1. Modül AYT Kimya işaretli

ÜL
O D
1. M
MODERN ATOM TEORİSİ – PERİYODİK SİSTEM
➤ ATOMUN YAPISI VE KAVRAMLAR (9. SINIF HATIRLATMA) • 2
➤ ATOM MODELLERI • 6
➤ MODERN ATOM TEORISI • 10
➤ KUANTUM SAYILARI • 20
➤ ORBITAL TÜRLERI VE ŞEKILLERI • 23
➤ KARMA TESTLER • 27
➤ YENI NESIL SORULAR • 32
➤ PERİYODİK SİSTEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ • 34
➤ PERİYODİK SİSTEMDE YER BULMA • 36
➤ PERİYODİK ÖZELLİKLERİN DEĞİŞİMİ • 39
➤ ELEMENTLERİN ÖZELLİKLERİ • 49
➤ YÜKSELTGENME BASAMAKLARI • 56
➤ KARMA TESTLER • 59
➤ YENI NESIL SORULAR • 64

AYT 1. MODÜL MODERN ATOM TEORİSİ www.aydinyayinlari.com.tr
MODERN ATOM TEORİSİ

İlişkili Kazanımlar
• Atomu kuantum modeliyle açıklar.
– Bohr atom modelinin deney ve gözlemlerden elde edilen bulguları açıklamadaki sınırlılıkları vurgulanarak modern
atom teorisinin (bulut modelinin) önemi üzerinde durulur.
– Tek elektronlu atomlar/iyonlar için orbital kavramı elektronların bulunma olasılığı ile ilişkilendirilir.
– Yörünge ve orbital kavramları karşılaştırılır.
– Kuantum sayıları orbitallerle ilişkilendirilir.
– Çok elektronlu atomlarda orbitallerin enerji seviyeleri açıklanır.
HATIRLATMA: ATOMUN YAPISI VE KAVRAMLAR Molekül: En az iki ametal atomunun kovalent bağ ile
Atom: Elementlerin en küçük yapı taşıdır. (Fe, Ne, O, Ag...) bağlanması sonucu oluşan yüksüz atom topluluklarıdır.
ATOM Element molekülü: Aynı cins atom-

lardan oluşur. (O2, F2, N2, O3, S8 ...)
Molekül
Çekirdek Katmanlar
Bileşik molekülü: Farklı cins atomlar-
dan oluşur. (NH3, H2O, C6H12O6 ...)
Nötron (n°) Proton (p+) Elektron (e-)
144444424444443 1442443
NOT!
Kuarklar Lepton Bir bileşiğin yapısında metal atomu veya pozitif
yüklü kök varsa molekül DEĞİLDİR! “İyon ör-
ATOM gülü kristal”dir. (NaCl, CaO, NH4NO3 $ mo-
lekül değil, iyon örgülü kristallerdir.)
Proton Nötron
İyon: Yüklü atom veya atom gruplarına denir.
Anyon: (-) yüklü iyon (NO3– , C2O42–...)

Çekirdek
İyon
Elektron Katyon: (+) yüklü iyon (NH4+, Mn2+ ...)
Atom Bir tanecik aldığı elektron sayısı kadar “-” yükle,

Bulunduğu
Altı Yük Bağıl Kütlesi verdiği elektron sayısı kadar “+” yükle yüklenir.
Yer
Parçacık
Bir tanecik elektron verirse çapı yani hacmi küçülür,
Proton +1 1 akb b 1,0073 akb Çekirdek elektron alırsa çapı yani hacmi büyür.
NOT!
Nötron 0 1 akb b 1,0087 akb Çekirdek
Bir tanecik elektron alır ya da verirse, proton
sayısı, nötron sayısı, çekirdek yapısı, çekir-
Yaklaşık değer Çekirdek değin çekim gücü, çekirdeğin çapı değişmez.
Elektron –1 0 etrafı Çekirdeğin yapısı sadece radyoaktif (nükleer)
1 1 (Orbital)
akb b akb olaylarda değişir.
1836 1840
2
www.aydinyayinlari.com.tr MODERN ATOM TEORİSİ 1. MODÜL AYT
NOT! NOT!
Kimyasal olaylarda atomun yapısındaki tane- Proton sayısı veya elektron sayısı eşit olan ta-
ciklerden SADECE elektron sayısı değişir. neciklerde negatif yükü büyük olan iyonun çapı
büyük, pozitif yükü büyük olan iyonun elektron
KN İyon yükü başına düşen çekirdek çekim kuvveti büyüktür.
n
p e- NOT!
p : Proton sayısı = Atom numarası = Çekirdek Genellikle (p + n) toplamı büyük olan atomun
yükü = Z çekirdek çapı büyüktür.
n : Nötron sayısı
Kimyasal kök: Yüklü atom topluluklarıdır.
KN : Kütle numarası = Nükleon sayısı = Çekir-
dekteki tanecik sayısı = Çekirdek kütlesi OH- : hidroksit SO42- : sülfat
Atom kütlesi = A NO3- : nitrat CO32- : karbonat
e- : Elektron sayısı
CN- : siyanür MnO42- : manganat
İyon Yükü : Değerlik = Tanecik yükü = Yükseltgenme
NH4+ : amonyum PO43- : fosfat
basamağı (sayısı)
NOT!
Elektronun kütlesi, proton ve nötronun kütlesi ya-
nında çok küçük olduğu için ihmal edilir. Atom Element = Nötr (p = e–)
Atomun neredeyse tüm kütlesi çekirdekte toplan- Tanecik

masına rağmen çekirdeğin hacminin atomun hac- Anyon e– > p
mine oranı oldukça küçüktür. İyon
Katyon e– < p
Atomların kimyasal özellikleri proton ve elektron sa-

yılarına bağlıdır. Fiziksel özellikleri proton, nötron
Tanecik Türleri
ve elektron sayılarına bağlıdır. Kimliklerini ise pro-
ton sayıları belirler. 1. İzotop Tanecikler: Proton sayıları aynı, nötron sa-
yıları farklı taneciklerdir.
Toplam tanecik sayısı:
1 2
1 H, H = 21 D , 31 H = 31 T 108 112
47 Ag, 47 Ag
Kütle numarası + e- sayısı = p + n + e- 114424 43 > 1444 24443
Döteryum Trityum ‹zotop atomlar
14444444244444443
‹zotop atomlar
Çekirdekteki tanecik sayısı: p + n
Hidrojen atomunun izotopları
a) Çekirdeğin çekim gücü: Proton sayısı = p+ ile İZOTOP
Hidrojen Döteryum Trityum
orantılıdır. (Nötronun çekim kuvveti ihmal edil-
Atom kütlesi
diğinde) proton + nötron
Proton
b) Elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti: Element Nötron
p Atom numarası
Elektron
ile orantılıdır. (e- alırsa azalır, e- verirse (Proton sayısı) nötron

e- sayıları
artar.)
Karbon 12 Karbon 13 Karbon 14
e-
c) Atom çapı = Atom hacmi: ile orantılıdır.
p
(e- alırsa artar, e- verirse azalır.)
d) Bir elektronu koparmak için gereken enerji:

p
ile orantılıdır. (e- alırsa azalır, e- verirse 6 Proton 6 Proton 6 Proton
e– 6 Nötron 7 Nötron 8 Nötron
artar.)
3
Nötr izotop atomların kimyasal özellikleri aynı, fizik- 4. İzoelektronik Tanecikler: Elektron sayıları ve dizi-
sel özellikleri farklıdır. lişleri aynı, proton sayıları farklı taneciklerdir. Atom
n numarası 20’ye kadar olanlarda elektron sayısının
aynı olması yeterlidir. 20’den büyük olan tanecikler-
de mutlaka elektron dizilimine bakılmalıdır.
Y
İzoelektronik taneciklerden en az biri iyondur.
X
- 3+
9 F 10 , 10 Ne 10 , 13 Al 10
14444444 424444444 43
‹zoelektronik tanecikler
p
(X ve Y izotop taneciklerdir.) : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 Elektron dizilimleri
24Cr24
Ortalama atom kütlesi: Elementlerin doğada izo- farklı olduğu için izo-
26
Fe2+
24:
2 2 6
1s 2s 2p 3s 3p 3d 2 6 6
elektronik değillerdir.
topları olduğu için atom kütlesi hesaplanırken orta-
lama kütlesi alınır. Eğer bir elementin atom kütlesi
ÖRNEK 1
ondalıklı sayı verildiyse bu elementin doğada kesin-
likle izotopu vardır. Tam sayı verildiyse izotopu ola- SO42- iyonu için;
bilir ya da olmayabilir.
a) Toplam elektron sayısını (eT) bulunuz.
Bir elementin doğada izotopları varsa kütlesi hesap-
lanırken ortalama atom kütlesi alınır. b) Toplam proton sayısını (pT) bulunuz.
1. izotopun 2. izotopun
1. izotopun 2. izotopun c) Toplam nötron sayısını (nT) bulunuz.
doğada doğada
kütle kütle
bulunma x + bulunma x
numarası numarası d) Toplam tanecik sayısını (TTS)bulunuz.
yüzdesi yüzdesi
Ortalama
atom kütlesi = (32 16
100 16S, 8O)
Atom
Element kütlesi
a)
eT = (1.S) + (4.O) + 2
X= 1,02 " izotopu kesinlikle var.
= 16 + (4.8) + 2 = 50
V= 40 " izotopu olabilir/olmayabilir. b) pT = (1.S) + (4.O)

= (1.16) + (4.8) = 48
2. İzoton Tanecikler: Nötron sayıları aynı, proton sa-
nT = (1.S)
c) + (4.O)
yıları farklı taneciklerdir.

= (1.16) + (4.8) = 48
n
23 24 31 32 d) T.T.S = pT + nT + eT
12 Na , 12 Mg 16 P , 16 S

X Y 11 12
144424443 15
144 216 443 = 48 + 48 + 50 = 146
‹zoton atomlar ‹zoton atomlar
p
(X ve Y izoton taneciklerdir.) ÖRNEK 2
Kimyasal ve fiziksel özellikleri farklıdır. XO3- iyonunun toplam elektron sayısı 32’dir.
3. İzobar Tanecikler: Kütle numaraları aynı, proton
X atomunun çekirdek yükü nötron sayısına eşit ol-
sayıları farklı taneciklerdir.
duğuna göre X atomunun nükleon sayısı kaçtır? (8O)
n
eT = X + (3.O) - yük & X + (3.8) + 1 = 32

X

X = 7 & proton sayısı
40
Y Ca , 40
18 Ar
1204442444 3 nötron sayısı = proton sayısı ise nötron sayısı = 7
izobar
p KN = p + n (nükleon sayısı)
(X ve Y izobar taneciklerdir.) = 7 + 7 = 14
Cevap: 14
Kimyasal özellikleri (p, e-) farklıdır.
Fiziksel özellikleri (p, e-, n) farklıdır.
1. a. 50 b. 48 c. 48 d. 146 2. 14
4
MODERN ATOM TEORİSİ TEST - 1
1. XO3- iyonunun toplam elektron sayısı 32’dir. 5. 35
17
Y nötr atomu Y- iyonuna dönüştüğünde;
Buna göre HXO3 bileşiğinin toplam temel tane- I. Elektron sayısı artmıştır.
37
cik sayısı kaçtır? (11H, 14X, 168O) II. İzotopu olan 17 Y ile kimyasal özellikleri aynıdır.
A) 65 B) 85 C) 90 D) 95 E) 96 III. Çekirdek yükü değişmemiştir.
yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
2. XO43- iyonunda toplam elektron sayısı 50’dir.
Buna göre X atomunun; 6. Proton sayısı
X Y
I. Elektron sayısı 16
II. Nükleon sayısı
III. XH3 bileşiğinin toplam tanecik sayısı Z
14 T
niceliklerinden hangileri bulunabilir? (11H, 168O)
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III Nötron sayısı

10 12
D) II ve III E) I, II ve III
X, Y, Z ve T taneciklerinin proton sayısı ve nötron
sayısı grafiği yukarıdaki gibidir.
Buna göre bu taneciklerle ilgili;
I. X ve Y taneciklerinin kimyasal özellikleri aynıdır.
3. İzoelektronik olduğu bilinen 27 3+
X ve Y10 tane- II. Y ve T tanecikleri izoton taneciklerdir.
cikleri ile ilgili;
III. Z taneciğinin kütle numarası izotopu olan tane-
I. Aynı elemente ait taneciklerdir. cikten 2 eksiktir.
II. X atomunun nötron sayısı çekirdek yükünden 1 IV. Z ve T tanecikleri izoelektroniktir.
fazladır. V. X ve T tanecikleri izobar taneciklerdir.
III. Kimyasal özellikleri aynıdır. yargılardan hangileri kesinlikle doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II, III ve V B) I, II ve III
A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II C) II, III ve V D) II, III, IV ve V

E) I, II, III, IV ve V
7. 19X
a
iyonunun, 17Y1- iyonu ile elektron sayıları aynıdır.
Buna göre;
4. Proton sayısı nükleon sayısının yarısı kadar olan
I. İkisinin oluşturduğu kararlı XY bileşiğinde toplam
16X atomunun 168O ile yaptığı XO2 molekülünde;
36 elektron bulunur.
I. Toplam elektron sayısı 32’dir. II. X atomu Xa iyonuna dönüşürken çekirdek çe-
II. Elektron sayısı nötron sayısına eşittir. kim gücü artmıştır.
III. Toplam tanecik sayısı 96’dır. III. Y1- iyonunda elektron başına düşen çekirdek
çekim kuvveti Xa iyonuna göre daha fazladır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
D) I ve III E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
1. D 2. A 3. A 4. E 5. D 6. C 7. A
5
ATOM MODELLERİ 3. Rutherford Atom Modeli
a ışınları deneyi
(a = 42 He 2+ taneciğidir.)
Atom modelleri
1. Dalton Atom Modeli

Atomlar içi dolu yüksüz küre-
lerdir.
Atom bölünemez, başka bir
element atomuna dönüşemez.
Bir elementin tüm atomları
özdeştir.
Farklı elementlerin atomları farklıdır.
Rutherford yaptığı alfa ışınları (a) ile yaptığı deney-
Elementler birleşerek molekülleri oluşturur.
lerinde, alfa ışınlarını ince altın levhaya göndermiş
NOT! ve ışınların büyük kısmının etkilenmeden karşıya
Dalton, kütlenin korunumu kanunu ve sabit geçtiğini çok küçük bir kısmının (1/20000’lik kısım)
oranlar kanunundan yararlanarak “katlı oranlar büyük sapmalara uğradığını görmüştür.
kanunu”nu bulmuştur.
Deneyleri sonucunda
Atom büyük boşluklardan oluşur.

2. Thomson Atom Modeli
Pozitif yükler, çekirdek denilen (atom hacmine oran-
Pozitif yük bulutu içerisine
la çok küçük bir hacim kaplayan) bir bölgede toplan-
negatif yükler rastgele
mıştır.
dağılmıştır.
Çekirdeğin kütlesinin yaklaşık yarısını pozitif yükler
Atom nötrdür.
oluşturur. Diğer yarısını neyin oluşturduğu konusun-
Atomun çapı yaklaşık
da şüphelenmiş, fakat nötronların varlığını deneysel
10-10 m’dir. (10-8 cm)
olarak ispat edememiştir. Nötronların varlığını öğ-
(Katot ışınları deneyi)
rencisi Chadwick deneysel olarak ispat etmiştir.
Atom üzümlü keke benzetilir.
Çekirdeğin çapını 10-12 cm olarak hesaplamıştır.
Elektronun kütlesi çok küçük olduğundan atomun
Rutherford atom modeli güneş sistemine benzetilir.
kütlesini (+) yükler oluşturur.
6
4. Bohr Atom Modeli

Rutherford atom kuramına göre, elektronlar belirli
enerji düzeylerinde değil de çekirdek çevresinde gelişi
güzel dolanıyor olsaydı, atomdan yayılan ışık, kesik- Temel hâl
li spektrum yerine, sürekli bir spektrum oluştururdu. P

Çünkü elektron sürekli ışıma ile enerji yitirecekti. Yine
klasik kurama göre, elektromanyetik ışıma elektronun
yörüngedeki enerjisini tüketmeli ve bunun sonucu olarak
da elektronlar daralan bir spiral düşüş hareketiyle 10-8
saniye içinde çekirdeğe düşmeliydi.
Hidrojen gazının spektrumunu inceleyen Niels

Yayınlanan ışın
BOHR, 1913’te yeni bir atom kuramı ortaya koymuştur.
Uyarılmış hâl
Bohr Atom Modeline göre; P
a. Hidrojen atomunun elektronu sadece belirli küresel

yörüngelerde bulunabilir. Bu yörüngelere; enerji dü
zeyleri ya da kabukları denir. Kabukların ortak mer
kezi çekirdek olup, her kabuk çekirdekten başlana- Edış > Eiç
rak K, L, M, N... gibi bir harf ya da 1, 2, 3, 4... gibi bir ∆E = Edış – Eiç
“n” değeri ile belirtilir.
(∆E = Atomun uyarılması için gerekli minimum enerji)
2. kabuk L
Bohr atom modelinin yetersizliği:
✦ Dalga özelliği taşıyan elektronlar, öyle hareket
1. kabuk K etmelidir ki, elektron dalgası, dalga boyunun tam
katları kadar olmalıdır. Elektronun hareketi dalga
çekirdek özelliği gösterdiği için dairesel değildir. Yani elekt-
ronun dalga hareketi dikkate alınmamıştır.
✦ Bohr atom modeline göre elektron dairesel yörün-
elektron
gelerde bulunur ve bu yörüngeleri takip ederek dai-
resel hareket yapar. Bohr elektronun bu dairesel yö-
b. Her kabuğun belirli bir enerjisi vardır. Çekirdeğe en
rüngelerin dışında neden bulunamayacağını açıkla-
yakın olan K kabuğunda bulunan elektron en düşük yamamıştır.
potansiyel enerjiye sahiptir. Çekirdekten uzaklaştık-
✦ Bohr atom modeli tek elektronlu taneciklerin spekt-
ça atomun yarıçapı ve o kabukta bulunan elektronun
rumlarını açıklayabiliyorken çok elektronlu tanecik-
potansiyel enerjisi artar. lerin spektrumlarını açıklamada yetersiz kalır.
c. Kararlı bir atom düşük enerjilidir ve bu hâle “temel
5. Modern Atom Modeli ve Kuantum Sayıları:
hâl” denir. Atomlar bir elektrik ya da bek alevi ile
ısıtıldığında, elektronlar enerji absorblayarak, daha Bohr atom modeli, tek elektronlu atom ve iyonları
yüksek enerji düzeyine çıkarlar. Bu tür atomlar uya açıklamada başarılıdır ama çok elektronlu atomların
rılmış hâldedir. Uyarılmış atom serbest bırakılırsa, davranışlarını açıklamada yetersizdir.
elektronlar kendi enerji düzeylerine geçerken aldık-
Bu nedenle Heisenberg Belirsizlik İlkesi ışığında
ları enerjiyi “ısı veya ışık” olarak dışarı geri verirler.
modern atom modeli geliştirilmiştir.
7
NOT! Elektronlar hem kendi çevrelerinde (spin hareketi),
Bohr atom modeline göre, elektronlar çekirdek hem de çekirdeğin çevresinde (orbital hareketi) dö-
etrafında belirli yarıçap ve belirli enerjili daire- ner. Dalga özelliğine sahip elektronların yeri ve hızı
sel yörüngelerde yer almaktadır. Modern atom aynı anda bilinemediğine göre, Bohr atom modelin-
teorisine göre, elektron Niels Bohr’un ifade et- de elektronların çekirdeğin çevresindeki yarıçapları
tiği gibi belirli yarıçaplı yörüngelerde dolanma- belirli dairesel yörüngeler üzerinde bulunduğu tezin-
maktadır. Bu sonuca varılmasının nedeni ise den vazgeçilerek orbital kavramı geliştirilmiştir.
çok küçük parçacıklı olan elektronların davra-
nışlarının açıklanmasının güç olmasıdır.
Yörünge ve Orbital Kavramları
Bilim insanları kesinlikle geçerli olan meka-
nik kuramların küçük cisimlerin davranışlarını Yörünge (Bohr atom modeline göre)
açıklamada yetersiz kaldığını anlayınca yaptık-
ları bir çok çalışma ile kuantum modelini ortaya
çıkarmışlardır.
Max Planck cisimlerin yaydıkları ışıma ile dal-
ga boyu arasındaki ilişkiyi açıklamak için öne
sürdüğü Kuantum Kuramında atom ve mole-
küllerin kuantum adı verilen enerjiyi yayabile-
cekleri veya soğurabileceklerini ifade etmiştir.
Planck’ın çalışması Einstein’in önerdiği ışığın Elektronların izlediği varsayılan dairesel yoldur.
tanecikli yapısını (foton) bir başka ifadeyle foto-
Elektronun düzlemsel hareketini temsil eder.
elektrik etkinin ve Bohr’un hidrojen atomu yayıl-
ma spektrumunun açıklanmasını sağlamıştır. Her yörünge bir enerji düzeyi ile temsil edilir.
Kuantum Kuramı’nın gelişmesinde Louis de Her yörünge, belirli bir kapasiteye sahiptir ve her yö-
Broglie elektronun hem parçacık hem de dal- rüngede yalnız belirli sayıda elektron bulunur.
ga özelliğinin olduğunu dalga-tanecik ikiliği ile,
Orbital (Modern atom teorisine göre)
Heisenberg ise elektron gibi küçük taneciklerin
aynı anda hızının ve konumunun belli olama- Y
yacağını ileri sürerek etkili olmuşlardır.
Z
Schrödinger ise dalga denklemi ile hidrojen
atomundaki elektronun enerji paketlerine (ku-
antum) ve atom orbitali adı verilen bir seri dal-
X
ga fonksiyonlarına sahip olduğunu göstermiş-
tir. Kuantum sayılarından yola çıkarak adlan-
dırılan atom orbitalleri bir elektronun bulunma
olasılığının yüksek olduğu bölgeleri ifade et-
mektedir.
Elektronların bulunma olasılığının en fazla olduğu

Heisenberg Belirsizlik İlkesi: bölgelerdir.
Bir elektronun yeri ve hızı (enerjisi) aynı anda kesin Elektronun 3 boyutlu hareketini temsil eder.
olarak bilinemez. Farklı şekillere sahiptir.
Heisenberg belirsizlik ilkesine göre bir parçacığın Her enerji düzeyi farklı orbitaller bulundurabilir.
konumunu ve momentumunu eş zamanlı olarak belirle-
Her bir orbitalde en fazla 2e- bulunur.
mek mümkün değildir. Basit bir ifadeyle, eğer taneciğin
nerede olduğunu biliyorsak kesin olarak hızını bilemeyiz AYDIN Yayınları AYT Soru Bankası
ya da taneciğin hangi hızla hareket ettiğini biliyorsak, Modern Atom Teorisi Test 1'i
onun nerede olduğunu belirleyemeyiz. çözebilirsiniz.
8
1. I. Rutherford atom modeli 4. I. Çekirdekten bahseden ilk atom modeli
II. Thomson atom modeli II. Elektronların pozitif yüklü küre içerisine homo-
III. Modern atom teorisi jen olarak dağıldığını ifade eden atom modeli
IV. Dalton atom modeli III. Elektronların belirli enerjilere sahip çekirdek et-
rafındaki dairesel yörüngelerde bulunduğundan
Yukarıda verilen atom modellerinin tarihsel ge- bahseden atom modeli
lişim sırası aşağıdakilerin hangisinde doğru ve-
rilmiştir? Yukarıdaki bilgilerin ait oldukları atom modelleri
aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?
A) II, IV, I, III B) III, II, IV, I
A) I. Rutherford B) I. Rutherford
C) IV, I, II, III D) IV, II, I, III
II. Thomson II. Thomson
E) IV, III, II, I III. Modern III. Bohr
C) I. Bohr D) I. Thomson
II. Thomson II. Dalton
III. Modern III. Bohr
E) I. Bohr
II. Thomson
III. Rutherford
2. Thomson atom modeline göre;

I. Atomun kütlesinin çok büyük bir kısmını proton-
lar ve nötronlar oluşturur.
II. Negatif yük sayısı pozitif yük sayısına eşittir. 5. Rutherford ve Bohr atom modelleri için;
III. Elektronlar pozitif yüklü merkez etrafında gelişi-
I. Atom çekirdeğinden bahsetme
güzel dağılmışlardır.
II. Atomun nötr olduğunu ifade etme
ifadelerinden hangileri doğrudur?
III. Yörünge kavramını vurgulama
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II yukarıda verilenlerden hangileri ortaktır?
D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
3. Ernest Rutherford altın levha üzerine a (42He2+)

ışınları göndererek yaptığı deneyde taneciklerin
büyük bir kısmının levhayı geçtiğini çok az kısmı- 6. Bohr atom modeliyle ilgili;
nında geri yansıdığını gözlemlemiştir.
I. Elektronlar, belirli enerjiye sahip dairesel yörün-
Buna göre atomun yapısı ile ilgili; gelerde hareket eder.
I. Atomda (+) yüklü tanecikler vardır. II. Yörüngelerin enerjisi çekirdekten uzaklaştıkça
II. Atomun büyük kısmı boşluklardan oluşur. artar ve yörüngeler arasındaki enerji farkı azalır.
III. Çekirdekte (+) yükün kütlesi kadar yüksüz tane- III. Bohr atom modeli çok elektronlu taneciklerin
cikler bulunur. spektrumlarını deneyler sonucunda açıklamıştır.
verilen özelliklerden hangilerini kanıtlamıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve II E) I, II ve III D) I ve III E) I, II ve III
1. D 2. B 3. D 4. B 5. C 6. C
9
MODERN ATOM TEORİSİ 6. Hund Kuralı:

Aynı temel enerji düzeyindeki, eş enerjili orbitallere
1. Heisenberg Belirsizlik İlkesi: Elektronun hızı ve yeri
elektronlar önce tek tek aynı spinli yerleşirler, sonra
aynı anda belirlenemez. Yani elektronun yerini belirli-
ikincileri zıt spinli olarak yerleşirler.
yorsan hızını, hızını belirliyorsan yerini bulamazsın.
p6
2. Orbital: Bir atomda elektronların bulunma olasılığı-
nın en fazla olduğu uzay parçalarına orbital denir. pX = pY = pZ Aynı temel enerji düzeyindeki
pX, pY, pZ orbitallerinin
3. Pauli Dışlama İlkesi: Bir orbitalde zıt spinli (dönme enerjileri birbirine eşittir.
yönlü) en fazla 2 elektron bulunur. Elektronlardan
NOT!
biri saat yönünde dönüyorsa diğeri buna zıt yönde
Doğru
döner. 2 2 2
6C : 1s 2s 2p
Bir orbital ve içindeki elektronların gösterimi:

2 2 2 Elektronların aynı enerjili
6C
: 1s 2s 2p
(Orbital şeması) orbitallerden önce hangi-
lerine tek tek gireceği
1s
2
2s
2
2p
2 önemli değildir.
Boş orbital 6C
:
veya veya Yarı dolu orbital 2 2 2

6C : 1s 2s 2p Aynı enerjili orbitallerden
biri boşken, yarı dolu orbitale
veya veya
Tam dolu orbital ikinci elektron giremez.
ve
2 2 2
6C : 1s 2s 2p
İlk yerleşen elektronlar aynı
4. Bohr atom modelindeki yörünge kavramı yerine baş
enerjili orbitallere zıt spinli
kuantum sayısı (n) kullanılmaktadır. yerleşmezler.
Yanlış
(Baş kuantum sayısı = n = Temel enerji düzeyi =
Kabuk = Tabaka = Katman) Örneğin; p orbitalinde 4e– bulunduran atomdan p
K L M N orbitallerine elektronlar yerleşirken;
p4
✓
çekirdek
✓
n=1 2 3 4 ✗
✗
5. Her enerji düzeyinde alt enerji düzeyleri vardır. Bu
✗
alt enerji düzeylerine orbital türü denir.
7. Aufbau Kuralı:
s, p, d, f olmak üzere dört farklı orbital türü vardır.
Bir atomda elektronlar çekirdeğe en yakın, enerjisi
Aynı temel enerji düzeyinde yani katmanda s p d f en düşük orbitallere önce yerleşir. Atomdaki elekt-
sırasında orbitallerin enerjisi artar. ron sayısı arttıkça, orbitallerdeki elektron bulutları-
nın birbirlerini itmeleri sonucu enerji sırası karma-
Maksimum şık hâle gelir.
Orbital
Elektron Orbital Sayısı İlk dört temel enerji düzeyindeki enerji artışının
Türü
Sayısı temsili gösterimi :
s 2 1 orbital 4f
4d
n = 4 (N)
p 6 3 orbital 4p
3d
n = 3 (M) 4s
Enerji art›ş yönü
d 10 5 orbital 3p
3s
2p
n = 2 (L)
f 14 7 orbital
2s
n = 1 (K)
1s
(Alt Enerji Düzeyi = Orbital Türü)
10
7 N : 1s2 2s2 2p3
www.aydinyayinlari.com.tr MODERN ATOM TEORİSİ
2 tam dolu, 3 yarı 1. MODÜL
dolu orbital vardır. AYT
8 O : 1s2 2s2 2p4

3 tam dolu, 2 yarı dolu orbital vardır.
Orbitallerin enerji sırası için kısa yol : ÖRNEK 4
9F : 1s 2
2s 2
2p 5
5B, 6C, 16S, 18Ar elementlerinin

4 tam dolu, temel hâl orbital
1 yarı dolu elektron di-
vardır.
1s
zilimlerini,
10Ne : 1s
2
orbital
2s2 2p6 şemalarını, yarı dolu ve tam dolu
2s 2p 5 tam dolu, orbital vardır.
orbital sayılarını belirleyiniz.
3s 3p 3d
Elektron
4s 4p 4d 4f dizilimi 5B : 1s2 2s2 2p1 2 tam dolu, 1 yarı dolu orbitali vardır.
Orbital şeması
5s 5p 5d 5f : 1s2 2s2 2p2
6C 2 tam dolu, 2 yarı dolu orbitali vardır.
6s 6p 6d
16S :1s2 2s2 2p6 3s2 3p4 7 tam dolu, 2 yarı dolu orbitali vardır.
7s 7p
18Ar : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 9 tam dolu orbitali vardır.
Enerji sırası : 1s < 2s < 2p < 3s < 3p < 4s < 3d <

4p < 5s < 4d < 5p < 6s < 4f < 5d < 6p < 7s < 5f < 6d......
1 s2 Elektron sayısı
ÖRNEK 5
Baş kuantum Alt kabuk
sayısı (n) Orbital (Orbital türü) 31Ga, 26Fe, 19K element atomlarının;
Enerji düzeyi şeması a) Temel hâl elektron dizilimlerini yazınız.
b) Katman elektron dizilimlerini yazınız.
ÖRNEK 3
a) 31Ga: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p1
25Mn, 28Ni, 33As, 36Kr
26
Fe: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6
Atomlarının elektron dizilimleri yazarak orbital şe-
19
K: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
malarını çiziniz.
b) 31
Ga:
2 8 18 3
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5 " Temel hâl Fe:
25Mn: 26 2 8 14 2
elektron dizilimi
19
K:
2 8 8 1
" Orbital
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d şeması
ÖRNEK 6
28Ni: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d8
Temel hâl elektron diziliminde 8 tam dolu orbitali
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d olan atomun atom numarası kaçtır?
33
As: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. orbital
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p " 8 tam dolu orbital
olabilmesi için önce
1s 2s 2p 3s 3p eş enerjili orbitallere
36Kr: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 birer e- sonra ikinci
Elektron sayısı = 17 e- yerleşir.
Nötr atomlarda
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p elektron sayısı =
proton sayısı (atom
numarası)
Atom numarası = 17
Cevap: 17
4. 5B " 2 tam dolu, 1 yarı dolu 6. 17

11 6C " 2 tam dolu, 2 yarı dolu
16S " 7 tam dolu, 2 yarı dolu
18Ar " 9 tam dolu
ÖRNEK 7 ÖRNEK 10
Atomunun temel hâl elektron diziliminde;
Temel hâl elektron diziliminde 13 tam dolu orbitali olan X
elementinin nötron sayısı çekirdek yükünden 3 fazladır. a) İlk 3 orbitali tam dolu olan bir elementin atom nu-
Buna göre X atomunun nükleon sayısı kaçtır? marası kaçtır?
b) İlk 11 orbitali tam dolu olan bir elementin atom
numarası kaçtır?
" 28 elektron
c) İlk 6 orbitali tam dolu olan bir elementin atom nu-
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 28 proton
marası kaç olabilir?
Nötron sayısı = Proton sayısı + 3
d) 4. enerji düzeyinde 3 tam dolu orbitali olan ato-
= 28 + 3 = 31
mun proton sayısı kaçtır?
Nükleon sayısı = Kütle numarası = p + n
= 28 + 31
a) $ Elektron sayısı = 8
= 59
1s 2s 2p Atom numarası = 8
b)
ÖRNEK 8
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
Orbital şeması, Atom numarası = 26
c) $ 12
1s 2s 2p 3s
şeklinde olan elementin nükleon sayısı proton sayı- $ 13
sının 2 katından 5 fazla olduğuna göre nötron sayı- 1s 2s 2p 3s 3p
sı kaçtır?
$ 14
1s 2s 2p 3s 3p
$ 15
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5
1s 2s 2p 3s 3p
Elektron dizilimi orbital şemasına göre yukarıdaki gibi
Atom numarası = 12, 13, 14 ve 15 olabilir.
olur. Nötr atomda proton sayısı elektron sayısına eşit ol-
duğundan d)
Proton sayısı: 25’dir. 4s 4p
Nükleon sayısı = 2·25 + 5 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p5
= 55 Proton sayısı = 35
Nükleon sayısı = p + n
55 = 25 + n Cevap: a) 8 b) 26 c) 12, 13, 14 ve 15
n = 30
Cevap: 30
ÖRNEK 9
ÖRNEK 11
Bir atomun 3. temel enerji düzeyinde;
Temel hâl elektron diziliminde 11 tam dolu 4 yarı
a) Hangi orbital türleri bulunur? dolu orbitali olan X atomunun oksijen atomuyla yap-
b) Kaç tane orbital bulunur? tığı X 2O3 bileşiğinin toplam elektron sayısı kaçtır?
c) En fazla kaç elektron bulundurabilir? (8O)
$ 26 elektron
3. enerji düzeyinde s, p, d orbitalleri bulunur.
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
a) Orbital türleri; s, p, d
b) 3s " 1 orbital 3d " 5 orbital Toplam elektron sayısı = 2·X + 3·O
3p " 3 orbital = 2·26 + 3·8
1 + 3 + 5 = 9 tane orbital vardır. = 76
- - orbitallerin alabilece- Cevap: 76
c) 3s " 2e 3d " 10e
ği maksimum elektron
3p " 6e- sayıları
2 + 6 + 10 = 18 e- vardır.
Cevap: a) s, p, d b) 9 c) 18
7. 59 8. 30 9. a) s, p, d b) 9 c) 18 10. a) 8 b) 26 c) 12, 13, 14 ve 15 olabilir. d) 35 11. 76

12
8. Anyonların Elektron Dizilimi 21

Sc atomu için;
Negatif yüklü iyonların elektron dizilişlerinde; top-
21
Sc: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1 şeklindedir.
lam elektronları, en düşük enerjili orbitallerden baş-
Sc+ iyonu oluşurken dış kabukta bulunan 4s2 den
lanarak kurallara göre yerleştirilir.
1e– vererek elektron dizilimi;
2 2 4 –
1s 2s 2p elektron dizilimine sahip 8O atomu 2e aldı-
Sc+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d1 şeklinde olur.
ğında 8O2– : 1s2 2s2 2p6 elektron dizilimine sahip olur. 21
Sc2+ iyonu oluşurken 4s2 den 2e– vererek elektron

ÖRNEK 12 dizilimi,
2+
X2– iyonunun elektron diziliminin 4p6 ile bittiği bilindiği- 21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d1 şeklinde olur.
ne göre X atomunun;
Sc3+ iyonu oluşurken en dış kabuk olan 4s2 den 2e–
a) Çekirdek yükünü bulunuz. verip kalan 1 elektronu ise 3d1’den vererek elektron
dizilimi,
b) Yarı dolu orbital sayısını bulunuz.
3+
21Sc : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 şeklinde olur.
c) CaX bileşiğindeki toplam elektron sayısını bu-
lunuz. (20Ca) • 25
Mn : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
25
Mn3+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d4
a) X2-: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 & elektron sayısı 36
• 31
Ga : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p1
X2-
36 olduğuna göre çekirdek yükü (proton sayısı) 34’tür.
b) 34X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p4 31

Ga2+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10
14243
" 2 tane yarı dolu

orbitali bulunur.
ÖRNEK 13
c) X atomunun elektron sayısı = 34 X 2+ iyonunun elektron dizilimi 3d7 ile sonlandığına
Toplam e– sayısı = Ca + X göre atom numarası kaçtır?
= 20 + 34
= 54
X2+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d7
Cevap: a) 34 b) 2 c) 54
Nötr atomdaki elektron sayısı proton sayısına eşit olduğundan
X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d7 & Elektron sayısı = 27
9. Katyonların Elektron Dizilimi Atom numarası = 27
Pozitif yüklü iyonların elektron dizilişlerinde; önce Cevap: 27
atomun temel hâl elektron dizilişi yazılır, sonra ato-

mun verdiği elektronlar en dış temel enerji düzeyin- ÖRNEK 14
den başlanarak uzaklaştırılır.
25Mn ve 28Ni atomları ile ilgili;
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 elektron dizilimine sahip a) Temel hâllerinin elektron dizilişlerini yazınız.
Ca atomu 2 elektronunuen dış katman olan 4s’den
b) Mn7+ ve Ni2+ iyonlarının elektron dizilişlerini
vererek;
yazınız.
2+
20 Ca : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
sorularını yanıtlayınız.
elektron dizilimine sahip olur.
NOT! a) : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

25Mn
Bazı durumlarda bu sıra bozulur. Elektron : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d8
28Ni
dizilişinde son terimden önce, temel enerji dü- b) 7+
: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
25Mn
zeyi sayısı büyük olan bir orbital varsa, önce 2+
: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d8
28Ni
bu orbitalden elektron uzaklaştırılır.
12. a) 34 b) 2 tane c) 54 13. 27 14. a) 25Mn: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
28Ni:
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d8
b) 25Mn : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
7+
13 2+
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d8
28Ni :
10. Uyarılmış Atom NOT!

Temel hâldeki bir atoma dışarıdan enerji verildi- Bir element soygazsa kararlıdır yani kesinlikle
ğinde elektronlar üst enerji seviyelerine geçebilir. küresel simetri özelliği gösterir.
Buna uyarılma denir. Uyarılmış atom kararsızdır
ve elektron temel hâle hemen geri döner, dönerken ÖRNEK 16
dışarıya ısı veya ışık saçar.
17Cl , 36Kr ve 30Zn elementleri için aşağıdaki soruları
Eğer elektron dizilimi Aufbau kuralına uymuyorsa yanıtlayınız.
yani elektron atomdaki alt enerji düzeyi dolmadan
a) Elektron dizilişlerini yazınız ve orbital şemaları-
üst enerji düzeyine geçmişse atom uyarılmıştır.
nı çiziniz.
Absorbsiyon (uyarılma) b) Cl– ve Zn2+ iyonlarının elektron dizilimlerini ya-

zınız ve orbital şemalarını çiziniz.
e–
Emisyon c) Temel hâlde küresel simetri özelliği gösteren
atomları belirleyiniz.
d) Temel hâllerin tam dolu ve yarı dolu orbital sa-
2 2 3
7N : 1s 2s 2p (temel hâl) yılarını bulunuz?
a) Cl : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 & Elektron dizilimi

7
N : 1s2 2s2 2p2 3s1 (uyarılmış atom) 17
& Orbital
elektron geri dönerken 1s 2s 2p 3s 3p şeması
ışın yayar.
36
Kr : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6
11. Küresel Simetri
Elektron dizilimindeki son orbitalin tam dolu ya da 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p
2 2 6 2 6 2 10
yarı dolu olması hâlidir. Bu şekilde elektron dizilişine 30
Zn : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
sahip atomlar küresel simetri özelliği gösterir veya

1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
küresel simetrik yük dağılımına sahiptir denir.
– 2 2 6 2 6
b) 17Cl : 1s 2s 2p 3s 3p
Bu durumda; çekirdek, elektron bulutlarını her
yönde eşit düzeyde yani daha dengeli bir biçimde 1s 2s 2p 3s 3p
çeker. Bu tür atomlar, diğerlerine göre daha düşük Zn 2+ 2 2
: 1s 2s 2p 3s 3p 3d 6 2 6 10
enerjili olup daha kararlı yapıdadır.
Küresel simetri özelliği gösteren taneciklerin temel 1s 2s 2p 3s 3p 3d
hâl elektron dizilişi : s1, s2, p3, p6, d5, d10, f7, f14 ile c) Kr ve Zn atomları küresel simetrik yük dağılımına sahiptir.
bitmektedir. d) Tam dolu orbital Yarı dolu orbital

Cl 8 1
ÖRNEK 15 Kr 18 —
4Be, 5B, 15P, 21Sc, 10 Ne, 16S, 25Mn, 2He

Zn 15 —
atomlarının elektron dizilimlerini yazarak küresel
simetri özelliğini inceleyiniz.
NOT!
Elektron dizilişi
: 1s2 2s2 Bir atomun elektron dizilimi temel hâlde d4 ve-
4Be Küresel simetriktir.
5 B : 1s2 2s2 2p1 Küresel simetrik ya d9 ile bitemez, d orbitallerinin manyetik çe-
değildir. kim kuvvetleriyle daha kararlı olmak için s or-
15P : 1s2 2s2 2p 6 3s2 3p3 Küresel simetriktir.
2 2 6 2 6 2 1 bitallerindeki bir elektron d orbitaline geçer ve
21Sc : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d Küresel simetrik
değildir. atom küresel simetri özelliği kazanır.
2 2 6
10 Ne : 1s 2s 2p Küresel simetriktir.
2 2 6 2 4 Bu olay uyarılma DEĞİLDİR kendiliğinden ger-
16 S : 1s 2s 2p 3s 3p Küresel simetrik
değildir. çekleşir ve bu durum atoma kararlılık kazandırır.
2 2 6 2 6 2 5
25 Mn : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d Küresel simetriktir.
2 Bir iyonun elektron dizilimi d4 veya d9 ile bi-
2 He : 1s Küresel simetriktir.
tebilir.
15. 4Be: var, 5B: yok, 15P: var, 21Sc: yok, 10Ne: var, 16S: yok,
25Mn: var, 2He: var 14
NOT! ÖRNEK 20
1. 24
Cr atomunun elektron dizilişinin, X+ iyonunun elektron dizilimi 3d10 ile sonlandığı bi-
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d4 lindiğine göre X atomunun atom numarası kaç ola-
24Cr:
bilir?
şeklinde olması beklenirken, temel hâlinin
elektron dizilişi,
24Cr : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 X+ :... 3p6 4s1 3d10 $ 30X : ... 3p6 4s2 3d10
X+ :... 3p6 3d10 $ 29X : ... 3p6 4s1 3d10
şeklindedir.
X+ :... 3p6 4s2 3d10 $ 31X : ... 3p6 4s2 3d10 4p1
2. 29 Cu atomunun elektron dizilişinin,
Atom numarası 29, 30, 31 olabilir.
29
Cu : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d9 Cevap: 29, 30, 31
şeklinde olması beklenirken, temel hâlinin
elektron dizilişi,
Cu : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10
29 ÖRNEK 21
şeklindedir.
3. temel enerji düzeyinde 14 elektron bulunduran
bir atomun elektron dizilişindeki son orbital türü ve
ÖRNEK 17 atom numarası aşağıdakilerden hangisinde doğru
a) 2 2 3 verilmiştir?
7N : 1s 2s 2p
b) N : 1s2 2s1 2p4 Son orbital türü Atom numarası
7 ____________ ____________
verilen elektron dizilimlerine bakarak 7N atomları- A) 3d 22
nın uyarılma durumunu inceleyiniz. B) 3d 26
C) 4p 34
D) 4p 24
a) N’nin temel hâl elektron dizilişidir.
E) 4s 26
b) N’nin temel hâl elektron dizilişi değildir. (Uyarılmış hâl)
Cevap: a) Temel hâl b) Uyarılmış hâl
Atomun elektron konfigürasyonuda 3s2 3p6 3d6 orbital-
leri olmalı ve 3d6 ile sonlanmalıdır. Temel hâl elektron
dizilimi,
ÖRNEK 18 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d6 şeklinde olur.
5
Temel hâl elektron dizilimi 3d ile biten X atomunun Son orbital türü 3d,
atom numarası kaç olabilir? Atom numarası 26 olur.
Cevap: B
X $ 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5 25X
X $ 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5 24X

ÖRNEK 22
24 veya 25 olabilir.
Cevap: 24 veya 25 Atomunun temel hâl elektron dizilişinde 4. katma-
nında 5 elektron bulunan elementin atom numarası
ÖRNEK 19 kaçtır?
X atomunun temel hâl elektron dizilimi 3d10 ile bitti- A) 16 B) 18 C) 33 D) 38 E) 52

ğine göre X atomunun atom numarası kaç olabilir?
4s2 ve 4p3 orbitalleri olmalıdır.

2 2 6 2 6 2 10
X $ 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 30X 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3
2 2 6 2 6 1 10
X $ 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 29X Atom numarası: 33 tür.
Atom numarası 29 veya 30 olabilir. Cevap: C
Cevap: 29 ve 30
17. a) Temel hâl b) Uyarılmış hâl 18. 24, 25 19. 29, 30 20. 29, 30, 31 21. B 22. C
15
ÖRNEK 23 12. Değerlik Elektron Sayısı ve Değerlik Orbitali

Bir atomun en dıştaki temel enerji düzeyinde bulunan
1s 2s 2p elektronlarına değerlik elektronları, değerlik elekt-
7X: ronlarının bulunduğu orbitallere de değerlik orbital-
6Y:
leri denir.
9Z: Bir atomun değerlik elektronları kimyasal özellikleri-

ni belirleyen, kimyasal tepkimelerdeki kimyasal bağ
X, Y ve Z atomlarının temel hâl elektron dizilişleri- oluşumunda rol oynayan elektronlardır.
ne göre çizilen orbital şemalarının hangileri doğru
ÖRNEK 26
verilmiştir?
En yüksek enerjili orbitali 3. enerji düzeyinde bu-
A) Yalnız X B) X ve Z C) Y ve Z
lunan ve değerlik elektron sayısı (DES) 6 olan baş
D) X ve Y E) X, Y ve Z
grup elementinin proton sayısı kaçtır?
2p orbitallerinin enerjileri birbirine eşit olduğu için
elektronlar önce birer birer (sıraya bakmaksızın) ay- 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4
nı spinle sonra ikinciler zıt spinli (sıraya bakmaksızın)
yerleşirler. Bu nedenle X atomunun orbital şeması yan- DES: 6
lış Y ve Z atomunun orbital şeması doğru verilmiştir. Proton sayısı bu durumda 16’dır.
Cevap: 16
Cevap: C
Bir Atomun Elektron Diziliminde;

ÖRNEK 24 Elektron dizilimi ns ile sonlanan atomların değerlik
I. Baş kuantum sayısı 4 olan temel enerji düzeyinde 4 elektron sayısı ns orbitalindeki elektron sayısına eşit-
tür orbital vardır. tir. (n: en büyük baş kuantum sayısı)
II. 1s orbitalinin potansiyel enerjisi en yüksektir. Elektron dizilimi ns np ile sonlanan atomların de-
III. Çok elektronlu atomların elektron diziliminde baş ğerlik elektron sayısı ns np orbitallerindeki toplam
kuantum sayıları aynı olan s ve p orbitallerinin ener- elektron sayısına eşittir.
jileri aynıdır. Elektron dizilimi ns (n - 1)d ile sonlanan atomların
Yukarıdaki ifadelerden hangileri yanlıştır? değerlik elektron sayısı ns ve (n - 1)d orbitallerinde-
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II ki toplam elektron sayısına eşittir.
D) I ve III E) II ve III Bazı atomların elektron dizilişleri, değerlik elektron
sayıları ve değerlik orbitalleri:
I. 4s, 4p, 4d, 4f olmak üzere 4 tür orbital vardır.
Değerlik Değerlik
Elektron dizilişi elektron sayısı orbital türü
II. Çekirdeğe yakınlaştıkça orbitallerin potansiyel __________________ _____________ ________
enerjisi düşük olacaktır. Bu nedenle yanlıştır. : 1s2 2s2 2p6 3s1
11Na 1 s
III. Baş kuantum sayıları aynı olduğunda orbitallerin 2 2 6 2 3
15P : 1s 2s 2p 3s 3p 5 s, p
enerjileri p > s olur. 2
33As : 1s 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3 5 s, p
Cevap: E 2
21Sc : 1s 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d1 3 s, d
ÖRNEK 25 Na : 1s2 2s2 2p6 3s1

11
Çekirdek yükü 24 olan atomun temel hâl elektron 19K : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
diziliminde kaç tane yarı dolu orbitali vardır?
Değerlik elektron sayıları aynı olduğu için Na ve K
A) 1 B) 2 C) 4 D) 5 E) 6 elementlerinin kimyasal özellikleri birbirine benzerdir.
NOT!
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5
2
He atomunun elektron dizilimi s2 ile sonlan-
Yarı dolu orbitalleri 4s1 ve 3d5’dedir. masına rağmen diğer s2 ile sonlanan atomlar
6 tanedir. ile kimyasal özellikleri benzer değildir. Çünkü
Cevap: E helyum soygazdır.
23. C 24. E 25. E 26. 16

16
ÖRNEK 27 Soygazlara göre elektron dizilimi

1. Son enerji düzeylerinin elektron dizilişi ns2 np6 olan
3Li, 5B, 17Cl, 33As, 38 Sr verilen atomların değerlik atomlar soygazlardır.
elektron sayılarını bulunuz. (2He : 1s2 hariç.)
Soygazların sembol ve atom numaraları :
3Li : 1s2 2s1 He, 10Ne, 18Ar, 36Kr, 54Xe, 86Rn

2
Değerlik elektron sayısı: 1, Değerlik orbitali: s
B : 1s 2
2s2 2p1 2. Diğer atomların elektron dizilişleri, soygazların
5
Değerlik elektron sayısı: 3 Değerlik orbitalleri: s, p elektron dizilişlerinden yararlanılarak kısaltılabilir.
2 2 6 2 5
17Cl : 1s 2s 2p 3s 3p
Değerlik elektron sayısı: 7, Değerlik orbitali:s, p s 2 2s 2 2p 6 3s 1
11 Na: 1144 elektron dizilimindeki işaretli
4244 43
2 2 6 2 6 2 10 3 0
33As : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p kısım
Değerlik elektron sayısı: 5
Değerlik orbitali:s, p 10 Ne’nin elektron dizilişi gibidir.
2
38
Sr : 1s 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2 Bu nedenle elektron dizilimi,
Değerlik elektron sayısı: 2
Değerlik orbitali: s 11Na : [Ne] 3s1
Cevap: 3Li: 1, 5B: 3, 17Cl: 7, 33As: 5, 38Sr: 2 şeklinde yazılabilir.
s2 2 s2 2 p6 3 s2 3 p6 4 s2 3 d10 4 p6
38Sr: 11444444444 5 s2 elekt-
NOT! 24444444443
0
Müfredatta olmamasına rağmen bilinmesinde fay- ron dizilimindeki işaretli kısım
da var.
36Kr’nin elektron dizilişi gibidir.
Paramanyetik: Yarı dolu orbitali olan Bu nedenle elektron dizilimi,
2
Diamanyetik: Yarı dolu orbitali olmayan 38Sr : [Kr] 5s
şeklinde yazılabilir.
7N = 1s2 2s2 2p3 (paramanyetik)
ÖRNEK 29
= 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 (diamanyetik) 33As atomu için;
20Ca
a) Elektron dizilimini soygazlara göre yazınız.
b) Değerlik orbitallerini ve değerlik elektron sayı-
sını belirtiniz.
ÖRNEK 28 c) Küresel simetrik yük dağılımı gösterir mi belirtiniz.
34
Se atomu için; d) As5+ iyonunun yarı dolu ve tam dolu orbital sa-
a) Küresel simetrik yük dağılımı gösterir mi? yısını bulunuz.
b) Değerlik elektron sayısı kaçtır?

a) [
33As: 18Ar
] 4s2 3d10 4p3
c) Değerlik orbitalleri hangileridir?
b) Değerlik orbitalleri s ve p’dir.
d) Paramanyetik/diamanyetik midir?
Değerlik elektron sayısı 2 + 3 = 5 dir.
e) Se4+ iyonunun elektron dizilimini yazarak dizili-
c) Küresel simetriktir.
mendeki son terimini belirleyiniz. 5+
d) 33As : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 $ tam dolu orbital
sorularını cevaplayınız. sayısı = 14
yarı dolu orbitali
yoktur.
34Se : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p4
a) Küresel simetri özelliği göstermez.
Cevap: a) [18Ar]4s2 3d10 4p3, b) s, p ve 5, c) gösterir.
b) 4s 2 4p 4 değerlik elektron sayısı = 6’dır. d) tam dolu 14, yarı dolu orbitali yok.
c) s ve p orbitalleridir.
d) yarı dolu orbitali olduğu için paramanyetiktir.
4p
e) Se4+ : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10
AYDIN Yayınları AYT Soru Bankası
Son terimi: 3d10’dur. Modern Atom Teorisi Test 5 ve 6’yı
Cevap: a) göstermez b) 6 c) s ve p d) paramanyetik e) 3d10 çözebilirsiniz.
27. 3Li: 1, 5B: 3, 17Cl: 7, 33As: 5, 38Sr: 2 29. a) [18Ar]4s2 3d10 4p3, b) s, p ve 5, c) gösterir.
28. a) göstermez b) 6 c) s ve p d) paramanyetik e) 3d10 17 d) tam dolu 14, yarı dolu orbitali yok.
TEST - 3 MODERN ATOM TEORİSİ
1. 4. 4. temel enerji düzeyinde 5 elektron bulunduran

Heisenberg Belirsizlik ilkesine göre elektronun hızı ve
yeri aynı anda belirlenemez. temel hâldeki bir atom için;
D Y I. Elektron dizilimi 4p3 ile sonlanır.

II. p orbitallerinde toplam 15 elektron bulunur.
Elektronların bulunma Aufbau kuralına gö-
olasılığının en fazla ol- re elektronlar en düşük III. Değerlik elektron sayısı 3’tür.
duğu bölgelere orbital enerjili orbitale önce
denir. yerleşirler.
D Y D Y A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
3 4 5
Pauli ilkesine göre
aynı temel enerji dü-
zeyindeki eş enerjili
orbitallere elektronlar
önce birer birer aynı
spinli yerleşirler.
D Y 5. 24
Cr atomu ile ilgili;
I. Yarı dolu orbital sayısı 6’dır.
1 2
II. s orbitalinde 8 tane elektron vardır.
Yukarıdaki şemada verilen bilgiler doğru ise (D) III. Baş kuantum sayısı 3 olan 13 elektronu vardır.
yanlış ise (Y) harfi takip edildiğinde kaç numa-
IV. Küresel simetrik yük dağılımına sahiptir.
ralı çıkışa ulaşılır?
V. Değerlik orbitalleri s ve d’dir.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
yargılarından hangisi yanlıştır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
2. Temel hâl elektron dizilişinde; s orbitallerinde
6, p orbitallerinde 9 elektron içeren X atomu ile
ilgili;
I. Küresel simetri özelliği gösterir.

II. Çekirdek yükü 15’dir.
6. 26X
3+
iyonunun temel hâl elektron dizilimde kaç
III. Değerlik orbitalleri s ve p’dir. tane yarı dolu orbital vardır?
yargılarından hangileri doğrudur? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1
A) Yalnız II B) I ve II C) II ve III
3. 20
Ca2+ iyonu ile ilgili; 7. X+ iyonunun elektron dağılımı [Ar]3d10 şeklindedir.
I. Elektron bulunduran en yüksek enerjili orbitali
Buna göre X atomu ile ilgili;
3p’dir.
I. Çekirdek yükü 29’dur.
II. Çekirdek çapı Ca atomunun çekirdek çapından
küçüktür. II. Değerlik orbitalleri s ve d orbitalleridir.
III. Yarı dolu orbital sayısı 2’dir.
III. 18Ar soygazı ile aynı elektron dizilimine sahiptir.
yargılarından hangileri doğrudur? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) Yalnız III E) I, II ve III D) I ve III E) I ve II
1. B 2. E 3. B 4. C 5. B 6. A 7. E
18
1. X2O42– iyonunun elektron sayısı 46’dır. 4. X : .................. 3p6
Buna göre X atomu ile ilgili; Y2+ : .................. 3p6
I. Değerlik elektron sayısı 4’tür. Z3- : .................. 3p6
lI. Temel hâl elektron dağılımında 2 tam dolu 2 ya- Yukarıda üç taneciğin temel hâl elektron dizilişleri-
rı dolu orbitali vardır. nin son terimleri verilmiştir.
III. Çekirdek yükü 6’dır. Buna göre X, Y ve Z atomları ile ilgili;
yargılarından hangileri doğrudur? (8O) I. s orbitallerindeki elektron sayıları eşittir.
A) Yalnız III B) I ve III C) I ve II lI. Değerlik elektron sayıları arasındaki ilişki

X > Y > Z şeklindedir.
III. Y ve Z’nin oluşturduğu Y3Z2 kararlı bileşiğinin
bir taneciğinde 90 elektron vardır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
2. Orbital şeması D) I ve III E) I, II ve III
şeklinde olan atom ile ilgili; 5. Temel hâl elektron diziliminde 11 tam dolu orbi-
l. Çekirdek yükü 29’dur. tali bulunan X atomu için;
ll. Uyarılmış atomdur. I. Elektron dizilişinde son teriminin orbital şeması

şeklindedir.
lll. Temel hâl elektron diziliminde s orbitallerinde 7
elektron bulunur. II. +2 yüklü iyonunda 4 yarı dolu orbitali bulunur.
III. p orbitallerinde 12 elektronu vardır.
A) Yalnız I B) Yalnız ll C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
6. X elementinin temel hâl elektron dağılımı ile ilgili;
• En dış katmanında 2 elektronu vardır.

3.
Değerlik Değerlik elektron • Küresel simetrik yük dağılımına sahiptir.
Atom
orbitali sayısı • Değerlik orbitalleri s ve d orbitalleridir.
I 11Na s 1 bilgileri veriliyor.
II 32
Ge p 2 Buna göre X atomunun temel hâl elektron dağı-
III lımı aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?
15P s, p 5
Yukarıda verilen tabloda bazı atomların değerlik A) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2
orbitalleri ve değerlik elektron sayıları verilmiştir. B) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5
Buna göre hangi atomlarda yanlışlık yapılmıştır? C) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
D) I ve II E) II ve III E) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p6 5s2
1. E 2. D 3. B 4. C 5. D 6. C
19
KUANTUM SAYILARI b) Açısal Momentum Kuantum Sayısı (ℓ)

Kuantum mekaniğinde hidrojen ve diğer atomlarda- Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ), orbitallerin
ki elektron dağılımlarını açıklamak için kuantum sayıları şekillerini açıklar. Açısal momentum kuantum sayısının
gereklidir. Kuantum sayıları Schrödinger denkleminin alabileceği değerler, baş kuantum sayısı (n) değerine
bağlıdır. Herhangi bir “n” değeri için “ℓ” nin alabileceği
hidrojen atomu için gerçekleştirilen matematiksel çözü-
değerler; 0 ile (n - 1) arasındaki tam sayılardır.
münden elde edilmiştir.
• n = 1 olduğunda;
Kuantum sayıları şunlardır:
ℓ = n - 1, ℓ = 1 - 1 = 0 olabilir. Sadece 1 değer
a) Baş (birincil) kuantum sayısı (n)
alır.
b) Açısal momentum (ikincil) kuantum sayısı (ℓ)
• n = 2 olduğunda;
c) Manyetik kuantum sayısı (mℓ)
ℓ = n - 1, ℓ = 2 - 1 = 1’e kadar değer alabilir. Bu de-
d) Spin kuantum sayısı (ms) ğerler 0 ve 1 değerleridir. Toplam 2 değer alabilir.
• n = 3 olursa;
a) Baş Kuantum Sayısı (n) ℓ = n - 1, ℓ = 3 - 1 = 2’ye kadar değer alabilir.
Baş kuantum sayısı = n = Temel Enerji Düzeyi = Bunlar da 0, 1 ve 2 değerleridir.
Kabuk = Tabaka = Katman • n = 4 olursa;
ℓ = n - 1, ℓ = 4 -1 = 3’e kadar değer alabilir.
Baş kuantum sayısı (n) sadece 1, 2, 3, .......... gibi
Bunlar 0, 1, 2 ve 3 değerleridir.
tam sayılarla ifade edilir. Baş kuantum sayısı belirli bir
Açısal momentum kuantum sayısının aldığı tam
orbitaldeki elektronun çekirdeğe olan ortalama uzaklı-
sayı değerleri s, p, d, f harfleri ile gösterilen orbi-
ğıyla ilgilidir. Baş kuantum sayısı ne kadar büyükse or-
talleri ifade eder.
bitaldeki elektronun çekirdeğe olan ortalama uzaklığı ve
buna göre de orbital hacmi o kadar büyük olur. ℓ 0 1 2 3
Q Orbital türü s p d f
P
O
N
Atom M Orbital sayısı 1 3 5 7
L
çekirdeği K
Alabileceği maksimum
2 6 10 14
elektron sayısı
n=1
n=2
n=3 • Açısal momentum kuantum sayısı, elektron bu-
n=4
n=5
n=6 lutlarının şekillerini ve şekil farkı nedeni ile olu-
n=7
şan enerji seviyelerindeki değişimleri belirtir.
Şekildeki gibi çekirdek ve çekirdeğin etrafını saran • Açısal momentum kuantum sayılarına baş kuantum
elektron bulutlarının atomu oluşturduğunu düşünürsek, enerji seviyelerinin alt enerji (ikincil) katmanı denir.
baş kuantum sayılarının belirttiği elektron enerji seviye- Alt enerji düzeyi = Orbital türü
lerine katman denir.
Bu katmanlar; n = 1, n = 2, n = 3, n = 4 ...... gibi tam ÖRNEK 30

sayılarla gösterilebileceği gibi K, L, M, N, O, P, Q gibi 3s, 2p, 5d ve 4f orbitallerinin baş kuantum sayıla-
harflerle de gösterilir. rını (n) ve açısal momentum kuantum sayılarını (ℓ)
belirtiniz.
Bir orbitalin büyüklüğü n2 değeri ile doğru orantılıdır.
y y
3s 2p 5d 4f
n 3 2 5 4
1s
2s
ℓ 0 1 2 3
(s) (p) (d) (f)
30. 3s / n = 3, ℓ = 0, 2p / n = 2, ℓ = 1,
20 5d / n = 5, ℓ = 2, 4f / n = 4, ℓ = 3
ÖRNEK 31 c) Manyetik Kuantum Sayısı (mℓ)
29 Cu atomu ile ilgili; Manyetik kuantum sayısı ml

(mℓ) orbitalin uzaydaki yönlen-
a) Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 0 olan elekt-
ron sayısı kaçtır? mesini gösterir. Bir alt kabuk için +2
b) İkincil kuantum sayısı (ℓ) 1 olan elektron sayısı kaç- mℓ’nin alabileceği değer açısal
+1
tır? momentum kuantum sayısı ℓ’nin
c) Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 2 olan elekt- değerlerine bağlıdır. Bir ℓ değeri
ron sayısı kaçtır? için (2ℓ + 1) tane farklı mℓ değeri 0
d) Küresel simetri özelliği gösterir mi? bulunabilir ve bu değerler -ℓ, +ℓ

e) Yarı dolu orbital sayısı kaçtır? arasındadır. –1
f) Değerlik orbital türlerini belirtiniz.
• ℓ = 0 olursa mℓ = 2ℓ + 1 & –2
sorularını cevaplayınız.
mℓ = (2.0) + 1 = 1 tane değer
alır. Bu değer 0’dır. d orbitallerinin
29Cu : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10 manyetik alandaki
a) ℓ = 0 olan orbitaller s orbitalidir. s orbitalindeki e- yöneltileri
sayıları toplamı : 7 • ℓ = 1 olursa mℓ = 2ℓ + 1 &
-
b) ℓ = 1 olan orbitaller p orbitalidir. p orbitalindeki e mℓ = (2.1) + 1 = 3 tane değer alır. Bu değerler
sayıları toplamı : 12
c) ℓ = 2 olan orbitaller d orbitalidir. d orbitalindeki e- –1, 0, +1’dir.
sayıları toplamı : 10
d) Küresel simetriktir. • ℓ = 2 olursa mℓ = 2ℓ + 1 & mℓ = (2.2) + 1 = 5 tane
e) 4s1 3d10 1 yarı dolu orbitali vardır. değer alır. Bu orbitallerin mℓ değerleri
-2, -1, 0, +1, +2’dir.
f) Elektron dizilimi d ile biten elementler yani geçiş
metalleri; B grubu elementlerinin değerlik elektron
sayıları hakkında kesin bir şey söylenemez ancak
değerlik orbitalleri bilinir.
s ve d’dir.
Baş kuantum Açısal momentum Manyetik kauntum Orbitalin Eş enerjili Orbitallerin

sayısı (n) kuantum sayısı (ℓ) sayısı (mℓ) adı orbital gösterilişi
sayısı
1 0 0 s 1 1s
0 0 s 1 2s
2
1 -1, 0, +1 p 3 2p
0 0, s 1 3s
3 1 -1, 0, +1, p 3 3p
2 -2, -1, 0, +1, + 2 d 5 3d
0 0 s 1 4s
1 -1, 0, +1 p 3 4p
4
2 -2, -1, 0, +1, +2 d 5 4d
3 -3, -2, -1, 0, +1, +2, + 3 f 7 4f
0 0 s 1 5s
1 -1, 0, +1 p 3 5p
5
2 -2, -1, 0, +1, +2 d 5 5d
3 -3, -2, -1, 0, +1, +2, +3 f 7 5f
31. a) 7, b) 12, c) 10, d) küresel simetriktir, e) 1, f) s ve d

21
d) Spin Kuantum Sayısı (ms) ÖRNEK 33

Kendi ekseni etrafın-
26 Fe atomu için;
da dönen yüklü bir tanecik a) ℓ = 0 olan elektron sayısı kaçtır?
manyetik bir alan oluşturur. b) ℓ = 1 olan elektron sayısı kaçtır?
Elektronun kendi ekseni et-
c) ℓ = 2 olan elektron sayısı kaçtır?
rafındaki dönme hareketi
d) mℓ = 0 olan en fazla kaç elektronu vardır?
onun mıknatıs gibi davran-
e) mℓ = 0 olan en az kaç elektronu vardır?
masını sağlar. Elektronların saat yönü veya saat yönünün
f) Yarı dolu orbital sayısı kaçtır?
tersi olmak üzere iki farklı dönüş yönü olasıdır. Elektronla-
g) Küresel simetrik midir?
rın bu dönüş yönleri spin kuantum sayısı (ms) ile gösterilir. 1
1 1 h) 26
Fe2+ iyonunda spin kuantum sayısı (ms)– olan
+ ve - olmak üzere iki değer alır. 2
2 2 en fazla ve en az kaç elektron vardır?
NOT! sorularını cevaplayınız.
Pauli’ye göre bir atomda iki elektronun dört ku- Fe : 1s2 2s2
26
2p6 3s2 3p6 4s2 3d6
antum sayısı (n, ℓ, mℓ, ms) da aynı olamaz. En

ℓ: 0 0 1 0 1 0
14424432
fazla üç kuantum sayısı aynı olabilir.
diğer 1e –
herhangi bir
ÖRNEK 32 yere yerleşebilir.
mℓ 0 0 –1, 0, +1 0 –1, 0, +1 0 -2, -1, 0, + 1, + 2
24
Cr atomu için; a) s $ 8 (s orbitalini ifade eder.)
b) p $ 12 (p orbitalini ifade eder.)
a) Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 0 olan elekt- c) d $ 6 (d orbitalini ifade eder.)
d) 14 (mℓ = 0 olana son 1e- yerleşir.)
ron sayısı kaçtır?
e) 13 (mℓ = 0 olan dışında herhangi birine 1e– yerleşir.)
b) Yan kuantum sayısı (ℓ) 1 olan elektron sayısı kaçtır? f) 4 tanedir.
c) İkincil kuantum sayısı (ℓ) 2 olan elektron sayısı kaçtır? g) Küresel simetrik değildir.
2+
h) 26Fe = 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6
d) Manyetik kuantum sayısı (mℓ) 0 olan elektron sayısı
Her tam dolu orbitalde elektronun ms değerinin biri
kaçtır? 1
+ , diğeri -
1
’dir. 3p’de kadar 9 tam dolu orbital var.
2 2 1
e) Manyetik kuantum sayısı (mℓ ) –1 olan elektron sayı- Bu durumda kesin 9 tane ms = - olan e- var. 3d6’da
2
sı kaçtır? ise bir tane tam dolu 4 tane yarı dolu orbital var. Bu
f) Yarı dolu orbital sayısı kaçtır? 1

nedenle kesin bir tanesinin m s = - ’dir. Diğer dördü
2
g) Küresel simetrik midir? 1 1
ms = - ise en fazla, m s = + ise en az olur. Yani
h) 24
Cr3+ iyonunun elektron dizilimini yazınız. 2 2
en fazla 14 en az 10’dur.
sorularını cevaplayınız. Cevap: a) 8, b) 12, c) 6, d) 14, e) 13, f) 4 tane, g) küresel
simetrik değildir, h) en fazla 14, en az 10
24
Cr : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d5
1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d ÖRNEK 34
1
X atomunun n = 4, ℓ = 1 olan orbitallerinde ms = +
1 2
ℓ;0 0 1 0 1 0 2 değerine sahip 3 elektron, ms = - değerine sahip 2
2
mℓ ; 0 0 -1,0,+1 0 -1,0,+1 0 -2,-1, 0, +1, +2 elektron bulunmaktadır.
a) ℓ = 0 ise s orbitalidir. s $ 7
X atomunun nötron sayısı, proton sayısından 10 fazla
olduğuna göre X atomunun nükleon sayısı kaçtır?
b) ℓ = 1 ise p orbitalidir. p $ 12
c) ℓ = 2 ise d orbitalidir. d $ 5 n=4 ℓ=1

123
d) 12 p
e) 5 4p $ $ 4p5 ile sonlanmaktadır.
1 5 X = 1s2 2s2 2p 6 3s2 3p 6 4s2 3d10 4p5
f) 4s 3d $ 6 tane
e – = 35 p = 35
g) Küresel simetriktir. n = p + 10 = 35 + 10 = 45
h) 24Cr
3+
= 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d3 Nükleon sayısı = p + n
= 35 + 45 = 80
Cevap: 80
32. a) 7, b) 12, c) 5, d) 12, e) 5, f) 6, 33. a) 8, b) 12, c) 6, d) 14, e) 13, f) 4 tane,

g) küresel simetriktir. h) 1s22s22p63s23p63d3 22 g) küresel simetrik değildir, h) en fazla 14, en az 10 34. 80
ÖRNEK 35 ÖRNEK 38
1
23V atomunun spin kuantum sayısı ms = + olan Madelung - Kletchkowski kuralına göre 3d, 4p ve 5s
2
en fazla kaç elektronu vardır? orbitallerinin enerji sıralaması yapıldığında aşağı-
dakilerden hangisi doğru olur?
23V = 1s2 2s2 2p 6 3s2 3p 6 4s2 3d3
144444424444443 1442443 A) 5s > 4p > 3d B) 3d > 5s > 4p

Elektronların yarısının en fazla dediği için C) 4p > 3d > 5s D) 3d = 4p > 5s
1 1
ms değeri + ’dir. (10e –) ms değerini+ E) 5s = 3d = 4p
2 2
kabul ederiz.
En fazla 13 e - vardır.
Cevap: 13 3d 4p 5s
n+ℓ=3+2 4+1 5+0
Orbital Enerjisi 5 5 5
Madelung - Kletchkowski (n + ℓ ) Kuralı: n + ℓ değerleri eşit olduğu için baş kuantum sayısı (n)
büyük olanın enerjisi büyüktür.
Orbitallerin birbirlerine göre enerji düzeylerini karşı
5s > 4p > 3d
laştırmaya yarar. (n + ℓ) değeri küçük olan orbital düşük Cevap: A
enerjilidir. Elektron önce bu düşük enerjili orbitali doldurur.
4s ve 4p orbitallerini karşılaştıracak olursak; 4s orbi-
tali için n = 4 ve ℓ = 0’dır. (n + ℓ ) değeri 4’tür. 4p orbitali için ORBİTAL TÜRLERİ VE ŞEKİLLERİ
n = 4 , ℓ = 1’dir. (n + ℓ ) değeri 5’tir. 4s daha düşük enerjili
Bir elektronun, çekirdek çevresinde (dönme hareke-
olduğundan, elektron önce 4p orbitali yerine 4s orbitali-
ti sırasında) belirli bir anda bulunma olasılığının en fazla
ne yerleşecektir. Ayrıca iki orbitalin (n + ℓ ) değerleri eşit
olduğu hacimsel bölgeye orbital denir. Orbitaller s, p,
olursa, düşük enerjili orbital n değeri küçük olandır.
d, f.... gibi harflerle gösterilir ve bir orbitalde en fazla zıt
2s < 2p 4s < 3d 3d < 4p
spinli 2 elektron bulunabilir.
n + ℓ : 2 + 0 2 + 1 4 + 0 3 + 2 3 + 2 4 + 1
Orbital Çeşitleri
ÖRNEK 36
Yapılan çalışmalar, elektronların çekirdek etrafında
Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde orbitallerin
en çok çekirdeğe yakın yerlerde yoğun bir şekilde kü-
enerjileri arasındaki ilişki yanlış verilmiştir?
melendiklerini göstermektedir. Çekirdekten uzaklaştıkça
A) 3d > 3p B) 4s > 3d C) 3px = 3py elektron yoğunluğu azalır.
s orbitalleri:
D) 3s > 2p E) 2s > 1s
s orbitalleri her tabakada 1 tane olup küresel bir şek-
A✓ B✗ C✓ D✓ E✓ le sahiptir. Baş kuantum sayısı arttıkça orbitalin büyük-
3d > 3p 4s > 3d 3px = 3py 3s > 2p 2s > 1s lüğü (hacmi) ve enerjisi artar. Yaklaşık olarak bir orbita-
n+ℓ : 3+2 > 3+1 4+0 < 3+2 3+0 > 2+1 2+0 > 1+0 lin büyüklüğü baş kuantum sayısının (n) karesi ile (n2)
Cevap: B orantılıdır. ℓ ve mℓ değerleri sıfırdır.
ÖRNEK 37
1s
Aşağıdaki orbitallerden hangisinin enerjisi Madelung - 2s
Kletchkowski ilkesine göre en yüksektir?
3s

A) 2s B) 3p C) 4p D) 5p E) 4d
1. temel enerji düzeyinden başlayarak, her temel enerji
(n + ℓ) düzeyinde birer tane bulunur ve her biri en fazla 2 elektron
2s $ 2 + 0 = 2
3p $ 3 + 1 = 4
alır.
4p $ 4 + 1 = 5 z
5p $ 5 + 1 = 6
4d $ 4 + 2 = 6
5p ve 4d’nin n + ℓ değeri aynı olduğu için n değeri bü- x
yük olanın enerjisi büyük olur.
Cevap: D
y
35. 13 36. B 37. D 38. A

23
p orbitalleri : ÖRNEK 39
p orbitalleri 2. tabakadan (L tabakası) başlar. ℓ = 1
29 Cu elementinin elektron dizilimindeki son orbitali
olan tüm orbitaller p orbitalidir. Manyetik kuantum sayısı
aşağıdaki elektron bulut diyagramlarından hangisi-
mℓ = –1, 0, +1 değerlerini alır. n = 2 ve ℓ = 1 olduğunda
ne sahiptir?
2px , 2py ve 2pz olmak üzere üç tane p orbitali vardır.
Bu üç orbitalin enerjileri, büyüklükleri ve şekilleri özdeş, A) B) z C) z
z
fakat x, y, z koordinatları üzerinde yönelişleri farklıdır, en y
y y
fazla 6 elektron alabilir. x x x
z z
y y
D) z E) z
x x
2pX z 2pY y y
x x
x
29Cu: 1s2 2s22p6 3s2 3p6 4s1 3d10
2pz En son orbitali 3d’dir. d orbitalini gösteren orbital şek-
z li E şıkkında verilmiştir.
2pz Cevap: E
x
ÖRNEK 40
2px
Aşağıdaki gösterimlerden hangileri doğru değildir?
y 2py
I. 2s1 II. 4s2 III. 3d10
IV. 3f1 V. 2p7 VI. 5f7
d orbitalleri :
d orbitalleri 3. tabakadan (M tabakası) başlar. s orbitali 2e–, p orbitali 6e–, d orbitali 10e–, f orbitali
14e– alabilir.
ℓ = 2 olan tüm orbitaller d orbitalidir. Manyetik kuantum
V. p orbitalinde 3 tane orbital bulunduğu için maksi-
sayısı –2, –1, 0, +1 ve +2 olmak üzere beş tane değer
mum 6e– alabilir. Bu nedenle p7 olamaz.
alan 3d orbitali (3dxy , 3dyz , 3dxz , 3dx2 – y2 , 3dz2) var-
IV. 3f1 olamaz. f orbitalleri 4. enerji düzeyinden itiba-
dır. Bu orbitallerin enerjileri aynıdır. Fakat yönelişleri ren yer alır.
x, y, z koordinatlarına göre farklıdır. Bu orbital türü en Cevap: IV ve V
fazla 10 elektron alabilir.
ÖRNEK 41
z z
Yanda sınır yüzey diyagramı ve-
y
z y rilen orbitalde bulunan bir elektron
x aşağıda verilen kuantum sayıların-
dxy
dyz
x
y
dan hangisine sahip olamaz?
1
x A) ms = - B) n = 3 C) ℓ = 2 D) mℓ = 0 E) mℓ = –3
z z 2
y dz2 y
Verilen sınır yüzey diyagramı d orbitaline aittir. d orbi-
tali n = 3’ten itibaren bulunur, ℓ değeri 2’dir. mℓ değeri
x x 1 1
-2, -1, 0, +1 ve +2 olabilir. ms değeri - ve + ola-
2 2
dx2– y2 bilir. Bu nedenle mℓ = -3 olamaz.
dxz
Cevap: E
f orbitalleri :
4. temel enerji (N tabakası) düzeyinden başlayarak, AYDIN Yayınları AYT Soru Bankası
Modern Atom Teorisi Test 2, 3, 4, 7, 8, 9,
her temel enerji düzeyinde yedişer tane bulunur ve en
10 ve 11’i çözebilirsiniz.
fazla 14 elektron alır.
39. E 40. IV ve V 41. E

24
1. Temel hâldeki bir atomun 3d orbitallerinde bu- 4. Temel hâl elektron diziliminde 6 tam dolu orbi-
lunan elektronları için; tali olan atom ile ilgili;
1
I. Madelung Kletchkowski kuralına göre enerji de- I. Spin kuantum sayısı (ms) - olan en fazla 6
tane elektronu vardır. 2
ğeri 5’dir.
II. Manyetik kuantum sayısı 5 farklı değer alabilir. II. Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 0 olan 6
tane elektronu vardır.
III. M tabakasına aittir.
III. En yüksek enerjili orbitalinin baş kuantum sayı-
verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
sı (n) 3’tür.
A) I, II ve III B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
2. X atomunun 3. temel enerji düzeyinde spin kuan- 5. 25X

2+
iyonunun temel hâl elektron dizilimi için;
1 1
tum sayısı + olan 9, - olan 7 elektron bulun- I. En yüksek enerjiye sahip orbitalinin baş kuan-
2 2
maktadır. tum sayısı 4’tür.
Buna göre X2+ iyonu temel hâl elektron dağılımı II. Nötr X atomunun elektron bulut diyagramı
için; z
y
I. En büyük baş kuantum sayısı 3’tür. şeklinde olan orbitalinde toplam 12
x
II. Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 0 değerine
sahip 8 elektronu bulunur. elektron bulunur.
III. Manyetik kuantum sayısı (mℓ) değeri –2 olan 2
III. Baş kuantum sayısı (n) 3 değerine sahip 13
elektronu vardır.
elektronu vardır.
A) Yalnız III B) I ve III C) I ve II
D) I ve III E) I ve II
3. 29X atomunun elektronlarından kaç tanesi açı- 6. Baş kuantum sayısı (n) 4 ve açısal momentum
sal momentum kuantum sayısı (ℓ) 1, manyetik kuantum sayısı (ℓ) 2 değerine sahip orbital tü-
kuantum sayısı (m ) 0 değerine sahiptir? rünün en fazla kaç elektronu olabilir?
ℓ
A) 2 B) 4 C) 7 D) 11 E) 12 A) 2 B) 6 C) 10 D) 14 E) 18
1. A 2. A 3. B 4. D 5. A 6. C
25
TEST - 6 MODERN ATOM TEORİSİ
1. XO bileşiğinin toplam elektron sayısı 37 oldu- 4. Baş kuantum sayısı (n) 4, açısal momentum ku-
ğuna göre X atomunun temel hâl elektron dizi- antum sayısı (ℓ) 1 olan orbitalinde 4 elektronu
limiyle ilgili; bulunan atom için;
1
I. Açısal momentum kuantum (ℓ) değeri 0 olan I. Spin kuantum sayısı - olan 16 elektronu vardır.
2
toplam 7 elektronu bulunur.
II. Manyetik kuantum sayısı (mℓ) -1 olan 8 elektro-
II. Manyetik kuantum sayısı (mℓ) 0 olan 13 elektro-
nu vardır.
nu vardır.
1 III. ℓ = 0 olan 8 elektronu vardır.
III. Spin kuantum sayısı (ms) - olan en az 14
2 yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?
elektronu bulunur.
ifadelerinden hangileri doğrudur? (8O) A) I ve II B) Yalnız II C) Yalnız III
A) Yalnız II B) I ve III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
5. Atomların soygazlara göre elektron dizilimi yazı-

lırken atomun atom numarasına en yakın ve atom
numarasından küçük soygaz atomu kullanılır.
Örneğin; 12X:
1s2 2s2 2p6 3s2 ise 12X:
[Ne] 3s2
14243
2. 35X atomunun temel hâl elektron dağılımı için;
10Ne
I. Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 0 olan şeklinde yazılabilir.
toplam 8 elektronu vardır. Buna göre temel hâl elektron dizilimi [Ar] 4s2 3d5
II. Küresel simetrik yük dağılımı gösterir. şeklinde olan atom için;
III. X- iyonu 37Y+ iyonu ile izoelektroniktir. I. En büyük baş kuantum sayısı 4’tür.
yargılarından hangileri doğrudur? II. Değerlik orbitalleri s ve d orbitalleridir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III III. ℓ = 1 değerine sahip olan 12 elektronu bulunur.
ifadelerinden hangileri doğrudur? (18Ar)

D) I ve II E) II ve III
A) Yalnız III B) I ve II C) II ve III
6. 35Br elementi temel hâl elektron dağılımında

3. 33X atomunun temel hâl elektron dağılımında aşağıda verilen kuantum sayılarından hangisi-
en yüksek enerjili elektronunu belirleyen orbi- ne sahip olamaz?
tal için;
n ℓ mℓ ms
I. Baş kuantum sayısı (n) 4’tür. —— —— ——— ———
1
II. Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) değeri A) 2 1 0 -
2
2’dir. 1
B) 3 2 +2 +
III. Madelung-Kletchkowski kuralına göre enerji de- 2
ğeri 5’dir. 1
C) 4 3 +1 -
2
verilen ifadelerden hangileri doğrudur? 1
D) 1 0 0 +
A) Yalnız III B) I ve II C) I ve III 2
1
E) 3 1 -1 -
D) II ve III E) I, II ve III 2
1. E 2. C 3. C 4. C 5. E 6. C
26
MODERN ATOM TEORİSİ KARMA TEST - 1
5f orbitali ile ilgili; 6. n: Baş kuantum sayısını
1., 2., 3., 4., 5. soruları cevaplayınız. ℓ: Açısal momentum kuantum sayısını
mℓ: Manyetik kuantum sayısını
göstermek üzere, bir atoma ait elektronların

aşağıdaki kuantum sayılarından hangisine sa-
1. Başkuantum sayısı aşağıdakilerden hangisidir? hip olması mümkün değildir?
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 n ℓ mℓ
—— —— ———
A) 4 2 -2
B) 3 1 0
C) 2 1 +1
D) 1 1 0
2. Yan kuantum sayısı kaçtır?
E) 5 3 +2
A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
7. 22Ti atomu 2 elektron vererek Ti2+ iyonuna dö-

nüştüğünde;
I. Çekirdek çekim gücü artar.
3. Manyetik kuantum sayısının (mℓ) alacağı değer-
II. En büyük baş kuantum sayısı 3 olur.
ler aşağıdakilerden hangisi olamaz?
III. Temel hâl elektron dizilimi 4s ile sonlanır.
A) -3 B) +2 C) -1 D) 0 E) +4
ifadelerinden hangileri doğru olur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III
D) I ve II E) I ve III
4. Madelung-Kletchkowski ilkesine göre (n + ℓ)

değeri kaçtır?
8. Atom numarası 34 olan X atomunun temel hâl
A) 9 B) 8 C) 7 D) 6 E) 4
elektron diziliminde en dış katmanda bulunan
elektronlarından birinin dört kuantum sayısı
aşağıdakilerden hangisi olabilir?
n ℓ mℓ ms
—— —— ——— ———
1
A) 4 2 0 -
2
1
B) 3 1 -1 +
5. Alabileceği en fazla elektron sayısı kaçtır? 2
1
C) 4 2 +2 -
A) 2 B) 6 C) 10 D) 14 E) 16 2
1
D) 4 3 0 +
2
1
E) 4 1 +1 -
2
1. E 2. D 3. E 4. B 5. D 6. D 7. B 8. E
27
KARMA TEST - 2 MODERN ATOM TEORİSİ
1. Hund kuralına göre elektronlar aynı temel enerji 4. X2+ = ....................... 3p6
düzeyindeki, eş enerjili orbitallere önce birer birer Y = ....................... 3p6
aynı spinli yerleşirler sonra ikincileri zıt spinli olarak Z3- = ....................... 3p6
yerleşirler.
Yukarıda X2+, Y ve Z3- taneciklerinin elektron dizi-
Yukarıda verilen bilgiye göre, limlerinin son terimleri verilmiştir.
I. Buna göre taneciklerle ilgili;

1s 2s 2p I. Çekirdek yükü en fazla olan X2+ iyonudur.
II.
II. Atomların temel hâl elektron diziliminde ℓ = 0
1s 2s 2p değerine sahip elektron sayılarının kıyaslaması
III. X > Y = Z şeklindedir.
1s 2s 2p
III. İzoelektronik taneciklerdir.
orbital şemaları verilen atomlardan hangileri 1
IV. Z atomunun ms = + değerine sahip en az 6
Hund Kuralına uymaz? 2
elektronu vardır.
A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III V. Atomlarının değerlik elektron sayılarının kıyas-
laması X = Y = Z şeklindedir.
ifadelerinden hangisi yanlıştır?
A) V B) IV C) III D) II E) I
2. 13
X3+ iyonu için aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? 5. 3. temel enerji düzeyinde 11 elektronu bulunan
nötr X atomunun temel hâl elektron dağılımı ile
A) Proton sayısı elektron sayısından büyüktür.
ilgili;
B) Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) 0 olan 4 I. En yüksek enerjili orbitalinde 3 elektronu vardır.
elektronu vardır.
II. ℓ = 0 değerine sahip 8 elektron içerir.
C) En büyük baş kuantum sayısı 3’tür.
III. Değerlik orbitallerinin türü s ve d’dir.
D) Elektron dağılımında 5 tane tam dolu orbitali
vardır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
E) Çekirdek yükü 13’tür.
3. 25Mn
2+
ve 30Zn tanecikleri için; 6. +1 yüklü iyonunun temel hâl elektron dağılımı
3d10 ile biten atoma ilişkin;
I. Küresel simetrik özellik gösterme
I. Değerlik elektronları s ve p’dir.
II. p orbitallerindeki elektron sayısı
II. Küresel simetrik yük dağılımına sahiptir.
III. En dış katmanlarında bulunan elektronların baş
III. Atom numarası 32’dir.
kuantum sayısı
ifadelerden hangileri kesinlikle yanlıştır?
niceliklerinden hangileri ortaktır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I ve II
1. D 2. C 3. C 4. A 5. E 6. C
28
1. X2O42- iyonundaki toplam elektron sayısı 46’dır. 4. Aşağıda bazı atomlara ait elektron dizilimleri ve ba-
zı açıklamalar verilmiştir.
Buna göre X atomu için;
I. Temel hâl elektron dizilimi 1s2 2s2 2p2 şeklindedir. Buna göre verilen açıklamalardan hangisi yan-
lıştır?
II. Değerlik elektronları p orbitallerindedir.
y Elektron dizilimi Açıklama
z
Değerlik orbitalleri
III. Sınır yüzey diyagramı x şeklinde olan A) 16
S: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4
s ve p’dir.
4 elektronu vardır.
ℓ = 0 olan 5
B) 11
Na: 1s2 2s2 2p6 3s1
ifadelerinden hangileri doğrudur? (8O) elektronu vardır.
Değerlik elektron
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III C) 7
N: 1s2 2s2 2p2 3s1
sayısı 1’dir.
D) I ve III E) I, II ve III mℓ = –1 olan en
D) 13
Al: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p1 fazla 3 elektronu
bulunur.
E) 10Ne: 1s2 2s2 2p6 Küresel simetriktir.
2. +3 yüklü X iyonunun elektron dizilimi 3d4 ile son- 5. X atomunun 9 tam dolu 1 yarı dolu orbitali bulun-
lanmaktadır. maktadır.
Buna göre X atomu ile ilgili; Buna göre X elementi ile ilgili;
I. Temel hâl elektron dizilimindeki son orbitalde 5 I. mℓ = 0 değerine sahip elektron sayısı 7’dir.
elektronu vardır. 1
II. ms = - olan elektron sayısı en az 9’dur.
II. n = 3, ℓ = 2 değerine sahip elektron sayısı 7’dir. 2
III. Sc2+ iyonu ile izoelektroniktir.
III. En dış katmanındaki orbitalinin ℓ değeri 0’dır. 21

verilen ifadelerden hangileri doğrudur?
A) I ve III B) II ve III C) Yalnız I
D) Yalnız II E) I, II ve III
3. Temel hâldeki elektron diziliminde ilk 7 orbitali 6. 19X, 24Y, 25Z elementlerinin tam dolu orbital sa-
tam dolu olan nötr X atomunun nükleon sayısı yılarının kıyaslaması aşağıdakilerden hangisin-
proton sayısının iki katı olduğuna göre nötron de doğru verilmiştir?
sayısı kaçtır?
A) Z > Y > X B) Z = Y > X
A) 14 B) 16 C) 18 D) 24 E) 32
C) Z > X = Y D) Y > X = Z
E) Z > X > Y
1. D 2. A 3. B 4. C 5. B 6. C
29
KARMA TEST - 4 MODERN ATOM TEORİSİ
1. 56
X atomunun nötron sayısı proton sayısından 4 5. Aynı enerji seviyesine sahip s, p ve d orbitalleri
fazladır. ile ilgili;
Buna göre X3+ iyonunun temel hâl elektron di- I. En yüksek enerjiye sahip olan d orbitalleridir.
zilimi aşağıdakilerden hangisinde doğru veril- II. Elektronlar yerleşirken önce s orbitaline yerle-
miştir? şirler.
A) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d3 III. Baş kuantum sayıları aynıdır.
B) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d4 yargılarından hangileri doğrudur?

2 2 6 2 6 5
C) 1s 2s 2p 3s 3p 3d A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
2 2 6 1 6 6
D) 1s 2s 2p 3s 3p 3d D) II ve III E) I, II ve III
2 2 6 2 6 1 4
E) 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
2. Aynı temel enerji düzeyinde bulunan kaç tane d 6. Aşağıda verilen orbitallerden hangisinin enerji-
orbitali vardır? si diğerlerininkinden büyüktür?
A) 9 B) 7 C) 5 D) 3 E) 1 A) 5s B) 4d C) 3p D) 6p E) 4f
7. X atomunun temel hâl elektron diziliminde p orbital-

leri 16 elektron içermektedir.
3. 4. temel enerji düzeyi için;
Buna göre X elementi ile ilgili;
I. 4 tane orbital bulunur.
I. Değerlik elektron sayısı 4’tür.
II. En yüksek enerjili orbitali 4f’dir.
II. X2- iyonu Kr soygazı ile izoelektroniktir.
III. En fazla 32 elektron bulundurabilir.
III. n = 4, ℓ = 1, mℓ = -1 kuantum sayılarına sahip
ifadelerinden hangileri doğrudur? 2 elektronu vardır.
A) Yalnız I B) I ve III C) I ve II yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? (36Kr)
D) II ve III E) I, II ve III A) I ve II B) II ve III C) Yalnız I
D) Yalnız II E) Yalnız III
4. +1 yüklü iyonunun temel hâl elektron dizilimi 8. Temel hâl elektron diziliminde ilk 8 orbitali tam
3d10 ile biten atom ile ilgili; dolu olan X atomu ile ilgili;
I. 4. enerji düzeyinde en fazla 2 elektronu vardır I. 11

Na atomu ile oluşturduğu kararlı NaX bileşiği-
nin toplam elektron sayısı 28’dir.
II. Küresel simetri yük dağılımı göstermez.
II. Değerlik orbitalleri 3. temel enerji düzeyindedir.
III. mℓ = -2 değerine sahip 2 elektronu vardır.
yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? III. mℓ = 0 olan 10 elektronu vardır.

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III
D) II ve III E) I ve II
1. C 2. C 3. D 4. C 5. E 6. D 7. D 8. B
30
1. X Y 4. Yanda verilen manyetik m,
n: 3 4 kuantum sayısı değerlerini

gösteren grafik ile ilgili;
,: 2 1 +1
I. Bu orbitalde mℓ = -1 de-
Temel hâl elektron diziliminde en sondaki orbi-
ğerine sahip olan en fazla
tallerinin kuantum sayıları yukarıda verilen X ve 0
2 elektron bulunabilir.
Y elementlerinin alabileceği en büyük atom nu-
maraları için; II. Orbital K tabakasında bu-
I. X atomunun çekirdek yükü 30, Y atomunun çe- lunabilir. –1
kirdek yükü 36’dır. III. 2p orbitallerine ait olabilir.

II. Her iki atomun da en dış katmanının baş kuan-
tum sayısı 4’tür.
III. Y atomunun değerlik elektron sayısı 6’dır. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
5. Temel hâlde 3d orbitallerinde 10 elektronu bu-

lunan bir X atomu için;
I. Küresel simetriktir.
2. 3. temel enerji düzeyinde 13 elektronu bulunan II. ℓ = 0 olan 8 elektronu bulunur.
X elementi ile ilgili; 1 1
III. m s = - olan elektron sayısı m s = + olan
2 2
I. En yüksek enerjili orbitalinin (n + ℓ) değeri 5’tir.
elektron sayısından 1 fazladır.
II. Küresel simetrik yük dağılımına sahiptir.
yargılarından hangileri doğru olabilir?
III. Çekirdek yükü 25’dir.
IV. Değerlik orbitalleri s ve d orbitalleridir. A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III
V. ℓ = 2, mℓ = 0 değerine sahip 1 elektronu vardır. D) II ve III E) I, II ve III
ifadelerinden hangisinin doğruluğu kesin değildir?
6.
Elektron dizilimindeki son orbitalin tam dolu ya da
yarı dolu olması hâli küresel simetri olarak tanım-
lanır. Küresel simetrik özelliği gösteren tanecik-
lerin temel hâl elektron dizilişi; s1, s2, p3, p6, d5,
d10 ile bitmelidir.
Buna göre aşağıda verilen taneciklerden hangi-

3. 21Sc atomunun temel hâl elektron diziliminde si temel hâlde küresel simetri yük dağılımı gös-
1
mℓ = 0, m s = + değerlerine sahip en fazla kaç termez?
2
elektronu vardır? A) 29Cu B) 24Cr+ C) 10Ne
A) 2 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 D) 7N3- E) 22Ti
1. B 2. C 3. D 4. C 5. E 6. E
31
YENİ NESİL SORULAR MODERN ATOM TEORİSİ
1. Dalga mekaniğinde orbital ve elektronun enerjisini, orbitalin şeklini, orbitalin manyetik alandaki yönelişini gösteren
üç kuantum sayısı bulunur.
Bunlar;
• Baş kuantum sayısı (n)
• Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ)
• Manyetik kuantum sayısı (mℓ)
olarak adlandırılır.
Yukarıda bahsedilen üç kuantum sayısı ile ilgili;
I. Baş kuantum sayısı 4, açısal momentum kuantum sayısı 0 değerlerine sahip 1 elektronu olan bir atomda bulu-
nabilecek maksimum elektron sayısı
II. Manyetik kuantum sayısı -1 değerine sahip 7 elektron bulunduran temel hâldeki atomun maksimum atom nu-
marası
III. Temel hâldeki 27X atomun elektron dizilimindeki son orbitalinin baş kuantum sayısı ve orbital türü
IV. 32Y atomunun temel hâl elektron dizilimindeki manyetik kuantum sayı -2 olan elektron sayısı
m,
+1
V. Manyetik alandaki yöneltileri grafiği 0 şeklinde olan
3 35 4
4
–1
15 elektron bulunduran temel hâldeki atomun en dış katmanındaki 19 5

d
elektron sayısı
sorularından hangilerinin cevabı yandaki panoda yer almaz?
I.Baş kuantum sayısı (n) : 4

Açısal momentum kuantum sayısı (ℓ) = 0 olan 4s orbitalinde 1 elektron bulunduran atomların son orbitalleri ve atom nu-
maraları
Son orbitalleri Atom numarası
X: ...... 3p6 4s1 19
Y: ...... 4s1 3d5 24
Z: ...... 4s1 3d10 29 şeklindedir. Maksimum elektron sayısı 29 olur.
II. Manyetik kuantum sayısı (mℓ) = -1 değerine sahip
m ℓ: 0 0 -1 0 +1 0 -1 0 +1 0 -2 -1 0 +1 +2 -1 0 +1
14243
maksimum atom
numarası olabilmesi
için diğer iki orbitalin
tam dolu olması gerekir.
Bu durumda atom numarası 35 olur.
III. 27X: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2123
3d7
en yüksek enerjili orbital

3d $ n = 3, orbital türü d
IV. 32Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p2
mℓ değerinin -2 olduğu orbital 3d orbitali olabilir.
mℓ: -2 -1 0 +1 + 2
2 elektron vardır.
V. Verilen grafik p orbitallerine aittir. p orbitallerinde 15 elektron var ise
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p3
En dış katmanda (n = 4) toplam 5 elektron vardır.
I ve IV. öncülün cevapları panoda yoktur.
Cevap: I ve IV
1. I ve IV
32
www.aydinyayinlari.com.tr AYT
PERİYODİK SİSTEM
➤ PERİYODİK SİSTEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ
➤ PERİYODİK SİSTEMDE YER BULMA
➤ PERİYODİK ÖZELLİKLERİN DEĞİŞİMİ
➤ ELEMENTLERİN ÖZELLIKLERI
➤ YÜKSELTGENME BASAMAKLARI
➤ KARMA TESTLER
➤ YENI NESIL SORULAR
1. ? 2. ? 1. ? 2. ?
33
AYT 1. MODÜL PERİYODİK SİSTEM www.aydinyayinlari.com.tr
PERİYODİK SİSTEM
• Periyodik sistemdeki grup ve periyot kavramlarını öğretir.
• Elementlerin elektron dizilimleri ile ait olduğu blokları ilişkilendirir.
PERİYODİK SİSTEM Aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal özellik-

Periyodik Sistemin Genel Özellikleri leri genellikle benzerdir (H hariç).
Modern periyodik sistemde elementler atom numa- Aynı grupta bulunan elementlerin değerlik elektron
ralarının artışına göre sıralanmıştır. sayıları ve değerlik orbital türleri aynıdır (He hariç).
Periyodik sistemdeki yatay sıralara periyot, düşey Uyarı!

sütunlara ise grup denir. Helyumun değerlik elektron sayısı 2’dir. Ancak
Toplam 7 tane periyot, 18 tane grup vardır. soygaz olduğu için 8A grubunda yer alır.
Gruplar iki şekilde adlandırılır. Birincisi Amerikan
uygulaması olan A, B harfleri ve rakam ile adlandır- Grupların Özel Adları
ma, diğeri ise IUPAC’ın (International Union of Pu- 1A grubu (1. grup): Alkali metaller (H hariç)
re and Applied Chemistry) önerdiği 1’den 18’e ka- 2A grubu (2. grup): Toprak alkali metaller
dar numaraların olduğu adlandırmadır. 3A grubu (13. grup): Toprak metalleri
8 tür A grubu, 8 tür B grubu (8B grubundan 3 tane) 4A grubu (14. grup): Karbon grubu elementleri
bulunur. 5A grubu (15. grup): Azot grubu elementleri
A grubu elementlerine ana (baş) grup, B grubu ele- 6A grubu (16. grup): Kalkojenler (Oksijen grubu ele-
mentlerine ise geçiş (yan grup) elementleri denir. mentleri)
İlk üç periyotta sadece baş grup elementleri vardır. 7A grubu (17. grup): Halojenler
Geçiş elementleri 4. periyottan itibaren yer alırlar.
8A grubu (18. grup): Soygazlar (Asal gazlar)
Periyodik sistemde s, p, d ve f olmak üzere 4 blok
B grupları: Geçiş elementleri (Geçiş metalleri)
vardır.
Uyarı!
Temel hâl elektron dizilimi s orbitali ile sonlanan ele-
mentler s bloğu, p orbitali ile sonlananlar p bloğu, d f bloğunda yer alan lantanitler ve aktinitler iç
orbitali ile sonlananlar d bloğu, f orbitali ile sonla- geçiş elementleri olarak adlandırılır. Lantanit-
ler 6. periyotta, aktinitler ise 7. periyotta yer alır.
nanlar ise f bloğu elementidir.
1. 18.
1A 2. 1A Ametal 8A
13. 14. 15. 16. 17. 8A
2A 3A 4A 5A 6A 7A S H 2A 3A 4A 5A 6A 7A
Toprak alkali metaller
3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. B grupları

3B 4B 5B 6B 7B 8B 8B 8B 1B 2B
Toprak metalleri

s p
Alkali metaller
Karbon grubu
d
Kalkojenler
Azot grubu
Halojenler
Soygazlar
Geçiş elementleri
(Geçiş metalleri)
•
Lantanitler
Aktinitler • f İç Geçiş
Elementleri
1. periyot hariç periyodik sistemdeki tüm periyotlar s

ETKİNLİK 1
bloğu elementi ile başlar, p bloğu elementi ile sonla-
nır. 1. periyot ise s bloğu elementi ile başlayıp s blo- Aşağıda verilen ifadelerin doğru (D) / yanlış (Y) ol-
ğu elementi ile sonlanır. duklarını yanlarında bırakılan boşluklara yazınız.
Periyot Numarası Element Sayısı a. Aynı periyotta bulunan bütün elementlerin kimyasal
1 ................................2 Y
özellikleri benzerdir. (.....)
2 ................................8 b. Y
Her periyot bir alkali metal ile başlar. (.....)
3 ................................8 c. D
Helyum, s bloğunda yer alır. (.....)
4 ..............................18
d. Lantanit ve aktinitler geçiş elementleridir. (.....)
Y
5 ..............................18
e. Bir periyotta soldan sağa ve bir grupta yukarıdan
6 ..............................32
7 ..............................32 aşağı doğru gidildikçe atom numarası artar. (.....)
D
Etkinlik 1: a. Y, b. Y, c. D, d. Y, e. D
34
PERIYODIK SISTEMIN GENEL ÖZELLIKLERI TEST - 1
1. I. Her periyotta bir halojen bulunur. 4. Periyodik sistem ile ilgili aşağıda verilen ifade-
II. İlk üç periyotta geçiş elementi yer almaz. lerden hangisi yanlıştır?
III. İç geçiş elementleri f bloğundadır. A) Elementler atom numaralarının artışına göre

Yukarıda periyodik sistem ile ilgili verilen bilgi- sıralanmıştır.
ler doğru ise (D), yanlış ise (Y) olarak belirlendi- B) Yatay sıralara periyot, düşey sütunlara grup denir.
ğinde aşağıdaki sıralamalardan hangisi doğru
olur? C) 1. periyotta metal elementi yer almaz.
D) Aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal

A) D, D, D B) Y, D, D C) Y, D, Y
özellikleri genellikle benzerdir.
D) D, Y, Y E) D, Y, D
E) s bloğunda yer alan elementlerin tamamı metaldir.
2. Yanda periyodik sistemden bir Z

kesit verilmiştir. 5. Aşağıda periyodik sistemdeki bazı gruplar ve karşı-
Y larında da özel adları verilmiştir.
Buna göre, X, Y ve Z ele-
mentleri ile ilgili; X Buna göre, hangi grubun özel adı yanlış verilmiştir?
I. Değerlik elektron sayısı en büyük olan Z’dir. Grup Özel Adı
II. Üçü de s bloğunda yer alabilir. A) 1. grup Alkali metaller

III. Proton sayısı en büyük olan X’tir. B) 13. grup Toprak alkali metaller
verilen yargılardan hangileri doğru olabilir? C) 16. grup Kalkojenler

D) 17. grup Halojenler
E) 18. grup Asal gazlar
3. A grubu elementleri-
s, p, d ve f olmak üzere
ne ana (baş) grup ele-
4 bloktan oluşur.
mentleri denir.
6.
I II
Modern Periyodik Sistem
V III
Aynı grupta bulunan

Lantanitler 6. periyot-
IV elementlerin değerlik Yukarıdaki periyodik cetvelde sarı renkli bölge-
ta, aktinitler ise 7. pe-
elektron sayıları ge- de yer alan elementlerle ilgili;
riyotta yer alırlar.
nellikle aynıdır.
I. Geçiş elementleri olarak adlandırılırlar.
Helyum, p bloğu ele- II. B grubu elementleridir.
mentidir. III. Temel hâl elektron dizilimlerinde elektron içe-
ren en yüksek enerjili orbitalleri d orbitalleridir.
Yukarıdaki kavram haritasında modern periyo-
dik sistem ile ilgili yer alan ifadelerden hangisi yargılarından hangileri doğrudur?
yanlıştır?
1. B 2. C 3. D 4. E 5. B 6. E
35
PERIYODIK SISTEMDE YER BULMA

• Nötr atomların elektron dizilimleri ile periyodik sistemdeki yerleri arasında ilişki kurar.
Elementlerin Periyodik Sistemdeki Yerinin Uyarı!

Bulunması
Bir atomun temel hâl elektron dizilimindeki son te-
Bir elementin periyodik sistemdeki yerini bulmak
rim d orbitali ve en büyük başkuantum sayısına sahip
için proton sayısına (atom numarası) bakılır.
enerji düzeyinden itibaren toplam 8, 9 ya da 10 elekt-
Atomun proton sayısı, elektron sayısına eşittir. ronu varsa (ns2(n–1)d6, ns2(n–1)d7, ns2(n–1)d8) o ele-
Atomun temel hâl elektron dizilimi yazılır. ment 8B grubu elementidir.
Temel hâl elektron dizilimindeki en yüksek enerji
düzeyi (baş kuantum sayısı) o elementin periyodu-
Etkinlik 2
nu verir.
Toplam değerlik elektron sayısı grup numarasını
verir. Toplam değerlik elektron sayısı 10’dan büyük- Aşağıda atom numaraları verilen elementlerin temel
se 10 çıkarılır. Kalan sayı elementin grup numarası- hâl elektron dizilimlerini yazarak, periyodik sistem-
nı verir (He hariç). deki yerlerini bulunuz.
Uyarı! Periyodik
Elektron Dizilimi Sistemdeki Yeri
Elementin elektron dizilimi s ya da p orbitali ile
bitiyorsa A grubu, d ile bitiyorsa B grubu, f ile 1s2
• 2He : ................................................. 1......................
periyot 8A
bitiyorsa lantanit ya da aktinit serisinde yer alır.

• 6C 1s22s22p2
: ................................................. 2......................
periyot 4A
• s1 " 1A • s2d1 " 3B
• s " 2A (2He hariç) • s2d2 " 4B
2
1s22s22p6 2......................
periyot 8A
• 10Ne : .................................................
• s2p1 " 3A • s2d3 " 5B
2 2
• s p " 4A • s1d5 " 6B 1s22s22p63s23p5 3......................
periyot 7A
2 3
• 17Cl : .................................................
• s p " 5A • s2d5 " 7B
2 4
• s p " 6A • s2d6 " 8B 1s22s22p63s23p64s2
• 20Ca : ................................................. 4......................
periyot 2A
2 5
• s p " 7A • s2d7 " 8B
2 6
• s p " 8A • s2d8 " 8B 1s22s22p63s23p64s23d2
• 22Ti : ................................................. 4......................
periyot 4B
• s1d10 " 1B
1s22s22p63s23p64s13d5
• 24Cr : ................................................. 4......................
periyot 6B
• s2d10 " 2B
1s22s22p63s23p64s23d7
• 27Co : ................................................. 4......................
periyot 8B
ÖRNEK 1 (2. sütun)
Temel hâl elektron diziliminde l = 1 değerine sahip

1s22s22p63s23p64s23d10
• 30Zn : ................................................. 4......................
periyot 2B
toplam 7 elektronu bulunan element ile ilgili aşağı-
daki soruları cevaplayınız. 1s22s22p63s23p64s23d104p65s1 5......................
periyot 1A
• 37Rb : .................................................
a) Atom numarası kaçtır?
1s22s22p63s23p64s23d104p6 5s14d10 5......................
• 47Ag : ................................................. periyot 1B
b) Periyodik sistemdeki yeri neresidir?
c) Değerlik elektron sayısı kaçtır?
d) Değerlik orbitalleri hangileridir? Uyarı!
e) Hangi blokta yer alır? Periyodik cetvelde 8A grubundan sonra 1A ve 2A gru-
bu gelir. 2A grubundan sonra 2. ve 3. periyotta 3A gru-
l = 1 " p orbitallerinde toplam 7 elektronu bulunur. bu gelirken 4. periyottan itibaren 3B grubu gelir.
(2p6, 3p1) 8A grubundan önce 1. periyot dışında 7A grubu gelir.
X: 1s22s22p63s23p1 1. periyotta helyumdan önce 1A grubu elementi olan
En büyük baş kuantum sayısı = 3 hidrojen elementi gelir.
Değerlik elektron sayısı = 3 Kesinlik sorularında dikkat edilmelidir.
a) Atom numarası = 13 ... 8A 1A 2A 3A ... (2. periyot ve 3. periyot)
b) 3. periyot 3A grubunda yer alır. ... 8A 1A 2A 3B ... (4. periyot ve sonrası)
... 6A 7A 8A 1A 2A... (2. periyot ve sonrası)
c) Değerlik elektron sayısı = 3
.
d) Değerlik orbitalleri s ve p’dir. 1H 2He (1. periyot)
e) p bloğunda yer alır. . .
1A 8A
1. a) Atom numarası = 13 b) 3. periyot 3A

c) Değerlik elektron sayısı = 3 d)Değerlik orbitalleri s ve pı dir. 36
e) p bloğu
www.aydinyayinlari.com.tr PERİYODİK SİSTEM 1. MODÜL AYT
ÖRNEK 2 Uyarı!
Temel hâl elektron diziliminde 14 tam dolu ve 1 yarı Periyodik sistemde yer bulunurken her zaman
atomun temel hâl elektron dizilimine bakılır.
dolu orbitali bulunan elementin periyodik sistemde-
İyonların ve uyarılmış atomların elektron dizilim-
ki yeri neresidir?
lerine göre periyodik sistemde yer bulunamaz.
X: ÖRNEK 5
1s2 2s2 3s2 3p6 4s2 3d9
2p6
Periyodik cetvelin 4. periyodunun 3. elementi ile ilgili;
şeklinde temel hâl elektron dizilimi olamaz. Küresel
simetri özelliğinden dolayı atomun elektron dizilimi I. Geçiş elementidir.
ns2(n-1)d9 yerine ns1(n-1)d10 ile sonlanır.
II. Atom numarası 21’dir.
Bu nedenle elektron dizilimi,
III. Değerlik orbitalleri s ve p’dir.
X:
2
1s 2s 2
3s 2
3p6 4s 1
3d10 yargılarından hangileri doğrudur?
2p6
şeklindedir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
En büyük baş kuantum sayısı = 4 D) II ve III E) I, II ve III

Elektron dizilimi 4s13d10 (ns1(n-1)d10) ile sonlanmaktadır.
4. periyodun 3. elementi, 4. periyot 3B grubunda yer alır.
4. periyot 1B grubunda yer alır.
21X : 1s22s22p63s23p64s23d1
Cevap: 4. periyot 1B grubu
Atom numarası = 21
Değerlik elektron sayısı = 3
ÖRNEK 3
Değerlik orbitalleri = s ve d
X3+ iyonunun elektron dizilimi, 1s22s22p63s23p63d10 d bloğunda yer alan elementlere geçiş elementi denir.
şeklindedir. Cevap: C
Buna göre, X elementinin periyodik sistemdeki ye-

ÖRNEK 6
ri neresidir?
1
n = 3 ve ℓ = 2 orbital türünde m S = +olan 5 elekt-
2
İyon yükü = Proton sayısı – Elektron sayısı 1
ronu ve m S = – olan 3 elektronu bulunan X ele-
+3 = p – 28 2
p = 31 mentinin periyodik sistemdeki yeri aşağıdakilerden
3+
1s22s22p63s23p63d10 hangisinde doğru verilmiştir?
31X 28:
2 2 6 2 6 2 10 1
X: 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p A) 3. periyot 8A grubu

31
En büyük baş kuantum sayısı = 4 (4. periyot)

B) 4. periyot 3B grubu
Değerlik elektron sayısı 3 olup elektron dizilimi p orbi-
tali ile sonlanmıştır. (3A grubu) C) 4. periyot 5B grubu
4. periyot 3A grubunda yer alır.
D) 4. periyot 8B grubu
Cevap: 4. periyot 3A grubu
E) 4. periyot 8A grubu
ÖRNEK 4
n = 3 ve l = 2 değerlerine sahip orbital, 3d orbitalidir.
XO42– iyonunun toplam elektron sayısı 59’dur.
1 1
mS = + olan 5e— ve m S = – olan 3e— olduğu için
Buna göre, X elementinin periyodik sistemdeki ye- 2 2
8
ri neresidir? (8O) 3d ile sonlanır.
İyonun toplam elektron sayısı, X : 1s22s22p63s23p64s23d8

X + (4.O) + 2 = 59 şeklinde hesaplanır.
4. periyot 8B grubunun 3. sütununda yer alır.
X + (4.8) + 2 = 59
Cevap: D
X = 25
Nötr bir atomun proton sayısı, elektron sayısına eşittir.
2 2 6 2 6 2 5
25X : 1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d
4. periyot 7B grubunda yer alır. Periyodik Sistem Test 1’i çözebilirsiniz.
Cevap: 4. periyot 7B grubu
2. 4. periyot 1B 3. 4. periyot 3A 4. 4. periyot 7B 5. C 6. D

37
TEST - 2 PERIYODIK SISTEMDE YER BULMA
1. X3+ iyonu ile 18Ar atomu izoelektroniktir. 4. Temel hâlde ilk 12 orbitali tam dolu olan X ele-
mentinin periyodik sistemdeki yeri aşağıdaki-
Buna göre, X elementinin periyodik sistemde- lerden hangisinde doğru verilmiştir?
ki yeri aşağıdakilerden hangisinde doğru veril-
miştir? A) 4. periyot 2A grubu
A) 3. periyot 3A grubu B) 4. periyot 2B grubu
B) 3. periyot 5A grubu C) 4. periyot 5B grubu
C) 4. periyot 5B grubu D) 4. periyot 8B grubu
D) 4. periyot 3B grubu E) 4. periyot 4A grubu
E) 4. periyot 3A grubu
2. Bir tane XO42- iyonunda toplam 50 elektron bulun- 5. Temel hâl elektron diziliminde n = 4 ve , = 1 de-
maktadır. ğerlerine sahip orbital türünde toplam 2 elekt-
ronu bulunan element ile ilgili aşağıda verilen
Buna göre, X elementi ile ilgili; ifadelerden hangisi yanlıştır?
I. 3. periyodun 6. elementidir.
A) 4. periyodun 4. elementidir.
II. Değerlik orbitalleri s ve p’dir.
B) Baş grup elementidir.
III. Baş grup elementidir.
C) , = 0 olan toplam 8 elektronu vardır.
yargılarından hangileri doğrudur? (8O)
D) p bloğu elementidir.
E) Çekirdek yükü + 32’dir.
6. X: 1s2 2s2 2p1

Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 4s1
3. Temel hâl elektron diziliminde son terimi 3d5 Z: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1
olan X elementi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden Yukarıda elektron dizilimleri verilen X, Y ve Z
hangisi kesinlikle doğrudur? elementleri ile ilgili;
A) 4. periyot 7B grubundadır. I. Y ve Z‘nin periyodik cetveldeki yerleri aynıdır.
B) s orbitallerinde toplam 7 elektron bulunur. II. Z, 4. periyodun alkali metalidir.

III. X ve Y, aynı gruptadır.
C) Geçiş metalidir.
D) 10 tane tam dolu, 5 tane de yarı dolu orbitali
vardır. A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
E) Atom numarası 24’tür. D) II ve III E) I, II ve III
1. D 2. E 3. C 4. D 5. A 6. D
38
PERIYODIK ÖZELLIKLERIN DEĞIŞIMI

• Periyodik özelliklerdeki değişim eğilimlerini sebepleri ile birlikte açıklar.
– Kovalent yarıçap, Van der Waals yarıçapı ve iyonik yarıçapın farkları üzerinde durur.
– Periyodik özellikler arasında metalik-ametalik, atom-iyon yarıçapı, iyonlaşma enerjisi, elektron ilgisi, elektronegatiflik
ve oksit-hidroksit bileşiklerinin asitlik-bazlık eğilimleri üzerinde durur.
– Ardışık iyonlaşma enerjilerinin grup numarasıyla ilişkisini örneklerle gösterir.
PERİYODİK ÖZELLİKLERİN DEĞİŞİMİ 270 pm
1) Atom Yarıçapı
Atom yarıçapı, bağ yapmış iki atomun çekirdekleri
arasındaki mesafeden yararlanılarak ölçülür.
Atomların yarıçapları, yaptıkları bağlar sayesinde F2 molekülü F molekülü
belirlenir. 135 pm 2
Atomlar genellikle farklı türde bağlar yapabildiği için Flor atomunun Van der Waals yarıçapı
farklı yarıçap değerlerine sahip olur. (İyonik yarıçap,
İyonik Yarıçap
kovalent yarıçap, Van der Waals yarıçapı)
Kovalent Yarıçap Bir atom, iyon hâline geçtiğinde yarıçapı değişir.
İki atom arasında kovalent bağ oluşmalıdır. İyonik yarıçap, iyonik bağlı bileşiklerde bir iyonun
Kovalent bağ yapmış aynı elemente ait iki özdeş yarıçapıdır.
atomun çekirdekleri arasındaki mesafenin yarısına İyonik bağlı bileşiklerde iyonlar aynı büyüklükte ol-
kovalent yarıçap denir. madığı için iyon yarıçapı iyonlar arasındaki mesafe-
İki atom çekirdeği arasındaki mesafe atom çapını, nin yarısına eşit değildir.
yarısı da atom yarıçapını verir.
Çekirdekler ara- 2,83 Å
144 pm sındaki uzaklık
katyon ve anyon
arasında uygun
şekilde paylaştı- Cl–
Na+
rılarak iyon yarı-
çapı ayrı ayrı he- 1,81 Å
72 pm 1,02 Å
saplanır.
F2 molekülü NaCl bileşiği
Uyarı! Atom ve İyon Yarıçapı

Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya
İki atom arasındaki bağ sayısı arttıkça, bağ
doğru gidildikçe katman sayısı (baş kuantum sayı-
sağlamlığı artarken, bağ uzunluğu kısalır.
sı) arttığından atom yarıçapı artar.
Van der Waals Yarıçapı Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom
Soygazlar, düşük sıcaklık ve yüksek basınç değer- yarıçapı genellikle azalır. Aynı periyotta katman sa-
lerinde katı hâle geçerler. yısı değişmez. Ancak proton sayısı ve buna bağ-
Apolar moleküller ve yoğun fazdaki soygaz atomları lı olarak da çekirdeğin çekim kuvveti soldan sağa
arasında oluşan etkileşimlerden yararlanılarak Van doğru artar. Bu nedenle atom yarıçapı soldan sağa
der Waals yarıçapı hesaplanır. doğru azalır.
Birbiri ile bağ yapmamış, en yakın konumdaki iki ÖRNEK 7
ametal veya soygaz atomunun çekirdekleri arasın-
daki uzaklığın yarısına Van der Waals yarıçapı denir. 4Be, 12Mg ve 20Ca elementlerinin atom yarıçaplarını
karşılaştırınız.
2,80 Å
4Be: 1s22s2 , 2. periyot 2A grubu
2 2 6 2
12Mg: 1s 2s 2p 3s , 3. periyot 2A grubu
2 2 6 2
20 Ca: 1s 2s 2p 3s 3p64s2 , 4. periyot 2A grubu
Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe atom
yarıçapı artar.
Atom yarıçapı: Ca > Mg > Be şeklinde sıralanır.
1,40 Å
Cevap: Ca > Mg > Be
Helyum atomunun Van der Waals yarıçapı
7. Ca > Mg > Be
39
p
Elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti, Uyarı!
e
(proton sayısı/elektron sayısı) oranı ile doğru oran- Atomların yarıçapları kıyaslanırken önce periyoda
bakılır. Genellikle periyodu büyük olan atomun ya-
tılıdır. Elektron başına düşen çekirdek çekim kuvve-
rıçapı daha büyüktür. Atomlar aynı periyotta iseler
ti arttıkça taneciğin çapı küçülür. gruba bakılır. Genellikle grup numarası küçük olan
Atom, elektron vererek katyon hâline geçerse birim atomun yarıçapı daha büyük olur.
elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti arta-
cağından taneciğin çapı küçülür. ÖRNEK 10
Atom, elektron alarak anyon hâline geçerse birim 3Li, 4Be, 6C ve 12Mg elementlerinin atom yarıçapları
elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti aza- arasındaki ilişki nasıldır?
lacağından taneciğin çapı büyür.
3Li: 1s22s1 , 2. periyot 1A
Uyarı! 2 2
4Be: 1s 2s , 2. periyot 2A
Nötr atomun yarıçapı, katyonunun yarıçapın- 6

C: 1s22s22p2 , 2. periyot 4A
dan büyük, anyonunun yarıçapından küçüktür. 12Mg: 1s22s22p63s2 , 3. periyot 2A
Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom yarı-
Yarıçap ilişkisi: X- > X > X+ çapı genellikle azalırken, aynı grupta yukarıdan aşağı
doğru inildikçe atom yarıçapı artar.
Atom yarıçapı: Mg > Li > Be > C
ÖRNEK 8
S, S6+, S4+ ve S2– taneciklerinin yarıçaplarını karşı-
ÖRNEK 11
laştırınız. (16S) 308 pm
e I.
Yarıçap a
p
e
: S 2– > S > S 4+ > S 6+
p Ne Ne
Tanecik yarıçapı: S2- > S > S4+ > S6+ atomu 154 pm atomu
198 pm
Uyarı!
II.
İzoelektronik taneciklerde, proton sayısı büyük
olan taneciğin yarıçapı en küçüktür.
Cl2 molekülü Cl2 molekülü
350 pm
ÖRNEK 9 Yukarıda atom yarıçapları ile ilgili bazı görsellere yer ve-
rilmiştir.
18
Ar, 21Sc3+, 15P3– ve 17Cl– taneciklerinin yarıçapla- Buna göre;
rı arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğ- I. Ne atomunun Van der Waals yarıçapı 154 pm'dir.
ru verilmiştir? II. Cl2 molekülü için kovalent bağ uzunluğu 350 pm’dir.
3–
A) 15P > 17Cl– > 18Ar > 21Sc3+ III. Cl2 molekülünün kovalent yarıçapı 99 pm’dir.
3+
B) 21Sc > 18Ar > 17Cl– > 15P3– IV. Cl2 molekülünün Van der Waals yarıçapı 175 pm’dir.
C) Ar > 15P3– > 17Cl– > 21Sc3+ yargılarından hangileri doğrudur?
18
3–
D) 15P > 18Ar > 17Cl– > 21Sc3+ A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III
3+ – 3– D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV
E) 21
Sc > 17Cl > 15P > 18Ar
Kovalent bağ yapmış iki özdeş atomun çekirdekleri arasın-

3+
18Ar18, 21Sc 18 , 15P3-18 ve 17Cl-18 tanecikleri izoelektroniktir. daki uzaklığın yarısına kovalent yarıçap denir. Cl2 molekü-
e 3-
lü için kovalent bağ uzunluğu 198 pm, kovalent yarıçapı ise
: 15P > 17Cl- > 18Ar > 21Sc3+ 99 pm’dir.
p
e Yoğun fazlarda apolar moleküller ve soygaz atomları ara-
Yarıçap a sındaki etkileşimlerden Van der Waals yarıçapı hesaplanır.
p
Tanecik yarıçapı: 15P3- > 17Cl- > 18Ar > 21Sc3+ Ne atomunun Van der Waals yarıçapı 154 pm, Cl2 molekü-
lünün Van der Waals yarıçapı ise 175 pm’dir.
Cevap: A Cevap: D
8. S2– > S > S4+ > S6+ 9. A 10. Mg > Li > Be > C 11. D
40
2) Metalik ve Ametalik Özellikler Atomdan elektron koparıldıkça birim elektron başına

Maddelerin kimyasal tepkimelere girme eğilimlerine düşen çekirdek çekim kuvveti artar ve taneciğin çapı
aktiflik denir. küçülür. Bu nedenle bir sonraki elektronu koparmak
Metaller elektron verme, ametaller ise elektron alma daha zor olur. Yani iyonlaşma enerjisinin değeri artar.
eğilimi fazla olan elementlerdir.
n: Atomdaki toplam
Atom yarıçapı büyüdükçe elektron verme eğilimi ar- İE1 < İE2 < İE3 < ...... < İEn
tarken, atom yarıçapı küçüldükçe elektron alma eği- elektron sayısıdır.
limi artar. Uyarı!
Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğru
X(g) + Q1 " X2+
(g) + 2e
-
gidildikçe atom yarıçapı azalacağı için ametalik aktif-
Q1: 2. iyonlaşma enerjisi değildir.
lik (özellik) artarken, metalik aktiflik azalır.
Q1: İE1 + İE2
Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe atom +
X(k) + Q2 " X(g) + e-
yarıçapı artacağı için metalik aktiflik (özellik) artar-
Q2: 1. iyonlaşma enerjisi değildir.
ken, ametalik aktiflik azalır (8A grubu hariç).
Q2: Hâl Değişim Enerjisi + İE1
ÖRNEK 12
İyonlaşma enerjisi ile atom yarıçapı genellikle ters
3X, 11Y ve 19Z elementleri ile ilgili;
orantılıdır.
I. Kimyasal özellikleri benzerdir. Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya
II. Atom yarıçapları arasında Z > Y > X ilişkisi bulunur. doğru gidildikçe atom yarıçapı artarken, 1. iyonlaş-
III. Metalik aktiflikleri arasında X > Y > Z ilişkisi bulunur. ma enerjisi azalır.
yargılarından hangileri doğrudur? Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom ya-
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III rıçapı azalırken, 1. iyonlaşma enerjisi genellikle artar.
D) I ve III E) I, II ve III Uyarı!
1s22s1 , 2. periyot 1A Aynı periyotta yer alan 2A grubu elementi 3A gru-
3X:
bu elementinden, 5A grubu elementi de 6A gru-
11Y: 1s22s22p63s1 , 3. periyot 1A
2 2 6 2 6 1 bu elementinden daha yüksek 1. iyonlaşma ener-
19Z: 1s 2s 2p 3s 3p 4s , 4. periyot 1A
jisi değerine sahiptir. Nedeni; 2A ve 5A grubu ele-
Aynı grupta bulunan elementlerin kimyasal özellikleri
genellikle benzerdir.
mentleri küresel simetrik yük dağılımına sahip-
ken, 3A ve 6A grubu elementlerinin küresel simet-
Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe atom
yarıçapı ve metalik özellik (aktiflik) artar. rik yük dağılımına sahip olmamalarıdır.
Atom yarıçapı: Z > Y > X Bu değişimi “üç aşağı, beş yukarı” deyimi ile hatır-
Metalik aktiflik: Z > Y > X Cevap: B
layabiliriz.
Küresel simetrik elektron dizilimi atoma kararlılık
ÖRNEK 13 kazandırır.
5
B, 7N, 8O ve 9F elementlerinin ametalik aktiflikleri- Aynı periyotta;
ni karşılaştırınız.
İE1: 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A
2 2 1 şeklinde sıralanır.
5B: 1s 2s 2p , 2. periyot 3A
1. iyonlaşma enerjisi (kj/mol)
7N: 1s22s22p3 , 2. periyot 5A
8O: 1s22s22p4 , 2. periyot 6A
1. periyot
2 2 5
9F: 1s 2s 2p , 2. periyot 7A
2. periyot 3. periyot 4. periyot
Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe metalik
aktiflik azalırken, ametalik aktiflik artar.
Ametalik aktiflik: F > O > N > B He
Ne
3) İyonlaşma Enerjisi (İE) F
Gaz hâlindeki nötr bir atomdan bir elektron koparabilmek N Ar
için gerekli olan minimum enerjiye 1. iyonlaşma enerjisi Cl
H O P
denir. Be
C
İyonlaşma enerjisi, atom gaz hâlinde iken belirlenir. Mg S
Birimi kj/mol’dür. B Si Ca
+
X(g) + İE1 " X(g) + e- Li Na Al K
(İE1: 1. iyonlaşma enerjisi) Atom
İE2 > İE1 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 numarası
X+(g) + İE2 " X2+
(g)
-
+e (Z)
(İE2: 2. iyonlaşma enerjisi) (İlk 20 elementin 1. İyonlaşma enerjisi-Atom numarası grafiği)
12. B 13. F > O > N > B

41
ÖRNEK 14 ÖRNEK 16
2He, 3Li, 4Be ve 5B elementlerinin 1. iyonlaşma ener- 15P, 16S, 17Cl, 19Kve 20Ca elementlerinin 1. iyonlaşma
jilerini karşılaştırınız. enerjilerini karşılaştırınız.
He: 1s2 , 1. periyot 8A 15P: 1s22s22p63s23p3 , 3. periyot 5A

2
2 1 S: 1s22s22p63s23p4 , 3. periyot 6A
3Li: 1s 2s , 2. periyot 1A 16
2 2 6 2 5
17Cl: 1s 2s 2p 3s 3p , 3. periyot 7A
2 2
4
Be: 1s 2s , 2. periyot 2A
2 2 6 2 6
2 2 1 K: 1s 2s 2p 3s 3p 4s1 , 4. periyot 1A
5B: 1s 2s 2p , 2. periyot 3A 19
1. iyonlaşma enerjisi, aynı periyotta soldan sağa doğ- 20
Ca: 1s 2s 2p 3s 3p64s2 , 4. periyot 2A
2 2 6 2
ru gidildikçe genellikle artarken, aynı grupta yuka- Çapı küçük olan atomdan elektron koparmak daha zor-
rıdan aşağıya doğru inildikçe azalır. (Aynı periyotta dur. Küresel simetri özelliğinden dolayı P elementinin
1·İE: 8A > 7A > 5A > 6A > 4A > 2A > 3A > 1A şeklinde- 1·İE'si S elementininkinden büyüktür.
dir.) 1. iyonlaşma enerjisi: He > Be > B > Li 1. İE: Cl > P > S > Ca > K
Cevap: He > Be > B > Li Cevap Cl > P > S > Ca > K
Bir atomun elektron sayısı kadar iyonlaşma enerjisi

ÖRNEK 17
değeri vardır.
Baş grup elementlerinde, atomun iyonlaşma enerji- Yanda periyodik cetvelden bir X Z
lerinde görülen ani artışa (en az 3,5 - 4 kat) bakıla- kesit verilmiştir.
rak atomun değerlik elektron sayısı veya grubu belir- Y
Buna göre;
lenebilir. Ani artıştan önce koparılan elektron sayısı,
I. Metalik özelliği en fazla olan Z'dir.
grup numarasını verir.
II. 1. iyonlaşma enerjisi en büyük olan X'dir.
ÖRNEK 15 III. X ve Y s bloku, Z ise p bloku elementidir.
İE1 İE2 İE3 İE4 İE5 yargılarından hangileri doğru olabilir?

K 737 1450 7730 10550 13620
L 577 1815 2745 11580 15030
Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe metalik
M 900 1755 14840 21000 —
özellik azalırken, ametalik özellik artar. Aynı grupta yu-
karıdan aşağıya doğru gidildikçe metalik özellik artar-
Yukarıdaki tabloda baş grup elementi oldukları bilinen
ken, ametalik özellik azalır. Bu nedenle metalik özelli-
K, L ve M elementlerinin ilk beş iyonlaşma enerjileri ği en fazla olan Y'dir.
kJ/mol cinsinden verilmiştir. Aynı periyotta 1.İE: 8A > 7A > 5A > 6A > 4A > 2A > 3A > 1A
Bu nedenle X $ 5A, Z $ 6A grubunda ise 1. iyon-
Buna göre K, L ve M elementleri ile ilgili;
laşma enerjisi en büyük olan X olabilir.
I. K ve M aynı gruptadır. X ve Y s bloku elementleri ise Z s ya da d bloku ele-
II. L, toprak metalidir. menti olabilir.
Cevap: B
III. M’nin atom numarası 4’tür.
Uyarı!
D) II ve III E) I, II ve III Elementlerin 2. iyonlaşma enerjileri kıyaslanırken
önce grup numaraları bulunur. Daha sonra grup nu-
Baş grup elementleri için iyonlaşma enerjilerindeki marasından bir geri gidilerek elde edilen yeni grup
ani artışa (en az 3,5 - 4 kat) bakılarak atomun değerlik numaralarına göre iyonlaşma enerjileri kıyaslanır.
elektron sayısı belirlenebilir.
İE1 İE2 İE3
İE1 İE2 İE3 İE4 İE5
K 737 1450 7730 10550 13620
1 Geri 1 Geri
11Na: 3. periyot 1A $ 8A $ 7A
L 577 1815 2745 11580 15030
12Mg: 3. periyot 2A $ 1A $ 8A
M 900 1755 14840 21000 —
13Al: 3. periyot 3A $ 2A $ 1A
K " 2A, L " 3A, M " 2A
10
Ne: 2. periyot 8A $ 7A $ 6A
Nötr bir atomun elektron sayısı kadar İE değeri vardır. ✪ İE1: Ne > Mg > Al > Na
Bu nedenle M’nin atom numarası 4’tür.
✪ İE2: Na+ > Ne+ > Al+ > Mg+
L " 3A grubunda olup toprak metalidir.
Cevap: E ✪ İE3: Mg2+ > Na2+ > Ne2+ > Al2+
14. He > Be > B > Li 15. E 16. Cl > P > S > Ca > K 17. B
42
Uyarı! Uyarı!
İyonların İyonlaşma Enerjilerinin Kıyaslanması Atomun temel hâli, düşük enerjili ve kararlı hâli-
İyonların iyonlaşma enerjileri kıyaslanırken bi- dir. Uyarılmış hâli ise kararsız ve yüksek enerjili-
rim elektron başına düşen çekirdek çekim kuv- dir. Bu nedenle atomun uyarılmış hâlinden elekt-
p ron koparmak, temel hâline göre daha kolaydır.
vetine f oranıp bakılır. Hangi iyonun birim
e I) 7
N: 1s22s22p3 (Temel Hâl)
elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti II) N: 1s22s22p23s1 (Uyarılmış Hâl)
7
fazla ise o iyonun iyonlaşma enerjisi değeri da- İE: I > II
ha büyüktür.
Bu yöntem elektron ya da proton sayısı eşit ÖRNEK 20
olan tanecikler için geçerlidir. 1. İyonlaşma enerjisi (kj/mol)
N
D
ÖRNEK 18
Y
S, S2–, S6+ ve S4+ taneciklerinden birer elektron ko- I
parabilmek için gerekli olan enerjileri karşılaştırınız.
A
Atom numarası
S, S2-, S6+ ve S4+ taneciklerinin proton sayıları aynıdır.
S , aS2–a + 2 , aS6+a – 6 ve aS4+a – 4

Yukarıda atom numaraları ardışık olan, aynı periyotta bu-
a a
p lunan ve baş grup elementi oldukları bilinen bazı element-
Birer e— koparabilmek için gerekli olan enerjiler,
e lerin 1. iyonlaşma enerjisi – atom numarası ilişkisini gös-
oranları ile doğru orantılıdır.
p teren grafik verilmiştir.
: S6+ > S4+ > S > S2–
e Buna göre, bu elementler ile ilgili aşağıdakilerden
Bu nedenle, taneciklerden birer elektron koparabilmek hangisi yanlıştır?
için gerekli olan enerji S6+ > S4+ > S > S2– şeklinde sıralanır. A) A’nın metalik karakteri, Y’ninkinden fazladır.
B) I’nın değerlik elektron sayısı, D’ninkinden fazladır.
ÖRNEK 19 C) A, Y ve D atomları küresel simetri özelliğine sahiptir.
D) N, halojendir.
11
Na+, 12Mg2+ ve 13Al3+ tanecikleri ile ilgili;
E) D’nin 1. iyonlaşma enerjisi, I’nın 2. iyonlaşma enerji-
I. Çapları arasında Al3+ > Mg2+ > Na+ ilişkisi bulunur. sine eşittir.
II. Birer elektron koparabilmek için gereken enerjiler
Al3+ > Mg2+ > Na+ şeklinde sıralanır.
1. İyonlaşma enerjisi (kj/mol)
III. Periyodik cetveldeki yerleri aynıdır.
yargılarından hangileri doğrudur? 8A
N
D
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III 7A
5A
I
D) II ve III E) I ve II Y
4A 6A
+ 2+
2A
11Na 10, 12Mg 10 ve 13Al3+
10 tanecikleri izoelektroniktir. A 3A
Çap d n : 11Na+ > 12Mg2+ > 13Al3+

e 1A
Atom numarası
p
Birer e— koparabilmek için gereken enerjiler A’nın (alkali metal) metalik karakteri, Y’nin (toprak al-
p kali metal) metalik karakterinden fazladır.
d n : Al3+ > Mg2+ > Na+ D " 5A (DES: 5), I " 6A (DES: 6) DES: Değerlik elekt-
e 13 12 11
ron sayısı
Periyodik cetveldeki yerleri nötr atomlarının temel hâl
1A, 2A, 5A ve 8A gruplarında yer alan elementler küre-
elektron dizilimine göre bulunur.
sel simetri özelliğine sahiptir.
11Na: 1s22s22p63s1 , 3. periyot 1A N " 7A (Halojen)
1s22s22p63s2 , 3. periyot 2A D’nin 1. iyonlaşma enerjisi, I’nın 2. iyonlaşma enerjisi-
12Mg:
ne eşit değildir. D ve I’nın proton sayıları farklıdır. D ve
13Al: 1s22s22p63s23p1 , 3. periyot 3A
p
Cevap: B I+ taneciklerinin oranları farklıdır.
e
Cevap: E
18. S6+ > S4+ > S > S2– 19. B 20. E

43
TEST - 3 PERIYODIK ÖZELLIKLERIN DEĞIŞIMI
1. 4. İE1 İE2 İE3 İE4 İE5

r1 r2
+ X 120 1090 1650 2280 3195
Y 175 345 1845 2520 3255
Na F Na+ F–
atomu iyonu Z 188 380 772 1040 3850
atomu iyonu
Q 100 735 1100 1405 1913
Yukarıdaki görsel NaF bileşiğinin oluşumuna aittir.
Buna göre; Yukarıdaki tabloda baş grup elementi oldukları bi-
r1 + r 2
İyonik yarıçap, f p ’dir.
linen X, Y, Z ve Q elementlerinin ilk beş iyonlaşma
I.
2 enerjisi değerleri kkal/mol cinsinden verilmiştir.
II. Bileşikteki iyonlar izoelektroniktir. Buna göre, bu elementler ile ilgili;
III. Na+ iyonundan bir elektron koparmak, F- iyo- I. Q’nun atom numarası, X’inkinden büyüktür.
nundan bir elektron koparmaktan daha zordur. II. X, Y ve Z aynı periyotta ise atom yarıçapı en
yargılarından hangileri doğrudur? (9F, 11Na) küçük olan Z’dir.
III. X, Y ve Q metalik özellik gösterir.
2. X3+, Y2- ve Z+ tanecikleri izoelektroniktir.

5. X: 1s2 2s2 2p5
Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3
Buna göre, X3+, Y2- ve Z+ tanecikleri ile ilgili
Z: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4
aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
T: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
A) Çekirdek yükü en büyük olan X3+’dır.
Yukarıda X, Y, Z ve T elementlerine ait atomların
B) Bir elektron koparabilmek için gereken enerjiler temel hâl elektron dizilimleri verilmiştir.
arasında X3+ > Z+ > Y2- ilişkisi bulunur. Buna göre;
2- + 3+ I. Ametalik aktifleri arasında X > T > Z > Y ilişkisi
C) Çapları arasında Y >Z >X ilişkisi bulunur.
bulunur.
D) Kimyasal özellikleri farklıdır.
II. Aynı periyottaki Y, Z ve T’nin 1. iyonlaşma ener-
E) Y2- iyonunun elektron dizilimi 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
jileri arasında T > Z > Y ilişkisi bulunur.
ise X elementi 4. periyot 3A grubunda yer alır.
III. X ve T’nin , = 0 olan elektron sayıları eşittir.
3. D) II ve III E) I, II ve III
N
A Y D
I 6. Baş grup elementi olduğu bilinen X elementi için
Yukarıda periyodik cetvelden bir kesit verilmiştir. ‹E 4
= 4, 2'dir.
Buna göre, bu kesitte yer alan elementler ile il- ‹E 3
gili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? Buna göre, X elementi ile ilgili;
A) I, geçiş elementidir. I. 3. periyotta ise metalik özellik gösterir.

II. Temel hâl elektron diziliminde 2 tane yarı dolu
B) 3. periyotta yer alan elementlerin 1. iyonlaşma
orbitali bulunur.
enerjileri arasında D > Y > A ilişkisi bulunur.
III. Çekirdek yükü +5 olabilir.
C) Atom yarıçapı en küçük olan N’dir.
D) A’nın metalik özelliği, Y ve D’ninkinden fazladır. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
E) N’nin değerlik orbitalleri tam doludur. D) I ve III E) I, II ve III
1. D 2. E 3. B 4. E 5. A 6. D
44
4) Elektron İlgisi (Eİ) 5) Elektronegatiflik

Gaz hâlindeki bir atomun bir elektron alması sırasın- Bir atomun yaptığı kimyasal bağdaki bağ elektronla-
daki enerji değişimine elektron ilgisi denir. rını çekme yeteneğine elektronegatiflik denir.
Bir kimyasal bağda, bağ elektronlarını daha fazla çe-
Elektron ilgisinin değeri pozitif veya negatif olabilir.
ken yani elektronegatifliği daha fazla olan atom kıs-
X(g) + e- " X-(g) + Enerji (Ekzotermik) mi negatif yükle (d-) diğeri ise kısmi pozitif yükle (d+)
Y(g) + e- + Enerji " Y-(g) (Endotermik) yüklenir.
Örneğin; Cl atomunun elektron ilgisi negatif, N ato- d+ d-
H F
munun elektron ilgisi pozitiftir.
Periyodik sistemde elektronegatifliği en yüksek element
Cl(g) + e- " Cl-(g) + 348,6 kj olan florun elektronegatiflik değeri 4,0 kabul edilmiştir.
Eİ = -348,6 kj/mol Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğru
N(g) + e- + 7 kj " N–(g) gidildikçe elektronegatiflik genellikle artar.
Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe elekt-
Eİ = +7 kj/mol ronegatiflik azalır.
Uyarı!
Uyarı!
Soygazlar bağ yapma eğiliminde olmadıkları
2A grubu elementleri, 7N ve soygazların elekt- için elektronegatiflik değerleri yok kabul edilir.
ron ilgileri pozitiftir.
Atomun elektron kazanması sırasında açığa çıkan

enerji ne kadar fazla ise atomun elektron ilgisi o ka-
dar fazladır.
Ametallerin elektron ilgisi genellikle metallerinkin-
den fazladır.
Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğ-
ru gidildikçe elektron ilgisi genellikle artar. (8A hariç) ÖRNEK 22
Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe ise X Z Yanda periyodik cetvelden bir kesit veril-
elektron ilgisi genellikle azalır. miştir.
Periyodik sistemde elektron ilgisi en büyük olan ele- Y Baş grup elementi oldukları bilinen X,
ment klordur. Y ve Z elementleri ile ilgili;
Eİ: Cl > F I. Elektronegatiflikleri arasındaki ilişki Z > X > Y şeklindedir.
II. X’in 1. iyonlaşma enerjisi, Z'nin 1. iyonlaşma enerji-
ÖRNEK 21 sinden büyüktür.
III. X ve Z elementleri 1. periyotta yer alır.
1
H, 3Li ve 11
Na atomlarının elektron ilgilerini karşı- yargılarından hangileri doğru olabilir?
laştırınız. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
1H: 1s1 , 1. periyot 1A Elektronegatiflik, aynı periyotta soldan sağa doğru gi-
2 1
dildikçe artarken; aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru
3Li: 1s 2s , 2. periyot 1A gidildikçe azalır. Elekronegatiflik Z > X > Y şeklindedir.
2 2 6 1 X " 5A, Z " 6A gruplarında yer alıyorsa, X’in 1. iyon-
11Na: 1s 2s 2p 3s , 3. periyot 1A
laşma enerjisi, Z’ninkinden büyük olabilir.
Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe elekt- X ve Z, 1. periyotta yer alamaz. Çünkü 1. periyotta
ron ilgisi genellikle azalır. Bu nedenle, H(1A) ve He(8A) olmak üzere 2 element bulunur ve bu
elementler periyodik cetvelde yan yana değildir.
Elektron ilgisi : H > Li > Na şeklinde sıralanır. Cevap: C
Bağ yapan iki atom arasındaki elektronegatiflik far-

kı ne kadar fazla ise bağın iyonik karakteri o kadar
Uyarı! fazladır.
Atomların 2. elektronu alması endotermik bir Elektronegatifliği en fazla olan element 7A grubun-
olaydır. daki F, en az olan element 1A grubundaki Fr’dir. FrF
bileşiğinin iyonik karakteri en fazladır.
21. H > Li > Na 22. C
45
Uyarı! ÖRNEK 25
Metal ve ametal atomları arasında iyonik ya- Element Elektronegatiflik
pılı, ametal-ametal atomları arasında kovalent
X 3,0
yapılı bileşikler oluşur.
Bağ yapan atomlar arasında elektronegatiflik Y 1,8
farkı 1,7 den büyükse iyonik, 0 - 1,7 arasın- Z 2,1
da ise polar kovalent, 0 ise apolar kovalent bağ
Yukarıdaki tabloda X, Y ve Z elementlerinin elektrone-
oluştuğu kabul edilir.
Element Elektronegatiflik Değeri gatiflik değerleri verilmiştir.
Na 0,9 Buna göre;
H 2,1 I. Aynı grupta iseler çapı en büyük olan Y’dir.
Cl 3,0
II. Periyodik sistemde konumları, X şeklinde
• NaCl " 3,0 - 0,9 = 2,1 (İyonik bağ)
• H - Cl " 3,0 - 2,1 = 0,9 (Polar kovalent bağ) olabilir. Y Z
• H - H " 2,1 - 2,1 = 0 (Apolar kovalent bağ) III. Aynı periyotta iseler atom kütlesi en küçük olan X’tir.
ÖRNEK 23
8O, 9F, 14Si ve 15P atomlarının elektronegatiflik de- D) II ve III E) I, II ve III
ğerlerini karşılaştırınız.
Elektronegatiflik aynı periyotta soldan sağa doğru gidil-
dikçe artarken, aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru gi-
8O: 1s22s22p4 , 2. periyot 6A dildikçe azalır.
9
F: 1s22s22p5 , 2. periyot 7A Elektronegatiflik ilişkisi X > Z > Y şeklinde olduğu için I. ve
1s22s22p63s23p2 , 3. periyot 4A II. yargılar doğrudur.
14Si:
2 2 6 2 3 Aynı periyotta iseler atom kütlesi en büyük olan X’tir. Çün-
15P: 1s 2s 2p 3s 3p , 3. periyot 5A
kü aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe atom kütle-
Aynı periyotta soldan sağa doğru gidildikçe elektrone-
si artar (III. yargı yanlıştır.).
gatiflik artarken, aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru Cevap: C
gidildikçe azalır.
Elektronegatiflik: F > O > P > Si şeklinde sıralanır.
6) Oksit ve Hidroksit Bileşiklerinin Asitlik ve Bazlık
ÖRNEK 24 Özelliği
Oksijen atomunun yanında tek cins elementin bu-
Z K
lunduğu bileşiklerin genel adına oksit denir. (OF2 bi-
X T leşiği oksit değildir.)
Y Oksit bileşiklerinde oksijenin yükseltgenme basa-
mağı –2’dir (O2–).
Oksitler, asidik oksit, bazik oksit, nötr oksit ve amfo-
ter oksit olarak sınıflandırılırlar.
Yukarıdaki periyodik sistemde yerleri belirtilen X, Y,
Z, T ve K elementleri ile ilgili aşağıda verilen ifade- Amfoter metaller dışındaki diğer metallerin oksitlerinin
lerden hangisi yanlıştır? sulu çözeltisi bazik özellik gösterir. Bazik oksitler su ile
A) Elektron ilgisi en fazla olan T’dir. tepkimeye girerek baz (hidroksit bileşiği) oluşturur.
B) Metalik özelliği en fazla olan Y’dir. Bazik oksit + H2O " Baz
C) Elektronegatifliği en fazla olan Z’dir.
MgO + H2O " Mg(OH)2
D) XT2 bileşiğinin iyonik karakteri, YT bileşiğininkinden Li2O + H2O " 2LiOH
fazladır.
Li2O , Na2O, K2O, MgO, CaO, BaO, ... bazik oksitle-
E) 1. iyonlaşma enerjisi en büyük olan K’dir. re örnek verilebilir.
Bağ yapan iki atom arasındaki elektronegatiflik farkı Bazlar suda çözündüklerinde ne kadar fazla iyonla-
arttıkça bağın iyonik karakteri artar. şırsa bileşiğin bazik özelliği o kadar fazladır.
YT bileşiğinde elektronegatiflik farkı, XT2 bileşiğinin-
Periyodik sistemde aynı grupta yukarıdan aşağıya
kinden fazladır. Bu nedenle YT bileşiğinin iyonik ka-
rakteri daha fazladır. doğru inildikçe oksit ve hidroksit bileşiklerinin bazik
Cevap: D
karakteri artar.
23. F > O > P > Si 24. D 25. C
46
Ametallerin oksijence zengin olan oksitlerine asidik

Uyarı!
oksit denir. Oksijen atomu sayısı, ametal atomu sayı-
sından fazladır. Sulu çözeltileri asidik özellik gösterir. Asitler turnusol kağıdının rengini maviden kır-
Asit oksitler su ile tepkimeye girerek asit oluştururlar. mızıya, bazlar ise kırmızıdan maviye çevirir.
Asidik oksit + H2O " Asit Amfoter metallerinin (Zn, Al, Sn, Be, Cr, Pb) oksitle-
ri amfoter özellik gösterir. Amfoter oksitler hem asit-
CO2 + H2O " H2CO3 lerle hem de kuvvetli bazlarla tepkime verirler.
SO3 + H2O " H2SO4 ZnO + 2HCl " ZnCl2 + H2O
CO2 , SO2 , SO3 , P2O5 , N2O5, Cl2O7, ... asidik ok- ZnO + 2NaOH " Na2ZnO2 + H2O
sitlere örnek verilebilir. ÖZET
Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğ- Periyodik cetvelde A gruplarındaki elementlerin bazı
ru gidildikçe oksitlerin asidik karakteri artarken, baz- özelliklerinin düzenli değişimleri (genelde) özetlenirse:
lık karakteri azalır.
Halojenlerin (7A grubu elementleri) hidrojen ile oluş-
turduğu HF, HCl, HBr ve HI bileşikleri de asit özelliği
gösterir.
Grupta aşağıya doğru gidildikçe atom yarıçapı ar-
tacağından halojen ve hidrojen arasındaki kovalent
bağın sağlamlığı azalır ve bileşik suda daha çok
iyonlaşır. Bu nedenle halojenlerin hidrojenli bileşik- a) Aynı grupta yukarıdan aşağıya doğru (.):
lerinin asitlik kuvveti artar. Atom numarası artar.
Asitlik kuvvetleri, Elektron sayısı artar.
HI > HBr > HCl > HF şeklindedir. Kütle numarası artar.
Ametallerin oksijence zengin olmayan oksitlerine Atom kütlesi artar.
nötr oksit denir. (CO, NO, N2O, ...) Ametal atomu sa- Değerlik elektron sayısı değişmez (8A grubu hariç).
yısı, oksijen atomu sayısına eşit veya daha fazladır. Atom yarıçapı (çapı, hacmi) artar.
Nötr oksitler, asitler ve bazlarla tepkime vermezler. İyonlaşma enerjisi azalır.
Suda iyi çözünmezler. Elektron ilgisi azalır.
Elektronegatiflik azalır.
ÖRNEK 26
Elektron verme eğilimi artar.
11Na (a) ve 12Mg (b) elementleri için; Elektron alma eğilimi azalır.
I. Oksitlerinin sulu çözeltilerinin bazik karakteri Metalik özellik (aktiflik) artar.
II. Atom yarıçapı Ametalik özellik (aktiflik) azalır.
Oksitlerinin sulu çözeltilerinde asitlik karakteri azalır.
III. En büyük baş kuantum sayısı
Oksitlerinin sulu çözeltilerinde bazlık karakteri artar.
verilenlerden hangileri arasında a > b ilişkisi bulunur?
b) Aynı periyotta soldan sağa doğru ("):
Atom numarası artar.
D) II ve III E) I ve III Elektron sayısı artar.
Kütle numarası artar.
En büyük
1s2 2s2 2p6 3s1
123
11Na: 3. periyot 1A Atom kütlesi artar.

baş kuantum
12Mg: 1s2 2s2 2p6 3s2 3. periyot 2A sayıları eşittir. Değerlik elektron sayısı artar.
Atom yarıçapı: Na > Mg Atom yarıçapı (çapı, hacmi) azalır.
Periyodik sistemde aynı periyotta soldan sağa doğru gi- İyonlaşma enerjisi artar. (Genellikle)
dildikçe elementlerin oksitlerinin asidik karakteri artarken,
Elektron ilgisi artar.
bazik karakteri azalır. (Na2O > MgO) Cevap: C
Elektron verme eğilimi azalır.
Elektron alma eğilimi artar.
ÖRNEK 27
Metalik özellik (aktiflik) azalır.
Aşağıda verilen bileşiklerden hangisi asitler veya Ametalik özellik (aktiflik) artar.
bazlar ile tepkime vermez? Oksitlerinin sulu çözeltilerinde asitlik karakteri artar.
A) CO2 B) Al2O3 C) Li2O Oksitlerinin sulu çözeltilerinde bazlık karakteri azalır.
D) SO3 E) N2O
N2O, nötr oksit olduğu için asitler ve bazlar ile tepkime vermez. Periyodik Sistem Test 2, 3, 4, 5, 6 ve 7’yi
çözebilirsiniz.
Cevap: E
26. C 27. E
47
TEST - 4 Periyodik Özelliklerin Değişimi
1. Elektron ilgisi değerinin pozitif olduğu bilinen 4. Aynı periyotta bulunan A, Y, D ve N elementleri ile
bir X elementi ile ilgili; ilgili;
I. Metal atomudur. • Y’nin elektronegatifliği, N’ninkinden fazladır.
II. Ametal atomu olamaz. • Atom çapı en büyük olan D’dir.

• A’nın değerlik orbitalleri tam doludur.
III. Değerlik elektron sayısı 8’dir.
bilgileri veriliyor.
Buna göre, bu elementlerin atom numaralarının
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II artışına göre sıralanışı aşağıdakilerden hangi-
sinde doğru verilmiştir?
A) N, Y, A, D B) D, N, Y, A C) Y, N, D, A
D) A, Y, N, D E) D, Y, N, A
2. X: ............. 2p5
Y: ............. 3p5
Z: ............. 4p5
Yukarıda X, Y ve Z elementlerine ait atomların temel

5. X: ............. 3s1
hâl elektron dizilişlerindeki son terimler verilmiştir.
Y: ............. 3s2
Buna göre, X, Y ve Z elementleri için;
Z: ............. 3p1
I. Elektronegatifliği en büyük olan X’tir.
Yukarıda X, Y ve Z atomlarının temel hâl elektron
II. Hidrojenli bileşiklerinin asitlik kuvvetleri arasın- dizilişlerindeki son terimler verilmiştir.
da HX > HY > HZ ilişkisi vardır.
III. Elektron ilgisi en büyük olan Y’dir. Buna göre X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
yargılarından hangileri yanlıştır? I. X2O bileşiğinin sulu çözeltisinin bazik özelliği,

YO bileşiğininkinden fazladır.
II. Z’nin 1. iyonlaşma enerjisi, Y’ninkinden fazladır.
D) II ve III E) I ve III III. Metalik özelliği en fazla olan Z’dir.
yargılarından hangileri yanlıştır? (8O)
3. K, L ve M elementleri ile ilgili;
• Elektronegatifliği en büyük olan M’dir.

• K’nın oksidinin bazlık kuvveti, L’nin oksidinin-
kinden daha fazladır.
6. 10X, 12Y ve 13Z elementleri ile ilgili aşağıda veri-
Buna göre, K, L ve M’nin periyodik sistemdeki lenlerden hangisi yanlıştır?
konumları;
A) 1. iyonlaşma enerjileri arasında X > Y > Z ilişki-
I. II. K L M III. si bulunur.
L M M
K L B) Z’nin oksidi amfoter özellik gösterir.
K
verilenlerden hangileri gibi olabilir? C) Elektronegatifliği en büyük olan X’tir.
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve II D) Atom çapı en büyük olan Y’dir.
E) Y ve Z’nin tam dolu orbital sayıları eşittir.

D) Yalnız I E) Yalnız II
1. D 2. B 3. A 4. B 5. D 6. C
48
ELEMENTLERIN ÖZELLIKLERI
• Elementlerin periyodik sistemdeki konumu ile özellikleri arasındaki ilişkileri açıklar.
– s, p, d bloğu elementlerinin metal/ametal karakteri, iyon yükleri, aktiflikleri ve yaptıkları kimyasal bağ tipini elektron
dizilimleri ile ilişkilendirir.
– f bloğu elementlerinin periyodik sistemdeki konumlarıyla ilgili özel durumları vurgulanır.
– Asal gaz özelliklerini elektron dizilimleri ile ilişkilendirir.
ELEMENTLERİ TANIYALIM ÖRNEK 28

Elementlerin Periyodik Sistemdeki Konumu ve
Özellikleri Periyodik sistemin 1A grubunda yer alan element-
s Bloğu Elementleri ve Özellikleri ler ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yan-
lıştır?
• 1A Grubu (Alkali Metaller)
A) Değerlik elektron sayıları 1'dir.
Hidrojen hariç hepsi metalik
H Ametal B) Grupta aşağıya doğru inildikçe metalik karakter artar.
özellik gösterir.
Li C) Tümü metalik özellik gösterir.
Değerlik elektron sayıları 1’dir.
Na D) s bloğunda bulunurlar.
Alkali metaller bileşiklerinde
K E) Kendi aralarında bileşik oluşturabilirler.
sadece +1 değerlik alır. Alkali
Rb Metaller
Hidrojen, bileşiklerinde +1 ve
-1 değerlik alabilir. (Ametaldir.) Cs
1A grubunda yer alan elementlerden 1. periyodun 1.
Tümü küresel simetrik yapıya Fr elementi olan hidrojen ametalik özellik gösterir. Gru-
bun diğer üyeleri metal olup alkali metaller diye adlan-
sahiptir. dırırlar.
Hidrojen hariç grubun diğer üyeleri metallerin tüm Cevap: C
özelliklerine sahiptir.
Yüzeyleri parlaktır.
Isı ve elektriği iyi iletirler. • 2A Grubu (Toprak Alkali Metaller)
Grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe metalik Be
Tümü metaldir.
özellik (aktiflik) artar. Mg
Değerlik elektron sayıları 2’dir.
Çok aktif oldukları için doğada serbest (elementel) Bileşiklerinde sadece +2 değerlik alırlar. Ca
hâlde bulunmazlar. (Bileşikleri hâlinde bulunurlar.)
Küresel simetri özelliği gösterirler. Sr
Serbest hâlde (atomik yapılı) iken gaz yağı içerisin-
Erime ve kaynama noktaları, sertlikleri ay- Ba
de saklanırlar.
nı periyottaki 1A grubu elementininkinden Ra
Alkali metallerin oksitlerinin sulu çözeltisi bazik özel- daha yüksektir.
lik gösterir. (Na2O, K2O, ...)
Aktif metallerdir.
Suyla ve asitlerle tepkime vererek H2 gazı açığa çı- Yüzeyleri parlaktır.
karırlar.
Isı ve elektriği iyi iletirler.
1
K(k) + H2O(s) " KOH(suda) + H2(g) Berilyum hariç H2O ile tepkimeye girerek H2 gazı
2
Baz açığa çıkarırlar.
1
Na(k) + HCl(suda) " NaCl(suda) + H2(g) Ca(k) + 2H2O(s) " Ca(OH)2(suda) + H2(g)
2
Tuz Asitler ile tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkarırlar.
Grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe erime ve Ca(k) + 2HCl(suda) " CaCl2(suda) + H2(g)
kaynama noktaları düşer, sertlikleri azalır. Berilyum hariç oksitlerinin sulu çözeltisi bazik özellik
Aynı periyottaki alkali metal, toprak alkali metalin- gösterir. (MgO, CaO, BaO, ...)
den daha aktiftir. Toprak alkali metaller, ametaller ile iyonik bağlı bile-
Hidrojen ametal olduğu için, metallerle iyonik, ame- şik oluştururlar.
taller ile kovalent bağlı bileşik oluşturur. NOT
Alkali metaller ise ametallerle iyonik bağlı bileşik BeO, amfoter oksittir.
oluşturur.
28. C
49
ÖRNEK 29 • 4A Grubu (Karbon Grubu Elementleri)

C ametal, Si ve Ge yarı metal, Sn ve Pb ise
19Kve 20Ca elementleri için aşağıda verilenlerden C
metal özelliği gösterir.
hangisi ortak özellik değildir? Si
Değerlik elektron sayıları 4’tür.
A) Su ile tepkime vererek H2 gazı açığa çıkarma Ge
Bileşiklerinde genellikle +2 veya +4 değer-
B) Küresel simetrik yapıda olma lik alırlar. Sn
C) Isı ve elektriği iletme Karbon ametali ise bileşiklerinde -4 den Pb
D) Oksidinin sulu çözeltisinin bazik özellik göstermesi + 4’e kadar (- 4 ile + 4 dahil) olan değer-
E) Değerlik orbitalinin tam dolu olması likleri alabilir.
• 5A Grubu (Azot Grubu Elementleri)
2 2 6 2 6 1
19K: 1s 2s 2p 3s 3p 4s , DES = 1 N ve P ametal, As ve Sb yarı metal, Bi ise
—— N
metal özelliği gösterir.
P
Değerlik orbitali s olup, yarı doludur. Değerlik elektron sayıları 5’tir.
As
20Ca: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2, DES = 2 Bileşiklerinde +3 veya +5 değerlik alabilirler.
——
Azot ve fosfor ametalleri ise bileşiklerinde Sb
Değerlik orbitali s olup, tam doludur. -3 ile +5 arasındaki (–3 ve +5 dahil) de- Bi
Cevap: E ğerlikleri alabilir.
• 6A Grubu (Kalkojenler)
p Bloğu Elementleri ve Özellikleri O, S ve Se ametal, Te ve Po ise yarı metal
O
• 3A Grubu (Toprak Metalleri) özelliği gösterir.
S
Bor hariç tümü metalik özellik gösterir. Değerlik elektron sayıları 6’dır.
B Se
(Bor, yarı metaldir.) Bileşiklerinde genellikle -2 değerlik alırlar.
Al Te
Değerlik elektron sayıları 3’tür. Kükürt ametali bileşiklerinde –2’den +6’ya ka-
Bileşiklerinde genellikle +3 değerlik alırlar. Ga dar (–2 ile + 6 dahil) olan değerlikleri alabilir. Po
Alüminyum (Al) metali amfoter özellik gösterir. In
Uyarı!
Grupta yukarıdan aşağıya doğru inildikçe Tl
Oksijen bileşiklerinde genellikle -2 değerlik
metalik aktiflik artar.
alır. Ancak oksijen, flor ile yaptığı OF2 bileşi-
Uyarı! ğinde +2 değerlik alır.
2+ 1-
Borun kimyasal tepkimelere girme eğilimi ol-
O F2
dukça azdır.
ÖRNEK 31
ÖRNEK 30
Atomunun temel hâl elektron dizilimi, 1s2 2s2 2p3 olan X
Periyodik sistemin 3. periyodunun 3. elementi ile ilgili;
elementi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? (8O)
I. Amfoter metaldir.
A) Değerlik orbitalleri s ve p'dir.
II. Bileşiklerinde +3 değerlik alır.
B) IUPAC'a göre 15. grupta yer alır.
III. 1. iyonlaşma enerjisi, aynı periyodun 2. elementinin-
kinden yüksektir. C) XO2 bileşiğinin sulu çözeltisi asidiktir.
yargılarından hangileri doğrudur? D) Küresel simetri özelliği göstermez.
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III E) Doğada moleküler (diatomik) hâlde bulunur.
X: 1s2 2s2 2p3 2. periyot 5A (15. grup) grubunda bulunur.
2 2 6 2 1
X: 1s 2s 2p 3s 3p 3. periyot 3A Değerlik orbitalleri s ve p olup, DES'i 5'tir. Ametalik özel-
3. periyodun 3. elementidir. Amfoter bir metal olup bileşik- lik gösterir. XO2 bileşiği asit oksittir. Sulu çözeltisi de
lerinde +3 değerlik alır. asidik özellik gösterir.
1. iyonlaşma enerjisi, aynı periyodun 2. elementininkinden
Temel hâl elektron dizilimindeki son terim 2p3 olduğu
(3. periyot 2A) daha düşüktür.
için küresel simetrik yapıdadır. Doğada moleküler (X2)
Aynı periyotta 1. İE: 1A < 3A < 2A < 4A < 6A < 5A < 7A < 8A
hâlde bulunur.
Cevap: B
Cevap: D
29. E 30. B 31. D

50
• 7A Grubu (Halojenler) • 8A Grubu (Soygazlar)

Bulundukları periyodun en aktif ametalleridir. Kimyasal tepkimelere girme eğilimde ol-
F He
Değerlik elektron sayıları 7’dir. madıkları için asal gazlar da denir.
Cl Helyum hariç değerlik elektron sayıları 8’dir. Ne
Grubun üyesi olan astatin (At) radyoaktif olup,
özellikleri tam olarak netleştirilememiştir. Br (Helyumun değerlik elektron sayısı 2’dir.) Ar
Grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildik- I Küresel simetri özelliği gösterirler. Kr
çe ametalik aktiflikleri azalır. (Flor, en aktif At Oda koşullarında tümü gaz hâlindedir. Xe
ametaldir.) Erime ve kaynama noktaları oldukça dü-
Rn
Halojenlerin elektronegatiflikleri ve elektron ilgileri şüktür. Ancak grupta yukarıdan aşağıya
Og
oldukça fazladır. doğru gidildikçe erime ve kaynama nokta-
Diatomik (moleküler) yapılı elementlerdir. ları artar.
(F2, Cl2, Br2, I2) Monoatomik yapılı elementlerdir.
Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz hâlinde bulunabilirler. Kararlı yapıdadırlar.
İyonlaşma enerjileri oldukça yüksektir.
Uyarı! Grubun ilk üyesi olan He elementi, s bloğunda yer alır.
Oda koşullarında flor ve klor gaz hâlinde, brom Rn ve Og elementleri radyoaktif olup, Og yapay ele-
sıvı, iyot ise katı hâldedir. menttir.
Grupta yukarıdan aşağıya doğru gidildikçe erime ve ÖRNEK 33

kaynama noktaları artar.
Flor hariç grubun diğer üyeleri genellikle bileşikle- Periyodik sistemde IUPAC sistemine göre 18. grup-
rinde -1 den +7 ye kadar olan değerlikleri alabilir. ta yer alan elementler ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
(Flor, bileşiklerinde sadece -1 değerlik alır.) hangisi yanlıştır?
Hidrojenli bileşikleri asit özelliği gösterir. A) Oda koşullarında gaz hâldedirler.
(HF, HCl, HBr, HI)
B) Bulundukları periyodun 1. iyonlaşma enerjisi en bü-
HF < HCl < HBr < HI
Asitlik kuvveti artar. yük olan elementleridirler.
Halojenler metaller ile iyonik, kendi aralarında ve di- C) Bileşik oluşturma eğiliminde değillerdir.
ğer ametaller ile kovalent bağlı bileşik oluştururlar.
D) Tümü p bloku elementidir.
Elektrik akımını iletmezler.
E) Grupta aşağıya doğru gidildikçe erime ve kaynama
ÖRNEK 32
noktaları artar.
Oda koşullarında katı, sı-
Bulundukları periyodun
vı veya gaz hâlde buluna-
en aktif ametalleridir. Periyodik sistemde IUPAC'a göre 18. grupta yer alan
bilirler.
elementlere soygazlar (asal gazlar) denir.
V I
2He: 1s2, DES = 2
Halojenler 1. periyodun soygazı olan helyum, s bloku elementidir.
IV II Cevap: D
III
Kendi aralarında bileşik Moleküler yapılı element- d Bloğu Elementleri ve Özellikleri
oluştururlar. lerdir.
3B 4B 5B 6B 7B 8B 8B 8B 1B 2B
Tümü bileşiklerinde –1'den +7'ye ka- 21Sc 22Ti 23V 24Cr 25Mn 26Fe 27Co 28Ni 29Cu 30Zn
dar olan değerlikleri alabilir.
39Y 40Zr 41Nb 42Mo 43Tc 44Ru 45Rh 46Pd 47Ag 48Cd
Yukarıda halojenler ile ilgili bir kavram haritası verilmiştir.

57La 72Hf 73Ta 74W 75Re 76Os 77Ir 78Pt 79Au 80Hg
Buna göre, kavram haritasındaki bilgilerden hangi-
si hatalıdır? 89Ac 104Rf 105Db 106Sg 107Bh 108Hs 109Ml 110Dg 111Rg 112Cn
Geçiş elementleri veya geçiş metalleri olarak
Periyodik sistemde 7A grubunda yer alan elementlere ha-
lojenler denir. Grubun ilk üyesi olan flor elementi, bileşik- adlandırılırlar.
lerinden sadece -1 değerlik alır. Elektron dizilişleri d orbitali ile sonlanır.
Cevap: C
32. C 33. D
51
d bloğu 10 tane sütundan oluşur. Soy metaller olarak adlandırılan Cu, Hg, Ag, Pt ve
Au elementlerinin aktifliği hidrojenden azdır. Doğa-
8 tane B grubu olup, 8B grubu 3 alt sütundan oluşur.
da serbest hâlde bulunabilirler.
4. periyottan itibaren her periyotta d bloğu element-
Tam soy metaller olan Au ve Pt, hava, su, asit ve
leri yer alır.
bazlar ile tepkime vermez. Sadece kral suyu ile tep-
Tamamı metalik özellik gösterir. kime verir.
Oda koşullarında katı hâldedirler (cıva hariç). (3 hacim HCl + 1 hacim HNO3 = Kral suyu)
Yarı soy metaller olan Cu, Hg ve Ag elementleri-
Özkütleleri genellikle fazladır. Bu nedenle d bloğu
nin aktifliği çok düşüktür. Oksijenli ve kuvvetli asitler
elementlerinin çoğu ağır metaller olarak da bilinir.
(HNO3, H2SO4) ile tepkime verirler. Oksijen ile tep-
Isı ve elektriği iyi iletirler (Cu, Ag, Au vb.). kimeleri çok yavaş gerçekleşir.
Erime ve kaynama noktaları oldukça yüksektir. Cu, Hg, Ag, Pt ve Au dışındaki diğer geçiş metalle-
Geçiş metallerinin birçoğu bileşiklerinde birden faz- ri asitlerle tepkime vererek H2 gazı açığa çıkarırlar.
la pozitif değerlik alabilir. Ayrıca doğada oksit, sülfür, sülfat ve karbonatlı bile-
şikleri hâlinde bulunabilirler.
Cu1+ , Cu2+ , Hg1+ , Hg2+ , Fe2+ , Fe3+ gibi.
Uyarı!
ÖRNEK 34 Yarı soy metallerin (Cu, Hg, Ag) derişik H2SO4
X: [Ar] 4s 2 sulu çözeltisi ile tepkimesi sonucu SO2, seyrel-
tik HNO3 sulu çözeltisi ile tepkimesi sonucu NO
Y: [Ar] 4s2 3d6
ve derişik HNO3 sulu çözeltisi ile tepkimesi so-
Yukarıda temel hâl elektron dizilimleri verilen X ve Y
nucu NO2 gazı açığa çıkar.
elementleri ile ilgili;
I. X, toprak alkali; Y ise geçiş metalidir.
II. Y bileşiklerinde farklı pozitif değerlikler alabilir.
ÖRNEK 35
III. Her ikisinin de değerlik orbitali s'dir.
Aşağıda verilen metallerden hangisinin derişik
IV. Her ikisi de ısı ve elektriği iyi iletir.
HNO3 sulu çözeltisi ile tepkimesinden H2 gazı açı-
yargılarından hangileri doğrudur? (18Ar) ğa çıkmaz?
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve IV
A) Ag B) Fe C) Zn
D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
D) Ca E) K
18
Ar: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6
Aktifliği hidrojenden düşük ve yarı soy metal olan
X: [Ar] 4s2, 4. periyot 2A grubu
Ag'nin derişik HNO3 ile tepkimesinde NO2 gazı açığa
Y: [Ar] 4s2 3d6, 4. periyot 8B grubu çıkar.
Ag + HNO3 (derişik) $ Tuz + H2O + NO2(g)
X, toprak alkali; Y ise geçiş metalidir. Y geçiş metali ol-
duğu için bileşiklerinde farklı pozitif değerlikler alabi- Aktif metaller ise asitler ile tepkimeye girerek H2 gazı
lir. Her ikiside metal olduğu için ısı ve elektriği iyi ile- açığa çıkarırlar.
tirler. X'in değerlik orbitali s iken, Y'nin değerlik orbi- Cevap: A
talleri s ve d'dir.
Cevap: D
34. D 35. A
52
Geçiş metalleri ametaller ile iyonik bağlı bileşik ÖRNEK 37

oluştururlar.
Atom numarası bir soygazdan 3 fazla olan bir ele-
Geçiş metallerini bir arada tutan kuvvet metalik bağdır. ment ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi kesinlik-
Yarı dolu d orbitali bulunan bazı elementler bu orbi- le doğrudur?
tallerin örtüşmesi sonucu kovalent karakter de gös- A) Toprak metalidir.
terebilir. B) Geçiş metalidir.
C) Değerlik elektron sayısı 3'tür.
f Bloğu Elementleri ve Özellikleri D) p blokunda yer alır.
E) Amfoter özellik gösterir.
58Ce 59Pr 60Nd 61Pm 62Sm 63Eu 64Gd 65Tb 66Dy 67Ho 68Er 69Tm 70Yb 71Lu
90Th 91Pa 92U 93Np 94Pu 95Am 96Gm 97Bk 98Cf 99Es 100Fm 101Md 102No 103Lr
Atom numarası bir soygazdan 3 fazla olan bir element
3A veya 3B grubunda yer alır. 3A grubunda ise top-
İç geçiş elementleri veya iç geçiş metalleri olarak rak metali (B hariç, B yarı metal), 3B grubunda ise ge-
adlandırılırlar. çiş metalidir. Ancak her iki durumda da değerlik elekt-
ron sayısı 3'tür.
6. ve 7. periyotta yer alırlar.
Cevap: C
6. periyotta bulunanlara “lantanitler”, 7. periyotta
bulunanlara ise “aktinitler” denir.
Tamamı metalik özellik gösterir.
Isı ve elektriği iyi iletirler.
Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
Aktif elementlerdir.
ÖRNEK 38
İyonlaşma enerjileri düşüktür.
+1 yüklü iyonunun elektron dizilimi,
Kimyasal özellikleri birbirine benzerdir.
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10 şeklinde olan
Bileşiklerinde genellikle +3 değerlik alırlar. element ile ilgili;
Lantanitlerden prometyum (Pm) ve tüm aktinitler I. Küresel simetrik değildir.
radyoaktif özellik gösterir. II. 4. periyot 1B grubunda yer alır.
III. Ametaller ile iyonik bağlı bileşik oluşturur.
ÖRNEK 36
İç geçiş elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır?
A) f bloğu elementleridir.
X+: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d10
B) Tümü metalik özellik gösterir.
X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 3d10
C) Kimyasal özellikleri birbirine benzerdir. ———
4. periyot 1B grubunda yer alır ve küresel simetri özel-
D) Aktif elementlerdir.
liği gösterir.
E) Isı ve elektriği iletmezler. Geçiş metali olduğu için ametaller ile iyonik bağlı bile-
şik oluşturur.
İç geçiş elementlerinin tümü metalik özellik gösterdiği Cevap: D

için ısı ve elektriği iyi iletirler.
Cevap: E

Periyodik Sistem Test 8 ve 9’u
çözebilirsiniz.
36. E 37. C 38. D

53
TEST - 5 ELEMENTLERIN ÖZELLIKLERI
1. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veri- 4. Lantanitler ve aktinitler ile ilgili;
liyor:
I. Geçiş metalleri olarak adlandırılırlar.
• X, 1. periyodun 1. elementidir. II. f bloku elementleridir.
• Y, 3. periyodun 7. elementidir. III. Lantanitler 6. periyotta, aktinitler 7. periyotta yer
• Z, 2. periyodun 6. elementidir. alırlar.
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağı- IV. Isı ve elektriği iyi iletirler.
da verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? yargılarından hangileri doğrudur?
A) Üçü de doğada moleküler hâlde bulunur. A) Yalnız II B) I ve II C) I, II ve IV

B) XY bileşiği asit özelliği gösterir. D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
C) Üçü de oda koşullarında gaz hâldedir.
D) X2Z bileşiği nötr özellik gösterir.
E) Y ve Z arasında bileşik oluşmaz.
2. 5. 11Nave 12Mg elementleri için aşağıda verilenler-

a-1X, aY ve a+3 Z elementlerinden Y’nin soygaz ol-
duğu bilinmektedir. den hangisi ortak özellik değildir?
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağı- A) Küresel simetrik yapıda olma
dakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır? B) Temel hâl elektron dizilimindeki tam dolu orbital
sayısı
A) X, alkali metaldir.
C) s bloğunda bulunma
B) Z, toprak metalidir.
D) Asitler ile tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkarma
C) X, bileşiklerinde sadece -1 değerlik alır.
E) Aktif metal olma
D) Z, geçiş elementidir.
E) Y ve 12Mg elementinin değerlik elektron sayıları

eşittir.
6. +2 yüklü iyonunun elektron dizilimindeki son

3. Periyodik sistemde IUPAC sistemine göre 18.
terimi 3d10 olan bir element ile ilgili;
grupta bulunan elementler ile ilgili;
I. 4. periyot 4A grubundadır.
I. Oda koşullarında gaz hâlinde bulunurlar.
lI. Küresel simetri özelliği gösterir.
II. Tümünün değerlik orbitalleri tam doludur.
III. s bloğundadır.
III. Kimyasal bağ oluşturma eğiliminde değillerdir.
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
1. E 2. A 3. E 4. D 5. B 6. B
54
Elementlerin Özellikleri TEST - 6
1. s bloğu elementleri ile ilgili aşağıda verilen ifa- 4. Periyodik cetvelde IUPAC sistemine göre,
delerden hangisi yanlıştır? 3. grupta yer alan bir element ile ilgili;
A) Tümü baş (ana) grup elementleridir. I. Toprak alkali metalidir.

II. En büyük baş kuantum sayısı en az 4’tür.
B) Tümü küresel simetri özelliğine sahiptir.
III. Farklı metaller ile alaşım oluşturabilir.
C) Tümü metaldir.
D) 2A grubunda yer alanlara toprak alkali metaller
denir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III
E) Monoatomik ya da moleküler yapılı olabilirler. D) II ve III E) I, II ve III
5. Atomunun temel hâl elektron dizilimindeki son

2. d bloğu Isı ve elektriği iyi terimi ns2 olan bir element ile ilgili;
elementleridir. iletirler.
I. 1. periyottadır.
I II
II. Toprak alkali metalidir.
Geçiş Elementleri III. Oda koşullarında gaz hâldedir.
V
III
Elektron bulunduran
Değerlik orbitalleri
en yüksek enerjili A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
s ve d’dir.
orbitalleri s orbitalidir.
IV
İlk 3 periyotta
bulunmazlar.
Yukarıda geçiş elementleri ile ilgili bir kavram hari-

tası verilmiştir.
6. X
Buna göre, kavram haritasındaki bilgilerden
hangisi yanlıştır? Y T
Z L
A) V B) IV C) III D) II E) I
Yukarıdaki periyodik sistemde X,Y, Z, T ve L ele-

mentlerinin yerleri belirtilmiştir.
3. 3. periyodun 7. elementi ile ilgili aşağıda verilen
Buna göre, bu elementler ile ilgili aşağıda veri-
ifadelerden hangisi yanlıştır?
len ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Doğada iki atomlu moleküller hâlinde bulunur.
A) Z, bileşiklerinde farklı pozitif değerlikler alabilir.
B) Hidrojenli bileşiği asidik özellik gösterir.
B) X ve Y arasında iyonik bağlı YX2 bileşiği oluşabilir.
C) Bileşiklerinde sadece -1 değerlik alır.
C) T elementi, kalkojendir.
D) Oda koşullarında gaz hâldedir.
D) X, Y ve Z metalik özellik gösterir.
E) Halojendir.
E) L’nin elektron ilgisi, T’ninkinden fazladır.
1. C 2. A 3. C 4. D 5. E 6. D
55
YÜKSELTGENME BASAMAKLARI
• Yükseltgenme basamakları ile elektron dizilimleri arasındaki ilişkiyi açıklar.
– Ametallerin anyon hâlindeki yükleri ile yükseltgenme basamakları arasındaki farkı örneklendirir.
– d bloğu elementlerinin birden çok yükseltgenme basamağında bulunabilmelerini elektron dizilimleri ile ilişkilendirir.
YÜKSELTGENME BASAMAKLARI 8) 7A grubunda yer alan (ns2np5) halojenler bileşiklerin-

Bir atomun iyonik bağlı bir bileşikteki veya kovalent de genellikle -1 yükseltgenme basamağındadır. F ha-
bağlı bir moleküldeki yük sayısına yükseltgenme basa- riç gruptaki diğer ametaller bileşiklerinde -1 ile +7 ara-
mağı (yükseltgenme sayısı) denir. sındaki yükseltgenme basamaklarında bulunabilirler.
Yükseltgenme basamağı, iyonik bağlı bileşiklerde Uyarı!
iyonların iyon yüküne eşittir.
Flor (F) bileşiklerinde sadece -1 yükseltgenme
Yükseltgenme basamakları, atomların temel hâl basamağındadır.
elektron dizilimleri ile ilişkilidir.
Yükseltgenme Basamağı Bulma Kuralları 9) Serbest hâlde (bileşik yapmamış) elementlerin yük-
1 seltgenme basamağı sıfırdır.
1) 1A grubunda yer alan alkali metaller (ns ) ve geçiş
Örnek: Na0, K0, Ca0, Al0, Fe0, Cu0, H20, N20, Cl20, O20, ...
metallerinden gümüş (Ag) bileşiklerinde sadece +1
yükseltgenme basamağına sahiptir. 10) Kimyasal köklerde (çok atomlu iyonlar) atomların
yükseltgenme basamakları toplamı, kökün iyon yü-
Örnek: Li+, Na+, K+, Ag+, ...
küne eşittir.
2) 2A grubunda yer alan toprak alkali metaller (ns2) ve
geçiş metallerinden çinko (Zn) bileşiklerinde sadece Bilinmesi Gereken Bazı Kimyasal Kökler
+2 yükseltgenme basamağına sahiptir. NH4+: Amonyum OH-: Hidroksit
Örnek: Mg2+, Ca2+, Ba2+, Zn2+, ... H3O+: Hidronyum CO32-: Karbonat
3) 3A grubu elementlerinin (ns2np1) yükseltgenme ba- CH3COO-: Asetat SO42-: Sülfat
samağı +3’tür. NO3-: Nitrat PO43-: Fosfat
3+
Örnek: Al , ...
4) 1A grubunda yer alan ancak ametalik özellik göste- ÖRNEK 39
ren hidrojenin (H) yükseltgenme basamağı genellik- 2-
S2O3 taneciğindeki S atomunun yükseltgenme ba-
le +1’dir. Fakat metaller ile yapmış olduğu hidrür bi- samağını bulunuz.
leşiklerinde -1 yükseltgenme basamağına sahiptir.
+1 -1 +1 -1
Örnek: HCl , NaH (2.S) + (3.O) = –2
(2.S) + (3·(–2)) = –2
5) 4A grubunda yer alan (ns2np2) metaller +2 veya
S = +2
+4; ametaller ise -4 ile +4 arasındaki yükseltgen-
me basamaklarında bulunabilir.
11) Tüm bileşiklerde atomların yükseltgenme basamak-
6) 5A grubunda yer alan (ns2np3) metaller +3 veya
ları toplamı sıfırdır.
+5; ametaller ise -3 ile +5 arasındaki yükseltgen-
me basamaklarında bulunabilir. ÖRNEK 40
2 4
7) 6A grubunda yer alan (ns np ) elementler genellik-
(NH4)2 CO3 bileşiğindeki altı çizili atomların yükselt-
le +6, +4 ve -2 yükseltgenme basamaklarında bu-
genme basamakları toplamı kaçtır?
lunurlar.
Uyarı! (NH4)2CO3
6A grubunda yer alan oksijen (O) bileşiklerinde

NH4+ CO32-
genellikle -2 yükseltgenme basamağındadır.
N + (4·H) = +1 C + (3·O) = -2
1A ve 2A grubu elementleri ile yapmış olduğu
peroksit bileşiklerinde -1, flor ile yapmış oldu- +1 -2
ğu OF2 bileşiğinde ise +2 yükseltgenme basa- N = -3 C = +4
mağındadır. Yükseltgenme basamakları toplamı = -3 + 4 = +1
39. S = +2 40. +1
56
ÖRNEK 41 ÖRNEK 43
Aşağıda verilen bileşik ve iyonlarda altı çizili atomla- Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinde altı çizi-
rın yükseltgenme basamaklarını bulunuz. li atomun yükseltgenme basamağı karşısında yan-
lış verilmiştir?
a) HNO3 b) PO43- c) Na2 Cr 2O7
Yükseltgenme
d) Al2(SO4)3 e) MnO4- f) NH3
Bileşik Basamağı
g) CaO2 h) H3 AsO4 ı) HSO3- A) HClO4 +7
B) CaH 2 +1
a) HNO3 b) PO43- C) Na2 O 2 –1
H + N + (3·O) = 0 P + (4·O) = -3
D) H2 CO3 +4
+1 -2 -2
E) SF6 +6
N = +5 P = +5
c) Na2Cr 2O7 d) Al2(SO4)3
(2.Na) + (2.Cr) + (7·O) = 0 (2·Al) + (3.S) + (12.O) = 0 HClO4 $ H + Cl + (4·O) = 0
+1 -2 +3 -2 +1 -2
Cr = +6 S = +6 Cl = +7
e) MnO4- f) NH3 CaH 2 $ Ca + (2·H) = 0
Mn + (4.O) = -1 N + (3·H) = 0
+2
-2 +1 H = -1
Mn = +7 N = -3
Na2 O 2 $ (2·Na) + (2·O) = 0
g) CaO2 h) H3AsO4
Ca+(2·O) = 0 (3·H) + As + (4·O) = 0 +1
O = -1
+2 +1 -2
H2 CO3 $ (2·H) + C + (3·O) = 0
O = -1 As = +5
ı) H + S + (3·O) = -1 +1 -2
C = +4
+1 -2
S = +4 SF6 $ S + (6·F) = 0
-1
ÖRNEK 42
S = +6
Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinde azot (N) ato- Cevap: B
mu maksimum yükseltgenme basamağındadır? (7N)
A) NH4Cl B) NF3 C) NaNO3
ÖRNEK 44
D) NO2 E) N2H4 Temel hâl elektron dizilimi, 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 şek-
linde olan X elementi atomu aşağıda verilen bileşik-
7N: 1s1 2s2 2p3 lerden hangisini oluşturamaz? (1H, 8O, 12Mg)
———
Azot elementi 5A grubundadır. Bu nedenle azot atomu bi- A) HX B) X2O C) MgX2
leşiklerinde -3'ten +5'e kadar olan (-3 ve +5 dahil) değer-
likleri alabilir. D) XO4 E) HXO3
A) NH4Cl B) NF3
N + (4·H) + Cl = 0 N + (3·F) = 0 X: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5, 3. periyot 7A grubu
X halojen olduğu için bileşiklerinde -1'den +7'ye kadar
+1 -1 -1 (-1 ve +7 dahil) olan değerlikleri alabilir.
N = -3 N = +3 XO4 $ X + (4·-2) = 0
X = +8
C) NaNO3 D) NO2 E) N2H4
X'in değerliği +8 olamayacağı için XO4 bileşiği oluşamaz.
Na + N + (3·O) = 0 N + (2·O) = 0 (2·N) + (4.H) = 0
Cevap: D
+1 -2 -2 +1
N = +5 N = +4 N = -2 AYDIN Yayınları AYT Soru Bankası
Periyodik Sistem Test 10, 11, 12 ve 13’ü
Cevap: C
çözebilirsiniz.
41. a) N = +5 b) P = +5 c) Cr = +6 d) S = +6 e) Mn = +7 42. C 43. B 44. D

f) N = –3 g) O = –1 h) As = + 5 ı) S = +4 57
TEST - 7 YÜKSELTGENME BASAMAĞININ BULUNMASI
1. I. Na2 MnO4 4. NaH ve CaO 2 bileşikleri ile ilgili;

II. MnO2 I. Bileşiklerdeki metallerin aktiflikleri arasındaki
III. Mn 2O7 ilişki, Na > Ca şeklindedir.
Yukarıda verilen bileşiklerdeki mangan (Mn) II. Altı çizili elementlerin yükseltgenme basamak-
atomunun yükseltgenme basamakları arasın- ları aynıdır.
daki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru III. NaH bileşiğinde toplam elektron sayısı 12’dir.
verilmiştir? (8O, 11Na)
A) III > I > II B) I > III >II C) II > III > I (1H, 8O, 11Na, 20Ca)
D) I = III > II E) III > II > I A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
2. Bir tane XO3- iyonunda toplam 32 elektron bulun- 5. I. OF2 bileşiğinde oksijenin yükseltgenme basa-
maktadır. mağı -2’dir.
II. CaC2O4 bileşiğinde karbonun yükseltgenme
Buna göre;
basamağı +3’tür.
I. XO-3 iyonunda X’in yükseltgenme basamağı +5’tir. III. NH4NO3 bileşiğinde azot atomlarının yükselt-
II. X elementi, X2H4 bileşiğini oluşturabilir. genme basamakları toplamı +1’dir.
III. X atomunun temel hâl elektron dizilişi küresel Yukarıda yükseltgenme basamakları ile ilgili
simetriktir. verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
yargılarından hangileri doğrudur? (1H,8O) A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
3. X 6. 1. Bileşik 2. Bileşik
P Z
T I. KMnO4 HCIO3
Y Q
II. NaNO3 CaCr 2O7
Yukarıdaki periyodik cetvel kesitinde bazı element- III. Na2 O 2 H2 O
lerin yerleri belirtilmiştir.
Yukarıda verilen bileşik çiftlerinden hangilerin-
Buna göre, bu elementlerden hangileri bileşik- de altı çizili atomların yükseltgenme basamak-
lerinde farklı yükseltgenme basamaklarında ları arasında 1 > 2 ilişkisi bulunur?
bulunamaz?
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve II
A) X, Y ve T B) Y, T ve Z C) T, Q ve P
D) I ve III E) Yalnız I
D) X, Y, Q ve Z E) X, Y, T, P ve Z
1. A 2. E 3. B 4. E 5. B 6. D
58
PERİYODİK SİSTEM KARMA TEST - 1
1. Yanda periyodik cetvelden bir kesit Y 4. Aşağıda verilen bileşiklerden hangisinde altı çi-
verilmiştir. zili atomun yükseltgenme basamağı diğerlerin-
X Z
den farklıdır?
Y elementi 3. periyodun 3. elementi olduğuna
göre; A) N 2H4 B) CaS C) KNO3
I. Üçü de ısı ve elektriği iyi iletir. D) OF2 E) Al2S3
II. X elementinin atom numarası 30’dur.

III. Üçü de p blokunda yer alır.
5. İE1 İE2 İE3 İE4
577 1816 2744 11580
Yukarıdaki tabloda baş grup elementi olan X’in ilk

dört iyonlaşma enerjisi kj / mol cinsinden verilmiştir.
2. Halojen oldukları bilinen Q, P ve R elementleri ile il-
gili aşağıdaki bilgiler verilmiştir: Buna göre, X elementinin 8O elementi ile oluş-
turacağı kararlı bileşiğin formülü aşağıdakiler-
• Aynı ortamda kaynama noktası en büyük olan
den hangisinde doğru verilmiştir?
P’dir.
• Q’nun hidrojenli bileşiğinin asitlik kuvveti, R’nin- A) X2O B) X2O3 C) XO
kinden fazladır. D) X3O2 E) XO2
Buna göre, Q, P ve R elementlerinin periyodik
cetveldeki konumları aşağıdakilerden hangisin-
deki gibi olabilir?
A) B) C) D) E) R 6.
P Q P Q
R R Q P Q
Q P R R P
Yukarıdaki periyodik sistemde pembe ve mavi

taralı bölgelerde yer alan elementler ile ilgili;
3. 12X, 13Yve 17Z elementleri ile ilgili aşağıda veri-
I. Pembe taralı bölgedeki elementlerin tümü rad-
yoaktif özellik gösterir.
A) Erime noktası en yüksek olan Y’dir. II. f bloğu elementleridir.
B) Elektronegatifliği en büyük olan Z’dir. III. Kimyasal özellikleri birbirine benzerdir.

IV. Geçiş metalleri olarak adlandırılırlar.
C) 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki Z > Y > X
şeklindedir. yargılarından hangileri doğrudur?
D) Atom yarıçapı en büyük olan X’tir. A) I ve II B) II ve III C) I, III ve IV

E) En büyük baş kuantum sayıları eşittir. D) II ve IV E) I, II, III ve IV
1. C 2. E 3. C 4. D 5. B 6. B
59
KARMA TEST - 2 PERİYODİK SİSTEM
1. Bir elementin periyodik sistemdeki yeri aşağı- 4. X(g) + e- $ X-(g) + Q1

dakilerden hangisi tek başına bilinirse belirle-
Y(g)+ e- + Q2 $Y-(g)
nemez?
Yukarıda verilen tepkime denklemlerine göre;
A) Atomunun elektron sayısı
I. X elementinin elektron ilgisinin değeri negatiftir.
B) Atom numarası
II. Y elementi, azot olabilir.
C) Uyarılmış atomunun elektron dizilişi III. X’in elektron ilgisi, Y’ninkinden fazladır.
D) İyonunun elektron dizilişi yargılarından hangileri doğrudur?
E) Kütle numarası ve nötron sayısı
5.
2. I. Her periyotta s bloğu elementi bulunur.
X T Q
II. d bloğu elementleri oda koşullarında katı hâldedir.
III. Soygazların değerlik elektron sayısı 8’dir. Y Z
IV. Metaller, asitler ile tepkimeye girerek H2 gazı Yukarıda periyodik cetvelden bir kesit verilmiştir.
açığa çıkarır.
Buna göre, bu kesitte yer alan X, Y, Z, T ve Q
V. Değerlik elektron sayısı 1 olan elementler me-
elementleri ile ilgili aşağıdaki ifadelerden han-
taldir.
gisi yanlıştır?
Periyodik sistem ile ilgili yukarıdaki ifadelerden
hangisi kesinlikle doğrudur? A) Aynı ortamda Y’nin erime noktası, X’inkinden
fazladır.
B) Z’nin temel hâl elektron diziliminde , = 0 olan 7
elektronu bulunur.
C) T, yarı metaldir.
D) Y2Q bileşiğinin iyonik karakteri, X2Q’nunkinden

fazladır.
3. E) T ve Q, p bloğu elementleridir.
r1 r2
6. X: 1. periyodun soygazı
K+ Cl–
Y: 2. periyodun soygazı
Yukarıda KCI bileşiğine ait bir görsel verilmiştir.
Buna göre, X ve Y elementleri için;
Buna göre; I. Değerlik elektron sayısı
I. Bileşikteki iyonlar izoelektroniktir. II. Kaynama noktası
II. r1 ve r2 iyonik yarıçaptır. III. 1. iyonlaşma enerjisi
III. r1 = r2 dir. verilen niceliklerden hangileri arasında Y > X
yargılarından hangileri doğrudur? (19K, 17CI) ilişkisi bulunur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III D) II ve III E) I, II ve III
1. D 2. A 3. C 4. E 5. A 6. C
60
1. Bir elementin HCl sulu çözeltisi ile tepkimesinden 4. X, Y ve Z elementleri ile ilgili aşağıdaki bilgiler veril-
tuz ve H2 gazı açığa çıkmaktadır. miştir;
Buna göre, bu element ile ilgili; • Atom yarıçapları arasındaki ilişki Y > Z > X şek-
lindedir.
I. Metalik özellik gösterir.
• Elektronegatiflik değerleri arasındaki ilişki
II. d bloğunda bulunur. X > Z > Y şeklindedir.
III. Oksidinin sulu çözeltisi bazik özelliktedir.
Buna göre, X, Y ve Z elementlerinin periyodik
yargılarından hangileri doğru olabilir? sistemdeki konumları,
A) I, II ve III B) II ve III C) I ve III I. II. Y

Z X Z X III. X
D) Yalnız II E) Yalnız I Y Z
Y
2. X, Y ve Z elementlerinin 1. iyonlaşma enerjileri ara- yukarıda verilenlerden hangileri gibi olabilir?

sındaki ilişki Z > X > Y şeklindedir.
Buna göre, baş grup elementi oldukları bilinen
X, Y ve Z elementleri ile ilgili;
I. Aynı grupta iseler Y’nin baş kuantum sayısı en

büyüktür.
II. Aynı periyotta iseler X’in değerlik elektron sayı-
sı en fazladır.
5. Periyodik sistemdeki herhangi bir periyotta 1.
III. Aynı periyotta iseler Z’nin metalik özelliği en
iyonlaşma enerjisi en büyük olan elementler ile
fazladır.
ilgili;
I. Erime ve kaynama noktaları yüksektir.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II II. Elektron ilgileri düşüktür.
D) II ve III E) I, II ve III III. Küresel simetrik yapıdadırlar.

3. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
N
I D) II ve III E) I, II ve III
A Y
D
Yukarıdaki periyodik cetvelde yerleri belirtilen

A, Y, D, I ve N elementleri ile ilgili aşağıda veri-
6. Temel hâl elektron diziliminde 14 tam dolu orbi-
tali bulunan X elementi ile ilgili;
A) A ve Y’nin temel hâl elektron diziliminde yarı do- I. Geçiş elementidir.
lu orbital sayıları eşittir.
II. Bileşiklerinde farklı pozitif değerlikler alabilir.
B) N, bileşiklerinde sadece -1 değerlik alır. III. 4. periyot 1B grubunda yer alır.
C) D ve I atomları küresel simetri özelliği gösterir. yargılarından hangileri doğrudur?
D) D’nin oksidinin sulu çözeltisi asidiktir.
A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III
E) D ve I nın oluşturacağı kararlı bileşiğin formülü
D3I’dır.
1. A 2. C 3. D 4. E 5. D 6. E
61
KARMA TEST - 4 PERİYODİK SİSTEM
1. Aşağıda verilen atom ve iyonlardan hangisin- 4. X elementine ait bir atomun elektron dizilimi,
den bir elektron koparabilmek için verilmesi ge- 1s2 2s2 2p6 3s2 4s1 şeklindedir.
reken enerji en fazladır?
Buna göre, bu atom ile ilgili;
A) 7N3- B) 12Mg2+ C) 18Ar I. Uyarılmış hâldedir.
D) 16S 2-
E) 21Sc 3+ II. Bileşiklerinde +1 yükseltgenme basamağına
sahiptir.
III. Asitler ile tepkimeye girerek H2 gazı açığa çıkarır.

2. X: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p2

5. 1. iyonlaşma enerjisi
Y: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p3
Z: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4
T: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5
Yukarıda X, Y, Z ve T elementlerinin temel hâl

elektron dizilimleri verilmiştir.
X
Buna göre;
Yukarıdaki grafik aynı grupta yer alan baş grup ele-
I. 1. iyonlaşma enerjileri arasındaki ilişki
mentlerinin 1. iyonlaşma enerjisi ile X özelliği ara-
T > Z > Y > X şeklindedir.
sındaki ilişkiyi göstermektedir.
II. T’nin hidrojenli bileşiği, asidik özellik gösterir.
III. X elementi, yarı metaldir. Buna göre;
IV. Elektron ilgisi en büyük olan T’dir. I. Atom yarıçapı

II. Elektronegatiflik
III. Ametalik karakter
A) Yalnız II B) I ve III C) I, III ve IV
verilenlerden hangileri X özelliği olabilir?
D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
6. X: ..................... 3p1
Y: ..................... 3p5
Z: ..................... 3d5
3. Ca(CIO)2, KHCO3 ve SnO2 bileşiklerindeki al-
tı çizili elementlerin yükseltgenme basamakları Yukarıda X, Y ve Z atomlarının temel hâl elektron
aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? dizilimlerindeki son terimler verilmiştir.
CI C Sn Buna göre, X, Y, Z elementleri ile ilgili;

I. Üçü de aynı periyottadır.
A) +1 +4 +4
II. Elektron ilgisi en fazla olan Y’dir.
B) -1 +2 +4
III. Z’nin çekirdek yükü +24 olabilir.
C) +1 +4 +2
yargılarından hangileri yanlıştır?
D) +3 +2 +4 A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
E) -1 +3 +2
D) II ve III E) I ve III
1. B 2. D 3. A 4. C 5. D 6. A
62
1. Atom numarası 13 olan X elementinin, karbo- 4. En büyük baş kuantum sayısı 4 olan ve temel
nat (CO32-) iyonu ile oluşturacağı kararlı bileşi- hâlde , = 2 değerine sahip 2 elektronu bulunan
ğin formülü aşağıdakilerden hangisinde doğru X elementi ile ilgili;
verilmiştir?
I. Geçiş elementidir.
A) X3(CO3)2 B) XCO3 C) X2(CO3)3 II. 4. periyot 2 B grubunda yer alır.
D) X2CO3 E) X(CO3)3 III. Oda koşullarında katı hâldedir.
2.
r1 r1 5. 1
X : 1s1
3
Y : 1s2 2s1
11
Z : 1s2 2s2 2p6 3s1
F2 molekülü
Yukarıda X, Y ve Z elementlerinin temel hâl elekt-
r2 r2 ron dizilimleri verilmiştir.
Buna göre, X, Y ve Z elementleri ile ilgili;

F2 molekülü F2 molekülü
I. Kimyasal özellikleri benzerdir.
Yukarıda F2 molekülüne ait görseller verilmiştir. II. 1. iyonlaşma enerjileri arasında, X > Y > Z iliş-
kisi bulunur.
Buna göre;
III. X ve Z arasında bileşik oluşmaz.
I. r1, kovalent yarıçaptır.
II. r2, Van der Waals yarıçapıdır.
III. r2 > r1 dir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
yargılarından hangileri doğrudur? D) II ve III E) I, II ve III
D) II ve III E) I, II ve III 6. 1
2
3. Kimyasal özelliklerinin benzer oldukları bilinen X, Y

ve Z elementleri ile ilgili;
Periyodik sistemde belirtilen 1 ve 2 numaralı
• X’in oksidinin bazlık kuvveti, Z’ninkinden fazladır.
oklar yönünde;
• Y’nin atom hacmi en büyüktür.
I. 1. iyonlaşma enerjisi
II. Ametalik karakter
Buna göre, bu elementlerin elektronegatiflik
III. Elektron ilgisi
değerleri arasındaki ilişki aşağıdakilerden han-
gisinde doğru verilmiştir? verilen özelliklerden hangileri genellikle artar?
A) Y > X > Z B) Y > Z > X C) Z > X > Y A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) Z > Y > X E) X > Z > Y D) II ve III E) I, II ve III
1. C 2. E 3. C 4. D 5. B 6. E
63
YENİ NESİL SORULAR PERİYODİK SİSTEM
1. Geçiş metalleri yarı dolu d orbitalleri sayesinde renklilik, kompleks yapılı bileşikler oluşturma ve manyetiklik gibi
özelliklere sahip olabilir. Geçiş elementlerinin d orbitallerinin ışığa duyarlılığı bileşiklerinin katı hallerinde ve sulu çö-
zeltilerinde renkli olmasına neden olur.
Bazı geçiş metali katyonlarının sulu çözeltilerindeki renkleri aşağıda verilmiştir.
3+ 2+ 3+ 4+ 5+ 2+ 3+ 6+
 
Titanyum Vanadyum Krom
(V) (Cr)
2+ 7+ 2+ 3+ 2+ 2+ 2+
 
Mangan Demir Kobalt Nikel Bakır
(Mn) (Fe) (Co) (Ni) (Cu)
Buna göre;
I. CuS II. Mn2O7 III. FeH3
yukarıda verilen bileşiklerdeki katyonların yükseltgenme basamaklarına göre sırası ile sulu çözeltilerinde
oluşturacağı renkler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir? (1H, 8O, 16S)
A) B) C)
I II III I II III I II III
D) E)
I II III I II III
I. CuS $ Cu + S = 0 II. Mn2O7 $ (2·Mn) + (7·O) = 0 III. FeH3 $ Fe + (3 · H) = 0
–2 –2 –1
Cu = +2 Mn = +7 Fe = +3
Cu2+ Mn7+ Fe3+
I II III
Cevap: E
1. E
64

1. Modül AYT Kimya işaretli

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1. Modül AYT Kimya işaretli

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÜL

➤ MODERN ATOM TEORISI • 10

➤ ORBITAL TÜRLERI VE ŞEKILLERI • 23

➤ YENI NESIL SORULAR • 32

➤ PERİYODİK SİSTEMİN GENEL ÖZELLİKLERİ • 34

➤ PERİYODİK SİSTEMDE YER BULMA • 36

➤ PERİYODİK ÖZELLİKLERİN DEĞİŞİMİ • 39

➤ YENI NESIL SORULAR • 64

MODERN ATOM TEORİSİ

ATOM Element molekülü: Aynı cins atom-

İyon: Yüklü atom veya atom gruplarına denir.

Anyon: (-) yüklü iyon (NO3– , C2O42–...)

Elektron Katyon: (+) yüklü iyon (NH4+, Mn2+ ...)

Atom Bir tanecik aldığı elektron sayısı kadar “-” yükle,

Atomun neredeyse tüm kütlesi çekirdekte toplan- Tanecik

Atomların kimyasal özellikleri proton ve elektron sa-

b) Elektron başına düşen çekirdek çekim kuvveti: Element Nötron

ile orantılıdır. (e- alırsa azalır, e- verirse (Proton sayısı) nötron

d) Bir elektronu koparmak için gereken enerji:

eT = X + (3.O) - yük & X + (3.8) + 1 = 32

A) 65 B) 85 C) 90 D) 95 E) 96 III. Çekirdek yükü değişmemiştir.

yargılarından hangileri doğrudur?

2. XO43- iyonunda toplam elektron sayısı 50’dir.

Buna göre X atomunun; 6. Proton sayısı

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III Nötron sayısı

A) Yalnız II B) Yalnız I C) I ve II C) II, III ve V D) II, III, IV ve V

ATOM MODELLERİ 3. Rutherford Atom Modeli

1. Dalton Atom Modeli

Atom büyük boşluklardan oluşur.

4. Bohr Atom Modeli

li spektrum yerine, sürekli bir spektrum oluştururdu. P

Hidrojen gazının spektrumunu inceleyen Niels

a. Hidrojen atomunun elektronu sadece belirli küresel

NOT! Elektronlar hem kendi çevrelerinde (spin hare­keti),

Elektronların bulunma olasılığının en fazla olduğu

2. Thomson atom modeline göre;

D) I ve III E) I, II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II

3. Ernest Rutherford altın levha üzerine a (42He2+)

verilen özelliklerden hangilerini kanıtlamıştır? yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

MODERN ATOM TEORİSİ 6. Hund Kuralı:

Bir orbital ve içindeki elektronların gösterimi:

veya veya Yarı dolu orbital 2 2 2

8 O : 1s2 2s2 2p4

5B, 6C, 16S, 18Ar elementlerinin

Enerji sırası : 1s < 2s < 2p < 3s < 3p < 4s < 3d <

4. 5B " 2 tam dolu, 1 yarı dolu 6. 17

7. 59 8. 30 9. a) s, p, d b) 9 c) 18 10. a) 8 b) 26 c) 12, 13, 14 ve 15 olabilir. d) 35 11. 76

8. Anyonların Elektron Dizilimi 21

Sc2+ iyonu oluşurken 4s2 den 2e– vererek elektron

b) 34X : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p4 31

" 2 tane yarı dolu

Pozitif yüklü iyonların elektron dizilişlerinde; önce Cevap: 27

atomun temel hâl elektron dizilişi yazılır, sonra ato-

NOT! a) : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5

10. Uyarılmış Atom NOT!

Absorbsiyon (uyarılma) b) Cl– ve Zn2+ iyonlarının elektron dizilimlerini ya-

a) Cl : 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 & Elektron dizilimi

sahip atomlar küresel simetri özelliği gösterir veya

enerjili olup daha kararlı yapıdadır.

Küresel simetri özelliği gösteren taneciklerin temel 1s 2s 2p 3s 3p 3d

bitmektedir. d) Tam dolu orbital Yarı dolu orbital

4Be, 5B, 15P, 21Sc, 10 Ne, 16S, 25Mn, 2He

X $ 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d5 25X

NOT! Elektronlar hem kendi çevrelerinde (spin hareketi),