KÜRESEL TİCARET

cografyahocasi.com
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde küresel ticaretin üç
unsuru olan hammadde, üretim ve
pazar alanlarının dağılışı konusunu
öğreneceksiniz.

Kazanım: 11.3.5. Ülkeler ve bölgeler

arasındaki ticaret ile ham madde, üretim
ve pazar alanlarını ilişkilendirir.
Bir mal veya hizmetin kâr elde etmek amacıyla alım
satımına yönelik yapılan etkinliklerin tümüne ticaret denir.
Ticaretin ortaya çıkışı, Neolitik Çağ’da yapılan tarımsal faaliyetler ile Kalkolitik Çağ’da madenlerin işlenmesi
sürecine dayanır. Bu dönemlerde yapılan aletler ile ortaya çıkan üretim fazlası ürünlerin değiş tokuş usulüne
göre el değiştirmesi ticari faaliyetleri başlatmıştır.
Ticaret, başlangıcından bugüne dek gelişerek küresel bir boyut kazanmıştır. Örneğin dünyanın herhangi bir
bölgesinde üretilen bir ürün, arz talep doğrultusunda istenilen her yere gönderilebilmektedir. Bu nedenle
günümüzde hemen hemen her ürüne yönelik ticaretin gerçekleştiğini söylemek mümkündür.
KÜRESEL TİCARETİN ÜÇ UNSURU

Ham madde Üretim Pazar

 HAM
MADDE Birbiriyle sürekli etkileşim hâlinde olan ticaret
unsurlardan birinin eksik olması durumunda ticaretin
düzenli gerçekleşmesi beklenemez.

PAZAR
ÜRETİM
(TÜKETİM)

Örneğin yemeklerin vazgeçilmezi olan salçanın

ticaretinin yapılabilmesi için öncelikle ham maddeye
yani domates veya kırmızı bibere ihtiyaç vardır. Daha
sonra bu ham maddenin işlenmesiyle üretim
aşamasına geçilir ve salça elde edilir. Ticaretin son
aşaması olarak da üretilen salçanın tüketim alanları
olan pazar alanlarına ulaştırılması gerekmektedir.
Ticarette asıl amaç, üretilen ürünleri satmak ve ihtiyaç olan ürünleri satın almaktır. Bu kapsamda
ülke içerisinde yapılan ticarete iç ticaret, ülkeler arasında yapılan ticarete de dış ticaret adı verilir.
DÜNYANIN ÖNEMLİ HAM MADDE ALANLARI
ABD, Rusya Federasyonu, Çin ve Hindistan gibi ülkeler tarımsal ham madde üretiminin en
yoğun olduğu bölgeler arasındadır. Bu bölgelerde insanların temel besin maddesi olan buğday,
mısır ve çeltik gibi tahılların üretimi fazladır.

Büyükbaş hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı yerlere Hindistan, Çin, ABD, Brezilya, Arjantin ve
Kuzey Batı Avrupa ülkeleri örnek verilebilir.

Dünya üzerinde küçükbaş hayvan sayısı bakımından Çin, Avustralya, Yeni Zelanda, İngiltere ve
Güney Afrika Cumhuriyeti ilk sıralarda yer almaktadır.

Dünyada en fazla balık avlanan alanlar ile okyanus akıntıları arasında büyük bir paralellik
vardır. Açık deniz balıkçılığı yaparak en fazla balık avlayan ülkeler Japonya, Norveç, Kanada,
Amerika Birleşik Devletleri, İzlanda ve Peru’dur.

Dünyada en fazla orman alanına sahip ülkeler arasında Rusya, Brezilya (Amazon havzası),
Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Finlandiya ve Kongo(Zaire) başta gelmektedir.
Buğday: Avrupa Birliği, Çin, Çay: Çin, Hindistan, Kenya,
Hindistan, Rusya ve ABD Sri Lanka, Vietnam ve Türkiye

Mısır: ABD, Çin ve Brezilya

Zeytin: İspanya, İtalya,
Yunanistan ve Türkiye
Pamuk: Hindistan, ABD, Çin,
Brezilya ve Pakistan

İncir: Türkiye ve Mısır

Kahve: Brezilya, Vietnam,
Kolombiya ve Endonezya
Fındık: Türkiye ve İtalya

Kakao: Fildişi Sahilleri, Gana, Kayısı: Türkiye, İran ve

Endonezya ve Nijerya Özbekistan
Dünya Üzerinde Önemli Ham Madde Üretim Alanları

(Tümertekin E., Özgüç N., 2013)

Dünyada petrol rezervi en fazla olan ülkelerin başında Venezuela, Suudi Arabistan, Kanada,
İran, Irak, Nijerya ve Kuveyt gelmektedir.

Dünyada doğal gaz rezervi en fazla olan ülkelerin başında Rusya, İran, Katar, Suudi Arabistan,
Türkmenistan, Kazakistan ve Birleşik Arap Emirlikleri gelmektedir.

Dünyada taş kömürü rezervi en fazla olan ülkelerin başında Amerika Birleşik Devletleri,
Rusya, Çin, Avusturalya, Hindistan, Almanya ve Ukrayna gelmektedir.

Altın rezervi fazla olan ülkeler: Güney Afrika Cumhuriyeti, ABD, Avusturalya, Çin, Rusya, Peru
Gümüş rezervi fazla olan ülkeler: Meksika, Peru, Çin, Avusturalya
En çok Petrol Rezervi Olan Ülkeler
DÜNYANIN ÖNEMLİ ÜRETİM ALANLARI
Küresel ticarette ham madde önemlidir. Ancak ondan daha
önemli olan bu ham maddenin işlenerek tüketilebilir bir
ürün hâline getirilmesi yani üretim sürecidir.
DÜNYANIN
ÖNEMLİ
PAZAR
(TÜKETİM)
ALANLARI
Küresel ticaretin üçüncü ayağı tüketim yani pazardır. Üretilen bir maldan
kâr elde edebilmek, o mala olan talebin fazlalığıyla doğrudan orantılıdır.
Günümüzün En Büyük Pazar Alanları
Batı
Avrupa
ABD
Çin Japonya

Hindistan
Aşağıda yer alan haritada dünyadaki ticaret hacmine ait veriler bulunmaktadır.
Aşağıdaki soruları haritadan ve atlaslarınızdan yararlanarak cevaplayınız.

• Ticaretin yoğunlaştığı yerleri nedenleriyle birlikte açıklayınız.

Cevap: Ticaretin en gelişmiş olduğu yerler Avrupa, ABD, Doğu ve Güneydoğu Asya’dır.
Sanayi faaliyetlerinin yoğun olması, ulaşımın ve teknolojinin gelişmesi, tüketici nüfusun
fazlalığı gibi nedenlerle bu bölgelerde ticaret daha fazla gelişmiştir.
Aşağıda yer alan haritada dünyadaki ticaret hacmine ait veriler bulunmaktadır.
Aşağıdaki soruları haritadan ve atlaslarınızdan yararlanarak cevaplayınız.

• Yukarıda verilen haritayı ham madde, üretim ve pazar bölgeleri yönünden

değerlendirdiğinizde neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Rusya, Suudi Arabistan, Kongo, Brezilya önemli ham madde alanlarıdır. Çin,
ABD, Japonya ve Batı Avrupa önemli üretim merkezleridir. ABD, Batı Avrupa, Çin,
Hindistan ve Japonya aynı zamanda önemli tüketim merkezleridir.
 2019 – AYT
Dünyada pek çok ülkede doğal gaz rezervi bulunmakta ve
çıkarılmaktadır. Yüksek doğal gaz rezervi ve üretimi olan
ülkelerin dünya pazarındaki etkisi de fazla olmaktadır.
Bu enerji kaynağının üretimi ve pazarlanmasında aşağıdaki
ülkelerden hangisinin küresel etkisi daha fazladır?
A) Japonya
B) Çin
C) Nijerya
D) Rusya
E) Meksika
 2017 – LYS4
Japonya ve İngiltere ekonomisinin, dünya ekonomisinde önemli bir
yere sahip olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi daha
fazladır?
A) Ada ülkesi olmalarından dolayı izole olmaları
B) Bölgelerinde endüstrileşmeyi başlatan ülke olmaları
C) Deniz ticaret filolarının gelişmiş olması
D) Her iki ülkenin de çok eski kültürlere sahip olması
E) Turizm gelirlerinin yüksek olması
 2016 – LYS4
Çin ve Hindistan, bazı tarım ürünlerinin üretiminde dünyada ilk
sıralarda yer almalarına rağmen dünya tarım ticaretinde önemli bir
yere sahip değildir.
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) İş gücü maliyetlerinin yüksek olması
B) Küresel pazarlarda rekabet edememeleri
C) Üretim maliyetlerinin yüksek olması
D) Tüketim bölgelerine uzak olmaları
E) Nüfuslarının fazla olması
 2015 – LYS4
Dünyada en fazla yükleme ve boşaltmanın yapıldığı limanların
sıralamasında son 20 yıl içerisinde önemli değişiklikler olmuştur. Bu süre
içerisinde ABD ve Avrupa limanları sıralamada gerilerken Uzak Doğu’da
yer alan limanlar üst sıralara yükselmiştir.
Bu yükselişin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Uzak Doğu’daki nüfus artış oranının daha fazla olması
B) Bu dönemde Uzak Doğu’da tarımsal ihracatın artması
C) Uzak Doğu’da sanayi ve ticaret faaliyetlerinin hızla gelişmesi
D) Uzak Doğu limanlarında petrol ihracatı payının yükselmesi
E) Uzak Doğu’da son yıllarda turizm faaliyetlerindeki gelişmeler
 2012 – LYS3
Ülkeler arasındaki politik yaklaşımlar ve var olan potansiyeller göz önüne
alındığında dünya ekonomisinde, geçen çeyrek yüzyılda ulaşılan yaklaşık
% 4,5’luk büyüme oranının giderek artacağı tahmin edilmektedir.
Küresel ticaretteki bu büyümede, aşağıdakilerden hangisinin payının
daha az olduğu söylenebilir?
A) İletişim maliyetlerinin düşmesinin
B) Ulaşım olanaklarının gelişmesinin
C) Uluslararası sermaye hareketliliğinin artmasının
D) Dünyada endüstri üretiminin artmasının
E) Uluslararası göçün artmasının
 2009 – ÖSS
Dünyada küresel ticaretin büyük bir kısmı Kuzey Amerika, Batı Avrupa,
Orta Doğu, Doğu ve Güneydoğu Asya ülkelerinde yoğunlaşmıştır.
Aşağıdakilerden hangisinin bu yoğunluğun nedeni olduğu
savunulamaz?
A) Yatırım ve üretimin fazla olması
B) Büyük pazarların buralarda toplanması
C) Yer altı ve yer üstü kaynaklarının zengin olması
D) Ulaşım olanaklarının çeşitli olması
E) Nüfus artış hızının yüksek olması
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
Rusya, Brezilya (Amazon havzası), Kanada, ABD, Çin, Finlandiya ve Kongo(Zaire)
orman
………………………. alanı bakımından zengin ülkelerdendir.

Japonya, Norveç, Kanada, Amerika Birleşik Devletleri, İzlanda ve Peru dünyada

balık
en fazla ………………………. avlanan bölgeleridir.

dış ticaret
Ülkeler arasında yapılan ticarete ………………………….. ticaret adı verilir.

Bir mal veya hizmetin kâr elde etmek amacıyla alım satımına yönelik yapılan
ticaret
etkinliklerin tümüne ………………………. denir.

Ham maddenin işlenerek tüketilebilir bir ürün hâline getirilmesine

üretim
………………………… adı verilir.
 DOĞRU-YANLIŞ
Kuzey Afrika’da yer alan Büyük Sahra, orman ürünleri üretim
alanlarındandır.
Dünyada küçükbaş hayvan sayısı bakımından Çin, Avustralya, Yeni
Zelanda, İngiltere ve Güney Afrika Cumhuriyeti önde gelmektedir.

Sanayi üretim alanlarının önemli bir kısmı Orta Asya’da bulunmaktadır.

Ham madde açısından zengin ülkeler aynı zamanda sanayi üretim

bölgesi içinde yer almaktadır.
Dünyada ticaretin yoğunlaştığı bölgeler Kuzey Amerika, Batı Avrupa,
Doğu ve Güneydoğu Asya ve Rusya’dır.
1) Yukarıdaki haritada numaralandırılarak verilen yerlerin hangisinde
balıkçılık faaliyetleri diğerlerine göre daha az yapılmaktadır?
A) I B) II C) III D) IV E) V
Dünya genelinde markalaşmış büyük firmalar üretim merkezlerini Çin ve
Hindistan gibi ülkelerin çevrelerinde kurmaktadırlar.
2) Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Enerji kaynağına yakınlık
B) İş gücüne yakınlık
C) Hammaddeye yakınlık
D) Pazar alanlarına yakınlık
E) Ulaşım yollarına yakınlık
Ticaretin yoğunlaştığı bölgeler o bölgelerde bulunan ülkelerin
gelişmişlik seviyelerine göre değişmektedir.
3) Buna göre haritada işaretli yerlerin hangi ikisi arasındaki ticaret
kapasitesi diğerlerine göre daha fazladır?
A) I ve II B) I ve III
C) III ve IV D) II ve IV
E) III ve V
4) Günümüzde küresel ticaret üzerinde aşağıda verilen ülkelerin
hangisinin payı diğerlerine göre daha azdır?
A) Çin
B) İsveç
C) Almanya
D) Japonya
E) İngiltere
I. Katar
II. Rusya
III. Türkiye
IV. İran
V. Cezayir
5) Yukarıda verilen ülkeler içerisinde doğalgaz üretimi en az olan ülke
hangisidir?
A) I B) II C) III D) IV E) V
 MEB Coğrafya 11
Ders Kitabı, 2019
Yazarlar
KAYNAK Kenan TÜRKEZ
Mutlu KARAKOÇ
Nurullah BALŞEN
Tolga PEKTAŞ