Kryminalistyka Skrypt

KRYMINALISTYKA (SKRYPT)
Kryminalistyka – pojęcie, historia, podziały

 jako dyscyplina naukowa kryminalistyka powstała w relacji do innych dziedzin
nauk prawniczych dopiero w XIX wieku
o pełny rozwój i miejsce w programach nauczania wyższych uczelni
uzyskała w XX wieku
 1829 r. – Robert Peel wniósł projekt (uchwalonej w tym samym roku) ustawy
powołującej Scotland Yard
 1832 r. - Eugène François Vidocq założył w Paryżu pierwsze na świecie
prywatne biuro detektywistyczne – Biuro Informacji Gospodarczej
 1889 r. – Jewgienij Buriński założył prywatne laboratorium fotografii sądowej w
Petersburgu
 1893 r. – wydanie podręcznika Hansa Grossa „Podręcznik sędziego śledczego”
(później: „Podręcznik sędziego śledczego jako system kryminalistyki”
o zapoczątkowało nowoczesne rozumienie kryminalistyki jako odrębnej
dziedziny nauki;
 1902 r. – powstanie pierwszego uniwersyteckiego Institut de pice scientifique
(Instytut Nauk Policyjnych) w Lozannie przez Rudolfa Archibalda Reissa
 1908 r. – powstanie Federalnego Biura Śledczego w Stanach Zjednoczonych
 1927 r. – utworzenie Laboratorium Kryminalistycznego Centrali Służby Śledczej
w Warszawie
 1956 r. – powstanie katedry kryminalistyki na Uniwersytecie Warszawskim
 kryminalistyka – nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o

technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie
określonych, ujemnych zjawisk społecznym, a w szczególności przestępstw i
ich sprawców oraz udowadniania istnienia lub braku związku pomiędzy
osobami i zdarzeniami; też: zapobieganie przestępstwom i innym
niekorzystnym, lecz prawnie relewantnym zjawiskom
 funkcje kryminalistyki:
o funkcja rozpoznawcza – polega na opracowaniu takich metod i
środków, które pozwolą na uzyskanie możliwie dużej ilości informacji o
miejscu, przedmiocie, przeciwniku i taktyce przyszłych i aktualnych
działań kryminalistycznych
 rozpoznanie terenowe – nastawione na uzyskanie pełnej wiedzy
o terenie aktualnego bądź przyszłego działania (np.
przeszukania, organizacji zasadzki)
 rozpoznanie środowiskowe – powinno dostarczyć orientacji
dotyczącej struktury i składu określonego środowiska,
wzajemnych powiązań jego członków, ich zainteresowań,
Emilia Banaś, 2020 1

sposobu spędzania czasu, skłonności, hierarchii w obrębie
środowiska itd.
 rozpoznanie problemowe – ukierunkowane na uzyskanie
możliwie pełnej orientacji w zakresie problemu objętego
zainteresowaniem organu ścigania
 rozpoznanie osobowe – dotyczy konkretnych indywidualnych
osób, które znalazły się w orbicie prawie uzasadnionego
zainteresowania organów ścigania
o funkcja wykryczwcza – celem kryminalistyki jest wykrycie jakiegoś
zdarzenia, osoby lub osób, rzeczy lub mechanizmu powstania
określonych zjawisk albo zmian
 powinna być powiązana z funkcją rozpoznawczą
 proces wykrywania obejmuje trzy podstawowe stadia:
1. poszukiwanie przedmiotu wykrywania oraz informacji
dotyczących tego przedmiotu,
2. ujawnianie tych informacji, a w następstwie tego
ujawnienie przedmiotu wykrywania,
3. stwierdzanie tego, że ujawniony przedmiot wykrywania
jest tym przedmiotem, który był poszukiwany
 przedmiot wykrywania:
 miejsce przed zdarzeniem
 miejsce zdarzenia
 miejsce po zdarzeniu
 ofiara i jej środowisko
 środowiska skonfliktowane z ofiarą
 środowiska kryminogenne
 analizy posiadanych materiałów
 wyniki czynności operacyjno-rozpoznawczych
 pytania wykrywcze:
 „Kto wiedział lub mógł wiedzieć?”
 „Kto chciał lub mógł chcieć?” – dotyczy motywu
 „Kto uzyskał lub mógł uzyskać z danego zdarzenia
jakąkolwiek korzyść?”
 „Kto obiektywnie mógł w danym czasie i miejscu
popełnić określony czyn?”
 „Jaką osobowość mógł mieć sprawca czynu?”
o funkcja dowodowa – wskazanie, jakie treści powinny zawierać
poszczególne postanowienia dowodowe, a w szczególności, jakie
środki i metody należy zastosować, aby możliwie najbardziej efektywnie
przeprowadzić poszczególne czynności należące do sfery
postępowania dowodowego
 udowadnianie jest uzasadnianiem pewnej hipotezy
 w przebiegu udowadniania możemy mieć do czynienia z:
 faktem głównym, który dotyczy przedmiotu sporu w
procesie

 faktem dowodowym (poszlaką), który jedynie świadczyć
może o istnieniu lub nieistnieniu faktu głównego
 najważniejsze czynności o znaczeniu dowodowym:
 oględziny miejsca, osoby, rzeczy, dokumentu, zwłok
 eksperyment kryminalistyczny
 przeszukanie miejsca, pomieszczenia, osoby lub rzeczy
 czynności uzyskujące i zabezpieczające materiał
dowodowy
 okazanie osoby, miejsca, rzeczy lub zwłok
 przesłuchanie świadka, podejrzanego, biegłego
 konfrontacja
 opinie wykonane przez biegłych
o funkcja zapobiegawcza (profilaktyczna/prewencyjna)
 realizowana bezpośrednio (np. otoczenie przez policję
bezpośrednią ochroną osoby zagrożonej, co wymaga stałej
obecności ochrony policyjnej w pobliżu osoby zagrożonej) lub
pośrednio (wyrażana w sygnalizowaniu odpowiednim władzom i
instytucjom stanu zagrożenia ustalonego przez policję)
 w nauce kryminalistyki wyróżnia się cztery działy:

o technika kryminalistyczna – dział obejmujący metody, środki i sposoby
wykorzystania zdobyczy nauk technicznych i przyrodniczych oraz
własnych osiągnięć kryminalistyki do realizacji funkcji tej nauki, głównie
w sferze badania informacji i ich źródeł pochodzących od dowodów
rzeczowych i śladów
o taktyka kryminalistyczna – dział obejmujący naukę o celowych i
skutecznych metodach szybkiego oraz zgodnego z etyką zawodową i
prawem osiągania zamierzonych celów określonych funkcjami
kryminalistyki
o strategia kryminalistyczna – dział obejmujący wiedzę typu
prognostycznego, przewidującą kierunku, metody i środki działania
przestępców w dalekiej przyszłości, a także przygotowujący takie
metody, środki i przedsięwzięcia, które byłyby w stanie skutecznie
zwalczać tę przyszłą przestępczość
o metodyka kryminalistyczna – dział adaptujący dla potrzeb zwalczania
określonych grup przestępstw osiągnięcia zarówno techniki, jak i taktyki
kryminalistycznej
 informacje – wszelkie dane o świecie zewnętrznym, które uzyskujemy albo

przez bezpośrednie poznanie zmysłowe, albo przez podawany przez inną
osobę opis jakiegoś stanu rzeczy lub zjawisk
 ślady kryminalistyczne – wszelkie dające się ustalić w określonym wycinku
rzeczywistości następstwa tych zmian, których zespół albo tworzy jakieś
zdarzenie, albo jest z tym zdarzeniem ściśle powiązany

 modus operandi – szczególny, charakterystyczny i z reguły powtarzalny taki
sposób zachowania się sprawcy, w którym odbijają się indywidualne cechy,
właściwości i możliwości człowieka, który ten sposób stosuje
 identyfikacja kryminalistyczna – wydany na podstawie badań
porównawczych sąd, w którym stwierdzamy, że określony przedmiot (osoba,
rzecz, zwłoki itp.) albo posiada takie same cechy, jak przedmioty należące do
określonej grupy i dlatego może być zaliczony do tej grupy, albo posiada te
same cechy, które ma tylko jeden jedyny przedmiot i dlatego może być
uznany za ten przedmiot względnie jego część lub następstwo działania tego
przedmiotu
o identyfikacja grupowa – na podstawie badań stwierdzamy, że
określony przedmiot należy do jakiejś grupy przedmiotów
o identyfikacja indywidualna – na podstawie badań stwierdzamy, że
określony przedmiot jest niepowtarzalny
 wersja kryminalistyczna – rezultat procesów myślowych w postaci
przypuszczenia, które jest alternatywną próbą wyjaśnienia jakiegoś zdarzenia,
jego przyczyny, okoliczności i przebiegu
 ekspertyza – zespół czynności badawczych wymagających wiadomości
specjalnych i dlatego wykonywanych przez biegłego na zlecenie organu
procesowego oraz zakończonych opinią mogącą mieć charakter
samoistnego dowodu w procesie
 alibi – każdy środek dowodowy świadczący o tym, że określona osoba nie
mogła dopuścić się zarzucanego jej czynu nie tylko dlatego, że w chwili
zaistnienia tego czynu przebywała w innym miejscu, ale także dlatego, że nie
miała ona obiektywnych możliwości popełnienia tego czynu w tym czasie w
tym miejscu
 miejsce – wycinek przestrzeni bądź pomieszczenia lub całe pomieszczenie, w
którym mogą się znajdować ślady lub inne rzeczowe źródła informacji o
określonym zdarzeniu, jego przebiegu, osobach w nim uczestniczących oraz o
rolach, jakie osoby te odegrały w tym zdarzeniu
 przygotowanie do przestępstwa – przygotowanie zachodzi wtedy, gdy
sprawca w celu popełnienia przestępstwa podejmuje czynności mające
stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do
jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z
inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środek, zbiera informacje lub sporządza
plan działania
 zasady kryminalistyki:
o zasada działania zgodnego z etyką zawodową – zachowanie przy
wykonywaniu wszelkich czynności kryminalistycznych podstawowych
zasad etyki zawodu
o zasada praworządności – wszelkie działania wykorzystujące wiedzę
kryminalistyczną były prowadzone na podstawie prawa i aby w tych
działaniach ściśle przestrzegano nakazów i zakazów wynikających z
norm prawnych

o zasada humanizmu – wszelka oparta na prawie działalność organów
wykorzystujących w tej działalności wiedzę kryminalistyczną służyła
zawsze człowiekowi i aby uwzględniała bezwzględną konieczność
poszanowania godności osobistej i praw człowieka
o zasada prawdy materialnej – opracowywanie i stosowanie tylko takich
metod, środków i sposobów działania, które najpełniej pozwoliłyby na
uzyskanie ustaleń zgodnych z rzeczywistością
o zasada obiektywizmu – wymaga, aby wszelkie badania i czynności
kryminalistyczne były całkowicie pozbawione jakiegokolwiek
apriorycznego nastawienia, uprzedzeń lub nieuzasadnionej tolerancji w
stosunku do każdej strony określonego postępowania
o zasada szybkości działania – opracowywanie i stosowanie takich
metod, środków i sposobów działania, które pozwoliłyby na uzyskanie
rezultatów w możliwie najkrótszym czasie
o zasada dokładności w badaniach, poszukiwaniach i działaniach –
niezwykle dokładne przeprowadzanie badań, poszukiwań i innych
działań kryminalistycznych (precyzyjna dokładność procesów
poznawczych)
o zasada celowości działania – wszelkie poszukiwania, badania i inne
działania kryminalistyczne zawsze muszą zmierzać do osiągnięcia
jakiegoś możliwie dokładnie określonego celu
o zasada wszechstronności badań, poszukiwań i innych działań
kryminalistycznych – poszukiwania, badania i inne działania
kryminalistyczne muszą być prowadzone we wszystkich kierunkach,
jakie tylko wyłaniają się przy prowadzeniu konkretnej sprawy (zakaz
odrzucania jakiejkolwiek realnej możliwości rozwiązania sprawy)
o zasada tajności – poza uzasadnioną prawnie i celowościowo oraz
realnie konieczną potrzebą nie należy ujawniać metod, środków i
sposobów działania, a przede wszystkim informacji i ich źródeł, a także
braku informacji w konkretnej sprawie
o zasada organizacji walki – zebranie i dokładne przeanalizowanie
wszystkich możliwych do uzyskania informacji o przedmiocie walki,
terenie, na którym walka ta ma mieć miejsce oraz o przeciwniku, jego
siłach i środkach
o zasada dokumentacji czynności – wszystkie czynności kryminalistyczne
muszą być dokumentowane
 siedem złotych pytań kryminalistyki:

o CO? – co się wydarzyło, jaki ma dokładny kształt i rozmiar badane
zdarzenie
o GDZIE? – gdzie miało miejsce zdarzenie
o KIEDY? – jaki był możliwie dokładny czas zdarzenia
o W JAKI SPOSÓB? – jak doszło do zdarzenia, jaki był mechanizm
działania sprawcy i jaki był przebieg zdarzenia

o DLACZEGO? – zarówno motyw działania sprawcy, jak i ofiary w genezie
zdarzenia
o JAKIMI ŚRODKAMI? – przy pomocy jakich środków i narzędzi, względnie
przy czyjej pomocy (jakiej osoby) dokonano czynu
o KTO? – kto jest sprawcą zdarzenia, a kto jest ofiarą
Źródła informacji o przestępstwie

 informacje – wszelkie dane o świecie zewnętrznym, które uzyskujemy albo
przez bezpośrednie poznanie zmysłowe albo przez odbiór podawanego przez
inną osobę opisu jakiegoś stanu rzeczy lub zjawisk
 typowymi źródłami informacji w kryminalistyce są:
o osoby – żyjące istoty ludzkie
o rzeczy – ujmowane szeroko (także zwierzęta)
o miejsca – wycinki przestrzeni bądź pomieszczenia
o zjawiska i zdarzenia – zarówno przeszłe, jak i aktualne
o następstwa zdarzeń – zwłaszcza ślady
o dokumenty – rozumiane szeroko, także zapisy magnetofonowe,
magnetowidowe, komputerowe, płytowe, filmy itp.
o zwłoki – ciało człowieka zmarłego, części tego ciała lub szczątki
 informacje pochodzące z odbioru wypowiedzi innych osób – wywierają na
odbiorcy duże wrażenie i często są traktowane bezkrytycznie
o należy takie informacje sprawdzić poprzez:
 myślową analizę uzyskanych informacji w aspekcie ich spójności,
wzajemnej harmonii i zgodności z zasadami logiki
 skonfrontowanie uzyskanych informacji z całością posiadanego
już w danej sprawie materiału informacyjnego
 uzyskiwanie dalszych informacji tematycznie zbieżnych z
informacjami sprawdzanymi
 przeprowadzanie konsultacji z fachowcami
 przeprowadzanie wywiadów w kierunku weryfikacji, jak i
sprawdzenia wiarygodności źródła informacyjnego
 przeprowadzenie obserwacji zdarzeń lub zjawisk, których
dotyczą uzyskane informacje
 informacje pochodzące z bezpośredniego poznania rzeczy lub zjawisk
o takie poznanie może być dowolne (zamierzone i jako takie
skoncentrowane na określonym przedmiocie) lub mimowolne
(obejmujące zjawiska, fakty i zdarzenia, na poznaniu których nie skupia
się uwagi)
o poznanie rzeczy lub zjawisk mogących stanowić dowody powinno
zmierzać do ustalenia wartości informacyjnej
 źródła pierwszych informacji dzielimy na:

o źródła zewnętrzne – takie, które pochodzą od osób, które dotychczas
na ogół nie miały żadnych kontaktów z organami ścigania i przekazują

informacje tym organom w sposób spontaniczny lub względnie
spontaniczny
o źródła wewnętrzne – źródła własne, celowo zorganizowane przez
organy ścigania dla zapewnienia sobie dopływu informacji o
interesujących te organy zjawiskach czy osobach
 typowe źródła zewnętrzne:

o zawiadomienia obowiązkowe – źródła pochodzące od osób, które
przekazują informacje chcąc przestrzegać prawnego lub społecznego
obowiązku zawiadamiania o przestępstwie
 obowiązek prawny może wynikać z:
 art. 240 § 1 KK – każdy obywatel jest prawnie
zobowiązany do zawiadomienia organów ścigania o
przestępstwach określonych w art. 118, 118a, 127, 128,
130, 134, 140, 148, 156, 163, 166, 189, 197, 198, 200 i 252 KK
 art. 304 § 2 KPK i innych bardziej szczegółowych norm
 obowiązek społeczny ciąży na każdym obywatelu, który uzyskał
wiadomość o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, ale
zaniechanie nie pociąga za sobą odpowiedzialności karnej
o doniesienia jawne – wynikają z niskich pobudek donoszącego (chęć
zemsty, zawiść, chęć pozbycia się konkurenta)
 doniesienia pieniaczy – doniesienie wynikające z urojeń
prześladowczych
o doniesienie anonimowe
 anonimy przestępcze – takie, których treść wyczerpuje
znamiona jakiegoś przestępstwa
 jeżeli anonim wyczerpuje znamiona przestępstwa, a
osoba pokrzywdzona tym anonimem złoży wniosek o
ściganie – może być wszczęte postępowanie karne
przeciwko autorowi anonimu
 anonimy donoszące – takie, których treść zawiadamia odbiorcę
o przestępstwie, wykroczeniu dyscyplinarnym, czynie
nieetycznym itp.
 Policja działając na podstawie art. 20 Ustawy o Policji
może sprawdzać zawarte w tym anonimie informacje
 nie stanowi dowodu w postępowaniu
 nieoględne ujawnienie treści anonimu może
spowodować odpowiedzialność karną policjanta oraz
odpowiedzialność cywilną związaną z naruszeniem dóbr
osobistych obywatela
o samooskarżenie – sam sprawca zgłasza się dobrowolnie do organów
ścigania, zawiadamiając je o czynach, których się dopuścił, często
bądź nieznanych organom ścigania, bądź przypisywanych przez nie
innym osobom
 motywy samooskarżeń:

 rzeczywista skrucha sprawcy
 stan psychiczny wynikający z niemożności wytrzymania
przez niego napięcia nerwowego
 przekonanie sprawcy, że dobrowolne ujawnienie przez
niego przestępstwa może zadecydować o niekaralności
lub może wpłynąć na złagodzenie kary
 chęć uniknięcia odpowiedzialności za poważniejsze
przestępstwo
 zamiar przeprowadzenia taktycznego zabiegu
polegającego na przewrotnym wykorzystaniu zasady
domniemania niewinności
 dążenie do osłonięcia przed odpowiedzialnością karną
innej osoby
 spaczony przez zaburzenia psychiczne stosunek do
własnych zachowań
o publikatory
o instytucje kontrolne i kontrolno-rewizyjne – w toku działalności organów
kontroli zostaną ujawnione naruszenia prawa, a wyniki takiej
działalności są przekazywane organom ścigania do dalszego
postępowania
 typowe źródła wewnętrzne (własne)

o bezpośrednie wyniki czynności operacyjno-rozpoznawczych Policji
 wyniki tych czynności mogą same bezpośrednio stanowić
bardzo cenne źródła informacji, jak też mogą dopomóc w
zdobywaniu dalszych źródeł informacyjnych
o poufne osobowe źródła informacji – źródło działające na zasadzie
absolutnej tajności
 wykorzystywanie tych źródeł stanowi pośrednią formę infiltracji
środowisk przestępczych
 może polegać na uzyskiwaniu informacji o środowiskach
przestępczych oraz na powodowaniu dezintegracji tych
środowisk
 nie mają żadnego bezpośredniego znaczenia dowodowego
o wyniki niektórych czynności służbowych organów ścigania
 wyniki takich czynności służbowych, jak:
 służba prewencyjna (patrolowo-obchodowa, na
posterunkach stałych)
 kontrola ruchu drogowego
 kontrola melin, w których grupuje się w celach
rekreacyjnych, kontaktowych i w celu uniknięcia Policji
element kryminogenny
 codzienna praca jednostek Policji
o rezultaty analiz materiałów archiwalnych

o efekty różnych form kontaktów organów ścigania ze społeczeństwem –
programy telewizyjne, spotkania w ramach pracy sejmików
samorządowych, akcje społeczne
Planowanie postępowania, wersje kryminalistyczne

 wyróżnia się kilka rodzajów planów:
 plany śledztwa (dochodzenia) – obejmują wszystkie czynności
procesowe i operacyjne, które powinny zostać wykonane
 w tym: stworzone wersje kryminalistyczne z metodami i środkami
potrzebnymi do ich weryfikacji
 skrócone plany czynności – obejmują plan czynności śledczych i
dochodzeniowych, w którym określa się poszczególne czynności,
sposób ich wykonania, terminy i nazwiska wykonawców
 plan poszczególnych czynności – obejmuje sposób realizacji
określonych czynności
 w dochodzeniach i śledztwach własnych Policji można sporządzić jedynie
plan czynności operacyjno-rozpoznawczych
 cele dobrego planowania prowadzonego postępowania:
 sprawna koordynacja całości działań
 zapewnienie prawidłowej organizacji pracy wykrywczej
 określenie prawidłowej taktyki postępowania
 zapewnienie systematyczności czynności w postępowaniu
 wpływanie na ekonomikę postępowania
 wskazanie sposobów postępowania niezbędnych do zapewnienia
bezpieczeństwa policjantom wykonującym czynności
 osobą odpowiedzialną za sporządzenie planów jest policjant wyznaczony do
prowadzenia postępowania
 plany sporządzane obowiązkowo lub na polecenie prokuratora należy wraz z
akceptacją właściwego przełożonego policjanta przekazać do zatwierdzenia
prokuratorowi
 plany przechowuje się w aktach kontrolnych postępowania
 prawidłowo stworzony plan powinien być:
 prosty, czyli zmierzający do celu najkrótszą drogą
 ekonomiczny (niedopuszczający do marnotrawienia środków
technicznych, finansowych, czasu i sił prowadzących postępowanie)
 sporządzony szybko
 kompleksem przewidywanych czynności, bez względu na tryb poza-
czy procesowy
 dokładny
 elastyczny
 obiektywny
 perspektywiczny (uwzględniający przyszły bieg postępowania, w tym
także konieczność tworzenia i weryfikacji wersji nowych, dotychczas nie
zakładanych w postępowaniu)

 wersje kryminalistyczne – rezultat procesów myślowych, w postaci hipotez,
które są alternatywną próbą wyjaśnienia jakiegoś zdarzenia, jego przyczyn,
przebiegu, okoliczności, wskazania osoby sprawcy
 pierwsze wersje kryminalistyczne należy tworzyć w możliwie najkrótszym czasie
od wpłynięcia zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego o znamiona
przestępstwa
o podstawę pierwszych wersji stanowią zwykle szczątkowe informacje,
drobiazgi zauważone w związku ze zdarzeniem
 każde zdarzenie może mieć kilka wyjaśnień – tworząc wersje kryminalistyczne
zawsze określa się kilka alternatywnych hipotez zdarzenia, nawet jeżeli
wzajemnie się wykluczają
 podstawowe, węzłowe problemy, które mogą być przedmiotem wersji:

o charakter przedmiotowego zdarzenia
o przyczyny zdarzenia
o przebieg zdarzenia w czasie i przestrzeni
o spodziewane skutki zdarzenia
o motywy i cel działania sprawcy
o sposób powstania stwierdzonych śladów
o ewentualne istnienie innych śladów
o sposób działania sprawcy i jego późniejsze zachowanie
o osoba sprawcy oraz forma i stopień jego winy
 podziały i klasyfikacje wersji śledczych:

o ze względu na fazę postępowania
 operacyjne
 śledcze
 jurysdykcyjne (tworzone na etapie postępowania sądowego)
o ze względu na podmiot tworzący
 policyjne
 prokuratorskie (np. przyjęte w akcie oskarżenia)
 sądowe
o ze względu na stopień prawdopodobieństwa
 mało prawdopodobne
 prawdopodobne
 oparte na szerokich podstawach
o ze względu na stopień zweryfikowania
 wstępne
 sprawdzone
 wyeliminowane
 ostateczne
o ze względu na przedmiot wersji
 rzeczowe
 osobowe

o ze względu na stosunek wersji do faktu głównego
 ogólne – dotyczą problemów najistotniejszych, od których
rozstrzygnięcia może zależeć kontynuowanie postępowania czy
tworzenie kolejnych wersji
 cząstkowe – odnoszą się do elementów zdarzenia
 cechy wersji kryminalistycznych:

o logiczne – skonstruowane zgodnie z zasadami logiki
o obiektywne – uwzględniające bezstronnie wszystkie okoliczności
sprawy, nawet te najmniej prawdopodobne
o indywidualne – wynikające z okoliczności, faktów związanych z
konkretną sprawą
o sprawdzalne – zakładające okoliczności możliwe do sprawdzenia
Oględziny
 art. 207 § 1 KPK – w razie potrzeby dokonuje się oględzin miejsca, osoby lub
rzeczy
 praktyka śledcza sytuuje oględziny jako jedną z czynności wykonywanych
przez organ ścigania w ramach badania miejsca zdarzenia, które obejmuje
zespół wzajemnie powiązanych działań o charakterze procesowym i
pozaprocesowym, prowadzonych przez organy ścigania w celu
wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności zdarzenia
 mogą być realizowane równocześnie działania:
o procesowe – przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie,
przesłuchanie świadków, pokrzywdzonych, oględziny miejsca, osób lub
rzeczy, przeprowadzenie eksperymentów procesowych
o operacyjne – wywiad, obserwacja, zasadzki, praca z poufnymi
źródłami informacji itp.
o inne – działania blokujące, zaporowe, pościg, użycie psów tropiących,
penetracja terenu, zabezpieczenie miejsca itp.
 oględziny – czynność procesowa, w trakcie której organ prowadzący
oględziny po szczegółowym zapoznaniu się z ich przedmiotem, którym może
być miejsce, osoba, rzecz lub zwłoki, podejmuje działania polegające na
wykrywaniu, zabezpieczaniu i wstępnym zbadaniu szeroko rozumianych
śladów kryminalistycznych w celu wyjaśnienia charakteru i okoliczności
powstałego zdarzenia oraz ustalenia jego sprawcy
Cele i zadania oględzin

 cele można sklasyfikować w trzech grupach:
o wyjaśnienie charakteru okoliczności zdarzenia
o ustalenie sprawcy zdarzenia
o zebranie rzeczowego materiału dowodowego w postaci ujawnionych i
zabezpieczonych śladów kryminalistycznych
 zadania oględzin:

o utrwalenie wyglądu i stanu miejsca zdarzenia ze szczególnym
uwzględnieniem miejsca znalezienia śladów
o ujawnienie śladów na miejscu zdarzenia
o odpowiednie zabezpieczenie ujawnionych śladów
o wnioskowanie i próby rekonstrukcji zdarzenia na podstawie
ujawnionych i wstępnie zbadanych śladów oraz wyników czynności
towarzyszących oględzinom
Organizacja oględzin miejsca zdarzenia

 w Policji funkcjonują następujące modele organizacyjne oględzin:
o oględziny dokonywane samodzielnie przez policjanta służby
kryminalnej, służby śledczej lub odpowiedniej komórki służby
prewencyjnej
 czynności bez udziału technika kryminalistyki sprowadzają się do:
 wykonania fotografii z wyłączeniem zdjęć
makroskopowych i innych specjalistycznych technik
fotografowania
 wykonania szkicu ogólnego z podaniem istotnych
wymiarów
 ujawniania i zabezpieczania śladów za pomocą
standardowego wyposażenia techniczno-
kryminalistycznego (walizki oględzinowej)
o oględziny dokonywane przez policjanta służby kryminalnej, służby
śledczej lub odpowiedniej komórki służby prewencyjnej wraz z
policjantem komórki techniki kryminalistycznej lub specjalistą
niebędących funkcjonariuszem organów procesowych
o oględziny dokonywane przez stały lub doraźnie powoływany zespół lub
zespoły
 w grupie operacyjno-procesowej (ujawniającej przestępstwa o

skomplikowanym stanie faktycznym i prawnym) można wyodrębnić zespoły
realizujące następujące zadania:
o zabezpieczający – ochrona miejsca zdarzenia przed zmianami oraz
dostępem osób nieuprawnionych i ograniczenie skutków przestępstwa
o prewencyjny – organizowanie i wykonanie pościgów, działań
blokadowych i innych
o oględzinowy – zorganizowanie i dokonanie oględzin miejsca lub miejsc
zdarzeń
o operacyjny – zorganizowanie, przeprowadzenie i udokumentowanie
czynności operacyjno-rozpoznawczych
o procesowy – organizowanie i dokonanie czynności z wyłączeniem
oględzin miejsca zdarzenia
o analityczny – gromadzenie i przetwarzanie informacji z poszczególnych
zespołów oraz przekazywanie przetworzonych informacji kierownikowi
doraźnej grupy w celu podejmowania przez niego decyzji

o logistyczny – zapewnienie policjantom odpowiednich warunków
materiałowych i socjalnych
o do spraw kontaktów z mediami – gromadzenie informacji
przekazywanych przez kierujących poszczególnymi zespołami i bieżące
przekazywanie przetworzonych informacji przedstawicielom środków
społecznego przekazu
 w skład zespołu oględzinowego mogą wchodzić:

o kierujący zespołem oględzinowym
o policjant lub policjanci komórki dochodzeniowo-śledczej prowadzący
oględziny miejsca zdarzenia albo wybranych sektorów tego miejsca
o koordynator czynności techniczno-kryminalistycznych
o policjant laboratorium kryminalistycznego lub komórki techniki
kryminalistycznej albo specjalista niebędący funkcjonariuszem
organów procesowych
o lekarz z zakładu medycyny sądowej lub inny lekarz
o eksperci kryminalistyki w zakresie posiadanych uprawnień, biegli
o przewodnik psa służbowego
Metody prowadzenia oględzin miejsca zdarzenia

 metoda obiektywna – polega na szczegółowym, systematycznym badaniu
miejsca, znajdujących się na nim przedmiotów i śladów, według określonej
kolejności
 metoda subiektywna – polega na rozpoczęciu oględzin od wyraźnego
charakterystycznego dla danego typu zdarzenia śladu lub ewidentnych
skutków przestępstwa lub porzuconych przedmiotów związanych z danym
przestępstwem

Etapy oględzin miejsca zdarzenia
 etap przygotowawczy – czynności poprzedzające oględziny miejsca
zdarzenia:
o czynności związane z zabezpieczeniem miejsca zdarzenia
 zebranie informacji o zdarzeniu, jego charakterze i przebiegu,
osobach uczestniczących i ich roli oraz przedmiotach z nim
związanych
 złagodzenie i zapobieżenie dalszym ujemnym skutkom zdarzenia
 zmierzanie do ustalenia i ujęcia osób podejrzanych o dokonanie
czynu przestępnego
 zmierzanie do ochrony przez zmianami (śladów i obszaru) na
którym doszło do zdarzenia
o czynności związane z organizacją grupy operacyjno-procesowej
 analiza wstępnych wiadomości o zdarzeniu – budowa
wstępnych wersji zdarzenia i planu przeprowadzenia oględzin
 określenie zakresu czynności niecierpiących zwłoki i na tej
podstawie dobranie składu i powołanie grupy
 zabezpieczenie środków technicznych, niezbędnych do
zrealizowania zamierzonych działań
o czynności porządkowo-organizacyjne podejmowanie tuż po przybyciu
grupy operacyjno-procesowej w rejon miejsca oględzin:
 zebranie informacji o przebiegu i efektach działań
realizowanych już w ramach zabezpieczenia miejsca
 uzupełnienie posiadanej wiedzy o zdarzeniu i jego uczestnikach
o informacje zebrane przez osoby zabezpieczające miejsce
 sprawdzenie prawidłowości zabezpieczenia obszaru oględzin
 określenie stopnia i rodzaju zagrożeń dla życia lub zdrowia albo
mienia

 wyznaczenie stanowiska kierowania oględzinami poza
zabezpieczonym obszarem
 wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za prowadzenie ewidencji
osób wchodzących na wyznaczony teren
 skonfrontowanie przygotowanych do działań sił i środków z
rzeczywistymi potrzebami
 sprecyzowanie kierunków dalszych działań, ich kolejności,
określenie zadań na poszczególnych uczestników oględzin
 etap zasadniczy
o faza wstępna – rozpoczyna się po wejściu zespołu oględzinowego na
teren oględzin i obejmuje:
 dokładne rozpoznanie miejsca zdarzenia
 zapoznanie się z otoczeniem
 zlokalizowanie widocznych śladów i dowodów rzeczowych
 zbadanie, czy nie zachodzi konieczność zabezpieczenia śladów
zapachowych
 dokonanie wstępnej rekonstrukcji przebiegu zdarzenia
 ustalenie, które zmiany na miejscu zdarzenia zostały
spowodowane przez sprawcę lub sprawców, a które przez inne
osoby
 ustalenie planu oględzin oraz przydzielenie zadań
 przyjęcie odpowiedniej metody badań szczegółowych
 utrwalenie zastanej sytuacji
 wykonanie nagrania wideo lub zdjęć
ogólnoorientacyjnych
 sporządzenie odręcznego szkicu miejsca oględzin
 oznaczenie kolejnymi numerami widocznych dowodów
rzeczowych
 obranie stałych punktów lub linii odniesienia
 wykonanie zdjęć sytuacyjnych obrazujących położenie
względem stałych punktów lub linii odniesienia już
oznaczonych numerami
 wykonanie szczegółowych zdjęć zwłok, poszczególnych
dowodów rzeczowych
 podjęcie czynności mających zapewnić bezpieczeństwo pracy
osobom biorącym udział w oględzinach miejsca zdarzenia i
innych działań
o faza oględzin szczegółowych
 czynności statyczne – niezwiązane z dokonywaniem zmian na
miejscu zdarzenia
 utrwalenie miejsca popełnienia przestępstwa, miejsca
wystąpienia skutku przestępstwa, terenu przyległego oraz
drogi dojścia i odejścia sprawcy

 czynności dynamiczne – wiążą się ze zmianami na miejscu
zdarzenia, jako naturalnym skutkiem aktywnego działania
polegającego na zabezpieczeniu i wstępnym badaniu śladów i
dowodów przestępstwa
 ujawnienie w miejscach i na przedmiotach wszelkich
śladów
 udokumentowanie procesowe śladów i przedmiotów
przez:
o oznaczenie ich kolejnymi numerami
o opis w metryczce śladowej
o sfotografowanie
o opisanie w protokole oględzin
o umieszczenie położenia na szkicu
 dokonanie zabezpieczenia technicznego śladów i
przedmiotów, aby uchronić je przed wszelkimi zmianami
 etap końcowy – podsumowanie, zebranie wyników, kontrola i zamknięcie

czynności procesowej
o dokonanie kontrolnego przeglądu obszaru oględzin lub jego
fragmentów bezpośrednio po wykonaniu wszystkich czynności
wchodzących w zakres oględzin, przed podjęciem decyzji o
opuszczeniu tego miejsca
o sprawdzenie całości dokumentacji z oględzin miejsca zdarzenia
o zabezpieczenie miejsca przed dostępem osób postronnych oraz, jeśli to
możliwe, przed niekorzystnym wpływem czynników atmosferycznych
(jeżeli występuje potrzeba ponowienia oględzin w lepszych warunkach)
o usunięcie opakowań i przedmiotów jednorazowego użytku
pozostawionych przez osoby dokonujące czynności
o ustalenie dalszej taktyki wykorzystania materiału dowodowego przez
określenie kolejności prowadzenia specjalistycznych badań
kryminalistycznych
o złożenie przez kierującego zespołem oględzinowym szczegółowej
relacji z ich przebiegu i wyników oraz przekazanie miejsca do dyspozycji
kierownika grupy operacyjno-procesowej
Oględziny zewnętrzne zwłok oraz oględziny osoby (ciała) i rzeczy

 oględziny zwłok polegają w szczególności na stwierdzeniu:
o rozmieszczenia i nasilenia wczesnych i późnych znamion śmierci
o reakcji tkanek w procesie ich obumierania
o zanieczyszczeń powłok ciała płynami ustrojowymi, wydzielinami i
wydalinami lub substancjami obcego pochodzenia, w szczególności
na kończynach
o obecności owadów i stadium ich rozwoju
o obrażeń ciała z uwzględnieniem podziału na obrażenia powstałe za
życia i po śmierci

 zwłoki rozbiera się w zakładzie medycyny sądowej lub prosektorium
o zwłoki można rozebrać podczas oględzin na miejscu ich znalezienia,
jeśli:
 do ustalenia czasu śmierci i tożsamości zwłok niezbędne jest ich
rozebranie
 istnieje niebezpieczeństwo zniekształcenia lub zniszczenia
śladów na odzieży podczas transportu zwłok do zakładu
medycyny sądowej lub prosektorium
 prokurator nakazał rozebranie zwłok
 z innych względów jest to uzasadnione w danym przypadku
 oględziny osoby to oględziny ciała osoby żyjącej

 oględziny osoby przeprowadza się z udziałem lekarza wezwanego w
charakterze biegłego
 obejrzeniu, zbadaniu oraz opisaniu podlegają:
o uszkodzenia ciała (rany, oparzenia, zadrapania, guzy itp.)
o ślady zabrudzenia, zamoczenia, okopcenia, nadpalenia tkanek
o wszelkie ślady na odzieży oraz przedmioty znajdujące się w kieszeniach
lub ukryte w odzieży
 policjanci nie dokonują oględzin ciała osób pokrzywdzonych przestępstwami
przeciwko wolności seksualnej i obyczajności – policjant kieruje wtedy
pokrzywdzonego na badania lekarskie:
o ginekologiczne, połączone z zabezpieczeniem przez lekarza dowodów
lub innych materiałów mających związek z przestępstwem
o inne badania lekarskie związane z rodzajem i charakterem doznanych
obrażeń
o połączone z zabezpieczeniem przez lekarza dowodów lub innych
materiałów mających związek z przestępstwem
 oględziny rzeczy obejmują zapoznanie się z dowodem w postaci przedmiotu

lub dokumentu, jeżeli interesują nas jego cechy fizyczne, a nie treść
intelektualna
 oględziny rzeczy przeprowadzamy w celu:
o utrwalenia istotnych z dowodowego punktu widzenia cech i
właściwości rzeczy
o wykrycia śladów tam się znajdujących
o wytypowania materiału porównawczego do badań kryminalistycznych
 przedmioty podlegające oględzinom rzeczy można podzielić na trzy grupy:
o przedmioty służące do realizacji działań przestępnych
o przedmioty pochodzące z przestępstwa
o przedmioty, które stały się obiektem przestępstwa, noszące na sobie
ślady działań przestępnych
 w toku oględzin rzeczy należy uwzględnić jej cechy i właściwości:
o rodzaj, typ, przeznaczenie, materiał
o szczególnie charakteryzujące ją cechy

o ślady pozostawione na niej przez inne rzeczy lub ludzi
Podstawowe zasady dokonywania oględzin

 zasada planowania działań – konieczność uporządkowania i skorelowania
wielu aspektów czynności wykonywanych przed, w trakcie i po oględzinach
wymaga przygotowania przynajmniej ramowego planu działania
o plan powinien obejmować takie zagadnienia jak:
 rodzaj, kolejność i zasady wykonywania poszczególnych
operacji
 skład grupy operacyjno-śledczej i przewidywany przydział zadań
 środki techniczne, które mają być użyte w toku badania miejsca
zdarzenia
 inne dodatkowe czynności
 zasada szybkości działania – powinna się przejawiać zarówno w jak
najszybszym przybyciu na miejsce zdarzenia, jak i możliwie najkrótszym czasie
trwania badań tego miejsca
 zasada dokładności – wszelkie czynności podczas oględzin zdarzenia muszą
być przeprowadzone w sposób dokładny i szczegółowy
 zasada instrumentalizacji działań – prawidłowe wywiązanie się z
postawionych zadań wymaga zapewnienia odpowiednich środków
technicznych
 zasada ekonomiki działania – zawsze należy dążyć do wyważonych proporcji
pomiędzy wielkością angażowanych sił i środków a spodziewanymi efektami
 zasada koordynacji działań – należy stworzyć warunki do harmonijnego
powiązania w jedną całość wszystkich czynności wykonywanych w związku z
kryminalistycznym badaniem miejsca zdarzenia
 zasada obiektywności – ma charakter procesowy i oznacza, iż działania
organu dokonującego oględzin i innych czynności towarzyszących muszą
mieć charakter wszechstronny
 zasada zachowania wartości dowodowej śladów i przeciwdziałania
kontaminacji – w trakcie oględzin należy używać odzieży ochronnej i środków
ochronnych oraz stosować odpowiednie techniki pakowania materiału
dowodowego, aby zapobiec zanieczyszczeniu
 zasada przestrzegania wymogów bezpieczeństwa i higieny pracy w trakcie
oględzin – eliminacja zagrożeń dla zdrowia i życia osób znajdujących się na
obszarze oględzin podczas wykonywania tej czynności
Wyposażenie techniczne niezbędne w trakcie oględzin

 sprzęt przydatny w trakcie oględzin można podzielić na dwie grupy:
o sprzęt i środki wspomagające i zabezpieczające – pozwala na
zorganizowanie i uporządkowanie obszaru, na którym będzie
dokonywana dana czynność oraz zapewnienie niezbędnych
warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, a także stworzenie
optymalnych warunków do efektywnego wykonywania
poszczególnych zadań i ich wzajemnej koordynacji

o sprzęt i środki służące do ujawniania i zabezpieczania śladów
kryminalistycznych oraz dokumentowania dokonywanych ustaleń
 podstawowym sprzętem oględzinowym jest:

o walizka oględzinowa – zawiera zestaw podstawowych narzędzi i
materiałów przydatnych do ujawniania, zabezpieczania i pakowania
podstawowych śladów utrwalanych metodami klasycznymi i zestaw
numerków do oznaczania śladów, przyrządy pomiarowe oraz
kreślarskie do wykonywania szkiców
o walizka fotograficzna – zestaw do dokumentowania wyników i
przebiegu czynności fotograficznej, w którego skład wchodzi:
profesjonalny aparat fotograficzny z zestawem obiektywów, lampa
błyskowa, statyw fotograficzny, materiały fotograficzne
o zestawy do wykonywania odlewów gipsowych
o kamery wideo
 dodatkowo mogą być dostępne:
o urządzenie elektrostatyczne do ujawniania śladów pyłowych
o walizki specjalistyczne – przystosowane do ujawniania i
zabezpieczania szczególnych rodzajów śladów kryminalistycznych
o oświetlacze kryminalistyczne – specjalizowane źródła światła służące
do oględzin przedmiotów w wąskich zakresach promieniowania
widzialnego
Dokumentowanie oględzin
 obowiązkową formą dokumentowania przebiegu oraz wyników oględzin jest
protokół (art. 143 § 1 pkt 3 KPK)
o musi być sporządzony bezpośrednio w trakcie trwania danej czynności,
w tym samym czasie, miejscu i w obecności wszystkich jej uczestników
o treść protokołu powinna być redagowana w czasie teraźniejszym, w
formie bezosobowej
o zasadnicza treść protokołu powinna obejmować wyczerpujący opis
istotnych dla wyjaśnienia sprawy wyjaśnień
o redakcja tekstu musi być syntetyczna, zwięzła i rzeczowa
o musi zawierać w porządku chronologicznym dokładny opis wszelkich
działań podejmowanych przez uczestników oględzin, niezależnie od
tego, czy przyniosły one oczekiwanie rezultaty, czy też nie
o powinien opisywać zastany stan, bez sugestii czy wniosków własnych
lub osób trzecich
o może być uzupełniony dokumentacją techniczną w postaci
dokumentacji fotograficznej, nagrania wideo albo szkigu
o po zakończeniu musi być odczytany (art. 150 § 1 KPK) i podpisany przez
kierującego daną czynnością procesową oraz wszystkich jej
uczestników

 zabezpieczenie techniczne i procesowe śladów ujawnionych podczas
oględzin
o opakowanie zewnętrzne śladu musi:
 ochraniać cechy identyfikacyjne śladu przed zmianami pod
wpływem naturalnych czynników zewnętrznych
 być odpowiednio trwałe, aby nie uległo uszkodzeniu w trakcie
przechowywania i transportu
 mieć charakter jednorazowy, tak aby każda próba jego
pokonania i dostania się do samego śladu powodowała
nieodwracalne i widoczne uszkodzenia
 dokumentacja fotograficzna
o praktyka wyróżnia trzy rodzaj zdjęć fotografii oględzinowej:
 zdjęcia ogólnoorientacyjne – rejestrują ogólny obraz obszaru
oględzin oraz umiejscowienie go w szerszej perspektywie
 zdjęcia sytuacyjne (fragmentaryczne) – rejestrują obraz
konkretnego fragmentu obszaru oględzin i dokumentujące
rozmieszczenie na nim poszczególnych śladów i przedmiotów
 zdjęcia szczegółowe – rejestrują obraz konkretnego śladu czy
przedmiotu mającego istotne znaczenie dowodowe, jego
ułożenie, wielkość i cechy specyficzne
 wykonuje się je zgodnie z zasadami fotografii skalowej
o aparat powinien być tak ustawiony, aby oś
optyczna obiektywu znajdowała się w centralnej
części śladu i był prostopadła do płaszczyzny, na
której on występuje
o obok śladu powinna znajdować się skalówka
o w kadrze musi mieścić się cały ślad oraz
przynajmniej zasadnicza część skalówki
 szkice kryminalistyczne
o wykonuje się je:
 gdy potrzebne jest dokładne określenie wymiarów obszaru,
przedmiotów lub śladów albo ich wzajemnego rozmieszczenia
 jeżeli za pomocą opisu słownego i zdjęć fotograficznych nie
można w sposób przejrzysty przedstawić obrazu zastanej sytuacji
o rodzaje szkiców:
 szkic ogólny – dokumentuje położenie obszaru objętego
oględzinami w stosunku do charakterystycznych lub z innych
powodów istotnych elementów otoczenia albo wzajemne
położenie różnych obszarów, na których występują ślady
związane z tym samym zdarzeniem
 szkic szczegółowy – odzwierciedla obszar objęty oględzinami i
rozmieszczenie występujących na nim śladów oraz przedmiotów
istotnych dla wyjaśnienia przebiegu zdarzenia

 szkic specjalny – dokumentuje szczególnie istotne fragmenty
obszaru oględzin lub elementy wybranych śladów
kryminalistycznych, przekroje przedmiotów, pomieszczeń,
instalacji
Wykorzystanie wyników oględzin w postępowaniu przygotowawczym

 analiza wstępna – podstawa budowy planu dochodzenia, w którym określa
się kolejność dalszych czynności dochodzeniowo-śledczych oraz ich cele
dowodowe
 część ujawnionych i zabezpieczonych śladów powinna być natychmiast
przekazana do porównania i zarejestrowania w zbiorach i kartotekach
kryminalistycznych prowadzonych przez policyjną służbę techniki
kryminalistycznej
 należy dążyć do wykorzystania śladów pozwalających na identyfikację
indywidualną sprawcy (identyfikacja bezpośrednia) lub rzeczy (gdy może
prowadzić to pośrednio do identyfikacji sprawcy)
Ślady kryminalistyczne
Pojęcie śladu kryminalistycznego
 ślad kryminalistyczny – zmiana w obiektywnej rzeczywistości, która jako
postrzegalne znamię po zdarzeniach będących przedmiotem postępowania
może stanowić podstawę do odtworzenia i ustalenia przebiegu tych zdarzeń
zgodnie z rzeczywistością
 należy przyjąć, iż śladem kryminalistycznym jest stan rzeczy, który odpowiada
następującym kryteriom:
o jest to określony stan rzeczywistości, stwierdzony na miejscu, który jest
obecnie lub może być w przyszłości przedmiotem działań
kryminalistycznych
 może polegać na:
 zmianach w obiektywnej rzeczywistości w porównaniu z
okresem przed zdarzeniem
 braku zmian w obiektywnej rzeczywistości, chociaż
powinny one wystąpić jako logiczne następstwo skutków
po przyczynie (tzw. ślady negatywne)
 istnieniu określonych faktów, bądź też sytuacji, których
stwierdzenie jest istotne z punktu widzenia procesu
dowodowego oraz wnioskowania o przebiegu i
przyczynach zdarzenia, a które mogłyby zaistnieć również
przed zdarzeniem
o stan ten pozostaje w określonym związku przyczynowym z badanym
zdarzeniem
 stanowi jego następstwo

 w inny sposób oddziałuje na jego przebieg i związane z tym
badania (działania) kryminalistyczne
o stan ten ma znaczenie kryminalistyczne dla wyjaśnienia badanego
zdarzenia
o stan ten jest poznawalny
 daje się wykryć, zabezpieczyć i wyjaśnić za pomocą
współczesnych metod i środków kryminalistycznych
Klasyfikacja śladów kryminalistycznych

 według zorganizowania materii tworzącej ślad:
o ślady materialne (rzeczowe)
 ślady substancji (substancjonalne)
 ślady obiektowe (np. łuski, pociski, mikrowłókna itp.)
 odbitki nawarstwione lub odwarstwione (tzw. ślady
analogii powierzchni, np. ślady linii papilarnych)
 ślady energii
 ślady oddziaływania (zmiany chemiczne, fizyczne,
biologiczne lub zmiany przestrzenne)
 ślady odwzorowania
o odciski
o ślady oddzielenia części od całości
o rysy i systemy rys
o ślady odwzorowania właściwości oraz nawyków
o ślady idealne (psychiczne, pamięciowe, świadomości itp.)
 według miejsca występowania śladów:

o ślad na miejscu czynu przestępnego
o ślady na środkach służących do popełnienia czynu karalnego
o ślady na sprawcach czynu karalnego
o ślady na ofiarach i innych osobach
 według rodzaju i zakresu badań identyfikacyjnych:

o ślady umożliwiające identyfikację bezpośrednią (np. ślad linii
papilarnych)
o ślady umożliwiające identyfikację pośrednią
o ślady umożliwiające identyfikację indywidualną
o ślady umożliwiające identyfikację grupowe
 według sposobu pozostawienia śladów:

o ślady powstałe w sposób naturalny
o ślady celowo spowodowane przez sprawcę lub inne osoby (tzw. ślady
dezinformacyjne)

 według wielkości obiektów materialnych:
o makroślady
o mikroślady
 według kierunku działania wypadkowych sił:

o ślady statyczne (nacisku)
o ślady dynamiczne (przesuwu)
 według działu wiedzy przyrodniczej, technicznej, kryminalistycznej, której

metody badawcze zastosowano w analizie śladów:
o ślady daktyloskopijne
o ślady mechanoskopijne
o ślady traseologiczne
o ślady pisma
o ślady fonoskopijne
o ślady biologiczne
o ślady fizykochemiczne
o ślady zapachowe (itp.)
Ujawnianie (wykrywanie) śladów kryminalistycznych

o ujawnianie – zespół środków i metod stosowanych w procesie wykrywczym
polegających na poszukiwaniu śladów i ocenie ich związku z badanym
zdarzeniem oraz przydatności do osiągnięcia celów kryminalistycznych
o wyróżnia się obserwację:
o bezpośrednią (bez stosowania środków do ujawniania)
o pośrednią (ujawnianie śladów przy użyciu środków techniki
kryminalistycznej)
 ze względu na rodzaj zastosowanej techniki ujawniania wyróżnia
się:
 metody fizyczne – oparte na wykorzystywaniu zjawisk
fizycznych podczas ujawniania śladów
 metody optyczne – są częścią metod fizycznych i
polegają na wykorzystaniu do ujawniania śladów
przyrządów optycznych
 metody mechaniczne – są częścią metod fizycznych i
wykorzystują do ujawniania śladów m.in. odkurzacze ze
specjalnymi przyssawkami, proszki, folie daktyloskopijne
itp.
 metody chemiczne – polegają na wykorzystywaniu w
procesie ujawniania reakcji chemicznych np. ninhydryny,
która w reakcji z aminokwasami znajdującymi się w
substancji potowo-tłuszczowej daje produkt o
zabarwieniu pomarańczowo-purpurowym
 metody kombinowane – np. fizyczno-chemiczne

Zabezpieczanie śladów kryminalistycznych
 zabezpieczanie śladów można dzielić na:
o formalnoprocesowe – obejmuje z reguły dokumenty
 protokół oględzin z opisem ujawnionych śladów
 dokumentacja techniczna w postaci szkiców, planów itp.
 dokumentacja fotograficzna
 tzw. metryczna śladu
o techniczne – polega na utrwaleniu i ochronie tych wartości śladu, które
mają decydujący wpływ na realizację jego funkcji informacyjnej i
dowodowej w postępowaniu przygotowawczym
 zabezpieczanie śladów w naturalnej postaci
 zabezpieczanie śladów przez ich odwzorowanie
 warunkiem prawidłowego przebiegu procesu zabezpieczania śladów jest
przestrzeganie ogólnych zasad postępowania:
o dobór takich środków i metod zabezpieczania konkretnego śladu,
które zapewniają w maksymalnym stopniu nienaruszalność jego
właściwości
o stosowanie w miarę możliwości różnych sposobów zabezpieczania
tego samego śladu
o stosowanie w pierwszej kolejności takich metod i środków
zabezpieczania, które nie stanowią przeszkody w zastosowaniu innych
o zabezpieczanie do badań optymalnej ilości substancji bądź też innej
materii tworzącej dany ślad
o zabezpieczanie wszystkich śladów mogących mieć wartość
informacyjną i dowodową w związku z badanym zdarzeniem
Funkcja śladów kryminalistycznych

 funkcja informacyjna – podstawowy składnik działań wykrywczych organów
ścigania; przebiega w dwóch fazach:
o myślowa rekonstrukcja przebiegu zdarzenia na podstawie analizy
ujawnionych na jego miejscu śladów oraz faktów uzyskanych z innych
źródeł
o ustalenia oparte na wynikach specjalistycznych badań
laboratoryjnych, analiz baz danych informatycznych, zbiorów śladów
kryminalistycznych itp.
 funkcja dowodowa – określa możliwość wykorzystania śladów
kryminalistycznych w postępowaniu procesowym jako rzeczowych źródeł
dowodowych, z których organ procesowy czerpie swoją wiedzę o sprawie
stanowiącej przedmiot postępowania i wiedza ta ma walor środka
dowodowego

Podstawowe badania identyfikacyjne
Daktyloskopia
 daktyloskopia – zajmuje się naukowymi metodami identyfikowania człowieka
na podstawie wyników badań papilarnych, czyli listewek znajdujących się na
wewnętrznych powierzchniach palców i dłoni oraz na dolnych
powierzchniach stóp
 badania daktyloskopijne są praktycznie niezawodne dzięki trzem cechom
wzorów listewek na opuszkach palców:
o zasada niezmienności – wzory linii papilarnych powstają pomiędzy 100
a 120 dniem życia płodowego nie zmieniają się zasadniczo przez całe
życie człowieka, aż do chwili rozkładu jego zwłok
o zasada nieusuwalności – linie papilarne są nieusuwalne, jeżeli
poważnemu uszkodzeniu nie uległa skóra właściwa
o zasada niepowtarzalności – brak praktycznej możliwości tego, aby
jeden i ten sam wzór linii papilarnych wystąpił u dwóch różnych osób
 podział wzorów linii papilarnych:

o wzory wirowe
o wzory pętlicowe (pętlice prawe i lewe)
o wzory łukowe (bezdeltowe)
 termin wewnętrzny – centrum wzoru / termin zewnętrzny – delta

 linia Galtona – linia prosta łącząca termin wewnętrzny i zewnętrzny
 minucje – przypadkowo występujące, charakterystyczne cechy budowy linii

papilarnych

 rodzaje śladów linii papilarnych:
o nawarstwione
 naniesione substancją potowo-tłuszczową
 naniesione innymi substancjami (zabrudzeniami)
o odwarstwione
o wgłębione
 metody wykrywania i zabezpieczania śladów daktyloskopijnych:

o metoda optyczno-fotograficzna – polega na prowadzeniu strumienia
światła pod kątem około 45 stopni i ujawnianiu śladów optycznie
(wzrokowo) oraz sfotografowaniu śladu w miarę możliwości aparatem
fotograficznym o stałej ogniskowej oraz przy użyciu pierścieni
pośrednich lub miecha
o metoda mechaniczna – polega na zastosowaniu ujawniaczy
proszkowych (np. biel cynkowa, grafit), a następnie zabezpieczenie
śladu używa się folii daktyloskopijnej
o metoda chemiczna
 do najpopularniejszych należy spryskiwanie śladu
daktyloskopijnego roztworem ninhydryny
o inne metody
 metoda oddziaływania pędzlem magnetycznym przy
zastosowaniu proszków ferromagnetycznych
 metoda oddziaływania sadzą powstałą przy spalaniu
sztucznych żywic
 metoda radioaktywna
 metoda oddziaływania promieniem lasera argonowego
 system AFIS – elektroniczna registratura daktyloskopijna

o do bazy wprowadzane są:
 odbitki palców (opuszek) z kart daktyloskopijnych
 odbitki dłoni z kart daktyloskopijnych
 ślady opuszek palców (ujawniane na miejscach zdarzeń)
 ślady dłoni (ujawniane na miejscach zdarzeń)

o rodzaje możliwych do wykonania porównań:
 karta – zbiór kart → pozwala na ustalenie bądź weryfikację
tożsamości zdaktyloskopowanej osoby lub zwłok
 karta – zbiór śladów → sprawdzenie, czy daktyloskopowana
osoba nie pozostawiła śladów na miejscu przestępstwa
dotychczas niewykrytego
 ślad – zbiór kart → umożliwia wykrycie osoby, która pozostawiła
ten ślad na miejscu przestępstwa
 ślad – zbiór śladów → kojarzenie różnych zdarzeń, na których te
same osoby pozostawiły ślady linii papilarnych
Mechanoskopia
 mechanoskopia – dział techniki kryminalistycznej, który zajmuje się badaniem
w celach identyfikacyjnych śladów oddziaływania jednej rzeczy (zazwyczaj
narzędzia) na drugą oraz tej samej rzeczy, która pozostawiła takie ślady, za
wyjątkiem śladów i rzeczy objętych zainteresowaniem innych dziedzin techniki
kryminalistycznej
o podstawowe mechanizmy powstawania śladów mechanoskopijnych
to wygniatanie, tarcie, cięcie itp.
 zabezpieczenie śladów mechanoskopijnych do dalszych badań następuje
przez:
o zabranie przedmiotu, na którym znajduje się ślad
o wyodrębnienie i zabranie płaszczyzny, na której znajduje się ślad
o sfotografowanie (makrofotografia) śladu
o odwzorowanie śladu za pomocą stensu lub innej masy dentystycznej
albo za pomocą masy silikonowej z użyciem katalizatora
 badania mechanoskopijne mogą dotyczyć śladów pozostawionych na
powierzchniach, samych powierzchni albo rzeczy, które pozostawiły te ślady
Badania pisma
 badania pisma przebiegają w dwóch grupach:
o badania porównawcze pisma
 badania zwykłe pisma
 badania testamentów
 badania sygnatur (na obrazach)
 badania anonimów
 badania pisma sporządzonego przez osoby chore i umierające
 badania pisma sporządzonego przez osoby pozostające pod
wpływem alkoholu i narkotyków
o badania grafologiczne
 najważniejsze zasady badania pisma:

o nie należy dotykać pisma gołymi rękami (gdyż pozostawia się na nim
ślady własnych linii papilarnych)
o wraz z pismem należy zabezpieczyć kopertę

o należy odnotować okoliczności zabezpieczenia pisma, a zwłaszcza
czas i miejsce oraz krótko opisać zabezpieczone pismo, a także
odnotować kto był obecny przy zabezpieczaniu pisma
 etapy badania pisma ręcznego:

1. etap badań formalno-językowych – badanie cech formalnych pisma,
takich jak dialekt, błędy gramatyczne, ortograficzne, językowe
2. etap badań topografii pisma – badanie rozmieszczenia tekstu, dat,
podpisów, tytułów
3. etap badań grafizmu pisma – badanie szerokości pisma, stopnia jego
nachylenia, elementów nad- i podlinijnych, wiązanie pisma,
naciskowość pisma
4. etap badań cech poszczególnych liter – dokonanie pomiarów
zarówno całych liter, jak i ich elementów (znaków diakrytycznych)
5. etap badań treści pisma
 etapy badania grafologicznego:

1. etap badań formalno-językowych – badanie cech formalnych pisma,
takich jak dialekt, błędy gramatyczne, ortograficzne, językowe
2. etap badań topografii pisma – badanie rozmieszczenia tekstu, dat,
podpisów, tytułów
3. specyficzne badania pisma maszynowego:
 mają na celu:
 identyfikację grupową maszyny do pisania
 identyfikację indywidualną tej konkretnej maszyny, na
której sporządzono maszynopis dowodowy
 pomiar skoku wózka maszyny, który jest zależny od typu pisma
4. badanie kroju czcionki
5. badanie odstępów pomiędzy wierszami
6. badanie defektów czcionek
 ubytki w czcionkach
 uszkodzenia czcionek
 przeszeregowania pionowe i poziome
 zużycie czcionek
 INNE METODY IDENTYFIKACJI KRYMINALISTYCZNEJ:

 cheiloskopia – identyfikacja człowieka na podstawie śladów czerwieni
wargowej (ust)
 otoskopia – identyfikacja człowieka na podstawie śladów małżowiny
usznej
 odontoskopia – identyfikacja osób na podstawie śladów zębów
 gantiskopia – ujawnianie śladów rękawiczek
 traseologia – identyfikacja śladów stóp i pojazdów
 fonoskopia – analiza głosu i dźwięku
 osmologia – analiza śladów zapachowych

Przeszukanie, eksperyment, wizja
Przeszukanie
 art. 219 KPK – w celu wykrycia lub zatrzymania albo przymusowego
doprowadzenia osoby podejrzanej, a także w celu znalezienia rzeczy
mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu w
postępowaniu karnym, można dokonać przeszukania pomieszczeń i innych
miejsc, jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba
podejrzana lub wymienione rzeczy tam się znajdują
 przedmiot przeszukania – pomieszczenia, osoby, rzeczy, miejsca
 podmioty uprawnione – prokurator, policja (działająca na polecenie
prokuratora lub sądu), inne organy wskazane w ustawie
 wyróżnia się dwa typy przeszukania:
o przeszukanie bezpośrednie – realizowane w przypadkach
niecierpiących zwłoki, najczęściej w wyniku zastosowania
bezpośredniego pościgu
 organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej
jednostki lub legitymację służbową
 organ ma obowiązek zwrócenia się do prokuratora lub sądu o
zatwierdzenie przeszukania
o przeszukanie planowe – czynność tę przeprowadza się po uzyskaniu
stosowanego postanowienia prokuratora lub sądu
 wymaga zaplanowania i przygotowania
 przeszukanie można prowadzić jedynie w porze dziennej (między 6:00 a 22:00)
 gdy przeszukaniem mają być objęte pomieszczenia lub miejsca zamknięte
należące do instytucji państwowej lub samorządowej – należy zawiadomić
kierownika tej instytucji lub jego zastępcę albo organ nadrzędny i dopuścić
ich do udziału w czynności
 z przeszukania należy sporządzić stosowną dokumentację procesową
 taktyka przeszukania pomieszczenia:

o przygotowanie przeszukania – pierwszy zespół czynności składających
się na czynność przeszukania
 uzyskanie odpowiedniej dokumentacji prawnej
 dokonanie wywiadu o pomieszczeniu, w którym ma się odbyć
przeszukanie
 opracowanie planu przeszukania przewidującego koncepcję
wejścia do pomieszczenia, harmonogram czynności po wejściu i
dyslokację uczestników grupy dokonującej przeszukania
 przygotowanie grupy pracowników, która ma dokonać
przeszukania
 przygotowanie środków technicznych na wypadek
zablokowania wejścia do pomieszczenia i odmowy jego
otwarcia

o wejście do pomieszczenia – należy dokonać dyslokacji
 zabezpieczenie wejść i wyjść zarówno z samego pomieszczenia,
jak i z budynku, w którym znajduje się pomieszczenie
 obserwacja okien pomieszczenia
 obserwacja ewentualnych pobliskich budynków
 metody wejścia do pomieszczenia:
o metoda wejścia „siłowego” – wyważenie drzwi uprzednio
przygotowanym sprzętem technicznym, albo ich otwarcie przez
uprzednio w tym celu sprowadzonego specjalistę
o metoda „zmasowanego wejścia siłowego” (stosowana przez grupy
antyterrorystyczne) – polega na jednoczesnym natarciu na wszystkie
drzwi i okna pomieszczenia
o metoda „wejścia z gospodarzem” – polega na uprzednim ustaleniu
drogą wywiadów i obserwacji pory, o której gospodarz pomieszczenia
wychodzi stale z domu
o metoda „podstawienia” – polega na podejściu pod drzwi
pomieszczenia, w którym ma być prowadzone przeszukanie z sąsiadem
lub z dozorcą domu i polecenie tej osobie, aby zapukała lub
zadzwoniła do drzwi i oświadczyła gospodarzowi pomieszczenia, że ma
do niego pilną sprawę i dlatego musi wejść do pomieszczenia
Wizja lokalna
 wizja lokalna – czynność organu procesowego polegająca na wyjeździe na
miejsce zdarzenia w celu zorientowania się w sytuacji
 celem jest ujawnienie śladów, mające charakter kontrolny, weryfikacyjny,
wtórny w stosunku do oględzin miejsca zdarzenia
 prowadzący czynność korzystając na miejscu z zeznań świadków, wyjaśnień
podejrzanego dokonuje rekonstrukcji przebiegu zdarzenia
 w praktyce wizje lokalne przeprowadza się najczęściej z udziałem
podejrzanych, którzy składając relację na miejscu zdarzenia opowiadają o
przebiegu czynu, podejmowanych przez siebie działaniach, zachowaniu
swoim i innych uczestników rozpatrywanego czynu
Eksperyment dowodowy
 art. 211 KPK – w celu sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie
dla sprawy można przeprowadzić, w drodze eksperymentu procesowego,
doświadczenie lub odtworzenie przebiegu stanowiących przedmiot
rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów
o przeprowadza się go w celu sprawdzenia okoliczności mających
istotne znaczenie dla toczącego się postępowania
o ma charakter weryfikacyjny
o decyzję podejmuje organ procesowy
 eksperyment może być przeprowadzony w formie doświadczenia lub
odtworzenia

o doświadczenie – polega na sprawdzeniu, czy określone zdarzenie lub
jego fragment mogło mieć w ogóle miejsce lub taki przebieg, jaki
zakłada organ procesowy w wersji kryminalistycznej lub jaki wynika z
zebranego materiału dowodowego
 zmierza do wypełnienia luki dowodowej lub weryfikacji
niepewnego ogniwa w łańcuchu środków dowodowych
o odtworzenie (rekonstrukcja) – polega na sprawdzeniu, czy zdarzenie lub
jego fragment mogło zajść w określonych okolicznościach lub w toku
założonym przez organ procesowy
 przygotowanie eksperymentu:
o dokładna analiza posiadanych materiałów
o określenie, czy rzeczywiście potrzebne jest przeprowadzenie
eksperymentu
o przygotowanie szczegółowego planu działań, biorąc pod uwagę, czy
eksperyment ma być przeprowadzony w formie doświadczenia, czy
odtworzenia
o zapewnienie odpowiednio odtworzonych warunków, dokonanie
podziału ról i zadań dla osób biorących udział w eksperymencie
o zabezpieczenie miejsca eksperymentu, przedmiotów i środków
niezbędnych do jego przeprowadzenia
 realizacja eksperymentu:
o warunki przeprowadzaniu eksperymentu muszą być takie same lub
maksymalnie zbliżone do warunków w jakich nastąpiło zdarzenie
o konieczność powtórzenia badań eksperymentalnych
o doświadczenia i odtworzenia nie mogą zagrażać życiu i
bezpieczeństwu osób ani stwarzać zagrożenia dla otoczenia
o eksperyment nie może być nieobyczajny, naruszać zwyczajów i
wartości społecznych
o czynność musi zostać udokumentowana procesowo protokołem
 efektem przeprowadzenia eksperymentu może być potwierdzenie (wynik
pozytywny) lub zaprzeczenie (wynik negatywny) zaistnienia określonego faktu
Psychologia sądowa/kryminalistyczna
Proces formowania się zeznań
 powstawanie doznań zmysłowych zachodzi na dwóch poziomach:
o wrażenia – najprostszy proces poznawczy, swoista reakcja receptora
na pochodzące ze środowiska pobudzenie, będące fizjologiczną
reakcją, niezależną od organu zmysłowego
o spostrzeganie – złożony proces psychiczny, dzięki któremu jednostka
porządkuje swoje wrażenia i poznaje rzeczywistość
 większość zeznań kształtuje się przede wszystkim na podstawie doznań
wzrokowych

 elementy postrzegania zjawisk:
o postrzeganie ruchu – występuje, dopóki zachowany zostaje wzrok
 związane jest z kolejnymi pobudzeniami receptorów i
tworzeniem się szlaku wyładowań typu włączenie-wyłączenie
o widzenie barw
 człowiek uświadamia sobie trzy cechy barw – jasność, nasycenie
i odcień
o spostrzeganie kształtów, odległości i wielkości przedmiotów
o spostrzeganie i ocena ruchu
 aby ruch jakiegoś obiektu mógł zostać zarejestrowany, obiekt
ten musi poruszać się z prędkością co najmniej 2,5mm/s w
odległości ok. 3m od naszych oczu
o słuch
Etapy formowania się zeznań

 proces formowania się zeznań przebiega w czterech płaszczyznach –
spostrzegania, zapamiętywania, przechowywania w pamięci oraz
odtwarzania
1. spostrzeganie – proces psychiczny, polegający na odzwierciedleniu się

w świadomości człowieka całokształtu danego przedmiotu lub
zjawiska, które w danej chwili oddziałuje na analizatory zmysłowe
 spostrzegane przedmiotu zachowują stałość (ich cechy jawią
nam się wciąż jako takie same, mimo zmian warunków
percepcji)
 spostrzeżenia zorganizowane są w figury na tle, a figura i tło
mogą wymieniać się rolami
 z procesem spostrzegania wiąże się też uwaga – stan
koncentracji, skierowanie świadomości na jakiś przedmiot,
wybiórcze nastawienie analizatorów na określoną kategorię
bodźców
 uwaga mimowolna – skierowana odruchowo, powstała i
utrzymująca się niezależnie od świadomego zamiaru
człowieka
 uwaga dowolna – świadomie utrzymująca się na danym
przedmiocie
 na proces spostrzegania wpływ ma także osiągnięty przez daną
osobę poziom myślenia i jego cechy
2. zapamiętywanie – mniej lub bardziej świadome utrwalenie osiągnięte

w danej chwili poznania rzeczywistości i związanego z tym poznaniem
stosunku czy przeżycia
 materiał spostrzeżony, aby mógł być później odtwarzany, musi
zostać zapamiętany – pamięć zależy od struktury i czynności
kory mózgowej

 ludzie różnią się cechami pamięci:
 trwałość – czas przechowywania zapamiętanego
materiału
 szybkość – mierzona czasem lub liczbą powtórzeń
potrzebnych do opanowania nowego materiału
 wierność – stopień dokładności przypomnień
 zakres – ilość materiału możliwego do
zapamiętania
 gotowość – zdolność przypomnienia tego, co jest
w danej chwili potrzebne
 zapamiętywanie uzależnione jest od liczby elementów danych
do zapamiętania oraz potrzebnej do opanowania tego
materiału ilości powtórzeń
 istotnym elementem jest odpowiednie nastawienie na
zapamiętywanie
3. przechowywanie w pamięci
4. odtwarzanie – ponowna aktywizacja nabytych informacji

 przebiega za pomocą przypominania, czyli:
 reprodukcji – polega na samodzielnym formułowaniu
odpowiedzi na pewne pytania, jest wywołaniem
wyobrażeń dawniej spostrzeganych przedmiotów, bez
aktualnego ich postrzegania
 może mieć charakter:
 niezamierzony (spontaniczny) – zjawia się
sama przez się, niezależnie od nas
 zamierzony (dowolny) – wywołujemy ją
aktem woli
 rozpoznawania – polega na identyfikacji bodźca czy
sytuacji występującej uprzednio z obecnie prezentowaną
1. rozpoznanie w działaniu
2. formy związane z poczuciem, że coś jest nam
znane
3. identyfikacja – stwierdzenie tożsamości obiektów
Wpływ czynników obiektywnych i subiektywnych na proces

formowania się zeznań
 czynniki subiektywne zależne są od osoby spostrzegającej:
o wiek osoby
 zasadniczym czynnikiem jest tzw. dojrzałość poznawcza – im
starsza osoba, tym większa zdolność do czynienia pełnych
spostrzeżeń i odtwarzania zeznań
o stan trzeźwości

 osoby będące w stanie upojenia alkoholowego połączonego z
utratą świadomości czy przytomności nie mają zdolności do
czynienia spostrzeżeń
o motywacja
 odgrywa podobną rolę jak uwaga
 proces psychicznej regulacji, od którego zależy kierunek ludzkich
czynności oraz ilość energii, jaką na jego realizację gotowy jest
poświęcić człowiek
o ubiór
o stereotypy
 struktura poznawcza obejmująca wiedzę, przekonania i
oczekiwania obserwatora na temat niektórych grup
społecznych
 czynniki obiektywne, niezależne od osoby spostrzegającej:

o warunki, w jakich dokonywano obserwacji
 pora dnia, roku, odległość, warunki atmosferyczne, oświetlenie,
występujące zakłócenia
o odległość, z jakiej patrzymy na dany obiekt
o czas, jaki poświęca się na obserwację obiektu
Przyczyny i rodzaje błędów w zeznaniach

 przyczyny błędów w zeznaniach można podzielić na wynikające z:
o czynników obiektywnych
 warunki obserwacji (w tym atmosferyczne, odległość,
oświetlenie, czas ekspozycji i czas, jaki upłynął od spostrzegania
do odtwarzania, właściwości oglądanych obiektów i
usytuowanie świadka względem zdarzenia)
 przyczyną błędów może być także nieodpowiednio dobrany
czas przesłuchania i sposób jego prowadzenia
o czynników subiektywnych
 związane z cechami fizjologicznymi i psychologicznymi
zeznającego
 wady w funkcjonowaniu zmysłów wzroku, słuchu, węchu,
niedoczynność pamięci, zmiany wynikające z wieku osoby
przesłuchiwanej
 do zniekształceń może dochodzić w fazach zapamiętywania i
odtwarzania, także za sprawą amnezji (niepamięć całkowita lub
częściowa)
o czynniki o podłożu psychicznym
 stan psychofizyczny, rodzaj uwagi, jaką kierował się obserwator,
indywidualny próg wrażliwości, stan emocjonalny, zrozumienie
materiału, selektywność pamięci
o wpływu sugestii na zeznającego

 sugestia – poddawanie komuś sądów, wpływanie na myślenie,
uczucia, wolę i czyny drugiego człowieka, a także na
spostrzeżenia
 zadawania osobie przesłuchiwanej pytań sugerujących treść
odpowiedzi jest wyraźnie zabronione przez ustawodawcę w art.
171 § 4 KPK
o nieprawidłowo przeprowadzonego przesłuchania
 w szczególności przyjęcie złej metody
Taktyka przesłuchania
Zasady ogólne
 w postępowaniu karnym zeznania obejmują wypowiedzi procesowe
świadków, ale także wyjaśnienia podejrzanego, a nawet w pewnym zakresie
wypowiedzi innych uczestników procesowych
o zeznania – informacje, które źródło przekazuje bezpośrednio organowi
procesowemu i które mają stanowić materiał dowodowy, albo wręcz
środek dowodowy pochodzący od świadka
o przesłuchanie – czynność procesowa o charakterze dowodowym,
stanowiąca formę czynnego odbioru zeznań świadka, wyjaśnień
podejrzanego, opinii biegłego, dokonywana przez organ procesowy w
sposób ustny i bezpośredni, zgodny z wymogami procesowymi
 organami uprawnionymi do przeprowadzenia przesłuchania są
przede wszystkim:
 sąd
 prokuratura
 policja
 też: Straż Graniczna oraz Agencja Bezpieczeństwa
Wewnętrznego w zakresie ich właściwości, a także inne
organy upoważnione do tego w ustawach szczególnych
oraz w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości
 każde przesłuchanie należy poprzedzić odpowiednimi przygotowaniami, które
powinny objąć zarówno zaznajomienie się z dotychczasowymi wynikami
prowadzonego postępowania, jak i zebranie podstawowych informacji o
osobie przesłuchiwanej
o prowadzący czynność powinien zapoznać się z wynikami
prowadzonego postępowania, podejmowanymi czynnościami i ich
efektami
o z akt należy wynotować informacje dotyczące osoby przesłuchiwanej
o dokonywanie oględzin przedmiotów zabezpieczonych w związku ze
zdarzeniem, a w razie potrzeby obejrzeć miejsce zdarzenia
o informacje należy wykorzystać do przygotowania planu czynności,
który powinien objąć pytania, jakie trzeba zadać w celu uzyskania
informacji, oraz ustalenia czasu i miejsca czynności

 przesłuchanie zawsze powinno odbywać się na osobności, w warunkach
sprzyjających skupieniu uwagi i swobody wypowiedzi, w których
przesłuchiwany będzie czuł się swobodnie, ale ze świadomością, że
czynnością kieruje przesłuchujący
Przesłuchanie świadka
 jednym z warunków skutecznej realizacji celu przesłuchania jest dobra
znajomość posiadanego już materiału dowodowego oraz przygotowanie na
tej podstawie planu tematycznego czynności
 z przesłuchania obligatoryjnie sporządza się protokół (art. 143 § 1 pkt 2 KPK),
można także fakultatywnie sporządzić stenogram (art. 145 KPK) oraz utrwalić
przebieg czynności za pomocą aparatury rejestrującej dźwięk lub obraz (art.
147 § 1 KPK)
 przesłuchanie świadka jest czynnością procesową – jego przebieg musi
odpowiadać wymogom Kodeksu postępowania karnego
 fazy przesłuchania:
1. faza rozpoznawczo-orientacyjna
 uzyskanie od świadka jego danych osobowych, które
przesłuchujący powinien skonfrontować z dokumentem
osobistym świadka
 ustala się ostatecznie, czy zachodzą okoliczności uzasadniające
prawo świadka do odmowy składania zeznań i do zachowania
w tajemnicy danych dotyczących jego tożsamości
 ustala się, czy nie zachodzą okoliczności dotyczące zachowania
tajemnicy państwowej, służbowej lub zawodowej
 ustala się, czy nie zachodzą wątpliwości co do stanu
psychicznego świadka, jego stanu rozwoju umysłowego,
zdolności postrzegania lub odtwarzania przez nie spostrzeżeń
 przesłuchujący powinien przeprowadzić ze świadkiem krótką i
swobodną rozmowę na obojętny temat
2. czynności wstępne
 sprawdzenie tożsamości świadka na podstawie skrupulatnego
zbadania jego dowodu osobistego lub innego dokumentu
pozwalającego na wiarygodne ustalenie tożsamości
 sprawdzenie, czy nie ma przeszkód w przeprowadzeniu
przesłuchania wynikających z art. 178 KPK
 sprawdzenie, czy nie zachodzi potrzeba zachowania w
tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości
świadka w tym danych osobowych
 uprzedzenie świadka o odpowiedzialności karnej grożącej mu za
fałszywe zeznania
 podpisanie przez świadka oświadczenia, że został on
uprzedzony o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych
zeznań

 ewentualne uprzedzenie świadka o tym, ze przebieg jego
przesłuchania będzie utrwalony na taśmie magnetofonowej lub
magnetowidowej (art. 147 KPK)
3. faza zeznań spontanicznych
 po zadaniu świadkowi ogólnie sformułowanego pytania (np.
„co Panu wiadomo w sprawie bójki w dniu… na ulicy…”) –
należy mu umożliwić całkowicie swobodne wypowiedzenie się
na temat, którego dotyczy pytania
 etap obejmuje w zasadzie nieprzerwany monolog świadka
 tego etapu na ogół się nie protokołuje
4. faza pytań i odpowiedzi
 zeznania świadka są protokołowane
 w nawiązaniu do dotychczasowych wypowiedzi świadka stawia
się mu następujące pytania:
 uzupełniające – gdy w dotychczasowych wypowiedziach
świadek pominął lub opuścił jakiś fragment opisywanego
przez niego faktu lub zdarzenia
 wyjaśniające – gdy w swej uprzedniej wypowiedzi
świadek wyraził się w sposób niejasny lub ogólnikowy, w
związku z czym zachodzi potrzeba sprecyzowania lub
uściślenia podanych przez niego informacji
 kontrolujące, które mogą mieć na celu:
o sprawdzenie prawdziwości zeznań
o uzyskanie informacji o innych źródłach, które
mogłyby potwierdzić zeznania świadka
o sprawdzenie informacji uzyskanych dotychczas z
innych źródeł informacyjnych
o sprawdzenie prawidłowego odbioru wypowiedzi
świadka w jego zeznaniach
5. czynności końcowe
 przesłuchujący przede wszystkim powinien sprawdzić, czy nie
zachodzi potrzeba uzupełnienia czynności np. poprzez
zapoznanie świadka z innymi materiałami
 przesłuchujący powinien starannie zapoznać świadka z
protokołem jego przesłuchania
 jeżeli świadek wnosi jakieś poprawki, to należy je wprowadzić do
protokołu w postaci dodatkowego zapisu
 niedopuszczalne są poprawki w formie nieomówionych
skreśleń i dopisywania pod tekstem
 ogólne zasady prowadzenia przesłuchania:

 zakaz wpływania na wypowiedzi świadka za pomocą przymusu lub
grożby bezprawnej

 niedopuszczalność stosowania hipnozy albo środków chemicznych lub
technicznych wpływających na procesy psychiczne przesłuchiwanej
osoby
 wyjaśnienia lub zeznania oraz oświadczenia złożone w warunkach
wyłączających swobodę wypowiedzi nie mogą stanowić dowodu
 prowadzący przesłuchanie musi pamiętać o przysługujących świadkowi
prawach:
 prawo do odmowy składania zeznań
 prawo do uchylenia się od odpowiedzi na pytanie
 instytucje sprzyjające uzyskaniu od świadka wyczerpujących zeznań,

pozbawionych ewentualnych obaw przed poważnym niebezpieczeństwem
związanym z udziałem w postępowaniu i składaniem zeznań:
 świadek anonimowy (incognito)
 jeżeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla
życia, zdrowia, wolności albo mienia znacznych rozmiarów
świadka lub osoby dla niego najbliższej, sąd/prokurator może
wydać postanowienie o zachowaniu w tajemnicy okoliczności
umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka
 anonimizacja świadka polega na utajnieniu danych osobowych
(informacji dotyczących osoby zeznającej, pozwalających na
określenie jej tożsamości)
 anonimizacja może nastąpić już podczas pierwszego
przesłuchania świadka lub bezpośrednio po nim
 świadek koronny
 zmiana statusu prawnego osoby uczestniczącej w działalności
przestępczej i popełniającej przestępstwa określone w art. 1
Ustawy o świadku koronnym
 świadek koronny sensu stricto – korzysta z dobrodziejstwa
zwolnienia od odpowiedzialności karnej
 świadek koronny sensu largo – korzysta z nadzwyczajnego
złagodzenia kary
Przesłuchanie podejrzanego
 podejrzany – osoba, w stosunku do której wydano postanowienie o
przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia
postawiono zarzut popełnienia przestępstwa w związku z przystąpieniem do
przesłuchania w charakterze podejrzanego
 oskarżony – osoba, przeciwko której wniesiono akt oskarżenia do sądu lub co
do której prokurator złożył wniosek o warunkowe umorzenie postępowania
 metodyka przesłuchania podejrzanego:

o oskarżenie przesłuchiwanego powinno być przekonujące – wyraźnie
należy powiedzieć, że osoba jest zamieszana w przestępstwo,

przedstawić fakty i odwołać się do prawdziwych lub możliwych
dowodów
o ucinanie zaprzeczeń, niedopuszczanie do dodatkowych prób
zaprzeczania
o przedstawienie powodów złożenia wyjaśnień
o przekierowywanie protestów, które zazwyczaj są przedstawione przez
sprawcę jako powody niewinności
o zapobieganie psychicznemu wycofaniu się przesłuchiwanego
o wskazanie przesłuchiwanemu dobrej i złej opcji, co może zyskać a co
stracić odmawiając wyjaśnień
 metody przesłuchania:
o metoda selektywnego ujawniania dowodów (metoda dawkowania
dowodów) – przesłuchujący kolejno ujawnia posiadane dowody,
rozpoczynając od tych, które mają najmniejszą moc, aż do tych
najbardziej wartościowych
o perswazja – metoda polegająca na dialogu ze sprawcą, podczas
którego odwołuje się do systemu wartości moralnych podejrzanego i
jego zdrowego rozsądku
o metoda stymulowania i wykorzystania stanów emocjonalnych – opiera
się na założeniu, że podejrzani tymczasowo aresztowani znajdują się w
szczególnym stanie emocjonalnym i dlatego są niezwykle podatni na
bodźce
o metoda reductio ad absurdum – logiczna metoda dowodzenia
fałszywości wyjaśnień, która sprowadza je do niedorzeczności
o metoda wykorzystywania informacji o podejrzanym – zakłada
szczegółową znajomość jak największej liczby faktów z prywatnego
życia podejrzanego, tak by miał on wrażenie, że organa procesowe
wiedzą o nim wszystko, także o jego działalności przestępczej
o metoda szczegółowych pytań – polega na zadawaniu pytań
zmierzających do drobiazgowego odtworzenia przebiegu zdarzenia
o metoda wykorzystywania antagonizmów między współpodejrzanymi –
wykorzystanie rodzących się konfliktów lub wytworzenie sytuacji, która
taki konflikt wzbudzi
o metoda pytań krzyżowych – polega na zadawaniu pytań kolejno przez
uczestników postępowania dotyczących jednej i tej samej okoliczności
w celu uzupełnienia, sprawdzenia, uściślenia czy kontroli wypowiedzi
o ujawnienie motywu – metoda możliwa do zastosowania w sprawach, w
których organowi procesowemu znany jest proces motywacyjny,
obejmujący zarówno czynniki emocjonalne, jak i intelektualne
rozpatrywane w powiązaniu z cechami osobowości sprawcy
 „podejście w dziewięciu krokach do skutecznego przesłuchania” F.E. Inbau,

J.E. Reid, J.P. Buckley
1. zdecydowana konfrontacja

2. rozwinięcie tematu
3. radzenie sobie z zaprzeczaniem zarzutom
4. odrzucanie zastrzeżeń
5. utrzymywanie uwagi podejrzanego
6. pokierowanie nastrojem podejrzanego
7. stworzenie sposobności przyznania się do popełnienia przestępstwa
8. ustne przyznanie się
9. przekształcenie ustnego przyznania się na pisemne
Przesłuchanie biegłego
 przesłuchanie biegłego składa się z faz:
o faza wstępna – odebranie pełnych danych eksperta
o faza swobodna – danie szansy biegłemu na jak najwszechstronniejsze
przedstawienie problemu rozpatrywanego w opinii, metod
badawczych i wniosków
o faza zadawania pytań
 powinny one dotyczyć takich kwestii jak jakość i wystarczalność
materiału badawczego, oryginalności materiału, naukowych
zasad przeprowadzonych badań, przyjętych metod
badawczych, uzasadnienia opinii i specjalistycznych wniosków
 kiedy w sprawie występuje kilka opinii, celowe jest przeprowadzenie
konfrontacji, zmierzającej do wyeliminowania sprzeczności między opiniami
 przesłuchując biegłego należy pamiętać, iż z założenia jest on osobą
bezstronną, której zadaniem jest wspomóc organ procesowy swoimi
wiadomościami specjalnymi
Przesłuchanie dziecka
 z koniecznością przesłuchania dziecka mamy do czynienia w dwóch
przypadkach:
o gdy postępowanie prowadzone jest przez sąd rodzinny w sprawie
nieletniego (jest on sprawcą czynu zabronionego, świadkiem czynu
popełnionego przez innego nieletniego)
o gdy w postępowaniu prowadzonym na zasadach ogólnych dziecko
występuje jako świadek lub pokrzywdzony
 nie należy fantazjowania właściwego dla przedszkolnej fazy rozwojowej
dziecka mylić z konfabulacjami
o konfabulacje – zmyślane wypowiedzi, którymi wypełniane są luki
pamięciowe u chorych z ciężkimi zaburzeniami zapamiętywania czy
odtwarzania, o treści często fantastycznej, wykazującej dużą
zmienność w krótkich odstępach czasu, zwłaszcza pod wpływem
sugestii
 prowadząc przesłuchanie dziecka, należy mieć na względzie etap rozwojowy,
w którym znajduje się przesłuchiwany, aby odpowiednio dostosować sposób
prowadzenia czynności

 przesłuchania małych dzieci, szczególnie w wieku przedszkolnym,
prowadzone są najczęściej w przystosowanych pomieszczeniach (tzw.
błękitnych pokojach)
 dziecka do 17 roku życia nie uprzedza się o odpowiedzialności karnej za
składanie fałszywych zeznań lub zatajenie prawdy, gdyż nie odpowiada ono
za ten występek
Przesłuchanie osób w podeszłym wieku

 specyfika przesłuchania osób starszych wynika z istnienia wielu właściwych
dla wieku problemów psychologicznych:
o podmiotowych – wykazujących duże zróżnicowanie indywidualne
o psychologicznych problemów sytuacyjnych dotyczących warunków
kontaktu i specyfiki komunikacji interpersonalnej
 najczęściej stosuje się następujący podział wiekowy osób starszych:
o 60-75 lat – wiek podeszły
o 76-90 lat – wiek starczy
o powyżej 90 lat – wiek sędziwy
 przesłuchanie świadka w podeszłym wieku podlega tym samym rygorom
procesowym i fazom co świadka dojrzałego, należy jednak rozważyć
potrzebę przesłuchania z udziałem psychologa
Przesłuchanie osób w ciężkim stanie zdrowia

 jeżeli sąd lub prokurator mają wątpliwości co do stanu psychicznego świadka,
jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania
postrzeżeń, mogą zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego
lekarza lub psychologa, a świadek nie może się temu sprzeciwić (art. 192 § 2
KPK)
 osoby zaburzone psychicznie – przesłuchanie wymaga od osoby
prowadzącej czynność przynajmniej podstawowej wiedzy z zakresu
psychologii i psychiatrii
o przed przesłuchaniem niezbędne jest zapoznanie się z aktualnym
stanem zdrowia przesłuchiwanego, podstawową wiedzą medyczną o
określonej jednostce chorobowej i dokonanie oceny, czy stan zdrowia
pozwala na przesłuchanie
o szczególna rolę odgrywa faza zadawania pytań
o treść zeznań powinna być rejestrowana za pomocą aparatury
audiowizualnej
 osoby będące w ciężkim stanie zdrowia – przesłuchanie wymaga szczególnej
formy
o w sytuacjach szczególnych pożądana jest obecność lekarza podczas
przesłuchania, na zasadzie art. 192 § 2 KPK
o odstąpienie od ścisłego przestrzegania wszystkich faz przesłuchania
o jeżeli stan zdrowia wyklucza możliwość podpisania, w czynności
powinien uczestniczyć lekarz, który swoim podpisem potwierdzi
przyczynę braku podpisu przesłuchiwanego

Okazanie, konfrontacja
Konfrontacja
 konfrontacja polega na jednoczesnym, bezpośrednim przesłuchaniu dwóch
osób na tę samą okoliczność w celu wyjaśnienia sprzeczności w ich wcześniej
złożonych zeznaniach lub wypowiedziach
 warunkiem prawidłowego przeprowadzenia konfrontacji jest spełnienie
czterech podstawowych zasad:
1. jedność czasu
 równoczesne przesłuchanie dwóch osób w czasie trwania jednej
czynności
2. jedność miejsca
 konieczność przebywania osób konfrontowanych w jednym
pomieszczeniu, tak by były one widziane i słyszane przez siebie w
trakcie składania wzajemnych relacji
3. jedność przedmiotu
 zakres przedmiotowy czynności, tożsamość poruszanych wątków
 uzyskanie od przesłuchiwanych wypowiedzi dotyczących tych
samych okoliczności, wcześniej już zrelacjonowanych
4. jedność dokumentacji
 spisanie wypowiedzi w jednym protokole, w którym zapisuje się
wypowiedzi każdej z osób w oddzielnej kolumnie
 konfrontacja powinna być prowadzona przez co najmniej dwie osoby

 jedna z nich prowadzi przesłuchanie
 druga protokołuje
 celem konfrontacji jest wyjaśnienie sprzeczności, co odbywa się w drodze
stawiania pytań i uzyskiwania odpowiedzi, bez etapu swobodnych
wypowiedzi
 nie ma procesowego zakazu konfrontowania każdego przesłuchiwanego z
każdym
 konfrontacja nie jest wskazana, gdy relacje różnią się tym, że jedna jest
stanowcza, a druga chwiejna
Okazanie
 okazanie – czynność o charakterze procesowo-kryminalistycznym,
polegająca na porównywaniu bodźców aktualnie działających z tymi, które
działały poprzednio i zostały zapamiętane
o jej wynikiem może być rozpoznanie, nierozpoznanie lub stwierdzenie, że
obiekt nie został zapamiętany przez rozpoznającego
o polega na koncentracji treści oświadczenia, składanego przez osobę
rozpoznającą, na odtworzeniu wyglądu obiektu identyfikowanego i
porównaniu zapamiętanego obrazu z prezentowanym aktualnie w
trakcie tej czynności i w odpowiednich warunkach

o podstawa prawna- art. 173 KPK
 przedmiotem okazania mogą być:
o osoby żywe
o zwłoki
o przedmioty
o zwierzęta
o miejsca
o poszczególne cechy i właściwości
 okazanie jest czynnością niepowtarzalną – jej powtórne wykonanie z udziałem
tej samej osoby rozpoznawalnej i rozpoznającej jest niecelowe z prawnego i
psychologicznego punktu widzenia
 rodzaje okazań:
o ze względu na sposób okazania:
 bezpośrednie – polega na naocznym przedstawieniu określonej
osoby, przedmiotu, miejsca czy zwłok i może przybierać dwie
formy: jawne (osoba rozpoznająca ma bezpośredni kontakt z
obiektem rozpoznawanym, a osoba rozpoznawana wie, że
uczestniczy w tej czynności) i dyskretne (osoba okazywana nie
wie, że jest rozpoznawana)
 pośrednie – okazanie fotografii wraz z innymi przybranymi,
albumu przestępców czy portretu lub rzeźby
 puste – prezentowanie parady identyfikacyjnej bez
rzeczywistego udziału osoby, która powinna być okazana
o w Kodeksie postępowania karnego:
 okazanie osoby – prezentacja jej wizerunku, ale obejmuje szersze
spektrum informacji, których nośnikiem jest dana osoba i które
mogą być wykorzystane w procesie rozpoznawania (np. cechy
statyczne i dynamiczne osoby)
 okazanie wizerunku – okazanie fotografii, jak i zapisu obrazu w
ruchu
o ze względu na obiekt okazywany:
 osób żyjących
 zwłok
 przedmiotów
 miejsc
 zwierząt
 zasady prawidłowego przeprowadzania okazania:

o każde okazanie powinno być poprzedzone szczegółową analizą
zebranego w sprawie materiału dowodowego, aby na podstawie jej
wyników podjąć decyzję o celowości tej czynności
o należy ustawić, czy nie ma negatywnych faktycznych i prawnych
przesłanek okazania
 gdy osoba rozpoznająca nie spostrzegła cech indywidualnych
danego obiektu

 gdy osoba rozpoznająca i rozpoznawana się znają
 gdy rozpoznający ze względu na upośledzenie fizyczne lub
psychiczne nie jest zdolny do czynienia prawidłowych
spostrzeżeń i odtwarzania zapamiętanych obiektów
 gdy świadek korzysta z prawa do odmowy zeznań lub
odpowiedzi na pytania
 realizacja okazania przebiega w trzech etapach:

o etap 1. – przesłuchanie osoby rozpoznającej ukierunkowane na
uzyskanie jak największej liczby danych dotyczących wyglądu
okazywanego obiektu
o etap 2. – prezentacja parady identyfikacyjnej
o etap 3. – przesłuchanie osoby rozpoznającej ukierunkowane na
uzasadnienie wyniku czynności
Ocena zeznań i wyjaśnień, badania poligraficzne

Badanie prawdziwości i szczerości wypowiedzi
 metody oceny zeznań i wyjaśnień można pogrupować w trzy bloki:
o blok odnoszący się do zjawisk powstających przed procesową
czynnością przesłuchania, związanych ze spostrzeganiem czynu lub z
cechami osobowymi świadka
 analiza procesu formułowania się zeznań – służy ocenie
wiarygodności zeznań i odnosi się do ich pełności oraz
dokładności
 dokonywana przez pryzmat czynników kształtujących
zeznania
 analiza danych osobowych świadka, w tym zawierających
cechy osobowości zeznającego
 jednoznaczne cechy wiarygodności – obfitość
szczegółów, szybkie tempo uzupełniania, opis
odpowiadający typowi przestępstwa
 należy kontrolować, czy świadek miał możliwość
sprawnego czynienia spostrzeżeń
o blok związany z samą czynnością przesłuchania i reakcjami świadka w
trakcie jej trwania
 świadoma obserwacja świadka – ukierunkowana na to co
osoba mówi, ale też na to jak mówi
o blok metod możliwych do zastosowania po zakończeniu pierwszego
przesłuchania świadka
 katalog cech wiarygodności (F. Arntzen):

o kryteria wiarygodności wynikające z przebiegu zeznania
 stałość zeznania w wielu czasowo odległych badaniach

 rodzaj i sposób powstawania późniejszych uzupełnień
 zgodność opisu działań będących istotą zdarzenia
 określenie partnerów działania, którzy bezpośrednio brali w nim
udział
 dane dotyczące miejsca zdarzenia
o kryteria wiarygodności wynikające z treści zeznań
 stopień szczegółowości i osobliwości treści podawanych przez
świadka
 treści typowe dla określonego rodzaju przestępstwa
o kryteria wynikające ze sposobu zeznawania
 uczuciowe zaangażowanie świadka
 nieudolność i niesterowany sposób zeznawania
o kryteria związane z analizą motywacji
 postawa charakterologiczna świadka
 nastawienie do oskarżonego
 wpływ opinii środowiska
 brak związków między świadkiem a uczestnikami postępowania
Badania wariograficzne i ich dopuszczalność

 w obowiązujących przepisach procedury karnej rozstrzygnięto, że badania
wariograficzne są dopuszczalne
 ekspertyzę z zakresu badań wariograficznych zarządza postanowieniem o
powołaniu biegłego wyłącznie organ procesowy
 metodyka prowadzenia badań wariograficznych:
o zawsze wymagana jest zgoda osoby na uczestniczenie w tego typu
ekspertyzie
o po powołaniu eksperta przygotowuje on testy składające się z wielu
pytań
o przed przystąpieniem do badań osoba im poddawana musi ponownie
wyrazić zgodę na udział w testach
 w praktyce procesowej uczestnikami badań wariograficznych są przede
wszystkim osoby podejrzewane lub mające status podejrzanych w sprawach
karnych
o wykorzystanie tych badań w celu oceny szczerości wypowiedzi
świadka uznać należy za niedopuszczalne
Psychologiczny analizator stresu

 psychological stress evaluator – podstawowym założeniem jest teza, że
źródłem zmian w głosie jest występujący u badanego stres lub
zdenerwowanie
o wyróżniane jest sześć komponentów składających się na głos ludzki:
 słowa, jakich używamy mówiąc
 elementy identyfikujące indywidualnie każdy głos
 poziom intonacji
 emocje, będące elementem niekontrolowanym w głosie

 komponenty percepcyjne
 sfera psychologiczna ujawniająca stres, wzmożoną czujność lub
ogólną kondycję psychiczną badanej osoby
 używanie tego typu urządzeń w procesie karnym do oceny zeznań świadków
nie jest i nie może być dopuszczalne z kilku powodów:
o nie ma jasnych i prostych kryteriów charakteryzujących wypowiedzi
nieszczere
o wykluczenie korzystania ze środków technicznych kontrolujących
nieświadome reakcje organizmu w związku z przesłuchaniem
Hipnoza
 hipnoza – zmieniony stan świadomości (tzw. stanowiska transowe) lub stan
psychiki poddanej działaniu sugestii
 art. 171 § 5 pkt 2 KPK – hipnoza jest metodą zabronioną w związku z
prowadzonym przesłuchaniem
o zeznania uzyskane wbrew zakazowi nie mogą stanowić dowodów
 nie ma zakazu wykorzystywania hipnozy w warunkach ekspertyzy
przeprowadzanej przez biegłego
o osoba badana musi wyrazić bezwarunkową, całkowicie dobrowolną
zgodę
o przedmiotem opinii nie może być ocena wiarygodności wypowiedzi
osoby badanej
o osoba badana powinna być bardzo dokładnie poinformowana o
istocie badania, efektach, jakie można osiągnąć, ale także o
niebezpieczeństwach związanych z jej stosowaniem
Narkoanaliza
 narkoanaliza – metoda badania psychiki za pomocą dożylnego wstrzyknięcie
odpowiednich środków farmakologicznych, które wywołują częściowe
przyćmienie świadomości, a badany, mimo, że znajduje się w stanie zbliżonym
do snu, może odpowiadać na zadawane mu pytania, przywoływać w
pamięci swoją przeszłość i wspomnienia
o osoba poddana narkoanalizie popada w stan pasywności i
obojętności
 narkoanaliza nie może być wykorzystywana na etapie pracy wykrywczej, ani
też stosowana pod przykryciem działań biegłego
Biegli, dowód naukowy

 ekspertyza – zespół czynności badawczych wymagających wiadomości
specjalnych i dlatego dokonywanych przez biegłego na zlecenie organu
procesowego oraz zakończonych opinią mogącą mieć charakter
samoistnego dowodu w procesie
 wszelkie ekspertyzy mogą być wykonywane przez:
o instytuty naukowe lub naukowo-badawcze

o zakłady specjalistyczne
o powołane do tego instytucje
o biegłych sądowych (osoby wpisane na listę sądową biegłych)
o każdą osobę, o której wiadomo, że posiada odpowiednią wiedzę w
danej dziedzinie i dlatego zostaje powołana jako biegły przez organ
procesowy
 kwalifikacje biegłego:
o posiada odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie (wiedzę objętą
zakresem pojęcia wiadomości specjalne)
o posiada odpowiednie doświadczenie w tej dziedzinie
o posiada wysokie kwalifikacje moralne
o dysponuje aparaturą, przyrządami lub zapleczem naukowym
niezbędnym do przeprowadzenia badań w ramach zleconej mu
ekspertyzy
o jest sprawny psychicznie i fizycznie w stopniu pozwalającym na
wykonanie tych badań
 biegły może występować w procesie karnym w dwojakiej roli:
o jako wykonujący ekspertyzę (ekspert)
 biegły jest osobnym źródłem dowodowym, zaś jego opinia
odrębnym, samoistnym środkiem dowodowym
o jako konsultant – osoba biorąca udział w różnych czynnościach
procesowych jednie w celu służenia radą i pomocą organowi
procesowemu przeprowadzającemu te czynności
 opinia biegłego składa się z następujących elementów:

o sprawozdania – biegły opisuje wszystkie wykonane w ramach
ekspertyzy czynności i zastosowane metody, a także swoje
spostrzeżenia, jakich dokonał w ramach przeprowadzonych badań
o wniosków – powinny wynikać z przeprowadzonych przez biegłego
badań i dokonanych spostrzeżeń
 ekspertyzy kryminalistyczne:
o ekspertyzy z zakresu taktyki kryminalistycznej – dotyczą takich
problemów, jak modus operandi sprawcy, jego sylwetki
psychofizyczne, zakres i kierunki budowy wersji, programowanie
czynności kryminalistycznych, ocena śladów emocjonalnych i
możliwości istnienia zapisów pamięciowych itp.
o ekspertyzy z zakresu techniki kryminalistycznej:
 ekspertyzy ściśle kryminalistyczne – cel, środki i metody ich
przeprowadzania opracowane zostały przez naukę
kryminalistyki:
 ekspertyza daktyloskopijna
 ekspertyza mechanoskopijna
 ekspertyza broni palnej i śladów jej użycia
 ekspertyza pisma i dokumentu

 ekspertyza śladów stóp i pojazdów
 ekspertyzy, których cel wyznaczany jest przez funkcje
kryminalistyki, zaś środki i metody ich przeprowadzania zostały
opracowane przez inne dziedziny nauki
 niektóre ekspertyzy chemiczne
 niektóre ekspertyzy fizyczne
 niektóre ekspertyzy biologiczne
 niektóre ekspertyzy antropologiczne
 niektóre ekspertyzy toksykologiczne

Kryminalistyka Skrypt

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kryminalistyka Skrypt

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KRYMINALISTYKA (SKRYPT)

Kryminalistyka – pojęcie, historia, podziały

 kryminalistyka – nauka o taktycznych zasadach i sposobach oraz o

Emilia Banaś, 2020 1

Emilia Banaś, 2020 2

 w nauce kryminalistyki wyróżnia się cztery działy:

 informacje – wszelkie dane o świecie zewnętrznym, które uzyskujemy albo

Emilia Banaś, 2020 3

Emilia Banaś, 2020 4

 siedem złotych pytań kryminalistyki:

Emilia Banaś, 2020 5

Źródła informacji o przestępstwie

 źródła pierwszych informacji dzielimy na:

Emilia Banaś, 2020 6

 typowe źródła zewnętrzne:

Emilia Banaś, 2020 7

 typowe źródła wewnętrzne (własne)

Emilia Banaś, 2020 8

Planowanie postępowania, wersje kryminalistyczne

Emilia Banaś, 2020 9

 podstawowe, węzłowe problemy, które mogą być przedmiotem wersji:

 podziały i klasyfikacje wersji śledczych:

Emilia Banaś, 2020 10

 cechy wersji kryminalistycznych:

Cele i zadania oględzin

Emilia Banaś, 2020 11

Organizacja oględzin miejsca zdarzenia

 w grupie operacyjno-procesowej (ujawniającej przestępstwa o

Emilia Banaś, 2020 12

 w skład zespołu oględzinowego mogą wchodzić:

Metody prowadzenia oględzin miejsca zdarzenia

Emilia Banaś, 2020 13

Emilia Banaś, 2020 14

Emilia Banaś, 2020 15

 etap końcowy – podsumowanie, zebranie wyników, kontrola i zamknięcie

Oględziny zewnętrzne zwłok oraz oględziny osoby (ciała) i rzeczy

Emilia Banaś, 2020 16

 oględziny osoby to oględziny ciała osoby żyjącej

 oględziny rzeczy obejmują zapoznanie się z dowodem w postaci przedmiotu

Emilia Banaś, 2020 17

Podstawowe zasady dokonywania oględzin

Wyposażenie techniczne niezbędne w trakcie oględzin

Emilia Banaś, 2020 18

 podstawowym sprzętem oględzinowym jest:

Emilia Banaś, 2020 19

Emilia Banaś, 2020 20

Wykorzystanie wyników oględzin w postępowaniu przygotowawczym

Emilia Banaś, 2020 21

Klasyfikacja śladów kryminalistycznych

 według miejsca występowania śladów:

 według rodzaju i zakresu badań identyfikacyjnych:

 według sposobu pozostawienia śladów:

Emilia Banaś, 2020 22

 według kierunku działania wypadkowych sił:

 według działu wiedzy przyrodniczej, technicznej, kryminalistycznej, której

Ujawnianie (wykrywanie) śladów kryminalistycznych

Emilia Banaś, 2020 23

Funkcja śladów kryminalistycznych

Emilia Banaś, 2020 24

 podział wzorów linii papilarnych:

 termin wewnętrzny – centrum wzoru / termin zewnętrzny – delta

 minucje – przypadkowo występujące, charakterystyczne cechy budowy linii

Emilia Banaś, 2020 25