. Metal – Ametal Bileşikleri VI. Ametal – Ametal Bileşikleri
Metal adı + Ametal adı + ür eki (metal adı + iyon adı) ☛☛Bileşikteki ametalin kaç tane olduğu latince olarak
belirtilir.
☛☛Birinci ametalden bir tane varsa sayı ön eki olan
mono kullanılmaz.
1. Ametalin sayısı + 1. Ametalin adı + 2. Ametalin sayı-
sı + 2. Ametalin adı + ür eki (iyon adı)
Yakup Demir
II. Metal – Kök Bileşikleri
Metal adı + Kök adı
III. Kök – Kök Bileşikleri
Kök adı + Kök adı

Kural Dışı Adlandırmalar
☛☛Bazen hidrojen içeren kovalent bileşikler adlandırılır-

ken yunanca ön ekler kullanılmaz. Bu bileşiklerin yay-
gın kullanılan sistematik adları kullanılır. (H2S; hidrojen
sülfür, NH3; amonyak)
IV. Kök – Ametal Bileşikleri ☛☛Asitler bazen kural dışı isimlendirilebilir. (HF; hidrof-
lorik asit, HClO3; klorik asit)
Kök adı + Ametal adı + ür eki (kök adı + iyon adı) ☛☛Bileşimlerinde belli sayıda su molekülü içeren bile-
şiklere hidrat bileşiği denir. Bu bileşikler adlandırılırken
içerdiği su molekülü sayısı yunanca ön eki ile söylenir.
CuSO4.5H2O bakır II sülfat pentahidrat
BaCl2.2H2O baryum klorür dihidrat

Yakup Demir
Sorular - 4
1. (…..) 1A grubu elementlerinin hepsi atomik yapıdadır.

2. (......) 1A grubu metalleri su ile şiddetli tepkime verip H2 gazı çıkışı ile bazları oluştururlar.
3. (......) 3A grubu toprak metalleri olarakta adlandırılır.
4. (......) 2A grubunun bütün üyeleri metaldir.
5. (......) C elementi yarı metaldir.
6. (......) 5A grubu elementlerinin elektron dağılımı ns2 np5 şeklinde biter.
7. (......) 7A grubu elementlerinin hepsi -1 ile +7 arasında değerlik alabilirler.
8. (......) Tabiatta en kararlı elementler asal gazlardır.
9. (......) Oda koşullarında metallerin hepsi katı değildir.
10. (.....) f bloğu elementleri iç geçiş elementleri olarakta adlandırılır.
1. d bloğu elementlerinin genellikle erime kaynama noktaları .............................

2. Bileşik elementlerinin toplam yükü ................ eşittir.
3. Kovalent bağlı bileşiklerde elektronegatifliği büyük olan ametal ......................... değerlik alır.
4. ................ grubu elementlerinin kimyasal aktiflikleri yoktur.
5. 2A grubu elementlerinin oksitleri genellikle ............... tir.
6. Adı sodyum klorür olan bileşiğin formülü ............. dir.
7. ............... grubu elementleri en aktif ametallerdir.
8. NH4+ katyonunun adı ................................... dur.
9. Bileşiklerinde -1 değerlik alan oksijenlere .......................... denir.
10. ................. grubu metalleri kimyasal tepkimeye girme isteği en yüksek olan metallerdir.
1. 1A grubu metallerinin 3 tane özelliğini yazınız.
2. 7A grubunda bulunan ilk 4 elementin adı ve sembolünü yazınız.
3. Aşağıdaki anyonların isimlerini yazınız.

Br- : N3- :
O2 :
2-
H- :
S :
2-
C4- :
4. NO, NO2 ve N2O5 bileşiklerinde azotun değerliklerini bulunuz.

Yakup Demir
5. Aşağıda ismi verilen anyonların formüllerini karşısına yazınız.
CH3COO-: C2O42-:
SO3 2-
: CrO42-:
MnO4 : -
PO43- :
6. Aşağıdaki bileşiklerin ismini karşısına yazınız.
Cr2S3 : HgI2 :
Sr2CO3 : KClO3 :
NaHCO3 : CuCl :
7. Aşağıdaki bileşiklerde altı çizili element atomlarının yükseltgenme basamağını karşısına yazınız.
Na3PO4: HNO3 :
MgCl2 : Al2O3 :
8. 7A grubu elementlerinin özelliklerinden 3 tanesini yazınız.
9. Aşağıda isimleri verilen bileşiklerin karşısına formüllerini yazınız.

sodyum nitrat : demir II sülfat :
amonyum klorür : diazot pentaoksit :
10. Oksit, peroksit ve süperoksite birer tane örnek veriniz.
D. Aşağıdaki sorularda doğru cevabı işaretleyiniz.
1. 21Sc elementiyle ilgili; 4. Elementlerin periyodik çizelgedeki yerleri ve

I. Elektron dizilimi 4s2 3d1 ile biter. elektron dizilimleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi
II. p orbitallerindeki toplam elektron sayısı 10’dur. yanlıştır?
III. 4. periyot 4. grup (IIIB) elementidir.
yargılarından hangileri doğrudur? A) 18Ar, 18. grup elementidir.
B) 12Mg, elektron dizilimi ns2 ile sonlanır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III C) 5B, 3A grubunda yer alır.
D) II ve III E) I, II ve III D) 19K, 1A grubu elementidir.
E) 16S, elektron dizilimi ns2 np2 ile sonlanır.
2. FeO, CaO ve H2O bileşikleriyle ilgili; 5.

I. Hepsi iyoniktir. 8A
II. CaO da kalsiyumun yükseltgenme basamağı 3A
+2’dir.
Ne
III. H2O’da hidrojenin yükseltgenme basamağı +1’dir. 3B Al
Sc
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
Yukarıdaki periyodik çizelgede verilen elementlerle

3. 3Li, 11Na ve 19K elementleriyle ilgili aşağıdaki yargı- ilgili,
lardan hangisi yanlıştır. I. 1. iyonlaşma enerjisi en büyük olan Ne’dir.
II. Al bileşiklerinde +3 değerlik alır.
A) Birinci iyonlaşma enerjisi en küçük olan K’dır. III. Sc, bir p bloğu elementidir.
B) Elektron ilgisi en büyük olan Na’dır. yargılarından hangileri doğrudur?
C) Elektron dizilimleri ns1 ile biter.
D) Metalik özelliği en az olan Li’dir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
E) Atom çapı en büyük olan K’dır. D) II ve III E) I, II ve III

Yakup Demir
6.
8. Aşağıdaki iyonlardan hangisinin adı karşısında

yanlış verilmiştir?
İyon Adı
A) O2 2-
peroksit
B) IO4- iyodat
Periyodik tablodaki elementlerle ilgili, C) Cr2O72- dikromat
I. Z’nin oksiti asidik özellik gösterir. D) MnO4- permanganat
II. X bileşiklerinde -1 ile +7 arası değerlik alabilir. E) ClO2- klorit
III. Y elementi küresel simetri özelliği gösterir.
9. I. CrO3
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III II. CrPO4
D) I ve III E) II ve III III. Na2Cr2O7
yukarıdaki verilen bileşiklerin hangilerinde, kro-
mun (Cr) yükseltgenme basamağı +6’dır?
7. Değerlik elektron sayısı 2 olan bir baş grup elementi ile A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
ilgili, D) I ve III E) II ve III
I. Bileşiklerinde daima +2 değerlik alır.
II. 1. İyonlaşma enerjisi, aynı periyotta bulunan kendin- 10. Nitrit ( NO2- ) ve nitrat ( NO3- ) iyonlarındaki
den bir önceki gruptaki elementten daha yüksektir. azot atomlarının yükseltgenme basamakları sırası
III. Toprak alkali metalidir. ile aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) +3, +5 B) +2, +3 C) -3, +5
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) +1, +5 E) +1, +2
Cevaplar
Sorular - 4 ün Cevapları
A.
1-Y, 2-D, 3-D, 4-D, 5-Y, 6-Y, 7-Y, 8-D, 9-D, 10-D
B.
1-Yüksektir, 2-Sıfır, 3-Negatif, 4-8A, 5-Bazik, 6-NaCl, 7-7A, 8-Amonyum, 9-Peroksit, 10-1A
C.
1.Atomik yapıdadırlar, su ile şiddetli tepkime verirler, en aktif metallerdir.
2- F-flor, Cl-kolor, Br-brom, I-iyot
3- Br- : bromür N3- : nitrür
O2 : peroksit
2-
H- : hidrür
S2- : sülfür C4- : karbür
4- NO: +2, NO2: +4, N2O5: +5
5- CH3COO-: Asetat C2O42-: Oksalat
SO32- : Sülfit CrO42-: Kromat
MnO4- : Permanganat PO43- : Fosfat
6- Cr2S3 : krom III sülfür HgI2 : civa II iyodür
Sr2CO3 : stronsiyum karbonat KClO3 : potasyum klorat
NaHCO3 : sodyum bikarbonat CuCl : bakır I klorür
7- Na3PO4: +5 HNO3 : +5
MgCl2 : -1 Al2O3 : +3
8- en aktif ametallerdir, değerlik elektron sayıarı 7 dir, hidrojenli bileşikleri asidik özellik gösterir.
9- sodyum nitrat : NaNO3 demir II sülfat : FeSO4
amonyum klorür : NH4Cl diazot pentaoksit : N2O5
10- oksit: Na2O, peroksit: Na2O2, süperoksit: NaO2
C.
1-A, 2-D, 3-B, 4-E, 5-B, 6-C, 7-B, 8-B, 9-D, 10-A

Yakup Demir
Sorular - 1 in Cevapları
A.
1-Y, 2-Y, 3-D, 4-Y, 5-D, 6-Y, 7-D, 8-Y, 9-Y, 10-Y, 11-D, 12-D, 13-D, 14-Y, 15-D
B.
1- Rutherford, 2-Moseley, 3-Elektomanyetik ışıma, 4-Dalga boyu, 5-Herz, 6-Dalga, 7-Fotoelektrik olay, 8-Beyaz,
9-Sürekli(kesiksiz), 10-Bohr
C.
1. I. Pozitif yüklü taneciklerdir. II. elektriksel alanda saparlar. III. Katota doğru hareket ederler.
2. Fotoelektrik olay, Compton olayı
3. 2.108 Hz
4. 3.10-19 j
5. Gama ışınları, X ışınları, FM, mor ötesi ışınları, kızıl ötesi ışınları
6. Atomlar ısıtıldığında, elektronlar enerjiyi soğurarak (absorblayarak), daha yüksek enerji düzeyine çıkarlar bu olaya
absorpsiyon denir. Uyarılmış atomlar kararlı olmadıklarından absorbe edilen enerjinin bir kısmını ışık olarak geri verir
ve atom daha düşük bir enerji seviyesine geçer. Bu olaya emisyon denir.
7. 81/9.10-8m
8. 0,5.10-18j
9. I. Nötrondan bahsetmemiştir. II. Birden fazla elektron içeren atomların spektrumlarını açıklayamamıştır.
10. ilk önce elektron sonra proton en sona ise nötron keşfedilmiştir.
D.
1-E, 2-D, 3-A, 4-C, 5-B, 6-E, 7-B, 8-A, 9-D, 10-A
Sorular - 2 nin Cevapları
A.
1-D, 2-Y, 3-D, 4-Y, 5-Y, 6-D, 7-Y, 8-Y, 9-D, 10-D
B.
1-Küresel Simetri, 2-Kararlı, 3-Hund, 4-Olamaz, 5-Perdeleme, 6-n, 7-On, 8-En az,
9-Manyetik, 10-Baş
C.
1-10-34m
2- I. Baş kuantum sayısı, II. Açısal momentum kuantum sayısı, III. Manyetik kuantum sayısı, IV. Spin kuantum
sayısı,
3- Elektronların bulunma ihtimalinin olduğu bölgelere orbital denir. s orbitali; en fazla 2 elektron alabilir, küre biçi-
minde bir orbitaldir.
4- 8O: 1s22s22p4, 22
Ti: 1s22s22p63s23p64s23d2 24Cr: 1s22s22p63s23p64s13d5
5- 3Li: 1s22s1 küresel simetrik, 6C: 1s22s22p2 küresel simetrik değil, 10Ne: 1s22s22p6 küresel simetrik,
15
P: 1s22s22p63s23p3 küresel simetrik.
6- Elektronların en düşük enerjili kararlı haline temel hal denir. Temel haldeki bir atoma dışarıdan enerji verildiğinde
elektronların en az bir tanesinin daha yüksek seviyesindeki bir orbitale ya da aynı yörüngede daha yüksek enerjili bir
orbitale gitmesi durumuna uyarılmış hal denir.
7- 3d,
8- l=2,
9- 16S: 1s22s22p63s23p4 l=1 orbitalleri p orbitalidir. Toplam 10 e var.
10- 6C: 1s22s22p2 ml=0 kuantum sayısına sahip en fazla 5 elektron vardır.
D.
1-B, 2-D, 3-E, 4-C, 5-A, 6-C, 7-E, 8-C, 9-E, 10-C

Yakup Demir
Sorular - 3 ün Cevapları
Cevaplar:
A. 1-Y, 2-Y, 3-D, 4-D, 5-Y, 6-D, 7-D, 8-Y, 9-D, 10-Y
B.
1-Artar, 2-Artar, 3-Elektronegatiflik, 4-Elektron ilgisi, 5-18, 6-Artar, 7-Küçük, 8-Bazik, 9-Değişmez, 10-Artar.
C.
1-Gaz halindeki bir atomun, bir elektron alması sırasında oluşan ışı değişimine elektron ilgisi denir. Artar.
2- 23V: 4p 5B, 27Co: 4p 8B 29
Cu: 4p 1B
3- 19K+ > 20Ca2+ > 31Ga3+
4. 11Na < 13Al < 12Mg
5. 5A grubu elementlerinin elektron diziliminde orbitallerinin yarı dolu olmasından dolayı küresel simetri özelliği
gösterir ve daha kararlı olur.
6. H - O arasındaki elektronegatiflik farkı H - C den daha fazla olduğundan aradaki bağ daha polardır.
7. Hem asit hem de baz özelliği gösteren maddelere amfoter madde denir.
8. Atom numarası artar.
Atom kütlesi artar.
Değerlik elektron sayısı değişmez.
Atom yarıçapı artar.
İyonlaşma enerjisi azalır.
9. Atom numarası artar.
Atom kütlesi artar.
Değerlik elektron sayısı genellikle artar.
Atom yarıçapı genellikle azalır.
İyonlaşma enerjisi genellikle artar.
10. 9F > 17Cl > 35Br > 53I
D.
1-A, 2-E, 3-C, 4-B, 5-C, 6-A, 7-D

ModenAtomTeorisi Özel

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ModenAtomTeorisi Özel

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Modern Atom Teorisi

☛☛ Madde, atom denilen küçük parçacıklardan oluşmuş- Elektronların Keşfi

II. Atom altı parçacıklardan bahsedilmez.

☛☛ Crooks tüpleri, katot ışını tüpü olarak da isimlendiri-

Kimya Elbitan 2 kimya.elbistan

Elektronun Yük/Kütle (e/m) Oranın Belirlenmesi Nötronların Keşfi

Tanecik Simge Kütle (akb, yaklaşık) Yük

Kanal Işınlarının Özellikleri A) J. J. Thomson

Kimya Elbitan 3 kimya.elbistan

Atom Kütlelerinin Belirlenmesi

☛☛Henry Moseley atomların yüksek enerjiye sahip olan

Rutherford atom modelinin eksiklikleri;

☛☛ Elektriksel dengeyi sağlamak üzere, pozitif yük sayı- Örnek

d. Rutherford Atom Modeli (1911)

Kimya Elbitan 4 kimya.elbistan

e. Elektromanyetik Işınların Dalga ve Tanecik Ka- Örnek

kanıtlayan ilk deneydir.

☛☛Dalga modeli, fotoelektrik olay, Compton olayı gibi

Kimya Elbitan 5 kimya.elbistan

f. Elektromanyetik Dalga Spektrumu

Kimya Elbitan 6 kimya.elbistan

☛☛Elektromanyetik dalgalar ortam değiştirdiğinde kırılır. Örnek

☛☛Isıtılan atomlar yüksek enerjiye ulaşır ve soğutulduk- g. Bohr Atom Modeli

Kimya Elbitan 7 kimya.elbistan

☛☛Yörüngeler (enerji ☛☛Yörüngeler arası elektron geçişlerinde meydana gelen

B. Aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurunuz.

Kimya Elbitan 8 kimya.elbistan

C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Kanal ışınlarının üç tane özelliğini yazınız.

5. Görünmez ışınlardan 5 tanesini yazınız.

6. Absorpsiyon ve emisyon nedir?

Kimya Elbitan 9 kimya.elbistan

9. Bohr atom modelin eksiklilerinden 2 tanesini yazınız.

10. Atom altı taneciklerin keşif sürecindeki tarihsel sıralamasını yapınız.

D. Aşağıdaki sorularda doğru cevabı işaretleyiniz.

2. Faraday elektroliz deneyi ile ilgili;

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

Kimya Elbitan 10 kimya.elbistan

4. Thomson atom modeli ile ilgili;

10. Hidrojen atomunun görünür bölgede ki elektronu

Kimya Elbitan 11 kimya.elbistan

yazılır. a. Kuantum Sayıları ve Orbitaller

Örnek ☛☛Çekirdeğin çevresindeki herhangi bir elektronun

Baş Kuantum Sayısı

☛☛“ n ” ile gösterilir.

Kimya Elbitan 12 kimya.elbistan

☛☛0 ile n–1 arasındaki tam sayılar kadar değer alabilir.

☛☛ Orbitallerin şeklini ve bu şekil farkı ile oluşan

☛☛Çekirdekten uzaklaştıkça elektron yoğunluğu azalan

☛☛Her enerji seviyesinde bir tane s orbitali bulunur.

Spin Kuantum Sayısı

Kimya Elbitan 13 kimya.elbistan

b. Çok Elektronlu Atomlarda Orbitallerin Enerji

☛☛Bir atomun toplam enerjisi sadece orbital enerjilerinin

☛☛Elektronlar orbitallere yerleşirken öncelikle enerjisi

Pauli Dışlama İlkesi

☛☛Bir atomun herhangi iki elektronu, aynı dört kuantum

Çok elektronlu bir atomda katman ve alt katmanla-

Kimya Elbitan 14 kimya.elbistan

☛☛Elektronlar eş enerjili orbitallere önce biber birer

☛☛Atomların elektron dağılımları soy gazlardan fay-

marasına sahip hangi soy gaz bulunuyorsa, o soy gazın

☛☛Element atomlarda elektron dağılımları; kısaltılmış

Kimya Elbitan 15 kimya.elbistan