Professional Documents
Culture Documents
Tandebuli Da Tandebuliani Brunvebi
Tandebuli Da Tandebuliani Brunvebi
Tandebuli da Tandebuliani brunvebi
Zvel qarTulSi Tandebuliani brunvebia: wrfelobiTi, micemiTi,
naTesaobiTi, moqmedebiTi, viTarebiTi, agreTve naTesaobiTisgan nawar-
moebi meoreuli brunvebi: mimarTulebiTi da daniSnulebiTi.1 Tandebuli
ar daerTvis saxelobiTs, moTxrobiTsa da wodebiTs.
1
saSualsa da, sabolood, axal qarTulSi, Zvelisgan gansxvavebiT, Camoyalibda e.w.
lokaluri brunvebi (adgilobiTi, miwevniTi, gamosvliTi), romlebSic mijna Tandebulsa
da brunvis niSnis daboloebas Soris moSlilia fonetikuri cvlilebebis safuZvelze
(saxlSi, saxlamde, saxlidan). Zveli qarTulis Tavisebureba isaa, rom jer kidev
Tandebulisa da brunvis niSnebis istoriuli saxe Secnobadia: saxl-iT-gan (>saxl-id-gan
>saxlidan). Zvel qarTulSi Tandebuli metwilad calke idga, amitom brunvis dabolo-
ebaze gavlenis Zala ar hqonda.
2Tandebulis win gadmotanas xels uwyobs prepoziciurad gamoyenebuli msazRvreli:
didebulebaTa maT zeda, Sdr. yovelTa maT zeda didebulebaTa. msazRvrelis prepo-
ziciurad xmarebam nawevris win gadmowevac gamoiwvia.
1
ლელა ციხელაშვილი, ძველი ქართული ენა, ნაწ. I, 2012-2020 წწ.
3
a. SaniZe, mde Tandebulis genezisisaTvis, Txzulebani Tormet tomad, t. II, Tb., 1981, gv.
464.
4
saq. mecn. akad. moambe, t. III, 1942, #2, 3.
5
cxrilSi mainc mivuTiTebT normiT mosalodnel formebs.
2
ლელა ციხელაშვილი, ძველი ქართული ენა, ნაწ. I, 2012-2020 წწ.
Y
brunva Tandebuli SeniSvna
3
ლელა ციხელაშვილი, ძველი ქართული ენა, ნაწ. I, 2012-2020 წწ.
*windebuladac gamoiyeneba da
ukudebuladac.
** gvxvdeba agreTve gareSe, rome-
lic windebulia: gareSe qalaqsa.
naTesaobiTi -T s kacisa-T s
6
micemiTis formasTan dasturdeba mo- windebulic: moadgilsa.
7
gare Tandebulis funqciiT niSnavs: Sina, zeda, Tana. Tu aRniSnuli Tandebulebi
yovelgvar saxels erTvis, gare _ mxolod iseTi sagnebis saxelebs, romlebic didia da
mTqmelisgan Sors imyofeba, sxvagvarad, mTqmeli iqve ar imyofeba: mTasa gare, udabnos
gare...
4
ლელა ციხელაშვილი, ძველი ქართული ენა, ნაწ. I, 2012-2020 წწ.
-viT kacisa-viT
-ebr kacisa-ebr
8
-ebr Tandebuli yovelTvis naTesaobiTSi marTavs saxels, Tu es ukanaskneli: a)
anTroponimia (enuqisebr), b) axlavs nawevari an raime gansazRvreba (sity sa misebr,
simarTlisaebr mefisa), g) masdaria (brZanebisaebr mefisa), d) mravlobiT ricxvSia
(winawarmetyuelTaebr).
5
ლელა ციხელაშვილი, ძველი ქართული ენა, ნაწ. I, 2012-2020 წწ.
9
T nier _ garda, gareSe. zogjer T nier Tandebuli gamodis kavSiris (`Tu ar”)
funqciiT: `rameTu ara Sevides kaci sasufevelsa RmrTisasa, viTarca-igi RmrTisa ma
ity s, T nier wyliTa da suliTa~ (am SemTxvevaSi kavSiris funqciiT gamoyenebuli
T nier aRar marTavs saxels naTesaobiTSi).
P
6
ლელა ციხელაშვილი, ძველი ქართული ენა, ნაწ. I, 2012-2020 წწ.
-urT SviliT-urT
10
a. SaniZem daadgina -mde Tandebulis etimologia. misi azriT, am Tandebuls safuZvlad
udevs dRe sityvis viTarebiTi brunvis forma, romelsac win erTvoda mi- Tandebuli: mi-
dRe-d>mde. rac Seexeba -mdis Tandebuls, misTvis amosavali unda yofiliyo dRe sityvis
naTesaobiTi brunvis forma, romelsac win aseve mi- erTvoda: mi-dR-is>mdis (a. SaniZe,
mde Tandebulis genezisisaTvis, Txzulebani, II, 1981, gv. 464). avtoris azriT, am Tande-
bulTa pirvandeli funqcia unda yofiliyo drois gamoxatva, meoreuli unda iyos adgi-
lis mniSvnelobiT gamoyeneba.
11
i. imnaiSvilis azriT, -mde Tandebuli saxels marTavda ara marto viTarebiT, aramed
naTesaobiT brunvaSic. amis nimuSad avtori asaxelebs ukunisamde formas, romelic
werilobiT ZeglebSi TiTqmis yovelTvis daqaragmebulia (ok~e), xolo, Tu gaxsniladaa
warmodgenili, yvelgan d-s gareSea (ukunisamde). i. imnaiSvilis azriT, ukunisamde
naTesaobiTis formaa, romelsac erTvis -mde Tandebuli (i. imnaiSvili, saxelTa bruneba
da brunvaTa funqciebi Zvel qarTulSi, Tb., 1957, gv. 336). Cveni azriT, ukunisamde da
avtoris mier moyvanili sxva formebi (meufisamde, queyanisamde...) nanaTesaobiTari
viTarebiTia da, amdenad, -mde Tandebulis mier saxelis naTesaobiT brunvaSi marTva
saeWvo unda iyos. a. SaniZis azriTac, naTesaobiTi unda gvqondes formebSi: ukunisamde,
miuflisamde... (a. SaniZe, Zveli qarTuli enis gramatika, Tb., 1976, gv. 143).
7
ლელა ციხელაშვილი, ძველი ქართული ენა, ნაწ. I, 2012-2020 წწ.
12
dRes es Sinaarsi gadmoicema -ken Tandebuliani naTesaobiTiT: qalaq-is-ken.
kerZo>kerZ>ker>ken (a. SaniZe, gramat. safuZv., gv. 622).
13
`xolo marTalni saukunodmi cxomden~. -mi Tandebuli dRes iSviaTad gvxvdeba aseT
gamoTqmebSi: Sendami, megobrisadmi, xolo -mo aRar gamoiyeneba.