ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

ΑΡΧΕΙΟ

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ
· ΑΡΧΕΙΟ
ΓΕΓΟΝΟΤΑ &ΚΕΙΜΕΝΑ

ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΒΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
Καθηγητής Πανεπιστημίου 'Αθηνών

IΔΡΥΜΑ ΚΩΝΣΤΑΝτΙΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

ΕΚΔΟτΙΚΉ ΑΘΗΝΩΝ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚΔΟΣΕΩΣ:

Γεώργιος Α. Χριστόπουλος, 'Ιωάννης Κ. Μπαστιίiς

'Εκδοτική έπιμέλεια: Δώρα Κομίνη-Διαλέτη

Καλλιτεχνική έπιμέλεια: ' Αγγέλα Σίμου

Συντονισμός έκδόσεως: Εύάνθης Χατζηβασιλείου

Σχεδιασμός τίτλου: Σπύρος Καραχρήστος
'Επιλογή φωτογραφιών: Τατιάνα Σουμαλεύρη-Φίλη
Διορθώσεις κειμένων: Δώρα Κομίνη-Διαλέτη
Σελιδοποίηση: Μαίρη 'Αντωνοπούλου, Σούλα 'Αλεξανδράτου
Στοιχειοθεσία: Φ. Παναγόπουλος καί Σία Ο.Ε.
'Αναπαραγωγή φωτογραφιών: Σ. Παπαδόπουλος - Κ. 'Αλεξανδρής Ε.Π.Ε.

'Υπεύθυνος παραγωγής: Αίμιλιανός Μπαστιίiς

Μοντάζ: 'Αθανασία Γεμιχοπούλου
'Εκτύπωση : Γραφικές τέχνες Λεωνίδας Καρυδάκης
Βιβλιοδεσία: Κ. Στάμου καί Σία Ο.Ε.

ISBN 960-213-265-5 (set)

ISBN 960-213-307-4

Copyright © 1994
lΔΡΥΜΑ ΚΩΝΣΤΑΝτΙΝΟΣ Γ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
 3
ΟΚΤΑΕΤΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ
1956-1963
ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β'
1 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958- 1 ΜΑΡΤΙΟΥ 1959

ΣΥΝΤ ΑΞΗ ΚΕΙ ΜΕΝ ΩΝ

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΒΟΛΟΠΟΥ ΛΟΣ

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΕΡΙΕΧΌΜΕΝΑ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΙΥΞΕΩΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗΙΙΚΗ ΚΡΙΣΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑ·Ι·ΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ .......................................................... 97

ΝΕΕΣ ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ Σ'ΓΟ ΠΕΔΙΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ

ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΙΙΚΗΣ ................................................................ 131

Η ΚΥΠΡΟΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΗ ΤΗΣ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ ............................................. 187

ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣΙΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ............................................... 271

ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ............................................. 303

Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΙΗ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 I

ΠΑΡΑΡΙΗΜΑ . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437

ΕΥΡΕΤΉΡΙΟ ........ . ......................... . ................................................... 441

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ·Η περίοδος άνορθώσεως καί δημιουργίας πού όριοθετεί ή όκταετής δια­
κυβέρνηση τής χώρας άπό τόν Κ. Καραμανλή διασταυρώνεται, στήν εvρύτερη
διάρκειά της, μέ τήν άποκατάσταση μονιμότερων συνθηκών πολιτικής καί
οίκονομικής σταθερότητας, τήν έκτέλεση πλήθους σημαντικών έργων, τήν
παραγωγική δραστηριοποίηση καί τή σταθερή άνοδο του βιοτικου έπιπέδου
του λαου. Ή αίσιόδοξη ένατένιση τών ίδιων τών Έλλήνων πρός τό μέλλον
συνέπιπτε μέ τήν έξύψωση τής άξιοπιστίας καί του κύρους τής Έλλάδος σέ
εvρύτερη διεθνή κλίμακα.
Μετά τή συμπλήρωση δύο έτών διακυβερνήσεως, δ Κ. Καραμανλής είχε
ήδη σφραγίσει μέ τήν προσωπικότητα καί τό έργο του τή δημιουργική αvτή
πορεία. ·Η τελική έκβαση τής αίφνίδιας κυβερνητικής κρίσεως του Μαρτίου
1958 καταδεικνύει ότι ένα ίσχυρό ρευμα τής κοινής γνώμης είχε στραφεί πρός
τήν ίδια κατεύθυνση. Ά ναβαπτισμένος, μετά τίς έκλογές του Μα ίου, στήν
πηγή τής λαϊκής έμπιστοσύνης, δ Κ. Καραμανλής θά έντείνει τίς προσπάθειές
του γιά τόν κοινωνικό έκσυγχρονισμό καί τήν οίκονομική άνάπτυξη - κύριες
συνιστώσες στή μείζονα στρατηγική έπιδίωξη τής δριστικής έξόδου τής χώρας
άπό τό στάδιο τής ύποαναπτύξεως. Καί, παράλληλα, θά χαράξει τίς καθοριστi­
κές παραμέτρους τής έξωτερικής του πολιτικής: προσήλωση στήν προβολή
καί διεκδίκηση τών έθνικών δικαίων πού καταπατούνταν στήν Κύπρο· διασφά­
λιση τών μονιμότερων προϋποθέσεων γιά τήν ένίσχυση τής άσφάλειας καί τής
άνεξαρτησίας τής χώρας- άξιοποίηση τών δυνατοτήτων πού προσφέρονταν
μέσα άπό τή διαδικασία γιά τή συσσωμάτωση τών λαών καί τών Κρατών τής
εvρωπαϊκής ηπείρου.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

Δύο χρόνια μετά τήν άνάληψη τής διακυβερνήσεως τής χώρας άπό τόν Κ. Καραμανλή, όλες οί
ενδείξεις συνέκλιναν στήν επιβεβαίωση τής άνοδικής πορείας πού έτεινε νά σηματοδοτήσει ή εφαρμογή
του κυβερνητικοί) προγράμματος γιά τόν εκσυγχρονισμό καί τήν άνάπτυξη τής χώρας.
Ή άποτίμηση των οίκονομικων μεγεθων στή διάρκεια του έτους 1957 άποδεικνυόταν ίδιαίτερα
θετική. 'Η εντυπωσιακή ιiνοδος του άκαθάριστου εθνικου είσοδήματος- 9% σέ σταθερές τιμές εντός
του 1957- άντανακλοuσε τήν αϋξηση τής γεωργικής καί τής βιομηχανικής παραγωγής. 'Αξιοσημείωτη
ήταν ή παράλληλη αϋξηση τής ίδιωτικής καταναλώσεως, των επενδύσεων παγίων κεφαλαίων καί των
δημοσίων επενδύσεων, καθώς καί των τραπεζικων καταθέσεων- πού ιiγγιζε τό 67% έναντι του 1956.
'Αντίστροφα, οί ύψωτικές τάσεις του τιμάριθμου περιστέλλονταν σέ επίπεδα κατώτερα άπό τά άντίστοι­
χα των περισσότερων εύρωπαϊκων χωρων. 'Η εμπιστοσύνη πρός τό νόμισμα ενισχυόταν μέ άποτέλεσμα
νά επιβραδυνθεί άκόμη περισσότερο ή αϋξηση τής κυκλοφορίας. ~Εκδηλη τjταν άκόμη ή εξυγίανση των
δημόσιων οίκονομικων μέ άποτέλεσμα τήν κάλυψη των δαπανων του προϋπολογισμοί) άπό μόνα τά
εγχώρια έσοδα, ενω τό συναλλαγματικό έλλειμμα περιοριζόταν στό ήμισυ του άντίστοιχου γιά τό προη­
γούμενο έτος. 'Η πιστοδότηση, τέλος, τής οίκονομίας αύξανόταν, στό ίδιο χρονικό διάστημα, σέ ποσο­
στό 26%.
'Η οίκονομική εξυγίανση, σέ συνδυασμό μέ τήν πολιτική σταθερότητα πού έτεινε νά επικρατήσει
στή χώρα,, προσπόριζε ήδη στόν Κ. Καραμανλή τή δυνατότητα νά προωθήσει τήν ταχύρρυθμη εφαρμογή
του γενικότερου άναπτυξιακου προγράμματός του. 'Η εκτέλεση δλοένα καί μεταλύτερου άριθμοu παρα­
γωγικων έργων στούς είδικότερους κλάδους τής γεωργίας, τής βιομηχανίας καί τής ενέργειας, του
εξηλεκτρισμοu, των συγκοινωνιων, σέ συνδυασμό μέ τήν πρόβλεψη σειρaς μέτρων γιά τήν όρθολογικό­
τερη άνάπτυξή τους, προδιέγραφαν μέλλον εύοίωνο γιά τήν 'Ελλάδα. ~Η δη, ή άποκατάσταση τόσο στό
εσωτερικό τής χώρας όσο καί στό διεθνές πεδίο κλίματος εμπιστοσύνης, συνέβαλλε θετικά στήν πλήρω­
ση τής επιτακτικής άνάγκης γιά τή θεσμική ένταξή της στούς κόλπους τής οίκονομικά άναπτυσσόμε­
νης Εύρώπης.

2 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958 των κ.λ.π.) καί παρά τάςπεριωρισμένας οίκονομικάς δυνα­

τότηταςαuτου, επέτυχε τό κάτωθι εργον:
Μέ άφορμή σχετική ερωτηση στή Βουλή, ό ))α. Διένειμεν ήδη εργατικάς κατοικίας είς δικαιούχους
ύπουργός 'Εργασίας Λ. Μπουρνιaς καταθέτει έγγρά­ εργατοϋπαλλήλους των άκολούθων πόλεων: Ρόδου 91,
φως τόν άκόλουθο άπολογισμό γιά τόν 'Οργανισμό Μεσολογγίου 50, Τριπόλεως 63 καί 'Αλμυρου 25. 'Ήδη εν

'Εργατικής Κατοικίας: συνόλφ διενεμήθησαν 661 εργατικαί κατοικίαι.

«Ό 'Οργανισμός Έργατικfjς Κατοικίας συνεστήθη
δυνάμει του Ν.Δ. 2963)54. Οuτος, παρά τάς τεχνικάς καί
liλλας γραφειοκρατικάς δυσκολίας (εκπόνησις 15 καί πλέ­
ον κανονισμών απαραιτήτων διά τήν νομότυπον λειτουρ­
γίαν του καί διά τήν πραγμάτωσιν τfjς δράσεώς του, ανάγ­
κη παρελεύσεως Ι:νός ετους διά τήν συγκέντρωσιν των
απαραιτήτων κεφαλαίων εκ τfjς είσφορίiς των εργαζομένων
διά τήν αγοράν οίκοπέδων, σύνταξις πολεοδομικών μελε-
))β. 'Εκληρώθησαν ήδη καί εντός των προσεχών ή με­
ρών θέλουσι διατεθfj είς τούς δικαιούχους ετεραι
474 κα­
τοικίαι, ήτοι είς Ρόδον
12 συμπληρωματικαί, Λεβάδειαν 55,
Πύργον 50, 'Ιωάννινα 70, Καβάλαν 72, Σέρρας 50, Καλά­
μας 50, Πάτρας 115 καί 150 είς Πειραιά.
))γ. Τελουν ύπό κλήρωσιν 73 κατοικίαι 'Ηρακλείου
Κρήτης.
))δ. 'Εντός του α' τριμήνου του προσεχους ετους θά
διατεθώσιν ώσαύτως 536 εργατικαί κατοικίαι ε{ς δικαιού-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 16 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

χους 'Αθηνών, 183 εiς δικαιούχους Θεσσαλονίκης, 44 τήν εuημερίαν2.

'Αλεξανδρουπόλεως, 50 Κερκύρας, 42 Μυτιλήνης καί 46
Τό πλήρες κείμενο τών δηλώσεων του Κ. Καρα­
Λαρίσης, ijτοι εν συνόλφ 90 I κατοικίαι.
»Οϋτω ύπό του ΟΕΚ μέχρι σήμερον κατεσκευάσθησαν, μανλή εχει ώς έξής:
, διετέθησαν καί εlναι ύπό διάθεσιν λίαν προσεχώς, ώς άνω­
« 'Αφ' ή ς άνήλθεν ή Κυβέρνησις εiς τήν έξουσi­
τέρω άναφέρεται, 2259 εργατικαί κατοικίαο> 1 •
αν, εταξεν ώς πρωταρχικήν έπιδίωξιν τήv δημοσιο­
νομικήν έξυγίανσιν τfjς χώρας. Τά πρώτα άποτελέ­
4 IANOY APIOY 1958 σματα κατέστησαν εκδηλα άπό τού 1957, ό δέ προϋ­

'Ο Κ. Καραμανλής, μετά άπό διαδοχικές συσκέ­ πολογισμός διά τό 1958 άποτελεί πλέον, δχι μόνον

ψεις μέ τόν ύπουργό Συντονισμοί>, Δ. Χέλμη, κάμει στοιχείον σταθερότητος τής έλληνικής οlκονομίας

έκτενείς άνακοινώσεις γιά τήν όριστική μορφή του άλλά καί σημαντικόν μοχλό ν διά τήν προώθησιν καί

τακτικοί> προϋπολογισμοί>, καθώς καί του προϋπο­ έπιτάχυνσιv τής οiκοvομικής μας άναπτύξεως.

λογισμοί> κρατικών έπενδύσεων του ετους 1958. »Τά στοιχεία ταύτα έv συνδυασμφ πρός τά άλλα

'Ο πρωθυπουργός έπισημαίνει τήν πλήρη έξυγί­ οΙκονομικά πιστωτικά μέτρα τής Κυβερνήσεως κατέ­

ανση τών δημοσίων οίκονομικών χωρίς τήν έπιβολή στησαν δυνατήν τήν οίκονομικήν μας έξυγίανσιν

νέων φόρων καί ύπογραμμίζει οτι ή αϋξηση τών έσό­ έντός τής τελευταίας διετίας, τά συμπτώματα τής

δων του νέου προϋπολογισμοί> όφείλεται σέ αϋξηση όποίας είναι γενικώτερον έμφανή. Πράγματι, τό

τής οίκονομικής δραστηριότητας τής χώρας . Τό έθνικόν προϊόν εiς σταθεράς τιμάς ηύξήθη κατά 5%
ϋψος τών έσόδων ύπολογίζεται σέ 13.300 καί τών δη­ περίπου μεταξύ 1955 καί 1956 καί ύπολογίζεται εiς
μοσίων δαπανών σέ 12.100 έκατ. δρχ. Τό πλεόνασμα 9% σχεδόν ή aύξησις μεταξύ 1956 καί 1957. Κατά τό
τών 1.200 έκατ. δραχμών, καθώς καί τό προϊόν σέ λήξαν ετος, έκτός άπό τάς συνήθως ύψηλάς έσοδείας
δραχμές τής άμερικανικής βοήθειας καί τό προϊόν ώρισμένων έκ τών κυριωτέρων προϊόντων μας, έση­

άπό τήν εκδοση έντόκων γραμματίων, θά διατεθεί γιά μειώθη aύξησις τής βιομηχανικής παραγωγής, ή

τόν προϋπολογισμό τών κρατικών έπενδύσεων, του όποία κατά τούς τελευταίους μήνας έκινήθη εiς έπί­

όΠοίου τό ϋψος φθάνει τά 2.400 έκατ . εναντι 1.900 πεδα κατά 10% σχεδόν άνώτερα τών άντιστοίχων

του προηγουμένου ετους. έπιπέδων τού προηγουμένου ετους.

νΗδη, άποδεικνύεται μέ στοιχεία συγκεκριμένα »'Η άποκατάστασις όμαλότητος είς τάς τραπεζι­

οτι ή έμπιστοσύνη του κοινοί> πρός τό έθνικό νόμι­ κάς καί πιστωτικάς συνθήκας έκδηλούται εiς τήν

σμα άποκαταστάθηκε πλήρως, οπως φαίνεται καί aνετον χρηματοδότησιν τών παραγωγικών κλάδων

άπό τή ραγδαία αϋξηση τών καταθέσεων. 'Επιτεύ­ έξ ύγιών διαθεσίμων μέσω τών Τραπεζών. Ή συνο­

χθηκε άνετη καί ύγιής χρηματοδότηση τής παραγω­ λική τραπεζική χρηματοδότησις τής οiκοvομίας ηύ­

γής άπό τίς καταθέσεις του έλληνικου λαοί> καί έξα­ ξήθη έντός τής διετίας 'Οκτωβρίου 1955- 'Οκτω­

σφαλίστηκε σταθερότητα τιμών μεγαλύτερη άπό κά­ βρίου 1957κατά 6.348 έκατ., δηλαδή κατά πλέον τού

θε άλλη ευρωπαϊκή χώρα, έφόσον ό τιμάριθμος λια­ 50%. Εiδικώτερον ή χρηματοδότησις τής γεωργίας

νικής πωλήσεως κάμφθηκε καί τό κόστος τής ζωής ηύξήθη κατά 1.858 έκατ. η 52%. Πρέπει εlς τό σημεί­

αuξήθηκε μόνον κατά 3%. Παράλληλα, τό έθνικό εί­ ον τούτο νά ληφθή ύπ' δψιν καί ή aύξησις κατά 407
σόδημα, άποτιμώμενο σέ σταθερές δραχμές, αuξή­ έκατ. η 36% τών διατεθέντων διά τήν χρηματοδότη-

θηκε τό1957 κατά 9%, εναντι 5% του 1956. 'Η μείωση σιν τού καπνεμπορίου, ' καθώς καί ή κατά 1.059
τών άμυντικών δαπανών στό 19% του συνόλου τών έκατ. η 171% aύξησις τής δαπάνης διά σιτοσυγκέν­

δαπανών, εναντι 22% του 1957, καθώς καί ό περιορι­ τρωσιν, διότι καί τών χρηματοδοτήσεων τούτων κυ­

σμός άλλων μή παραγωγικών δαπανών καί, άντί­ ρία έπιδίωξις είναι ή ένίσχυσις τών παραγωγών.

στοιχα, ή σημαντικότατη αϋξηση τών κονδυλίων γιά >Πό ίσοζύγιον πληρωμών παραμένει lσχυρόν,

έπενδύσεις, χαρακτηρίζει τήν προσπάθεια γιά τήν καίτοι βεβαίως έξακολουθεί νά στηρίζηται έν μέρει

προώθηση τής παραγωγικής άναπτύξεως τής χώρας . έπί τής άμερικανικής βοηθείας. Παρ' δλην τήν αύ­
ξησιν τών είσαγωγώv έξ αίτίας τών ηύξημένων συ­
Τό κύριον συμπέρασμα -παρατηρεί σέ σχετικό σχό­ ναλλαγματικών εiσπράξεων άπό έξαγωγάς, άλλ ' ίδί­
λιο ή <<Καθημερινή»- εlναι δτι εφέτος μέ τάς αότάς τιμάς ως έξ άδήλων πόρων, τό συναλλαγματικόv άπόθεμα
κατά μονάδα θά εκτελεσθοί>ν παραγωγικά εργα μεγαλυτέ­
τής χώρας ύπολογίζεται είς 180 έκατ. περίπου κατά
ρας άξίας καί μεγαλυτέρας εκτάσεως, θά δαπανήσωμεν δέ
τό τέλος τού λήξαντος ετους.
δι' αότά 40% περισσότερα άπό πέρυσι. 'Όλα αότά σημαί­
» 'Εσημειώθη περαιτέρω άvάσχεσις τών ύψωτι­
νουν δτι χάρις εiς τήν πολιτικήν σταθερότητα καί εiς τήν
κών τάσεων είς τάς τιμάς. Είναι χαρακτηριστικόν δτι
συνετήν διαχείρισιν του δημοσίου θησαυρου καί τήν εξ
αότής πίστιν πρός τό έθνικόν νόμισμα, κατέστη δυνατή ή έντός τού 1957 ό τιμάριθμος χονδρικής πωλήσεως
εφαρμογή ένός οικονομικοί> προγράμματος πού θά μdς έσημείωσε κάμψιν, ό τιμάριθμος κόστους ζωήςηύξή­
όδηγήση πρός μίαν καλυτέραν αϋριον, θά μdς φέρη πρός θη κατά όλίγον πλέον τού 3% καί ό τιμάριθμος λια-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1958
νικής πωλήσεως παρέμεινε σχεδόν άμετάβλητος,
καθ , όν χρόνον έσημειοίJτο vψωσις του έπιπέδου τών
τιμών είς πολλάς aλλας οΙκονομικώς ίσχυροτέρας
χώρας.
» 'Εξ όλων όμως τών έκδηλώσεων τούτων σημαν­
τικωτέρα εlναι ή γενική άποκατάστασις τής έμπι­
στοσύνης είς τό έσωτερικόν, άλλά καί είς τό έξωτε­
ρικόν πρός τά οΙκονομικά τής χώρας μας καί ή διά­
χυτος προσδοκία ότι έάν συνεχίσωμεν ένισχύοντες
τάς προσπαθείας μας πρός τάς ύγιείς κατευθύνσεις
τής πολιτικής μας τών τελευταίων δύο έτών, δυνάμε­
θα μετά αΙσιοδοξίας νά άποβλέψωμεν είς τό οίκονο­
μικόν μέλλον τής χώρας καί είς σταθεράν βελτίωσιν
τών βιοτικών συνθηκών τοίJ έλληνικοίJ λαοίJ.
)) 'Η πλέον έναργής ένδειξις τής άναβιώσεως τής
έμπιστοσύνης τοίJ έλληνικοίJ λαοίJ είς τά οίκο νομικά
τής χώρας του εlναι ό συνεχιζόμενος ταχύς ρυθμός
αύξήσεως τών καταθέσεων καί ίδίως τοίJ άριθμοίJ τών
καταθετών. Πρέπει νά έπισημανθή δτι μεταξύ τών
Νοεμβρίου 1955 καί 1957, τό σύνολον τών Ιδιωτικών
καταθέσεων ηύξήθη κατά 4. 750 έκατ. σχεδόν καί ή
αϋξησις αf5τη πλησιάζει τό 131%.
)) 'Αποφασιστικής σημασίας έπίδρασιν είς τάς
άνωτέρω έξελίξεις ήσκησεν ή δημοσιονομική πολι­
τική τής Κυβερνήσεως. Ή πρώτη έπιδίωξις τής πο­
λιτικής ταύτης ύπήρξεν ή έξασφάλισις ένός πραγμα­
τικοί] Ισοζυγίου είς τόν δημόσιον προϋπολογισμόν,
ό όποίος έπεβάλλετο νά μεταστραφή άπό αίτίαν
άσταθείας είς παράγοντα Ισορροπίας καί πρόοδον
τής έλληνικής οΙκονομίας. Τό άποτέλεσμα τοίJτο
έπετεύχθη παρ' όλον ότι ή Κυβέρνησις είς διαδοχι­
κάς φάσεις έμείωσε τούς συντελεστάς τής φορολογί­
ας έπί τοίJ εΙσοδήματος. 'Η γενική αϋξησις τής οίκο­
νομικής δραστηριότητος καί τών εΙσοδημάτων, έν
συνδυασμφ πρός τήν συστηματικωτέραν παρακολού­
θησιν τής έφαρμογής τών φορολογικών νόμων, ώδή­
γησαν είς ούσιωδώς ύψηλοτέρας εΙσπράξεις σχεδόν
άπ~ όλας τάς κατηγορίας δημοσίων έσόδων. Αί ηύ­
ξημέναι αύται εΙσπράξεις, άνερχόμεναι εiς
1.500 πε­
ρίπου έκατ. διετέθησαν διά τήν κάλυψιν έκτάκτων
άναγκών, όπως εlναι ίδίως τής άποκαταστάσεως τών
σεισμοπλήκτων περιοχών, διά τήν ίκανοποίησιν
ώρισμένων βασικών αΙτημάτων τών δημοσίων ύπαλ­
λήλων καί διά τήν έκπλήρωσιν ώρισμένων παλαιών
ύποχρεώσεων τοίJ Δημοσίου καί ίδίως έλλειμμάτων
τοίJ λογαριασμοί] τών έφοδίων καί όφειλών πρός τό
ΝΑ ΤΟ. 'Ανάλυσις τών άνωτέρω κονδυλίων εύρίσκε­
ται είς τάς κατατιθεμένας είς τήν Βουλήν μεταβολάς
έπί τοίJ προϋπολογισμοίJ. Ή τοιαύτη άντιμετώπισις
ώρισμένων χρονιζουσών ύποχρεώσεων ή αiτημάτων
έναντι τοίJ Κράτους άποτελεί άναμφισβητήτως ση­
μαντικήν πρόοδον είς τήν δημοσιονομικήν μας τα­
κτοποί η σι ν.
)) Ό νέος προϋπολογισμός διά τό 1958, ό όποίος
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
17
θά κατατεθή είς τήν Βουλήν περί τά μέσα Φεβρουα­
ρίου, προβλέπει σύνολον έσόδων έξ έλληνικών πη­
γών 13.300 έkατ. περίπου, έναντι άντιστοίχως πρα•
γματικών έσόδωv 12.550 έκατ. περίπου κατά τό 1957.
Εlς τά οf5τω προβλεπόμενα έσοδα διά τό νέον οίκο­
νομικόν έτος, ή άπόδοσις τής άμέσου φορολογίας
ύπολογίζεται περίπου είς τό έπίπεδον τοίJ 1957, παρ'
όλον ότι άπό τής 1ης 'Ιανουαρίου 1958 ο{ συντελε­
σταί τής φορολογίας τού εΙσοδήματος θά εlναι 1jλατ­
τωμένοι, έληξε δέ τήν 31 Δεκεμβρίου 1957 καί ή
έκτακτος φορολογία διά τούς σεισμοπλήκτους, ή
όποία κατά τό 1957 άπέδωσεν 160 έκατ. δραχμάς.
ΝΕναντι άναμενομένων έσόδων 13.300 κατά τό 1958,
τό σύνολον τών προβλεπομένων πιστώσεων διά τάς
τρεχούσας άνάγκας προϋπολογίζεται είς12. 700 έκατ.
καί αί πραγματικαί πληρωμαί είς
12.100 έκατ., τό δέ
πρόγραμμα τών δημοσίων έπενδύσεων είς 2.640 έκατ.
'Επομένως, τό σύνολον τών πάσης φύσεως δημοσί­
ων δαπανών προϋπολογίζεται διά τό 1958 εiς 14.740
έκατ. Ή διαφορά έκ 1.440 έκατ. μεταξύ έσόδων έξ
έλληνικών πηγών καί συνόλου πληρωμών, άντιπρο­
σωπεύει όλίγον πλέον τοίJ ήμίσεος τοίJ προγράμματος
δημοσίων έπενδύσεων καί προβλέπεται νά καλυφθή
άφ ' ένός μέν έκ τών δραχμών τής άμεριΚανικής βοη­
θείας καί άφ' έτέρου έκ τοίJ προϊόντος έντόκων
γραμματίων, τά όποία συμφώνως πρός πρόσφατον νό­
μον θά έκδοθοίJν πρός κάλυψιν δαπανών εiς συνάλ­
λαγμα τών δημοσίων έπενδύσεων.
)) Ή διαμόρφωσις τών δαπανών τοίJ δημοσίου
προϋπολογισμοί] άντικατοπτρίζει τάς γενικάς κατευ­
θύνσεις τής δημοσιονομικής καί οΙκονομικής πολι­
τικής τής Κυβερνήσεως. 'Αποτελεί σταθεράν έπιδί­
ωξιν ή διά τοίJ δημοσίου προϋπολογισμοί] ένίσχυσις
είς τήν εύρυτέραν δυνατήν κλίμακα τών παραγωγι­
κών έπενδύσεων. Δι ' αύτών όχι μόνον παρέχομεν έρ­
γασίαν καί εΙσόδημα κυρίως είς τάς οΙκονομικώς
άσθενεστέρας κατηγορίας τοίJ πληθυσμοί] τής ύπαί­
θρου, άλλά θέτομεν τάς άσφαλείς βάσεις τοίJ οίκονο­
μικοίJ μας μέλλοντος. Μόνον εάν αύξήσωμεν καί
βελτιώσωμεν τήν παραγωγήν μας καί έάν προσανα­
τολίσωμεν πρός δημιουργικάς κατευθύνσεις τούς πε­
ριωρισμένους πόρους καί τήν έθνικήν μας προσπά­
θειαν θά ήτο δυνατόν νά άντιμετωπίσωμεν τό οίκο­
νομικόν πρόβλημα τής χώρας. 'Επί τοίJ συνόλου τών
δαπανών έκ τοίJ προϋπολογισμοί] διά τρεχούσας
άνάγκας καί δημοσίας έπενδύσεις μεταξύ 1957 καί
1958 σημειοίJνται α{ έξής ούσιώδεις μεταβολαί: Αί
δαπάνα ι τοίJ ύπουργείου 'Εθνικής 'Αμύνης προβλέ­
πονται διά τό 1958 κατά 330 έκατ. χαμηλότεραι έν
συγκρίσει πρός τό 1957, άντιπροσωπεύουσαι 19% είς
τό 1958, ένσυγκρίσει πρός 22% άντιστοίχως τό 1957,
τοίJ συνόλου τών πληρωμών. Αί δαπάναι διά δημοσί­
ας έπενδύσεις, μ ή συμπεριλαμβανομένων τών λεγομέ­
νων παραλλήλων έπενδύσεων μέσω τών κυριωτέρων
 18 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

αύτοδιοικουμένων δημοσίων όργανισμών καί επι­ &νέλθουν εlς 700 έκατ. κατά τό 1958, δηλαδή πλέον
χειρήσεων, υπολογίζονται συνολικώς εlς 2.640 έκατ. του τετραπλασίου τών δσων έχορηγήθησαν κατά τά
δρχ. διά δαπάνας εσωτερικοί) καί εlς συνaλλαγμα. Τό έτη 1954 καί 1955.
πρόγραμμα τοί5το ε{ναι κατά 755 έκατ. ή 40% vψηλό­ ))Προβλέπονται, έπίσης, δαπάναι 672 έκατ. τής
τερον τών δαπανηθέντων κατά τό λήξαν έτος. 'Εξ ΔΕΗ διά τήν προώθησιν τοί5 δευτέρου ενεργειακοί)
aλλου, τό σύνολον τών δαπανών τών δημοσίων έπεν­ προγράμματος, 309 έκατ. διά βιομηχανικά καί ξενο­
δύσεων aντιπροσωπεύει 18% του συνόλου τών δαπα­ δοχειακά δάνεια μέσω τοί5 ΟΧΟΑ έναντι 131 έκατ.
νών του δημοσίου προϋπολογισμοί), έν συγκρίσει διά τό 1957 καί τέλος 189 έκατ. διά τηλεπικοινωνίας
πρός 13% aντιστοίχως, ·κατά τό 1957. έναντι 114 του 1957.
»Oi aριθμοί αύτοί aποτελούν τήν σαφεστέραν )> Τά προγραμματιζόμενα παραγωγικά έργα κατά
έκφρασιν τών κυβερνητικών επιδιώξεων, δπως δχι μεγάλας κατηγορίας ε{ναι τά έξής:
μόνον μειωθοί5ν καί εξαφανισθοί5ν τά δημοσιονομικά
»Γεωργία: Ή &νάπτυξις τών γεωργικών πλου­
ελλείμματα, τά δποία &πετέλουν πηγήν &σταθείας
τοπαραγωγικών πόρων τής χώρας επιδιώκεται πρός
καί aνωμαλιών εlς τό παρελθόν, &λλ ' έξασφαλισθή
τέσσαρας lδίg κατευθύνσεις.
ή μεγαλυτέρα δυνατή θετική συμβολή τοί5 προϋπο­
λογισμοί) εlς τήν παραγωγική ν &νάπτυξιν τής χώρας. »α. Διά τής εντατικής χρηματοδοτήσεως τοί5 εγ­

» Τό σύνολον τών δημοσίων έπενδύσεων, τόσον έκ γειοβελ τιωτικοί5 προγράμματος μέ κεντρικόν aντι­

του προϋπολογισμοί) δσον καί τών λεγομένων παραλ­ κείμενον τάς aρδεύσεις. Μεταξύ τών έργων τοv προ­

λήλων έπενδύσεων εκ δημοσίων όργανισμών καί

γράμματος τούτου &ναφέροj.J.εν τά μεγάλα aρδευτικά

έπιχειρήσεων, υπολογίζεται διά τό 1958 εlς 4.510 τών πεδιάδων Άξιο'ίί, Άλιάκμονος, Κάτω Άχελώ­

έκατ. έν συγκρ(σει πρός 3.205 κατά τό 1957 καί όλι­ ου καί Κάρλας Λαρίσης ώς καί τά μεγάλα aντιπλημ­
μυρικά καί aποστραγγιστικά τών ποταμών "Εβρου,
γώτερον τών 1.500 έκατ. κατά τά έτη 1954 καί 1955.
»Ή εξέλιξις αύτή σημαίνει δτι τό σύνολον τών Στρυμόνος, Νέστου, Καλαμii (έκβολών καί πηγών)

vπό του Κράτους διενεργουμένων ή &μέσως έλεγχομέ­ καί τών περιοχών Ααψίστης 'Ιωαννίνων, Χειμαδίτι­

νων επενδύσεων προϋπολογίζεται διά τό 1958 κατά δος, Κακάρας Θεσσάλίας καί VΑνω Μεσση yίας. Τά
40% περίπου vψηλότερον έν συγκρίσει πρός τό 1957, σημαντικώτερα, έξ aλλου, νέα έργα, τά δποία κατά

δπότε εδαπανήθηκαν συνολικώς 3.205 έκατ. , δηλαδή πρώτον εντάσσονται εlς τό πρόγραμμα, ε{ναι τά aρ­

πέραν του διπλασίου τών δσων διετέθησαν κατά τά δευτικά Μπόιδα Μαυρή, Πρεβέζης, Κεφαλάρι 'Άρ­

έτη 1954 καί 1955. Έκτός aπό τήν σημαντικήν αύ­ γους, Χώρας Σάμου, Ναούσης Πάρου, Βατολάκκου

τήν αϋξησιν τών συνολικών δαπανών προβλέπεται καί Φοινικιiiς Κρήτης, τά νέα aντιπλημμυρικά τοί5

καί ούσιώδης αναδιάρθρωσις τών δημοσίων επενδύ­ ποταμοί5 Σπερχειοί5, τών χειμάρρων Βόλου καί τά
aποστραγγιστικά Πιερίας, Γιάλοβας, Πυλίας κ.λ.π.
σεων διά τής περαιτέρω ένισχύσεως Ιδίως τών τομέ­
»Τό έγγειοβελτιωτικόν πρόγραμμα χρηματοδο­
ων μείζονος παραγωγικής σημασίας.
»Εlς τό Πρόγραμμα Δημοσίων 'Επενδύσεων τοί5 τείται κατά τό παρόν έτος μέ 401 έκατ. δρχ. έναντι

1958 αi αύξήσεις εκδηλοί5νται εξ δλοκλήρου εlς τούς 323 έκατ. του 1957.
κυρίους παραγωγικούς τομείς μέ lδιαιτέραν έμφασιν »β. Δ ιά τής περαιτέρω &ναπτύξεως καί καλυτέρας

εlς τήν ενίσχυσιν τής αναπτύξεως του Τουρισμοί5, όργανώσεως τών Τοπικών Προγραμμάτων, τά δποία

τών οπωροκηπευτικών καλλιεργειών καί τής 'Εκ­ έκτελοί5νται μέσω τών Νομαρχιακών Ταμείων. Τά

παιδεύσεως. Έπ • αύτών &ναλυτικαί &να κο ι νώσεις Ταμεία ταί5τα χρηματοδοτοί5νται κατά τό 1958 μέ 400
θά γίνουν εκ μέρους τής Κυβερνήσεως εντός τών έκατ. δρχ. έναντι 290 κατά τό 1957 διά τήν πραγμα­
προσεχών ήμερών, &λλ • ήδη aπό τοί5δε δύνανται νά τοποίησι ν κυρίως τών προγραμμάτωιfμικρών κοινω­
λεχθοί5ν τά έξής: φελών έργων, σχολείων Στοιχειώδους ·Εκπαιδεύσεως
»Ai πιστώσεις διά τό ν Τουρισμόν τριπλασιάζον­ καί λαϊκής κατοικίας. Σημειωτέον δτι κατά τό έτος

ται aπό 48 έκατ. κατά τό 1957 εlς 148 περίπου έκατ. τοί5το προγραμματίζεται ή έκτέλεσις περισσοτέρων

Διά πρώτην φοράν ένισχύεται ή όπωροκηπευτική τών 6.000 έργων έναντι τών 5.000 έργων τοί5 παρελ­
παραγωγή διά 130 έκατ. Καί διά τήν Έκπαίδευσιν, θόντος έτους.
κυρίως τήν Στοιχειώδη, &λλά καί τήν ·Α νωτάτην, »γ. Διά τοί5 νέου Προγράμματος οπωροκηπευτι­
διατίθενται τό 1958 150 έκατ. έναντι 98 έκατ. τό 1957. κής παραγωγής, διά τοί5 δποίου προβλέπεται δ εξοπλι­
» 'Εξ aλλου, μεταβολαί σημειοuνται καί είς τάς σμός τής έλληνικής γεωργίας διά τήν συντήρησιν,
κυριωτέρας "παραλλήλους" έπενδύσεις. ·Ιδιαιτέρας επεξεργασίαν καί προπαρασκευήν πρός έμπορίαν
σημασίας ε{ναι ή αϋξησις τών μεσοπροθέσμων δα­ τών νωπών γεωργικών προ ϊό ντων καί τή ν διεύρυνσιν
νείων τής Άγροτικής Τραπέζης. VΕναντι 155 έκατ. τών &γορώ ν του εξωτερικοί).
τό1955, 320 έκατ. τό 1956, περαιτέρω δέ 508 έκατ. τό )>δ. Διά τής ένάρξεως προγράμματος συστηματι­
1957, τά μέσης προθεσμίας δάνεια πρός &γρότας θά κής εκμεταλλεύσεως τών μεγάλων δασικών συγκρο-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1958
τημάτων τής χώρας έν συνδυασμφ μέ τήν άξιοποίη­
σιν του όρεινοv χώρου αύτής.
»'Η συνολική κρατική χρηματοδότησις τοv γε­
ωργικοί) τομέως, συμπεριλαμβανομένων καί τών Το­
πικών Προγραμμάτων, άνέρχεται είς 1.014 έκατ. δρχ.
έναντι 734 του λήξαντος έτους.
)>Βιομηχανία-Μεταλλεία-' Ενέργεια: Είς τόν το­
μέα Βιομηχανίας καί Μεταλλείων έξησφαλίσθη ή
έκτέλεσις έργων βασικής σημασίας διά τήν άνάπτυ­
ξιν τής έλληνικής οίκονομίας, δι' έπενδύσεως έλλη­
νικών καί ξένων κεφαλαίων. Οϋτω:
»α. Τό διυλιστήριον πετρελαίου άποπερατούμε­
νον θά τεθή ταχύτατα είς λειτουργίαν ύπό άναδόχου,
έπιλεγησομένου έντός τών προσεχών ήμερών.
»β. Διά τό έργοστάσιον άζωτούχων λιπασμάτων
διεξάγεται ή τελική προεργασία καί άναμένεται ή
παρά του τεχνικοί) συμβούλου ύποβολή έκθέσεως
κατά τήν 15ην 'Ιανουαρίου, καθ' ifν θά γίνη καί ή
έπιλογή του άναδόχου κατασκευής.
»γ. Τήν 15ην Φεβρουαρίου θά διεξαχθή δ προκη­
ρυχθείς διαγωνισμός διά τήν fδρυσιν βιομηχανίας
σακχάρεως.
»δ. Μέχρι τής 30ής 'Απριλίου, συμφώνως τfj
σχετικΌ συμβάσει, θέλει ύποβληθή ή όριστική μελέ­
τη του άναδόχου διά τήν fδρυσιν τής βιομηχανίας
πυρείων, μετά τήν έγκρισιν τής όποίας θά άρχίση ή
έκτέλεσις του έργου, δπερ θά συμπληρωθή έντός 12
μηνών.
»ε. Αί έργασίαι τής 'Εταιρίας Kennecott διά τήν
άξιοποίησιν τών κοιτασμάτων άμιάντου τής περιο­
χής Κοζάνης συνεχίζονται ίκανοποιητικώς, συμφώ­
νως πρός τήν ύπογραφείσαν σύμβασιν.
»στ. Αί έργασίαι είς Σκαραμαγκiiν διά τήν ίδρυ­
σιν τών ναυπηγείων συνεχίζονται μέ ρυθμόν ταχύτα­
τον, ιί5στε μέχρι του προσεχοvς Μαίου τό δλον έργον
νά έχη περατωθή καί νά άρχίση ή ναυπήγησις πλοί­
ων.
»ζ. 'Εν σχέσει μέ τήν fδρυσιν τής βιομηχανίας
άλουμινίου fίδη παρεσχέθησαν αί ύπό μεγάλων οϊ­
κων τής Εύρώπης καί τής 'Αμερικής ζητηθείσαι
πληροφορίαι, μετά τήν μελέτην τών δποίων θά έπα­
κολουθήσουν αί άναγκαίαι ένέργειαι πρός προώθη­
σιν του θέματος.
»η. Ή Κυβέρνησις εύρίσκεται είς έπαφήν μετά
του δμίλου του ένδιαφερομένου διά τήν fδρυσιν έν
'Ελλάδι σιδηρομεταλλουργίας πρός παραγωγήνέτη­
σίως 300.000 τόννων χυτοσιδήρου καί χάλυβος.
ΥΗδη ένηργήθησαν έπιτυχείς δοκιμαί. Ή ί'δρυσις
τής βιομηχανίας ταύτης, διά τήν δποίαν θά άπαιτη­
θοvν περίπου 80 έκατ. δολλαρίων, θά συμβάλη εlς
τήν έξοικονόμησιν συναλλάγματος 40 έκατ. δολλα­
ρίων έτησίως, πέραν τών λοιπών μεγίστων ώφελημά­
των διά τήν έλληνικ:ήν οίκονομίαν.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
19
»'Εξηλεκτρισμός: Τό καταρτισθέν μέσω τής ΔΕΗ
5ετές πρόγραμμα προβλέπει, πέραν τών fίδη έν έκτε­
λέσει έργων παραγωγής, fίτοι του άτμοηλεκτρικοv
σταθμοv Πτολεμαίδος ίσχύος 70.000 KW καί τοv
ύδροηλεκτρικοv σταθμοί) Μέγδοβα ίσχύος 2χ4Ο.ΟΟΟ
KW, fίτοι 80.000 KW, τήν έκτέλεσιν τώνάκολούθων
έργων παραγωγής καί διανομής ήλεκτρικής ένεργεί­
ας:
»α. · Δευτέρου ύδροηλεκτρικοv σταθμοί) είς τόν
'Εδεσσαίο ν, ίσχύος 22.500 KW.
»β. Τρίτης μονάδος εlς τόν ύδροηλεκτρικόν στα­
θμόν Λούρου, ίσχύος 3.000 KW.
»γ. Τρίτης μονάδος lσχύος 40.000 KW, εlς τόν
ύπό κατασκευήν ύδροηλεκτρικόν σταθμό ν Μέγδοβα.
»δ. Δευτέρας μονάδος είς τόν άτμοηλεκτρικόν
σταθμόν Πτολεμαίδος, ίσχύος 100.000 KW.
»ε. Μελέτην άξιοποιήσεως τοv ποταμοv 'Αχελώ­
ου καί έναρξιν κατασκευής του ύδροηλεκτρικοv
σταθμοί) είς Κρεμαστά.
»στ. 'Επέκτασιν του συστήματος μεταφορiiς ένερ­
γείας τάσεως 150 KW πρός ένταξιν τών νέων σταθμών
παραγωγής είς τό έθνικόν σύστημα καί τήν 1jλεκτρο­
δότησι ν νέων περιοχών.
»ζ. 'Επέκτασιν τών δικτύων διανομής είς 600 νέα
χωρία τό πρώτον ήλεκτροδοτούμενα ώς καί άνακαί­
νισις καί έπέκτασις τών δικτύων τών έξαγοραζομέ­
νων ήλεκτρικών έπιχειρήσεων.
»Αί συνολικώς διατιθέμεναι διά τών δημοσίων
έπενδύσεων κρατικαί πιστώσεις πρός άνάπτυξιν του
τομέως Βιομηχανίας - Μεταλλείων - 'Ενεργείας
άνέρχονται είς 404 έκατ. δρχ. έναντι 273 του παρελ­
θόντος έτους.
»Συγκοινωνίαι: Ή προέχουσα θέσις τών συγκοι­
νωνιών είς τό Πρόγραμμα Δημοσίων 'Επενδύσεων
όφείλεται είς τήν άνάγκην άποκαταστάσεως ένός
συγχρονισμένου συγκοινωνιακοί) δικτύου, μέ σκο­
πόν τήν οίκονομικήν μεταφοράν τών άγαθών, τήν
άντιμετώπισιν τών άναγκών μετακινήσεως του πλη­
θυσμοί) καί τήν ίκανοποιητικήν έξυπηρέτησιν του
συνεχώς όγκουμένου κύματος τών 'Ελλήνων καί ξέ­
νων τουριστών. Οϋτω:
»α. Είς τόν τομέα τής δδοποιίας συνεχίζεται ή είς
μεγάλην κλίμακα άνακαίνισις τών βασικών άρτηρι­
ών 'Αθηνών-Λαρίσης, Κομοτηνής- 'Αλεξανδρουπό­
λεως καί 'Ιωαννίνων- Ήγουμενίτσης, ένώ ταυτοχρό­
νως άναπτύσσονται ταχύτατα αί έργασίαι τής νέας
δδοv Λαρίσης-Τεμπών-Κατερίνης πρός τήν Θεσσα­
λονίκη ν, ιί5στε νά καταστή δυνατή ή παράδοσις ταύ­
της είς κυκλοφορίαν έντός τής προσεχοί5ς διετίας.
Όλοκληροvται έπίσης ή κατασκευή τών μεγάλων
γεφυρών "Εβρου, Άξιουπόλεως, νΑρτης καί Κορά­
κου (Αχελώου) καί άποπερατοvνται πλήρως αί όδι­
καί άρτηρίαι Φλωρίνης-Νίκης, Συνόρων, Παλαιοκά-
 20 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
στρου- Άρναίας- Ίερισσου μέχρι Στρατωνίου, Καρ­
δίτσης-Φαρσάλων, Καλαμών-Πύλου, Φυχτιών-Μυ­
κηνών, 'Ηρακλείου- Άγ. Νικολάου καί ή συνδετική
όδός πρός τήν Άταλάντην. Συνεχίζονται, έπίσης, α{
έργασίαι άνακαινίσεως καί βελτιώσεως είς τάς όδούς
Χαλκίδος-Αίδηψου, Αειβανάτων-Καμένων Βούρλων,
Άμφιλοχίας-Βονίτσης, Πατρών-Τριπόλεως, Ταρά­
ψης-Μονεμβασίας, Σπάρτης-' Αγίου 'Ιωάννου-Μυ­
στρii, δικτύου νομου Αέσβου κ.λ.π. Άφ' έτέρου
προγραμματίζεται ή άνακαίνισις τών όδών Σιδηροκά­
στρου-Κούλας καί Ααρίσης-Κοζάνης, α{ όδοί Δρά­
μας-Παρανεστίου-Σταυρουπόλεως, ή παρόχθιος του
Κηφισου όδός άπό Νέου Φαλήρου, α{ γέφυραι Σελι­
νουντος καί Κούλας καί πλήθος άλλων γεφυρών καί
όδών μικροτέρας σημασίας.
»β. Είς τόν τομέα τών σιδηροδρόμων συνεχίζεται
μέ γοργόν ρυθμόν ή κατά τό παρελθόν ετος άρξαμένη
προσπάθεια άνακαινίσεως τών δικτύων τής χώρας.
»γ. Είς τόν τομέα τής 'Αεροπορίας προγραμματί­
ζεται ή ταχεία έξέλιξις του άεροδρομίου Έλληνι­
κου, diστε νά άνταποκρίνηται τουτο είς τάς άπαιτή­
σεις ένός συγχρόνου διεθνους άερολιμένος τής ση­
μαντικής γεωγραφικής θέσεως τήν όποίαν κατέχει.
Χρηματοδοτείται, έπίσης, ό άερολιμήν Θεσσαλονί­
κης diστε ταχέως νά άποκτήση άρτιότητα άνάλογον
πρός τάς προοπτικάς τάς όποίας παρουσιάζει. Πε­
ραιτέρω προβλέπεται ή συμπλήρωσις τών έγκαταστά­
σεων τών κυριωτέρων άερολιμένων τής χώρας, μετα­
ξύ τών όποίων τής Κερκύρας καί τής Ρόδου.
»Α{ κατά τό τρέχον lτος διατιθέμεναι είς τόν
συγκοινωνιακόν τομέα πιστώσεις άνέρχονται είς
έκατ. δρχ. εναντι 592 του παρελθόντος ετους.
»Αοιποί τομείς: Είς τόν τομέα 'Υγείας διατίθεν­
ται 40 έκατ. δρχ. πρός άποπεράτωσιν τών νοσοκο­
μείων 'Αγρινίου, v Αρτης, Σερρών, Καλαμών, Γρε­
βενών, τήν συνέχισιν τών έργασιών είς τί:i νοσοκο­
μεία Χανίων, Κιλκίς, Διδυμοτείχου καί τό σανατόρι­
ον Άσβεστοχωρίου, τήν άνακαίνισιν\τρ_Q_ Παπαφεί­
ου όρφανοτροφείου Θεσσαλονίκης, ώς καί διά συμ­
πληρωματικάς έργασίας, είς πολλά νοσοκομεία τής
χώρας.
»Διά τήν "'Εργατική ν" καί 'Άαϊκήν Κατοικίαν"
ώς καί διά τήν άποκατάστασιν τών έκτου παραπετά­
σματος προσφύγων, προβλέπονται πιστώσεις
έκατ. δρχ., έτερα δέ 15 έκατ. διά "Δημόσια Κτίρια"
πρός άποπεράτωσι ν κυρίως του κυβερνείου Θεσσα­
λονίκης καί του διοικητηρίου 'Ιωαννίνων.
)) Τέλος, προβλέπεται ή συμπλήρωσις τών ύπό έκτέ­
λεσιν "'Υδρεύσεων" πόλεων καί κοινοτήτων, ή χρη­
ματοδότησις του προγράμματος "Τεχνικής Βοηθεί­
ας" κ. λ.π.
)) 'Η διά τούς άνωτέρω τομείς προβλεπομένη πί­
στωσις άνέρχεται είς 267 έκατ. δρχ. εναντι 234
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
παρελθόντος ετους.
)) Ό προϋπολογισμός του 1958 κατηρτίσθη μέ άν­
τικειμενικόν σκοπόν τήν κατ' άπόλυτον προτεραιό­
τητα ένίσχυσιν τών έπενδύσεων καί τής παραγωγής.
Ε{ναι γενικώς άνεγνωρισμένον καί άπό μακρου τονi­
ζεται καί ε{ς τήν 'Ελλάδα δτι έπιβάλλεται νά προω­
θήσωμεν τάς παραγωγικάς έπενδύσεις διά νά άναπτύ­
ξωμεν τήν οίκονομίρν. Πρός τουτο άπαιτουνται
πρώτον πόροι είς τήν διάθεσιν του Κράτους διά νά
έκτελεσθουν τά βασικά εργα τά όποία δέν δύνανται
νά_άναληφθουν άπό τήν ίδιωτικήν πρωτοβουλίαν καί
δεύτερον, έvθάρρυνσις τών ίδιωτικών έπενδύσεων,
πρωτίστως διά τής έξασφαλίσεως οίκονομικής καί
πολιτικής σταθερότητος. Τάς προϋποθέσεις αύτάς
έξησφάλισε κατά βάσιν ή Κυβέρνησις. Διά τής σει­
ρiiς τών δημοσιονομικών καί λοιπών οίκονομικών
μας μέτρων παρέχομεν άποφασιστικήν ένίσχυσιν είς
τάς παραγωγικάς έπενδύσεις. Ή άξιοποίησις αύτών
θά έπιτρέψη περαιτέρω σταθεράν αvξησιν τής παρα­
γωγής καί του είσοδήματος ώς καί άναδιάρθρωσιν
τής οίκονομίας μας, διά τής όποίας καί μόνον ε{ναι
δυνατόν νά άντιμετωπίσωμεν τά χρονίζοντα προβλή­
ματα άνεπαρκους άπασχολήσεως καί ίσοζυγίου πλη­
ρωμών.
)) 'Εφ ' δσον διατηρήσωμεν τόν ρυθμόν αύξήσεως
του έθνικου είσοδήματος τής τελευταίας διετίας, θά
ήδυνάμεθα νά φθάσωμεν είς αvξησιν κατά 40-50%
του είσοδήματος έντός διαστήματος ούχί κατά πολύ
ύπερβαίνοντος μίαν πενταετίαν. Ή πραγματοποίη­
σις τών έπιπέδων αύτών σημαίνει δτι θά εχωμεν έπιτύ­
765 χει διάσπασιν του κλοιου τών οίκονομικών μας δυ­
σχερειών καί έξέλιξιν τής έλληνικής οΙκονομίας
πρός συνθήκας, α{ όποίαι θά έξασφαλ1ζουν όλονέν
καί μεγαλυτέραν άπασχόλησιν καί ύψηλότερον βιο­
τικόν έπίπεδον.
))Πρός τάς κατευθύνσεις αύτάς όδηγούμεθα με τόν
προϋπολογισμόν καί τό σημαντικώς ηύξημένον Πρό­
γραμμα Δημοσίων 'Επενδύσεων του 1958. Άλλά διά
τήν πpαγματοποίησιν τών έπιδιώξεων αύτών άπαι­
τείται, πλήν τής κρατικής πρωτοβουλίας καί ένισχύ­
σεως, ή κατανόησις καί ή ένεργός σύμπραξις του
έλληνικου λαου καί ίδιαιτέρως τών παραγωγικών τά­
ξεων. Μέ τήv συμπαράστασιν αύτήν δικαιολογείται
κάθε αίσιοδοξίω).
105
Σέ άπάντηση των δηλώσεων τοϋ πρωθυπουργοί>,
έκδόθηκε άπό τό κόμμα των Φιλελευθέρων άνακοί­
νωση, δπου , άφοϋ έκφράζεται ή άντίθεση στήν άνα­
κοίνωση των στοιχείων τσϋ νέου προϋπολογισμοί>
άπό τόν πρωθυπουργό οχι ένώπιον τής Βουλής, άλλά
μέ δηλώσεις του πρός τόν τύπο, διατυπώνονται οί άκό­
λουθες παρατηρήσεις:
«1 . Ό κ:. πρόεδρος τfjς JS:_υβερνήσεως διά τών προχθε­
του σινών του δηλώσεων δμολογεί έπισήμως τήν άπόκ:ρυψιν
 ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1958
εσόδων 1.500 έκατ. δρχ. άπό τόν προϋπολογισμόν του
1957. Τήν άπόιφυψιν είχε καταγγείλει τό κόμμα τών Φιλε­
λευθέρων πρό ένός ετους καί εύθύς μετά τήν κατάθεσιν του
περυσιvοu προϋπολογισμοί). 'Αρχικώς ή Κυβέρνησις ήΙ?­
νήθη κατηγορηματικώς τήν άπόκρυψιν εσόδων, εν συνέ­
χεί~ δμως, συρομένη άπό τήν άντιπολίτευσιν, προέβη εiς
διαδοχικάς δμολογίας. Οϋτω, τήν 2αν Σεπτεμβρίου 1957
ώμολόγησε άπόκρυψιν 800 έκατ., τήν 19ην Δεκεμβρίου
1.200, τήν 20ήν Δεκεμβρίου 1.300 καί προχθές διά τοu στό­
ματος τοi) Κ. πρωθυπουργοί) δμολογείται άπόκρυψις άνω
τών 1.500 έκατ. δρχ. Τοιουτοτρόπως εδικαιώθησαν εiς άκέ­
ραιον αί καταγγελίαι τοu κόμματος τών Φιλελευθέρων.
»2. Ηναι λυπηρόν δτι άπό τό πάθημά της αύτό ούδέν
εδιδάχθη ή Κυβέρνησις καί εξακολουθεί νά εφαρμόζη
καθ' ύποτροπήν καί κατά τήν εκτίμησιν τών έσόδων του
1958 τήν iδίαv τακτικήν άποκρύψεως, πού έφήρμοσε κατά
τό παρελθόν ετος.
»'Ο κ. πρωθυπουργός, ενώ βεβαιοί δτι τό έθνικόν εiσό­
δημα αύξάνει κατά ποσοστόν 9% εiς σταθεράς δραχμάς ,
φωρiiται άγνοών δτι ή αϋξησις τών εσόδων του προϋπολο­
γισμοί) εύρίσκεται πάντοτε εiς aπόλυτον συσχετισμόν καί
αναλογίαν πρός τό ποσοστόν αύξήσεως του εθνικοί) εiσο­
δήματος εiς τρεχούσας δραχμάς. Δέν λαμβάνει επίσης ύπ'
όψιν δ κ . πρωθυπουργός δτι κατά τάς ύφισταμένας άντ.ικει­
μενικάς προβλέψεις αί εiσαγωγαί του 1958 θά είναι κατά40
τουλάχιστον έκατ. δολλάρια ύψηλότεραι τών εiσαγωγών
του 1957, έξ ών δημιουργοuνται πρόσθετοι πόροι εκ δα­
σμών καί εκ φόρου κύκλου εργασιών . Τό προβλεπόμενον
κατά συνέπειαν ϋψος εσόδων 13.300 είναι κατώτερον τοu
πραγματικοί), ύφισταμένης καί εφέτος aποκρύψεως σημαν­
τικών εσόδων.
»3. Αί δαπάναι διά τήν παιδείαν καί τήν κοινωνικήν
πρόνοιαν είναι άπαραδέκτως χαμηλαί εν παραβολij πρός
τά ηύξημένα εσοδα του προϋπολογισμοί), ένώ αί δαπάναι
εθνικής άμύνης είναι κατά 400 έκατ. μεγαλύτεραι τών πε­
ριληφθεισών εiς τόν κατατεθέντα προϋπολογισμόν 1957.
»4. Τό συνολικόν ϋψος κρατικών επενδύσεων όρίζεται
εiς 2.640 έκατ. Δέν έξηγεί δμως ή Κυβέρνησις πώς θά κα­
τορθώση τήν εκτέλεσιν αύτοu, δταν τό 1957 δέν κατώρθω­
σε νά εκτελέση πρόγραμμα 1.900 έκατ. Ηναι προφανές δτι
καί τό πρόγραμμα του 1958 θά ό.κολουθήση τήν τύχην τών
προηγουμένων καί θά εκτελεσθή μόνον κατά εν τμήμα.
»5. Ούδέν άνεκοινώθη περί τής χρηματοδοτήσεως τοu
προγράμματος αύτοu καί συγκεκριμένως κατά ποίον πο­
σοστόν θά γίνη χρηματότησις εκ τών δραχμών τής βοη­
θείας καί κατά ποίον δι' έντόκων γραμματίων, δηλαδή έκ
τοu έκδοτικοu προνομίου. n Αν τό έφετεινόν ϋψος τής βοη­
θείας περιορισθή, ώς άτυχώς φαίνεται βέβαιον, εiς 900 μό­
νον έκατ. (Εναντι τών 1.400 περυσινών), ή εύθύνη τής Κυ­
βερνήσεως είναι βαρυτάτη, διότι ή ό.δυναμία της νά πρα­
γματοποιήση τήν εκτέλεσιν τών εξαγγελλομένων εκάστοτε
προγραμμάτων φέρει ώς συνέπειαν τήν προϊοuσαν περικο­
πήν τής άμερικανικής βοηθείας.
»6. 'Από τόν δοθέντα πίνακα πάλιν προκύπτει δτι τό
ποσοστόν τών "άμέσως" παραγωγικών επενδύσεων βαίνει
έπικινδύνως μειούμενον. Τό πρόγραμμα τοu 1958 μέ ούδέν
εκ τών μεγάλων εργων βιομηχανικής ύποδομής άσχολείται,
περιοριζόμενον εiς άπλήν μνείαν τών ονομάτων καί άφή­
νον τήν έκτέλεσίν των εiς τήν διάθεσιν τής iδιωτικής πρω-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
21
τοβουλίας . Πράγματι, τό σύνολον τών εκτελεσθέντων μέχρι
σήμερον μεγάλων εργων άνάγεται εiς τήν περίοδον τών
πρό τοu 1952 Κυβερνήσεων τοu Κέντρου, τά δέ ύπό έκτέλε­
σιν συνεχώς δέ άναμασούμενα εργα του διϋλιστηρίου καί
τοu Μέγδοβα ό.νάγονται εiς τήν πρώτην περίοδον τής Κυ­
βερνήσεως Παπάγου.
»·Ο προϋπολογισμός του 1958 φέρει δπως καί δ προη­
γούμενος έντόνως καταναλωτικόν χαρακτήρα, καί τό πρό­
γραμμα επενδύσεων τών 2.640 έκατ., καί άν i)θελεν έπιτευ­
χθή ή έξ δλοκλήρου έκτέλεσίς του, είναι άπό άπόψεως μέν
ϋψους κατώτερον παντός προγράμματος κρατικών έπενδύ­
σεων τών έτών 1948-1952, άπό άπόψεως δέ ποσοστών "άμέ­
σως" παραγωγικών επενδύσεων τό χαμηλότερον τής τελευ­
ταίας δεκαετίας. Οϋτω καί κατά τό 1958 όχι μόνον θά έξα­
κολουθήσουν ύφιστάμεναι, άλλά καί θά έπιδεινωθοuν, αί
βασικαί όργανικαί ό.δυναμίαι τής οiκονομίας μας, αί δποί­
αι ~έν έπιτρέπουν εiς αύτήν νά δημιουργήση εύκαιρίας πα­
ραγωγικής άπασχολήσεως του άνέργου καί ύποαπασχο­
λουμένου πληθυσμοu τής χώρας. Διά τήν λύσιν τοu οίκο­
νομικοί) προβλήματος τής • Ελλάδος άπαιτείται καθολική
βάσις προγράμματος κινητοποιήσεως του δυναμικοu τής
οiκονομίας εiς εργα "άμέσως" παραγωγικά. Καί αύτήν τήν
κινητοποίησιν άποδεικνύεται τελείως άνίκανος νά κάμη ή
σημερινή Κυβέρνησις. Διότι μόνον μέ αύτήν τήν πολιτι­
κήν άντιμετωπίζονται ταυτοχρόνως αί άνάγκαι τής πλή­
ρους άπαqχολήσεως είς τόν παρόν καί τής ηύξημένης πα­
ραγωγής εiς τό μέλλον».
τίς άπόψεις του κόμματος τ&ν Φιλελευθέρων
άντέκρουσε ό ύπουργός Συντονισμοϋ, Δ. Χέλμης:
«Πρώτον. ·Η Κυβέρνησις ούδέποτε άπέκρυψε τά ηύξη­
μένα εσοδα τοu 1957. Ταuτα προέκυψαν έκ τής λίαν ηύξημέ­
νης οiκονομικής δραστηριότητος κατά τό λήξαν ετος , ώς
έγνωστοποιήθη δι' έπανειλημμένων κυβερνητικών άνα­
κοινώσεων εiς τήν Βουλήν. Αί ό.νάγκαι αί όποίαι εκαλύ­
φθησαν έκ τής τοιαύτης αύξήσεως τών εσόδων περιλαμβά­
νονται εiς τάς κατατιθεμένας εiς τήν Βουλήν μεταβολάς έπί
του προϋπολογισμοί) του 1957 καί έπαναλαμβάνεται δτι αί
κυριώτεραι εξ αύτών είναι αί έξής (εiς έκατ. δρχ.):
>>'Η επιτάχυνσις άποκαταστάσεως σεισμοπλήκτων πε­
ριοχών 304. 'Η διαρρύθμισις επιδόματος πολυετίας δημο­
σίων ύπαλλήλων καί συνταξιούχων 110. 'Η άνέγερσις διδα­
κτηρίων 70. ' Η ενίσχυσις τών Πανεπιστημίων 'Αθηνών
καί Θεσσαλονίκης διά τά οiκοδομικά αύτών προγράμματα
40. ·Η άπόδοσις εiς τρίτους δικαιωμάτων εΙσπραττομένων
ύπέρ αύτών έκ μέρους τοu Δημοσίου 40. ·Η έξαγορά καί
έλλείμματα σιδηροδρομικών δικτύων 172. Ή κάλυψις έλ­
λειμμάτων λογαριασμοί) κρατικών έφοδίων 380. 'Η έξό­
φλησις διεθνών ύποχρεώσεων καί κυρίως πρός τό ΝΑΤΟ
124. 'Η άποζημίωσις δικαιούχων επιταχθέντων ύποζυγίων
πέραν τών 40 εκ τοu άποθεματικοu διατεθέντων 60. 'Η
τακτοποίησις πληρωμών διά τήν καταπολέμησιν του δά­
κου, δι' ένίσχυσιν • Ελληνικοu 'Ερυθροό Σταυροu, δμοίως
τοu ΜΤΠΥ καί δι' άπαλλοτριώσεις ύδραυλικών εργων 78.
·Η έξαγορά κτημάτων εναντι φόρων καί Δημοσίου, ή
ένίσχυσις τοu ΕΟΤ καί τών Προσκόπων 15. Καί τέλος , ή
ένίσχυσις τών πιστώσεων δι' επιστροφάς φόρων άχρε­
ωστήτως εiσπραχθέντων πέραν τών άρχικώς προβλεφθέν-
22 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

των έξ 114 εκατ. 100. 'Ήτοι συνολικώς 1.537 εκατ. δρχ.

» ' Εάν έκ του συνόλου τών 1.537 εκατ. aφαιρέσωμεν τά
κονδύλια έξ I00 εκατ. δι' έπιστροφάς άχρεωστήτως εiσπα­
ραχθέντων φόρων καί τά 114 εκατ. , δση ή λογιστική δια­
φορά έκ τής έξαγοράς τών σιδηροδρομικών δικτύων, κα­
ταλήγομεν εiς 1.323 εκατ., δσον τοuτέστιν έδηλώθη καί είς
τήν Βουλήν.
»Καί, οϋτω, διά τής τακτοποιήσεως ώρισμένων χρονι­
ζουσών υποχρεώσεων του παρελθόντος έξεκαθαρίσθη ή
δημοσιονομική διαχείρισις καί ό προϋπολογισμός του
\958 άπηλλάγη τοιούτων έκκρεμοτήτων. Αuτό άποτελεί
άναμφισβητήτως σημαντικήν δημοσιονομικήν πρόοδον.
»Δεύτερον. Τά προβλεπόμενα εσοδα έξ ελληνικών πη­
γών 13.300 εκατ. δέν δύναται εuλόγως νά υποστηριχθή δτι
άποκρύπτουν εσοδα άναμενόμενα πέραν του έπιπέδου τού­
του. 'Εάν ληφθή υπ· οψιν δτι τά πραγματικά εσοδα διά τό
\957 aνήλθον είς 12.550 εκατ. καί δτι έξ αuτών πρέπει νά
άφαιρεθοuν άφ' ενός μέν 160 εκατ . διά τήν λήξασαν εί­
σφοράν υπέρ τών σεισμοπλήκτων, άφ' ετέρου δέ 350 ε κατ.
περίπου, δση θά ήτο ή μείωσις τής aποδόσεως του 1957 έάν
ίσχυον καί διά τό ετος έκείνο οί μειωμένοι συντελεσταί
τών αμέσων. φόρων, οί όποίοι θά ίσχύσουν άπό \ης 'Ια­
νουαρίου 1958, ή συνολική άπόδοσις διά τό 1957, ή όποία
δύναται νά άποτελέση τήν βάσιν διά τήν έκτίμησιν τών
έσόδων καί του 1958, είναι περίπου 12.000 εκατ. Συνεπώς
τά προβλεπόμενα διά τό 1958 εσοδα έκ 13.300 εκατ. είναι
κατά \I% μεγαλύτερα εναντι τών άντιστοίχων έσόδων του
λήξαντος ετους. Πρέπει νά παρατηρηθή δτι τά εσοδα έξ
άμέσων φόρων προσδιορίζονται, κατά κύριον λόγον, έκ
του είσοδήματος του λήξαντος ετους, ένώ, έξ άλλου, τά
εσοδα έξ έμμέσων φόρων έπηρεάζονται κυρίως έκ του εΙ­
σοδήματος του ετους είς τό όποίον άναφέρονται.
>>Τρίτον. 'Επαναλαμβάνεται δτι αί δαπάναι του υπουρ­
γείου τής 'Εθνικής 'Αμύνης είς τόν προϋπολογισμόν του
1958 θά είναι κατά 330 εκατ . χαμηλότεραι τών άντιστοίχων
του 1957. 'Η διαμόρφωσις τών δαπανών τούτων διά τό 1957
εφθασε τά 3.230 εκατ. καί υπερέβαλε κατά 290 εκατ. τήν
άρχικήν πρόβλεψιν πιστώσεων . Τό ποσόν τοuτο ήντλήθη
κατά κύριον λόγον έκτου άποθεματικου πρός κάλυψιν δι­
αφοράς τιμών καί καταβολήν τών γνωστών aποζημιώσεων
είς τούς δικαιούχους έπιταχθέντων κατά τόν πόλεμον υπο­
ζυγιών. Είναι γνωστόν δτι είς τούς άριθμούς αuτούς δέν
περιλαμβάνονται αί πιστώσεις διά κάλυψιν υποχρεώσεων
παρελθόντων οΙκονομικών έτών καί δαπανών εργων κοινής
υποδομής χρηματοδοτουμένων υπό του ΝΑΤΟ. Αί κατη­
γορίαι αuταί τών δαπανών καλύπτονται άνέκαθεν ή μέν
πρώτη έκ του προβλεπομένου εκάστοτε γενικοί) aποθεμα­
τικοί), ή δέ δευτέρα έξ είδικου έσόδου έξ έμβασμάτων τών
μελών-Κρατών του ΝΑΤΟ.
>>τέταρτον . 'Ο ίσχυρισμός δτι θά περικοπή ή βοήθεια
λόγω αδυναμίας πραγματοποιήσεως τών έξαγγελλομένων
προγραμμάτων είναι τουλάχιστον άσυνεπής έάν ληφθή υπ·
οψιν δτι τά συνολικώς δαπανηθέντα δι· έπενδύσεις κατά τό
1957 είναι υπερδιπλάσια τών aντιστοίχως δαπανηθέντων
προ τριών ή τεσσάρων έτών καί πλησιάζουν τά δσα έδαπα­
νώντο πρό του 1952, δταν ή άμερικανική βοήθεια άνήρχετο
είς εκατοντάδας εκατομμύρια δολλάρια .
»Πέμπτον . Τό Πρόγραμμα Δημοσίων Έπενδύσων \957
τελικοί) ϋψους \.858 εκατ. δρχ. έχρησιμοποιήθη είς τό aκέ-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ 1958 23

Δοξολογία στή Μητρόπολη γιά τό Νέο ΥΕτος.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

24 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
ραιον καί επραγματοποιήθη κατά ποσοστόν ύπερβαίνον τό
90%. Τό ύψηλόν τοϋτο ποσοστόν επετεύχθη διά πρώτην
φοράν είς τήν ίστορίαν των προγραμμάτων άνασυγκροτή­
σεως, ή δέ έπιτυχία αϋτη όφείλετα~ τόσον είς τήν παρά τοϋ
έλληνικοϋ λαοϋ επιδειχθείσαν κατανόησιν καί συμπαρά­
στασιν είς τήν καταβληθείσαν επίμοχθον προσπάθειαν,
δσον καί είς τήν τόνωσιν καί ριζικήν άναδιάρθρωσιν τοϋ
συστήματος διοικήσεως ώστε δ κρατικός μηχανισμός νά
άποκτήση ταχύτητα ενεργείας καί άποτελεσματικότητα
Ciγνωστον μέχρι τοϋδε.
»'Έκτον. Ή χρηματοδότησις τοϋ προγράμματος
είναι άπολύτως εξησφαλισμένη, οί δέ κύριοι πόροι αύτής
είναι (είς έκατ. δρχ.):
»Κρατικός προϋπολογισμός 1.240, βοήθεια συμπληρου­
μένη δι· εκδόσεως εντόκων γραμματίων, διά τάς είς συνάλ­
λαγμα άνάγκας 1.400. nΗτοι, συνολικώς 2.640 έκατ. δρχ.
»'Έβδομον. •Αποτελεί τουλάχιστον παραδοξολογίαν ή
κρίσις δτι τό νέον πρόγραμμα επενδύσεων προσδίδει ήλατ­
τωμένην βαρύτητα είς τάς προαγωγικάς επενδύσεις. Διότι
εκ των συνολικών πιστώσεων τοϋ 1958 εκ δρχ. 2.640 έκατ.,
τά 2.331 έκατ., ήτοι ποσοστόν 88%, προορίζεται διά τούς
τέσσαρας κυρίους παραγωγικούς τομείς ώς κάτωθι (είς
έκατ. δρχ.):
»Γεωργία- • Εγγειοβελτιωτικά-Τοπικά προγράμματα
1.014, Βιομηχανία- 'Ενέργεια 404, Συγκοινωνίαι 765.
ρισμός 148. 'Άθροισμα 2.331 έκατ. δρχ .
»Τέλος, είναι γνωστή ή συντελεσθείσα πρόοδος είς τήν
πραγματοποίησιν των μεγάλων εργων εν άντιθέσει πρός
τάς παλαιάς άορίστους εξαγγελίας, καθώς επίσης καί ή
θετικότης, μέ τήν δποίαν σήμερον άντιμετωπίζονται τά νέα
μεγάλα i\ργα, ώστε νά μή εύσταθοϋν τό παράπαν επί τοϋ
σημείου τούτου οίαιδήποτε αίτιάσεις τής άντιπολιτεύσεως.
'Εκτός των περιλαμβανομένων είς τό εξαγγελθέν πρό­
γραμμα των μεγάλων βιομηχανιών καί γεωργικών 'i\ργων,
τά άπό καιροϋ άπασχολοϋντα τήν έλληνικήν Οίκονομίαν
i\ργα, ήτοι τοϋ άλουμινίου, τής σιδηροβιομηχανίας καί τοϋ
ύδροηλεκτρικοϋ τοϋ 'Αχελώου, ώς κατ' επανάληψιν εδη­
λώθη, εύρίσκονται ύπό διαπραγμάτευσιν».
4 IANOY Α Ρ! ΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής άνακοινώνει στόν πρύτανη του
Πανεπιστημίου ·Αθηνών, Γ . Μαριδάκη, δτι η Κυ­
βέρνηση χορηγεί, άνεξάρτητα πρός τίς άλλες τακτι­
κές κρατικές έπιχορηγήσεις, στό Πανεπιστήμιο πο­
σό 30.000.000 δρχ. γιά νά άνοικοδομηθεί «Οίκος
Φοιτητου καί Φοιτητρίας», καθώς καί Χημείο . 'Η
Σύγκλητος έξέφρασε πρός τήν Κυβέρνηση αίσθήμα­
τα ευγνωμοσύνης .
7 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Η έφη μερίδα «New York Times», σέ άνταπόκρι­
ση του είδικου άπεσταλμένου της στήν 'Ελλάδα,
έπισημαίνει τή σημαντική οίκονομική πρόοδο τfjς
χώρας στή διάρκεια τών όλίγων τελευταίων έτών.
Είδικότερα, έπισημαίνει τήν άποκατάσταση συνθη­
κών πολιτικής καί οίκονομικfjς σταθερότητας, κα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
θώς καί έμπιστοσύνης πρός τό έθνικό νόμισμα
-δπως άποδεικνύεται καί άπό τόν άκατάπαυστα αυ­
ξανόμενο ρυθμό τών τραπεζικών καταθέσεων.
Τό κείμενο του liρθρου, τό όποίο δημοσιεύτηκε
στά πλαίσια άφιερώματος στήν άνασκόπηση τfjς
παγκόσμιας οίκονομίας άποδόθηκε στόν ήμερήσιο
άθηναϊκό τύπο ώς έξfjς:
«Μεταξύ τών 'Ελλήνων εντείνεται τό συναίσθημα δτι
δύνανται εξ ίδίων νά άπαλλάξουν άπό τήν κατάρα ν τής πε­
1958 νίας τήν όρεινήν πετρώδη καί Ciγονον χώραν των. Τό ετήσι­
ον κατ· Ciτ~ομον είσόδημα άνέρχεται είς 200 δολλάρια επί
πληθυσμοϋ 8 έκατ., τοϋ δποίου τό I Υ2 έκατ. περίπου είναι
άνεργοι ή ύποαπασχολούμενοι. Κατά τούς πρώτους όκτώ
μήνας τοϋ 1957' τό ελλειμμα τοϋ εμπορικοϋ ισοζυγίου
εφθασε τά 245 έκατ. δολλαρίων, ήτο δηλαδή καtά 45 έκατ.
μεγαλύτερον τοϋ ποσοϋ τής άντιστοίχου περιόδου τοϋ
προπαρελθόντος ετους 1956. Περί τό τέλος, εν τούτοις, τοϋ
1957 ύπήρχον ελπίδες ούσιαστικής διά τό μέλλον βελτιώ­
σεως. Ή πολιτική σταθερότης συνεχίσθη κατά τό 1957, ή
άρξαμένη δέ εμπιστοσύνη πρός τό εθνικόν νόμισμα άντι­
κατοπτρίζεται είς τήν αuξησιν τών τραπεζικών καταθέσε­
ων, αί δποίαι κατά τό 1957 ύπήρξαν τριπλάσιαι περίπου
τών άπό τριετίας τοιούτων».
Του­ . ο άρθρογράφος άναφέρεται περαιτέρω είς τήν αuξη­
σιν τής τουριστικής κινήσεως εν ·Ελλάδι καί τήν άνάλο­
γον αuξησιν τοϋ είσοδήματος τής χώρας άπό τόν τουρι­
σμόν . 'Αναφέρει επίσης τήν αuξησιν τοϋ εξαγωγικοϋ εμ­
πορίου εν συγκρίσει μέ τήν τοϋ προηγουμένου ετους .
'Υπογραμμίζεται άκολούθως ή σημαντική γεωργική
πρόοδος τής ·Ελλάδος καί κυρίως δτι κατά τό 1957 ή πα­
ραγωγή τοϋ σίτου εκάλυψε διά πρώτην φοράν δλας τάς
άνάγκας τής χώρας, ή επιτευχθείσα τελειοποίησις τής συ­
σκευασίας καί τής ψύξεως τών νωπών καρπών, τής δποίας
άποτέλεσμα ύπήρξεν ή αuξησις των είς τό εξωτερικόν εξα­
γωγών των είδών καί ίδίως των νωπών μήλων τής Μακεδο­
νίας.
•Ανασκοποϋσα, εξ Ciλλου, τήν τουρκικήν οίκονομίαν,
ή εν λόγω άμερικανική εφημερίς διαπιστώνει δτι ή Τουρ­
κία, βοηθουμένη οίκονομικώς καί τεχνικώς ύπό των δυτι­
κών συμμάχων, καί ίδίως ύπό των ·Ηνωμένων Πολιτειών,
βαδίζει βραδέως τόν άνήφορον πρός τήν οίκονομικήν άνε­
ξαρτησίαν, τοϋ δποίου δμως τό τέρμα είναι είσέτι πολύ
μακράν 3 •
Λίγες μέρες νωρίτερα, έξάλλου, άναδημοσιεύτη­
καν στόν άθηναϊκό τύπο οί σχετικές άπόψεις καί του
άνταποκριτfj τών «Times» του Λονδίνου:
Είς μακροσκελές Ciρθρον του δ εν ·Αθήναις άνταποκρι­
τής τών <Πimes» άναφέρει ώς κυρίους παράγοντας τής έλ­
ληνικής οίκονομικfjς άναπτύξεως τών τελευταίων ετων
«τήν νομισματικήν σταθερότητα, τήν αuξησιν τής εγχωρί­
ου παραγωγής καί τόν μακροπρόθεσμον προσχεδιασμόν
τής οίκονομίας» .• ο άνταποκριτής, δ δποίος επισημαίνει
έπίσης τήν αuξησιν τής εμπιστοσύνης τοϋ έλληνικοϋ κοι­
νοϋ είς τά πιστωτικά {δρύματα τής χώρας, άποδίδει τήν
συντελεσθείσα ν πρόοδο ν άφ • ένός μέν είς μίαν ύγιa οίκο­
νομικήν πολιτικήν, άφ' έτέρου δέ είς τήν κρατοϋσαν πολι-
 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΘΛΗτΙΣΜΟΎ
τικήν σταθερότητα: Έν συνεχείιt παρατηρεί δτι έν συγ­
κρίσει πρός τό 1952, ή μέν βιομηχανική παραγωγή ηuξήθη
κατά τό fiμισυ, ή δέ γεωργική κατά τά δύο πέμπτα, προσθέ­
τει δέ δτι εiς τόν τομέα των έπενδύσεων, 50 /:κατ. λιρών
'Αγγλίας διατίθενται διά διάφορα βιομηχανικά εργα -
συμπεριλαμβανομένων Ι:νός διυλιστηρίου πετρελαίου καί
ναυπηγείων- ένώ άλλα 50 /:κατ. πρόκειται νά διατεθοuν
διά τόν έξηλεκτρισμόν τfjς χώρας. Παρά τήν συντελεσθεί­
σαν δμως πρόοδον, συνεχίζει δ &.νταποκριτής, ή 'Ελλάς
παραμένει μία3>ποανάπτυκτος χώρα μέ ενα κυρίως πρό­
βλημα, του ύπερπληθυσμοu, διά τό δποίον δμως, έάν καί
έφ' δσον συνεχισθή ή σημερινή οΙκονομική πρόοδος, θά
ε{ναι δυνατόν σύν τφ χρόνφ νά έξευρεθοuν αί προϋποθέ­
σεις μιίiς έπιλύσεως. Χαρακτηριστικά του ύπερπληθυσμοu
αuτοu ε{ναι, κατά τόν &.νταποκριτήν, τό γεγονός δτι
1.500.000 'Έλληνες εύρίσκονται σήμερον εiς κατάστρσιν
«ύποαπασχολήσεως», ένώ άλλαι 120.000 έγκατέλειψαν τήν
χώραν &.πό του 1952. Τό μέσον έθνικόν είσόδημα, συνεχί­
ζει τό άρθρον, ε{ναι 71 λίραι 'Αγγλίας κατ' άτομον, καί
δημιουργοuνται αί κατάλληλοι συνθήκαι διά τάς &.παραιτή­
τους βιομηχανικάς έπενδύσεις, αί δποίαι σήμερον, μαζί μέ
τάς γεωργικάς έπενδύσεις, δέν &.ντιπροσωπεύουν παρά τό
ενα εκτον τοu έθνικοu είσοδήματος. 'Ως τομείς, δπου αί
ξέναι έπενδύσεις θά ήδύναντο νά ε{ ναι ίδιαιτέρως &.ποδοτι­
καί, δ &.νταποκριτής &.ναφέρει τόν βωξίτην, του δποίου τά
&.ποθέματα ύπολογίζει είς 60 /:κατ. τόννους, καθώς καί τόν
έξηλεκτρισμόν, χάρις είς τόν όποίον θά έπιταχυνθή δ &.πα­
ραίτητος συγχρονισμός τής Ι:λληνικής παραγωγής έν δψει
μελλοντικών δεσμών της μέ τήν εuρωπαϊκήν κοινότητα.
'Ανησυχητικόν δμως φαινόμενον, κατά τόν &.νταποκριτήν,
ε{ναι τό γεγονός δτι δ ρυθμός αuξήσεως των είσαγωγών
ε{ ναι μεγαλύτερος του ρυθμοί\ αuξήσεως του έθνικοu είσο­
δήματος καί έκφράζει τήν έλπίδα δτι τό σημειούμενον, λό­
γω τής αuξήσεως των είσαγωγών, ελλειμμα του έμπορικοu
ίσοζυγίου θά πληρώνεται μελλοντικώς ύπό του τουρισμοί\,
των κερδών τής ναυτιλίας καί των έμβασμάτων έκ τοu έξω­
τερικοu. 'Εν τφ μεταξύ, δμως, διά τήν πλήρωσιν του έν
λόγω έλλείμματος διατίθεται μέρος του είς χρυσόν καi
δολλάρια έθνικοu &.ποθέματος, καί τό άρθρον θεωρεί ώς
ένθαρρυντι,κόν τό γεγονός δτι ή Κυβέρνησις &.ποδίδει ίδι­
αιτέραν σοβαρότητα είς τό θέμα. Καταλήγων δ &.νταποκρι­
τής, τονίζει δτι ή 'Ελλάς χρειάζεται ξένον κεφάλαιον
&.νερχόμενον είς 900 /:κατ. λιρών στερλινών, διά τήν έκτέ­
λεσιν Ι:νός σχεδίου πενταετοuς οίr.:ονομικής &.ναπτύξεως,
τό δποίον, κατά τήν Κυβέρνησιν, θά ήδύνατο νά πραγμα­
τοποιηθή έν τφ πλαισίφ τής εuρωπαϊκfjς οίκονομικής συ­
νεργασίας. 'Αλλά, τονίζει, μία &.πό τάς προϋποθέσεις διά
τήν εiσροήν του &.παιτουμένου ξένου κεφαλαίου πιθανόν
νά εlναι καί ή έπανάληψις των πληρωμών είς τούς ξένους
δανειστάς τής ' Ελλάδας4 •
8 ΙΑΝΟΥ ΑΡΙΟΥ 1958
Μέ τήν ευκαιρία τής έτήσιας έορτής γιά τήν κο­
πή τής πίττας στήν αίθουσα τής 'Επιτροπής 'Ολυμ­
πιακών 'Αγώνων, ό Κ. Καραμανλής δίνει τή διαβε­
βαίωση δτι θά προσφέρει στόν άθλητισμό τά μέσα
γιά τήν έπιβεβλημένη άνάπτυξή του καί στήν 'Ελλά­
δα.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
25
Μετά τίς προσφωνήσεις τοϋ προέδρου τής ΣΑΣ,
Χ. Σβολόπουλου, καί τοϋ ύπουργοϋ Παιδείας, Α. Γε­
ροκωστόπουλου, προεδρεύοντος τής ΟΕΟΑ, ό πρω­
θυπουργός είπε τά έξής:
«Σι'iς εύχαριστώ διότι μου έδώσατε τήν εύκαιρίαν
νά έπικοινωνήσω σήμερον μέ τούς έκπροσώπους του
έλληνικου άθ_λητισμου καί νά διαδηλώσω τό ζωηρόν
ένδιαφέρον έμου καί τής Κυβερνήσεώς μου διά τήν
άνάπτυξιν του έλληνικου άθλητισμου. Δέν γνωρίζω
έάν τά μέτρα τά όποία λαμβάνω καί έκείνα τά όποία
προτίθεμαι νά λάβω, τυγχάνουν καθολικής άναγνω­
ρίσεως.
»Ούδείς, δμως, δύναται νά άμφισβητήση τό είλι­
κρινές ένδιαφέρον τής Κυβερνήσεώς μου καί έμου
διά τήν άνάπτυξιν του έλληνικου άθλητισμου. Τό έν­
διαφέρον αύτό στηρίζεται κυρίως εiς τήν άντίληψιν
δτι είς τόν τόπον, δπου έγεννήθη ό άθλητισμJς, άπο­
τελεί έντροπήν νά έμφανίζωμεν μίαν καθυστέρησιν
είς τόν σπουδαίο ν αύτόν τομέα τής έθνικής μας ζωής.
Εϊτε τό θέλομεν εϊτε δέν τό θέλομεν, εlναι δύσκολον
νά συναγωνισθή aλλας χώρας περισσότερον προη­
γμένας είς τόν τομέαν τής τεχνικής καί τής οίκονο­
μίας ή χώρα μας. Εlναι δμως, δυνατόν, aν γίνη μιά
έντονος μεθοδική προσπάθεια, νά διακριθή τό έθνος
μας καί είς τόν τομέα τής τέχνης καί του άθλητισμου.
))Πρέπει νά γνωρίζετε δτι ή τοποθέτησις τών δια­
φόρων λαών είς τόν σύγχρονον πολιτισμόν, έν πολ­
λοίς κρίνεται έπί τfί βάσει τών έπιδόσεών των είς τόν
άθλητισμόν καί τήν τέχνην. Νομίζω δτι είς αύτήν
τήν εύγενή άμιλλα ν δυνάμεθα νά πρωτεύσωμεν μετα­
ξύ τών διαφόρων έθνών. Μεγάλα ύλικά μέσα δέν
άπαιτουνται. 'Αρκεί ή μεθοδική όργάνωσις, ή ίκανή
ήγεσία καί πρόπαντός ή έπίμονος προσπάθεια.
))Κατεχόμενος άπό αύτάς τάς άντιλήψεις, έπιθυμώ
ζωηρώς νά συμβάλω εlς τήν δημιουργίαν τών άπα­
ραιτήτωv προϋποθέσεων διά νά ο Προαχθή ό έλληνι­
κός άθλητισμός εlς τόν βαθμόν πού νά έπιτρέπη εlς
τό έλληνικόν έθνος νά προβάλλεται είς τήν διεθνή
κονίστραν καί νά κατέχη οί5τω είς τό πλαίσιον τών
συγχρόνων λαών τήν τιμητικήν θέσιν, ή όποία του
άνήκει.
)fΕύχαριστώ καί πάλιν διότι μου έδώσατε τήν εύ­
καιρίαν νά έπικοινωvήσω μαζί σας)).
9 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Σέ κοινή άνακοίνωση, τό ύπουργείο Συντονισμοϋ
καί ή 'Αμερικανική 'Αποστολή έξαγγέλλουν tίς
άποφάσεις γιά τό ϋψος τής άμερικανικής βοήθειας
πρός τήν 'Ελλάδα κατά τό οίκονομικό ετος 1957-
1958.
Συγκεκριμένα, άνακοινώνεται δτι ή δραχμογόνος
άμερικανική βοήθεια, άμυντικής καί οίκονομικής
άναπτύξεως, θά φθάσει σέ 35,5 έκατ. δολλάρια
26 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

(άμυντική βοήθεια 15 έκατ., οίκονομική 19,8, τεχνι­ συγκροτήθηκε σύσκεψη καί στά γραφεία τοϋ 'Εθνι­
κή βοήθεια 0,7). 'Επισημαίνεται δτι «πέραν τής βο­ κοϋ 'Οργανισμοϋ Καπνοϋ, μέ σκοπό τήν άντιμετώπι­
ηθείας ταύτης , παρέχεται ύπό μορφήν δωρεάς χορη­ ση των πολλαπλών προβλημάτων πού &χουν άνακύ­
γουμένης ύπό έκκλησιαστικών όργανώσεων είς εϊδη, ψει άπό τήν έξαιρετικά ύψηλή παραγωγή τοϋ προϊ­
βοήθεια 10 έκατ . δολλαρίων, ύπάρχει δέ ένδεχόμενον όντος στή διάρκεια τοϋ 1957. Στή σύσκεψη &λαβαν
νά iκανοποιηθή κατά τό 1958 έλληνικόν αϊτημα δα­ μέρος oi ύπουργοί Συντονισμοϋ, ' Εμπορίου, Γεωρ­
νείου έκ τοϋ Ταμείου Οίκονομικής 'Αναπτύξεως, τό γίας, οι ύφυπουργοί Οίκονομικών καί 'Εμπορίου, ό
ποσόν τοϋ όποίου δέν &χει καθορισθή, δέν πρόκειται διοικητής τής Τραπέζης τής 'Ελλάδος, δ πρόεδρος
πάντως κατά άμερικανικάς βεβαιώσεις νά ύπερβαίνη καί ό γενικός διευθυντής τοϋ ΕΟΚ.
τά 3-10 έκατ. δολλάρια διά τό νέον οίκονομικόν Μετά άπό μακρά συζήτηση, άποφασίστηκε ή λή ­
&τος». Παράλληλα, διευκρινίζεται δτι «ποσόν 24,8 ψη τοϋ έκτάκτου μέτρου τής αύξημένης χρηματοδο­
έκατ. δολλαρίων παρέχεται ύπό μορφήν γεωργικών τήσεως τοϋ καπνεμπορίου καί τής ΣΕΚΕ, μέ σκο­
πλεονασμάτων, έξ ών τά 5 διά τήν άμυντικήν βοήθει­ πό νά διευκολυνθεί ή άπορρόφηση μεγαλύτερης πο­
αν, ποσόν έτέρων 5 δίδεται ύπό μορφήν έλευθέρων σότητας καπνών . Συγκεκριμένα, προβλέφθηκε ήχο­
έξουσιοδοτήσεων προμηθείας καί 5 πάλιν ύπό μορ­ ρήγηση αύξημένων πιστώσεων στούς καπνεμπόρους
φήν γεωργικών πλεονασμάτων, διά τά όποία παρέχε­ πού θά άγοράσουν καπνά σέ ποσοστό 20% μεγαλύτε­
ται ή δυνατότης τριγωνικών άνταλλαγών» . Σέ σύγ­ ρο άπό τήν προηγούμενη χρήση. Λόγω των μεγάλων
κριση μέ τή δραχμογόνο βοήθεια τοϋ οίκονομικοϋ δυσκολιών πού παρουσιάζει τόσο ή άπορρόφηση
&τους 1956-57, παρατηρείται δραστική περικοπή : δσο καί ή τοποθέτηση των καπνών τής μεγάλης έσο­
ένώ κατά τό 1956-57 δόθηκε άμυντική βοήθεια 25,2 δείας τοϋ 1957, άποφασίστηκε ή λήψη, μετά άπό λε­
έκατ. δολλαρίων, κατά τό 1957-58 δίνεται μόνο 15 πτομερέστερη μελέτη, καί συμπληρωματικών μέ­
(μείωση κατά 40%). ' Ως πρός τήν οίκονομική βοή­ τρων .

θεια , ένώ κατά τό 1956-1957 άνερχόταν σέ 27,8, προ­
βλέπεται fίδη 19,8, fίτοι περιορίζεται κατά 43%. Πε­
ρικοπή γίνεται έπίσης καί στήν τεχνική βοήθεια, ή
όποία άπό 800 χιλ. δολλάρια (1956-1957) κατέρχεται
στίς 700 χιλιάδες.
9 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής προήδρευσε σέ μακρά σύ­
σκεψη, μέ τή συμμετοχή των ύπουργών Συντονι­
σμοϋ, 'Εμπορίου καί Γεωργίας, τοϋ διοικητή τής
'Αγροτικής Τράπεζας καί άρμοδίων ύπηρεσιακών
παραγόντων, μέ θέμα τή λήψη άποφάσεων γιά τήν
όπωροκηπευτική παραγωγή . Μετά τή λήξη τής συ­
σκέψεως άνακοινώθηκε δτι, σέ έφαρμογή των άποφά­
σεων πού &χουν έξαγγελθεί, όλοκληρώνεται ή προ­
μελέτη γιά τήν Κεντρική 'Αγορά των ' Αθηνών καί
είσέρχεται σέ στάδιο έκτελέσεως σειρά &ργων, μετα­
ξύ των όποίων δ σταθμός προψύξεως, ψυγείου καί
παραγωγής πάγου στή Νάουσα, Σκύδρα καί 'Αθήνα,
έργοστάσιο παραγωγής χυμών φρούτων στήν Κεν­
τρική Μακεδονία, έγκατάσταση άποξηράνσεως
φρούτων στήν Κεντρική Μακεδονία καί κέντρα συ­
σκευασίας ροδακίνων καί μήλων στή Σκύδρα καί μή­
λων στό Βόλο. ' Αποφασίστηκε άκόμη ή προμήθεια
καί διάθεση 2.000 μηχανοκίνητων ψεκαστήρων γιά
τήν καταπολέμηση των άσθενειών των δένδρων καί
των κηπευτικών . Θά κατασκευαστοϋν, έπίσης, καί θά
ε{ναι ετοιμα γιά τήν προσεχή έξαγωγική περίοδο
κέντρα συσκευασίας σταφυλιών στά Πεζά Κρήτης,
Περαία, Ν . 'Επιβάτες καί 'Αγία Τριάδα Θεσσαλονί­
κης, καθώς καί στό νομό Κορινθίας.
Ύπό τήν προεδρία καί πάλι τοϋ Κ. Καραμανλή ,
Στή διάρκεια τής συσκέψεως κλήθηκαν καί άνέ­
πτυξαν τίς άπόψεις τους έκπρόσωποι τής ΠΑΣΕΓΕΣ
καί τής 'Ομοσπονδίας Καπνεμπόρων. 'Ο Κ. Καρα­
μανλής τούς διαβεβαίωσε δτι οι παραγωγοί θά προ­
στατευθοϋν καί ζήτησε άπό τούς έκπροσώπους τοϋ
καπνεμπορίου νά συμβάλουν στήν ταχύτερη άπορρό­
φηση τής έσοδείας καί τήν αϋξηση των έξαγωγών.
Σέ νεώτερη σύσκεψη, στίς 28 'Ιανουαρίου, ύπό
τήν προεδρία πάντοτε τοϋ πρωθυπουργοϋ, έξετάστη­
καν οι προοπτικές τής έξαyωγής καπνών σέ συνάρ­
τηση μέ τά προβλήματα πού δημιουργεί ή ύπερπαρα­
γωγή καί προβλέφθηκε ή σύγκληση καί νέας συσκέ­
ψεως προκειμένου νά ληφθοϋν όριστικές άποφάσεις .
10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Σύμφωνα μέ άνακοινώσεις τοϋ ύπουργοϋ Προε­
δρίας, Κ. Τσάτσου, δ τουρισμός άναπτύσσεται μέ
ταχύτητα καί σταθερότητα. Κατά τό &τος 1957 εί­
σπράχθηκαν 40 έκατ . δολλάρια, ένώ fίδη καταρτίζε­
ται τριετές πρόγραμμα τουριστικής άναπτύξεως καί
προβλέπεται ή διάθεση πιστώσεων ϋψους 837 έκατ .
δρχ. , άπό τίς όποίες 352 έκατ . δρχ. γιά τό τρέχον
&τος. Μεταξύ τών νέων &ργων περιλαμβάνεται καί ή
συγκοινωνιακή σύνδεση 'Ελλάδος καί 'Ιταλίας μέ
φέρρυ-μπόουτ. Στή διάρκεια τοϋ 1959 θά άνεγερθοϋν
στήν ' Αθήνα ξενοδοχειακές μονάδες 2.850 συνολικά
κλινών, έκτός τοϋ ξενοδοχείου Χίλτον, καί 1.000 κλι­
νών στίς έπαρχίες, έκτός τής Θεσσαλονίκης. Θά δια­
τεθοϋν 191 έκατ. δρχ. γιά όδοποιία είδικά τουριστι­
κής σημασίας καί γιά τόν έξωραϊσμό καί άναδιαρρύ­
θμιση άρχαιολογικών χώρων καί μουσειακών έγκα-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΙ'ΗΣ
ταστάσεων. 'Η Κυβέρνηση, έξάλλου , θά παρακολου­
θεί συστηματικά τήν άπόδοση τών υπηρεσιών πού
εχουν έπιφορτιστεί μέ τό εργο τής τουριστικής άνα­
πτύξεως. Τό συνολικό ύψος τών δαπανών τοϋ νέου
τριετοϋς σχεδίου θά φθάσει σέ 837.495.000 δρχ., άπό
τίς δποίες 312.200.000 θά άπορροφηθοϋν μέσα στό
1958 καί τά υπόλοιπα ως τό 1960.
Οί άνακοινώσεις τοϋ υπουργοί> Προεδρίας έπιβε­
βαιώνουν τό γεγονός δτι, μετά άπό δύο ετη σύντονων
καί συστηματικών προσπαθειών, εχει ήδη διαμορ­
φωθεί δλοκληρωμένη τουριστική πολιτική, στά πλαί­
σια τής δποίας, παράλληλα μέ τά συγκοινωνιακά καί
τηλεπικοινωνιακά εργα, κατασκευάζονται ξενοδο­
χεία, μοτέλ, περίπτερα, δδικοί σταθμοί, κέντρα άνα­
ψυχής, είδικά διαμορφωμένοι χώροι καί εργα τουρι­
στικής υποδομής, οργανώνονται διαφημιστικές καί
καλλιτεχνικές έκδηλώσεις καί, άκόμη, ή παροχή
υπηρεσιών στούς έπισκέπτες τής χώρας .
11 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Ή είδική έπιτροπή πού συνέστησε δ πρωθυ­
πουργός γιά τή μελέτη, μέ σκοπό τήν άναδιοργάνωση
τής 'Εκπαιδεύσεως, δλοκλήρωσε τό πρώτο, καί πιό
σημαντικό, μέρος τής άποστολής της καί, σέ πανη­
γυρική συνεδρίαση στό υπουργείο Παιδείας, παρέ­
δωσε τά πορίσματά της.
Μέ τήν εύκαιρία αύτή συγκροτήθηκε σύσκεψη
υπό τήν προεδρία τοϋ Κ. Καραμανλή καί μέ τή συμ­
μετοχή τοϋ υπουργοί> Παιδείας, Α. Γεροκωστόπου­
λου, καί τών μελών τής 'Επιτροπής, 'Ανδρ. Λαιμοϋ,
Χαρ . Φραγκίστα, Ν . Λούρου, ΊωΌ Θεοδωρακόπου­
λου, Κωνστ . Μπόνη, Δημοσθ. Πίππα, 'Αλεξ. Τσιριν­
τάνη, Γεώργ . Παλαιολόγου, Ε . Π. Παπανούτσου καί
Θεόδ. Παρασκευόπουλου.
'Ο πρόεδρος τής 'Επιτροπής Α. Γεροκωcrτόπου­
λος, άφοϋ προσφώνησε τόν Κ. Καραμανλή, υπο­
γραμμίζοντας δτι ή άπόφασή του γιά τή συστηματι­
κή μελέτη καί άντιμετώπιση τοϋ θέματος τής Παι­
δείας πρέπει νά χαρακτηριστεί ώς ίστορική, έξέφρα­
σε τήν έλπίδα δτι τά πορίσματα τής 'Επιτροπής θά
δημιουργήσουν τίς άπαραίτητες προϋποθέσεις γιά τή
χάραξη, μετά άπό συνεννόηση δλοκλήρου τοϋ πολι­
τικοί> κόσμου, σταθερής έκπαιδευτικής πολιτικής,
ωστε νά έφαρμοστοϋν προγράμματα πού νά άνταπο­
κρίνονται στίς ίστορικές παραδόσεις καί τίς ζωτικές
άνάγκες τής έποχής μας.
'Ο πρωθυπουργός, άφοϋ άρχικά εύχαρίστησε τά
μέλη τής 'Επιτροπής, υπογράμμισε :
«Ή Κυβέρνησις, άφ ' ής άνέλαβε τήν άρχήν,
έταξεν ώς ένα τών πρωταρχικών της σκοπών τήν άν­
τιμετώπισιν του μεγάλου προβλήματος τής Παιδείας
του έλληνικου λαου, κατά τρόπον άποφασιστικόν
καί ριζικώς διάφορον έκείνου μέ τόν δποίον άντιμε-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
27
τωπίσθη κατά τήν τελευταίαν εiκοσιπενταετίαν καί
τοvτο διότι πιστεύει ότι ή Παιδεία άποτελεί τήν κυ­
ριωτέραν άποστολήν μιiiς πραγματικής δημοκρατίας
καί τήν έγγύησιν τής πραγματικής ύγείας καί ίσχύος
ένός λαου.
»Ή έλληνική Παιδεία ύστερεί, τόσον άπό άπό­
ψεως όργανώσεως καί προγράμματος όσον καί άπό
άπόψεως ύλιιωv έξοπλισμοv. Αί δραματικαί περιστά­
σεις, άπό τάς δποίας έπέρασεν ή χώρα, άΠό τής έπο­
χής του τελευταίου πολέμου καί ή άμείλικτος κατό­
πιν άνάγκη νά έπιτελεσθοvν έργα έπειγούσης φύσε­
ως είς άλλους τομείς περιώρισαν δυσαναλόγως τά
μέσα τά δποία διέθετεν έκάστοτε ή Πολιτεία διά τήν
Παιδείαν καί δέν έπέτρεψαν νά έκδηλωθή ζωηρά τό
ένδιαφέρον της είς τόν τομέα τοvτον.
>> 'Εξ άλλου, τό fίδη πεπαλαιωμένον προπολεμι­
κώς έκπαιδευτικόν πρόγραμμα καί ή έλλιπής διοικη­
τική όργάνωσις τής 'Εκπαιδεύσεως καθίσταντο όση­
μέρα ι έμφανέστερα, έκ του γεγονότος ίδίως ότι δέν
άνταποκρίνεται πλέον ή παρεχομένη ύπό τής Πολι­
τείας Παιδεία είς τάς έπιτακτικάς άνάγκας του και .:
ρου μας. Δέν ύπάρχει άνταπόκρισις μεταξύ τών
άναγκών αvτών καί του τρόπου μέ τόν δ ποίον καταρ­
τίζουν τά σχολεία τούς νέους μας διά τόν άγώνα τής
ζωής. ' Ιδιαιτέρως παρουσιάζεται μέγα κενόν είς τούς
τομείς τής τεχνικής καί έπαγγελματικής μορφώσεως,
τήν δποίαν μέχρι σήμερον, άνεπαρκώς, παρέχει κατά
κύριον λόγον ή ίδιωτική πρωτοβουλία. Πέραν τούτου
άποτελεί έθνικήν μας κληρονομίαν.
»Μέ άφετηρίαν αvτάς τάς σκέψεις, ή Κυβέρνησις,
άπό του παρελθόντος ήδη έτους, πρώτον μέν κατέβα­
λε προσπάθειαν νά αvξήση όσον ένεστι τά διά τήν
Παιδείαν διατιθέμενα ύλικά μέσα, δώσασα μάλιστα
προτεραιότητα είς τήν άπαραίτητον άνέγερσιν σχο­
λείων Στοιχειώδους 'Εκπαιδεύσεως. Συγχρόνως,
όμως, συνεκρότησε τήν 'Επιτροπή ν ύμών διά τήν
μελέτην του έκπαιδευτικοv προβλήματος, άγομένη
άπό τήν σκέψιν ότι τό δυσχερέστατον τοvτο θέμα
πρέπει νά τύχη, πρό πάσης άποφάσεως, πλήρους
έπεξεργασίας άπό τούς είδικούς. Πρόθεσις τής Κυ­
βερνήσεως ε{ναι, τά πορίσματα τής 'Επιτροπής
ύμών νά ύποβάλη είς διακομματικήν έπιτροπήν, είς
τρόπον ωστε τά όσα τελικώς άποφασισθοvν νά ε{ναι,
εl δυνατόν, έκδήλωσις τής δμοφώνου σκέψεως όλων
τών πολιτικών μερίδων τής χώρας.
»Βλέπω μετά χαρiiς ότι ή 'Επιτροπή σας έπερά­
τωσε ήδη τό πρώτον καί σπουδαιότερον μέρος του
έργου της καί παραδίδει σήμερον τά πορίσματά της.
Εvχαριστώ όλους διά τούς κόπους, τούς δποίους κα­
τεβάλατε διά νά έκτελέσετε τό δυσχερές τοvτο καθή­
κον. Διαβεβαιώ τήν 'ΕπιτροΠή ν ότι ή Κυβέρνησις
θά μελετήση τάς γνώμας της μετά προσοχής καί θά
έπιδιώξη τήν διά κοινής συνεννοήσεως του πολιτι­
κού κόσμου διαμόρφωσιν σταθερiiς έθνικής έκπαι -
28 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
δευτικής πολιτικής. Καί τήν παρακαλώ νά συνεχίση
τάς έργασίας της έξετάζουσα καί τά ύπόλοιπα θέμα­
τα, τά δποία άνέγραψεν εiς τό πρόγραμμά της, ήτοι
τά ζητήματα τής 'Ιδιωτικής 'Εκπαιδεύσεως, τής
'Εκπαιδεύσεως του 'Αποδήμου Έλληνισμου, του
άγώνος κατά του άναλφαβητισμου, τής συγγραφής
καί έκδόσεως τών σχολικών βιβλίων κ.λ.π., οϋτως
ό5στε νά δλοκληρωθij άπό πάσης πλευράς ή μελέτη
του έκπαιδευτικου μας προβλήματος».
Σέ συνοπτική εκθεσή της, ή 'Επιτροπή διατυπώ­
νει τίς άκόλουθες άπόψεις:
«Κύριε πρόεδρε,
»'Η συσταθείσα παρ' ύμών 'Επιτροπή είς τάς συχνάς
καί μακράς συνεδριάσεις της, άπό τοϋ παρελθόντος 'Ιου­
λίου εως σήμερον, εμελέτησε μέ aκραν προσοχήν καί βα­
θείαν συναίσθησιν ευθύνης τό εκπαιδευτικόν πρόβλημα
τής χώρας καί εύρίσκεται ήδη είς τήν ευχάριστον θέσιν νά
ύποβάλη πρός τήν Κυβέρνησιν τά πορίσματα τής συντελε­
σθείσης εργασίας.
»Πρός τόν σκοπόν δπως προβή είς μεθοδικήν έρευναν
τοϋ θέματος, τό όποίον, ώς εκ τής εκτάσεως καί τών πολ­
λών άπόψεών του παρουσιάζει μεγάλας δυσκολίας, ή 'Επι­
τροπή διήρεσε τοϋτο είς δύο μέρη καί εξήτασε μέχρι τοϋδε
τό πρώτον καί σπουδαιότερον τής δ λ ης εργασίας, ήτοι τήν
όργάνωσιν τής 'Εκπαιδεύσεως, τόσον τής γενικής δσον
καί τής επαγγελματικής, είς τάς διαφόρους βαθμίδας της
(Στοιχειώδη, Μέσην καί 'Ανωτάτην), τούς παιδευτικούς
σκοπούς καί τάς γενικάς άρχάς, επί τών όποίων πρέπει νά
βασισθή τό πρόγραμμα σπουδών είς εκαστον τύπον σχο­
λείου, ώς καί τόν τρόπον τής μορφώσεως καί επιμορφώσε­
ως τοϋ διδακτικοϋ προσωπικοϋ. Τοϋ δευτέρου μέρους τής
εργασίας, τό όποίον περιλαμβάνει, κατά τό εξ άρχής συν­
ταχθέν διάγραμμα, είδικά θέματα, ώς τά ζητήματα τής ίδι­
ωτικής 'Εκπαιδεύσεως, τής 'Εκπαιδεύσεως τοϋ 'Αποδή­
μου 'Ελληνισμοϋ, τοϋ άγώνος κατά τοϋ άναλφαβητισμοϋ,
τής σωματικής άγωγής τών έλληνοπαίδων, τής σχολικής
ύγιεινής, τής εκδόσεως τών σχολικών βιβλίων, τών κρατι­
κών ύποτροφιών είς τό εσωτερικόν καί είς τό εξωτερικόν
κ.λ.π . , δέν επελήφθη ή 'Επιτροπή, διότι δέν έξήρκεσεν ό
είς αυτήν ταχθείς χρόνος. 'Όθεν, ενδείκνυται νά ληφθή
πρόνοια δπως καί μέ τά λοιπά ζητήματα άσχοληθή εν
καιρφ είδική επιτροπή, διά νά όλοκληρωθή ή μελέτη τοϋ
εκπαιδευτικοϋ θέματος είς δλην τήν εκτασίν του.
»Είς τήν ερευνάν της ή 'Επιτροπή είργάσθη ώς άκολού­
θως: 'Εφ' έκάστου κεφαλαίου οορισε εναν ή περισσοτέρους
είσηγητάς, οί όποίοι ύπέβαλον σύντομον γραπτήν είσή­
γησιν εξαίρουσαν τά καίρια τοϋ ζητήματος σημείa καί πε­
ριλαμβάνουσαν τά προτεινόμενα πρός μεταρρύθμισιν καί
βελτίωσιν τοϋ ύπάρχοντος συστήματος μέτρα. Μετά τήν
προφορικήν άνάλυσιν τοϋ είσηγητοϋ, l'jκολούθει μακρά
καί διονυχιστική συζήτησις (δι' δλας τάς συζητήσεις
εκρατήθησαν στενογραφημένα πρακτικά, θεωρηθέντα καί
διορθωθέντα ύπό τ& ν μελών τής 'Επιτροπής) καί δταν αϋ­
τη εξηντλείτο, aνετίθετο εiς ύποεπιτροπήν νά συντάξη σχέ­
διον άποφάσεως, τό όποίον, άφοϋ επολυγραφείτο καί διενέ­
μετο εγκαίρως, ενεκρίνετο κατόπιν ελέγχου καί ψηφοφορί­
ας ύπό τής όλομελείας τής 'Επιτροπής, επιφερομένων είς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
αυτό των άπαιτουμένων, τόσον εiς τό νόημα δσον καί είς
τήν διατύπωσιν; διορθώσεων. 'Όπου ή άπόφασις δέν
ύπήρξεν όμόφωνος, εκρίθη σκόπιμον νά περιληφθοϋν είς
τό κείμενον δ λα ι αί προταθείσα ι λύσεις μετά τών όνομάτων
των ύποστηριξάντων αυτάς μελών, ωστε νά εχη πρό
όφθαλμών ό άναγνώστης δλας τάς άπόψεις τοϋ θέματος.
Είς τήν επιτροπήν ύπεβλήθη παρ' ίδρυμάτων, ύπηρεσιών,
συλλόγων, άκόμη καί iδιωτών, μέγας άριθμός ύπομνημά­
των επί διαφόρων σχετιζομένων πρός τήν Έκπαίδευσιν
ζητημάτων. Τά ύπομνήματα ταϋτα πολυγραφηθέντα, διε­
νεμήθησαν καί εμελετήθησαν επισταμένως . Μετά τής αυ­
τής προσοχής l'jκούσθησαν τά προεδρεία τών 'Ομοσπονδι­
ών τών Λειτουργών Μέσης καί Στοιχειώδους 'Εκπαιδεύ~
σεως, ώς καί διευθυνταί ύπηρεσιών διαφόρων ύπουργείων,
παρ' ών εζητήθησαν ύπό τής 'Επιτροπής χρήσιμοι διά τό
εργον της πληροφορίαι καί διευκρινήσεως.
»'Εάν ληφθή ύπ' όψιν τό μέγεθος καί ή σοβαρότης τοϋ
εκπαιδευτικοί) μας προβλήματος, ώς καί τό γεγονός δτι
μόνον κατά άραιa χρονικά διαστήματα έμελετάτο τοϋτο
συστηματικώς, εξηγείται ή πρόθεσις τής 'Επιτροπής νά
μή επιδείξη σπουδήν είς τήν εκτέλεσιν ανατεθείσης είς
αυτήν κυβερνητικής εντολής, άλλά νά προχωρήση εiς τήν
ερευνάν της μέ πολλήν περίσκεψιν. Είς aλλας χώρας μετά
τόν πόλεμον πολυμελείς επιτροπαί εiργάσθησαν όχι επί
μήνας, άλλ' επί έτη όλόκληρα, διά νά είσηγηθοϋν μέτρα
άνορθώσεως τής 'Εκπαιδεύσεως, ε{ χ ον δέ εiς τήν διάθεσίν
των σημαντικήν προεργαqίαν καί πλούσια μέσα συγκεν­
τρώσεως καί ελέγχου πληροφοριών .
»Κατά τήν διάρκειαν τών εργασιών τής 'Επιτροπής, αί
γνώμαι τών μελών της συνέπεσαν επί τών κάτωθι γενικών
άρχών, αί όποίαι καί άπετέλεσαν τήν βάσιν διά τάς προτά­
σεις της:
»Είς τό εκπαιδευτικόν θέμα πρέπει σήμερον νά δοθή
άπόλυτος προ~εραιότης, διότι εκ τής καλής καί aποδοτι­
κής λειτουργίας τών εκπαιδευτικών ίδρυμάτων μας εξαρτά­
ται όχι μόνον ή προαγωγή τοϋ πνευματικοί) πολιτισμοϋ,
άλλά καί ή οίκονομική άνόρθωσις τής χώρας, επομένως
αυτό τοϋτο τό μέλλον τοϋ λαοϋ μας. Είς τήν δύσκολον
ταύτην οοραν, καθ' -ην τό εθνος καλείται νά εντείνη δλας
τάς δυνάμεις του, διά νά μή ύστερήση μέσα είς τήν γενικήν
πρός τά εμπρός κίνησιν καί διά νά μή ύπερκερασθή άπό
liλλας χώρας, ή Παιδεία ε{ναι ή πλέον θετική καί παραγω­
γική επένδυσις. » Ανευ καλής 'Εκπαιδεύσεως δέν ε{ναι δυ­
νατόν ούτε τό εθνικόν μας είσόδημα νά αυξηθή ούτε νά
εξασφαλισθή ή κοινωνική μας ευημερία καί ευστάθεια.
>>Τό ύπέρ τής 'Εκπαιδεύσεως ενδιαφέρον τής Πολιτείας
πρέπει νά εκδηλωθή εμπράκτως καί aνευ άναβολής διά τής
γενναίας προσφοράς δλων τών aπαραιτήτων διά τήν
άνόρθωσιν αυτής οίκονομικών μέσων καί διά τής κινη­
τοποιήσεως δλων τών προσωπικών δυνάμεων, α{ όποίαι θά
εργασθοϋν διά τήν άνάπτυξιν καί aποδοτικότητά της. Ή
επί τοϋ θέματος συγκίνησις τής κοινής γνώμης καί ή
εντόνως εκδηλουμένη προσδοκία δτι ή εθνική μας 'Εκ­
παίδευσις, χάρις είς τάς άρξαμένας κυβερνητικάς ενεργεί­
ας, θά εϋρη τόν δρόμον της, δημιουργεί διά τήν πολιτικήν
ήγε(Jίαν τήν ύποχρέωσιν νά μή φεισθή δαπανών, άλλά νά
εξεύρη τό ταχύτερον τούς άναγκαίους πόρους διά νά aπο­
κτήση ή χώρα μας επαρκή είς aριθμόν, ύγιεινά καί πλήρως
εξωπλισμένα μέ εγκαταστάσεις καί όργανα διδασκαλίας,
 ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΕΠΠΡΟΠΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
διδακτήρια δι' δλους τούς τύπους των σχολείων, καθώς
καί καλώς κατηρτισμένον, εiς άριθμόν έπαρκές καί ίκανο­
ποιητικώς άμειβόμενον διδακτικόν προσωπικόν . • Ανευ
των προϋποθέσεων τούτων, ουδέν μέτρον βελτιώσεως του
εκπαιδευτικοί> μας συστήματος εΙναι δυνατόν νά τελεσφο­
ρήση .
)) 'Η όργάνωσις καί τό πρόγραμμα τών σχολείων μας
tχουν άνάγκην άνακαινίσεως. Τό ίσχύον καθεστώς άνατρέ­
χει χρονολογικώς είς τό ετος 1929, ώρισμέναι δέ άρχαί του
ετι παλαιότερον, εις τό ετος 1911 . Καί εΙναι βε βαίως πιθα­
νόν δτι διά τήν έποχήν έκείνην τοί>το έκάλυπτε τάς άνάγ­
κας τής τότε έλληνικής κοινωνίας . Σήμερον, δμως, μέ τήν
βαθείαν μεταβολήν τοί> διεθνοί>ς κλίματος καί μέ τούς νέ­
ους δρους ζωής, οί όποίοι διεμορφώθησαν τόσον είς τό
πνεύματικόν δσον καί είς τό οίκονομικόν πεδίον, μετά τόν
τελευταίον ιδίως πόλεμον, δέν άνταποκρίνεται πλέον εις
τάς δημιουργηθείσας νέας κοινωνικάς άπαιτήσεις. ' Ενδεί­
κνυται, έπομένως, άναπροσαρμογή συνεπαγομένη κατά τό
μάλλον ij ήττον βαθείας μεταβολάς καί άναθεωρήσεις. Τό
γεγονός, άλλωστε, δτι μέ τό ύπάρχον έκπαιδεuτικόν καθε­
στώς χιλιάδες νέων έξέρχονται κατ' ε τος έκτων σχολείων
χωρίς νά εlναι έπαρκώς έξωπλισμένοι μέ τά άναγκαιοί>ντα
διά παραγωγικήν έργασίαν θεωρητικά καί πρακτικά έφό­
δια, ένώ παραλλήλως ή έθνική μας οικονομία δέν δύναται
νά άναπτυχθή μέ άντίστοιχον πρός τήν ζωτικότητα καί τάς
άνάγκας του λαοί> μας ρυθμόν έλλείψει των άπαραιτήτων
διά τήν άνάπτυξιν αυτής στελεχών, έπί του τεχνικοί> ίδ_ίως
έπιπέδου, άποδεικνύει δτι εφθάσαμεν πλέον είς τό άπρο­
χώρητον. 'Όθεν έπιτακτική παρίσταται άνάγκη νά άναθε­
ωρήσωμεν τήν όργάνωσιν καί τό πρόγραμμα των σχολείων
μας, διά νά έπιτύχωμεν ωστε άπό τά εκπαιδευτικά μας ίδρύ­
ματα νά έξέ ρχωνται τοί> λοιποί> νέοι επαρκώς συγκ ροτημέ­
νοι, ετοιμοι διά τόν άγώνα τής ζωής, δημιουργικοί καί αι­
σιόδοξοι, οί δποίοι θά προωθήσουν καί τόν πνευματικόν
καί τόν ύλικόν πολιτισμόν τής χώρας μας εις νέας θετικάς
πραγματοποιήσεις .
)) . ο εκ του έλληνικοϋ καί του χριστιανικοί> πνεύματος
εμφορούμενος "άνθρωπισμός" εχει δημιουργήσει διά τό
έθνος μας μακράν καί ίε ράν παράδοσιν, ή όποία πρέπει νά
άποτελή τό άπαρασάλευτον διά τήν εκπαίδευσιν των νέων
μας βάθρον. Κατά βάσιν άνθρωπιστική ύπήρξε πάντοτε καί
πρέπει νά παραμείνη ή έλληνική Παιδεία, μέ τό νόημα δτι
σκοπόν θά έχη νά δώση είς τήν κοινωνίαν νέους έλευ­
θέρους τό φρόνημα, έμπνεομένους άπό ύψηλά {δανικά,
πιστούς εις τόν Θεόν καί τήν Πατρίδα, άγαπώντας τόν
πλησίον καί τιμώντας είς τό πρόσωπον τό ίδικόν των καί
των άλλων τόν "άνθρωπον" ώς κορωνίδα τής δημιουργίας.
Κατευθυνόμενον άπ'ό τό ευγενές τοί>το ίδανικόν τό έλληνι­
κόν σχολείον πρέπει νά δώση είς τό πρόγραμμά του έξέχου­
σαν θέσιν εις τά άγαθά τής "κλασικής παιδείας" όχι δμως
ύπό τήν στενή ν, άλλ' ύπό τήν ευρείαν εννοιαν του δ ρου.
Μέ τήν εννοιαν αυτήν άγαθά τής κλασικής παιδείας δένεΙ­
ναι μόνον τά άνεκτίμητα διά τούς πνευματικούς θησαυρούς
των κείμενα των άρχαίων ' Ελλήνων συγγραφέων, άλλά καί
τά Μαθηματικά, έπιστήμη είς τήν δποίαν διέπρεψε τό
έλληνικόν πνεί>μα καί όργανον έξαιρετικής τελειότητας ,
τό όποίον έκαμε τόν άνθρώπινον νοί>ν ίκανόν νά πραγμα­
τοποιήσει ε ίς τό πεδίον τοί> έπιστητοί> θαυμασίας κατακτή­
σεις. Δεδομένου δτι τά Μαθηματικά άποτελοί>ν τήν βάσιν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
29
των Φυσικών 'Επιστημών, εlναι εuνόητον δτι όχι μόνον
άντιδικία δέν ύπάρχει μεταξύ κλασικής παιδείας καί θετι­
κών έπιστημών, άλλ' άπεναντίας στενή συνοχή, ύπό τήν
προϋπόθεσιν βεβαίως δτι τά μέν κλασικά κείμενα γίνονται
διά τής διδασκαλίας πηγή ζωής, ή δέ επίστημονική μάθη­
σις δέν λησμονεί δτι είς τελευταίαν άνάλυσιν δλαι αί άνα­
καλύψεις πηγάζουν καί έμψυχώνονται άπό τόν άνθρωπον.
Αuτός δ ευρύχωρος καί ύψηλόφρων άνθρωπισμός άξίζει νά
έμπνέη τήν έθνικήν μας Έκπαίδευσιν.
))'Ιδιαιτέρως πρέπει τό έλληνικόν σχολείον νά φρον­
τίση rοστε νά γίνη συνειδητή εις τούς νέους ή άρραγής
ένότης τοί> έθνους κατά τήν μακράν ίστορικήν σταδιοδρο­
μίαν του. 'Από τό γεγονός τοί>το τής "έλληνικής διαρκεί­
ας", του δποίου σημαντικός παράγων μορφωτικός, δια­
σφαλίζων μετά τής ύλικής καί τήν ήθικήν αuθυπαρξίαν του
άνθρώπου, επιβάλλουν τήν όρθήν θεμελίωσιν καί τήν έπι­
μελή άνάπτυξιν τής έπαγγελματικής έκπαιδεύσεως, ίδίq.
τής τεχνικής, ε{ς τήν χώραν μας. Εlναι άξία έπαίνου ή
ίδιωτική πρωτοβουλία, ή όποία μέ τόσην φιλοτιμίαν άνε­
πλήρωσε μέχρι σήμερον είς τόν τομέα τοί>τον ουσιαστικώς
τό Κράτος. 'Αλλά ή συνέχισις τής άπουσίας ταύτης εlναι
άπαράδεκτος . Δημιουργεί κινδύνους σοβαρούς τόσον διά
τήν οίκονομικήν θέσιν τής χώρας, δσον καί διά τήν
κοινωνικήν μας ευστάθειαν τό γεγονός δτι μυριάδες νέων
άνθρώπων ρίπτονται κατ ' ετος είς τήν βιοπάλην χωρίς
καμμίαν είδικήν έπαγγελματικήν κατάρτισιν. Είς τό κεφά­
λαιον τοί>το δ τόπος μας καθυστερεί έμφανώς εν συγκρίσει
όχι μόνον πρός μεγάλους καί πλουσίους, άλλά καί πρός
μικρούς καί πτωχούς λαούς, καί έπομένως εΙ ναι άνάγκη νά
καλυφθή διά ταχείας καί συντόνου έργασίας ή σημειωθεί­
σα καθυστέρησις. Είς τόν αίώνα τής μεγάλης τεχνικής
προόδου εlναι αυτονόητον δτι ή 'Ελλάς πρέπει νά σπεύση
νά προσαρμοσθή είς τούς νέους δρους τής παραγωγής διά
τής μορφώσεως είδικευμένων στελεχών. Τότε μόνον θά
ύψωθή τό βιοτικόν της επίπεδον καί θά προαχθή δ πνευμα­
τικός τη ς πολιτισμός .
)>Είς τάς έκ παραδόσεως δημοκρατικάς χώρας, ώς ή
'Ελλάς , δέν επιτρέπεται τό μέγα άγαθόν τής παιδείας νά
εlναι προνόμιον μόνον των όλίγων, των εχόντων τά οίκο­
νομικά μέσα διά σπουδάς μακράς διαρκείας. 'Εξ άλλου,
εlναι καί άπό τής άπόψεως τής γενικής, οίκονομικής καί
πνευματικής , προόδου τοί> συνόλου άσύμφορον νά μή άξι­
οποιοί>νται αί ίδιοφυίαι αί είς σημαντικόν άριθμόν παρου­
σιαζόμεναι είς τά μεγάλα λαϊκά στρώματα, έξ αίτίας τής
άπαιδευσίας , είς τήν όποίαν καταδικάζονται οί πενέστεροι,
δταν δέν λαμβάνεται είδική περί τής μορφώσεως αuτών
μέριμνα. Διά τούς λόγους τούτους ένδείκνυται νά παρέ­
χωνται είς έπαρκή βαθμόν ύπό τής Πολιτείας τά οίκονομι­
κά μέσα εις τούς άπόρους νέους, τούς άποδεδειγμένως ίκα­
νούς, διά νά έπιδίδωνται ούτοι εις σπουδάς άναλόγως των
κλίσεών των καί τοιουτοτρόπως νά μή χάνωνται διά τό
εθνος τά πολύτιμα αυτά πνευματικά κεφάλαια. οικονομική
άρωγή πρέπει νά παρέχεται εις τούς πτωχοτέρους άκόμη
καί ε{ς τήν Στοιχειώδη Έκπαίδευσιν. Ή περί ής δμως δ
λόγος πρόνοια όρθόν εlναι νά συστηματοποιηθή καί νά
λάβη εκτασιν προκε ιμένου περί τών σπουδών τής Μέσης
(γενικής καί επαγγελματικής) καί τής ' Ανωτάτης 'Εκπαι­
δεύσεως , μέ σκοπόν πάντοτε όχι τήν βοήθειαν εις δλους
άδιακρίτως , άλλά τήν έπιλογήν των άρίστων καί τήν προ-
30 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
ώθησιν αuτών εiς αντιστοίχους πρός τήν iδιοφυίαν των
σπουδάς.
»Μίαν τών αiτιών (όχι ίσως τήν μικροτέραν) τής εκ­
παιδευτικής μας κακοδαιμονίας άποτελοuν αί συχναί καί
εσπευσμένως επιχειρούμεναι μεταβολαί εiς τήν όργάνωσιν
καί τό πρόγραμμα τών σχολείων. Καμμία εκπαιδευτική
πολιτική δέν δύναται νά άποβή επωφελής έάν δέν τηρηθή
σταθερώς επί μακράν σειράν ετών, διά νά αποδώση τούς
καρπούς της καί νά ύποστή τήν βάσανον τής πείρας. Τοuτο
δμως τότε μόνον θά γίνη δυνατόν, δταν τό θέμα τής εκπαι­
δεύσεως παύση νά άποτελή άντικείμενον κομματικών η
προσωπικών ανταγωνισμών καί τεθή επί καθαρώς εθνικής
καί επιστημονικής βάσεως. 'Υψίστη ν ύπηρεσίαν θά προ­
σφέρη εiς τό εvθος δ πολιτικός κόσμος, εάν χαράξη διά
κοινής συνεννοήσεως ένιαίαν εκπαιδευτικήν πολιτικήν
προοριζομένην νά τηρηθή σταθερώς επί μακρόν καί νά μή
άνατραπή εiς τήν πρώτην κυβερνητικήν μεταβολήν».
Μέ αύτή τήν άφετηρία, ή 'Επιτροπή μελέτησε
τήν οργάνωση καί τό πρόγραμμα τής 'Εκπαιδεύσεως
σέ δλες τίς βαθμίδες καί ύπέβαλε σειρά συγκεκριμέ­
νων προτάσεων. Οί εiσηγήσεις της άφοροϋν, κατά
σειρά, τή Στοιχειώδη 'Εκπαίδευση καί τά ναυπηγεία
άγροτικοϋ τύπου, τή Μέση 'Εκπαίδευση -μέ τήν
πρόβλεψη δύο κύκλων γυμνασιακών σπουδών καί
διαφόρων τύπων γυμνασίων, τήν άρτια οργάνωση δη­
μόσιων έπαγγελματικών σχολείων ύπό ένιαία διοί­
κηση καί, τέλος, τήν 'Ανώτατη 'Εκπαίδευση . Στά
πλαίσια τής τελευταίας προβλέπεται «έργασία εiς βά­
θος», νέα διάρθρωση τοϋ διδακτικοϋ προσωπικοϋ,
καθώς καί νέα τμήματα, μεταπτυχιακές σπουδές καί
σύσταση τρίτου πανεπιστημίου. 'Από τά μέτρα πού
προτείνονται, ή 'Επιτροπή έξήρε ώς έπείγοντα καί
άπόλυτης προτεραιότητας:
«1. Τήν άνωτέρω προτεινομένην ϊδρυσιν καί προαγω­
γήν δημοτικών σχολείων καί τόν διορισμόν άντιστοίχου
αριθμοu δημοδιδασκάλων (2.500).
»2. Τόν εφοδιασμόν τών σχολείων διά τών αναγκαίων
επίπλων, όργάνων καί λοιπών μέσων διδασκαλίας.
»3. Τήν διεύρυνσιν του προγραμματισμοί) καί τήν επιτά­
χυνσιν του ρυθμοu οικοδομήσεως τών σχολικών κτιρίων.
'Η μέριμνα αϋτη επιβάλλεται τόσον διά τήν Στοιχειώδη
δσΩν καί διά τήν Μέση ν 'Εκπαίδευσιν, διά τήν όποίαν άπό
κτιριακής απόψεως δέν εξεδηλώθη μέχρι τοuδε εξ ίσου
ζωηρόν τό κρατικόν ενδιαφέρον.
»4. Τήν αvαδιοργάνωσιν τών Παιδαγωγικών 'Ακαδη­
μιών.
»5. Τήν aμεσον προπαρασκευήν τής διαιρέσεως τών
γυμνασιακών σπουδών εiς δύο κύκλους διά του καθορι­
σμοί) τής εδρας προγυμνασίων καί γυμνασίων, διά τής μελέ­
της του τρόπου κατανομής του διδακτικοu προσωπικοί) εiς
τούς διαφόρους τύπους σχολείων Μέσης 'Εκπαιδεύσεως
καί διά τής εκπονήσεως προϋπολογισμοί) τής άπαιτηθη­
σομένης διά τήν εφαρμογήν τής ανωτέρω μεταρρυθμίσεως
δαπάνης .
»6. Τήν aμεσον νομοθετικήν ρύθμισιν τοu θέματος τών
νυκτερινών γυμνασίων.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»7. Τήν άμεσον συγκέντρωσιν τής 'Επαγγελματικής
'Εκπαιδεύσεως ύπό ένιαίαν διοίκησιν καί τήν συγκρότη­
σιν Γνωμοδοτικοί) Συμβουλίου 'Επαγγελματικής 'Εκπαι­
δεύσεως πρός σύνταξιν προγράμματος ίδρύσεως καί λει­
τουργίας τών επαγγελματικών σχολείων τής πρώτης δεκα­
ετίας.
»8. Τήν συνέχισιν καί ενίσχυσιν τής οiκονομικής άρω­
γης τοu Κράτους εiς τά Πανεπιστήμια, τό Πολυτεχνείον
καί τάς λοιπάς άνωτάτας σχολάς διά τάς κτιριακάς αuτών
εγκαταστάσεις καί τόν εξοπλισμόν τών βιβλιοθηκών, τών
έργαστηρίων καί τών κλινικών .
»9. Τήν αuξησιν τοu βοηθητικοu διδακτικοu προσωπι­
κοu τών 'Ανωτάτων 'Εκπαιδευτικών 'Ιδρυμάτων καί τήν
μισθολογικήν προώθησίν του.
»10. Τήν άμεσον αντιμετώπισιν του θέματος τής βελτι­
ώσεως τών αποδοχών τών πάσης φύσεως εκπαιδευτικών
ύπαλλήλων, λαμβανομένης iδιαιτέρας μερίμνης διά τό δι­
δακτικόν προσωπικόν τών δημοτικών σχολείων καί τών
Παιδαγωγικών 'Ακαδημιών».
Καί ή εκθεση τής 'Επιτροπής Παιδείας, μέ άποδέ­
κτη τόν Κ. Καραμανλή, κατέληγε ώς έξής:
«Αuτά είναι, κύριε πρόεδρε, έν συντομί~ τά κύρια πο­
ρίσματα τής 'Επιτροπής εiς τό θέμα τής όργανώσεως τής
'Εκπαιδεύσεως. Τόσον αuτά δσον καί τά λοιπά, τά άναφε­
ρόμενα εiς λεπτομερείας τών προτεινομένων μεταρρυθμί­
σεων, εύρίσκονται διεξοδικώς διατυπωμένα καί δεόντως
ήτιολογημένα εiς τό σώμα τών 'Αποφάσεων καί εiς τά
Πρακτικά τών Συνεδριάσεων . 'Εκ τής εκθέσεως ταύτης
σαφώς φαίνεται δτι ή άνόρθωσις τής 'Εκπαιδεύσεώς μας
είναι εργον δυσχερές καί μακρίiς διαρκείας. Καί μόνον εν
πρόχειρον βλέμμα εiς τά προτεινόμενα μέτρα πείθει δτι,
έφ' δσον υίοθετηθοuν, τό ύπουργείον τής Παιδείας θά
έπωμισθή εuθύνας καί θά χρειασθή δυνάμεις άσυγκρίτως
μεγαλυτέρας τών σημερινών. Διά τόν λόγον τοuτον ή
'Επιτροπή εκφράζει τήν εuχήν νά ίδρυθή καί ύφυπουργεί­
ον Παιδείας, διά νά δοθή εiς τόν ύπουργόν τής Παιδείας διά
του ύφυπουργοu ή άπαραίτητος διά τήν άντιμετώπισιν του
πλήθους καί του όγκου τών ζητημάτων επικουρία." Ας επι­
τραπή επίσης εiς ήμίiς νά σημειώσωμεν δτι σο βαράν δυσχέ­
ρειαν διά τήν εφαρμογήν νέου προγράμματος εiς τήν 'Εκ­
παίδευσιν άποτελεί ή έκ τής κειμένης νομοθεσίας ϋπαρξις
πολλών άνασχετικών δρων οικονομικοτεχνικής φύσεως
εiς τήν ταχείαν εκτέλεσιν τών αποφάσεων τής διοικήσεως.
'Εν όψει τής προτεινομένης μεταρρυθμίσεως εiς τήν λει­
τουργίαν τών εκπαιδευτικών ίδρυμάτων ή 'Επιτροπή νομί­
ζει δτι πρέπει διά τής νομοθετικής δδοu νά άπλουστευθή ή
διαδικασία καί νά έξασφαλισθή γοργός ρυθμός εiς τήν
εκτέλεσιν τών ληφθησομένων παρά τής Διοικήσεως άποφά­
σεων μέχρι τής δλοκληρώσεως τής εφαρμογής του νέου
έκπαιδευτικοu προγράμματος. "Ας ύπομνησθή τέλος δτι τό
προκείμενΟΥ Εργον θά άπαιτήση καί δαπάνας όχι μικράς.
"Εχομεν δμως τήν ελπίδα δτι ή Κυβέρνησις, εκτιμώσα τήν
σπουδαιότητα του ζητήματος, θά προχωρήση άποφασιστι­
κώς εiς τήν λύσιν του καί θά ύπερνικήση δλας τάς παρου­
σιασθησομένας δυσχερείας. 'Η εuκαιρία είναι μοναδική.
Ποτέ aλλοτε λαός καί πολιτική ήγεσία δέν είχον δσον
σήμερον συγκινηθή καί επιθυμήσει νά χαραχθή διά συνεν-
 ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ
νοήσεως του πολιτικοί) κόσμου σταθερά εθνική εκπαιδευ­
τική πολιτική ωστε νά άποκτήση ή χώρα μας 'Εκπαίδευ­
σιν άνταποκρινομένην εις iάς ζωτικάς άνάγκας της. Θά
είναι ζημία άνεπανόρθωτος διά τό εθνος νά άφήσωμεν μίαν
τοιαύτην εuκαιρίαν νά χαθή».
Τήν ίδια ήμέρα, ό πρωθυπουργός δρισε τά μέλη
τής ΕΡΕ πού θά μετάσχουν, μετά τήν επανάληψη των
εργασιών τής Βουλής, στή Διακομματική 'Επιτρο~ή
γιά τήν Παιδεία, στήν όποία καί θά ύποβληθεί όγκώ­
δης τόμος μέ τά πορίσματα τής 'Επιτροπής Παιδεί­
ας. 'Η Διακομματική 'Επιτροπή θά αναλάβει νά δια­
τυπώσει τίς aπόψεις της σέ τακτή προθεσμία καί,
στή συνέχεια, ή Κυβέρνηση θά προχωρήσει στή λή­
ψη τών ενδεδειγμένων νομοθετικών μέτρων. Τέλος,
τά πολυγραφημένα πορίσματα τής είδικής επιτρο­
πής θά είναι στή διάθεση δσων επιθυμοuν νά τά με­
λετήσουν.
14 IANOYAPIOY 1958
Μέ τίτλο «'Η ·Ελλάδα στήν όδό τής βιομηχανο­
ποιήσεως», ή γιουγκοσλαβική εφημερίδα «Μπόρ­
μπω> δημοσιεύει εκτενές άρθρο, δπου μεταξύ άλλων
παρατηρείται:
·Η ·Ελλάς έπέτυχε τελευταίως νά σταθεροποιήση ση­
μαντικώς τήν οικονομίαν της . 'Εξουδετερώθησαν ijδη α{
προηγούμεναι συναλλαγματικαί καί δημοσιονομικαί δυ­
σκολίαι, μολονότι τό περαιτέρω ελλειμμα του έμπορικοu
ισοζυγίου καί του ισοζυγίου πληρωμών άποτελεί ιδιαιτέ­
ραν φροντίδα τής χώρας. ·Η ·Ελλάς προσπαθεί νά επιλύ­
ση τά προβλήματα ταuτα πρωτίστως διά τής ταχυτέρας
άναπτύξεως τών παραγωγικών δυνάμεων καί τής ταχυτέρας
βιομηχανοποιήσεως.
Στή συνέχεια, ή εφημερίδα αναλύει τό πενταετές
σχέδιο εξηλεκτρισμοu καί παραγωγικής αναπτύξεως
καί καταλήγει συνάπτοντας τό θέμα καί μέ τήν πο­
ρεία των διμερών έλληνογιουγκοσλαβικών σχέσεων:
'Η ' Ελλάς εύρίσκεται σήμερον εις τό σημείον εuρυτά­
των συλλήψεων εις τόν τομέα τής άναπτύξεως τών παρα­
γωγικών της δυνάμεων. Δι ' αuτό καί δέν διαθέτει έπαρκή
ιδικά τη ς μέσα. Ώς έκ τούτου ενα εκ τών ζωτικών ζητημά­
των της είναι ή έξεύρεσις συμπληρωματικών πηγών διά
τήν χρηματοδότησιν τής άναπτύξεως τής χώρας καί ή έπέ­
κτασις τών μέχρι τοuδε έμπορικών σχέσεων μεθ' ώρισμέ­
νων χωρών εις τό πεδίον τής οικονομικfjς καί τεχνικής
συνε ργασίας. Εiς τοuτο δύναται νά ύπολογίζη καί επί τής
συμβολής τής χώρας μας έντός τών πλαισίων του εφοδια­
σμοί) της διά μεγαλυτέρου άριθμοϋ βιομηχανικών προϊόν­
των καί ειδών έξοπλισμοu. ' Ακόμη καί κατά τό ι 956 μετα­
ξύ Γιουγκοσλαβίας καί ·Ελλάδος ύπεγράφη πρωτόκολλον
οικονομικής συνεργασίας καί τεχνικής βοηθείας, τό όποί­
ον προβλέπει τοιαύτην συνεργασίαν καί βοήθειαν εις σει­
ράν βιομηχανικών κλάδων 5 •
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
31
15 IANOYAPIOY 1958
'Ο 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος έπιβεβαιώνει δτι
ζήτησε νά επισκεφθεί τήν Τουρκία μέ σκοπό νά επι­
διώξει τήν aποκατάσταση καλών σχέσεων μεταξύ
του έλληνικου πληθυσμοu τής Κύπρου καί τής τουρ­
κικής μειονότητας. ·Η τουρκική Κυβέρνηση δμως
δέν εδωσε τή συγκατάθεσή της γιά τή μετάβασή του
στήν "Α γκυρα.
16 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Μέ τήν ευκαιρία προγεύματος πρός τιμή τών
προέδρων των όργανώσεων των παραγωγικών τάξε­
ων 'Αθηνών καί Πειραιώς , δ διοικητής τής Τραπέ­
ζης τής ·Ελλάδος, Ξ. Ζολώτας, αναφέρθηκε στή γε­
νικότερη κατάσταση τής εθνικής οίκονομίας καί
έπεσήμανε τήν αύξηση του ακαθάριστου εθνικοί) εί­
σοδήματος καί τής ίδιωτικής καταναλώσεως στή δι­
άρκεια του ετους 1957. Σχετικό είδησεογραφικό δελ­
τίο αναφέρει τά έξής:
· Ομιλών μετά τό γεuμα, πρός τούς έκπροσώπους τών
παραγωγικών τάξεων, ό κ. Ζολώτας διεπίστωσε μέ iκανο­
ποίησιν δτι εντός του ι 957 τό άκαθάριστον έθνικόν εισό­
δημα, ύπολογιζόμενον είς σταθεράς τιμάς, ηuξήθη κατά
9%, εναντι 5,3% του ι 956. 'Η αϋξησις του εθνικοu είσοδή­
ματος όφείλεται είς τήν έπί μέρους αϋξησιν τής γεωργικής
καί τής βιομηχανικής παραγωγής. · Η ίδιωτική κατανάλω­
σις , είπεν ό κ . Ζολώτας, ηuξήθη κατά προσωρινά στοιχεία
έντός του Ι957 κατά ποσοστόν 4% περίπου εν συγκρίσει
πρός τό Ι 956.
'Ως πρός τάς επενδύσεις παγίου κεφαλαίου, ό κ. Ζολώ­
τας ύπελόγισε τήν αϋξησιν αuτών έντός του Ι957 είς 5%
εναντι του Ι956. Διευκρίνησε δέ δτι ή οίκοδομική δραστη­
ριότης, ή όποία άποτελεί τό I I 3 του συνόλου τών επενδύ­
σεων, συνεχίσθη καί κατά τό Ι 957 μέ τό ίδιον ρυθμόν καί
προσέθεσεν ώς tκανοποιητικήν ενδειξιν δτι ή είσαγωγή
μηχανημάτων η λοιπών κεφαλαιουχικών ά.γαθών ηuξήθη
έντός τοu λήξαντος ετους κατά 20%. Είδικώς διά τάς δη­
μοσίας επενδύσεις ό κ. διοικητής είπεν δτι έπί τij βάσει
τών επισήμων στοιχείων, αύται άνήλθον είς δραχμάς καί
συνάλλαγμα είς 1.700 έκατ. δρχ. εναντι 1.266 του Ι956.
Τό σύνολον τών επενδύσεων, είς σταθεράς τιμάς, εξει­
λίχθη κατά τήν τελευταίαν τριετίαν (είς έκατ. δρχ .) ώς
έξής: Ι955-8.584, Ι956-9.753, Ι957-ΙΟ.250.
Κατά τήν διάρκειαν τοϋ Ι 957, είπε, περιωρίσθησαν πε­
ραιτέρω α{ ύψωτικαί τάσεις τών τιμών καί ενισχύθη ή έμ­
πιστοσύνη πρός τό νόμισμα καί ή τάσις πρός σταθεροποί­
ησιν. Έν τούτοις, ετόνισε, τό ά.ποτέλεσμα τοuτο επετεύ­
χθη κατά σημαντικόν ποσοστόν διά τής αuξήcrεως τών εί­
σαγωγών ή δέ αϋξησις αuτή ά.ποτελεί καί τό άσθενές ση­
μείον τής οίκονομίας μας, τό όποίον πρέπει νά προσελκύ­
ση τήν προσοχήν δλων μας.
Είς τήν νομισματικήν σταθερότητα, ύπεγράμμισεν ό κ .
Ζολώτας, συνετέλεσε, πλήν τών άλλων λόγων, καί ή επι­
βράδυνσις τής αuξήσεως τής κυκλοφορίας κατά τό Ι957.
Είδικώτερον, διά τήν εξέλιξιν τών τιμαρίθμων ό κ . διοικη-
32 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ 33

Μεγάλα έργα στόv Άξιό καί τόv 'Αλιάκμονα.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
34 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

τής εΙπεν δτι αϋτη έσημείωσε τήν μικροτέραν άνοδον, έν νά προσέλθη ένώπιον τής 'Εθνικής 'Αντιπροσωπείας καί
συγκρίσει καί μέ τό ετος 1956, άλλά καί μέ των περισσοτέ­ νά τήν ένημερώση έπί τών θεμάτων τούτων.
ρων ευρωπαϊκών χωρών. » 1 Όπως εΙναι φυσικόν, θά άρχίσω τήν ένημέρωσιν άπό
'Ιδιαιτέρως ύπεγράμμισεν δ κ. Ζολώτας τήν έπελθοϋ­ τό θέμα έκείνο, τό δποίον συνέχει τάς καρδίας δλων τών
σαν έντός τοϋ 1957 έξυγίανσι ν των δημοσίων οικονομικών, 'Ελλήνων, άπό τό θέμα τό κυπριακόν. 'Η ίερά έθνική μας
άποτέλεσμα τής δποίας ύπήρξεν ή κάλυψις τών τρεχουσών ύπόθεσις δέν έπέρασε κατά τό διάστημα αυτό μίαν περίο­
δαπανών τ,οϋ προϋπολογισμοϋ διά τών έσόδων έξ έγχωρίων δον νάρκης, άντιθέτως έπέρασε κρίσιμον περίοδον, διότι
πηγών. 'Εσημείωσε δέ δτι τό έπίτευγμα τοϋτο οφείλεται μεταξύ των άΛλων συνεζητήθη ή προσφυγή μας είς τά
εiς τήν αϋξησιν τών δημοσίων έσόδων κατά 8,5%, εναντι 'Ηνωμένα 'Έθνη, προσφυγή, ή όποία ήδύνατο νά εχη ευ­
τοϋ 1956. Διά τό iσοζύγιον των έξωτερικών πληρωμών τής μενή άποτελέσματα, άλλά ήδύνατο νά εχη καί άποτελέ­
χώρας, δ κ . Ζολώτας εΙπεν δτι κατά τό 1957 τό συναλλα­ σματα λίαν δυσμενή. Καί λέγων τοϋτο έπωφελοϋμαι τής
γματικόν μας Ελλειμ~:~α περιωρίσθη εiς 30 έκατ. δολλάρια ευκαιρίας διά νά τονίσω δτι ή προσφυγή εiς τά 'Ηνωμένα
εναντι 67,3 τοϋ 1956, τοϋτο δέ χάρις εiς τήν αϋξησιν τών ~Εθνη διά τό Κυπριακόν δέν άποτελεί διά τήν Κυβέρνησιν,
έξαγωγών μας, κυρίως δμως εiς τήν ουσιώδη αϋξησιν των δέν άποτελεί πολιτικόν σκοπόν, δέν άποτελεί πολιτικήν,
άδήλων πόρων. Τό μεγαλύτερον μέρος τοϋ έλλείμματος διά τής δποίας πιστεύομεν δτι δπωσδήποτε προωθείται τό
αυτοϋ έκαλύφθη ύπό τής άμερικανικής βοηθείας. Κυπριακόν, άποτελεί μίαν πολιτικήν τήν δποίαν έπελέξαν­
Διά τάς καταθέσεις εiς τάς Τραπέζας καί τά Ταχυδρο­ το α{ έλληνικαί Κυβερνήσεις ώς έκ τής έξελίξεως του
μικά Ταμιευτήρια άνέφερεν δτι κατά τό 1957 ηυξήθησαν θέματος. 'Επωφελοuμαι τής ευκαιρίας, διά νά προβώ είς
κατά 3.460 έκατ . δρχ., εναντι τοϋ προηγουμένου ετους, ήτοι τήν διευκρίνησιν ταύτην, διότι σταθερώς α{ έλληνικαί Κυ­
κατά 67%. βερνήσεις, καί έν συνεχεί~ καί ή ίδική μας, προσεπάθησαν
'Ιδιαιτέρως ήσχολήθη δ κ . Ζολώτας μέ τό θέμα των νά προωθήσουν τό θέμα δι' δλων των μέσων, τά όποία
πιστώσεων πρός τήν οiκονομίαν καί εΙπεν δτι αύται, έντός ήδύναντο νά φέρουν χρήσιμα άποτελέσματα, χωρίς νά δη­
τοϋ 1957 ηυξήθησαν '(άπό τοϋ Νοεμβρίου 1956 μέχρι Νο­ μιουργοϋν δυσχερείας.
εμβρίου 1957) κατά 3.800 έκατ. δρχ., δηλαδή κατά 26%, »' Ατυχώς, δλαι αί προσπάθειαι, αί δποίαι κατεβλήθη­
εναντι αυξήσεως τοϋ έθνικοϋ είσοδήματος (είς τρεχούσας σαν είτε άπ' ευθείας ύπό τών Κυπρίων, εϊτε ύπό των έλλη­
τιμάς) κατίi 11%6 • νικών Κυβερνήσεων εμειναν άνευ άποτελέσματος. ~ Απει­
ραι εlναι αί προσπάθειαι αυταί, άλλά έπί ματαίφ. Πρός
·Ο άπολογισμός, πράγματι, τοϋ δεύτερου ετους
στιγμήν έγεννήθη ή έλπίς οτι θά ύπάρξη τρόπος νά προω­
τής διακυβερνήσεως τοϋ Κ. Καραμανλή έπιβεβαίωνε θηθή ή ύπόθεσις, χωρίς νά γίνη νέα προσφυγή εiς τά
τή σταθερή άνοδική τάση τής έλληνικής οίκονομί­ 'Ηνωμένα ~Εθνη . Πράγματι, ένώ μέχρι πρό ετους περίπου
ας. Τό πραγματικό άκαθάριστο έθνικό είσόδημα τά 'Ηνωμένα 'Έθνη εκλεινον τήν θύρα ν τους είς τό Κυ­
άναπτυσσόταν μετά τό 1956 σέ ρυθμό πού προοριζό­ πριακόν, πρό ένός ετους διά πρώτην φοράν έξέδωσαν μίαν
ταν νά αuξηθεί - στή διάρκεια μιας δεκαετίας - σέ άπόφασιν ή όποία έγέννησεν έλπίδας αίσιοδοξίας. ΕΙναι
τιμές συντελεστών παραγωγής, κατά 81,4%. »Ηδη, γνωστή ή άπόφασις ή φέρουσα τόν aριθμόν 1013. 'Ημπο­
ρεί νά μή ήρεσεν εiς δσους δέν γνωρίζουν τάς άποφάσεις
στή διάρκεια μόνο τοϋ ετους 1957, σημειώνονταν οί
άκόλουθες ποσοστιαίες μεταβολές τοϋ πραγματικοϋ
τών 'Ηνωμένων 'Εθνών, έθεωρήθη, δμως, έiς τούς διεθνείς
κύκλους ώς μία άπόφασις έλπιδοφόρος, ή όποία διά τής
άκαθάριστου έγχώριου προϊόντος στούς βασικούς
έπιταγής μιaς δικαίας καί εiρηνικής λύσεως, ήνοιγε τόν
τομείς παραγωγής:
δρόμον πρός τήν λύσιν. ·Η άπόφασις έκείνη, τήν δποίαν
'Αγροτικός + 13
τομέας
έδέχθησαν καί έφήρμοσαν ο{ έν Κύπρφ Κύπριοι, τήν έδέ­
Μεταποίηση + 6,7 χθησαν καί έφήρμοσαν καί οί μαχόμενοι Κύπριοι άγωνι­
Κατασκευές - Ο, Ι σταί, ήλπίζετο άπό πολλούς δτι θά ήδύνατο νά φέρη απο­
Μεταφορές, έπικοινωνίες+ 5,3 τελέσματα. 'Ατυχώς αί έλπίδες διεψεύσθησαν, διότι έάν
'Εμπόριο + 8,4 άπηλευθερώθη δ 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, έάν άπεπέμ­
Δημόσια Διοίκηση + 8 φθη δ στρατάρχης Χάρντιγκ, έάν κατηργήθησαν ώρισμένα
εκτακτα . μέτρα, εiς τήν βάσιν τοϋ θέματος, τό δποίον εΙναι
ή κατάργησις τής άποικιοκρατίας έν Κύπρφ, δέν έσημειώ­
20-21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
θη ουσιαστική πρόοδος. Πράγματι, έκτός άπό ώρισμένας
Ό ύπουργός τών 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ, σέ άορίστους φράσεις άπό μίαΨπλευράν, έκτός άπό άδικαιο­

είδική συνεδρίαση τής Βουλής, άναφέρεται έκτενώς λογήτους διατυπώσεις άξιώσεων μετά τινων άπειλών άπό

στό έθνικό θέμα τής Κύπρου καί, γενικότερα, στήν
έξωτερική πολιτική τής Κυβερνήσεως:
«Κύριοι συνάδελφοι, δέν έμεσολάβησε μακρόν χρονι­
κόν διάστημα, άφ' ή ς ή 'Εθνική 'Αντιπροσωπεία ήσχολ ή­
θη μέ θέματα έξωτερικής πολιτικής τής χώρας. 'Εν τούτοις
κατά τό βραχύ αυτό χρονικόν διάστημα έσημειώθησαν γε­
γονότα καί έξελίξεις προκαλοϋσαι τό ένδιαφέρον τοϋ έλ­
ληνικοϋ λαοϋ. Δι' αυτό ή Κυβέpνησις εκρινεν δτι iliφειλε
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
άλλην πλευράν, ουδέν τό ουσιαστικόν προσετέθη .
»·Υπήρξαν κατά τό 1957 άπόπειραι νά άχθώμεν είς τρι­
μερείς διαπραγματεύσεις, τάς δποίας ή έλληνική Κυβέρνη­
σις διά λόγους έπί των δποίων θά εχω τήν ευκαιρίαν νά
έπανέλθω, άποκρούει. Δι' δλους αυτούς τούς λόγους εύρέ­
θημεν καί πάλιν ύποχρεωμένοι νά προσφύγωμεν είς τά
'Ηνωμένα ~Εθνη καί διά τόν λόγον δτι δέν είχομεν κανένα
άλλο μέσον νά ύποστηρίζωμεν τήν δικαίαν ύπόθεσιν των
άδελφών μας Κυπρίων. Καί προσεφύγομεν είς τά • Ηνωμέ-
 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΟΎ ΣτΗ ΒΟΥ ΛΗ
να 'Έθνη άλλά καί πάλιν χωρίς κανέν πνευμα εχθρότητας,
χωρίς κανέν πνευμα τυφλής άδιαλλαξίας, άλλά μέ πνευμα
εποικοδομητικόν προωθήσεως του δικαίου καί της ελευθε­
ρίας.
>>Είναι άληθές δτι πολλά άπό τά συμβιβαστικά σχέδια
τά όποία μiiς ύπεβλήθησαν είτε πρό τfjς συζητήσεως, είτε
κατά τήν συζήτησιν, δέν εδέχθημεν κάν νά τά συζητήσω­
μεν. Δέν εδέχθημεν ουδέν τών σχεδίων εκείνων. 'Αλλά δέν
τά εδέχθημεν διότι κατ' ουδέν συνέβαλλαν εiς τήν προώ­
θησιν του θέματος καί διότι εθεωρουμεν δτι aντιθέτως πε­
ριέπλεκαν τό θέμα. 'Αλλά παρά ταυτα, τό πνευμα μας, τό
πνευμα τfjς έλληνικfjς aντιπροσωπείας, ήτο πνευμα εποι­
κοδομητικόν, άποβλέπον εiς τήν πρόοδον τfjς μάχης. Οϋτω
κατεστήσαμεν σαφές~ δτι είμεθα ετοιμοι καί τfjς μάχης νά
παραιτηθώμεν, εφ· δσον ήδύνατο νά εξασφαλισθfi άπόφα­
σις ή όποία θά ώδήγει άσφαλώς εiς διαπραγματεύσεις με­
ταξύ άγγλικfjς Κυβερνήσεως καί Κυπρίων διά λύσιν, βασι­
ζόμεναι εiς τήν άρχήν τfjς aυτοδιαθέσεως. 'Αλλά δλαι αυ­
ταί αί διαλλακτικαί άλλά δίκαιαι άπόψεις τfjς έλληνικfjς
Κυβερνήσεως δέν εγένοντο άσπασταί καί οϋτω άπεδύθημεν
εiς τόν άγώνα. Δέν ήτο δυνατόν νά επέλθη καμμία συνεννό­
ησις, διότι ήμείς μέν εθέτομεν ώς δρον εiς τάς διαπραγμα­
τεύσεις μεταξύ Κυβερνήσεως άγγλικfjς καί Κυπρίων διά
τήν εφαρμογήν της άρχfjς της aυτοδιαθέσεως, άπό τήν άλ­
λην δέ πλευράν ετίθετο ώς δρος άπαραίτητος ή μή μνεία
τfjς aυτοδιαθέσεως καί aντιθέτως ή ) μνεία τών τριμερών
διαπραγματεύσεων. Καί οϋτω, ή μάχη, κ . συνάδελφοι, εδό­
θη μέ βάσιν τήν αυτοδιάθεσιν, άλλά εδόθη επίσης καί κατά
κύριον λόγον επί του θέματος εάν ή άπόφασις θά περιείχεν
ή μή τήν εκφρασιν "ενδιαφερόμενα κράτη καί ενδιαφερό­
μενα μέρη". 'Όλη ή συζήτησις, δλοι οί έλιγμοί καθωρί­
ζοντο άπό τήν προσπάθειαν νά περιληφθfi αυτή ή φράσις
καί άπό τήν προσπάθειαν νά άμυνθώμεν εναντίον αυτης
τfjς φράσεως. "Οταν ή συζήτησις κατά τήν όγδόην συνε­
δρίασιν εφθασεν εiς κρίσιμον σημείον καί ύπεβλήθη ή
τροπολογία εiς τό lδικόν μας σχέδιον aποφάσεως, ή πεμ­
πτουσία τfjς τροπολογίας αυτης, τών τεσσάρων χωρών,
ήτο ή φράσις "διαπραγματεύσεις μεταξύ τών ένδιαφερομέ­
νων μερών". Δέν θά σiiς κατετόπιζα καί ώς πρός τό παρελ­
θόν καί ώς πρός τό μέλλον, έάν σiiς ελεγον δτι δέν έκινδυ­
νεύσαμεν σοβαρώς νά εχωμεν μίαν άπόφασιν ή όποία νά
περιλαμβάνη τήν φράσιν αυτήν, τήν δποίαν περιελάμβα­
νεν ή τροπολογία του Καναδii, τfjς Δανίας , τfjς Χιλfjς καί
τfjς Νορβηγίας. Καί είμαι ύποχρεωμένος νά σiiς κατατοπί­
σω διότι είναι άνάγκη νά γνωρίζετε, δπως είπον καί εiς τήν
άρχήν, δτι προσφεύγοντες εlς τά 'Ηνωμένα 'Έθνη δέν
είχομεν βεβαίαν τήν έπιτυχίαν. Δέν είχομεν οϋτε κάν βε­
βαίαν τήν στασιμότητα του θέματος. Είχομεν, καί χωρίς
ύπαιτιότητα iδικήν μας, δυνατότητα ύποχωρήσεως του θέ­
ματος. Καί τό είχομεν, κύριοι, διότι αυτά είναι τά 'Ηνωμέ­
να ~Εθνη. Αί περισσότεραι τών aντιπροσωπειών προτι­
μουν νά μή εχουν νά ψηφίσουν έπί κειμένων τά όποία δη­
μιουργουν θέματα μεταξύ τfjς iδικfjς των χώρας καί άλλων
χωρών. Αί περισσότεραι Κυβερνήσεις προτιμουν άν εχουν
νά ψηφίσουν έπί ένός κειμένου τό δποίον νά άμβλύνη τάς
ζημίας τών διαφωνιών, επί ένός κειμένου τό δποίον διατυ­
πώνει άβλαβείς εUχάς καί άποφεύγει τάς προστριβάς μετα­
ξύ διαφόρων έχθρών; iδίως δέ πρός άλλας iσχυράς χώρας.
'Εξ ού καί ή ευχέρεια ή όποία ύπάρχει πάντοτε, rοστε αί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
35
τροπολογίαι, αί δποίαι προηγουνται εiς τήν ψηφοφορίαν,
νά γίνωνται άποδεκταί.
>>Καί δταν ύπεβλήθη ή τροπολογία έκείνη εύρέθημεν
καί ύμείς πρό του κινδύνου, πρό του δποίου εύρέθησαν
δλαι αί προσφυγαί ένώπιον τοιούτων τροπολογιών. Διότι ή
τροπολογία έκείνη, ή όποία ήτο ευφυέστατα συντεταγμέ­
νη, ή όποία περιείχε μέν τήν έπιταγήν διά διαπραγματεύ­
σεις "μεταξύ τών ενδιαφερομένων μερών", δέν ή το έντελώς
άνουσία, δπως ήσαν πολλά άλλα σχέδια aποφάσεων εiς τά
'Ην~μένα ~Εθνη. Είχε κάποιαν ουσίαν. Οϋτω διετρέξαμεν
τόν κίνδυνον νά τεθfi αυτή ή τροπολογία πρώτη είς ψηφο­
φορίαν, δπότε κατά τήν κρίσιν μας, κατά τήν κρίσιν τών
άλλων άντιπροσωπειών καί κατά τήν κρίσιν δλων τών τε­
χνικών μας συμβούλων, θά εχάναμεν τήν ψηφοφορίαν. Καί
θά τήν έχάναμεν δχι διότι τό θέμα δέν εχει συμπαθείας,
άλλά διότι, έπαναλαμβάνω, είναι φυσική, είναι εϋλογος ή
τάσις τών Κυβερνήσεων, αί δποίαι δέν εχουν άμεσον ένδι­
αφέρον εiς εν θέμα, νά προτιμουν νά ψηφίζουν κείμενα, τά
όποία τάς άπαλλάσσουν άπό διαφωνίας μέ liλλας Κυβερνή­
σεις.
»Διεξήχθη τότε ενας σκληρός δικονομικός άγών μέ θέ­
μα τί θά έτίθετο πρώτον είς ψηφοφορίαν. Διότι, δταν ύπε­
βλήθη ή τροπολογία τών τεσσάρων, εσπευσα νά ύποβάλω
lδικήν μου άντιτροπολογίαν, ή όποία έσέβετο μέν έν πολ­
λοίς τήν φρασεολογία ν τfjς τροπολογίας, επανέφερεν δμως
τό θέμα έπί τfjς βάσεως τfjς aυτοδιαθέσεως. Συνεκρούσθη­
σαν τότε -καί συνεκρούσθησαν κατά τρόπον όξύν- αί
δύο θέσεις αί δικονομικαί, αί δποίαι, δσον καί άν έφαίνον­
το άσήμαντοι, ήσαν βαρυσήμαντοι είς άποτελέσματα, διό­
τι άπό τό ποία θά έτίθετο πρώτη εiς ψυφοφορίαν έξηρτiiτο
ή ουσιαστική εκβασις τfjς μάχης έκείνης . Καί έξηρτiiτο
τόσον, rοστε όφείλω νά πληροφορήσω τήν 'Αντιπροσω­
πείαν - καί τό γνωρίζουν ήδη ο{ έκλεκτοί συνάδελφοι οί
δποίοι μέ συνώδευον εlς τά 'Ηνωμένα 'Έθνη -θερμοί
ύποστηρικταί τfjς κυπριακής ύποθέσεως κατά τήν διάρκει­
αν τfjς συζητήσεως καί κατά τήν διάρκειαν τfjς μεσημβρι­
νής διακοπής, μiiς έπληροφόρησαν δτι, εάν ετίθετο πρώτη
είς ψηφοφορίαν ή τροπολογία τών τεσσάρων, ήσαν ύπο­
χρεωμένοι νά ψηφίσουν ύπέρ αυτης, άσχέτως του αν ύπε­
στήριζον τό Κυπριακόν. Καί ήσαν ύποχρεωμένοι, διότι
τουτο ήτο ή ευκολωτέρα δδός καί διότι δέν είχον σοβαρούς
λόγους διά νά δικαιολογήσουν καταψήφισιν ή άποχήν.
»Διεξήχθη, λοιπόν, ενας όξύς άγών, δ δποiος έκράτη­
σεν έπί δύο συνεδριάσεις μέ τάς έξfjς θέσεις: 'Η {δική μας
θέσις: ' Η τροπολογία τών τεσσάρων δέν είναι τροπολογία,
διότι άνατρέπει τήν ουσίαν τfjς προσφυγής μας καί τουτο
δέν είναι σύμφωνον πρός τόν Κανονισμόν. 'Εάν θεωρηθfi
ώς τροπολογία, τότε προβαδίζει είς τήν ψηφοφορίαν ή ίδι­
κή μας άντιτροπολογία ώς ή τελευταία ύποβληθείσα τοιαύ­
τη.
>>'Η θέσις της άντιθέτου παρατάξεως είχε καί αυτή
ίσχυρά έπιχειρήματα. ~Ελεγε: Τό δτι ή τροπολογία άνατρέ­
πει τήν βάσιν του κειμένου, αυτό καθιερώθη ύπό τfjς πρα­
κτικής καί επεκυρώθη όλίγας ήμέρας προηγουμένως, εiς
τήν περίπτωσιν του 'Αλγερινου, δπότε ύπεβλήθη τροπο­
λογία τελείως διάφορος του σχεδίου αποφάσεως, καί ή
όποία έν τούτοις έτέθη είς ψηφοφορίαν ώς τροπολογία.
Έξάλλου ή έλληνική άντιτροπολογία δέν είναι τοιαύτη,
διότι, επαναφέρουσα τό θέμα της aυτοδιαθέσεως, κατ, ου-
36 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
σίαν άναβιοί τήν πρώτην προσφυγήν, liρα πρέπει νά τεθή
δευτέρα είς ψηφοφορίαν.
»Εύτυχώς, κατόπιν επιμόνου άγώνος κ:αί μέ ύποστήρι­
ξιν πολλών φίλων, άγώνος έμφανοuς κ:αί άγώνος παρασκ:η­
νιακ:ου, ενικ:ήσαμεν είς τόν κ:ρίσιμον αύτόν δικ:ονομικ:όν
άγώνα κ:αί έπροχωρήσαμεν είς τήν ψηφοφορίαν μέ πρώτην
είς ψήφισιν τήν ίδικ:ήν μας άντιτροπολογίαν. 'Επήλθε τό
γνωστόν εύχάριστον άποτέλεσμα, κατά τό δποίον ελάβο­
μεν 33 ψήφους ύπέρ, 20 κατά μέ 25 άποχάς.
»Θά ελθω είς τήν κ:ριτικ:ήν του άποτελέσματος αύτοu
κ:αί είς τήν κ:ριτικ:ήν του άποτελέσματος τής ψηφοφορίας
είς τήν 'Ολομέλειαν. 'Αλλά εΙ ναι άνάγκ:η κ:αί πάλιν νά
επισημάνω δτι άπό τό εάν θά εκ:ερδίζομεν η όχι αύτήν τήν
δικ:ονομικ:ήν μάχην εξηρτaτο τό άν θά έκ:ερδίζομεν η όχι
τήν δλην ούσιαστικ:ήν μάχην, κ:αί άν θά έκ:ινδύνευεν ή
κυπριακή ύπόθεσις νά εχη μίαν σημαντικ:ήν όπισθοδρό­
μησιν είς τά 'Ηνωμένα 'Έθνη.
»'Ως πρός τήν σημασίαν αύτή ν τών ψηφοφοριών δέν
θέλω οϋτε νά ύπερτιμήσω αύτήν, άλλά οϋτε κ:αί νά τήν
μειώσω. Δέν θέλω νά tήν ύπερτιμήσω, διότι ή άπόφασις
δέν ελαβε τά 2/3 είς τήν 'Ολομέλειαν κ:αί δέν κατέστη άπό­
φασις κ:αί τών ·Ηνωμένων 'Εθνών δλοκ:λήρων, άλλά μόνον
τής Πολιτικής 'Επιτροπής. Δέν θέλω επίσης νά τήν ύπερτι­
μήσω, διότι κ:αί τά 2/3 άκ:όμη άν ελάμβανε, δέν θά έσήμαινε
παρά μίαν εμμεσον ήθικ:ήν π,ίεσιν. Δεν θά έπρόκ:ειτο περί
άποφάσεως, ή όποία νά εχη τόν μηχανισμόν τής έκ:τελέ­
σεως. 'Αλλά δέν μου έπιτρέπεται κ:αί νά μειώσω τήν ση­
μασίαν αύτών των ψηφοφοριών, διότι ή σημασία εΙναι με­
γάλη διά τήν κ:υπριακ:ήν ύπόθεσιν. ΕΙναι μεγάλη, διότι μέ­
χρι πρό δύο έτών, αί θuραι των 'Ηνωμένων 'Εθνών εκ:λεί­
οντο ενώπιον των κυπριακών προσφυγών. Πέρυσι, διά
πρώτην φοράν, ηνοιξαν διά μιας δηλώσεως άρμοδιότητος
των ' Ηνωμένων 'Εθνών κ:αί διά μι aς καθιερώσεως του θέ­
ματος ώς θέματος 'Ηνωμένων 'Εθνών. 'Αλλά εφέτος, πέ­
ραν αύτοu, ή Πολιτική 'Επιτροπή, ή όποία άποτελεί τό
χυτήριον των άποφάσεων των 'Ηνωμένων 'Εθνών, ή όποία
άποτελεί τό προετοιμαστικ:όν όργανον των άποφάσεων, ή
όποία άποτελεί τό Σώμα των 'Ηνωμένων 'Εθνών, είς τό
δποίον λεπτομερέστερον συζητοuνται aπαντα τά μεγάλα
πολιτικά θέματα, ήτοίμασε κ:αί νομοτύπως εψήφισεν άπό­
φασιν, διά τής δποίας είσηγείται είς τά 'Ηνωμένα nΕθνη
τήν εφαρμογήν τής άρχής τής αύτοδιαθέσεως διά τήν λύ­
σιν του Κυπριακ:ου. Αύτό άποτελεί άναμφισβητήτως κ:ατά­
κ:τησιν κ:αί προώθησιν κ:αί μέσον ήθικ:ής πιέσεως. Είς τήν
'Ολομέλειαν, ή είσήγησις τής Πολιτικής 'Επιτροπής,
δπως εΙναι γνωστόν, δέν συνεκ:έντρωσε τά 2/3, συνεκ:έν­
τρωσεν δμως τήν πλειοψηφίαν. Συνεκ:έντρωσε μίαν πλειο­
ψηφίαν 31 ψήφων, κατά 23, πράγμα τό δποίον εΙναι μία
θετική ψηφοφορία. Έξ άλλου ενας μεγάλος άριθμός χω­
ρών ήρνήθη νά κ:αταψηφίση τήν αύτοδιάθεσιν .
»Κατ' αύτόν τόν τρόπον επετύχαμεν πρωτίστως είς τήν
Πολιτικ:ήν 'Επιτροπήν, άλλά κ:αί είς τήν · Ολομέλειαν, νά
εχωμεν ψηφοφορίας τοιαύτας, rοστε αύται νά δύνανται νά
άσκ:ήσουν ήθικ:ήν πίεσιν, διά τήν προώθησιν τήςίερaς μας
ύποθέσεως. Τό μέγεθος τής επιτυχίας δύναται νά γίνη άν­
τιληπτόν εκ: διαφόρων άλλων σκέψεων κ:αί διαφόρων άλ­
λων διαπιστώσεων.
»Πρώτον, δπως εΙναι γνωστόν, κατά τά 12 ετη, κατά τά
όποία ύπάρχει δ ΟΗΕ, δέν ύπάρχει μία μοναδική περί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
πτωσις Προσφυγής, συγκεκριμένης, επί αύτοδιαθέσεως, ή
όποία νά κ:ατώρθωσε νά φθάση είς ψηφοφορίαν. ΥΟλαι
έσκ:όνταψαν είς τροπολογίας η είς άλλα δικονομικά μέσα,
είς τρόπον ωστε νά μή κ:αταστή δυνατόν καν νά έκ:φρασθή
δ παγκόσμιος αύτός όργανισμός επί προσφυγής δι' αύτο­
διάθεσιν. ΕΙναι ή πρώτη φορά, κατά τήν δποίαν μία τοιαύ~
τη προσφυγή εφθασεν είς ψηφοφορίαν. Καί κατά τήν πρώ­
την αύτήν φοράν εφθασε κατά τρόπον άπολύτως νικ:ηφό­
ρον είς τήν Πολιτικ:ήν Έπιτροπήν κ:αί σχετικώς νικ:ηφό­
ρον είς τήν • Ολομέλειαν. Νομίζω δτι δέν εύρίσκ:ομαι μα­
κράν τής άληθείας, λέγων δτι τοuτο ίδιαιτέρως έτόνωσε
τήν θέσιν τής έλληνικ:ής άντιπροσωπείας είς τά • Ηνωμένα
νΕθνη, διότι κατ' αύτόν τόν τρόπον ενεφανίσθη ή 'Ελλάς
ώς πρωτοποροuσα κ:αί ώς έπιτυγχάνουσα πρώτη μίαν νί­
κ:ην, τήν δποίαν πολλοί έπεχείρησαν νά πάρουν κ:αί κανείς
δέν ηύτύχησε νά έπιτύχη. 'Απόδειξιν τής έπιτυχίας ταύ­
της, διά συγκεκριμένου κ:αί προσφάτου παραδείγματος,
άποτελεί κ:αί ή τύχη τής προσφυγής έπί του 'Αλγερινοu.
»Τό 'Αλγερινόν, τό δποίον προηγήθη άκ:ριβώς του Κυ­
πριακ:οu, ύπεστηρίζετο άπό 18 ύπογράφοντας τήν προσφυ­
γήν' 18 οί όποίο ι εδωσαν μάχη ν δι' άξίων κ:αί ίκ:ανών άντι­
προσώπων. 'Η προσφυγή αύτή άνέφερε τήν αύτοδιάθεσιν
μόνον είς τό σκεπτικόν όχι είς τό διατακ:τικ:όν, ώς ή ίδικ:ή
μας. Δέν κ:ατώρθωσε κ:αί αύτή νά φθάση είς ψηφοφορίαν.
»Τρίτον σημείον, τό δποίον δεικνύει τό μέγεθος τής
έπιτυχίας, εΙναι ή άντίδρασις, ή όποία εσημειώθη άπό τήν
άντίθετον πλευράν, άντίδρασις ή όποία έξεδηλώθη είς τό
διπλωματικ:όν πεδίον τόσον κατά τήν διάρκειαν των συζη­
τήσεων, δσον κ:αί μετά. Κατά τήν διάρκειαν τών συζητή­
σεων κ:αί των ψηφοροφιών, συνέβησαν περίεργα πράγμα­
τα. 'Ένα εξ αύτών, επί παραδείγματι, ήτο δτι διαπρεπέστα­
τος άντιπρόσωπος ξένης χώρας, δ δποίος εξεφώνησεν ενα
τών καλλιτέρων κ:αί ίσχυροτέρων λόγων ύπέρ του Κυπρια­
κ:οu, εύρέθη πρό τής δυσχεροuς θέσεως νά μή παραστή
κατά τήν rοραν τής ψηφοφορίας κ:αί άλλο μέλος τής άντι­
προσωπείας νά ψηφίση έναντίον του Κυπριακ:οu.
»Τοιαuται πιέσεις ήσκ:ήθησαν κατά τήν διάρκειαν αύ­
τής τής μάχης, rοστε χώρα, ή όποία κατά τρόπον περίλαμ­
προν εΙχεν ύποστηρίξει τήν θέσιν μας, τήν rοραν τής ψη­
φοφορίας μaς κ:ατεψήφισε.
»'Αλλά κ:αί μετά τήν ψηφοφορίαν ή άντίδρασις συνε­
χίσθη όξυτάτη. Διπλωματικοί άντιπρόσωποι τών άντιτιθε­
μένων Κυβερνήσεων διετύπωσαν όξυτάτας διαμαρτυρίας
είς δλας σχεδόν τάς χώρας αί δποίαι εψήφισαν ύπέρ ήμών.
ν Αλλοι άντιπρόσωποι οί δποίοι εψήφισαν ύπέρ ήμών έτι­
μωρήθησαν αύστηρώς κατόπιν εντόνων διαβημάτων, εντό­
νων άξιώσεων. Είς ώρισμένας περιπτώσεις, τάς δποίας
γνωρίζομεν καλώς κ:αί διά τάς δποίας εκ:φράζομεν τήν βα­
θυτάτην λύπην μας, συμβόλαια κατηγγέλθησαν, άνειλημμέ­
ναι ύποχρεώσεις ήθετήθησαν, κ:αί αύτά εναντι χωρών αί
δποίαι ύπεστήριξαν τήν κ:υπριακ:ήν ύπόθεσιν.
»Αύτά δλα δεικνύουν, εναντίον ποίων άντιδράσεων πο­
λεμοuμεν ύποστηρίζοντες τό μέγα εθνικ:όν μας θέμα. Δει­
κνύουν δμως επίσης τό μέγεθος τής fiττης τό δποίον αίσθά­
νονται δτι ύπέστησαν αί άντιτιθέμεναι Κυβερνήσεις .
»Κύριοι, θά ηθελα ηδη νά προχωρήσω κ:αί νά σάς εϊπω
όλίγα περί του πώς άντιμετωπίζομεν τόν χειρισμόν του
Κυπριακοί) είς τό μέλλον, πράγμα τό δποίον εΙναι βεβαίως
πολύ σοβαρώτερον. ·Η Κυβέρνησις Καραμανλή άπέδειξεν
 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΣΤΗ ΒΟΥ ΛΗ
δτι χειρίζεται τό Κυπριακόν μέ πίστιν, μέ άποφασιστικό­
τητα, μέ μαχητικότητα. Δέν θέλω νά κάμω άναδρομήν είς
τό παρελθόν . Δέν θέλω νά εϊπω πόσας φοράς κατηγορήθη­
μεν διά συμβιβαστικόν πνευμα, διά κλείσιμον, δι' έγκατά­
λειψιν του Κυπριακου. Δέν θέλω νιά κάμω τήν aναδρομήν
αύτήν, διότι νομίζω δτι τά γεγονότα &χουν aποδείξει δτι ή
παρουσα Κυβέρνησις &χει πίστιν είς τόν άγώνα καί τόν
διεξάγει μέ aποφασιστικότητα. ' Αλλά τόν διεξάγει, έπί­
σης, μέ σύνεσιν καί χωρίς νά άγνοή τάς δυσχερείας του
προβλήματος. Αί δυσχέρειαι του προβλήματος &χουν κα­
ταστή συνείδησις όλοκλήpου του Ι:λληνικου λαου καί
είναι πράγματι μεγάλαι. Δέν aγνοουνται aπό τήν Κυβέρ­
νησιν. Δι' αύτόν . τόν λόγον καί ή Κυβέρνησις παραμένου­
σα άκλόνητος, καί συνεχώς ακλόνητος, είς τήν ύποστήρι­
ξιν τής έθνικής μας ύποθέσεως, δέν ήγνόησε καί δέν άγνοεί
τάς δυσχερείας. Τάς μελετά καί προσπαθεί νά δίδη άπάν­
τησιν είς αύτάς . Ή Κυβέρνησις δέν ήκολούθησε πολι­
τικήν τυφλής αδιαλλαξίας, δέν ήκολούθησε πολιτικήν
aγνοίας καί δυσχερειών. 'Ήκουσε νά τής λέγουν δτι "δέν
ύπάρχουν δυσχέρειαι, μή τάς λαμβάνετε ύπ' οψιν" ώσάν
νά άνήκη είς ήμaς νά δίδωμεν τήν άδειαν είς aλλους, οί
δποίοι &χουν καί αύτοί τήν δύναμίν -των, διά νά δημιουρ­
γουν δυσχερείας . .Η Κυβέρνησις ήκολούθησε μίαν aξιο­
πρεπή καί ρεαλιστικήν πολιτικήν, ούδέποτε εκάμφθη είς
τήν ύποστήριξιν του θέματος. Πάντοτε &δωσε τάς μάχας
της μετά παρρησίας, μετά θάρρους καί μετά πείσματος,
άλλά καί πάντοτε εξήταζε τάς δυσχερείας καί προσεπάθει
νά καλύπτη αύτάς διά νά δύναται νά τάς ύπερπηδa. ·Η
άγνοια αύτή είναι άπλή δημοκοπία καί είναι οπισθοδρό­
μησις τής ύποθέσεως, διότι άγνοια σημαίνει ϋπαρξιν αύ­
τών καί οχι ύπερπήδησιν.
»·Η Κυβέρνησις, δπως είπα καί πρό όλίγου, μάχεται
τήν ύπόθεσιν λαμβάνουσα πρόνοιαν νά μή θίγωνται γενι­
κώτερα συμφέροντα τής ·Ελλάδος, η νά μή θίγωνται συμφέ­
ροντα aλλων τμημάτων του . Ελληνισμου, άλλά καί ούδέ­
ποτε ύπεχώρησεν είς τήν μάχην αύτήν, τήν δποίαν διεξά­
γει μέ συνέπειαν.
»Καί διά νά είναι μαχητής , δ δποίος δύναται νά φέ ρη
άποτέλεσμα, μελετά τάς δυσχε ρε ίας καί προσπαθεί νά τάς
καλύπτη. Παράδειγμα, αί δυσχέρειαι, αί όποίαι άνακύ­
πτουν λόγω τής Τουρκίας. •Η ΚΙJβέ ρνησις δέν θεωρεί μέν
δτι ή Τουρκία, έκπροσωπουσα τό 18% τών κατοίκων τής
νήσου καί γειτνιάζουσα πρός τήν νήσον, &χει εξ αύτών τών
δύο λόγων οίονδήποτε δικαίωμα νά καθορίζη τό μέλλον
τής νήσου, νά &χη οίονδήποτε δικαίωμα "βέτο" επί του
μέλλοντος τής νήσου. ·Άλλωστε, ή Κυβέρνησις δέν διεκ­
δικεί "βέτο" οuτε διά τήν ίδίαν τήν .Ελλάδα , έφ ' δσον
δηλοί δτι θά χειροκ ροτήση οiανδήποτε λύσιν άποφασίσει
δ κυπριακός λαός».
Καί ό Ε. ' Αβέρωφ όλοκλήρωσε τήν άναφορά στό
Κυπριακό μέ τίς άκόλουθες παρατηρήσεις:
«Κλείων τήν &κθεσίν μου διά τό Κυπριακόν θά παρέλει­
παν καθή κον έάν δέν &λεγον όλίγας λέξεις διά τήν μετάβα­
σιν 'Επιτροπής του Συμβουλίου Εύρώπης είς τήν Κύπρον.
Ή έν λόγφ 'Επιτροπή αύτήν τήν στιγμήν εξετάζει έπί
τόπου &να ούσιώδες θέμα. 'Εξετάζει , έάν συμβιβάζωνται η
οχι πρός τήν εύρωπαϊκήν σύμβασιν περί δικαιωμάτων του
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
37
άνθρώπου, ώρισμένα έκτακτα μέτρα iiτινα ίσχύουν εν Κύ­
πρφ . Δέν πρόκειται νά εϊπω τίποτε διά τό &ργον τής 'Επι­
τροπής, τό δποίον μόλις ηρχισε νά εύρίσκεται έν έξελίξει .
Δέν πρόκειται επίσης νά ψάλλω τόν ϋμνον τής Ι:λληνικής
διπλωματίας η τών ·Ελλήνων βουλευτών, οί δποίοι εξε­
προσώπουν τήν ·Ελλάδα είς τό Συμβούλιον Εύρώπης.
~Ολοι αύτοί καί· οί τεχνικοί των σύμβουλοι ύπήρξαν πρω­
τεργάται καί έδώ μιaς πρωτοποριακής νίκης. Διότι είναι ή
πρώτη φορά, κατά τήν δποίαν κινείται δ μηχανισμός αύτός
τij αίτήσει τής ·Ελλάδος. Δέν πρόκειται δμως νά ύμνήσω
αύτούς, διότι ό κύριος ϋμνος aνήκει είς αύτό τουτο τό Συμ­
βούλιον Εύρώπης . Πράγματι, ή aπόφασις του Συμβουλίου
Εύρώπης -προσέξατε, κύριοι, τήν λεπτομέρειαν- ή άπό­
φασις του Συμβουλίου Εύρώπης νά στείλη επιτροπήν είς
έδαφος Ι:νός μέλους του Συμβουλίου, νά έξετάση, δι' ύπη­
κόους του μέλους αύτου, έάν εύσταθουν η οχ ι αί κατηγορί­
αι έναyτίον του μέλους εκείνου , διά πράγματα συμβαίνοντα
εντός του τόπου του, αύτό άποτελεί μεγάλον τίτλον τιμής
διά τό Συμβούλιον Εύρώπης. Πρόκειται περί πράγματι
πρωτοποριακής ενεργείας. Καί ή ένέργεια συνιστά τίτλον
τιμής διά τό Συμβούλιον Εύρώπης, τίτλον δ δποίος δημι­
ουργεί αίσιοδοξίαν διά τό μέλλον τών διεθνών οργανι­
σμών».
Ο ύπουργός τ&ν 'Εξωτερικών συνέχισε τήν άγό­
ρευσή του μέ τήν άναφορά σέ aλλες πτυχές τής έλ­
ληνικής έξωτερικής πολιτικής:
«'Έρχομαι ήδη είς &να άλλο θέμα, τό δποίον πολύ άπη­
σχόλησε τήν κοινήν γνώμην. 'Εννοώ τά θέματα τά σχετι­
κά μέ τήν σύνοδον του ΝΑΤΟ είς Παρισίους πρό όλίγων
/:βδομάδων. Τό Συμβούλιον, τό όποίον συνήλθε πρό Ι:νός
περίπου μηνός, είχεν ώς έκτακτον γεγονός τό δτι διά πρώ­
την φοράν συμμετείχαν οί πρωθυπουργοί του ΝΑΤΟ. Τό
γεγονός αύτό ή το βεβαίως ενα έξαιρετικόν γεγονός , διότι ή
έπί τφ αύτφ συνάντησις τοιούτων προσωπικοτήτων /:γέν­
νησε πολλάς σκέψεις καί εδημιούργησε πολλάς προσδο­
κίας. Νομίζω δτι άί προσδοκίαι αύταί δέν διεψεύσθησαν,
διότι τό aμυντικόν πνευμα τής συμμαχίας, ή συνοχή καί ή
κατανόησις μεταξύ τών άνωτάτων ύπευθύνων αύτής, εξήλ­
θον πάρα πολύ ενισχυμένα άπό τήν σύσκεψιν τών Παρισί­
ων.
>>Τό ΝΑΤΟ , κύριοι, ούδέποτε θά διεξαγάγη έπιθετικόν
πόλεμον. 'Αλλά , δ ιά νά διεξαγάγη επιτυχώς άμυντικόν πό­
λεμον , δ όποίος είναι δυνατόν νά του έπιβληθή, καί δή
αίφνιδίως , είναι ανάγκη νά έχη πλήρη τήν συνεννόησιν
τών άνωτάτων ύπευθύνων ήγητόρων του καί νά &χη πλήρη
τήν έπιτελικήν μελέτην, βάσει τής όποίας θά κινηθή τήν
όSραν κατά τήν δποίαν θά χρειασθή. ·Υπό τό πνευμα αύτό
είς Παρισίους έγινε σημαντικωτάτη έργασία . Συγκεκριμέ­
να έψηφίσθησαν άποφάσεις δι' επιστημονική ν καί aλλην
συνεργασίαν τών 15 μελών. Συγκεκριμένα έλήφθησαν
άποφάσεις διά μίαν νέαν προσπάθειαν πρός έπίτευξιν Ι:νός
γενικου άφοπλισμου. ' Αλλά γενικου άφοπλισμου , δ δποί­
ος νά είναι εiλικρινής καί δ δποίος νά βασίζεται εiς τόν
έλεγχον. Διότι· άνευ του έλέγχου κινδυνεύομεν νά καταλή­
ξωμεν εiς μίαν κατάστασιν, κατά τήν δποίαν ή μία παράτα­
ξις θά είναι πάνοπλος καί ή aλλη άοπλος. Καί διά τήν
περίπτωσιν κατά τήν δποίαν αί νέαι προσπάθειαι διά τόν
38 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
ό.φοπλισμόν δέν θά &.ποδώσουν, ελήφθησαν επίσης αποφά­
σεις διά τήν ενίσχυσιν τής &.μυντικής ίσχύος τής βιομηχα­
νίας, διά τόν εφοδιασμόν των συμμάχων στρατών είς τα­
κτικά σύγχρονα δπλα καί διά τόν εφοδιασμόν τής Συμμα­
χίας διά πύραύλων μέσου βεληνεκοuς. Είς τόν τομέα αύτών
τών &.ποφάσεων περιλαμβάνεται καί τό θέμα τής εγκαταστά­
σεως βάσεων πυραύλων, τό όποίον επροκάλεσε εν 'Ελλάδι
&.δικαιολόγητον θόρυβον.
»Γενικώς, διά τόν σύγχρονον εξοπλισμόν τών συμμά­
χων, δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως, είς όμιλίαν του, ή
όποία - δύναμαι νά τό είπω εφόσον εσχολιάσθη aπό ξέ­
νους σχολιαστάς περιωπής- ενεποίησε σημαντικήν εντύ­
πωσιν καί εθεωρήθη λίαν εποικοδομητική, εθεσε τήν &.ρ­
χήν τής καθολικότητος των υποχρεώσεων. Καί ή μέν &.ρχή
δέν εγινε δεκτή είς δλας της τάς λεπτομερείας, &.λλ' εφερε
τούς καρπούς της ώς πρός πολλάς aπόψεις του &.νεφοδια­
σμοu τής Συμμαχίας.
))Οϋτω απεφασίσθη γενικώς νά δημιουργηθοuν &.ποθέ­
ματα κεφαλών &.τομικών βλημάτων διά τό ΝΑΤΟ, aτινα εν
περιπτώσει &.νάγκης νά ε{ναι αμέσως διαθέσιμα διά τήν
συμμαχίαν, &.φ' έτέρου δέ εγινε δεκτόν, δτι πύραυλοι μέ­
σου βεληνεκοuς θά τεθοuν είς τήν διάθεσιν του &.ρχιστρα­
τήγου του ΝΑΤΟ. Τόπου θά εγκατασταθοuν, θά εξαρτηθή
&.πό ώρισμένα τμήματα των στρατηγικών σχεδίων του
ΝΑΤΟ καί &.πό διμερείς συμφωνίας, είς τάς όποίας θά προ­
έλθη τό ΝΑΤΟ μέ τάς ενδιαφερομένας χώρας, αί όποίαι δέν
θά &.φοροuν μόνον τάς κατ' &.ρχήν εγκαταστάσεις, &.λλά
καί τάς συνθήκας υπό τάς όποίας θά εγκατασταθοuν .
)) 'Από έλληνικής πλευράς δέν προέκυψε περίπτωσις
τοιαύτης συμφωνίας, ή τοιαύτης συζητήσεως, &.λλά εδη­
λώθη ήδη επισημότατα, εύθύς &.μέσως μετά τήν Σύνοδον
τών Παρισίων, δτι, εάν προκύψη περίπτωσις τοιαύτης
συμφωνίας, ή συμφωνία θά συζητηθή, πρώτον, μέ κριτή­
ριον τήν άμυναν των δημοκρατικών χωρών, δεύτερον, μέ
κριτήριον τά γενικώτερα συμφέροντα τής χώρας καί τρί­
τον, πέραν αύτου, δτι ή συμφωνία θά προσκομισθή ενώπι­
όν σας, πρός συζήτησιν καί πρός επικύρωσιν)).
Καί, άφοϋ ύπογράμμισε δτι ή 'Ελλάδα εχει συνδέ­
σει τή συμμετοχή της στό ΝΑΤΟ μέ τήν προάσπιση
καθαρά άμυντικών άναγκών, κατέληξε μέ άναφορά
στή διεθνή θέση τής χώρας:
«Ή διεθνής πολιτική, κύριοι, διεξάγεται εν μέσφ πολ­
λών συγκρούσεων, μεγαλυτέρας ή μικροτέρας σημασίας.
Διεξάγεται δμως ιiενάως καί θά ελεγον βραχυπροθέσμως,
εν μέσφ τής συγκρούσεως των συμφερόντων καί του γοή­
τρου δλων των χωρών, κάθε μιίiς εξ αύτών διεκδικούσης
τήν καλλιτέραν θέσιν είς τόν ijλιον. Τοuτο σημαίνει δτι
οuδείς δύναται νά σκεφθή μόνον τά ίδικά του συμφέροντα,
μόνον τό ίδικόν του γόητρον. Κάθε ενας όφείλει νά συνδυά­
ζη τό ίδικόν του συμφέρον καί τό ίδικόν του γόητρον μέ
εκείνα των άλλων χωρών, ή όμάδων χωρών, διότι άλλως
όδηγείται είς τήν &.πομόνωσιν καί τήν εχθρότητα. Ούδείς
δέχεται δτι τό συμφέρον του καί τό γόητρόν του ε{ναι κα­
τώτερον εκείνου του άλλου καί οϋτω ή εγωιστική πολιτική
όδηγεί είς συμφοράς.
))Είς τήν δυσχερή αύτή ν καί λεπτήν προσπάθειαν, μέσα
είς τήν σύγκρουσιν συμφερόντων καί γοήτρων καί εξα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
σφαλίσεως τής καλλιτέρας δυνατής θέσεως είς τόν ijλιον,
νομίζω δτι ή 'Ελλάς επέτυχε νά κατέχη μίαν aρκετά καλήν
θέσιν. 'Επέτυχε, μ' δλον δτι δέν διέρχεται περίοδον δι­
πλωματικής ήρεμίας. 'Επέτυχε, μ' δλον δτι διέρχεται δι­
πλωματικώς μίαν aπό τάς δυσχερεστέρας περιόδους τής
ίστορίας της, δεδομένου δτι μάχεται υπέρ τής υποδούλου
Κύπρου, εντός τών συμμαχιών της. Παρά ταuτα, χάρις είς
μίαν &.ρίστην εσωτερικήν κατάστασιν, ή όποία εχει τήν
προβολήν της καί είς τό εξωτερικόν, χάρις είς μίαν σώ­
φρονα καί aξιοπρεπή πολιτικήν, μάχεται, καί μάχεται σθε­
ναρώς υπέρ των αδελφών Κυπρίων, διατηροuσα μίαν ζη­
λευτήν διεθνή θέσιν. ·Η Κυβέρνησις διατηρεί υψηλά τό
όνομα τής ·Ελλάδος καί καλλιεργεί φιλίας καί προβολήν
τής χώρας &.πολύτως ίκανοποιητικάς. Μέλος είλικρινές
τής 'Ατλαντικής Συμμαχίας ή ·Ελλάς, παρά ώρισμένας
δυσχερείας, διατηρεί εντός αύτής &.ληθείς φιλίας, διατηρεί
φιλίας πρός πλείστας κατευθύνσεις καί ακόμη περισσότε­
ρον πρός τήν μεγάλην υπερατλαντικήν δημοκρατίαν, πρός
τήν όποίαν δέν λησμονεί δτι εχει τό μέγα χρέος τής βοη­
θείας, ή όποία τής επέτρεψε νά ε{ναι ελευθέρα καί υγιής
οίκονομικώς.
))Μέλος είλικρινέζ του ΝΑΤΟ ή Έλλάς, εβελτίωσε εν
τούτοις σημαντικώς κατά τήν τελευταίαν διετίαν τάς σχέ­
σεις της καί μέ τάς χώρας του aνατολικοu συνασπισμοί),
διότι ή 'Ελλάς ούδένα εχθρεύεται, δλων τήν φιλίαν επιθυ­
μεί καί θέτει μόνον εναν βασικόν &.λλά καί &.παραίτητον
δρον, τόν σεβασμόν τής &.ξιοπρεπείας της, τής &.νεξαρτη­
σίας της καί τής ελευθερίας της.
))Μέλος είλικρινές του ΝΑΤΟ, ή 'Ελλάς διεφώνησε,
ριζικώς καί δή εμφανώς, μέ σημαίνοντα μέλη αύτου, επί
μεγάλων ζητημάτων, επί των όποίων ενόμισε δτι τό δίκαιον
ευρίgκεται aπό τήν άλλην πλευράν. Καί είς τά μεγάλα αύτά
θέματα τής εμφανοuς διαφωνίας συνέβη, ή άλλη πλευρά
νά ε{ ναι δ φίλος της άραβικός κόσμος. ·Η ·Ελλάς συνεδέ­
ετο πάντοτε μέ τάς &.ραβικάς χώρας, &.λλά τελευταίως συν­
δέεται &.κόμη περισσότερον καί συνδέεται κατά τοιοuτον
τρόπον, ώστε νά αίσθάνωνται αί aραβικαί χώραι καί νά
γνωρίζουν δτι όπουδήποτε εμφανίζεται ή 'Ελλάς, εμφανί­
ζεται ενας είλικρινής καί δραστήριος φίλος. Καί είμεθα
εύτυχείς βλέποντες δτι δ &.νερχόμενος αύτός άραβικός κό­
σμος μίiς &.νταποδίδει πλήρως τήν φιλίαν μας.
))Μέ τήν ίδίαν είλικρίνειαν, μέ τήν όποίαν συνεργαζό­
μεθα μέ τάς χώρας αuτάς του &.ραβικου κόσμου, συνεργαζό­
μεθα καί μέ τήν Γιουγκοσλαβίαν, τής όποίας τιμώμεν τά
επιτεύγματα καί τιμώμεν τήν &.ποφασιστικότητά της διά
τήν δi.άτήρησιν μιίiς άπολύτως άνεξαρτήτου ζωής. Καί ενω
τοιαύτη ε{ναι ή πολιτική μας πρός τάς συμμαχικάς, πρός
τάς μεσογειακάς καί τάς ίiλλας πλησιέστερον πρός ήμίiς
χώρας, τοιαύτη ακριβώς, &.λλά μέ όλιγωτέραν ίσως εντα­
σιν, λόγω τής &.ποστάσεως, εtνιiι ή πολιτική μας καί πρός
τάς άλλας μακρυνοτέρας χώρας του κόσμου . Είτε αύται
&.νήκουν είς τήν μεγάλην προοδευτικήν ήπειρον τής Λατι­
νικής 'Αμερικής, εϊτε άνήκουν είς τόν βαθυστόχαστον κό­
σμον τής n Απω 'Ανατολής, πάντοτε τείνομεν πρός αύτάς
είλικρινή χείρα φιλίας. Είμεθα εύτυχείς βλέποντες δτι οί
πλείστοι των λαών τούτων &.νταποδίδουν τήν τιμήν καί τήν
φιλίαν, τήν όποίαν τρέφει ή 'Ελλάς πρός αύτάς. Οϋτω,
κύριοι, διά τής εuπρεποuς καλλιεργείας των εξωτερικών
μας σχέσεων καί τής άναμίξεώς μας εiς τά παγκόσμια θέ-
 ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΝΑΤΟ
ματα πάντοτε μέ θάρρος, πάντοτε μέ σύνεσιν, άλλά καί
πάντοτε μέ τοποθέτησιν ύπέρ τής ελευθερίας καί τοϋ δι­
καίου, κατωρθώσαμεν νά εχωμεν διά τήν χώραν μας τό
ήθικόν βάθρον τό δποίον τής άξίζει. Δέν ύπερτιμώμεν τό
βάθρον αυτό, άλλά δέν εννοοϋμεν νά τό ύποτιμήσωμεν. Δέν
τό θέλομεν μεγαλύτερον άπό δ,τι μaζ ταιριάζει, άλλά καί
όχι μικρότερον άπό δ, τι ταιριάζει ε{ς χώραν μέ τήν ήθικήν
καί ίστορικήν άκτινοβολίαν τής ·Ελλάδος. Τό βάθρον τοϋ­
το, τό θέλομεν τοιοϋτον ιί\στε αί εκατοντάδες χιλιάδες
'Ελλήνων, αί όποίαι είς δλας τάς ήπείρους καί δλας τάς
θαλάσσας συντελοϋν ε{ς τήν πρόοδον τής 'Ελλάδος, νά
δύνανται μέ ύπερηφάνειαν νά λέγουν δτι ε{ναι 'Έλληνες.
Τό βάθρον τοϋτο τό θέλομεν τοιοϋτον, ιί\στε -άνεξαρτή­
τως συγκρούσεως συμφερόντων- νά προκαλή αίσθημα
φιλίας καί σεβασμοϋ όπουδήποτε εμφανίζεται ή ·Ελλάς.
>>·Η Κυβέρνησις Καραμανλή, ειλικρινώς πιστεύω , δτι
τό επέτυχε πλήρως)).
Στή διάρκεια τής συζητήσεως πού έπακολούθη­
σε, μέ τή συμμετοχή τών έκπροσώπων τής άντιπολι­
τεύσεως, ελαβε τό λόγο καί ό Κ. Καραμανλής. Συγ­
κεκριμένα, δταν ό Η. 'Η λ ιοί\, έκπρόσωπος τής ΕΔΑ,
ύποστήγ δτι ή 'Ελλάδα δέν εχει συμφέρον νά δε­
χτεί βάσεις πυραύλων καί δτι, μέ τήν κυβερνητική
πολιτική, μειώνεται ή άνεξαρτησία τής χώpας, ό
πρωθυπουργός άντέτεινε:
«'Εάν όλα ι α[ χώρα ι δεχθούν τόν άτομικόν όπλισμόν,
δέν ε{ναι δυνατόν νά παραμείνη ή ·Ελλάς άοπλος. Καί
διατί έσείς ένδιαφέρεσθε περισσότερον άπό ήμiiς; Διατί
ήμείς δέν πρέπει νά έχωμεν τό αίσθημα του άνθρωπίνου
φόβου πού έχετε έσείς; Κοινός ε{ναι ό κίνδυνος, άλλά πρέ­
πει νά γνωρίζετε ότι ή διαφορά μας εύρίσκεται είς τό ότι μέ
διάφορα κριτήρια κρίνομεν τό έθνικόν συμφέρον καί τό
συμφέρον τής έθνικής άσφαλείαρ>.
'Ο Κ. Καραμανλής δήλωσε άκόμη δτι, άν ύπάρ­
ξουν προτάσεις γιά τήν έξεύρεση άξιοπρεποt\ς καί
ήθικής λύσεως στό Κυπριακό, προτάσεις καλής πί­
στεως καί οχι παγιδεύσεως, ή έλληνική Κυβέρνηση
εχει καθήκον νά τίς συζητήσει μέ δποιονδήποτε καί
δπουδήποτε . τέλος, ό πρωθυπουργός υποστήριξε
τήν άποψη δτι ή συζήτηση θά όφειλε νά εχει περιο­
ριστεί σέ έπίπεδο πολιτικών άρχηγών:
«Κατ' έπανάληψιν εlχον τήν εvκαιρίαν νά δηλώσω είς
τήν Βουλή ν ότι ή Κυβέρνησις οvδέποτε άποφεύγει έπί οl­
ουδήποτε θέματος τόν έλεγχον, άλλά κατ' έπανάληψιν
έπίσης έτόνισα τήν άvάγκην όπως καταβληθή προσπάθεια
νά έφαρμοσθή ό Κανονισμός τής Βουλής, διότι ε{ναι ό
μόνος τρόπος νά διεξάγεται ή συζήτησις κατά τρόπον
έποικοδομητικόν έν τ(1 αlθούσrι ταύτrι! Πέραν, όμως, αv­
τοu του τρόπου τής συζητήσεως, δηλαδή πρό τής ήμερη­
σίας διατάξεως, ίνα έλθη έν θέμα πρός συζήτησιν είς τήν
Βουλή ν, ύπάρχει ό τρόπος τής έπερωτήσεως, ό τρόπος τής
έρωτήσεως καί δ τρόπος τής θέσεως πολιτικού ζητήματος.
Κατ' έπανάληψιν έλέχθη ότι ή πρό τής ήμερησίας διατά­
ξεως συζήτησις δέν προβλέπεται κιΊν άπό τόν Κανονισμόν,
άλλά ύπάρχει περί αvτής έν ε{δος παραδόσεως, έν ε{δος
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
39
έθίμου. 'Αλλά ε{ναι ώς έκ τούτου αvτονόητον ότι δ τρόπος
ούτος δέν έπιτρέπεται νά καταστή μέσον μακροτάτων συ­
ζητήσεων. Θά παρακαλέσω, λοιπόν, νά περιορισθώμεν είς
τά όρια έκείνα τά όποία έχουν έκ παραδόσεως προσδιορι­
σθή καί θά παρακαλέσω άκόμη όπως συνεχισθή άπόψε ή
συζήτησις. Αvτό βέβαια δέν σημαίνει ότι θά τελειώσωμεν
άπόψε. 'Εάν ε{ς έκ τών κ.κ. άρχηγών τών κομμάτων τής
άντιπολιτεύσεως δέν ήμπορεί νά δμιλήση άπόψε ιΊς δμιλή­
ση αύρων. Πάντως, τερματίζων, παρακαλώ όπως ή συζή­
τησις περιορισθή μεταξύ Κυβερνήσεως καί άρχηγών τών
κομμάτων» 1 •
['Ο ίδιος ό Ε. 'Αβέρωφ άναφέρεται καί μεταγενέ­
στερα στήν άγόρευσή του καί τήν κριτική τοποθέ­
τηση τής άντιπολιτεύσεως άπέναντι στό χειρισμό
του Κυπριακοί\ άπό τήν Κυβέρνηση Καραμανλή:
«Μόνο στή Βουλή επικρίθηκε άπό όλόκληρη τήν άντι­
πολίτευση καί δ χειρισμός καί τό άποτέλεσμα τής προ­
σφυγής μας στά 'Ηνωμένα »Εθνη. 'Η συζήτηση εγινε στίς
20 'Ιανουαρίου 1958 καί άρχισε μέ μιά δική μου άρκετά
λεπτομερειακή 'Έκθεση πεπραγμένων". Δέ θριαμβολόγη­
σα.
))Περιορίστηκα νά πω δτι είχαμε μόνο άποκτήσει όρι­
σμένα μέσα γιά μιά ήθική πίεση. Καί γιά νά δείξω τίς
δυσκολίες πού είχαμε ύπερνικήσει, άρκέστηκα ν' άναφέρω
τήν τύχη τής προσφυγής γιά τήν άνεξαρτησία τής 'Αλ γε­
ρίας, δπου δ,ιεξαγόταν άληθινός πόλεμος: τήν ύπέβαλαν
δεκαεπτά χώρες, μνημόνευσε τήν αυτοδιάθεση μόνο στό
σκεπτικό, καί ή Πολιτική 'Επιτροπή δέν ε{χε δεχτεί τό
σχέδιο άποφάσεως. 'Η Γενική Συνέλευση εΙ χε άποδεχθεί
άπόφαση πού διατύπωνε "ευχή" γιά συνομιλίες, ιί\στε νά
βρεθεί λύση σύμφωνη μέ τούς σκοπούς καί τίς άρχές τοϋ
Χάρτη. Ε{χα πεί καί λίγα λόγια γιά τήν πολιτική τής Κυ­
βερνήσεως γιά τό Κυπριακό. 'Αλλά οί ρήτορες τής άντι­
πολιτεύσεως εβρισκαν δτι δλος δ χειρισμός ήταν λανθα­
σμένος, δτι τά άποτελέσματα ήταν άρνητικά: 'Η μνεία τής
αυτοδιαθέσεως στό διατακτικό δέν εlχε άξία, γιατί μέ διά­
φορες μορφές, τήν αυτοδιάθεση τήν ε{χαν άναγνωρίσει
άπό τό 1955 ή 'Αγγλία καί ή Τουρκία!.. : »Αν οί δύο αυτές
χώρες ε{χαν άντιταχθεί στό σχέδιό μας άποφάσεως, ήταν
γιά λόγους τακτικής. Γιά νά επιτύχω τήν άπλή μνεία τής
λέξεως "αυτοδιάθεση" ε{χα κάνει επιβλαβείς ύποχωρή­
σεις, π.χ. ε{χα δεχθεί νά εκφρασθεί "ή ελπίς", όχι "ή ευ­
χή" . Ή μνεία "πνεύματος συνεργασίας", πού ε{χα κάνει
στήν άντιτροπολογία μας, σήμαινε πώς ή άρχή τής αυτο­
διαθέσεως θά εφαρμοζόταν μόνο μετά άπό διαπραγματεύ­
σεις, καί δτι άν δέν ύπήρχε "πνεϋμα συνεργασίας" δέ θά
ύπήρχε αυτοδιάθεση. uοτι δσα ε{ χα πεί γιά εγγυήσεις πρός
τούς Τουρκοκυπρίους σήμαιναν πώς δέ θά εφαρμοζόταν ή
αυτοδιάθεση, άν δέν ήταν ίκανοποιημένοι οί Τουρκοκύ­
πριοι. 'Ότι δέν εΙχα ζητήσει τήν αυτόματη καί άμεση αυ­
τοδιάθεση. 'Ότι οί 31 ψήφοι πού είχαμε συγκεντρώσει
ήταν ενα πενιχρό άποτέλεσμα σέ συγκριση μέ τίς 52 ψή­
φους πού ε{χε συγκεντρώσει ή άπόφαση 1013/ΧΙ, πού τήν
παρουσιάζαμε δτι εμμεσα πρόβαλλε τήν αυτοδιάθεση.
uοτι δέν είχαμε εκμεταλλευθεί οϋτε τίς τουρκικές βιαιότη­
τες τοϋ Σεπτεμβρίου 1955 στήν Κωνσταντινούπολη, οϋτε
τίς βρετανικές ώμότητες στήν Κύ'προ . 'Ότι μέ τόν τρόπο
40 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
πού εlχα άντιιφούσει τόν Τουρκο άντιπρόσωπο γιά τή μι­
κρασιατική εκστρατεία, ε{χα δεχθεί δτι κάναμε ~ότε εναν
ιμπεριαλιστικό πόλεμο .. . Καί άλλα άνάλογα .
» ' Απάντησα σ~ μερικές άπό τίς κατηγορίες αύτές .
'Αλλά ή συνεννόηση δέν ήταν δυνατή . •Η άντιπολίτευση
ε{ χε ώς πρός τό εθνικό θέμα τόν ίδιο πατριωτισμό καί τούς
ίδιους σκοπούς πού είχαμε κι εμείς . Δέ λάβαινε δμως ύπό­
ψη τίς πολλές, μεγάλες καί άντικειμενικές δυσκολίες πού
παρουσίαζε τό θέμα . Πίστευε -ύποθέτω πίστευε - πώς ή
πολιτική τής "τακτής καί εύλόγου προθεσμίας" -ή κα­
θημερινή διακήρυξη τής εποχής - ήταν δυνατή .
»Κι αύτή ήταν ή μεγάλη ζημία : άποπροσανατολιζόταν
ετσι δ λαός, άποπροσανατολίζονταν προπάντων οί Κύπρι­
οι πού ύπέφεραν κι άγωνίζονταν . Καί ετσι δέν επιδίωκαν τό
εφικτό καλό, άλλά τό άνέφικτο τέλειο»] 8 •
Στά άποτελέσματα τής συζητήσεως στή Βουλή,
καθώς καί στά γενικότερα συμπεράσματα πού άνέ­
κυψαν άπό τή συζήτηση τοϋ θέματος στά 'Ηνωμένα
'Έθνη , άναφέρεται χαρακτηριστικά, σέ κύριο άρθρο
της, ή έφημερίδα <Πό Βήμα»:
'Η ί\κθεσις του ύπουργου των 'Εξωτερικων κ. 'Αβέρωφ
επί των γ εγονότων τά όποία διέτρεξαν εiς τά 'Ηνωμένα
~Εθνη κατά τήν συζήτησιν του κυπριακου προβλήματος
καί εiς τό ΝΑΤΟ κατόπιν , κατά τό πρωθυπουργικόν Συμ­
βούλιον, δέν επρόσθεσε πολλά νέ!Χ στοιχεία εiς δσα ήδη
εγνώριζαν ή Βουλή καί τό κοινόν. 'Αλλά ή ί\κθεσις του κ .
ύπουργου ώς επίσημος καί ύπεύθυνος έπεβεβαίωσε τά γνω­
στά πράγματα καί εδωσε άλλην μίαν φοράν εiς τήν κοινήν
γνώμην τήν εύκαιρίαν είτε νά έκτιμήση τήν καταβληθεί­
σαν προσπάθειαν καί τά άποτελέσματά της , είτε νά σκεφθή
καλύτερα καί άνετώτερα τάς λεπτομερείας, αί δποίαι ε iς
μίαν διεθνή κατάστασιν ώς ή παρουσα καί εiς ί\να περί­
πλοκον πρόβλημα καθώς τό Κυπριακόν ί\χουν τήν σημα­
σίαν των . Δέν θά άσχοληθωμεν σήμερα μέ τάς aπαντήσεις
τής aντιπολιτεύσεως εiς τόν λόγον του κ . ύπουργου των
Έξωτερικων , έπιφυλασσόμενοι νά ί\λθωμεν εiς αύτάς έν
συνεχεί~ , μετά τήν δλοκλήρωσιν των γενομένων έπί τής
κυβερνητικής πολιτικής παρατηρήσεων. 'Αλλά, δπως ή
εκθεσις τής πολιτ ι κής ταύτης δέν περιελάμβανε τίποτε τό
ιδιαιτέρως νέον ή άγνωστον, άλλο τόσον καί ήμείς είμεθα
υποχρεωμένοι νά επανέλθωμεν εiς παλαιότερα σχόλιά μας
γραφέντα, δταν τά γεγονότα, εiς τά όποία ανεφέρθη δ κ .
'Αβέρωφ ε{χαν συντελεσθή.
Καί ί\χομεν συμφωνήσει εκτοτε μαζί του ώς πρός τό κυ­
πριακόν πρόβλημα, δτι ή σημασία του έπιτευχθέντος εiς
τήν Πολιτικήν Έπιτροπήν καί τήν Γενικήν Συνέλευσιν
άποτελέσματος ύπήρξεν ήθική, δημιουργουσα περί τήν
πρόοδον καί τήν λύσιν αύτου εύνοϊκώτερον κλίμα , άλλά
μή δυναμένη νά δώση τό ποθητόν τέρμα εiς τήν ύπόθεσιν .
Έσχηματίσθη εiς τά 'Ηνωμένα ~ Εθνη μία σχετική πλειο­
ψηφία ύπέρ τής αύτονομίας τής Κύπρου , ή όποία δμως δέν
ήρκει διά τήν λήψιν άποφάσεως, πού καί πάλιν θά ήτο
άμφισβητήσιμον έάν θά ε{χε ποτέ τό μέσον νά φθάση εiς
εκτέλεσιν. Δι' αύτό καί ή Κύπρος, εύχαριστημένη φυσικά
άπό τό άποτέλεσμα καί διεκδικουσα τόν δημόσιον επαινον
διά τουτο, δέν περιμένει δτι δύναται νά περιορισθή εiς αύ­
τό διά νά περ ιμένη τήν λύσιν του κυπριακου προβλήματος .
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Κατ' επανάληψιν δ κ. ' Αβέρωφ aνέφερεν εiς τόν λόγον
του δτι ή έλληνική πολιτική εiς τό κυπριακόν πρόβλημα
δέν ε{ναι ήδη μονοκόμματη , οuτε άδιάλλακτη, άλλά προ­
διαθετειμένη νά προχωρήση εiς έποικοδομητικάς συνομι­
λίας πού θά έσέβοντο φυσικά κατά βάσιν τά δικαιώματα
του κυπριακου λαου είς τήv-ελευθερίαν του καί θά ώδηγου­
σαν είς μίαν λύσιν κοινής καί γενικής {κανοποιήσεως.
'Ιδιαίτερα δέ δ κ . ύπουργός των 'Εξωτερικων ετόνισε του­
το διά τήν Τουρκίαν , προσφερθείς νά συζητήση τά τουρκι­
κά συμφέροντα εiς τήν Κύπρον, λόγω τής μειονότητας καί
τής γειτνιάσεως τής νήσου πρός τήν τουρκικήν στερεάν,
άλλά μ ή άναγνωρίζων εiς αύτά καμμίαν προτεραιότητα δυ­
ναμένην νά μεταβληθή είς τουρκικόν βέτο διά τήν Κύπρον
καί τό μέλλον της. 'Εάν ή Τουρκία δεχθή κάποτε ρύθμισιν
βασιζομένην εiς τό δίκαιον καί σεβομένην τούς πόθους του
κυπριακου λαου , δέν θά εlναι ή έλληνική Κυβέρνησις
εκείνη πού θά τήν άποκρύψη . ·Η έλληνική Κυβέρνησις
δμως θά συνεχίση έπ' άπειρον τόν άγωνα, έάν ή Τουρκία
προτιμήση νά συνεχίση τήν σημερινή ν της παράλογον άν­
τίδρασιν εiς τήν λύσιν, του κυπριακου προβλήματος . Καί
εlναι άπολύτως καί μαθηματικως σχεδόν βέβαιον δτι μέ τήν
άπώλειαν ίσως άρκ ετου χρόνου καί μέ νέας άκόμη θυσίας
είς βάρος του κυπριακου λαου, καί δχι μόνον του έλληνι­
κου στοιχείου του, ή Κύπρος θά άπελευθερωθή , διότι αύτή
εlναι ή έπιταγή τής • Ιστορίας δι ' δ λα τά άναλόγου φύσεως
διεθνή προβλήματα .
Τό συμπέρασμα τουτο του κ . ' Αβέρωφ πρέπει νά εlναι,
πιστεύομεν, κοινόν εiς δλον τόν έλληνικόν λαόν, δ δποίος
ε{ ναι aποφασισμένος νά δώση εiς τήν Κυβέρνησίν του δλα
τά άναγκαία μέσα διά νά συνεχίση μίαν πολιτικήν, πού δέν
εχει δώσει εως τώρα κακά aποτελέσματα καίε{ ναι δυνατόν
νά δώση εiς τό μέλλον άκόμη καλύτερα, έάν aπό τάς διαθέ­
σεις τής έλληνικής Κυβερνήσεως έμφορηθουν καί τά άλλα
ενδιαφερόμενα μέρη, δηλαδή οί Υ Αγγλοι κατά πρωτον λό­
γον καί οί Τουρκοι κατά δεύτερον 9 .
22 ΙΑΝΟΥ ΑΡΙΟΥ 1958
Σέ εi.δησεογραφικό δελτίο, τό όποίο -δπως ύπο­
στηρίζεται- άπηχεί εγκυρες πληροροφίες, συνοψί­
ζονται οί λόγοι τής έξακολουθητικής στασιμότητας
στίς σχέσεις μεταξύ 'Ελλάδος καί Βουλγαρίας :
Αί έλληνοβουλγαρικαi διαπραγματεύσεις διά τήν πλή­
ρη άποκατάστασιν των μεταξύ των δύο χωρων διπλωματι­
κων σχέσεων, αί δποίαι άπό τετραετίας ήδη προσκόπτουν
είς τήν άρνησιν τής Βουλγαρίας δπως τιμήση τάζ δυνάμει
τής Συνθήκης Ειρήνης του 1946 ύποχρεώσε ις της καί,
συγκεκριμένως, δπως καταβάλη μίαν πρώτην δόσιν τής εκ
45 έκατ . δολλαρίων όφε ιλής της λόγω έπανορθώσεων , φαί­
νονται περιαχθείσαι πάλιν εiς aδιέξοδον . Πράγματι, κατ'
εγκύρους πληροφορίας, κατά τάς δύο τελευταίας συναντή­
σεις του έν ' Αθήναις επιτετραμμένου τής Βουλγαρίας κ.
Λάμπρεφ μετά του 'Έλληνος ύφυπουργου των Έξωτερι­
κων κ. Σκέφερη διεπιστώθη δτι ή βουλγαρική υπαναχώ­
ρησις έπί του ζητήματος των επανορθώσεων ε{ ναι τοιαύτης
εκτάσεως ωστε, τουλάχιστον έπί του παρόντος, δυνατότης
συνεννοήσεως μεταξύ των δύο Κυβερνήσεων νά μή υπάρ­
χη .
 ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΒΟΥ ΛΓ ΑΡΙΑ
'Ως έγνώσθη, ή έλληνική Κυβέρνησις εΙχεν άπό του
παρελθόντος Σεπτεμβρίου προβή είς μίilν ύποχώρησιν, ή
όποία, ώς ήλπίζετο, θά εδιδε τήν εύκαιρίαν είς τήν Βουλ­
γαρίαν νά άποδείξη τήν είλικρίνειαν τών προθέσεών της .
'Αφέθη, πράγματι, νά έννοηθή δτι τό ποσόν τό όποίον θά
έδίδετο είς τήν 'Ελλάδα ώς προκαταβολή -καί τό όποίον
ή μέν Βουλγαρία περιορίζει είς τά δύο έκατ. δολλάρια, ή δέ
'Ελλάς ύπολογίζει δτι θά επρεπε νά άνέλθη είς τά εξ ι, δέν
θά κατεβάλλετο οϋτε .τοίς μετρητοίς, οϋτε ύπό μορφήν
έμπορευμάτων, άλλά διά τής κρατήσεως ποσοστου 10% έπί
τών πρός τήν 'Ελλάδα βουλγαρικών είσαγωγών καί, συνε­
πώς, δέν θά είσεπράττετο είς μίαν μόνον δόσιν, άλλά κατά
τήν διάρκειαν χρονικής περιόδου ή όποία κατά πάσαν πι- .
θανότητα θά ήτο διετής.
Εις τήν συμβιβαστικήν αύτήν έλληνικήν πρότασιν ή
βουλγαρική Κυβέρνησις ούδεμίαν εδωκε συνέχειαν, παρά
τάς έπανειλημμένας έξ έλληνικής πλευράς όχλήσεις. Κατό­
πιν τούτου ή έλληνική Κυβέρνησις έπροτίμησε νά τη ρήση
στάσι ν άναμονής εως δτου τήν περασμένην Πέμπτην, 16ην
τρέχοντος, ό μόλις έπανελθών έκ Σόφιας έπιτετραμμένος
τής Βουλγαρίας κ .' Λάμπρεφ έπεσκέφθη τόν ύφυπουργόν
τών 'Εξωτερικών κ. Σκέφερην, είς τόν όποίον διετύπωσε
τάς τελευταίας άπόψεις τής βουλγαρικής Κυβεpνήσεως
ύπό μορφήν δμως τόσον άσαφή καί συγκεχυμένην ώστε
του έζητήθη νά έπανέλθη τήν έπομένην είς τό ύπουργείον
των 'Εξωτερικών μέ σαφεστέραν εκθεσιν τών βουλγαρι­
κών απόψεων. Πράγματι, ό κ. Λάμπρεφ έπεσκέφθη έκ νέου
τήν Παρασκευήν τόν ύφυπουργόν τών 'Εξωτερικών, είς
τόν όποίον έπέδωσε γραπτόν σημείωμα, του όποίου ή διατύ­
πωσις, άν καί όχι πολύ σαφεστέρα του πρώτου διαβήματός
του, έπρόδιδε δλην τήν εκτασιν τής βουλγαρικής ύπανα­
χωρήσεως .
Συγκεκριμένως, ή βουλγαρική Κυβέρνησις, ένώ έκφρά­
ζει τόν διακαή πόθον της δπως άποκαταστήση σχέσεις
είλικρινοuς φιλίας μετά τής 'Ελλάδος -φθάνουσα μάλι­
στα μέχρι του σημείου νά όμιλή περί «άδελφών» χωρών­
καί ένώ έπιμένει διά μακρών έπί τής ανάγκης όργανώσεως
ένός προγράμματος έντατικών πνευματικών καί έκπολιτι­
στικών άνταλλαγών μεταξύ τών δύο χωρών, άποφεύγει
έπιμελώς νά άναφερθή είς τάς έλληνικάς προτάσεις έπί του
ζητήματος τών έπανορθώσεων. Μάλιστα, τόσον ή διατύ­
πωσις τών άπόψεών της είς τό έπιδοθέν ύπό του κ. Λάμ­
πρεφ σημείωμα δσον καί αί δοθείσαι ύπό έγκύρου βουλγα­
ρικής πηγής διασαφηνίσεις σχετικώς μέ τήν στάσιν τής
Κυβερνήσεως τής Σόφιας, άφήνουν σαφώς νά διαφανή δτι
ή Βουλγαρία δέν άντιμετωπίζει πλέον τό ένδεχόμενον πλη­
ρωμής προκαταβολής έπί τών άποζημιώσεων. πρό τής έ­
νάρξεως διαπραγματεύσεων έπί τής καταβολής του ύπο­
λοίπου ποσου, άλλά προτείνει τήν εναρξιν νέων έξ ύπαρ­
χής διαπραγματεύσεων, κατά τάς όποίας θά συζητηθή τό
πρόβλημα τών έπανορθώσεων ύπό τήν συνολικήν του
μορφήν καί, έπί πλέον, έν συναρτήσει μέ όφειλάς τάς
όποίας ή Σόφια καταλογίζει είς βάρος τής ' Ελλάδος άπό
τής έποχής τής συμφωνίας Καφαντάρη-Μολώφ .
'Υπό έγκύρων έλληνικών κύκλων έδίδετο χθές ή διευ­
κρίνησις δτι ή βουλγαρική στάσις έπί του ζητήματος των
έπανορθώσεων τείνει νά άποδείξη τήν παντελή ελλειψιν
είλικρινείας, άν μή καί τήν κακήν πίστιν τής Κυβερνήσεως
τής Σόφιας, ή όποία, ένώ άρνείται δτι προβαίνει είς ύπα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
41
ναχωρήσεις, δέν κάνει άλλο άπό τό νά θέτη νέους δρους
καί νέα προσκόμματα είς τήν άποκατάστασιν τών ελληνο­
βουλγαρικών σχέσεων, ή όποία προϋποθέτει τήν άπό μέ­
ρους της έπίδειξιν μιdς ύποτυπώδους καλής θελήσεως 10 •
'Από τή βουλγαρική πλευρά, δ ύπουργός τών
'Εξωτερικών Λουκάνωφ θά δηλώσει, στίς 7 Φεβρου­
αρίου, δτι «δέν ύπάρχουν άνυπέρβλητοι διαφοραί με­
ταξύ ήμών καί τής έλληνικής Κυβερνήσεως διά τήν
ρύθμισιν τών κοινών αύτών ζητημάτων». Καί θά κα­
ταλήξει μέ τή διαβεβαίωση δτι ή βουλγαρική Κυ­
βέρνηση θά συνεχίσει τίς προσπάθειές της γιά τή
βελτίωση τών σχέσεων μέ τήν 'Ελλάδα.
23 ΙΑΝΟΥ ΑΡΙΟΥ 1958
Μέ άπόφαση του Ύπουργικου Συμβουλίου, τήν
έκμετάλλευση τών Διυλιστηρίων Πετρελαίου -δε­
καετής μίσθωση καί τεχνική διεύθυνση- άναλαμβά­
νει ή 'Εταιρεία Νιάρχου-Μποδοσάκη «Σό~ς,ου». Τά
έτήσια εσοδα του δημοσίου υπολογίζονται σέ
11.241.446 δολλάρια.
23 IANOYAPIOY 1958
Συζητείται στή Βουλή τό νομοσχέδιο γιά τήν
τροποποίηση τοϋ Κανονισμου, μέ σκοπό τήν περισ­
σότερο εύρυθμη λειτουργία τοϋ Σώματος.
'Η είσήyηση τής σχετικής 'Επιτροπής του Κα­
νονισμου προτείνει συγκεκριμένα:
«Νά άναγνωρίζεται αρχηγός κόμματος ό εχων 15 όπα­
δούς άντί 10, νά δικαιοuται ό ύποβάλλων πρότ;ασιν νόμου
βουλευτής νά άναπτύσση αύτοπροσώπως τήν πρότασίν του
ένώπιον τής άρμοδίας Κοινοβουλευτικής 'Επιτροπής,
εστω καί άν δέν ε{ναι μέλος της, νά ύπογράφεται ή ενστα­
σις άπαρτίας από 25 άντί 10 βουλευτών, νά περιορίζεται ή
διάρκεια τής άγορεύσεως είς τά προταθέντα χρονικά δρια,
γινομένου δεκτοί) του θεσμοί) του είδικου άγορητου, τόν
όποίον θά όρίζουν τά κόμματα, νά παρασχεθή είς τόν πρό­
εδρον του Σώματος τό δικαίωμα νά άπομακρύνη τής αίθού­
σης πάντα βουλευτήν τυχόν βιαιοπραγοuντα κατά συνα­
δέλφου του άντιγνωμοuντος, νά γίνη διάκρισις τής "τρο­
πολογίας" έπί νομοσχεδίου άπό τήν πρότασιν νόμου, κα­
θοριζομένης τής έννοίας τής τροπολογίας καί νά ληφθή
άπόφασις έκδόσεως τών έστενογραφημένων πρακτικών,
ένισχυομένης έν άνάγκ1J τής άρμοδίας ύπηρεσίας τής Βου­
λής, ώς καί Δελτίον Τύπου, ύπό τήν έποπτείαν τριμελοuς
έπιτροπής βουλευτών, είς τήν όποίαν νά έκπροσωπήται καί
ή άντιπολίτευσις».
'Ο είσηγητής τής μειοψηφίας, Γ. Μαυρος, έξή ρε
τή σκοπιμότητα μεταρρυθμίσεως του Κανονισμου
τής Βουλής καί τόνισε δτι άποτελεί γενικότερη πε­
ποίθηση δτι τό κοινοβουλευτικό πολίτευμα δέν λει­
τουργεί μέ τρόΠb ίκανοποιητικό.
'Η έλληνική Βουλή -παρατήρησε- εχει άποτύ­
χει καί ώς όργανον πού ρυθμίζει τήν οίκονομική πο-
42 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
λιτική τής Κυβερνήσεως, ώς όργανο νομοθετικό,
άλλά καί ώς όργανο κοινοβουλευτικοί) έλέγχου καί
άνέφερε άκόμη δτι δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως
άφενός δέν παρακολουθεί τακτικά τίς συνεδριάσεις
καί άφετέρου, ώς άρχηγός τής πλειοψηφίας, θά
όφειλε νά ζητήσει νά συνεδριάζει ~ύο συνεδριάσεις
τήν ήμέρα, οί δποίες, καί άν είναι δυνατό, νά παρα­
τείνονται μέχρι πρωίας. 'Αντίθετα, τόνισε, ένώ εχει
πολλές έκκρεμότητες, στέλλεται ή Βουλή σέ 7μηνη
διακοπή.
Στό σημείο αuτό, ελαβε τό λόγο δ πρωθυπουργός
καί έπακολούθησε ή άκόλουθη διαλογική συζήτηση:
Κ. Καραμανλής: Εlμαι ύποχρεωμένος νά διαμαρτυρη­
θώ, διότι έμνημονεύσατε δύο περιπτώσεις, αί δποίαι έχουν
τήν έννοιαν τής μομφής κατά τής Κυβερνήσεως, ώς ύπευ­
θύνου διά τήν κακήν λειτουργίαν τής Βουλής. 'Η πρώτη,
κατά τήν δποίαν είπατε ότι πολλάκις δ πρόεδρος τής Κυ­
βερyήσεως καί οί ύπουργοί άπουσιάζουν άπό τάς συνεδριά­
σεις. Γνωρίζετε πολύ καλά. πόσον βαρεία καί έπίπονος ε{­
ναι ή έργασία του προέδρου τής Κυβερνήσεως, δ δποίος
ε{ναι ύποχρεωμένος νά εύρίσκεται κατά κανόνα, όπως έγώ,
εlς τόν γραφείον του μέχρι του μεσονυκτίου, διά νά άντα­
ποκριθή εiς τά πολλαπλά καθήκοντά του. Δεύτερον, έμνη­
μονεύσατε τήν μακράν θερινήν διακοπήν τής Βουλής ώς
αiτίαν καθυστερήσεως του νομοθετικου έργου αύτής. Αύτό
δέν έχεται άληθείας. 'Η J(υβέρνησις, όπως γνωρίζετε, έχει
συμφέρον νά έπισπεύδη τάς έργασίας τής Βουλής iδίq. εlς
τό νομοθετικό ν της έργον. Συνεπώς, αύτό τό όποίο ν λέγετε
εlναι λογικώς άβάσιμον. Τά αίτια ε{ναι γενικώτερα καί
άνάγονται εlς τόν τρόπον μέ τόν δποίον λέιτουργεί τό Σώ­
μα καί αύτός εlναι δ λόγος διά τόν δ ποίον όλοι μας συνε­
φωνήσαμεν ότι θά πρέπει νά έξετάσωμεν τά αίτια αύτά καί
νά άναζητήσωμεν τόν τρόπον τής θεραπείας των.
Σ. Χούτας: 'Ο 'Ελεύθερος Βενιζέλος δέν άπουσίαζε
ποτέ άπό τάς έργασίας τής Βουλής.
Κ. Καραμανλής: Άφήσατε τάς συγκρίσεις. Εlς τήν
έποχήν μας οί καιροί μετεβλήθησαν. Σήμερον έχουν διευ­
ρυνθή τόσον α[ άρμοδιότητες καί τά καθήκοντα του Κρά­
τους ώστε αl Κυβερνήσεις νά άντιμετωπίζουν άφόρητη
στενότητα χρόνου.
»Γνωρίζετε ότι ύποστηρίζετaι τόν τελευταίον καιρόν
άπό πολλούς ή θεωρία ότι ή κοινοβουλευτική δημοκρατία,
όπως αύτη διεμορφώθη κατά τόν 19ον αίώνα, εlναι έκτός
τής έποχής μας καί ύποστηρίζουν τήν άνάγκην καί τής
προσαρμογής της. Τήν θεωρίαν αύτήν τήν στηρίζουν κυ­
ρίως εlς δύο έπιχειρήματα. Πρώτον, ότι τό Κοινοβούλιον
λειτουργεί μέ βραδύν ρυθμόν, καθ' fjν στιγμήν εlναι τό
Κράτος ύποχρεωμένον λόγφ τών άπείρων καί πολυπλόκων
προβλημάτων, τά όποία δημιουργεί ή σύγχρονος ζωή, νά
κινήται μέ γοργόν ρυθμόν. Καί δεύτερον, ότι δ κομμουνι­
σμός, μεταπολεμικώς, έδημιούργησε μίαν πραγματικότη­
τα, ή δ ποία έπιβάλλει τήν άναθεώρησιν τών προπολεμικών
άvτιλήψεων περί κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Γ. Μαuρος: Κύριε πρόεδρε άπό τήν μελέτην τήν δποίαν
ί\καμα τών τελευταίων 40 έτών, δέν έπείσθην δτι δ δημι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ουργός τής Μεγάλης 'Ελλάδος ε{χεν όλιγωτέρας άπασχο­
λήσεις άπό οίονδήποτε άλλον πρωθυπουργόν.
»'Ο λόγος, κ. πρόεδρε τής Κυβερνήσεως, διά τόν δποί­
ον δέν παρίστασθε εiς τάς συνεδριάσεις τοu Σώματος, εiς
τάς όποίας έν τούτοις παρίσταται πάντοτε δ πρωθυπουργός
τής 'Αγγλίας, ε{ναι δτι δέν αiσθάνεσθε πάντοτε τήν άνάγ­
κην συνεργασίας μέ τό Σώμα. 'Η Βουλή δέν ε{ ναι πλέον
έπίκεντρον τής πολιτικής ζωής τής χώρας. Τά θέματα δέν
λύονται έδώ, άλλά άλλαχοu. 'Η Βουλή καλείται ι'iπαξ τοu
ί\τους μέ ψήφον εμπιστοσύνης νά δώση ί\γκρισιν εiς τήν
Κυβέρνησιν, δι' δ, τι ί\πραξεν ... 'Η Βουλή καλείται μέ νο­
μοθετήματα νά έγκρίνη έκ τών ύστέρων τετελεσμένας πρω­
τοβουλίας τής Κυβερνήσεως, καί άκόμη πρό ήμισείας
ώρας είς τήν 'Επιτροπή ν έπί τών ΟΙκονομικών ήσχολού­
μεθα μέ τήν έπικύρωσιν 100 πράξεων του Ύπουργικοu
Συμβουλίου καί άκόμη πράξεων τοu ύπουργείου Οίκονο­
μικών, τινές τών δποίων έξεδόθησαν, νομοθετικοί) περιε­
χομένου, καθ'ijν στιγμήν συνεδρίαζε τό Σώμα.
Κ. Καραμανλής: 'Ο κ. Μαυρος, μολονότι έξ άρχής έδή­
λωσε ότι εiς τήν συζήτησιν του σχεδίου περί τροποποιή­
σεως του Κανονισμου τijς Βουλής δέν πρέπει νά δοθή πο­
λιτική χροιά, παρεσύρθη δ ίδιος εiς πολιτικήν κριτικήν
καί άσκεί έλεγχαν τής Κυβερνήσεως. Αύτό μέ άνιηκάζει
νά του εiπώ ότι, έάν ύπάρχη βραδύτης εiς τήν λειτουργίαν
του Σώματος, αύτη οφείλεται είς τόν τρόπον μέ τόν όποίο ν
ή άντιπολίτευσις άσκεί τά καθήκοντά της.
»Γνωρίζετε ότι κατά τήν παρελθουσαν σύνοδον συνε­
ζητήθησαν τέσσαρες η πέντε έπερωτήσεις. Άλλά ποίος
εύθύνεται δι' αύτό; Τήν πρωτοβουλίαν, προκειμένου περί
έλέγχου, τήν έχει, ώς γνωστόν, ή άντιπολίτευσις. 'Εάν αύ­
τη διαπράττη τό σφάλμα νά άπασχολή τό Σώμα μέ μίαν
έπερώτησιν έπί ένα καί δύο μήνας πολλάκις, εύθύνεται δι'
αύτό ή Κυβέρνησις; 'Εάν πάλιν ή άντιπολίτευσις άπό τά
100 περίπου διατάγματα τά όποία έψήφισε κατά τό θέρος ή
'Επιτροπή 'Εξουσιοδοτήσεως έπανέφεpε τά περισσότερα
πρός έπανασυζήτησιν εlς τήν δλομέλειαν, εύθύνεται δι'
αύτό ή Κυβέρνησις; Καί τουτο άδικαιολογήτως, κατ' έμέ,
έφ' όσον ή άντιπολίτευσις, μετέχουσα εiς τήν 'Επιτροπή ν
'Εξουσιοδοτήσεως μέ μεγαλυτέραν άναλογίαν άπ' ό,τι εlς
τό Σώμα, διετύπωσεν έπ' αύτών τάς άπόψεις της. Τά άνωτέ­
ρω άποδεικνύουν, έφ' όσον θέλετε νά κάμωμεν πολιτική ν
κριτική ν, ότι ή άντιπολίτευσις καί όχι ή Κυβέρνησις εύθύ­
νεται διά τήν βραδύτητα τής λειτουργίας του Σώματος.
))Δέν ήθελον νά κάμω αύτάς τάς παρατηρήσεις, διότι τό
συζητούμενον σχέδιον έγένετο άπό μίαν διακομματικήν
έπιτροπήν, πράγμα τό δποίον σημαίνει ότι άvτιπολίτευσις
καί Κυβέρνησις συμφωνουν όπως τροποποιηθή δ Κανονι­
σμός τής Βουλής καί ληφθουν ώρισμένα μέτρα, τά όποία
θά έπιτρέψουν εiς τό Κοινοβούλιον καί μέ γοργότερον ρυ­
θμόν νά λειτουργήση καί άρτιώτερον έργον νά άποδώση.
Άλλά έφ' όσον έπιχειρήσατε νά κάμετε έλεγχαν τής Κυ­
βερνήσεως, μέ άναγκάσατε νά προβώ εiς τάς παρατηρή­
σεις, τάς δποίας έκαμα.
Γ . Μαuρος: Κύριε πρόεδρε, δέν εΙχον τήν πρόθεσιν νά
έπεκταθώ είς τά θέματα, τά όποία έθίξατε, άλλά μέ άναγκά­
ζετε. Είπατε δτι τήν πρωτοβουλίαν του κοινοβουλευτικοί)
έλέγχου τήν ί\χει ή άντιπολίτευσις καί ενεκα τούτου χω-
 ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΒΟΥ ΛΗΣ
λαίνει. ·Αλλά τήν πρωτοβουλίαν τής νομοθετικής έργασί­
ας τήν εχει ή Κυβέρνησις. 'Αλλά έάν εϊπητε δτι ή Βουλή
έν δλομελεί~ έπιτελεί πλήρως τό νομοθετικόν της εργον,
τότε θά ήμην ετοιμος νά δεχθώ δτι ή άντιπολίτευσις πταίει
διά τήν καθυστέρησιν του έλέγχου. Έν τούτοις, τά 9f Ι Ο
του νομοθετικοί) εργου δέν γίνονται άπό τήν δλομέλειαν
τής Βουλής, άλλά άπό τήν Έπιτροπήν 'Εξουσιοδοτήσε­
ως. Είπατε, έπίσης, δτι οί βουλευταί οί δποίοι έπαναφέ­
ρουν τά Ν. Διατάγματα τής 'Επιτροπής τοu άρθρου 35
Συντάγματος, τό πράττουν άπλώς διά νά καταπονήσουν
τήν Βουλήν. Τοuτο, κ. πρόεδρε, δέν θά επρεπε νά τό είπε­
τε ...
Κ. Καραμανλής: Δέν εlπον αύτό. Εlπον δτι, χωρίς νά
ύΠάρχη άνάγκη, έφ ' δσον άντιπροσωπεύεται έπαρκώς ή
άντιπολίτευσις είς τήν Έπιτροπήν 'Εξουσιοδοτήσεως,
έπαναφέρει πρός συζήτησιν ψηφισθέντα νομοσχέδια καί
δτι διά του τρόπου αύτου δημιουργεί πρόσθετο ν έργασίαν
είς τό Σώμα. Καί αύτός εlναι δ λόγος τής βραδύτητας τής
νομοθετικής έργασίας. Καί ούδείς άρνείται, βεβαίως, είς
τήν άντιπολίτευσιν τό δικαίωμα αύτό, διότι εlναι συντα­
γματικόν δικαίωμα, άλλά, δταν έξετάζωμεν τά αίτια, έξ
άφορμής τών δποίων λειτουργεί βραδέως τό Σώμα, δέν δυ­
νάμεθα νά μήν κάμωμεν αύτάς τάς παρατηρήσεις.
Γ. Παπανδρέου: 'Εάν δ συλλογισμός αuτός εiναι βάσι­
μος, τό άρθρον 35 του Συντάγματος εiναι περιττόν.
Κ. Καραμανλής : Διά νά μή παρατείνωμεν αύτήν τήν
συζήτησιν, ώς γνωρίζετε, ή μόνη πρακ:τικ:ή τροπολογία, ή
μόνη πρακτική μεταρρύθμισις, τήν δποίαν περιέχει τό
Σύνταγμα του 1952, ήτο ή δημιουργία αύτου του θεσμού τής
'Επιτροπής 'Εξουσιοδοτήσεως, διότι έκτοτε διεπιστώθη
δτι πράγματι δ ρυθμός τής συγχρόνου ζωής, μέ τά πολλα­
πλά καί πολύμορφα προβλήματα, έπέβαλε ταχύτερον ρυ­
θμόν είς τήν λειτουργίαν του Σώματος. ι\οιπόν, κατά ένα
τρόπον φαλκιδεύεται, κ:ατά ένα τρόπον άχρηστεύεται, άλ­
λο έάν γίνεται νόμος δ θεσμός, τόν δποίον έδημιουργή­
σαμεν διά νά λειτουργή ταχύτερον τό Σώμα διά τού συστή­
ματος τής άθρόας έπαναφορaς τών νομοθετικών διαταγμά­
των πρός συζήτησιν εlς τήν Βουλή ν.
Στή συνέχεια, δ Γ. Μαυρος, έπεκτείνοντας τόπε­
δίο τής κριτικής πέρα άπό τά δρια του ύπό συζήτη­
ση νομοσχεδίου, άναφέρθηκε στόν έκλογικό νόμο
καί, τέλος, στό θέμα τής «χρήσεως του ραδιοφώνου».
Στό σημείο αύτό έπακολούθησε νέος διάλογος μέ τή
συμμετοχή του πρωθυπουργου καί του συναρχηγου
τών Φιλελευθέρων, Γ. Παπανδρέου.
Κ. Καραμανλής: Δέν έχω τόν καιρόν νά παρακολουθώ
τό ραδιόφωνον, άλλ • έάν συμβαίνη νά άναφέρεται περισ­
σότερον είς τήν Κυβέρνησιν, τούτο εlναι φυσικόν, διότι ή
Κυβέρνησις έχει τήν δρaσιν. Αί άνακοινώσεις πού γίνον­
ται άφορουν, συνήθως, κυβερνητικάς πράξεις. Θά ήτο έπί­
μεμπτον, έάν έκ:αμε πολιτικήν κριτικήν. Τό νά άναφέρη,
δμως, εlδησεογραφικώς, έκείνο τό δποίον δίδεται καί εlς
τόν τύπον, εlναι φυσικ:όν καί πολλάκις άναγκαίον.
Γ. Παπανδρέου: Έφθάσαμεν είς τήν συζήτησιν ένός
κρισίμου θέματος. ·Από τήν &πάντησίν του δ πρόεδρος
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
43
τής Κυβερνήσεως έπιθυμεί νά σχηματισθή ή έντύπωσις
δτι δέν ευρίσκεται είς τήν πρόθεσίν του ή κομματική χρή­
σις του ραδιοφώνου. 'Εάν περί τούτου πρόκειται, νά λη­
φθή άπόψε aπόφασις όργανώσεως άκομματίστου διαχειρί­
σεως του ραδιοφώνου διά νά τιμάται ή δημοκρατία είς αu­
την τήν χώραν.
Κ. Καραμανλής: Δέν έχω καμμίαν άντίρρησιν. "Εχω
δώσει άπείρους άποδείξεις δτι δέν κομματίζομαι. "Αλλο
τοu
έάν αύτό δέν άναγνωρίζεται άπό τήν άντιπολίτευσιν. Συνε­
πώς, εlμαι δ τελευταίος πού θά εlχε άντίρρησιν νά ληφθουν
μέτρα, διά τών δ ποίων νά μήν έξακολουθήση αύτή ή κατά­
στασις, έάν ύπάρχη. νΑλλο νά κάμη κριτικήν τό ραδιόφω­
νον κ:αί άλλο νά κάμη εΙδησεογραφία ν. ·Εάν δλας τάς εΙδή­
σεις τάς δποίας παίρνουν αί έφημερίδες τάς μνημονεύη τό
ραδιόφωνον, εlναι φυσικ:όν νά μνημονεύη καί. ...
Γ. Παπανδρέου: Κύριε πρόεδρε τής Κυβερνήσεως, χαί­
ρω διά τήν άπάντησίν σας. Έφ' δσον είσθε σύμφωνος, ή
νά καταρτισθή &πό τό Προεδρείον τής Βουλής μία δια­
κομματική έπιτροπή πρός μελέτην του θέματος του ραδιο­
φώνου, ή νά δρισθή ήμέρα πρός συζήτησιν του θέματος.
'Εκλέξατε μεταξύ τών δύο προτάσεων.
Κ. Τσάτσος: Κύριε πρόεδρε, έπί δύο ετη ώς άρμόδιος
υπουργός άκούω άόριστα παράπονα δτι τό ραδιόφωνον
κομματίζεται. Συγκεκριμένον παράπονον διετύπωσε μία ή
δύο φοράς είς είδικήν περίπτωσιν μία έφημερίς τής άντι­
πολιτεύσεως. Τό ραδιόφωνον κάμει ώρισμένας πολιτικάς
έπισκοπήσεις. Καμμιά άπό αύτάς τάς πολιτικάς έπισκοπή­
σεις δέν άναφέρεται είς τήν πολιτικήν κατάστασιν τής χώ­
ρας. Τό ραδιόφωνον δίδει είδήσεις, κάμει δελτίον είδήσε­
ων. Είς τάς είδήσεις αναφέρονται έπίσημοι άνακοινώσεις
καί, μοιραίως, άναφέρεται καί ή Κυβέρνησις &λλά &νακοι­
νοuνται καί αί δηλώσεις τής άντιπολιτεύσεως. Τό ραδιό­
φωνον, έπίσης, δίδει περίληψιν του τύπου. 'Ότε έγένετο
πρό ετους παρατήρησις δτι παρελείπετο ή δέν έτοποθετεί­
το είς κατάλληλον θέσιν μία έφημερίς τής άντιπολιτεύσε­
ως, έδόθησαν δδηγίαι, ώστε δλων τών έφημερίδων αί aπό­
ψεις έν περιλήψει νά άνακοινώνωνται άπό ραδιοφώνου.
Πέραν τούτου δέ όφείλει νά γνωρίζη ή Βουλή δτι οί κα­
ταρτίζοντες αύτά τά δελτία ε{ναι, έάν όχι κατά πλειοψηφί­
αν, &λλά κατά τό ήμισυ περίπου δημοσιογράφοι άνήκοντες
είς τήν άντιπολίτευσιν, οί δποίοι καί διετηρήθησαν δλοι
άπό τήν παροuσαν Κυβέρνησιν .
Γ. Παπανδρέου: Κύριε πρόεδρε, έφ' δσον έπιβεβαιοu­
ται καί άπό τόν άρμόδιον υπουργόν αuτή ή καλή θέλησις,
έπαναλαμβάνω τήν πρότασιν συστάσεως διακομματικής
έπιτροπής πρός μελέτη ν καί υπόδειξιν τών πορισμάτων διά
τήν άκομμάτιστον χρήσιν τοu ραδιοφώνου. Τοιουτοτρό­
πως τίθεται τέρμα είς τήν διαφωνίαν. 'Ηλθε ενα μέγα θέμα
πρός συζήτησιν καί έπήλθε συμφωνία. Διατί τώρα ή υπεκ­
φυγή .
Κ. Καραμανλής: Δέν έχω καμμίαν άντίρρησιν νά συζη­
τήσωμεν έπ ' αύ τόυ του θέματος, άλλά ή παρεμβολή του εΙς
τήν συζήτησιν άποτελεί ήδη παρεκτροπήν.
Γ. Παπανδρέου: Κύριε πρόεδρε τής Κυβερνήσεως , ευ­
ρίσκετο είς τάς προθέσεις μας νά φέρωμεν ένώπιον τής
44 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

Βουλής αuτό τό κρίσιμον θέμα τής ελευθερίας καί τής δη ­ 25 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
μοκρατίας. ' Επωφελήθημεν σήμερον τής εuκαιρίας, δταν
Σέ συνεδρίαση τής έξ ύπουργων Οίκονομικής
διεπιστώθη δτι μεταξύ ήμών δέν ύπάρχει διαφωνία άλλά
'Επιτροπής ύπό τήν προεδρία τοϋ Κ. Καραμανλή , δ
ταυτότης άπόψεων , δταν καί σείς καί ό ύπουργός τής Προ­
εδρίας τής Κυβερνήσεως εβεβαιώσατε δτι δέν ύπάρχει ύπουργός Συντονισμοϋ, Δ. Χέλμης, έξέθεσε τίς έντυ­
κομματική πρόθεσις καί δτι επιθυμείτε νά εΙ ναι άκομμάτι­ πώσεις του καί άναφέρθηκε στά άποτελέσματα των
στος ή κρίσις του ραδιοφώνου, έπωφελήθημεν τής εύκαι­ ένεργειων του κατά τήν πρόσφατη μετάβασή του στό
ρίας πρός liμεσον ρύθμισιν του ζητήματος . Καί τουτο διότι συμβούλιο τοϋ ΟΕΟΣ.
έπροτείναμεν καί επαναλαμβάνομεν τήν πρότασιν συστά­
σεως εiδικής διακομματικής επιτροπής . 29 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958

Κ. Καραμανλής : Δέv έχω άvτίρρησιv, διά vά τερματι­ 'Η ύπουργός Προνοίας, Λίνα Τσαλδάρη, άνα­
σθfί αύτή ή συζήτησις»". κοίνωσε δτι άπό τό νέο έτήσιο πρόγραμμα δημοσίων
έπενδύσεων έγκρίθηκε πίστωση 39.229.000 δρχ. γιά
·Η συζήτηση γιά τό νομοσχέδιο θά συνεχιστεί ως
τήν άνέγερση, συμπλήρωση, άποπεράτωση καί έπέ­
τίς lO Φεβρουαρίου, χωρίς δμως τελικά νά ψηφιστεί
κταση 20 κτιρίων κρατικων νοσοκομείων καί τοϋ
προτοϋ προκηρυχθοϋν νέες έκλογές .
Παπάφειου όρφανοτροφείου Θεσσαλονίκης. 'Από
τό ποσό αότό τά 38.660.000 θά διατεθοϋν γιά νοσο­
23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958 κομεία των έπαρχιων----; είδικότερα, γιά τήν άποπερ<i­
τωση τοϋ σανατορίου 'Ασβεστοχωρίου Θεσσαλονί­
Μέ τήν Πράξη Ύπουργικοϋ Συμβουλίου 163, κης, δυνάμεως 500χλινων, καί τοϋ νοσοκομείου Δρά­
παρέχεται στόν ύπουργό 'Εμπορίου ή δυνατότητα νά
μας ιοο κλινων, τήν άνέγερση νέας πτέρυγας στό νο­
πραγματοποιεί προμήθειες γιά τόν εόρύτερο δημόσιο
σοκομείο Χανίων καί όρθοπεδικοϋ περιπτέρου στό
τομέα μέ άπευθείας άνάθεση . Στή σχετική είσήγηση
νοσοκομείο Κιλκίς, τήν έπέκταση τοϋ νοσοκομείου
των άρμόδιων ύπουργων άναφέρεται δτι ή πράξη αό­
Σερρων, τή συνέχιση τής άνεγέρσεως τοϋ νοσοκο­
τή έκδίδεται «ϊνα παρασχεθή ή εόχέρεια είς τό Συμ­
μείου · Αγρινίου, τήν άποπεράτωση των νοσοκομεί­
βούλιον • Εξωτερικοϋ · Εμπορίου καί τόν ύπουργόν
ων w Αρτας καί Γρεβενων, τήν άνέγερση νέου νοσο­
'Εμπορίου δπως κατευθύνουν τάς είσαγωγάς τοϋ
κομείου στό Διδυμότειχο .
Δημοσίου, ΝΠΔΔ, κ.λ.π . πρός χώρας, μεθ' ών συν­
δεόμεθα διά διμερων κλήρΊ.γκ, αϊτινες καλύπτουν τήν 30 IANOYAPIOY 1958
άξίαν των διά τής άγορaς έλληνικων προϊόντων».
Καταρτίστηκε άπό τό ύπουργείο Γεωργίας τό πρό­
Καί αότό διότι «ώρισμέναι χώραι έκ των συμμετε­
γραμμα μεσοπροθέσμων πιστώσεων γιά τό 1958. Μέ
χουσων είς τήν τέως Εόρωπαϊκήν 'Ένωσιν Πληρω­
τό νέο πρόγραμμα ι παρέχονται στή διάθεση τής
μων δέν δεικνύουν ένδιαφέρον διά τήν προμήθειαν
'Αγροτικής Τράπεζας 700 έκατ . δρχ. εναντι 500
έλληνικων προϊόντων άνάλογον πρός τάς έξ αότων
έκατ. δρχ. τοϋ 1957 γιά τή χορήγηση μεσοπροθέ­
έλληνικάς είσαγωγάς».
σμων δανείων στούς άγρότες.
Παρά τήν περιορισμένη εκταση τής έφαρμογής
τrjς στήν πράξη, ή Π . Υ.Σ . 163 ύποδήλωνε τή μερική Τό ποσό αότό κατανεμήθηκε ώς έξής : γιά τήν
άγορά άρότρων, παραγωγικων καί μεταγωγικων ζώ­
στροφή τοϋ έμπορίου πρός τίς χωρες «κλήριγκ» καί
ων ιοο έκατ., τήν έκτέλεση άρδευτικων εργων 200
προοριζόταν νά συντελέσει στή διεύρυνση των είσα­
έκατ . , τήν έκτέλεση έγγειοβελτιωτικων εργων καί
γωγων άπό τίς χωρες τής άνατολικής Εόρώπης.
γεωβελτιώσεων 80 έκατ., τήν προμήθεια γεωργικων
μηχανημάτων, έργαλείων καί έφοδίων 70 έκατ . , καί
24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
γιά γεωργικές έγκαταστάσεις (ποιμνιοστάσια, στά­

'Ο Κ . Καραμανλής, μέ άφορμή αΙματηρά έπεισό­

βλους, καπνοξηραντήρια καί καπναποθήκες) 70 έκατ .
'Επίσης γιά τή δημιουργία νέων βιομηχανιων καί
δια μεταξύ Κυπρίων, δεξιων καί άριστερων, εκαμε
τήν άκόλουθη δήλωση :
συγκεκριμένα έλαιουργείων καί οίνοποιείων
25.800.000, κονσερβοποιείων 2.200.000, τυροκομείων
«·Ο μεγαλύτερος έχθρός δλων τών άγώνων του 24.550.000, τόν κυλινδρόμυλο Φαρσ<iλων 3 έκατ., τή
lθνους όπijρξε πάντα ή διχόνοια. Εlμαι βέβαιος δτι δημιουργία έργοστασίου ζωοτροφων στήν 'Αθήνα 6
τά δσα συνέβησαν αvτάς τάς ήμέρας έν Κύπρφ άπο­ έκατ., γιά άποστειρωτήρια σύκων 900.000, γιά άλλες
τελοvν μεμονωμένο ν παροδικό ν έπεισόδιον. ·Ο κυ­ γεωργικές έγκαταστάσεις 3.000.000, άμπελουργικές
πριακός έλληνικός λαός εlναι καί θά παραμείνη βελτιώσεις 22 έκατ., δενδροκομικές 35 έκατ., τήν
ήνωμένος καί πειθαρχών. Τούτο άποτελεί τήν πίστιν προμήθεια δασικων έργαλείων καί άνέγερση δασι­
μου καί τήν εvχήν δλοκλήρου του έλληνικοv κων οίκοδομων 15 έκατ . , γιά άλιευτικό έξοπλισμό
εθνους». καί σπογγαλιεία lO έκατ. καί γιά τήν άνάπτυξη καί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
 ΕΝΙΣΧΥΣΗ Α.Τ.Ε.
βελτίωση τής μελισσοκομίας, σηροτροφίας καί χω­
ρικών βιομηχανιών 34 ~κατ.
Κατά τή συζήτηση τοϋ νομοσχεδίου γιά τήν τρο­
ποποίηση τοϋ Κανονισμοϋ τής Βουλής, προκαλείται
έπεισόδιο μέ άφορμή χαρακτηρισμό πού άποδόθηκε
άπό τόν Κ. Καραμανλή σέ βουλευτή τοϋ κόμματος
τ&ν Φιλελευθέρων.
Συγκεκριμένα, όταν δ βουλευτής I. Διαμαντόπου­
λος, έπικαλούμενος «ζήτημα ήθικής τάξεως», διέκο­
ψε τόν πρωθυπουργό, έν& έπεσήμαινε τήν άνάγκη νά
μή δημιουργοϋνται στή Βουλή <<έκ τοϋ μηδενός ζητή­
ματα παρεμποδίζοντα τό κύριον εργον τής Βουλής»,
δ τελευταίος παρετήρησε:
Καραμανλής: Κύριε πρόεδρε, παρακαλώ, έάν ή ήγεσία
τής άντιπολιτεύσεως δέν άνακαλέση εlς τήν τάξιν τούς
βουλευτάς της, νά τό πράξετε ύμείς. Δέν δύναται δ κ. Δια­
μαντόπουλος, δ δποίος μέ τάς συνεχείς προκλήσεις κατέ­
στη μάστιξ τής αiθιSύσης αύτής, νά διακόπτη συνεχώρ).
'Η φράση τοϋ πρωθυπουργοϋ προκάλεσε τήν
όξεία άντίδραση τ&ν έκπροσώπων τοϋ κόμματος τ&ν
Φιλελευθέρων καί τοϋ Δημοκρατικοϋ κόμματος.
'Αφοϋ άπεχώρησαν άπό τήν αίθουσα τής Βουλής, σέ
άνακοίνωσή τους, - μετά άπό κοινή σύσκεψη, τά δύο
κόμματα διαμαρτυρflθηκαν εντονα γιά τήν άρνηση
τοϋ πρωθυπουργοϋ «νά δώση τήν όφειλομένην ίκα­
νοποίησιν καί πρός τόν uβρισθέντα βουλευτήν καί
πρός τό Σώμα». Καί στή συνεδρίαση τής ~πομένης, δ
Σ. Βενιζέλος έπανέφερε τό θέμα, μέ παρέμβασή του
πρό της ήμερησίας διατάξεως.
Στό σημείο αύτό ζήτησε τό λόγο ο Κ. Καραμαν­
λής:
«Κύριε πρόεδρε, κατ' έπανάληψιν έτόνισα δτι ή Κυ­
βέρνησις καί έγώ προσωπικώς έπιθυμοuμεν νά λειτουργή
δμαλώς ή Βουλή καί αί συζητήσεις έν αύτtϊ νά διεξάγω ντα ι
κατά τρόπον ήρεμον καί έποικοδομητικόν, νομίζω δέ δτι
έδώσαμεν έμπράκτως άποδείξεις αύτών τών προθέσεών
μας. Πολλάκις προκαλοίJμαι, ύβρίζομαι καί συκοφαντοίJ­
μαι άκόμη, άπό δμιλητάς τής άντιπολιτεύσεως. Παρά ταυ­
τα, συνεπής πρός τήν άρχικήν δήλωσιν τήν δποίαν έκαμα
δταν τό πρώτον ένεφαvίσθη ή Κυβέρνησις ένώπιον ύμών,
δτι θά καταβάλω προσπάθειαν δημιουργίας ήρέμου πολι­
τικοί} βίου, άπέφυγα vά παρακολουθήσω τούς άρεσκομέ­
νους είς τήν δημιουργίαν όξυτήτων καί δταν ή άνάγκη τής
άμύνης τό έπέβαλλε. Συνεπώς, δέν εlναι εlς τάς προθέσεις
τής Κυβερνήσεως ή δημιουργία όξύτητος πολιτικής ούτε
εlναι είς τάς προθέσεις της ή δημιουργία δυσκολιών εlς
τήν λειτουργίαν του Σώματος.
)) 'Αλλ' ή το άδύνατον, κ. άρχηγέ τών Φιλελευθέρων, νά
μήν άντιδράσω κατά τής συμπεριφοράς του περί οίι πρό­
κειται βουλευτοίJ, δστις μέ διέκοψε χειρονομών κατά τρό­
πον προκλητικόν. Τοσούτφ μάλλον καθόσον πρίν ή χαρα­
κτηρίσω τήν συμπεριφοράν αύτή ν, εύρέθην εlς τήν άνάγ­
κην νά έπικαλεσθώ τήν παρέμβασιν καί του άξιοτίμου προέ­
δρου τής Βουλής καί τοίJ έκπροσωποίJντος τό κόμμα σας κ.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
45
Χαβίνη, διά νά άνακληθfj εlς τήν τάξιν δ βουλευτής, δ
δποίος μέ έφερεν εlς τήν άνάγκην νά δμιλήσω, δπως ώμί­
λησα. Χωρlς νά θέλω νά όξύνω περισσότερον τήν κατά­
στασιν, δέν δύναμαι νά μήν έπαναλάβω δτι δ συνάδελφος,
δ δποίος έδωσεν άφορμήν εlς τήν δημιουργίαν του έπεισο­
δίου αύτου, φέρεται πολλάκις κατά τρόπον τοιουτον, ώστ~
άναμφισβητήτως νά άποτελfj άνωμαλίαν εlς τήν λειτουρ­
γίαν του :fώματος. ·Η φράσις μου δέ αύτή εlχε τήν έννοια ν
του χαρακτηρισμου τfjς τοιαύτης συμπεριφοράς του.
)) 'Επιμένω δέ είς τήν άποψιν δτι τόσον δ πρόεδρος τf[ς
Βουλfjς δσον καί δ έκπροσωπών τό κόμμα σας θά έπρεπε
νά άπευθυνθουν πρός τόν βουλευτήν, δ δποίος διά τfjς
προκλητικότητός του προεκάλεσε τό έπεισόδιον καί όχι
πρός έμέ.
))Θά ήθελα, όμως, μέ τήν εύκαιρίαν αύτή ν νά κάμω μίαν
παρατήρησιν. 'Ανεξαρτήτως του άν ήτο ή όχι δικαιολο­
γημένος αύτός δ χαρακτηρισμός - καί έχω τήν γνώμην
ότι ύπό τήν έννοια ν ύπό τήν δ ποίαν διετυπώθη ή το δικαιο­
λογημένος - δέν άφεώρα τό κόμμα τών Φιλελευθέρων, είς
τρόπον ώστε νά άναχθfj άπό μέρους του τό έπεισόδιον εlς
θέμα πολιτικόν. Ήτο χαρακτηρισμός, δ δποίος άφεώρα
τήν προσωπικήν συμπεριφοράν καί τήν διαγωγήν ένός
βουλευτου)).
Στό σημείο αύτό, δ Θ. Χαβίνης, διευκρίνησε ότι
δέν εκαμε τίς έπιβεβλημένες συστάσεις στόν παρεκ­
τραπέντα βουλευτή διότι δέν ε{χε άντιληφθεί τί ε{πε
καί τί χειρονομίες εκαμε, έν&, άπό τήν πλευρά τοϋ
Δημοκρατικοϋ κόμματος, δ Σ. 'Αλλαμανής δικαιολό­
γησε τήν άποχώρησή του άπό τήν αίθουσα μέ τήν
άναφορά καί σέ παλαιότερα περιστατικά. ·Ο Κ. Κα­
ραμανλής πήρε καί πάλι τό λόγο:
<<·Ο κ. 'Αλλαμανής, διά νά δικαιολογήση τήν άποχώ­
ρησιν του κόμματός του, κατά τήν χθεσινή ν συνεδρίασιν,
έπεκαλέσθη καί ώρισμένα περιστατικά, τά όποία έσημειώ­
θησαν εlςτό παρελθόν. 'Επιθυμώ νά σάς είπω δτι ή Ιδιότης
του προέδρου τής Κυβερνήσεως δέν άποτελεί κώλυμα δι '
έμέ νά άμύνωμαι δταν ύφίσταμαι άδίκους έπιθέσεις.
))Εlς άμφότερα έκείνα τά περιστατικά δέν έκαμα τίποτε
άλλο, παρά νά άπαvτήσω εlς μίαν συγκεκριμένην πρόκλη­
σιν. Θά ή το δέ παράλειψις βαρεία άπό μέρους μου, τήν στι­
γμήν καθ' ή ν προκαλουμαι προσωπικώς καί γίνεται μία
άδικος κριτική τfjς πολιτικής τής Κυβερνήσεώς μου, νά
μήν ύπεραμύνωμαι τόσον τής προσωπικής μου άξιοπρε­
πείας δσον καί τής πολιτικfjς μου.
))Θά παρακαλέσω, έπίσης, τόν κ. Άλλαμανήν νά έχη
ύπ' όψιν του δτι δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως δέν έχει
άνάγκην συστάσεων, διότι δέν εlναι νέος είς τήν αίθουσαν
αύτή ν. Εύρίσκομαι είς αύτή ν έπί είκοσι τρία συναπτά έτη
καί νομίζω δτι ούδείς έκ τών συναδέλφων δύναται νά lσχυ­
ρισθfj ότι καθ' δλην τήν διάρκειαν τfjς μακράς αύτfjς θη­
τείας μου είς τό Κοινοβούλιον έδωσα άφορμήν νά θιγή ή
ύπόληψις οίουδήποτε συναδέλφου ή δτι συνετέλεσα
δπωσδήποτε εlς τήν δημιουργίαν πολιτικfjς όξύτητος. Συ­
νεπώς, δέν εlμαι έγώ έκείνος, πρός τόν δποίον πρέπει νά
άπευθύνη τάς συστάσεις, άλλά έκείνοι οί δποίοι μέ άναγκά­
ζουν, ύπεραμυνόμενον τfjς προσωπικής μου άξιοπρεπείας
καί τfjς πολιτικής τής Κυβερνήσεως, νά άπαvτώ)) 12 •
46 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1958
Σειρά δημοσιευμάτων στό γερμανικό τύπο έξαί­
ρει τήν οίκονομική πρόοδο πού εχει σημειωθεί στήν
'Ελλάδα έπί Κυβερνήσεως Καραμανλή.
'Η έπιθεώρηση τής «Kommerz Bank Verein», &κ­
δοση τής Γερμανικής Τράπεζας 'Εμπορίου, σέ c'iρθρο
μέ τόν τίτλο «Οίκονομική σταθερότητα στήν 'Ελλά­
δα>>, άναφέρεται, μεταξύ c'iλλων, στίς πολλές θετικές
έξελίξεις πού σημειώθηκαν στή διάρκεια του 1957,
καθώς καί στήν αϋξηση τής άγροτικής κqί βιομηχα­
νικής παραγωγής, μέ συνέπεια τή διεύρυνση καί τής
άπασχολήσεως, έπισημαίνει δτι πραγματοποιήθη­
καν μεγάλες πρόοδοι στήν έκτέλεpη παραγωγικών
&ργων (π. χ. &ργα Πτολεμαίδος, Διυλιστηρίου Πετρε­
λαίου, &ργα Μέγδοβα) καί στόν προγραμματισμό γιά
τή δημιουργία βιομηχανίας σιδήρου καί χάλυβα, μέ
συνεργασία γερμανι~ών έταιρειών, άναλύει τά στοι­
χεία πού άποδεικνύουν τήν πρόοδο στόν τομέα του
έξωτερικου έμπορίου, άναφέρεται στό 5ετές πρό­
γραμμα οίκονομικής άναπτύξεως καί καταλήγει μέ
τήν παρατήρηση δτι γιά τήν παραπέρα διεύρυνση
τής συμμετοχής γερμανικών κεφαλαίων στήν 'Ελλά­
δα άπαιτείται άπό κοινοί\ έπεξεργασία κάθε σχεδίου.
Τό c'iρθρο άναφέρεται μέ συγκεκριμένους άριθμούς
στήν τοποθέτηση γερμανικών κεφαλαίων στήν 'Ελ­
λάδα13.
'Η έφη μερίδα «Rhein-Neckar Zeitung», σέ δημο­
σίευμα μέ τόν τίτλο «Γερμανική οίκονομική βοήθεια
πρός τήν 'Ελλάδα. Προπαρασκευή νέων διαπραγμα­
τεύσεων. Σταθερά έλληνική κατάσταση», άναφέρε­
ται στίς διαπραγματεύσεις στή διάρκεια του ετους
1957 γιά τή χορήγηση οίκονομικής βοηθείας άπό τή
Γερμανία στήν 'Ελλάδα καί παρατηρεί δτι τό ποσό
τών 200 έκατ. μάρκων πού χορηγήθηκε μέ τήν έγγύ­
ηση τής γερμανικής Κυβερνήσεως καί μέ τή μορφή
βιομηχανικών προϊόντων βάσει τfjς συμφωνίας του
1953, &χει ijδη έξαντληθεί. Κατά τίς πρόσφατες δια­
πραγματεύσεις προβλήθηκε ή c'iποψη δτι ή 'Ελλάδα
εχει άνάγκη πιστώσεων γιά νά πετύχει τήν αϋξηση
τής βιομηχανικής της παραγωγής rοστε νά είναι ίκα­
νή νά άντιμετωπίσει τό συναγωνισμό τών έταίρων
της στή μελλοντική διεθνή άγορά, έλεύθερη άπό τε­
λωνειακούς φραγμούς. 'Επισημαίνει, στή συνέχεια,
τήν αϋξηση του έθνικου είσοδήματος κατά 9% στή
διάρκεια του 1957, παράλληλα μέ τήν αϋξηση τής
βιομηχανικής καί τής γεωργικής παραγωγής, καθώς
καί τή μείωση στό &λλειμμα του ίσοζυγίου πληρω­
μών. 'Υπογραμμίζεται, άκόμη, ή σταθερή έξέλιξη
του τιμάριθμου καί ή σταθερή c'iνοδος τών καταθέσε­
ων στίς Τράπεζες καί τά Ταμιευτήρια, γιά νά έξαχθεί
τό τελικό συμπέρασμα δτι ή οίκονομική κατάσταση
τής 'Ελλάδος ε{ ναι δυνατό νά θεωρηθεί ώς άπόλυτα
ύγιής 14 .
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Σέ άνταπόκριση τής έφημερίδας «Stuttgarder
Zeitung» άπό τήν 'Αθήνα μέ τόν τίτλο «'Η 'Ελλάς
άποφεύγει τόν πληθωρισμό», τονίζεται δτι οί "Ελλη­
νες οίκονομολόγοι μποροuν νά άτενίσουν τό νέο
&τος μέ τήν έπίγνωση δτι τά οίκονομικά τής χώρας
τους βρίσκονται σέ σχετικά ύγιή κατάσταση 15 .
Στίς προόδους τής έλληνικής έμπορικής ναυτιλί­
ας είναι άφιερωμένο c'iρθρο τής «Frankfurter Allge-
meine» μέ τόν τίτλο «'Ελληνικά πλοία ύπό εύθηνάς
σημαίας». 'Αφοu παρατηρείται δτι τά ύπό έλληνική
σημαία πλοία άποτελοuν μία άπό τίς σημαντικότερες
πηγές είσροής συναλλάγματος, ύπολογίζεται δτι στά
δύο τελευταία χρόνια είσέρρευσαν στήν 'Ελλάδα
άπό τόν έμπορικό στόλο 45 έκατ. δολλάρια. νΗδη, μέ
370 ποντοπόρα πλοία συνολικοί\ έκτοπίσματος 1,55
έκατ. τόνων, ή 'Ελλάδα κατέχει τή 14η θέση στή
διεθνή ναυτιλία· c'iν δμως συμπεριληφθοuν τά έλλη­
νικά πλοία μέ ξένη σημαία, τότε ή δύναμη του έλλη­
νικοu έμπορικου ναυτικοί\ άνέρχεται σέ 1.440 πλοία
11 έκατ. τόνων καί κατατάσσεται στή θέση του τρί­
του μεγαλύτερου έμπορικοu στόλου του κόσμου.
Στήν έπιθυμία της νά πείσει τούς 'Έλληνες έφοπλι­
στές νά ύψώσουν τήν έλληνική σημαία, ή Κυβέρνη­
ση Καραμανλή προέβλεψε, πέρα άπό c'iλλες διευκο­
λύνσεις, τήν άπαλλαγή άπό συναλλαγματικές διατυ­
πώσεις, ένώ, παράλληλα, &χουν προβλεφθεί σοβαρά
μέτρα γιά τήν έλάττωση του κόστους κινήσεως τών
πλοίων μέ έλληνική σημαία, δπως ή μείωση τών
άσφαλιστικών είσφορών γιά τά πληρώματα καί εχει
καταστεί λιγότερο αύστηρή ή άπαγόρευση πωλήσε­
ως έλληνικών σκαφών σέ άλλοδαπούς. Χάρη στά μέ­
τρα αύτά, εχει έπιτευχθεί ή μεταγραφή στά έλληνικά
νηολόγια πλοίων χωρητικότητας 0,5 έκατ. τόνων. τέ­
λος, ή έφημερίδα έξαίρει τήν πρόοδο πού ύποδηλώ­
νει ή τελειοποίηση του ναυπηγείου τής Σύρου καί ή
έγκατάσταση νέου ναυπηγείου στήν εύρύτερη περιφέ­
ρεια τής πρωτεύουσας, καθώς καί τίς προσπάθειες
του 'Ομίλου Νιάρχου γιά τήν άνέγερση ύψικαμίνου
χάλυβα 16 .
'Η δημοσίευση σειρaς θετικών έκτιμήσεων γιά
τίς προσπάθειες τής Κυβερνήσεως Καραμανλή στόν
οίκονομικό τομέα θά συνεχιστεί στό γερμανικό τύπο
καί κατά τούς άμέσως έπόμενους μήνες. 'Η έφη μερί­
δα «Bank fίir Wirtschaft und Arbeit», σέ έκτενές
c'iρθρο μέ τόν τίτλο «'Η 'Ελλάς - Σταθερή οίκονομι­
κή άνάπτυξη», άναφέρει δτι ή οίκονομική πρόοδος
τής χώρας όφείλεται κυρίως στήν άνάπτυξη τής γε­
ωργίας καί τής βιομηχανίας, μετά τήν &ξοδό τους
άπό τήν κατάσταση νάρκης δπου βρίσκονταν. 'Η
παραγωγή τών γεωργικών προϊόντων αύξήθηκε τό
1957, κατά 14,7%, ή βιομηχανία ύφαντουργικών
προϊόντων σημείωσε πρόοδο, τό έτήσιο πρόγραμμα
τών κρατικών έπενδύσεων έκτελέστηκε κατά 90%,
ένώ τό μεγαλύτερο μέρος τών ίδιωτικών κεφαλαίων
 ΑΝΑΔΙΟΡΓΆΝΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ
διατέθηκε στήν άνέγερση κατοικιών. Σημαντική πρό­
οδος σημειώθηκε καί στίς βιομηχανικές έγκαταστά­
σεις.
Στόν «πρωτοφανή», δπως χαρακτηρίζεται, γιά τήν
ίστορία τfjς 'Ελλάδος οίκοδομικό όργασμό άναφέ­
ρεται ή έφημερίδα «Uffenheimer Zeitung», δ σχολια­
στής τfjς δποίας, νΕγκαν Νιούμαν, άναφέρεται είδι­
κότερα στό πρόγραμμα άνοικοδομήσεως εύρείας κλί­
μακας πού εχει καταρτίσει ή Κυβέρνηση γιά τήν πρω­
τεύουσα καί τό λιμάνι του Πειραιa 17 •
I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής, μετά άπό άλλεπάλληλες δια­
βουλεύσεις μέ τούς άρμόδιους ύπουργούς καί άνώτα­
τους κρατικούς λειτουργούς, άποφασίζει τή συγκρό­
τηση έπιτροπfjς μέ σκοπό τήν κατάρτιση προγράμ­
ματος άναδιοργανώσεως τfjς διοικήσεως . 'Η σχετι­
κή κυβερνητική άνακοίνωση άναφέρει:
«'Η μέχρι τοuδε κυβερνητική μέριμνα έξεδηλώθη πρω­
τίστως εiς τόν οiκονομικόν τομέα ύπό τήν εύρυτέραν εν­
νοιαν, διότι ο{αδήποτε dνορθωτική προσπάθεια εΙναι κα­
ταδικασμένη εiς dποτυχίαν, έάν δέν στηρίζεται έπί ύγιοuς
καί εύημερούσης δημοσίας οίκονομίας . .'Ήδη μετά τήν
έξασφαλισθείσαν σταθερότητα του έθνικου μας νομίσμα­
τος καί τήν έντατικήν πρόοδον τής παραγωγικής προσπα­
θείας, προβάλλει παραλλήλως καί ετερον σοβαρόν πρό­
βλημα, εiς τήν dντιμετώπισιν του όποίου χωρεί ή Κυβέρ­
νησις. 'Η πλημμελής λειτουργία τής διοικήσεως καί αί
όργανικαί άδυναμίαι αύτής εδωσαν dφορμήν ε{ς σοβαράς
καί έν πολλοίς δικαιολογημένας έπικρίσεις. Αί έσφαλμέ­
ναι περί διοικήσεως dντιλήψεις, dντλοuσαι τήν προέλευ­
σίν των έκ του dνωτέρω παρελθόντος εχουν δημιουργήσει
μίαν κατάστασιν, τήν όποίαν ή Κυβέρνησις εχει τήν dπό­
φασιν νά μεταβάλη . Τό πρώτον βήμα διά τήν μεταβολήν
αύτήν θά dποτελέση ή μελέτη ένός προγράμματος διοικη­
τικών μεταρρυθμίσεων. Διότι, μόνον βάσει ένός dρτίου
προγράμματος, ε{ ναι δυνατόν νά χωρίση τις είς μίαν συστη­
ματικήν καί έκλογικευμένην dνόρθωσιν τής διοικήσεως.
»Πέραν τούτου, οί διαμορφούμενοι νέοι οικονομικοί
σχηματισμοί εiς τόν εύρωπαϊκόν χώρον, έπιβάλλουν προ­
σαρμογάς καί εiς τόν κρατικόν μηχανισμόν, ώστε νά έξα­
σφαλισθή καί είς τήν χώραν μας ή λειτουργία νέων θεσμών
χωρίς νά παρεμβάλλωνται έμπόδια όφειλόμενα είς διοικη­
τικάς dτελείας.
»'Η Κυβέρνησις, συνεπής πρός τάς ύποχρεώσεις τάς
όποίας dνέλαβεν dπέναντι του έλληνικου λαου, dπό τών
πρώτων ήμερων του βίου της είσήγαγε σημαντικάς μετα­
βολάς εiς τόν τομέα τής dποκεντρωμένης διοικήσεως. Διά
τών ληφθέντων νομοθετικών μέτρων έτέθησαν dσφαλείς
καί θετικαί βάσεις διά τήν χειραφέτησιν τών έπαρχιών dπό
του κέντρου. Τοιουτοτρόπως, αύτό τό όποίον dπετέλεσεν
όνειρον πολλών γενεών, άρχίζει ijδη νά γίνεται πραγματι­
κότης. 'Η διοικητική dποκέντρωσις, συνδυασθείσα μέ τήν
οίκονομικήν τοιαύτην, ίκανοποίησεν ενα δίκαιον πόθον
τfjς έλληνικής έπαρχίας, ή όποία, dπηλλαγμένη άπό τά
υπερτροφικά δικαιώματα του κέντρου, ijρχισε νά συμβάλ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
47
λ η αύτοδυνάμως εiς τήν δημιουργικήν πορείαν τfjς χώρας.
»Μόνη, δμως, ή όλοκλήρωσις του θεσμοu τής dποκεν­
τρώσεως δέν δίδει λύσιν εiς τό γενικώτερον πρόβλημα τfjς
διοικήσεως, τό όποίον συνθέτουν καυπηpi;άζουν πολλοί
παράγοντες. Καί ε{ναι μέν άληθές δτι dπό τής dπελευθε­
ρώσεως καί έντεuθεν έκ πάσης πλευρίiς διεκηρύχθη ή
dνάγκη τής dναδιοργανώσεως τών κρατικών ύπηρεσιών
καί του κρατικοί) μηχανισμοί) γενικώς, καί dξιόλογοι προ­
σπάθειαι κατεβλήθησαν πρός τήν κατεύθυνσιν αύτήν, τά
dποτελέσματα δμως τών προσπαθειών αύτών δέν ύπήρξαν
ικανοποιητικά καί τοuτο, διότι αύται δέν έβασίσθησαν έπί
ένός προγράμματος τοποθετοuντος τό θέμα είς τό πρέπον
έπίπεδον, καί διαγράφοντας σαφείς κατευθύνσεις καί άρ­
χάς. 'Η Κυβέρνησις πιστεύει δτι πρέπει ήδη νά dντιμετω­
πίση κατά τρόπον συστηματικόν Κ:αί τό γενικόν τοuτο θέμα
τής διοικήσεως καί νά dποκρυσταλλώση εν άρτιον πρό­
γραμμα άναδιοργανώσεως αύτής.
»Εlναι έκτός πάσης άμφισβητήσεως δτι ή μελέτη τών
προβλημάτων τfjς διοικήσεως δέν συνδέεται μόνον μέ τήν
λήψιν νομοθετικών μέτρων. Τά δεδομένα πείθουν δτι αί
ούσιώδεις dπαιτήσεις τfjς διοικήσεως ύπερβαίνουν τά δρια
τών νομικών κειμένων, διότι έκείνο τό όποίον ένδιαφέρει
ε{ ναι πώς ή διοίκησις θά καταστή dποδοτικωτέρα καί έπω­
φελεστέρα είς τό σύνολον, πώς δηλαδή θά δημιουργηθοuν
αί κατάλληλοι προϋποθέσεις ώστε νά έκλείψη ή ψυχολο­
γία τής ρουτίνας dπό τούς φορείς τής διοικήσεως, ή όποία
ματαιώνει πίiσαν πρόοδον.
»'Ενώπιον τής διαπιστώσεως δτι ή dντιμετώπισις ένός
τοιαύτης σημασίας προβλήματος άπαιτεί σύνεσιν καί
έφαρμογήν λογικών μεθόδων μέ κατεύθυνσιν πάντοτε τήν
προσαρμογήν πρός τήν έλληνικήν πραγματικότητα καί
νοοτροπίαν, ή Κυβέρνησις προήλθεν είς τήν άπόφασιν
δπως άναθέση εiς εiδικούς dνωτάτους κρατικούς λειτουρ­
γούς τήν κατάρτισιν αύτου του προγράμματος dναδιοργα­
νώσεως τών κεντρικών καί περιφερειακών δημοσίων ύπη­
ρεσιών, ώς καί τών όργανισμών Δημοσίου Δικαίου, έπί τφ
σκοπφ όρθολογικωτέρας καί άποδοτικωτέρας λειτουργίας
αύτών . Πρός τοuτο, διά σημερινής (1 .2.58) άποφάσεως του
προέδρου τfjς Κυβερνήσεως συνεκροτήθη 'Επιτροπή έκ
τών: α) Γ . Σωφρονοπούλου, προέδρου του ΑΣΔΥ, β) Δ.
Καρβελa, συμβούλου τής 'Επικρατείας, γ) Γ. Μαραγκο ­
πούλου, συμβούλου τfjς 'Επικρατείας, δ) Η. Κυριακοπού­
λου, καθηγητοu του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ε) Γ .
Δασκαλάκη, καθηγητου Παντείου 'Ανωτάτης Σχολής
Πολιτικών 'Επιστημών, στ) Γ. Ζαφειροπούλου, γενικοί)
διευθυντου Δημ . Λογιστικου, ζ) I. Λαμπρούκου, γενικου
διευθυντοu του ύπουργείου Συντονισμοί), η) Α . Βαρβαρέ­
σου, γενικου διευθυντου του ύπουργείου Συντονισμοί), θ)
Χ . 'Αποστολάκου, προέδρου τής Έκτ. 'Επιτροπής τής
ΑΔΕΔ Υ, εiς τήν όποίαν dνετέθη ή σύνταξις του άνωτέρω
προγράμματος. Δεδομένης δέ τής σπουδαιότητος του dντι­
μετωπιζομένου θέματος, τό εργον θά τελfj ύπό τήν έποπτεί­
αν του ύπουργου Συντονισμοu, . ό όποίος καί θά προεδρεύη
αύτή ς.
>>Τό πρόγραμμα θά περιλαμβάνη βασικάς dρχάς: α) διά
τήν dναθεώρησιν τών 'Οργανισμών τών ύπουργείων καί
Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, ώς καί τών μεθό­
δων έργασίας τών δημοσίων ύπηρεσιών καί β) διά τήν ρύ­
θμισιν θεμάτων καταστάσεως έν γένει του προσωπικοί) τών
48 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
ύπηρεσιών τούτων, ίδί~ τής ~πιλογής κ:αί ~πιμορφώσεως
αύτοϋ. Διά τής αύτής άποφάσεως κ:αθωρίσθησαν κ:αί α{
κατευθυντήριοι γραμμαί, τάς όποίας θά άκ:ολουθήση ή επι­
τροπή, ε{ναι δέ αύται:
»Α. Ώς πρός τήν άναθεώρησιν των 'Οργανισμών:
»α. Προσπάθεια διά την σύμπτυξιν η συγχώνευσιν τών
μονάδων τών κεντρικών ύπηρεσιών κ:αί κ:ατάργησιν περιτ­
τών τοιούτων κατόπιν ίδί~ τής διά τοϋ νόμου περί διοικη­
τικής άποκ:εντρώσεως άποσυμφορήσεως τοϋ κέντρου ~κ:
των μη ~πιτελικ:οϋ χαρακτήρος άρμοδιοτήτων.
»β . Προσπάθεια διά τήν συγκ:έντρωσιν όμοειδών άρμο­
διοτήτων, κ:ατάργησιν περιττών τοιούτων κ:αί ~ξάλειψιν
των παρατηρουμένων σήμερον ~πικ:αλύψεων άρμοδιοτή­
των μεταξύ ύπουργείων.
»γ. 'Εντός τοϋ πλαισίου των ύφισταμένων όργανικ:ών
θέσεων άνακ:ατανομη τούτων μεταξύ κεντρικών κ:αί περι­
φερειακών ύπηρεσιών πρός τόν σκοπόν ίδί~ τής προσαρ­
μογής τής συνθέσεως αύτών πρός τήν συνεπεί~ τοϋ νόμου
περί διοικητικής άποκ:εντρώσεως πραγματοποιηθείσαν
άποσυμφόρησιν τοϋ κέντρου ~κ: μεγάλου μέρους άρμοδιο­
τήτων:
»δ. Περιορισμός των συμβουλίων κ:αί ~πι τροπών είς τάς
άπολύτως άναγκ:αίας ώς καί περιορισμός των άρμοδιοτή­
των κ:αί τής συνθέσεως αύτών.
»Β. 'Όσον άφορά τήν άναθεώρησιν τών μεθόδων ~ργα­
σίας:
»α. 'Απλούστευσις τών διαδικασιών χειρισμοί> κ:αί δι­
εκπεραιώσεως τών ύποθέσεων κ:αί κατάργησις περιττών
γραφειοκρατικών διατυπώσεων.
»β. Τυποποίησις των ~γράφων.
»γ. Εύρυτέρα pυνατή χρήσις τής μεθόδου ~ξουσιοδοτή­
σεως τών ύφισταμένων κλιμακίων διά νά ~νεργοϋν ταϋτα
αύτοβούλως κ:αί ύπευθύνως.
»δ. ·Οργάνωσις συστήματος Παρακολουθήσεως κ:αί
~λέγχου τής καλής λειτουργίας των δημοσίων ύπηρεσιών .
»ε. Κατάρτισις είδικ:ωτέρου προγράμματος στεγάσεως
των δημοσίων ύπηρεσιών.
»στ. Προώθησις τοϋ 1\ργου τής γενικής κ:ωδικ:οιποιή­
σεως τής νομοθεσίας.
»Γ. 'Ως πρός τήν ρύθμισιν τών θεμάτων προσωπικοί>:
»α . 'Α ναγκ:αίαι προσαρμογαί των διατάξεων τοϋ ·Υ παλ­
ληλικ:οϋ Κώδικ:ος ~ν όψει των πορισμάτων τής πείρας ~κ:
τής ~φαρμογής αύτών κ:αί τών νεωτέρων άναγκ:ών τής διοι­
κήσεως.
»β. Συμπλήρωσις τών διατάξεων περί ~πιλογής τοϋ
προσωπικοί> δημοσίων ύπηρεσιών.
»γ. Διαμόρφωσις είδικ:ής κατηγορίας ~πι τελικών ύπαλ­
λήλων κ:αί όργάνωσις προπαρασκευαστικών σχολών δη­
μοσίων ύπαλλήλων.
»δ. 'Επιμόρφωσις ύπηρετοϋντος προσωπικοί> .
»Προθεσμία διά την ύποβολήν τών άνωτέρω πορισμά­
των τής ~πιτροπής ώρίσθη τετράμηνος.
»Δ. ·Ως πρός την 1\ρευναν τοϋ μισθολογίου: 'Εδόθη
~ντολή είς τήν αύτήν ~πιτροπήν, όπως μετά τήν κ:ατάρτισιν
τοϋ άνωτέρω προγράμματος άσχοληθή ~ν συνεχεί~ μέ τήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
μελέτην τοϋ άπασχολοϋντος τούς κρατικούς λειτουργούς
μισθολογικοί> προβλήματος, τό όποίον θά ~ξετασθή άπό
όλας τάς πλευράς, ϊνα δοθή ή δέουσα λύσις είς τό σοβαρώ­
τατον τοϋτο θέμα.
>>'Η αύτή ~πι τροπή καλείται νά ~πισπεύση τάς εργασί­
ας άναθεωρησεως των όργανισμων των διαφόρων ύπηρε­
σιων.
>> • Η Κυβέρνησις πιστεύει ότι ό έλληνικ:ός λαός θά
~κ:τιμήση κατ' άξίαν την ~κ:δηλουμένην μέριμναν διά τήν
άναμόρφωσιν τής διοικήσεώς του. ·Ο άντικ:ειμενικ:ός σκο­
πός τής προσπαθείας ε{ναι σαφής κ:αί βάσιμος, εΙναι ή
προσδοκία ότι κ:αί είς τόν τομέα τής κρατικής όργανώσεως
θά παρουσιάσωμεν τάς ικανότητας κ:αί τόν δυναμισμόν τής
φυλής μας. Παραλλήλως, όμως, τό κ:αταρτισθησόμενον
πρόγραμμα θά ~πιτρέψη την ~πί ύγιών βάσ~ων μελέτη ν των
άπασχολούντων τούς δημοσίους ύπαλλήλους οίκ:ονομικ:ών
προβλημάτων, διότι ε{ναι άναμφισβήτητον ότι ή ~πιτυχία
οιασδήποτε διοικητικής μεταρρυθμίσεως εΙ ναι συνυφασμέ­
νη μέ τήν στάθμην τοϋ ήθικ:οϋ ~πιπέδου των δημοσίων
ύπαλλήλων, ύπό την κ:αθολικ:ήν του 1\ννοιαν κ:αί ίδί~ μέ τήν
~ξασφάλισιν των άπαραιτήτων προϋποθέσεων, α{ όποίαι
θά ~πιτρέψουν είς αύτούς νά άφιερώσουν σώμα κ:αί ψυχήν
είς τό καθήκον. 'Απόφασις τής Κυβερνήσεως ε{ναι νά
άποκ:αταστήση τό κ:ϋρος τοϋ Σώματος των κρατικών λει­
τουργών κ:αί νά ~ξασφαλίση την πλαισίωσιν τών δημοσίων
ύπηρεσιών διάτων "άρίστων", συγχρόνως δέ νά θέση τάς
βάσεις τής ταχείας ~ξυπηρετήσεως των πολιτών κ:αί τής
παγιώσεως καθεστώτος άμοιβαίας ~μπιστοσύνης μεταξύ
Κράτους κ:αί πολίτου».
Μετά τή συγκρότηση τής 'Επιτροπής 'Αναδιορ­
γανώσεως Δημοσίων 'Υπηρεσιών, δ Κ. Καραμανλής
προήδρευσε, στίς 7 Φεβρουαρίου, στό ύπουργείο
Συντονισμοϋ, στήν πρώτη συνεδρίασή της, μέ τή
συμμετοχή καί του ύπουργου Δ. Χέλμη, ώς προέ­
δρου. 'Η είδησεογραφική κάλυψη του ήμερήσιου τύ­
που άναφέρει σχετικά:
·Ο πρωθυπουργός κ:. Καραμανλής, λαβών πρώτος τόν
λόγον, ~ξήρε τήν ύψίστην σπουδαιότητα, τήν όποίαν ~νέ­
χει διά τήν χώραν μας τό πρόβλημα τής άναδιοργανώσεως
τής διοικήσεως κ:αί τήν σημασίαν τήν όποίαν άποδίδει ή
Κυβέρνησις είς την ~πιτυχίαν τοϋ 1\ργου τής 'Επιτροπής .
Ό κ. Καραμανλής ~τόνισεν ότι ε{ναι άνάγκ:η νά κ:αταστή
άντίληψις, ότι ή 1\λλειψις διοικητικής κ:αί τεχνικής όργα­
νώσεως ε{ναι μεγαλύτερον ~μπόδιον είς τήν πρόοδον τοϋ
τόπου άπό τήν 1\λλειψιν τών οίκ:ονομικ:ών μέσων. Καί τοϋ­
το διότι ύπήρξαν περιπτώσεις, κατά τάς όποίας ή χώρα
διέθετε τά οίκ:ονομικά μέσα, άλλά διότι εύρέθη διοικητι­
κώς καί τεχνικώς άπαράσκευος δέν κατέστη δυνατόν νά
άξιοποιήση ταϋτα .
·Η Κυβέρνησις, ~τόνισεν ό κ. πρωθυπουργός, εΙ ναι
άποφασισμένη νά χωρήση είς τάς ενδεδειγμένας διοικ:η­
τικάς μεταρρυθμίσεις, α{ όποίαι θά συμβάλουν είς τήν εξυ­
γίανσιν τής διοικήσεως κ:αί είς την δημιουργίαν των προϋ­
ποθέσεων ένός καλυτέρου μέλλοντος διά τόν έλληνικόν
λαόν.
Έν συνεχεί~. ό κ. Καραμανλής ύπεγράμμισεν ότι τό
 ΑΝΑΔΙΟΡΓΆΝΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ
ση μερινόν Κράτος, διά νά άνταποκριθή είς τόν προορισμόν
του, εχει άνάγκην συγχρονισμένων καί τελειοποιημένων
μεθόδων λειτουργίας. Πέραν δμως τούτου, άποτελεί αίτημα
τοϋ έλληνικοϋ λαοϋ, δπως άποκτήση διοίκησιν χρηστήν,
δημιουργικήν καί όλιγοδάπανον. 'Ακολούθως, δ κ. πρω­
θυπουργός διέγραψεν έν γενικαίς γραμμαίς τάς κατευθύν­
σεις, τάς δποίας θά άκολουθήση ή 'Επιτροπή καί έκάλεσε
τά μέλη αύτής, δπως έπιδοθοϋν είς τό εργον των μετά ζή­
λου καί ένδιαφέροντος.
Είς τόν κ. πρόεδρον τής Κυβερνήσεως άπήντησε δι'
όλίγων δ κ. Γ. Σωφρονόπουλος, πρόεδρος τοϋ ΑΣΔΥ, δια­
βεβαιώσας αύτόν, δτι πάντες οί μετέχοντες είς τήν 'Επι­
τροπήν συμμερίζονται πλήρως τήν σοβαρότητα καί τήν
σημασίαν τοϋ άνατεθέντος είς αύτούς εργου καί ανταπο­
κρινόμενοι είς τήν έκδηλωθείσαν πρός τά μέλη τής 'Επι­
τροπής έμπιστοσύνην, θά καταβάλουν πάσαν προσπάθειαν
διά τήν ταχείαν καί έπιτυχή περαίωσιν αύτοϋ.
Συναφώς άνεκοινώθη δτι ή 'Επιτροπή θά συνεχίση μέ
γοργόν ρυθμόν τάς έργασίας της ύπό τήν προεδρίαν τοϋ
ύπουργοϋ Συντονισμοϋ κ. Χέλμη.
~Ηδη έκλήθη ή 'Επιτροπή είς συνεδρίασιν διά μεθαύ­
ριον, ίνα καθορίση τό πρόγραμμα των έργασιών καί άκο­
λούθως προχωρήση είς τήν έξέτασιν καί μελέτην των θεμά­
των τής άναδιοργανώσεως τής διοικήσεως καί έν συνεχεί~
τοϋ μισθολογίου των δημοσίων ύπαλλήλων, άνταποκρινο­
μένη οϋτω πρός τάς κατευθύνσεις, τάς δποίας καθώρισεν δ
κ. πρωθυπουργός διάτων πρό ήμερων γενομένων δηλώσεών
του 18 •
I ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Σέ σύσκεψη τής κυβερνητικής έπιτροπfiς καπνου
ύπό τήν προεδρία του πρωθυπουργου, Κ. Καραμαν­
λή, έξετάζεται ή κατάσταση πού εχει προκύψει άπό
τήν αύξημένη έσοδεία του προϊόντος. Στό περιεχό­
μενο καί τίς άποφάσεις τής συσκέψεως άναφέρεται
σχετικό κυβερνητικό άνακοινωθέν:
«Κατά τήν τρέχουσαν περίοδον, ή καπνική κατάστασις
πρέπει νά άντιμετωπισθή μέ ίδιάζουσαν προσοχήν, τόσον
διότι δ δγκος τής παραγωγής έσοδείας 1957 εΙναι μεγαλύ­
τερος παντός προηγουμένου ετους, ύπερβάς τά 80 έκατ.
όκάδων, δσον καί διότι παραμένουν είσέτι άδιάθετα είς
χείρας τοϋ Κράτους καί των έξαγωγέων σημαντικά άποθέ­
ματα προηγουμένων έσοδειών.
»'Εν δψει των δεδομένων τούτων, ή Κυβέρνησις ελαβε
μέτρα άποβλέποντα άφ. ένός μέν είς τήν προστασίαν των
παραγωγών, διά τής δημιουργίας ύπέρ αύτ&ν άνωτέρων
συνθηκών διαπραγματεύσεως τοϋ προϊόντος των, άφ' έτέ­
ρου δέ είς τήν ένθάρρυνσιν των άγοραστ&νϊνα άπορροφή­
σουν μεγαλυτέρας τοϋ παρελθόντος ετους ποσότητας. Οϋ­
τω:
»I. Ένισχύθησαν οί παραγωγοί δι' ηύξημένου ποσοϋ
πλασματικών δανείων διατεθέντων μέχρι σήμερον 802
έκατ. δρχ. εναντι 627 τοϋ παρελθόντος καί 540 τοϋ προπα­
ρελθόντος ετους.
»2. 'Ενεκρίθη ηύξημένη χρηματοδότησις των έξαγωγέ­
ων έκείνων, οϊτινες θ' άγοράσουν περισσότερα καπνά άπό
πέρυσιν . 'Εκ παραλλήλου έμειώθη τό έπιτόκιον δι' δσους
έξαγωγείς θά προβοϋν είς ηύξημένας άγοράς πρός δημι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
49
ουργίαν ρυθμιστικών άποθεμάτων.
»3. Πρός άποσυμφόρησιν καί έξυγίανσιν τής καπναγο­
ρdς ώς καί πρός προστασίαν των καπνοπαραγωγών ίνα μή
ή ηύξημένη άναλογία κατωτέρων καπνών ή προκύψασα έκ
των καιρικών συνθηκών συμπιέση τάς τιμάς κάτω των φυ­
σιολογικών δρίων άπεφασίσθη:
»α) ·Η ύπό τοϋ ΕΟΚ έξαγορά των καπνών κατωτέρας
ποιότητος, άπαγορευομένης τής συνάψεως συμφωνητικών
έπί καπνών μέχρι καί τής τιμής των 6 δρχ. κατ· όκdν. β) ·Η
παρέμβασις ύπό τοϋ ΕΟΚ είς τάς άγοράς καπνών άξίας
μεταξύ 6 καί 8 δρχ. κατ' όκaν, παραλλήλως πρός τάς κα­
νονικάς άγοράς τοϋ καπνεμπορίου .
»Αύτονόητον εΙ ναι ότι καπνά άχρηστα καί βεβλαμμένα
δέν πρόκειται, βεβαίως, νά έξαγορασθοϋν κατά τήν άνωτέ­
ρω διαδικασίαν, άλλά θά καταστραφοϋν, ώς τοϋτο πάντοτε
συνέβαινε συμφώνως πρός τόν ίσχύοντα νόμον.
>>4. ·Ο ΕΟΚ θά παpακολουθήση τήν έξέλιξιν τής κα­
πναγορdς καί θά εΙ ναι ετοιμος, έάν παραστή άνάγκη καί έν
τφ μέτρφ πάντοτε των ύφισταμένων δυνατοτήτων, νά ένερ­
γήση παρέμβασιν πρός προστασίαν των παραγωγών καί
έκτός των άνωτέρω πλαισίων.
»5. Λαμβάνονται είδικά μέτρα πρός διεύρυνσιν καί άνά­
πτυξιν των άγορών μας έκ τοϋ έξωτερικοϋ. Πρός τήν κατεύ­
θυνσιν ταύτην έντείνει δλως ίδιαιτέρως τήν προσπάθειάν
της ή Κυβέρνησις .
»6. •Απεφασίσθη ή διάθεσις 40 έκατ. δρχ. έκ τοϋ κρατι­
κοϋ προγράμματος έπενδύσεων διά τήν άνέγερσιν ύπό τοϋ
Έθνικοϋ Όργανισμοϋ Καπνοϋ καπναποθηκών, πρός άν­
τιμετώπισιν τής ύφισταμένης στενότητος είς άποθηκευτι­
κούς χώρους.
))Διά των άνωτέρω μέτρων ή Κυβέρνησις έκδηλώνει τό
άμέριστον ένδιαφέρον της ύπέρ τοϋ καπνοπαραγωγοϋ καί
τοϋ έλληνικοϋ καπνοϋ γενικώτερον. 'Εναπόκειται είς τάς
ένδιαφερομένας τάξεις νά συνδράμουν τήν Κυβέρνησιν είς
τήν προσπάθειάν της, έπιδεικνύουσαι τήν άπαιτουμένην
κατανόησιν. Οί καπνέμποροι πρέπει νά έξαντλήσουν δλα
τά περιθώρια τά παρεχόμενα είς αύτούς ύπό των διεθνών
τιμών καί νά δώσουν τάς καλυτέρας δυνατάς τιμάς είς τούς
παραγωγούς . Έξάλλου,δμως,καίοίπαραγωγοίπρέπεινά
προσαρμόσουν τάς άξιώσεις των πρός τάς διεθνείς τιμάς,
α{ δποίαι καί μόναι πρέπει ν' άποτελέσουν τό κριτήριον
τής διαμορφώσεως τών παραγωγικών τιμών. Ό έλληνικός
καπνός άντιμετωπίζει είς τήν διεθνή άγοράν όξύτατον συ­
ναγωνισμόν, είς τόν δποίον δέν εΙναι δυνατόν ν' άντεπε­
ξέλθωμεν είμή μόνον άν προσφέρωμεν καλύτερα καπνά καί
είς τιμάς συναγωνισμοϋ. Μόνον άν άντιληφθώμεν καλώς
καί έγκαίρως τήν πραγματικότητα αύτήν, θά δυνηθώμεν νά
διατηρήσωμεν τήν παραγωγήν καί τό είσόδημα τοϋ παρα­
γωγοϋ είς ίκανοποιητικόν έπίπεδον καί νά βελτιώσωμεν
ταϋτα βαθμιαίως είς τό μέλλον)).
·Η γενικότερη πολιτική τής Κυβερνήσεως Κα­
ραμ(lνλη έπί του καπνικοί) άναλύεται σέ έμπεριστα­
τωμένη εκθεση, της δποίας καί προηγείται συνοπτι­
κό σημείωμα:
«'Η Κυβέρνησις ήμών άπό τής aνόδου της είς τήν άρ­
χήν εταξεν ώς κύριον μέλημα αύτής τήν αϋξησιν τοϋ είσο­
δήματος τοϋ καπνοπαραγωγοϋ.
50 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

»Τοuτο προσεπάθησε νά επιτύχη α) διά τής ένθαρρύν­ μάς, γ) τό συνολικόν εκ καπνου είσόδημα παρουσίασε συ­
σεως των έξαγωγ&ν καπνοί), β) διά τής προστασίας των νεχή άνοδον, άνελ{Ιόν διά τήν έσοδείαν 1956 είς δρχ.
παραγωγικών τιμών καί γ) διά τής μειώσεως του κόστους 1.925.000, εναντι 1.895.000 διά τήν εσοδείαν 1955 καί
παραγωγής του καπνου. 1.658.800 διά τήν έσοδείαν 1954.
»Διά τήν πραγμάτωσιν τ&ν ώς άνω επιδιώξεων, ή Κυ­
Α. Είσαγωγή
βέρνησις ήμ&ν ύπήρξε τολμηρά καί ρηξικέλευθος, έφαρμό­
σασα διά τόν καπνόν μέτρα, δμοια τ&ν δποίων οuδεμία »ΕΙναι γνωστή ή σημασία τήν δποίαν εΙχεν δ καπνός
προγενεστέρα Κυβέρνησις ελαβε. είς τήν εθνικήν μας οίκονομίαν άπό τής προπολεμικής πε­
»1. 'Ενεθάρρυνε τάς έξαγωγάς καπνου, χρηματοδοτή­ ριόδου. Κατά τήν περίοδον 1935-40 ή εξαγωγή άνήρχετο
σασα αuτάς άφειδ&ς (80-90% έπί τής τιμής F.O.B.) καί είς42-45 χιλιάδες τόννους, μέ είσπραξιν 50% περίπου (45,4
μειώσασα τό επιτόκιον δανεισμοί) είς 4%. Οϋτω, διά τήν έκατ. $) του δλου εξ εξαγωγών συναλλάγματος. Καί σήμε­
χρηματοδότησιν τής εσοδείας 1955 διετέθησαν 1.511 έκατ. ρον ό καπvός εξακολουθεί νά εΙναι εν τ&ν κυριωτέρων
δρχ. καί τής εσοδείας 1956, 1.640 έκατ. εναντι 1.120 του στηριγμάτων του ίσοζυγίου πληρωμών καί ή βάσις του
1954 καί 916 έκατ. του 1953. έμπορικου ίσοζυγίου. Πέραν τούτου δ άριθμός των άπα­
»2. 'Ενεθάρρυνε τάς συναλλαγάς καί μέ άλλας χώρας ζώντων εν δλφ ή έν μέρει άπό τόν καπνόν παραγωγών ηuξή­
πέραν των δυτικών τοιούτων (Παραπέτασμα κ.λ.π.). θη άπό 149.465 του ετους 1938 είς 198.471 οίκογενείας τό
»3. 'Ενίσχυσε τόν 'Οργανισμόν Καπνοu διά νά επε­ 1957, δ δέ των καπνεργατών είς 43.000 περίπου, εναντι
κτείνη καί δραστηριοποιήση ετι περισσότερον τό εργον 35.000 του 1938 καί 22.000 του 1952.
του, τό άποβλέπον είς ,τήν μείωσιν του κόστους παραγωγής »Ή μεταπολεμική περίοδος άπό του 1946 καί εντεuθεν
καίβελτίωσιν τijς ποιότητος, ώς καί τό άποβλέπον είς τήν χαρακτηρίζεται άπό τούς άγ&νας, τούς δποίους διεξήγαγεν
άπόκτησιν συμπληρωματικοί) είσοδήματος (Γεωργοοικο­ ή 'Ελλάς διά νά άποκαταστήση καί νά εξυγιάνη τήν είς
νομικόν Πρόγραμμα). πλήρη σχεδόν άφανισμόν περιελθοuσαν λόγφ του πολέμου
»4. 'Η Κυβέρνησις ήμ&ν διεκδικεί άποκλειστικ&ς δι' καί τ&ν μεταπολεμικών συνθηκών καπνικήν ήμ&ν οίκονο­
αuτήν τόν τίτλον του πρωτοπόρου είς τήν εφαρμογήν συ­ μίαν. Μεταπολεμικώς ή καπνική κατάστασις εν 'Ελλάδι
στηματικοί) καί οuχί συμπτωματικοί) προγράμματος προ­ διαφέρει τής προπολεμικής τοιαύτης κατά τό δτι ή θέσις
στασίας τ&ν παραγωγικών τιμών. του εθνικοί) προϊόντος δέν εΙναι σταθερά είς τήν διεθνή
»α. 'Εχορηγήθησαν πλασματικά δάνεια διά τάς έσο­ άγοράν:
δείας 1955, 1956 καί 1957 δσα οuδέποτε είς τήν {στορίαν »α. Λόγφ του συναγωνισμοί) των τουρκικών καί ίδίι;χ
του έλληνικοu καπνοu. (Διετέθησαν διά τό 1955 540 έκατ. των άμερικανικ&ν καπνών, τά όποία κατά τήν διάρκειαν
δρχ., διά τό 1956 627 έκατ. δρχ . , διά τό 1957 820 έκατ., του πολέμου καί μετ, αuτόν εξετόπισαν τά έλληνικά καπνά
εναντι 331 έκατ . διά τό 1954 καί 278 έκατ. διά τό 1953. άΠό τάς αγοράς του εξωτερικοu (εξαγωγαί Τουρκίας είς
»β. 'Επραγματοποιήθη παρέμβασις του Κράτους επί ΗΠΑ κατά τόν πόλεμον καί παρασχεθείσα ύπό ΗΠΑ
καπνών εσοδείας 1955 καί 1956 παραλλήλως πρός τάς άγο­ βοήθεια είς εuρωπαϊκάς χώρας είς $ πρός άγοράν άμερικα­
ράς του ελευθέρου καπνεμπορίου. Διετέθησαν πρός τόν νικ&ν καπνών), εσχάτως δέ λόγφ του συναγωνισμοί) τ&ν
σκοπόν τοuτον διά τάς δύο έσοδείας 300 έκατ . περίπου γιουγκοσλαβικών καί βουλ γαρικ&ν καπνών.
δρχ . , δι, ών ήγοράσθησαν διά λογαριασμόν του έλληνικου »β. Λόγφ τής άλλαγής του γούστου τ&ν καπνιστών, συ­
Δημοσίου 9 έκατ. όκάδες περίπου. 'Η εγκαιρος καί τολμη­ νεπείι;χ τής δποίας περιωρίσθη ή κατανάλωσις του άμιγοuς
ρά παρέμβασις του Κράτους συνεκράτησε τάς τιμάς άπό άνατολικου σιγαρέττου, ίδίι;χ είς Γερμανίαν, είς τά μίγματα
ραγδαίαν πτ&σιν καί διετήρησεν τό είσόδημα του παραγω­ του όποίου κυρίως εΙναι δυνατή ή πλήρης άξιοποίησις τ&ν
γοί) είς {κανοποιητικόν επίπεδον. άνωτέρας ποιότητος καπνών μας.
»Διά τήν έσοδείαν 1957 άπεφασίσθη ώς πρώτον βήμα, »γ. Λόγφ τής διαδόσεως είς ΗΠΑ καί Γερμανίαν τοu
παρέμβασις επί των κατωτέρων ποιοτήτων καπνών, εξηγ­ σιγαρέττου μέ φίλτρον, ητις επιτρέπει τήν χρησιμοποίη­
γέλθη δέ πέραν τούτου δτι ή Κυβέρνησις θά εχώρει καί είς σιν κατωτέρων καπνών είς βάρος των καλών ποιοτήτων.
παρέμβασιν, έπί καλών καπνών, εφόσον θά παρίστατο »Πρός άντιμετώπισιν τής καταστάσεως ταύτης, βασική
άνάγκη. επιδίωξις του Κράτους ύπήρξεν:
»Διά τ&ν ώς άνω δραστηρίων μέτρων, ή Κυβέρνησις »I. Ή σταθεροποίησις τής θέσεως των καπνών μας είς
ήμ&ν συνέβαλεν περισσότερον πάσης άλλης προηγουμέ­ τήν διεθνή άγοράν .
νης είς τήν βελτίωσιν τής καπνικής καταστάσεως τής χώ­ »2. ·Η βελτίωσις τής θέσεως τ&ν καπνών μας διά τής
ρας, ίδιαιτέρως δέ του είσοδήματος του καπνοπαραγωγοί). διευρύνσεως τ&ν άγορ&ν, ήτοι τής αuξήσεως του ενδιαφέ­
»Οϋτω: α) έντός διετίας εσημειώθη αϋξησις τ&ν εξαγω­ ροντος των παλαιών άγοραστ&ν μας καί τής άποκτήσεως
γών καπνου κατά 13.000 τόννους, ήτοι κατά 25,5% καί του νέων τοιούτων.
έξ αuτ&ν συναλλάγματος κατά 20,5 έκατ . $,ήτοι 32,7%, β) »α. Πρός τοuτο κατεβλήθη ίδιαιτέρα προσπάθεια διά
α{ τιμαί τ&ν χωρικών καπνών διεμορφώθησαν λίαν {κανο­ τήν διατήρησιν είς τόν διεθνή στίβον τής συναγωνιστικής
ποιητικ&ς κατά τά τελευταία ετη. Μέ αϋξησιν άπό του ήμ&ν {κανότητος είς ύψηλήν στάθμην .
1952 του τιμαρίθμου κατά 41% καί τ&ν τιμών των κατανα­ »'Αμείωτος ήτο ή προσπάθεια ήμ&ν είς τόν τομέα του­
λισκομένων ύπό των παραγωγών είδ&ν κατά 35%, ή αϋξη­ τον διά τήν βελτίωσιν τής ποιότητος τ&ν καπνών καί τήν
σις των τιμών των καπνών άνήλθεν είς 118%, έάν ληφθή μείωσιν του κόστους παραγωγής αuτ&ν. 'Ενισχύσαμεν τόν
ύπ' δψιν καί τό μέχρι του 1952 διδόμενον πρίμ, κατά 179% 'Οργανισμόν Καπνοu, δστις κατά τά τελευταία ετη επετέ­
δέ μέ βάσιν μόνον τάς τότε διαμορφωθείσας έμπορικάς τι- λεσεν άξιόλογον πρόοδον είς τό εργον του, ίδιαιτέρως δέ

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ -ΔΙΆΘΕΣΗ ΚΑΠΝΩΝ
είς τήν βελτίωσιν των σπόρων, τήν κ:αταπολέμησιν των
άσθενειων κ:.λ.π. Ή προσπάθεια κατέτεινε είς τό νά προ­
σαρμοσθωμεν πρός τήν ζήτησιν τής διεθνοuς άγορaς δπως
αϋτη έξελίσσεται κ:ατά τά τελευταία έτη, δημιουργοuντες
έν ·Ελλάδι συνθήκ:ας ίκ:ανοποιητικ:άς άπό άπόψεως τύπων
κ:απνων κ:αί ποιότητος, έλκ:υστικ:άς διά τούς ξένους άγορα­
στάς άπό άπόψεως τιμων κ:αί σταθεράς άπό άπόψεως ποσο­
τήτων.
»β . Παρά τό γεγονός δτι 1'ι οικονομία ήμων ε{ ναι συνδε­
δεμένη μέ τήν Δύσιν, ούδόλως ύπετιμήσαμεν τήν σημασίαν
τοu έμπορίου μετά των άνατολικ:ων χωρων. Αί χωραι αύται,
διαθέτουσαι εύρύτατον κ:αταναλωτικ:όν κοινόν, δύνανται
νά άπορροφήσουν σημαντικ:άς ποσότητας έλληνικ:ων κ:α­
πνων. Οϋτω έγένετο κ:ατά τόν Δεκ:έμβριον τοu ι956 είδικ:ή
άποστολή είς Ρωσίαν, έπί κεφαλής τής όποίας έτέθη ό
ύφυπουργός 'Εμπορίου, κ:αί t;τις έπέτυχε τήν τοποθέτησιν
είς τήν χώραν ταύτην 6.500 τόννων κ:απνων. Τό γεγονός
τοuτο έχει μεγάλην σημασίαν, διότι ή προσθήκη είς τούς
πελάτας μας μιdς τόσον μεγάλης όμάδος άγοραστων θά
έχη εύεργετικ:όν άντίκ:τυπον εις τήν έξέλιξιν τής κ:απνικ:ής
μας οικονομίας.
»'Επίσης έγένετο έπιτόπιος έρευνα εις τάς χώρας τής
n Απω 'Ανατολής διά τήν τοποθέτησιν έλληνικ:ων κ:απνων
(Κίνα, 'Ιαπωνία, Φιλιππίναι) κ:αί είς τήν Αύστραλίαν. Πέ­
ραν των άνωτέρω κ:αί πρός δημιουργίαν δυνατοτήτων αύξή­
σεως των έξαγωγων, ή Κυβέρνησις έξέδωκ:ε τήν ύπ' άριθ.
ι63/ 58 Π.Υ.Σ., δι' ής τίθενται ύπό τόν έλεγχον του ύπουρ­
γοu 'Εμπορίου δ λα ι αί παραγγελία ι εις τό έξωτερικ:όν
"άγαθων εισαγομένων άπ' εύθείας ή διά λογαριασμόν του
Δημοσίου, Ν.Π.Δ.Δ ., Κοινωφελων 'Ιδρυμάτων κ:.λ.π." .
»'Εκ: παραλλήλου 1'ι Κυβέρνησις ήμων διά προσωπικής
παρεμβάσεως του προέδρου αύτής έξησφάλισε τήν συνέ­
χισιν των άγορων έμπορικ:ως έπεξειργασμένων κ:απνων ύπό
του 'Ι ταλικ:οu Μονοπωλίου Καπνων, τό όποίο ν τόν παρελ­
θόντα Νοέμβριον εlχεν δλως αιφνιδίως διακόψει τάς άγο­
ράς αύτοu .
»Δι' δλων αύτων των προσπαθειων ήμων έπετεύχθη
ώστε αί έξαγωγαί κ:απνων νά φθάσουν κ:ατά τήν λήξασαν
έξαγωγικ:ήν περίοδον ι 956-57 τό έπίπεδον των 63.800 τόν­
νων, άξίας 83.250.000 $, έναντι προπολεμικής έξαγωγής
42-45.000 τόννων, άξίας 45,4 έκ:ατ . $ κ:αί έξαγωγής του ι954
ι955 50.747 τόννων, άξίας 62,7 έκ:ατ. $.
Β . Προστασία των κ:απνοπαραγωγων
»Τό κύριον δμως βάρος τής προσπαθείας τής Κυβερνή­
σεως ήμων συνεκ:εντρώθη εις τήν δημιουργίαν συνθηκ:ων,
αίτινες νά έξασφαλίζωσι διά τόνμοχθοuντα παραγωγόν,
κ:ατά τό πρακ:τικ:ως δυνατόν, τιμάς άνταποκ:ρινομένας όν­
τως είς τάς τιμάς έξαγωγής κ:αί τήν αuξησιν του εισοδήμα­
τος.
»Είς τόν τομέα δέ αύτόν ή Κυβέρνησις ήμων διεκ:δικ:εί
τόν τίτλον του πρωτοπόρου.
»Οϋτω 1'ι Κυβέρνησις ήμων έλαβε τά κάτωθι μέτρα:
»l. Πλασματικά δάνεια
»" Αμα τij άναλήψει τής άρχής, 1'ι Κυβέρνησις ήμων
εlχε νά άντιμετωπίση κ:ρισιμωτάτην κ:απνικ:ήν κατάστασιν
συνεπεί~ τής πρωτοφανοuς μέχρι τότε είς δγκ:ον παραγω­
γής ι955 (75 έκ:ατ. όκ:άδες έναντι 53 έκ:ατ. όκ:άδων του ι954)
κ:αί του άνωμάλου τής ποιοτικής συνθέσεως αύτής. Ύπό
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
51
τάς συνθήκ:ας ταύτας, διά νά δυνηθοuν οί παραγωγοί νά
διαπραγματευθωσι τό προϊόν των χωρίς τήν πίεσιν τής
άνάγκ:ης κ:αί πρός άποφυγήν άθεμίτου συμπιέσεως των τι­
μων έκ: μέρους των άγοραστων, ή Κυβέρνησις ήμων, παρά
τάς δυσχερείας τάς όποίας άντιμετώπισεν διά τό ζήτημα
τής κ:υκ:λοφορίας του νομίσματος, έχορήγησε πλασματικά
δάνεια 540 έκ:ατ. δρχ. έναντι 33ι έκ:ατ. κ:ατά τό ι954 κ:αί 278
έκ:ατ. τό ι953. Οϋτω κατέστη δυνατόν, παρά τό γεγονός δτι
ένεχυριάσθησαν 53,3 έκ:ατ. όκ:άδες (70,9% τής παραγωγής)
έναντι μόνον 32,9 έκ:ατ. τό ι954 (62,4% τής παραγωγής)
(ήτοι 20,4 έκ:ατ. όκ:άδες περισσότερα κ:απνά) κ:αί έχορηγή­
θησαν δάνεια εις περισσοτέρους παραγωγούς, νά κ:αταβλη­
θή κ:ατά γενικόν μέσον δρον τό αύτό μέ τό του προηγου­
μένου έτους ι954 ϋψος δρχ. κ:ατ' όκ:dν (IΟ,ι δρχ.) κ:αί μέ
εύνοϊκ:ωτέραν μεταχείρισιν των κ:λασικ:ων περιοχων, δπου
τό κ:ατ' όκ:dν δάνειον ύπερέβη τάς 20 δρχ.
»Διά τήν έσοδείαν ι956, άνελθοuσαν είς 64,2 έκ:ατ. όκ:ά­
δες έχορηγήθησαν πλασματικά δάνεια 627 έκ:ατ. δρχ.,
έναντι των όποίων ένεχυριάσθη ποσόν 46,ι έκ:ατ. όκ:άδες
(ήτοι 7ι,8% τής παραγωγής) μέ μέσον δανεισμόν κ:ατ'
όκ:dν 13,6 δρχ. έναντι 10, ι των έσοδειων ι 955 κ:αί ι 954.
»Διά τήν έσοδείαν ι957, t;τις άνήλθεν είς τόν πρωτοφα­
νή δγκ:ον των 85 έκ:ατ . όκ:άδας, ή Κυβέρνησις ήμων, πρός
άποφυγήν έκ:μεταλλεύσεως των παραγωγων ύπό των κα­
πνεμπόρων, άπεφάσισεν τήν χορήγησιν 820 έκ:ατ. δρχ . διά
δάνεια έπί πλασματικ:φ ένεχύρφ κ:απνων, ποσόν τό όποίον
ύπερέβη πάσαν προηγουμένην πιστοδότησιν του κ:απνο­
παραγωγικ:οu κόσμου. ·Υπολογίζεται δτι μέχρι τέλους Φε­
βρουαρίου ένεχυριάσθησαν 60 έκ:ατ. όκ:άδες κ:απνων (70,6%
τής συνολικής παραγωγής) μέ μέσον κ:ατ' όκ:dν δανεισμόν
13,6 δρχ. Οϋτω, μολονότι ένεχυριάσθη ποσόν κ:απνων κ:ατά
ι4 έκ:ατ. όκ:. μεγαλύτερον του τής έσοδείας ι956, τό μέσον
κ:ατ' όκ:dν δάνειον άνήλθεν είς τό αύτό άκ:ριβως ϋψος πρός
τό τής έσοδείας 1956.
»2. Χρηματοδότησις Καπνεμπορίου
»Πρός ένίσχυσιν του συναγωνισμοί> μεταξύ των άγο­
ραστων κ:αί παρόρμησιν αύτων νά έξαντλήσωσι τά περι­
θώριά των, δίδοντες τάς κ:αλυτέρας δυνατάς τιμάς εις τούς
καπνοπαραγωγούς, ή Κυβέρνησις ήμων έχρηματοδότησεν
τό καπνεμπόριον δι' ηύξημένων ποσων, παρά τήν ύφιστα­
μένην στενότητα χρήματος. Οϋτω, διά τάς έσοδείας 1955
κ:αί 1956 διετέθησαν άντιστοίχως δρχ. 1.511 έκ:ατ. κ:αί 1.640
έκ:ατ. έναντι 1.121 έκ:ατ. του 1954 κ:αί 9ι6 έκ:ατ. του 1953.
»Διά τήν έσοδείαν ι957 ένεκ:ρίθη χρηματοδότησις με­
γαλυτέρα πάσης προηγουμένης, πρός παρότρυνσιν δέ των
καπνεμπόρων δπως άγοράσωσι μεγαλυτέρας ποσότητας
κ:απνων, κ:αθωρίσθη δτι ο{ άγοράζοντες περισσότερα κα­
πνά των του π<φελθόντος έτους θά χρηματοδοτηθωσι είς
μεγαλύτερον ποσοστόν (82-90%), μειουμένου παραλλήλως
κ:αί του έπιτοκ:ίου δανεισμοί> είς 4% (έναντι 9%) ύπό ώρι­
σμένας προϋποθέσεις.
3. Παρέμβασις
»Πέραν αύτων, πρός μείζονα προστασίαν των κ:απνοπα­
ραγωγων, 1'ι Κυβέρνησις ήμων άπό τής άνόδου αύτής είς
τήν άρχήν άπεφάσισεν δπως παρέμβη είς τάς άγοράς χω­
ρικ:ων κ:απνων κ:ατά τρόπον άποφασιστικ:όν πρός συγκ:ρά­
τησιν των τιμων κ:αί διατήρησιν του εισοδήματος του πα­
ραγωγοί> εις ίκ:ανοποιητικ:ήν στάθμην.
»Καθ' δλην τήν ίστορίαν του έλληνικ:οu κ:απνοu, ή
52 ΣτΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ

προστασία τοϋ παραγωγοϋ έκ μέρους τοϋ Κράτους περιω­ ταχείαν άπορρόφησιν τών καπνών. Οϋτω τό άκαθάριστον
ρίζετο είς τήν συγκέντρωσιν των πλεονασμάτων των παρα­ είσόδημα τών παραγωγών, παρά τό κατώτερον τής ποιότη­
γωγικών καπνών, καί τοϋτο μακρόν χρόνον μετά τήν λήξιν τος τής έσοδείας 1955, ύπερέβη κατά 300 περίπου έκατ . τό
τών άγορών, άφοϋ τά καπνά ύφίσταντο μεγάλας φθοράς καί έκ τής έσοδείας 1954 (έσοδ. 1954 είσόδημα 1.650 έκατ. 1955
έπιβαρύνσεις καί άφοϋ πρότερον έπωλείτο ή έσοδεία είς είσόδημα 1.925 έκατ . ).
τιμάς έλευθέρως ρυθμιζομένας ύπό τοϋ άγοραστοϋ. »Διά τήν έσοδείαν 1956 ή Κυβέρνησις ήμών παρηκο­
»Οϋτω, έκ τών καπνών έσοδείας 1949, άνελθούσης είς λούθησεν έκ τοϋ πλησίον τόν ρυθμόν τών άγορών καί άπε­
μόλις 41 έκατ. όκάδας, 9 έκατ. όκάδες ήσαν άκόμη άδιά­ φάσισεν όπως παρέμβη είς τήν περιοχήν Αίτωλοακαρνα­
θετα τόν Νοέμβριον τοϋ 1950, ijτοι 14 μήνας μετά τήν νίας, δπου παρετηρήθη κάμψις τών τιμών, συνεπεί~ ύπάρ­
συγκομιδήν των, συγκεντρωθέντα μετά τήν ήμερομηνίαν ξεως προσφοράς μεγαλυτέρας τής ζητήσεως. Πρός τόν
ταύτη ν ύπό τής ΑΤΕ μέσω τής ΣΕΚΕ διά λογαριασμόν τοϋ σκοπόν τοϋτον άπεφασίσθη ή διάθεσις ποσοϋ 34 έκατ. δρχ.
Κράτους. δι' άγοράν 680.000 όκάδων καπνών. ·Η παρέμβασις έγένε­
»'Εκ τών καπνών έσοδείας 1950, άνελθούσης είς 45 το ώς καί κατά τήν έσοδείαν 1955, ύπό τής παρά τφ Όργα­
έκατ. όκάδες, 2,5 έκατ. όκάδες παρέμενον άπώλητα τόν νισμφ Καπνοϋ 'Επιτροπής Κρατικών Καπνών διά τής
'Ιούλιον τοϋ 1952, ijτοι 2 σχεδόν ετη μετά τήν συγκομιδή ν χρησιμοποιήσεως τοϋ έλευθέρου καπνεμπορίου, μέ άλλα­
των, συγκεντρωθέντα καί αύτά κατά τόν αύτόν ώς c'iνω τρό­ γήν μόνον τοϋ συστήματος ώς πρός τάς τιμάς παραλαβής,
πον . αίτινες ώρίσθησαν ώς plafond, τής τελικής έξοφλήσεως
»Τά καπνά τής έσοδείας 1951 (46 έκατ. όκάδες) έπωλή­ πραγματοποιουμένης άπολογιστικώς. Εtς τάς λοιπάς περι­
θησαν είς τιμάς κατά 18,3% κατωτέρας έκείνων τής προη­ οχάς δέν παρέστη άνάγκη κρατικής παρεμβάσεως, τής πα­
γουμένης έσοδείας. 'Η χορηγουμένη μέχρι τοϋ 1952 πρι­ ραγωγής άπορροφηθείσης έξ όλοκλήρου ύπό τοϋ έλευθέ­
μοδότησις παρείχε κάποιαν άνακούφισιν είς τόν παραγω­ ρου καπνεμπορίου.
γόν, άλλά δέν ήδύνατο νά θεραπεύση τό κακόν . »Περαιτέρω ή Κυβέρνησις ήμών, κατόπιν έπισταμένης
»Διά τήν έσοδείαν 1955 ή πολιτική τής Κυβερνήσεως μελέτης των συνθηκών τής έλληνικής καπναγορaς εκρινεν
ήμών ύπήρξεν ριξηκέλευθος καί άποφασιστική . ότι ή διά συμπτωματικών μέτρων έκάστοτε συγκράτησις
»Τήν 20ήν Μαρτίου, ήτοι όλίγον μόνον μετά τήν c'iνο­ τών τιμών τών καπνών δέν παρέχει έπαρκή έξασφάλισιν
δον l'jμών είς τήν άρχήν, είς συνεδρίασιν τής Κυβερνητι­ είς τόν παραγωγόν καί τόν καπνόν γενικώς .
κής 'Επιτροπής Καπνοϋ, ή Κυβέρνησις εύρεθείσα ένώπιον »Διά ταϋτα διά τοϋ Ν . Δ. 3758/57 "περί ίδρύσεως 'Εθνι­
μιας τόσον μεγάλης παραγωγής καί έπιθυμοϋσα νά προ­ κοϋ 'Οργανισμοϋ Καπνοϋ" καθιέρωσεν ώς παγίαν κυβερ­
στατεύση τόν παραγωγόν καί τάς τιμάς γενικώς, άπεφάσι­ νητικήν καπνικήν πολιτικήν τήν ρυθμιστικήν παρέμβασιν
σεν τήν ρυθμιστικήν παρέμβασιν είς τάς άγοράς παραγω­ τοϋ Κράτους είς τάς άγοράς καπνών, όσάκις καί όπου πα­
γικών καπνών. Παρέμβασιν δηλονότι παράλληλον πρός ρίσταται άνάγκη ν' άσκηθή αϋτη διά τήν δημιουργίαν
τάς άγοράς τοϋ καπνεμπορίου καί είς όλας τάς περιφερείας ίσορροπίας μεταξύ προσφοράς καί ζητήσεως πρός έξασφά­
όπου ή προσφορά ήτο μεγαλυτέρα τής ζητήσεως καί αί λισιν παραγωγικ&ν τψών άνταποκρινομένων είς τάς συν­
τιμαί ένεφανίζοντο χαλαραί. θήκας τής διεθνοϋς άγορiiς. Συνεστήθη πρός τόν σκοπόν
»Ή Κυβέρνησις ένέκρινε οϋτω τήν άγοράν 10 έκατ. τοϋτον παρά τφ Όργανισμφ Καπνοϋ είδικόν παρεμβατι­
όκάδων καπνών καθ' δλην τήν χώραν (Πράξις Ύπουργι­ κόν όργανον, ή 'Επιτροπή 'Αγορών, καί είδική ύπηρεσία,
κοϋ Συμβουλίου 578/56 καί 1044/56). Έπί πλέον καθώρι­ ητις θά έκτελή τάς έκάστοτε άποφασιζομένας παρεμβά­
σεν άμέσως καί τάς τιμάς έξαγωγής τών άγοραζομένων ύπό σεις. 'Επίσης διετέθησαν έκ τοϋ κρατικοϋ προϋπολογι­
τοϋ Δημοσίου Περισσευμάτων, αί όποίαι τιμαί όλίγον μό­ σμοϋ 40.000.000 δρχ. πρός προικοδότησιν τοϋ 'Οργανι­
νον, εϊς τινας δέ περιπτώσεις ούδόλως, άπέχουσι τών διε­ σμοϋ Καπνοϋ δι' άνέγερσιν ίδίων καπναποθηκών ό>στε ού­
θνών τιμών διά τάς αύτάς ποιότητας, μολονότι καί είς τήν τος νά καταστή ίκανός νά παρεμβαίνη άπ' εύθείας καί δι'
'Αμερικήν άκόμη ή τιμή συγκεντρώσεως καπνών όρίζεται ίδίων μέσων είς τάς άγοράς καπνών.
10% κατωτέρα τής καθ' ύπολογισμόν χορηγητέας τοιαύ­ »Ή ψήφισις τοϋ ώς c'iνω Ν . Δ . άποτελεί σημαντικόν
της. σταθμόν είς τήν ίστορίαν τοϋ έλληνικοϋ καπνοϋ. 'Ικανο­
»'Εντός βραχυτάτου χρονικοϋ διαστήματος ή Κυβέρ­ ποίησε παλαιόν αίτημα τοϋ καπνοπαραγωγικοϋ κόσμου
νησις συνέστησεν Έπιτροπήν παρά τφ Όργανισμφ Κα­ καί παρέχει πλήρη έξασφάλισιν είς τόν παραγωγόν άπό
πνοϋ, ητις μέ πνεϋμα οίκοκυρωσύνης έξετέλεσεν ίκανο­ άδικαιολογήτους κάμψεις τιμών καί έκμετάλλευσιν αύτών
ποιητικώς τήν άποφασισθείσαν παρέμβασιν. Οϋτω, τελικώς ύπό τών καπνεμπόρων.
διετέθησαν μέχρι σήμερον 270 έκατ. δρχ., διά τών όποίων »Κατ' έφαρμογήν τών διατάξεων τοϋ ώς άνω Ν.Δ. ή
ήγοράσθησαν 8,5 έκατ . όκάδες . Κυβέρνησις, έν οψει τής πρωτοφανοϋς είς ογκον έσοδείας
»Πέραν τών άνωτέρω καί πρός προστασίαν τών παρα­ 1957 καί δεδομένου ότι αϋτη περιλαμβάνει σημαντικόν
γωγών καπνών έσωτερικής καταναλώσεως ή Κυβέρνησις ποσόν κατωτέρων καπνών, τά όποία πιέζουν τήν άγοράν
προέβη είς συγκέντρωσιν διά τής ΑΤΕ καί τοϋ ΕΟΚ τών καί δυσχεραίνουν τήν όμαλήν διαπραγμάτευσιν τών κα­
πλεοναζόντων καπνών έσωτερικής καταναλώσεως τής πνών έκ μέρους τών παραγωγών καί τήν όμαλήν διαμόρ­
έσοδείας 1955, άνερχομένων είς 556.000 όκάδες διατεθέν­ φωσιν τών τιμών, άπεφάσισεν δπως τά καπνά άξίας κάτω
τος πρός τοϋτο ποσοϋ 20 έκατ. δρχ . περίπου (Πράξις των 8 δρχ. άγορασθώσιν ύπό τοϊ> Όργανισμοϋ Καπνοϋ .
·Υ πουργικοϋ Συμβουλίου 380 Ι 57). 'Υπολογίζεται δτι κατ' αύτόν τόν τρόπον θά άγορασθώσιν
»'Η άποφασιστική στάσις τής Κυβερνήσεως συνεκρά­ 5-6 έκατ. όκάδες κατωτέρων καπνών, άποσυμφορουμένης
τησε τάς τιμάς άπό ραδαίαν πτώσιν καί συνέβαλεν είς τήν τής άγορiiς άπό μέγα μέρος τών κατωτέρων καπνών, ό>στε

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ-ΔΙΑΘΕΣΗ ΚΑΠΝΩΝ 53

α{ τιμαί νά διαμορφωθώσι φυσιολογικώς έπί καπνών όμα­
λής συνθέσεως κ:αί μόνον.
»·Ωσαύτως ή Κυβέρνησις ρητώς έδήλωσεν δτι πέραν
τής ώς άνω συγκεντρώσεως των κατωτέρων καπνών θά rτα­
ρέμβη κ:αί εiς τάς άγοράς άνωτέρων ποιοτήτων, έφ' δσον
παραστή άνάγκ:η κ:ατά τήν έξέλιξιν των άγορών .
»Οuτω, πρός παρακ:ολούθησιν τής καταστάσεως έκ: του
σύνεγγυς κ:αί μόλις έξεδηλώθησαν ένδείξεις κάμψεως των
τιμών, ή Κυβέρνησις ήμών άπέστειλεν εiς Μακ:εδονίαν
Θράκ:ην τόν ύφυπουργόν 'Εμπορίου κ:. Μάρτη ν, συνοδευό­
μενο ν ύπό άρμοδίων άνωτάτων κ:ρατικ:ών λειτουργών.
»Ή Κυβέρνησις διά του ύφυπουργου 'Εμπορίου συνέ­
στησεν εiς τούς παραγωγούς νά διαπραγματευθώσιν έν
ήρεμί~ τό προϊόν των κ:αί νά μή πωλήσωσι τά καπνά των
δσοι έξ αύτών άντιλαμβάνονται δτι αί προσφερόμεναι τι­
μαί ε{ναι κ:ατώτεραι τής πραγματικής άξίας τών καπνών
των, διαβεβαιώσασα αύτούς ότι θά παρέμβη πρός ύποστή­
ριξίν των κ:αί έπί καλυτέρων ποιοτή1ων καπνών.
»4. Πέραν τών άνωτέρω, ή Κυβέρνησις ήμών ~λαβε σει­
ράν μέτρων, τά όποία άπέβλεπον εiς τήν μείωσιν του κό­
στους παραγωγής του κ:απνου κ:αί έντευθεν εiς τήν αϋξησιν
τής προσόδου του παραγωγου. Οuτω, ή Κυβέρνησις ένί­
σχυσε 'tόν 'Οργανισμόν Καπνου, ό όποίος είς τόν τομέα
τουτον συνεκ:έντρωσε τό μεγαλύτερον μέρος τής δραστη­
ριότητος αύτου:
»α. Προώθησε τήν προσπάθειαν βελτιώσεως τών κ:αλ­
λιεργουμένων ποικιλιών εiς σημείον rοστε τά
τών παραγομένων καπνών νά προέρχωνται έκ: σπόρων τούς
όποίους άπεμόνωσε τόν Καπνολογικ:όν 'Ινστιτουτον κ:αί
διέδωσαν α{ λοιπαί ύπηρεσίαι έφαρμογών του Όργανι­
σμου. ·Η έκ: τής έργασίας ταύτης προκύπτουσα ώφέλεια
διά τούς παραγωγούς ύπολογίζεται περί τά 100
σίως.
»β. 'Εγένοντο ύπό του 'Οργανισμου Καπνου εύρείας
έκ:τάσεως καταπολεμήσεις άσθενειών του κ:απνου, iδί~ είς
'Ανατολικ:ήν Μακ:εδονίαν, Θράκ:ην κ:αί Νήσους, δπου ή
προσβολή των κ:απνοφύτων ύπό του θριπός ("νταμάρι")
έκ:ινδύνευε νά άφανίση όλόκ:ληρον τήν παραγωγήν των
περιφερειών τούτων . Ή έκ: των καταπολεμήσεων τών
άσθενειών ώφέλεια διά τούς καπνοπαραγωγούς έκ:τιμaται
κ:ατ' ~τος είς 120-160 έκ:ατ. δρχ.
»γ . Καθωδηγήθησαν ο{ παραγωγοί διά τήν χρήσιν τών
καταλλήλων διά τόν κ:απνόν λιπασμάτων κ:αί τήν έπιμελη­
μένην έπεξεργασίαν του προϊόντος των, ωστε νά μή δίδεται
εύκ:αιρία είς τόν ~μπορον πρός έκ:μετάλλευσιν αύτών.
»δ . ·Ο 'Οργανισμός Καπνου έφήρμοσε κ:ατά τά τελευ­
ταία ~τη, έν συνεργασί~ μετά τής ΑΤΕ, ειδικ:όν γεωργο­
- οικ:ονομικ:όν πρόγραμμα, βάσει του όποίου έχορηγήθησαν
εις τούς καπνοπαραγωγούς, ιδί~ τούς μονοκ:αλλιεργητάς
εύγενών καπνών τών όρεινών παραμεθορίων περιοχών,
μακροπρόθεσμα άτοκα δάνεια, διάτων όποίων ούτοι ήδυνή­
θησαν νά βελ τιώσωσι τόν τεχνικ:όν των έξοπλισμόν κ:αί νά
δημιουργήσωσι πηγήν προσθέτου εισοδήματος.
»'Εν τφ πλαισίφ του προγράμματος τούτου ~χουν δια­
τεθή μέχρι σήμερον άνω των 100.000.000 δρχ. δι. ών : άνη­
γέρθησαν 1.500 ύποδειγματικ:αί κ:απναποθήκ:αι - ξηραντή­
ρια, έχορηγήθησαν εiς τούς παραγωγούς 12.500 ψεκαστή­
ρες διά τήν κ:αταπολέμησιν των άσθενειών του κ:απνου,
διετέθησαν 1.000.000 τ.μ. κ:απνόπανα διά τήν προφύλαξιν
του κ:απνου άπό τήν βροχήν κ:ατά τήν ξήρανσιν, κ:ατε­
σκευάσθησαν 200 μικρά έγγειοβελτιωτικ:ά ~ργα, τά όποία
κατέστησαν δυνατήν καί άδάπανον, σχεδόν, τήν κατά τήν
περίοδον τής φυτεύσεως του καπνου μεταφοράν καί χρη­
σιμοποίησιν uδατος ; τό όποίον ο{ παραγωγοί ήναγκ:άζοντο
νά μεταφέρουν εiς μεγάλας άποστάσεις ~ναντι σοβαρaς
* σχεδόν έπιβαρύνσεως, χωρίς νά δύνανται νά καλύψουν πλήρως τά
σοβαρά κ:ενά τά όποία παρουσιάζοντο εις τάς φυτείας των
καπνών, λόγφ άνεπαρκους uδατος. Πέραν τούτων έχορηγή­
θησαν περί τά 20.000 μικρά καί μεγάλα παραγωγικά ζώα,
τά όποία έβοήθησαν τά μέγιστα τούς μονοκαλλιεργητάς
έκ:ατ. έτη­ καπνοπαραγωγούς, καί δή τούς των όρεινών περιοχών, εις
τήν προσπάθειάν των διά τήν αϋξησιν του εισοδήματός
των . 'Επίσης ίδρύθησαν κ:αί λειτουργουν 9 σχολαί Ταπη­
τουργίάς, α{ όποίαι παρέχουν τήν εύκαιρίαν κ:αί τήν δυνα­
τότητα εις τάς κορασίδας των καπνοπαραγωγών καί τέχνη ν
νά έκ:μάθωσιν άλλά κ:αί τό εισόδημα τής οικογενείας των,
τό όποίον κατά γενικόν μέσον όρον δέν ε{ ναι άνώτερον των
11 .000 δρχ . έτησίως, νά αύξήσωσι κατά ποσοστόν 20-30%,

Δείκται Α ΤΕ Μέση τιμή πωλήσεως Εισόδημα όλικόν

καπνών

'Εσο- Παρα- WΕτος Τιμάριθ- Τιμών Τιμών w Ανευ πρίμ Μετά πρίμ w Ανευ πρίμ Μετά πρίμ
δε ία γωγή πωλή- μος κ:ό- τών κα- άπολαμ-
χιλ. όκ. σε ως στους ταναλι- βανομέ-
καπνών ζωής σκομένων νων γενι-

Τραπέ- ύπό των κ:ώς ύπό Δεί- Δεί- Δεί- Δεί-

ζης Έλ- . γεωργών των γεωρ- Δρχ. κ: της Δρχ. κ:της Χιλ.Δρχ. κ:της Χιλ.Δρχ. κ: της

λάδος εiδών γών

1951 48.874 1952 100 100 100 11,2 100 14,3 100 483.440 100 619.190 100
1952 30.922 1953 109 105 112 18,2 163 20,1 141 512.413 106 566.940 92
1953 47.650 1954 125 114 129 26,9 240 26,9 188 1.236.910 256 1.236.910 200
1954 52.713 1955 133 122 139 32,5 290 32,5 227 1.658.826 343 1.658.826 268
1955 75.196 1956 138 135 154 25,8 230 25,8 180 1.895.323 392 1.895.323 306
1956 64.252 1957 141 135 149 31,2 279 31,2 218 1.925.000 398 1.925.000 311

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

54 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
είς πολλάς δέ περιπτώσεις καί μέχρι 40%.
»0{ διά του ώς άνω προγράμματος ένισχυθέντες καπνο ­
παραγωγοί ύπολογίζονται είς 70 χιλ. περίπου, Ί'jτοι τό 40%
του συνόλου των παραγωγών καί τό 65% των έχόντων άμε­
σον άνάγκην παραγωγικής ένισχύσεως καλλιεργητών ~α­
πνου. 'Η οίκονομική ώφέλεια είς δραχμάς έκ τής συμπλη­
ρώσεως καί βελτιώσεως του τεχν ικου έξοπλισμου των πα­
ραγωγών καί τής άποκτήσεως προσθέτου είσοδήματος
ύπολογίζεται δτι ύπερβαίνει τά 100.000.000 δρχ. έτησίως.
Γ . Είσόδημα παραγωγου
»Οϋτω τό ϋψος τής παραγωγής , αί έπιτευχθείσαι τιμαί
καί τό συνολ ι κόν είσόδημα των παραγωγών εΙχε κατά τά
τελευταία έτη τήν κάτωθι έξέλιξιν [βλ . παραπάνω, σ.
»Οϋτω μέ αϋξησιν άπό του 1952 του τιμαρίθμου κατά
41% καί των τιμών των καταναλισκομένων ύπό των παρα­
γωγών είδών κατά 35%, ή αϋξησις των τιμών των καπνών
άνή λθεν είς 118%, έάν ληφθή ύπ' δψιν καί τό μέχρι του
1952 διδόμενον πρίμ, κατά 179% δέ μέ βάσιν μόνον τάς
τότε διαμορφωθείσας έμπορικάς τιμάς .
»Πέραν των άνωτέρω τό συνολικόν έκ καπνου είσόδη­
μα παρουσιάζει, ώς καί άνωτέρω έλέχθη, συνεχή άνοδον ,
άνελθόν διά τήν έσοδείαν 1956 είς δρχ . 1.925.000, έναντι
1.895.000 διά τήν έσοδείαν 1955 καί 1.658.800 διά τήν έσο­
δείαν 1954» 19 •
1-3 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Ο 'Αμερικανός ύφυπουργός 'Εξωτερικών, Ούίλ­
λιαμ Ράουντρυ , μετά τήν ~ Αγκυρα, έπισκέπτεται τήν
' Αθήνα, προκειμένου νά &νταλλάξει &πόψεις μέ
στελέχη τής &μερικανικής &ντιπροσωπείας καί νά
εχει &νεπίσημες έπαφές μέ μέλη τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως.
Εύθύς μετά τήν aφιξή του, σέ δηλώσεις πρός τούς
δημοσιογράφους, έξέφρασε τή χαρά του γιά τήν έπί­
σκεψη στήν 'Ελλάδα, όπου εΙχε μεταξύ 1947-49 δια­
τελέσει μέλος τής &μερικανικής Οίκονομικής 'Απο­
στολής καί τής &μερικανικής πρεσβείας. Σέ έρώτη­
ση, σχετικά μέ τήν έντύπωση πού έπικρατεί συχνά
στήν • Ελλάδα, ότι οί ΗΠΑ δέν έπέδειξαν πάντοτε
τήν ίδια κατανόηση γιά τά προβλήματά της, όπως
γιά aλλες χώρες τής Μέσης 'Ανατολής, &πάντησε
ότι «δέν ύπάρχει βάσις εις τά περί έλλείψεως
κατανοήσεως ύποστηριζόμενα καί ή φιλία των ' Ηνω­
μένων Πολιτειών πρός τήν 'Ελλάδα εΙ ναι παλαιά καί
εχει &ποδειχθή έπανειλημμένως διά τής στάσεώς των
καί τής έκφράσεως φιλικών αισθημάτων έκ μέρους
τοϋ &μερικανικοϋ λαοϋ καί τής &μερικανικής Κυ­
βερνήσεως».
Στή διάρκεια τής παραμονής του στήν έλληνική
πρωτεύουσα, δ Ούίλλιαμ Ράουντρυ συναντήθηκε μέ
τόν Κ . Καραμανλή, μέ τόν όποίο καί εΙχε μακρά συ­
νομιλία. Μετέσχε άκόμη σέ σύσκεψη στό ύπουργείο
των 'Εξωτερικών, μέ τή συμμετοχή &νωτέρων στε-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
λεχών του Σταίητ Ντηπάρτμεντ καί τής &μερικανι­
κής πρεσβείας στήν 'Αθήνα, καί άπό τήν έλληνική
πλευρά, των ύπουργών Ε. 'Αβέρωφ, Δ. Χέλμη , Π .
Παπαληγούρα, Α . Πρωτοπαπαδάκη καί Γ . Κασιμά­
τη, τοϋ &ρχηγοϋ τοϋ ΓΕΕΘΑ καί των πρεσβευτών Α.
Λιάτη καί Γ . Χριστόπουλου. Σύμφωνα μέ δημοσιο­
γραφικές πληροφορίες, στή διάρκεια τής συσκέψεως
συζητήθηκαν προβλήματα σχετικά μέ τήν οικονομι­
κή &νάπτυξη καί έπιδόθηκε έλληνικό ύπόμνημα γιά
τήν οικονομική κατάσταση τής χώρας, τίς στρατιω­
τικές δαπάνες καί τή χορήγηση δανείου &πό τό Τα­
μείο Οίκονομικής 'Αναπτύξεως γιά τήν έκτέλεση
βασικών &ναπτυξιακών εργων. ' Ο 'Αμερικανός ύφυ­
53]:
πουργός δέν παρέλειψε &κόμη νά ένημερώσει τήν
έλληνική Κυβέρν'ηση γιά τίς συζητήσεις μεταξύ των
χωρών μελών του Συμφώνου τής Βαγδάτης, στήν
~ Αγκυρα.
Πρίν άπό τήν &ναχώρησή του, χαρακτήρισε τίς
συνομιλίες του μέ τόν πρωθυπουργό, Κ . Καραμανλή,
καθώς καί μέ μέλη τής έλληνικής Κυβερνήσεως, πά­
νω σέ διάφορα θέματα - μεταξύ των δποίων καί τό
Κυπριακό - ώς ιδιαίτερα ένδιαφέρουσες.
3 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Εγκαινιάζεται στή Βουλή ή συζήτηση τοϋ νο­
μοσχεδίου «περί τροποποιήσεως καί συμπληρώσεως
διατάξεών τινων περί' Ελληνικοί\ 'Οργανισμοί\ Του­
ρισμοϋ».
·Ο ύπουργός Προεδρίας, Κ . Τσάτσος, ύπογράμ­
μισε ότι μέ τό νομοσχέδιο θεμελιώνεται ή τουριστι­
κή &νάπτυξη τής χώρας, ή όποία βρίσκεται &κόμη
στά σπάργανα, καί &ναφέρθηκε στίς &νάγκες τοϋ
Τουρισμοϋ καί στή σκοπιμότητα τής ίεραρχήσεώς
τους.
Στή συζήτηση πήραν &κόμη μέρος, έκτός &πό τόν
είσηγητή τής πλειοψηφίας, Κ. ' Αποσκίτη, οί βου­
λευτές τής &ντιπολιτεύσεως, Ν. Ντεντιδάκης, Ν.
Κρασαδάκις, Γ. Μαuρος, Θ . Χαβίνης καίΓ. Σπηλιό­
πουλος, οί όποίοι έπέκριναν τό νομοσχέδιο, καί &πό
τήν πλευρά τής πλειοψηφίας, οί Δ. Βρανόπουλος, Ε.
Σαββόπουλος καί Ε. Κεφαλογιάννης, ό δποίος καί
&πέδειξε, μέ συγκεκριμένα στοιχεία, ότι &ξιοποιείται
τουριστικά γιά πρώτη φορά ή Κρήτη 20 •
[τελικά, τό νομοσχέδιο δέν ψηφίστηκε έξαιτίας
τής πρόωρης παραιτήσεως τής Κυβερνήσεως Καρα­
μανλή].
4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Μετά &πό ισχυρή σεισμική δόνηση σημειώνον­
ται καταστροφές στό χωριό Γραικοχώρι τής περιο­
χής 'Ηγουμενίτσας. 'Ο πρωθυπουργός, μόλις πλη­
ροφορήθηκε τό γεγονός, εσπευσε νά διατάξει τή λή­
ψη των ένδεδειγμένων μέτρων καί τήν κινητοποίηση
 ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΠΕΙΕΣ 55

'Επίσκεψη 'Αμερικαvοv ύφυπουργοv 'Εξωτερικών, ΟVίλλιαμ Ράουvτρυ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

56 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
των άρμόδιων υπηρεσιων γιά τήν περίθαλψη των
σεισμοπλήκτων καί διευκρίνησε δτι ή κατάσταση
όφείλει νά άντιμετωmστεί ώς «συμφορά μικρaς το­
πικής έκτάσεως» μέ εύθύνη τής νομαρχίας καί τής
μεραρχίας 'Ηπείρου.
5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
·Ο Κ. Καραμανλής, συνοδευόμενος άπό
υπουργό Δημοσίων ~Εργων, Γ. Ράλλη, τόν υφυπουρ­
γό Οίκισμοu, Τ. Τριανταφυλλάκο, καί τεχνικούς
υπαλλήλους του υπουργείου Δημοσίων ~Εργων, έπι­
σκέφθηκε τό χωρο δπου πρόκειται νά άνεγερθεί τό
Πνευματικό Κέντρο- μεταξύ των λεωφόρων Βασι­
λίσσης Σοφίας καί Βασιλέως Κωνσταντίνου καί της
όδοu Ρηγίλλης. •Ο πρωθυπουργός έξέφρασε τήν
Ικανοποίησή του γιά τά σχέδια πού υποβλήθηκαν
καί εδωσε τήν έντολή νά άρχίσει ή πραγματοποίηση
του εργου μέ ταχύ ρυθμό. Σύμφωνα μέ τό κυβερνητι­
κό σχέδιο, θά δημιουργηθεί συγκρότημα σύγχρονων
κτιρίων τής 'Εθνικής Πινακοθήκης, του Μουσείου
Σούτσου, τής Στέγης Γραμμάτων καθώς καί αίθου­
σων διαλέξεων, έκθέσεων κ.τ.λ.
·Η άπόφαση του πρωθυπουργοί) γιά τή δημι­
ουργία του Πνευματικοί) Κέντρου έντάχθηκε στό
πλαίσιο του προγράμματος γιά τή ριζική άναμόρφω­
ση της πρωτεύουσας καί συνέπεσε χρονικά μέ τή
μελέτη σειρaς μέτρων γιά τήν άντιμετώπιση του κυ­
κλοφοριακοί) προβλήματος, τήν άνάδειξη των μνη­
μείων της πόλεως καί τήν έκτέλεση τουρtστικων ερ­
γων.
7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
·Ο Κ. Καραμανλής δέχτηκε τά μέλη του προε­
δρείου τοu Συνδέσμου 'Ελλήνων Βιομηχάνων, δ πρό­
εδρος του όποίου τόν διαβεβαίωσε δτι ή οίκονομική
πρόοδος της χώρας μέσω τής άνόδου της συναγωνι­
στικότητας τής έλληνικfiς βιομηχανίας σέ διεθνή
έπίπεδα άποτελεί τή βάση του προγράμματός του καί
έπικαλέστηκε τή συναντίληψη του πρωθυπουργοί)
γιά τή δημιουργία του κατάλληλου κλίματος στήν
·Ελλάδα, άπαραίτητου γιά νά ένθαρρυνθοuν οί έπεν­
δύσεις στή βιομηχανία.
7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
·Ο Κ. Καραμανλής προήδρευσε στήν πρώτη συ­
νεδρίαση τής 'Επιτροπής 'Αναδιοργανώσεως των
δημοσίων υπηρεσιων, ή όποία τελεί υπό τήν προε­
δρία τοu υπουργοu Συντονισμοu.
·Ο πρωθυπουργός έξή ρε τήν ϋψιστη σπουδαιό­
τητα, τήν όποία εχει γιά τή χώρα τό πρόβλημα τής
άναδιοργανώσεως τής διοικήσεως, καί τή σημασία
τήν όποία άποδίδει ή Κυβέρνηση στήν έπιτυχία του
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
εργου τής έπιτροπής. Τόνισε δτι ε{ναι άνάγκη νά
γίνει συνείδηση δτι ή ελλειψη διοικητικής καί τεχνι­
κής όργανώσεως ε{ναι μεγαλύτερο έμπόδιο στήν
πρόοδο του τόπου άπό τήν ελλειψη των οίκονομικων
μέσων· υπήρξαν μάλιστα περιπτώσεις, νά διαθέτει ή
χώρα τά οίκονομικά μέσα, άλλά, έπειδή ήταν διοικη­
τικά καί τεχνικά άπροετοίμαστη, νά μή κατορθώσει
νά τά άξιοποιήσει. 'Η Κυβέρνηση, τόνισε, εΙναι
τόν
άποφασισμένη νά προχωρήσει στίς ένδεδειγμένες
διοικητικές μεταρρυθμίσεις πού θά συμβάλουν στήν
έξυγίανση της διοικήσεως καί στή δημιουργία των
προϋποθέσεων γιά 13να καλύτερο μέλλον του έλληνι­
κοu λαου.
Στή συνέχεια, δ Κ. Καραμανλής υπογράμμισε δτι
τό σημερινό Κράτος, γιά νά άνταποκριθεί στόν προ-
'-~
ορισμό του, εχει άνάγκη συγχρονισμένων καί τελειο-
ποιημένων μεθόδων λειτουργίας έπιπρόσθετα δμως,
άποτελεί αϊτημα του έλληνικοu λαοu ή δημιουργία
χρηστής, δημιουργικής καί όλιγοδάπανης διοική­
σεως. τέλος, διέγραψε σέ γενικές γραμμές τίς κατευ­
θύνσεις πού πρέπει νά άκολουθήσει ή έπιτροπή καί
κάλεσε τά μέλη της νά έπιδοθοuν στό εργο τους μέ
ζήλο καί ένδιαφέρον.
10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
·Η έξ υπουργων Οίκονομική 'Επιτροπή, υπό τήν
προεδρία του πρωθυπουργοί), άσχολήθηκε μέ τήν~
ίδρυση έργοστασίων έπεξεργασίας γάλακτος. 'Η
έπιτροπή άποφάσισε τήν ίδρυση δύο έργοστασίων, μέ
κεφάλαια άπό τίς δημόσιες έπενδύσεις, στίς περιοχές
Λαμίας καί Τρικάλων, μέ τή διάθεση 6 έκατ. γιά τό
πρωτο καί 7,5 έκατ. γιά τό δεύτερο.
Μέ τή λειτουργία των νέων μονάδων θά γίνει δυ­
νατή ή άπορρόφηση καί άξιοποίηση του προϊόντος
καί θά δημιουργηθοuν οί προϋποθέσεις γιά τήν πα­
ραπέρα άνάπτυξη της τοπικής κτηνοτροφίας.
10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Κατά τήν όρκωμοσία του νέου 'Αμερικανοu πρέ­
σβη στήν ·Ελλάδα, Ριντλμπέργκερ, δ υπουργός
Έξωτερικων των 'Ηνωμένων Πολιτειων, Τζών Φό­
στερ Ντάλλες, έξαίρει τή σημασία πού δ άμερικανι­
κός λαός άποδίδει στήν • Ελλάδα, τόσο γιά τήν προ­
σφορά της, μέσω τής άθηναϊκfiς δημοκρατίας, δσο
καί γιά τό θαυμαστό τρόπο μέ τόν όποίο ή χώρα
άνοικοδομήθηκε -παρά τίς πολεμικές καταστροφές
καί τίς περιπέτειες τοu άνταρτοπολέμου. «Μεταβαί­
νετε είς χώραν» -κατέληξε- «τήν όποίαν άγcrπωμεν
ίδιαιτέρως καί ητις εχει θαυμασίας έπιτεύξεις είς τό
ένεργητικόν της. Μεταβαίνετε μέ τήν πλήρη έμπι­
στοσύνην του προέδρου καί έμοu».
'Η θερμότητα των λόγων του 'Αμερικανοu υπουρ­
γοu των 'Εξωτερικων εδωσε λαβή στή διατύπωση
 ΠΝΕΎΜΑ τΙΚ Ο ΚΕΝΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ
τής ύποθέσεως δτι, mθανότατα, έπιδιώχθηκε νά ύπο­
γραμμιστεί τό ένδιαφέρον τών ' Ηνωμένων Πολιτει­
ών γιά τήν ' Ελλάδα, ένώ έπίκειται ή άφιξη καί οί
συνομιλίες τοϋ Βρετανοϋ δμολόγου του, Σέλγουιν
Λόυντ, στήν 'Αθήνα .
10-13 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
·Ο ύπουργός τών 'Εξωτερικών τής Μ. Βρετανίας,
Σέλγουιν Λόυντ, συνοδευόμενος άπό τόν ύφυπουργό,
Α. Ρόςς, καί είκοσαμελή άντιπροσωπεία, έπισκέπτε­
ται, μέ πρωτοβουλία του, τήν 'Αθήνα, καί εχει μα­
κρές συνομιλίες μέ τούς έκπροσώπους τής tλληνικής
Κυβερνήσεως. Στίς συνομιλίες πήρε μέρος καί δ κυ­
βερνήτης τής Κύπρου, σέρ Χιού Φούτ .
•Η έπίσκεψη τοϋ Σέλ γουι ν Λόυντ στήν tλλ ηνική
πρωτεύουσα άκολούθησε τή μετάβασή του στήν
~ Αγκυρα, δπου εΙχε μέ τούς Τούρκους ίθύνοντες συ­
νομιλίες «πολύ χρήσιμες», σύμφωνα μέ τή διατύπω­
ση έκπροσώπου τοϋ βρετανικοϋ ύπουργείου τών
'Εξωτερικών. Σύμφωνα μέ δημοσιογραφικές πληρο­
φορίες, δ Βρετανός ύπουργός άπεκόμισε τήν έντύ­
πωση δτι ή τουρκική Κυβέρνηση θά ήταν διατεθειμέ­
νη νά δεχτεί νέο σχέδιο τοϋ Λονδίνου γιά τό Κυπρι­
ακό. «Δέν ε{μαι δμως άκόμη είς θέσιν», δήλωσε σχε­
τικά στή Βουλή τών Κοινοτήτων, «νά προβώ είς δή­
λωσιν έπί τοϋ ζητήματος αύτοϋ».
Μετά τήν άποβίβασή του στό άεροδρόμιο, δ Σέλ­
γουιν Λόυντ εκαμε τήν άκόλουθη δήλωση:
«~Εχουν παρέλθει πλέον τών 20 έτών, άφ' ότου έπεσκ:έ­
φθην διά τελευταίαν φοράν τάς 'Αθήνας. Κατά τό διάστη­
μα αυτό πολλά συνέβησαν . Ό δεύτερος Παγκόσμιος Πό­
λεμος, ή συμμαχία μεταξύ τών δύο χωρών μας εΙς τόν πό­
λεμον έκ:είνον κ:αί ή κοινή μας νίκη, δ άγών τής ' Ελλάδος
κ:αί αi έπιτυχίαι της έναντίον του κ:ομμουνισμοu . 'Αλλά
κατά τά τελευταία όλίγα έτη τό θέμα τής Κύπρου έσώρευσε
νέφη εΙς τάς σχέσεις μεταξύ τών δύο χωρών μας .
»Πράγματι, τό ζήτημα τοuτο άπεδείχθη ότι έπρόκειτο
περί ένός πολυπλόκου προβλήματος περιβαλλομένου ύπό
πολλών δυσχερειών. ~Εχομεν ν' άναζητήσωμεν μίαν λύ­
σιν, ή όποία δέν θά θέση εΙς κίνδυνον τήν εΙρήνην κ:αί τήν
σταθερότητα εΙς τήν 'Ανατολικήν Μεσόγειον .
»• Ηλθον διά μίαν προσωπικήν άνταλλαγήν άπόψεων
μετά τής έλληνικ:ής Κυβερνήσεως. Έπίστευσα ότι τοuτο
θά ή το χρήσιμον κατά τήν παροuσαν στιγμήν καί δι' αυτό
τό εΙσηγήθην. Ε{μαι ευχαριστημένος διότι ή έλληνική
Κυβέρνησις άπεδέχθη τήν εΙσήγησιν.
»·Ως ε{πον καί εΙς Λονδίνον, θά ήτο παράλογον νά
άναμείνη τις δτι μία σύντομος έπίσκ:εψις εΙς τήν • Ελλάδα
ένός Βρετανου ύπουργοu θά μετεκίνει ij θά διέλυε όλας
αυτάς τάς δυσκολίας. ' Αλλά , έάν κατά τάς ένταuθα συνο­
μιλίας μας δυνηθώμεν νά συνε ισφέρωμεν 1\στω καί κατ'
όλίγον πρός τήν κατεύθυνσιν μιας διευθετήσεως, θά ε{μαι
πολύ ευχαριστημένος» .
Μετά τήν ύποδοχή του στό άεροδρόμιο άπό τόν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
57
Έλληνα ύφυπουργό τών 'Εξωτερικών, Γ. Σκέφερη,
δ Βρετανός ύπουργός , συνοδευόμενος άπό τόν πρέ­
σβη τής Μ. Βρετανίας στήν 'Αθήνα, έπισκέφθηκε
έθιμοτυπικά τόν 'Έλληνα δμόλογό του, Ε. 'Αβέρωφ,
καί τόν πρωθυπουργό, Κ . Καραμανλή.
Οί έπίσημες tλληνοβρετανικές συνομιλίες σέ
έπίπεδο ύπουργών 'Εξωτερικών άρχισαν τήν tπομέ­
νη, 11 Φεβρουαρίου, καί δλοκληρώθηκαν στίς 12
Φεβρουαρίου. Στήν τελευταία σύσκεψη πήρε μέρος
καί δ Κ. Καραμανλής, τόν όποίο ε{χε τηρήσει δ Ε.
'Αβέρωφ ένήμερο γιά τό περιεχόμενο των συσκέψε­
ων πού εΙχαν προηγηθεί.
Τά έκτενή πρακτικά τών διμερών tλληνοβρετα­
νικών συνομιλιών άναφέρουν:
« ' Από έλληνικής πλευράς παρέστησαν οί κ . κ. Ευάγγε­
λος ' Αβέρωφ-Τοσίτσας, ύπουργός τών 'Εξωτερικών, Γ.
Σεφεριάδης, πρέσβυς τής ' Ελλάδος έν Λονδίνφ, Γ. Χριστό­
πουλος, πληρεξούσιος ύπουργός , Μ . Δελιβάνης, σύμβου­
λος πρεσβείας, διευθυντής του Ιδιαιτέρου γραφείου του
ύπουργοu καί Δ. Μπίτσιος , σύμβουλος πρεσβείας.
»·Ως γραμματείς παρέστησαν oi κ . κ. Β . 'Ελευθεριάδης,
γραμματεύς πρεσβείας, καί Π. Μολυβιάτης άκόλουθος
πρεσβείας .
»'Από άγγλικ:ής πλευράς παρέστησαν oi κ.κ:. Σέλγουιν
Λόυντ, ύπουργός τών 'Εξωτερικών, Σέρ Ρότζερ ~ Αλλεν,
πρέσβυς τής ' Αγγλίας έν 'Αθήναις, Ρόςς, ύπηρεσιακός
ύφυπουργός, Τόμσον, γραμματεύς πρεσβείας κ:αί Λάσκυ,
διευθυντής του Ιδιαιτέρου γραφείου του ύπουργοu.
»Κατά τήν συγκροτηθείσαν τήν ι ι ην πρωινήν σύσκε­
ψιν, τόν λόγον 1\λαβεν δ κ: . 'Αβέρωφ, δστις έχαιρέτησε
τούς παρευρισκομένους καί έν συνεχεί~ άνεμνήσθη των
δεσμών του παρελθόντος μεταξύ τών δύο χωρών καί τών
γεγονότων του ι 940, δτε μικ:ραί βρετανικ:αί δυνάμεις έβοή ­
θησαν τόν άγώνα tου έλληνικου λαου, ώς καί τής ένισχύ­
σεως, ή ν έσχεν ή 'Ελλάς κατά τά πρώτα έτη τής άπελευθε­
ρώσεως.
»' Εδήλωσεν έν συνεχεί~ δτι άποτελεί χρήσιμον πράξιν
ή προσωπική έπαφή ήτις λαμβάνει χώραν σήμερον κ:αί
έκ:άλεσε τόν κ:. Λόυντ δπως έκθέση τάς άπόψεις του .
»'Ο i . Λόυντ ηυχαρίστησε διά τούς λόγους του κ: . 'Αβέ­
ρωφ καί διεβεβαίωσεν δτι δ άγγλικ:ός λαός ένθυμείται άκ:ό­
μη τάς δυσκόλους στιγμάς τάς δποίας διήλθε μετά του έλ­
ληνικ:ου κ:αί δτι δ ίδιος συμμερίζεται άπολύτως τά αΙσθή­
ματα αυτά. 'Εν συνεχεί~ δ κ~Λόυντ έδήλωσε τά έξή ς:
»'Επιθυμώ νά καταστήσω τί σαφές. Αί έφη μερίδες άνέ­
γραψαν σήμερον δτι μετακ:ινοuμαι άπλώς μεταξύ 'Αγκύ­
ρας- 'Αθηνών- Λονδίνου διά νά έμφανισθώ δτι κάμνω παν
δ,τι δύναμαι. Τοuτο ε{ναι έντελώς dνακ:ριβές . Ή dλήθεια
ε{ναι δτι ε{μαι πολύ dνήσυχος. Καί ή dνησυχία μου αυτή
όφείλεται εΙς τάς διεθνείς έξελίξεις, Ιδιαιτέρως δέ εΙς τήν
έξέλιξιν ήν λαμβάνει έν τίj νήσφ ό τουρκικός παράγων .
'Αναπτύσσεται μεγάλη δραστηριότης τής Σοβιετικής
' Ενώσεως εΙς τήν δλην περιοχήν. Οί Τοuρκοι αΙσθάνονται
πολύ έκτεθειμένοι κ:αί πιστεύουν δτι ή Συρία κατέστη σο­
βιετικόν προγεφύρωμα καί δορυφόρος . Δέν δύνανται νά
άνεχθοuν τήν Κύπρον dνεξάρτητον ij εΙς ξένας χείρας .
58 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
~ Αλλοτε έδέχοντο τήν άγγλικήν κυριαρχίαν. Τώρα, ή μόνη
άσφάλεια εlναι νά tχη ή Τουρκία κάτι «χειροπιαστό» (tan-
gible) είς τήν Κύπρον.
»Αί συνθήκαι αύται έπιδροuν έπί τών Τούρκων Κυπρί­
ων. Εlναι τώρα όλιγώτερον διατεθειμένοι νά συνεργασθοuν
μεθ' ήμών καί εlναι προσηλωμένοι είς τήν ίδέαν τής διχο­
τομήσεως.
» Όφείλομεν νά άντιμετωπίσωμεν τήν κατάστασιν. Ό
χρόνος έργάζεται έναντίον μας. 'Εν ·Ελλάδι πιστεύουν είς
κυβερνητικήν άλλαγήν έν 'Αγγλί~ καί δτι δ χρόνος θά
στραφή ύπέρ τής 'Ελλάδος. 'Αντιθέτως πιστεύω στερρώς
δτι δ χρόνος έργάζεται ένανtίον δλων μας. Πιστεύω δτι
τώρα εχομεν μίαν εύκαιρίαν. Πολλοί συζητοuν τό Κυπρια­
κόν άκαδημαϊκώς άλλά ή κατάστασις βαίνει είς τό χειρό­
τερον. Είς τήν Τουρκίαν , κατά τήν τελευταίαν μας έπί­
σκεψιν, συνηντήσαμεν μεγάλον φανατισμόν, μεγάλην εξα­
ψιν (Now the background is νery close to war). Δέν γνωρίζω
άκριβώς πώς θά συμβή τοuτο, εϊτε διά κηρύξεως πολέμου,
εϊτε δι, άποστολής έθελοντ&ν ή άλλως πως, άλλά εχω τήν
έντύπωσιν δτι έφθάσαμεν πολύ κοντά είς τόν πόλεμον. Θά
έπεθύμουν δέ νά διαπιστώσωμεν έάν συμφωνοuμεν έπί τής
ύπάρξεως ώρισμένων έξ αύτών των γεγονότων.
» ' Εν συνεχεί~ δ κ . Λόυντ παρεκάλεσε τόν κ . Φούτ δπως
έκθέση τήν έν Κύπρφ κατάστασιν.
»'Ο κ. Φούτ άνέφερεν δτι άπό τής έποχής τής μεταβά­
σεώς του είς Κύπρον ή κατάστασις έχειροτέρευσεν. Ή
ΕΟΚΑ άνέστειλε τήν δρασιν της. ' Αλλ ' έκείνο τό δποίον
εlναι νέον καί έντυπωσιακόν εlναι ή άλλαγή τής στάσεως
του τουρκικοί) στοιχείου . Μετά τήν έπιστροφήν μου έκ
Λονδίνου άντεμετώπισα μίαν έξ δλοκλήρου νέαν κατάστα­
σιν. ~Ελαβον χώραν διαδηλώσεις καί έφονεύθησαν Τοuρ­
κοι. 'Η κατάστασις αϋτη προσωρινώς συγκρατείται βάσει
δδηγιών έξ ' Αγκύρας. ' Αλλά τοuτο συμβαίνει διότι αί
δδηγίαι αύται άναφέρουν δτι δ διαμελισμός εΙναι τώρα βέ­
βαιος . Ούδείς δέ Τοuρκος έν Κύπρφ άμφιβάλλει περί αύ­
τοu. Δέν θεωροuν μέν τοuτο ι'iμεσον άλλά εlναι βέβαιοι δτι
θά πραγματοποιηθή.
»Ai έν Κύπρφ ταραχαί, δταν ήμουν είς ~ Αγκυραν, κατέ­
ληξαν είς αίματοχυσίαν ή όποία δύναται νά άπολήξη είς
έμφύλιον πόλεμον. 'Ο ελεγχος τής καταστάσεως είς τήν
νήσον εlναι τώρα δυσχερής . ~ Αν δέ ή ΕΟΚΑ έπανήρχιζε
τήν δρασιν, τότε θά έπολέμα πρός όφελος τής διχοτομή­
σεως, ούχί βεβαίως κατά πρόθεσιν &:λλά έκ τών άποτελε­
σμάτων (by results). Ή κατάστασις ούδέποτε ύπήρξε πλέ­
ον έπικίνδυνος.
»'Ως παράδειγμα τής έκτραχύνσεως τής καταστάσεως
άνέφερα τά γεγονότα τής ' Αμμοχώστου , καθ' Ci ~ Αγγλοι
έφόνευσαν καί έτραυμάτισαν Τούρκους, διότι ούτοι έπέ­
μειναν νά είσβάλουν είς τό έλληνικόν τμήμα τής πόλεως,
δπότε θά έγένετο αiματοχυσία.
»Είς έρώτησιν του κ . Λόυντ τί θά συμβή έν περιπτώσει
έπαναλήψεως τών έχθροπραξιών, άπήντησεν δτι εΙναι δυ­
σχερής ή προστασία του πληθυσμοί), διότι είς κάθε πόλιν
ύφίστανται δύο παρατάξεις καί δέν εlναι δυνατή ή διατή­
ρησις δυνάμεων είς κάθε πόλιν καί χωρίον.
»Oi Τοuρκοι ήγέται τής νήσου δέν γνωρίζουν ολοι πώς
μεταβιβάζονται είς Κύπρον αi τουρκικαί όδηγίαι, αίτινες
φαίνεται δτι διοχετεύονται μέσφ άλλου έπιπέδου (leνel) . Αί
δδηγίαι αύται άποσκοποuν είς τό νά άποδείξουν δτι ή
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Κύπρος δέν δύναται νά παραμείνη είρηνική ύπό τάς πα­
ρούσας συνθήκας . Θά ηϋχοντο δέ oi Τοuρκοι νά έπαναρ­
χίση ή ΕΟΚΑ τήν δρασιν της .
»Είς τό σημείον τοuτο δ κ. Λόυντ παρετήρησεν δτι
δσον άφορα τήν τουρκικήν Κυβέρνησιν νομίζει δτι αϋτη
συνειργάσθη καλώς διά του ραδιοφώνου κ.λ.π. είς τόν κα­
τευνασμόν τών πνευμάτων. ·Ο κ . Φούτ συνεχίζων έπεβε­
βαίωσεν δτι οί Τοuρκοι ήγέται τής νήσου, κατόπιν δδηγι­
ών τής τουρκικής Κυβερνήσεως, προσπαθοuν νά καθησυ­
χάσουν τώρα τό τουρκικόν στοιχείον .
»·Ο κ. Λόυντ άναγνωρίζων τάς δυσχερείας τής διχοτομή­
σεως άνεφέρθη είς τήν περίπτωσιν τών 'Ινδιών καί τόν
χωρισμόν αύτών είς 'Ινδίαν καί Πακιστάν.
»Αύτή, εΙπε , εlναι ή κατάστασις είς τήν Κύπρον, ή
μαλλον oi νέοι παράγοντες οίτινες προσδιορίζουν αύτήν .
»Παρεκάλεσεν έν συνεχεί~ τόν κ. 'Αβέρωφ δπως έκθέ­
ση τάς ίδικάς του άπόψεις έπί του προκειμένου .
»'Ο κ. 'Αβέρωφ λαμβάνων τόν λόγον εlπεν δτι δέν
θεωρεί δτι ή εκθεσις τής καταστάσεως έκ μέρους του κ.
Λόυντ άνταποκpίνεται πλήρως είς τήν πραγματικότητα, δε­
δομένου δτι βασίζεται έπί τής μιας μόνον πλευρας. Προσέ­
θεσεν δτι , πρίν σχολιάση τά δσα εlπεν ό κ. Λόυντ, θά ήθελε
νά κάμη μερικάς βασικάς διευκρινήσεις διά νά μ ή δημιουρ­
γοuνται πεπλανημέναι έντυπώσεις .
>>' Ωρισμένοι πιστεύουν δτι ή 'Ελλάς εχει κουρασθή.
Ούδεμία άμφιβολία πρέπει νά ύπάρχη περί του άντιθέτου .
'Όλα τά κόμματα καί δλόκληρος δ τύπος ύποστηρίζουν
τήν έλληνικήν θέσιν . Τοuτο άποδεικνύει δτι δέν δυνάμεθα
νά δεχθώμεν τίποτε όλιγώτερον . ~ Αλλως κάποια έφημερίς,
κάποιο κόμμα, θά έξεδήλωσε τάς τάσεις έκείνων τούς
δποίους ύποτίθεtαι δτι έκούρασε τό Κυπριακόν. •Η έλλη­
νική Κυβέρνησις προσεπάθησε νά κατευνάση τήν κοινήν
γνώμην δίδουσα έλπίδας περί μελλοντικής ρυθμίσεως.
>>·Ο λαός άντιλαμβάνεται τάς δυσχερείας καί οϋτω εύ­
ρισκόμεθα μέν πρό καταστάσεως διαφόρου τής πρό διετί­
ας , άλλά χωρίς νά ύπάρχη κανένα σημείον κάμψεως ώς
πρός τάς βασικάς άρχάς τοu προβλήματος . 'Εξ άλλου είς
τήν έλληνικήν ήγεσίαν θά εϋρητε πολλούς, μεταξύ αύτών
καί έμέ, έπιθυμοuντας τήν έξεύρεσιν συμβιβαστικής τινός
λύσεως, διότι εχομεν γνώσιν τών κινδύνων. ' Αλλά δ άγών
διά τό Κυπριακόν δι' ή μας δέν γίνεται διότι μας πιέζει δ
λαός, γίνεται έπίσης καί ϊσως πρωτίστως διότι ήμείς εχο­
μεν πίστιν είς αύτόν . Δέν έξετάζω dν ηγέρθη είς τήν κα­
τάλληλον στιγμήν καί liν καλώς προπαρεσκευάσθη τό πρό­
βλημα τοuτο. Πάντως τώρα άποτελεί έσωτερικήν πολιτι­
κήν πραγματικότητα ijν ούδείς έν 'Ελλάδι άγνοεί ή θέλει
νά άγνοήση.
»Συμφωνώ δτι εϊμεθα πολύ πλησίον είς τόν πόλεμον.
WΕχομεν πληροφορίας δτι oi Τοuρκοι εχουν προπαρα­
σκευάσει είσβολήν είς τήν Κύπρον καί γνωρίζομεν δτι
δμιλοuν περί Κωνσταντινουπόλεως , Πατριαρχείου, νήσων
του Αίγαίου κ.λ.π. 'Όλα τά γνωρίζομεν . 'Αλλά δέν τά
έπροκαλέσαμεν ήμείς . Σημειώσατε δτι ούδείς Τοuρκος έν
'Ελλάδι επαθε τι κατά τά γεγονότα τής Κωνσταντινουπό­
λεως Γ του 1955. Αύτή ύπήρξεν ή στάσις τής έλληνικής
Κυβερνήσεως τήν δποίαν καί θά συνεχίσωμεν, χωρίς προ­
κλήσεις, χωρίς τραυματισμούς, χωρίς νά δώσωμεν λαβήν
είς τήν ι'iλλην πλευράν .
>>'Αλλά έπιθυμώ νά καταστήσω σαφές δτι εϊμεθα ετοι-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕΛΓΟΥΪΝ ΛΟΥΝΤ ΣτΗΝ ΑΘΗΝΑ
μοι νά άντιδράσωμεν άμέσως. 'Απειληθέντες επανειλημμέ­
νως, ήναγκάσθημεν νά μελετήσωμεν τήν κατάστασιν. Θά
άπαντήσωμεν λοιπόν κατά τόν ίδιον τρόπον καί δύναμαι
νά είπω οτι οί Τοίίρκοι θά διέλθουν μερικάς δυσαρέστους
ήμέρας. Διά νά σaς είπω εξ έξ έκείνων πού θά συμβοίίν, σaς
λέγω οτι πάν τουρκικόν πλοίον πού θά άναμιχθή είς τοιαύ­
τας έπιδρομάς θά βυθισθή έντός τών πρώτων 24 ώρών. Οί
λαμπροί ναυτικοί σας θά σaς βεβαιώσουν οτι δυνάμεθα νά
τό πράξωμεν άν εχωμεν προετοιμασθή πρός τοίίτο . Θά
ύπάρξουν βεβαίως πολλαί διεθνείς έπιπτώσεις καί ώρισμέ­
νοι θά θελήσουν νά έκμεταλλευθοίίν τήν κατάστασιν. Θά
ύποχρεωθώμεν έπίσης νά προβώμεν είς πλήρη άναθεώρη­
σιν τών συμμαχιών μας, έφ' οσον έντός εύρυτέρας συμμα­
χίας σύμμαχος θά μάς έπιτίθεται. 'Αλλά έλπίζομεν οτι ή
κατάστασις δέν θά έξελιχθή οϋτω. 'Ανακεφαλαιώνων έπ '
αύτοίί λέγω:
»Πρώτον, δέν θά προκαλέσωμεν ποτέ.
»Δεύτερον, ή πρώτη μας άντίδρασις θά ε{ναι ή διεθνής
καταγγελία.
»Τρίτον, θά άντιδράσωμεν πολεμικώς κατά τρόπον ζω­
ηρότατον.
»Λογικώς τοιαύτη έξέλιξις πρέπει νά άποκλεισθή.
'Αλλά γνωρίζω τούς κ. κ. Μεντερές καί Ζορλού καί τόν
ίδιόρρυθμον τρόπον καθ' ον λειτουργεί ή δημqκρατία έν
Τουρκί~ καί δι' αύτό λέγω οτι τοιαύτη έξέλιξις δέν άπα­
κλείεται. Θά έπεθύμουν ομως νά γνωρίζω τάς βρετανικάς
άντιδράσεις, άνεξαρτήτως τών τουρκικών.
»Νομίζω οτι καί έσείς ε{σθε κατά κάποιον τρόπον ύπεύ­
θυνοι διά τήν κατάστασιν. Οί Τοίίρκοι νομίζω οτι ώδηγή­
θησαν είς ο σημείο εύρίσκονται, γνωρίζοντες οτι οί σύμ­
μαχοί των καί κάτοχοι τής νήσου δέν θά τούς δυσηρέ­
στουν. 'Εάν οί Τοίίρκοι έγνώριζον οτι αί ΗΠΑ καί ή Μεγά­
λη Βρετανία δέν θά έκάμπτοντο πρό τών άξιώσεων των, δέν
θά έπέμενον.
»Πιστεύω οτι ολοι πρέπει νά είμεθα διαλλακτικοί.
'Ημείς ήρχίσαμεν μέ τήν ενωσιν. Κατόπιν έζητήσαμεν αύ­
τοδιάθεσιν έντός τακτής προθεσμίας . "Ηδη ζητοίίμεν κάτι
όλιγώτερον, δηλαδή έντός λογικής προθεσμίας.
»'Αντιθέτως ομως οί Τοίίρκοι, άφ' ένός μέν έδημιούρ­
γησαν θέμα μειονότητος, άφ' έτέρου προσεκολλήθησαν είς
τήν διχοτόμησιν. Αϋτη ομως ε{ναι ή μόνη λύσις τήν δποί­
αν δέν δυνάμεθα νά συζητήσωμεν, διότι ε{ ναι άπαράδεκτος
είς τήν Κύπρον καί διότι έγκλείει πλείστα άλλα μειονεκτή­
ματα. ΕΙμαι είς θέσιν νά σaς πληροφορήσω οτι ή Συρία καί
ή Αίγυπτος ένδιαφέρονται διά τήν διχοτόμησιν διότι θά
ζητήσουν τήν διχοτόμησιν του σαντζακίου τής 'Αλεξαν­
δρέττας . Οί Κύπριοι άντιδροίίν κατά τόν ίδιον τρόπον καί
ώς πρός τήν έγκατάστασιν τουρκικής βάσεως είς τήν νή­
σον, διότι πιστεύουν οτι αϋτη θά ώδήγει είς διχοτόμησιν
μετά τινα ετη, καθ' οσον οί Τοίίρκοι θά εΙχον πλείστας
εύκαιρίας νά επεμβαίνουν έξ άφορμής καί ίδιωτικών ετι
επεισοδίων.
»Οί μέν λοιπόν ζητοίίν διχοτόμησιν ή τίποτε άλλο,
ήμείς δέ λέγομεν οτι συζητοίίμεν πάσαν λύσιν δδηγοίίσαν
κατά κάποιον τρόπον είς τήν αύτοδιάθεσιν, άποκλειομένης
τής διχοτομήσεως.
)) . ο κ. Λόυντ παρεδέχθη οτι ή • Ελλάς δέν εχει κουρα­
σθή. 'Εσημείωσεν οτι ή 'Ελλάς εΙναι ετοιμη πρός πόλε­
μον καί παρετήρησεν οτι τό αύτό του έλέχθη καί έν 'Αγκύ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
59
ρ~, σχεδόν μέ τάς αύτάς λέξεις ώς πρός τήν άναθεώρησιν
τών συμμαχιών.
»Ό κ . , Αβέρωφ διηυκρίνησεν οτι ή 'Ελλάς ούδέποτε
θά προκαλ.έση καί οτι θά προβή κατά πρώτον είς διεθνή
καταγγελίαν καί εκκλησιν. Έτόνισε δέ οτι ώμίλησε περί
πολέμου μόνον διά τήν περίπτωσιν καθ' ήν ή 'Ελλάς θά
ύφίστατο έπίθεσιν.
)) . ο κ . Λόυντ παρετήρησεν οτι αύτή ή εστω άπομεμα­
κρυσμένη πιθανότης πολέμου μεταξύ ·Ελλάδος καί Τουρ­
κίας θά άπετέλει "άνάθεμα" κατ' αύτόν, καί θά κατέστρεφε
τήν άσφάλειαν τήν δποίαν προσπαθοίίν νά δημιουργήσουν
είς τήν 'Ανατολικήν Μεσόγειον.
>>Λέγεται οτι δέν ύφίσταται ούσιαστικώς πρόβλημα Κύ­
πρου διά τήν Τουρκίαν . Θά ήτο μέγα σφάλμα νά ύποτιμή­
ση τις τά τουρκικά αίσθήματα έν προκειμένφ. 'Υπάρχει τό
ζωηρόν ένδιαφέρον διά τήν μειονότητα, ήτις θά έξαφανι­
σθή σύν τφ χρόνφ κατά τούς Τούρκους, έφ' δσον έμμέσως
θά εΙναι είς τήν διάθεσιν τής πλειοψηφίας. Πρωτίστως
ομως τό ζήτημα τής στρατηγικής άσφαλείας της εχει κα­
ταστή διά τήν Τουρκίαν εμμονος ίδέα. "Εχουν τόν ρωσι­
κόν κίνδυνον άπό βορρά, βλέπουν καί άλλους κινδύνους
άπό άλλας κατευθύνσείς, ή δέ Κύπρος άπέχει έλάχιστα άπό
τάς τουρκικάς άκτάς. "Εχουν τήν πεποίθησιν δτι οί " Άγ­
γλοι θά φύγουν μίαν ήμέραν καί άπό αύτάς τάς βάσεις τών
έν Κύπρφ. Αί σύμμαχίαι κ.λ.π. δέν άποτελοίίν έπαρκή έξα­
σφάλισιν διότι καταλήγουν νά εΙναι έξασφαλίσεις δι' ένός
"τεμαχίου χάρτου". 'Επί πλέον ή 'Ελλάς δύναται νά κατα­
ληφθή μίαν ήμέραν οπως κατά τήν κατοχήν. Οϋτω κυκλοίί­
ται ή Τουρκία. 'Επίσης φοβείται ή Τουρκία τόν κομμου­
νιστικόν κίνδυνον καί έξ 'Ελλάδος καί ίδί~ έκ Κύπρου,
δπου δ κομμουνισμός εΙναι άρκετά ίσχυρός. Οί Τοίίρκοι
θέλουν δι' αύτό νά εχουν "χειροπιαστήν" (tangible) έξα­
σφάλισιν τής άσφαλείας των. Τό πρόβλημα λοιπόν ύφί­
σταται ώς στρατηγικόν τοιοίίτον.
»Ό κ. , Αβέρωφ άντέτεινεν οτι δέν πιστεύει οτι ύφί­
σταται πράγματι ζήτημα άσφαλείας διά. τήν Τουρκίαν καί
ήμφεσβήτησε τήν είλικρίνειαν τών Τούρκων. Πιστεύω , εΙ­
πεν, δτι καλύπτομεν πλήρως τό θέμα τοίίτο. Ή 'Αγγλία,
είτε άλλος ίσχυρός σύμμαχος, θά εχη βάσεις είς τήν Κύ­
προν. θΟσον άφορά τήν ύπόλοιπον νήσον, ε{χον προτείνει
δπως τεθή αϋτη ύπό καθεστώς, άπό στρατιωτικής άπόψεως,
ήγγυημένον ύπό τής Μεγάλης Βρετανίας, 'Ελλάδος,
Τουρκίας καί άλλων, rοστε, νά μή άποτελή ή νήσος άπει­
λήν διά τήν Τουρκίαν. ·Η άνάμιξις καί άλλων θά άπετέλει
έγγύησιν καί διά τόν πλέον φιλικόν πληθυσμόν πέριξ τών
βάσεων, ένώ διά τής διχοτομήσεως δ πληθυσμός θά ήτο
έχθρικός. ' Η 'Ελλάς εχει πικρά ν πείραν του κομμουνι­
σμοίί, ε{ναι ή μόνη χώρα τής Εuρώπης ήτις ένόπλως καί μέ
πολλάς θυσίας /;πολέμησε καί ένίκησεν αύτόν καί θά ε{ναι
ή τελευταία χώρα ήτις θά ύποκύψη είς αύτόν, πάντως δέ
πολύ μετά τήν Τουρκίαν,
»Είς τήν Κύπρον, οί κομμουνισταί έμφανίζονται περισ­
σότεροι τών δσων πράγματι ε{ ναι, διότι ε{ ναι συγκεντρωμέ­
νοι είς τάς πόλεις καί δημιουργοίίν θόρυβον. 'Υπάρχουν
έκεί άρκετά έχέγγυα κατά του κομμουνισμοί): Οϋτω ή μεγά­
λη έπιρροή τής' Εκκλησίας καί ή ϋπαρξις του άκρως δεξι­
οί) άπελευθερωτικοίί κινήματος. Τό Κ. Κ . άντιταχθέν είς τό
κίνημα λόγω τής δεξιάς προελεύσεως τούτου, εχασεν εδα­
φος iδίως είς τήν νεολαίαν. "Οχι μόνον δέν πιστεύομεν δτι
60 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
εΙναι δυνατόν νά αύξηθή τό έλάχιστον ποσοστόν των κομ­
μουνιστών έν Κύπρφ, άλλά θεωροϋμεν βέβαιον δτι θά όλι­
γοστεύση .
»'Ως πρός τήν μειονότητα, δ κ. 'Αβέρωφ ε{πεν ότι δι­
καιολογεί πλήρως τούς φόβους τής Τουρκίας, διότι χώρα
ήτις κατέσφαξε τούς 'Αρμενίους, έξολόθρευσε τούς Κούρ­
δους καί έδήωσε τούς ~Ελληνας, εΙναι φυσικόν νά εχη
άνησυχίας διά τήν τύχην τών μειονοτήτων της είς liλλας
χώρας. 'Αλλά ή διχοτόμησις δέν άποτελεί τόν καλλίτερον
τρόπον προστασίας τής μειονότητας. Αϋτη δύναται νά
προστατευθή δι' ίδιαιτέρου καθεστώτος καθορισθησομέ­
νου ύπό ούδετέρων καί έγγυηθησομένου ύπό τοϋ ΟΗΕ,
δστις θά δύναται νά εχη έκεί καί παρατηρητήν . 'Υπό τό
άσφαλές τοϋτο καθεστώς ή μειονότης θά άπολαμβάνη
προνομίων πολύ εύρυτέρων τών συνήθων.
»'Ως πρός τήν έν Κύπρφ ύφισταμένην νϋν κατάστασιν,
δ κ. , Αβέρωφ παρετήρησεν τά έξής : Ούδένα ελεγχον δυνά­
μεθα νά εχωμεν έπί τής ΕΟΚΑ διότι άπολύτως ούδεμίαν
σχέσιν εχομεν μετ' αύτής. 'Αλλά καί έάν άκόμη είχομεν
έπιτρέψει είς έαυτούς νά εχωμεν κάποιαν σχέσιν μαζί τους,
πάλιν δέν θά μiiς ήκουε, διότι ή φύσις τοϋ άγώνος καί οί
liνθρωποι πού τόν διεξάγουν άποκλείουν νά κάμουν liλλο
άπό έκείνο όπερ αύτοί κρίνουν όρθόν. Πάντως πράττομεν
πiiν τό δυνατόν διά τόν κατευνασμόν έν τίj νήσφ. Τοϋτο
εχω ήδη είπει καί είς τόν διακεκριμένον πρέσβυν σας .• ο
ήμέτερος πρόξενος έν Λευκωσί11 εΙναι ένήμερος έπί τών
άπόψεων τής Κυβερνήσεως περί τών μειονεκτημάτων τής
έπαναλήψεως τής ένόπλου δράσεως. ν Άλλωστε, ήμείς εχο­
μεν κάθε λόγον νά μ ή έπαναληφθή ή δρiiσις, δεδομένου ότι
δ χρόνος έργάζεται ύπέρ ήμών, διότι όχι μόνον τό Έργα­
τικόν άλλά καί τό Συντηρητικόν κόμμα άνυπομονεί διά
τήν έξεύρεσιν λύσεως. Γνωρίζομεν όμως ότι οί Τοϋρκοι
εΙναι καλώς ο>ργανωμένοι καί δτι, liν δέν άρχίση δρiiσιν ή
ΕΟΚΑ, θά άρχίσουν αύτοί, χρησιμοποιοϋντες πιθανώτατα
τάς μεθόδους τής ΕΟΚΑ, ώστε νά θεωρηθή αϋτη ύπεύθυνος.
νΕχομεν συγκεκριμένας άποδείξεις περί προετοιμασίας
των διά τοιαύτας μεθόδους. 'Η δρiiσις αϋτη θa προκαλέση
άντίποινα τά όποία δυνατόν νά έξελιχθοϋν εiς έμφύλιον
πόλεμον, ή καταστολή τοϋ δποίου θά ε{ναι λίαν δυσχερής.
Τά άποτελέσματα μιiiς τοιαύτης έξελίξεως θά ε{ναι πλέον
έπικίνδυνα άπό ό,τι δύναται νά φαντασθή τις. Θά εχουν δέ
ταϋτα iσχυρόν άντίκτυπον έπί των έλληνοτουρκικών σχέ­
σεων . Σiiς έμπιστεύομαι δτι ή έλληνική Κυβέρνησις εχει
ήδη προπαρασκευάσει έπιτελικόν σχέδιον προστασίας των
έν 'Ελλάδι Τούρκων έναντίον άντιποίνων, διότι φοβούμε­
θα ότι οί Τοϋρκοι θά φθάσουν πολύ μακριά καί ή όργή τοϋ
έλληνικοϋ λαοϋ θά είναι πολύ μεγάλη. Αί διπλωματικαί
σχέσεις άσφαλώς θά διακοποϋν καί ούδείς δύναται νά προί­
δη τί θά συμβή».
«'Η λαβοϋσα χώραν τήν πρωία ν τής 11 ης Φεβρουαρίου
1958 σύσκεψις τής έλληνικής καί τής άγγλικής άντιπρο­
σωπείας έπί τοϋ Κυπριακοϋ, έπανελήφθη τήν 5ην μ . μ. μέ
τήν αύτήν σύνθεσιν των μελών .
»'Εν άρχίj τής συνεδριάσεως δ κ. 'Αβέρωφ παρέσχε
πληροφορίας έπί των δδηγιών τάς δποίας εδωσε κατόπιν
τής πληροφορίας δτί ή Αίγυπτος καί ή Συρία εύχαρίστως
θά εβλεπον λύσιν διχοτομήσεως είς τήν Κύπρον ώστε νά
δυνηθοϋν μετά νά έγείρουν ζήτημα διχοτομήσεως τοϋ σαν-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τζακίου τής 'Αλεξανδρέττας, δπου ύπάρχουν 40% ν Αρα­
βες.
»1. Θερμή εκκλησις πρός τούς Συροαιγυπτίους όπως
άπόσχουν τοϋ σχεδίου τούτου .
»2. 'Η ·Ελλάς θά άντιταχθή είς τήν διχοτόμησιν τόσον
τής Κύπρου δσον καί τής 'Αλεξανδρέττας.
»3. 'Εφαρμογή τής διχοτομήσεως θά συνεπέφερε διχο­
τόμησιν καί τής 'Αλγερίας, όπου ή πλουσία περιοχή αύ­
τής εχει πληθυσμόν κατά 60% γαλλικόν.
»Είς έρώτησιν τοϋ κ. Λόυντ περί τής προελεύσεως τής
πληροφορίας ταύτης, δ κ. 'Αβέρωφ άπήντησεν δτι εΙναι
εμμεσος άλλά θετική πληροφορία καί δτι ε{ναι γνωσταί αί
καλαί σχέσεις τάς δποίας εχομεν μετά τής Αίγύπτου καί
των άραβικών χωρών έν γένει, παρεκάλεσε δέ δπως ή πλη­
ροφορία αϋτη τηρηθή μυστική .
»'Εν συνεχεί11 δ κ. 'Αβέρωφ, διευκρινίζων τά λεχθέντα
τήν πρωίαν περί πολέμου, έτόνισεν ότι εiς τήν έξωφρενι­
κήν ταύτη ν περίπτωσιν ή 'Ελλάς θά διεξήγαγεν προφανώς
άμυντικόν πόλεμον, ένφ έκ τής liλλης πλευρiiς τοϋ Αίγαίου
πρόκειται περί έπιθετικοϋ πολέμου. ·Η έλληνική άντίδρα­
σις θά άπετέλει φυσικήν ένέργειαν πρός liμυναν. Ό έπί
τής liλλης πλευρiiς δμως έπιθετικός πόλεμος άποτελεί κατ'
ούσίαν έκβιασμόν τόν δποίον θεωροϋμεν άντίθετον πρός
τό συμμαχικόν πνεϋμα. Δεχόμεθα, συνέχισεν δ κ. 'Αβέ­
ρωφ, τά τρία σημεία τών άγγλικών άπόψεων, ήτοι τήν αύ­
τοδιάθεσιν, τήν διατήρησιν τής είρήνης τής νήσου καί τήν
κάλυψιν τής τουρκικής άσφαλείας. Θά έπεθύμουν όμως νά
προβώ είς ώρισμένας παρατηρήσεις.
»Αύτοδιάθεσις ύπό τήν μορφήν τής δηλώσεως τοϋ Δε­
κεμβρίου 1956 δέν δύναται νά γίνη άποδεκτή, διότι θά έσή­
μαινε διχοτόμησιν. 'Εάν δένε{ ναι δυνατόν νά άνακληθή ή
δήλωσις αϋτη, τότε ε{ ναι προτιμώτερον νά μή γίνη ούδεμία
νέα δήλωσις. Τοϋτο εΙναι τό πνεϋμα τής σχετικής περικο­
πής τής πρωινής συνεδριάσεως.
»Δέον έπίσης νά τονισθή, έπειδή παρεμπιπτόντως άνε­
φέρθη καί ώς εν των ένδεχομένων τουρκική βάσις, δτι δέν
βλέπομεν ποίαν άνάγκην θά έκάλυπτεν ή δημιουργία
τουρκικής βάσεως κατά τήν μεταβατικήν περίοδον καθ'
ήν θά παρέμενον οί Βρετανοί είς τήν νήσον. 'Εξ liλλου,
μετά τήν άποχώρησιν αύτών έκ Κύπρου, ή παρουσία τουρ­
κικών στρατευμάτων είς τήν νήσον θά ώδήγει άπλώς είς
θλιβερά γεγονότα, είς όξύτητα καί ένδεχομένως είς πόλε­
μον. Παραδείγματος χάριν, μέ τήν τουρκικήν νοοτροπίαν
αί τουρκικαί μονάδες θά ήτο πιθανόν νά έπέμβουν δήθεν
πρός προστασίαν τής μειονότητας. Φρονοϋμεν ότι δέν δυ­
νάμεθα νά άποδεχθώμεν τήν άντίληψιν ταύτην. Πιστεύο­
μεν δτι ή καλλιτέρα λύσις εΙναι έκείνη τήν δποίαν ύπο­
στηρίζομεν. 'Εάν αϋτη δέν ε{ναι άποδεκτή, τότε ή δλιγώ­
τερον καλή ε{ναι έκείνη τήν δποίαν θά άπεδεχόμεθα έάν
μiiς έπροτείνετο.
»'Ο κ. Λόυντ ηύχαρίστησε διά τήν παροχή ν τής πλη­
ροφορίας περί τοϋ συροαιγυπτιακοϋ σχεδίου. ·Ως πρός τόν
πόλεμον δέ παρετήρησε ότι καί οί Τοϋρκοι θά τόν έθεώ­
ρουν άμυντικόν, πρός ύποστήριξιν των δικαιωμάτων των
έπί τής Κύπρου κατόπιν τής συμφωνίας τοϋ 1878 καί τής
Συνθήκης τής Λωζάνης, ή ν έπεκαλέσθησαν δι' όλίγον ώς
παραχωροϋσαν ώρισμένα δικαιώματα είς τήν Τουρκίαν.
>>'Ο κ. •Αβέρωφ ήμφεσβήτησε τά έκ τής Συνθήκης τής
Λωζάνης δικαιώματα τών Τούρκων, μνημονεύσας τά σχε-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕΛΓΟΥΪΝ ΛΟΥΝΤ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
τικά άρθρα καί ciνέφερεν δτι ύπάρχει σύμφωνος γνωμοδό­
τησις έπ' αύτου του Νομικου Τμήματος του Σταίητ Ντη­
πάρντμεντ.
»'Ο κ. Λόυντ ciπήντησεν δτι δέν εχει σημασίαν δ χα­
ρακτηρισμός του πολέμου ώς ciμυντικου ij έπιθετικου, άλ­
λά έκείνο τό δποίον ένδιαφέρει ε{ναι tΊ ciποφυγή αύτου.
»Περαιτέρω, έζήτησε διευκρινήσεις έπί τής έλληνικής
προτάσεως πρός δημιουργίαν νέου μέλους Κοινοπολιτείας
καί είδικώτερον έπί τής διακρίσεως μεταξύ ciποικιακου καί
μή ciποικιακου καθεστώτος.
»·Ο κ. 'Αβέρωφ έπεξήγησεν δτι μόνον έν γενικαίς
γραμμαίς περιέγραψε τήν λύσιν ταύτην, έν πάστι δέ περι­
πτώσει . ciνεγνώρισεν δτι δέν ε{ ναι δυνατή tΊ δημιουργία
ciνεξαρτήτου μέλους τής Κοινοπολιτείας ciπό τής μιaς ήμέ­
ρας εtς τήν άλλην. Θά χρειασθη, ε{πε, νά προηγηθη βρα­
χεία περίοδος αύτοκυβερνήσεως καί θά έπακολουθήση πε­
ρίοδος πραγματικής ciνεξαρτησίας καθ· δ διάστημα τά
'Ηνωμένα ~Εθνη δέν θά έπέτρεπον τήν ciλλαγήν του καθε­
στώτος τούτου. Σχετικώς έμνημόνευσε τό παράδειγμα του
Σουδάν, εtς τό δποίον ε{χεν ciναγνωρισθή δτι μετά τριετίαν
δύναται νά καταστfj ciνεξάρτητον.
»·Ο κ . Λόυντ παρετήρησεν δτι άπαντα τά μέλη τfjς
Κοινοπολιτείας εχουν ciπόλυτον έλευθερίαv νά έξέλθουν
αύτή ς .
»'Ο κ. 'Αβέρωφ ciπήντησεν δτι άν οί Κύπριοι έδέχοντο
τόν περιορισμόν τουτον ούδεμία δυσχέρεια θά ύφίστατο.
·Η δημιουργία του νέου τούτου μέλους τfjς Κοινοπολιτεί­
ας θά έγένετο δυνάμει διεθνους συμβάσεως, περιεχούσης
έγγυήσεις διά τήν μειονότητα καί τόν δρον τfjς μή ciλλα­
γfjς του καθεστώτος. Διά τήν κάλυψιν τής τουρκικής
ciσφαλείας θά έδεχόμεθα δ,τιδήποτε πλήν τής διανομής καί
βάσεων.
»τέλος, έζήτησεν ciπό τόν κ. Λόυντ τάς ciπόψεις του έπί
της έλληνικής θέσεως έν γένει.
»'Ο κ. Λόυντ ciπήντησεν δτι δύο ε{ ναι αί σπουδαιότερα ι
βρετανικαί προκαταλήψεις. 'Η διατήρησις των βρετανι­
κών βάσεων ε{ς τήν νήσον καί ή έξασφάλισις τής είρήνης
έν τ('\ περιοχij έν συνδυασμφ πρός τάς έλληνοτουρκικάς
σχέσεις . Αί έλληνικαί προτάσεις ίκανοποιουν μέν τά βρε­
τανικά συμφέροντα ώς πρός τάς βάσεις, άλλά φοβείται δτι
δέν θά γίνουν ciποδεκταί ύπό των Τούρκων. Νομίζω, συνέ­
χισεν, δτι ύπάρχει &.κόμη εύκαιρία νά διαπραγματευθήτε
μέ τούς Τούρκους. Δέν διεπραγματεύθητε ποτέ ciπ' εύθείας
μέ αύτούς καί νομίζω δτι ε{ ναι χρήσιμον νά τό κάμετε. •Ο
χρόνος δμως ε{ναι περιωρισμένος . Δέν πιστεύω δτι οί
Τουρκοι θέλουν νά διακινδυνεύσουν τάς σχέσεις των μέ
τούς ~ Αγγλους. Νομίζω δτι εχομεν &.κόμη όλίγον χρόνον
διά νά ciποφύγωμεν τόν έμφύλιον πόλεμον είς τήν νήσον.
Πιστεύω δτι οί Τουρκοι ζητουν κάτι τό άπτόν (tangible).
·Ως τοιουτο δέν θά θεωρήσουν τήν συνθήκην. Σίiς συμ­
βουλεύω νά ciποδεχθήτε τάς ciπ' εύθείας διαπραγματεύσεις .
Οί Τουρκοι, πράγματι, φοβουνται διά τήν ciσφάλειάν των.
'Επιθυμώ νά καταστήσω σαφές δτι τουτο δέν εlναι ενας
εμμεσος τρόπος διχοτομήσεως. Πιστεύω δτι οί Τουρκοι
δέν θά έδέχοντο τίποτε όλιγώτερον αύτου καί φαίνεται δτι
δέν θά έθεώρουν τι ώς άπτόν άν δέν ε{χον δυνάμεις έν Κύ­
πρφ. Οuτε θά ίκανοποιουντο μέ δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Οί
Τουρκοι δέν θέλουν χαρτιά άλλά τί άπτόν. Καί ciμφιβάλλω
άν θά ή το δυνατόν νά τούς πείdωμεν άνευ commitment. Είς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
61
ciντάλλαγμα τfjς βάσεως θά εχητε τήν νήσον ήνωμένην .
Δέν νομίζω δτι tΊ έλληνική πρότασις θά έθεωρείτο ύπό των
Τούρκων ώς τι τό άπτόν.
»·Ο κ. 'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι πρέπει νά έπωφελη­
θη της εύκαιρίας διά νά έξηγήση δι' όλίγων πώς βλέπουν
οί ΠΕλληνες τάς σχέσεις των μέ τήν Τουρκίαν, διότι καλόν
ε{ ναι νά γνωρίζουν οί σύμμαχοί μας τάς βαθυτέρας σκέψεις
μας. ·Ο κ. 'Αβέρωφ ciνέπτυξεν έν συνεχείq δτι tΊ ·Ελλάς
ύφίστατο ciνέκαθεν πίεσιν ciπό βορρaν. Τώρα tΊ πίεσις αϋτη
ε{ναι διπλfj διότι πρόκειται περί τοϋ Σλαβισμου καί του
Κομμουνισμου. Κατά τρόπον, θά ηδύνατο νά είπη τις, ciφύ­
σικον εχομεν κλείσει τάς θύρας πρός βορρaν. Διατηροϋμεν
βεβαίως τώρα ciρίστας σχέσεις μετά τής Γιουγκοσλαβίας,
ciλλ' ούδείς δύναται νά προ βλέψη τό μέλλον καί έξ άλλου
καί έξαιρουμένης τής Γιουγκοσλαβίας ύπάρχει πάντα μία
πανίσχυρος πίεσις πρός τήν Μεσόγειον. Εlναι τοϋτο ίσως
δ κύριος λόγος διά τόν δποίον tΊ ·Ελλάς ciνέκαθεν συνετά­
χθη πρός τήν Δύσιν καί διετήρησε τάς μετ' αύτής συμμα­
χίας της. Είμεθα δμως πολύ μικροί διά νά ύφιστάμεθα τοι­
αύτην πίεσιν. ~Εχομεν λοιπόν θεμελιώδεις λόγους νά δια­
τηρουμεν φιλικάς σχέσεις μετά τής Τουρκίας, ήτις καί αύ­
τή ύφίσταται τήν tδίαν ciκριβli>ς πίεσιν. ·Αλλά δι' αύτόν
τόν λόγον καί ή Τουρκία εχει έξ ίσου ciνάγκην τfjς ίδικής
μας φιλίας . Βλέπετε συνεπώς δτι έξ έπιτακτικων λόγων δέν
θέλομεν νά ciντιστρατευώμεθα τήν Τουρκίαν καί δτι ciντιθέ­
τως θέλομεν τήν μετ' αύτfjς συνεργασίαν. Μaς έχώρισεν
δμως τό Κυπριακόν, ciπό τό δποίον λόγω τfjς φύσεώς του
δέν δυνάμεθα νά παραιτηθli>μεν.
>>·Ως πρός τάς ciπ • εύθείας διαπραγματεύσεις, δέν νομί­
ζω δτι ούδεμία έλληνική Κυβέρνησις ij κυπριακή &.ντι­
προσωπεία θά ηδύνατο νά έπιχειρήση τοιούτου είδους δι­
απραγμάτευσιν. Νομίζω δτι οί Τουρκοι θά εχουν ciρκετάς
έγγυήσεις άν αύται έδίδοντο ύπό των Μεγάλων Δυνάμεων
καί της 'Αγγλίας, αίτινες δέν θεωροϋν τάς συνθήκας ώς
"χαρτιά", δπως τάς θεωρεί tΊ Τουρκία . ~ Άλλωστε, δταν συ­
ζητώ τό Κυπριακόν μετά των πρεσβευτών τής Τουρκίας ij
καί τούς προϊσταμένους των, ώς έπανειλημμένως επραξα,
πληροφορουμαι τάς ciπόψεις των. Βλέπω λοιπόν δτι δέν
ύπάρχουν σημεία έπαρκη καί δτι πάσα διαπραγμάτευσις θά
ε{ναι ματαία, καί ίσως καί έπικίνδυνος. Πιστεύω δτι tΊ κα­
λυτέρα μέθοδος έν προκειμένφ ε{ναι νά ciρχίσουν αί
Ήνωμέναι Πολιτείαι 'Αμερικής καί tΊ 'Αγγλία νά υπο­
δεικνύουν όλίγον κατ' όλίγον καί ηπίως ε{ς τούς Τούρκους
δτι tΊ ciσφάλειά των καλύπτεται έπαρκli>ς. Δέν νομίζω δτι
έλληνική τις Κυβέρνησις δύναται νά διαπραγματευθη τήν
παραχώρησιν βάσεων εναντι τής μ ή διχοτομήσεως .• ο κ.
Λόυντ παρετήρησεν δτι ίσως οί τουρκικοί φόβοι θά ηδύ­
ναντο νά διασκεδασθουν έάν οί Τουρκοι έπίστευον δτι πρό­
κειται νά παραμείνωμεν εtς τήν νήσον. Δέν νομίζω δμως
δτι πιστεύουν τουτο. 'Εκτιμώ, συνέχισε, τήν πρότασιν
ύμli>ν δπως tΊ Κύπρος καταστή μέλος τfjς Κοινοπολιτείας,
άλλά δέν νομίζω δτι τουτο ciρκεί· διά τούς Τούρκους.
>>'Ο κ. 'Αβέρωφ έτόνισεν δτι πάντως τόσον ή διχοτό­
μησις δσον καί αί τουρκικαί βάσεις θά συναντήσουν tσχυ­
ράν έλληνικήν ciντίδρασιν . Διηρωτήθη έν συνεχείq έάν
δέν θά ήτο δυνατόν νά έπανέλθωμεν ε{ς δ σημείον ε{χον
διακοπή αί συνομιλίαι 'Αρχιεπισκόπου- Χάρντιγκ καί αί
δποίαι ciφεώρων ε{ς αύτοκυβέρνησιν καί μετά τινά χρόνον
ε{ς αύτοδιάθεσιν.
62 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠ'ΓΥΞΕΩΣ
»Είς τό σημείον τοϋτο δ κ. Λόυντ έζήτησε νά πληρο­
φορηθfj έάν αί έλληνικαί άπόψεις περί τριμεροϋς διασκέ­
ψεως (μετά τών Τούρκων) παρέμεναν πάντοτε αί αυταί.
»'Ο κ. 'Αβέρωφ άπήντησε καταφατικώς, προσθέσας
δτι ε{ναι βεβαία ή άποτυχία της καί ή άποτυχία θά ήτο
άκρως έπικίνδυνος, διότι αί τουρκικαί άντιδράσεις δένεΙ­
ναι αί αυταί μέ τάς έλληνικάς καί άνέφερε τά γεγονότα τfjς
Κωνσταντινουπόλεως. Ό κ. Ράουντρυ, συνέχισε, μάς ε{­
χεν έπίσης δμιλήσει περί αυτοϋ . Δέν βλέπω δμως ποίαν
σκοπιμότητα θά έξυπηρέτει πρακτικώς μία τοιαύτη διά­
σκεψις, έφ' δσον εχομεν πλείστας ευκαιρίας έπαφών μετά
τών Τούρκων καί έξ αυτών δέν διαφαίνεται κοινόν εδαφος
συνεννοήσεως . Νομίζω δτι δ καλλίτερος τρόπος έν προ­
κειμένφ ε{ναι νά καταβληθοϋν προσπάθειαι δπως όλίγον
κατ' όλίγον πεισθοϋν οί Τοϋρκοι .
>>'Ο κ. Λόυντ άπήντησεν δτι ένδεχομένως θά ήδύναντο
νά μεταπεισθοϋν οί Τοϋρκοι ώς πρός τήν διχοτόμησιν, είς
άντάλλαγμα δμως "άπτοϋ" τινος. Ήρώτησεν έν συνεχεί~
τόν κ. Φούτ τί θά συμβfj έν Κύπρφ έάν ουδέν προκύψη έκ
τών συνομιλιών 'Αγκύρας καί 'Αθηνών.
>>'Ο κ. Φούτ έξέθεσεν δτι προσεπάθησε πάντοτε νά εϋ­
ρη τρόπον συνεννοήσεως, τήν δποίαν θεωρεί είσέτι ώς τήν
καλλιτέραν πολιτικήν. Τοϋτο έστάθη άδύνατον . Εlμαι βέ­
βαιος, συνέχισεν, δτι κάτι πρέπει δπωσδήποτε νά γίνη . 'Η
κατάστασις ε{ναι λίαν σοβαρά. Τό μοναδικόν μου ένδιαφέ­
ρον ε{ ναι διά τόν κυπριακόν λαόν . Πρό δύο η τριών μηνών
ίσως νά ύπfjρχε χρόνος δι' αυτό καί ijμουν αίσιόδοξος καί
ε{χα προτείνει σχέδια τά όποία μετά τήν δξυνσιν των διαθέ­
σεων τών Τούρκων δέν θεωρώ πλέον έφαρμόσιμα. Τώρα ή
κατάστασις εύρίσκεται σχεδόν είς άπελπιστικόν σημείον.
Φοβοϋμαι δτι θά χρησιμοποιηθfj τό δπλον τfjς τοπικfjς
άναταραχfjς. 'Ίσως ε{ναι ζήτημα ήμερων ή τουλάχιστον
!:βδομάδων.
»Ό κ. Λόυντ ύπεστήριξεν δτι ύφίσταται ίσως άκόμη
ευκαιρία συνεννοήσεως μέ τούς Τούρκους χωρίς νά δοθfj
είς αυτούς άμέσως δ, τι άπαιτοϋν, άλλά διεξαγομένων άπλώς
συνεννοήσεων διά τήν προστασίαν τfjς μειονότητας καί
τήν παροχήν "άπτοϋ" τινος.
>>'Ο κ. 'Αβέρωφ είς τό σημείον τοϋτο ε{πεν δτι θά ήδύ­
ναντο ίσως νά παραμείνουν τά πράγματα ώς εχουν καί νά
άναμείνωμεν τήν ελευσιν καλλιτέρων περιστάσεων.
»·Ο κ. Λόυντ άντέτεινεν δτι πρέπει νά ύπάρξη κάποια
πολιτική έξέλιξις, διότι δ χρόνος παρέρχεται καί διότι φο­
βείται δτι ή ΕΟΚΑ θά έπανήρχιζεν έν τοιαύτ1J περιπτώσει
τήν δράσιν της.
»'Ο κ . 'Αβέρωφ άπήντησεν δτι οί Κύπριοι θά εδέχοντο
ενδεχομένως καθεστώς αυτοκυβερνήσεως ύπό ενα πραγμα­
τικώς δημοκρατικόν σύνταγμα, όχι βεβαίως τύπον Ράν­
τκλιφ, τό δποίον ήμπόδιζε πάσαν έξέλιξιν. Πάντως δμως,
ε{πεν, τοϋτο ε{ναι θέμα άπ' ευθείας συνεννοήσεως μετ'
αυτών.
)) . ο κ. Λόυντ παρετήρησεν δτι εχει ξεπερασθfj τό ση­
μείον αυτό καί δτι τώρα πλέον θά ήδύνατο νά γίνη κάτι
εντός τοϋ πλαισίου (along the lines) τών προτάσεών του.
» ' Ο κ . Σεφεριάδης ήρώτησεν εάν ή βρετανική Κυβέρ­
νησις άντιμετωπίζει τό ένδεχόμενον τfjς aρσεως τών μέ­
τρων εκτάκτου άνάγκης.
)) . ο κ. Λόυντ άπήντησεν δτι ή άπόφασις περί αυτοϋ
εναπόκειται βεβαίως είς τήν βρετανικήν Κυβέρνησιν.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Πάντως τήν στιγμήν ταύτην μία παρομοία ένέργεια δύνα­
ται νά γίνη μόνον έν συνδυασμφ μέ πολιτικήν τινα έξέλι­
ξιν.
» Έτόνισεν έν συνεχεί~ δτι θά πρέπει νά γίνουν συνεν­
νοήσεις 'Ελλήνων καί Τούρκων τfjς Κύπρου.
»"Οσον άφορά συνεννόησιν ένταϋθα μετά τοϋ 'Αρχιε­
πισκόπου, ε{πεν δτι φοβείται δτι συνάντησις Μακαρίου­
Φούτ θά προεκάλει εντονον άντίδρασιν των Τούρκων.
»'Ο κ. Φούτ έδήλωσεν δτι κατά τήν γνώμη ν του ουδε­
μία πρόοδος ε{ναι δυνατή άνευ έπαφfjς μετά τοϋ 'Αρχιεπι­
σκόπου . Φοβείται δμως δτι μία συνάντησις μετ' αυτοϋ ύπό
τάς παρούσας συνθήκας έν Κύπρφ μετά τόν φόνον έπτά
Τούρκων, θά προεκάλει ταραχάς είς τήν νfjσον.
»'Ο κ . 'Αβέρωφ άνεγνώρισε μέν τό λογικόν τών άπό­
ψεων τοϋ κ. Φούτ, άλλά παρετήρησεν δτι τοιαύτη στάσις
ένθαρρύνει περισσότερον άκόμη τούς Τούρκους.
»'Α ναφερόμενος είς τάς διεξαγομένας συνομιλίας ύπε­
στήριξεν δτι θά πρέπει νά γίνη μία δήλωσις, οϋτως ώστε νά
μείνη άνοικτή ή θύρα.
»'Ο κ . Λόυντ, επανερχόμενος είς τήν συνάντησιν Μα­
καρίου-Φούτ, άπέκλεισε τήν δυνατότητα μιaς μυστικfjς
έπαφfjς, δ?δομένου δτι ή βεβαία άποκάλυψις αυτης θά ε{ χε
λίαν δυσαρέστους συνεπείας . 'Η ρώτησε δέ έάν ή πρωτο­
βουλία τfjς συναντήσεως θά ήδύνατο νά έκδηλωθfj έκ μέ­
ρους του 'Αρχιεπισκόπου.
»'Ο κ. Φούτ έδήλωσεν δτι προτιμά νά άφεθfj τό δλον
ζήτημα διά τήν έπομένην ήμέραν.
»'Ο κ. Λόυντ παρετήρησεν δτι ή έπαφή αϋτη θά ήτο
καλλίτερον νά πραγματοποιηθfj περί τό τέλος τών συνομι­
λιών πρό τfjς άναχωρήσεως τοϋ κ. Φούτ.
»·Ο κ. 'Αβέρωφ ε{πε δτι συνάντησις Μακαρίου-Φούτ
θά καθίστα ίσως τόν τελευταίον άντιπαθfj είς τούς Τούρ­
κους, δημοφιλfj δμως είς τούς ΗΕλληνας .
»'Α νακεφαλαιών έν συνεχεί~ διεπίστωσεν δτι εύρισκό­
μεθα είς νεκρόν σημείον καί ουδεμία λύσις φαίνεται πιθα­
νή: Πρέπει δμως, τουλάχιστον, νά τερματισθfj τό άποικια­
κόν καθεστώς, νά άποσυρθfj ή δήλωσις τοϋ Δεκεμβρίου
1956 καί νά δοθfj εν πράγματι δημοκρατικόν σύνταγμα είς
τήν νfjσον.
)) . ο κ. Λόυντ άπήντησεν δτι δέν εχει έξουσιοδότησιν
νά άποσύρη τήν δήλωσιν τοϋ 1956 καί δτι τοϋτο δι' οίανδή­
ποτε Κυβέρνησιν ήτο δυσχερέστατον. Παραμένει αϋτη
άορίστως καί σιωπηρώς καί θά άτονίση αν γίνη τι είς τό
μέλλον . Προκληθείς δμως ύπό τοϋ κ . 'Αβέρωφ ε{πεν δτι
έάν ήρωτaτο είς τήν Βουλήν των Κοινοτήτων ήτο ύποχρε­
ωμένος νά είπη δτι ή δήλωσις εκείνη ίσχύει πάντοτε.
»Διευκρινίζων έν συνεχεί~ δτι ουδέν συγκεκριμένον
σχέδιον προτείνει, εξέθεσεν δτι δέν βλέπει άλλο ύποκατά­
στατον (substitute) τfjς παρούσης θέσεως πλήν τfjς συνά­
ψεως συνθήκης διά τής δποίας θά παρεχωρείτο "άπτόν" τι
είς τούς Τούρκους. ·Η συνθήκη αϋτη θά περιελάμβανε τά
έξfjς σημεία :
»I. Ν Αμεσος εναρξις συζητήσεων μεταξύ Κυβερνήτου
καί Κυπρίων πρός παραχώρησιν συντάγματος.
»2. Εις ώρισμένον χρόνον θά έπιτραπfj είς τούς Κυπρί­
ους νά άποφασίσουν κατ' άπόλυτον δικαίωμα περί τοϋ
μέλλοντος τfjς νήσου . Τό νέον τοϋτο καθεστώς θά τελfj
ύπό διεθνείς έγγυήσεις (international servitudes) τής συζη-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕΛΓΟΥΪΝ ΛΟΥΝΤ ΣτΗΝ ΑΘΗΝΑ 63

Οί 6πουρyοί 'Εξωτερικών Μ. Βρετανίας ιcαί 'Ελλάδος, Σέλyουιν Λόυντ ιcαί 'Αβέρωφ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

64 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
τηθείσης μορφής καί αίτινες θά εξασφαλίζουν καί τήν
προστασίαν τής μειονότητος.
»3. Εiς ώρισμένον χρόνον (in such or such a time or far
of the evolution) θά προσφερθή τόσον είς τήν 'Ελλάδα
δσον καί είς τήν Τουρκίαν "άπτόν" τι (something tangible)
επί τής νήσου.
»Είς τό σημείον τουτο, περί ώραν 19.00 εληξαν αί συ­
νομιλίαι».
«Τήν 18.00 ώραν τής 12ης Φεβρουαρίου 1958 συνήλθον
είς τρίτην σύσκεψιν είς τό υπουργείον των 'Εξωτερικών αί
έλληνική καί άγγλική άντιπροσωπείαι ύπό τήν αύτήν ώς
καί κατά τάς προηγουμένας συνεδριάσεις σύνθεσιν μελών,
συμμετέχοντος επί πλέον του κ. Χόπ, διευθυντου Τύπου
του Φόρεϊν ~Οφφις.
»' Αντικείμενον τής συζητήσεως άποτελεί τό άνακοι­
νωθέν τό δποίον θά εδίδετο είς τόν Τύπον.
>>'Ο κ. 'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι τό περιεχόμενον του
άνακοινωθέντος τούτου θά εξηρτaτο εν πολλοίς εκ των
δηλώσεων είς τάς δποίας θά προέβαινεν δ κ. Λόυντ είς τήν
Βουλήν των Κοινοτήτων.
>>'Ο κ. Λόυντ άπήντησεν δτι είς τήν Βουλή ν των Κοι­
νοτήτων θq εδ~λου δτι πρόθεσίς του ύπfjρξε νά δλοκλη­
ρώση έν 'Αθήναις τάς συνομιλίας τής 'Αγκύρας καί νά
επισύρη τήν προσοχήν των ενδιαφερομένων έπί των κινδύ­
νων ο{ δποίοι ύφίστανται είς τήν περιοχήν . Θά προσέθετεν
επίσης δτι επεχείρησε νά διακριβώση έάν ύφίστατο εδα­
φος συνεννοήσεως καί δτι αί συνομιλίαι άπέληξαν είς τήν
διευκρίνησιν των άπόψεων.
>>'Ο κ . 'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι ή περικοπή περί κιν­
δύνου θά ήδύνατο νά έρμηνευθfj ώς προσπάθεια εκφοβι­
σμου τfjς ·Ελλάδος.
>>'Ο κ . Λόυντ, συμφωνήσας, εΙπεν δτι θά ήλλαζε τήν
διατύπωσιν καί θά εδήλου δτι καί είς τάς δύο πρωτευούσας
ετόνισε τήν ϋπαρξιν κινδύνου. Είς τάς δηλώσεις του θά
προσέθετε περαιτέρω δτι θά συνεχίση τάς συνεννοήσεις μέ
τάς δύο ένδιαφερομένας Κυβερνήσεις.
>>'Ο κ. 'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι ή συνέχισις θά επρε­
πε νά'γίνη κατά τόν κατάλληλον τρόπον. Μνημονεύσαντος
δέ του κ. Λόυντ τριμερείς συνομιλίας, δ κ. 'Αβέρωφ άντέ­
τεινεν δτι δ καταλληλότερος τρόπος θά ήτο νά παρουσια­
σθfj εκ μέρους τfjς άγγλικής Κυβερνήσεως μόνης μία λύ­
σις.
»Είς σχετικήν έρώτησιν του κ. Λόυντ, δ κ. 'Αβέρωφ
άπήντησεν δτι δέν θά εΙχεν άντίρρησιν δπως δ w Αγγλος
ύπουργός τii>v 'Εξωτερικών, ερωτώμενος, δηλώση δτι επρό­
τεινε τήν σύγκλησιν διασκέψεως.
>>'Εν συνεχεί~ εΙπεν δτι τό κρίσιμον σημείον τii>v δη­
λώσεων του κ. Λόυντ θά ήτο βεβαίως τό άναφερόμενον είς
τάς βάσεις.
>>'Ο κ. Λόυντ έδήλωσεν δτι θά χειρισθfj τό θέμα τουτο
ύπό τό πνευμα δτι άποτελεί τό άντικείμενον των τουρκικών
προκαταλήψεων, καθόσον α{ βάσεις θεωρουνται ύπό των
Τούρκων ώς "tangible guarantees'Ό Έν συνεχεί~ θά άνέ­
φερεν δτι τήν διχοτόμησιν εζήτησαν οί Τουρκοι καί δτι ή
'Ελλάς άντιτίθεται είς ταύτη ν. Είς τό σημείον τουτο δ κ.
'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι ή άντίθεσις αϋτη θά ύπάρχη
τόσον εκ μέρους τής έλληνικής Κυβερνήσεως, δσον καί εκ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
μέρους του κυπριακου λαου, καί εν συνεχεί~ ήρώτησεν αν
δ κ. Λόυντ θά άνεκοίνου δτι θά προσεφέρετο εγκατάλειψις
τfjς διχοτομήσεως εvαντι παραχωρήσεως βάσεως είς τούς
Τούρκους.
>>'Ο κ. Λόυντ άπήντησεν άρνητικii>ς, εξηγήσας δτι του­
το άποτελεί άπωτέραν εξέλιξιν, πρόωρος δέ άνακοίνωσις
θά προεκάλει άντίδρασιν άμφοτέρων των πλευρών. 'Επί­
σης δέν θά άνέφερέ τι περί του συζητηθέντος σχεδίου δη­
μιουργίας νέου μέλους τfjς Κοινοπολιτείας. Θά εvέφερεν,
ενδεχομένως, περί "δμοσπονδιακου συντάγματος", καίτοι
άναγνωρίζει τάς δυσχερείας πραγματοποιήσεως ένός τοιού­
του σχεδίου . Θά ελεγεν επίσης δτι ελπίζει νά διατηρηθή ή
νfjσος ένια ία μέ εγγυήσεις δι' άμφοτέρας τάς κοινότητας
καί κάλυψιν τii>v στρατηγικών προκαταλήψεων των Τούρ­
κων. Θά ώμίλει ώσαύτως περί τερματισμου των μέτρων
εκτάκτου άνάγκης. nοσον άφορα τήν επιστροφήν του
'Αρχιεπισκόπου, φρονεί δτι αϋτη θά συνήντα κατά τό πα­
ρόν στάδιον τήν άντίδρασιν των Τούρκων.
>>'Ο κ . Φούτ παρετήρησεν δτι εν ττϊ προόδφ τii>v γενι­
κών συνεννοήσεων θά ήδύνατο νά τεθfj ζήτημα επιστρο­
φής του 'Αρχιεπισκόπου.
>>'Ο κ. Λόυντ εσυνέχισε λέγων δτι θά εξαρτηθή καί άπό
τάς σχετικάς συνεννοήσεις μετά των συναδέλφων του εν ττϊ
Κυβερνήσει.
>>'Ο κ. Σεφεριάδης ήρώτησεν έάν ύφίσταται πράγματι
άνάγκη νά γίνη μνεία του "δμοσπονδιακου συντάγματος''.
>>'Ο κ. Λόυντ άπήντησεν δτι δ δρος ούτος δέν άποτελεί
κυριολεξίαν, ούχ ήττον δμως εΙναι συμπαθής είς πολλούς
~ Αγγλους. 'Υφίστανται βέβαια δυσχέρειαι εφαρμογfjς λό­
γω του άναμίκτου του πληθυσμου, άλλά δυνάμεθα νά εχω­
μεν τό σύνταγμα τουτο ύπό μορφήν "communal rights".
Βεβαίως, εσυνέχισεν, "δμοσπονδιακόν σύνταγμα" προϋπο­
θέτει μίαν ένιαίαν νήσον.
>>'Ο κ. 'Αβέρωφ, άναφερόμενος είς τόν δρον "interna-
tional servitutes", εΙπεν δτι εΙναι προτιμώτερον νά χρησι­
μοποιηθή δ δρος "international guarantees'Ό
>>'Ο κ . Λόυντ συνεφώνησεν είς τουτο είπών δτι επρό­
κειτο περί εσφαλμένης διατυπώσεως. 'Εν συνεχεί~ δ κ.
Λόυντ εΙπεν δτι άντιλαμβάνεται τάς δυσχερείας πρό τfjς
τουρκικής επιμονfjς διά διχοτόμησιν καί τής έλληνικfjς
άντιθέσεως είς ταύτην, δέν παραδέχεται δμως δτι ύφίστα­
ται άδιέξοδον.
>>'Ο κ. Φούτ εΙπεν δτι δέν θά προβή είς δηλώσεις. Σχε­
τικώς μέ τήν συνάντησιν 'Αρχιεπισκόπου - Φούτ, δ κ.
Λόυντ εΙπεν δτι φοβείται τάς εξ αύτfjς τουρκικάς άντιδρά­
σεις. 'Ο κ. 'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι αν κατόπιν τουρκι­
κfjς ύποδείξεως δ κ. Φούτ δέν συνήντα τόν 'Αρχιεπίσκο­
πον Μακάριον, ο{~ Αγγλοι θά εvεφανίζοντο ύποκύπτοντες
εtς τάς τουρκικάς άξιώσεις.
>>'Ο κ. Φούτ εβεβαίωσεν δτι ούδεμία τοιαύτη ύπόδειξις
του εγένετο, παρεκάλεσε δέ δπως ή λήψις σχετικfjς άποφά­
σεως άναβληθfj επί τινας ώρας, ίνα εν τφ μεταξύ λάβη
γνώσιν των τελευταίων τηλεγραφημάτων εκ Κύπρου.
»Συνεφωνήθη άκολούθως δπως έκδοθfj κοινόν άνακοι­
νωθέν, τό περιεχόμενον του δποίου, κατόπιν συζητήσεως,
διετυπώθη ώς έξfjς:
»"Μεταξύ του Βρετανου ύπουργου τii>v 'Εξωτερικών κ.
Σέλ γουιν Λόυντ κqί του nΕλληνος ύπουργου τii>v 'Εξωτερι­
κών κ. 'Αβέρωφ ελαβον χώραν συζητήσεις τήν llηv καί
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕΛΓΟΥΪΝ ΛΟΥΝΤ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
12ην Φεβρουαρίου επί του κυπριακοu ζητήματος . Τήν
12ην Φεβρουαρίου δ κ. Σέλγουιν Λόυντ έγένετο δεκτός υπό
του 'Έλληνος πρωθυπουργοu κ. Καραμανλή καί συνεζή­
τησε μετ' αύτοu καί μετά του κ . •Αβέρωφ .
»"'Ο κ. Λόυντ άνέπτυξε τάς άπόψεις τής βρετανικής
Κυβερνήσεως καί υπεγράμμισε τούς κινδύνους τούς δποί­
ους ένέχει ή παροuσα έν Κύπρφ κατάστασις. 'Α νέφερεν έν
γενικαίς γραμμαίς διαφόρους τρόπους, δι' ών θεωρεί δτι
θά ήδύνατο νά σημειωθή πρόοδος καί έπεσήμανε τήν
άνάγκην αύτοπειθαρχίας καί μετριοπαθείας έφ' δλων τών
πλευρών ϊνα αί προσπάθειαι πρός έπίτευξιν λύσεως εχου­
σιν έλπίδας έπιτυχίας.
»"'Ο ΥΕλλην υπουργός των 'Εξωτερικών έξήγησεν εν
λεπτομερεί~ τάς άρχάς έφ' ών θεμελιοuται ή έλληνική πο­
λιτική έπί του Κυπριακοu καί τούς λόγους οί δποίοι καθι­
στοuν άναγκαίον δπως αί άρχαί αύται ληφθώσιν υπ· όψιν
είς τήν έπίλυσιν αύτοu.
»"Μολονότι α{ άπόψεις των δέν συνέπεσαν έπί ώρισμέ­
νων βασικώv σημείων, ο{ υπουργοί συνεφώνησαν δτι αί
συνομιλίαι των υπήρξαν άμοιβαίως έπωφελείς καί δτι θά
μελετήσουν περαιτέρω τάς εκατέρωθεν άπόψεις"».
«Συνομιλίαι 12 Φεβρουαρίου 1958
>>'Ο πρόεδρος τής Κυβερνήσεως εκφράζει εν άρχij τήν
ίκανοποίησίν του διά τήν έπίσκεψιν του υπουργοu τών
'Εξωτερικών τής 'Αγγλίας καί άκολούθως λέγει δτι δέν
εύρίσκει ίκανοποιητικά δσα το\) εξέθεσεν δ κ . 'Αβέρωφ
έπί τής πορείας τών συνομιλιών.
>>'Ο κ. Καραμανλής τονίζει εν συνεχεί~ δτι εντύπωσίς
του εΙναι δτι ή άγγλική Κυβέρνησις άπασχολείται μάλλον
μέ τό πώς θά ίκανοποιηθή ή Τουρκία παρά πώς θά πραγμα­
τοποιηθή λογική καί δικαία λύdις του Κυπριακοu. Ή
γνώμη του εΙ ναι δτι ή τοποθέτησις θά έπρεπε νά εΙ ναι δλως
άντίστρόφως. Πρέπει δηλαδή νά έξετασθή πρώτον ποία
εΙναι ή δικαία λύσις καί εν συνεχεί~ τό πώς θά ίκανοποιη­
θή ή Τουρκία .
>>'Ο κ . Λόυντ εύχαριστεί διά φιλοφρονήσεις. 'Ακολού­
θως άναφέρει δτι ύπάρχουν τέσσαρες παράγοντες ο{ δποίοι
πρέπει ληφθοuν ύπ' όψιν:
»α. 'Η έλληνοαγγλική φιλία.
»β. 'Η άγγλοτουρκική φιλία καί τό Σύμ(ρωνον τής Βα­
γδάτης.
»γ. 'Η έλληνοτουρκική φιλία, ή όποία δέν πρέπει νά
καταστραφή.
»δ. 'Ο κομμουνισμός, άπό τόν δποίον άπειλούμεθα
ολοι .
>>'Η άγγλική Κυβέρνησις επιχειρεί νά διαπιστώση κατά
πόσον θά ύπήρχε πιθανότης νά άντιμετωπίσωμεν τό θέμα
άπό νέας πλευράς. Τούς Τούρκους άπασχολοuν τρία ση­
μεία:
»α. 'Η άνάγκη δπως μείνη άνοικτόν τό θέμα τής διχο-
τομήσεως τής Κύπρου είς περίπτωσιν αύτοδιαθέσεως.
»β. Πολιτική έξέλιξις διά δμοσπονδιακής λύσεως.
»γ. Αί άνάγκαι άσφαλείας.
»Νομίζει δτι τό τρίτον σημείον εΙναι τό σπουδαιότερον .
>>'Ο κ. Λόυντ διαβεβαιώνει δτι δέν ήλθεν είς 'Αθήνας
διά εντυπωσιακούς λόγους άλλά διότι πιστεύει δτι δ χρό­
νος ένεργεί έναντίον δλων. 'Εμφανιζόμεθα άργοπορημέ­
νοι. Δέν κατηγορεί ούδένα άλλά διαπιστώνει τό γεγονός.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
65
Τό θέμα τής αύτοκυβερνήσεως θά ήτο άλλοτε παραδεκτό,
τά γεγονότα δμως μάς έχουν ξεπεράσει . Φοβείται δτι τά
γεγονότα δδηγοuν πρός διαμελισμόν. Είς περίπτωσιν αύ­
τοδιαθέσεως θεωρεί θά έπρεπε αuτη νά έφαρμοσθή καί διά
τούς Τούρκους. Δέν άποκρύπτει γνώμην δτι δ διαμελισμός
παρουσιάζει μεγάλας δυσκολίας. ·Υπάρχουν πολιτικαί καί
πρακτικαί δυσχέρειαι καί συνέπειαι διά τάς έλληνοτουρ­
κικάς σχέσεις. Συνεπώς άγωνιωδώς άναζητοuμεν λύσιν
έπιτρέπουσαν διατήρησιν τής ένότητος τής Κύπρου : ' Εάν
δμως άρχίση πόλεμος μεταξύ τών δύο κοινοτήτων τά γεγο­
νότα θά δδηγήσουν είς διαμελισμόν. 'Αναφέρει προηγού­
μενα είς 'Ινδίας καί Ίρλανδίαν καί διερωτάται έάν υπάρ­
χη συμβιβαστική λύσις.
»'Ακολούθως άναφέρει ώρισμένας ίδέας - ούχί προτά­
σεις- αϊτινες δμως δέν έτέθησαν ύπ' όψιν τών Τούρκων .
»'Υπάρχουν κυρίως τρία σημεία πρός έξέτασιν:
»1. Τό ζήτημα τών βάσεωV' καί είδικώτερον,
»α. ή έξασφάλισις άγγλικών βάσεων ύπό άγγλικήν κυ­
ριαρχίαν,
»β. παραχώρησις είς Τουρκίαν στρατιωτικής περιοχής,
»γ. έλληνική στρατιωτική περιοχή, εφ' δσον ή ·Ελλάς
τό έπιθυμεί.
»Δημιουργοuνται βεβαίως διάφοραι περιπτώσεις, έάν
αί βάσεις θά ίδρυθοuν κατά τήν μεταβατικήν περίοδον ή
άφοu πρώτον άποφανθή δ κυπριακός λαός περί τής τύχης
του. Ό καθορισμός του χρόνου εΙναι ζήτημα ούσιώδες.
»2. Διατήρησις τής ένότητος τής Κύπρου μέ ώρισμένας
διεθνείς δουλείας, μέ έγγυήσεις διά τήν άσφάλειαν τής
Τουρκίας καί διά τάς μειονότητας. ΕΙ ναι ύποχρεωμένος νά
θέση ώμώς τό ζήτημα συμβιβασμοu συμφώνως πρός τό
δποίον ή ·Ελλάς θά άνεγνώριζε μικράν στρατιωτική ν πε­
ριοχήν ύπέρ τής Τουρκίας καί ή Τουρκία θά παρητείτο του
διαμελισμοu. Βαρύτερον τό έργον δπως παραιτηθή ή
Τουρκία . 'Υπάρχουν επίσης πλείστα άλλα σχετικά προ­
βλήματα, δπως δ καθορισμός το\) χρόνου, τό δυναμικόν
τών στρατιωτικών τμημάτων, ο{ κανόνες επαφής τών στρα­
τιωτικών δυνάμεων μετά του πληθυσμοu. vlσως ή έλληνική
Κυβέρνησις βλέπει τήν τούρκικήν βάσιν ώς έπιτρέπουσαν
τήν άποστολήν δπλων είς τούς Τούρκους τής νήσου. Δι'
αύτό πρέπει νά καθορισθοuν κανόνες ελέγχου . ' Η 'Αγγλία
θά ήθελε τριμερείς διαπραγματεύσεις, άλλά ή 'Ελλάς δέν
τό έθεώρησε σκόπιμον. Πάντως ή πρότασις αύτή ίσχύει.
'Υπάρχει καί τό ένδεχόμενον τριμεροuς διασκέψεως μέ
περιωρισμένον σκοπόν, π. χ. διά τήν άσφάλειαν. Οί Τοuρ­
κοι θά έδέχοντο. Δύναται νά συζητηθή ή άσφάλεια καί αί
στρατηγικαί άνάγκαι τών ένδιαφερομένων Κρατών . Μοι­
ραίως δμως θά συζητηθοuν καί liλλα συναφή θέματα.
»Κ. Καραμανλής: Καί ή διάσκεψις του Αοvδίvου του
1955 μέ τάς αύτάς δικαιολογίας ε{χε συγκληθfί καί γνωρί­
ζετε τά άποτελέσματα.
»Σ. Λόυντ: 'Υπάρχει καί τό προηγούμενον τής Τεργέ­
στης. 'Αλλά βεβαίως πρέπει νά γνωρίζωμεν κατ' άρχήν
δτι συμφωνοuμεν κατά κάποιον τρόπον είς τάς γενικάς
γραμμάς.
»'Υποβάλλων αύτάς τάς ίδέας κινδυνεύει νά προκαλέ­
ση άμεσον τουρκικήν άντίδρασιν. Πρέπει νά πείσωμεν
τούς Τούρκους περί τών κινδύνων καί τής άνάγκης άποκα­
ταστάσεως τής έλληνοτουρκικής φιλίας. 'Επίσης θά επι-
66 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
κ:αλεσθfj καί τόν κ:ίνδυνον έντάσεως των &.γγλοτουρκ:ικ:ών
σχέσεων. Χρειάζεται &.πολύτως έμπιστευτι~ή &.νταλλαγή
&.πόψεων.
» ' Ο κ . Καραμανλfjς διαπιστώνει δτι δ κ: . Λόυντ θεωρεί
&.παράδεκτον τόν διαμελισμόν . Έρωτά ποία ε{ναι τότε ή
δύναμις έκ:είνη πού θά ήδύνατο νά τόν έπιβάλη. ' Α ναφερό­
μενος εiς τά μνημονευθέντα ιστορικά παραδείγματα έκ:φρά­
ζει τήν &.πορίαν πώς εΙναι δυνατόν νά πραγματοποιηθfj δι­
αμελισμός έάν &.ντιτίθεται είς αύτόν ή κατέχουσα δύναμις.
'Αποδοκιμάζει τοιαύτας άπόψεις κ:αί δέχεται δτι ούδείς
εχει τήν δύναμιν νά τόν έπιβάλη έφ ' δσον κ:αί ή 'Αγγλία
άποκ:ρούει τόν διαμελισμόν.
» ' Ο κ. Λόυντ δέν θεωρεί τόν διαμελισμόν άναπόφευ­
κ:τον άλλ' δτι ύπό ώρισμένας συνθήκ:ας θά ήδύνατο νά
λάβη χώραν κ:αί iδίως έάν άπεδεικ:νύετο δτι ε{ναι λύσις
προτιμωτέρα άπό liλλην κ:αταστρεπτικ:ήν . 'Αναφέρει τό
παράδειγμα τfjς Παλαιστίνης κ:αί τόν διαμελισμόν λόγφ
τών συνεχών ταραχών . 'Εάν ή ΕΟΚΑ άρχίση δρiiσιν κ:αί
ο ί Τοϋρκοι πράξουν τό αύτό θά ε{ναι άδύνατος ή τήρησις
τfjς τάξεως.
»Ό κ . Φούτ , συμπληρώνων, τονίζει τήν σοβαρότητα
τfjς καταστάσεως είς Κύπρον. Θεωρεί δτι δ χρόνος έργά­
ζεται έναντίον τών συμφερόντων τών 'Ελλήνων τfjς νήσου.
'Η κατάστασις θά έξελιχθfj έπικ:ινδύνως .
»'Ο κ. Καραμανλfjς έκ:θέτει τήν άποψιν δτι έάν αί διε­
θνείς σχέσεις δέν στηρίζωνται εiς ώρισμένους κανόνας λο­
γικ:fjς κ:αί ήθικ:fjς βεβαίως δημιουργοϋνται έπικ:ίνδυνοι κα­
ταστάσεις. 'Εάν ή Τουρκία, παραλογιζομένη, έπιμένη έπί
άπαραδέκ:του διακ:ανονισμοϋ κ:αί έπιζητfj νά έκ:βιάση λύσιν
παρά τάς διδομένας εiς αύτήν έγγυήσεις , τότε &.νήκ:ει εiς
τούς ν Αγγλους νά τήν συγκρατήσουν. W Ολοι πρέπει νά
μεριμνήσωμεν ώστε νά άποφευχθfj τοιαύτη έπικ:ίνδυνος
έξέλιξις, άλλά iδίως έκ:είνοι οί δποίοι άπειλοϋν κ:αί έκ:βιά­
ζουν . Τό Κυπριακ:όν κατ ' έμέ ε{ναι άπλοϋν κ:αί εύχερές
πρόβλημα άρκ:εί νά ύπάρχη καλή πίστις . 'Η 'Ελλάς άνή­
κ:ει είς τόν δυτικ:όν κόσμον κ:αί εΙναι μέλος τοϋ ΝΑΤΟ ,
συνεπώς καί ή Κύπρος είτε ώς τμfjμα τfjς ·Ελλάδος είτε ώς
άνεξάρτητος πολιτεία θά &.νήκ:η είς τό ΝΑΤΟ . Τό ζήτημα
θά ή το δύσκ:ολον έάν ή · Ελλάς άνfjκ:εν εiς έχθρικ:όν η
ούδέτερον στρατόπεδον . Τούτων οuτως έχόντων διερωτώ­
μαι ποϋ ύπάρχει τό πρόβλημα. Προφανώς είς τάς προκα­
ταλήψεις κ:αί τόν φανατισμόν οί δποίοι λόγφ κακών χειρι­
σμών έδημιουργήθησαν. 'Εν πάσΊJ περιπτώσει κατ' ούδέ­
να τρόπον ή ·Ελλάς θά ήτο διατεθειμένη νά συζητήση ύπό
άπειλάς κ:αί έκβιασμούς. Μέχρι τοϋδε έπέδειξε μεγάλην
μετριοπάθειαν προκειμένου νά διευκ:ολύνη τήν κατάστα­
σιν . 'Αλλά έάν ή Τουρκία έξακ:ολουθfj νά προκ:αλfj , σiiς
πληροφορώ δτι ε{μαι άποφασισμένος νά άντιδράσω μέ δλα
τά δυνατά μέσα. ν Άλλωστε ύπεστηρίξαμεν πάντοτε δτι τά
θέματα πού άφοροϋν τήν Τουρκ:ίαν ε{ ναι εiδικ:ά κ:αί δτι δέν
τfjς έπιτρέπομεν νά εχη άποφασιστικ:ήν γνώμην διά τήν
λύσιν τοϋ προβλήματος . Προσεφέρθημεν δέ πάντοτε εiς
τά είδικ:ά αύτά θέματα νά δώσωμεν ίκ:ανοποίησιν . 'Όταν
δμιλώμεν περί ένδιαφερομένων μερών πρέπει νά εχωμεν
ύπ' όψιν δτι ταϋτα ε{ναι κατά σειράν: α) δ κυρίαρχος κυ­
πριακός λαός εχων τό δικαίωμα νά δμιλήση διά τήν τύχην
του, β) ή 'Αγγλία ώς κατέχουσα δύναμις , γ) ή 'Ελλάς ,
ύποστηρίζουσα τήν πλειοψηφίαν των κατοίκων, δ) ή
Τουρκία δι' εiδικ:ούς μόνον ώς &.νέφερον λόγους. Καί έν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τούτοις ή Τουρκία Ισχυρίζεται δτι εχει σπουδαιότερα
συμφέροντα κ:αί ερχεται κ:αί άπειλεί δτι έάν δέν {κ:ανοποι­
ηθοϋν ύπεράνω δλων θά προκ:αλέση ρfjξιν .
»Σ. Λόυντ : Οί Τοϋρκ:οι φυσικά θά ίσχυρισθοϋν δτι ή
άπειλή των ήλθεν εiς άπάντησιν άπειλών έκ: τfjς άλλης
πλευράς. Φυσικ:ά ήμείς δέν ύποχωροϋμεν πρό τών άπειλών.
Δι' αύτό κ:αλλίτερον νά άναζητήσωμεν σχέδιον ρυθμίσεως
δι, έγγυήσεων καί βασιζόμενον είς διατήρησιν τfjς ενότη­
τος τfjς Κύπρου.
»Κ. Καραμανλfjς: Έπιθυμοϋμεν νά άνευρεθfί τρόπος
δικαίας λύσεως. Δέν δεχόμεθα, tπαναλαμβάνω, νά συζητώ­
μεν ύπό άπειλάς καί διά λόγους tθνικfjς άξιοπρεπείας άλλά
καί διότι άποφάσεις λαμβανόμεναι ύπό τάς συνθήκας αύ­
τάς δέν θά δδηγήσουν εlς άγαθά άποτελέσματα. 'Εάν ή
'Αγγλία δεχθfί νά έφαρμόση δικαίαν λύσιν ούδείς δύναται'
νά τήν ματαιώση . Χωρίς νά πιστεύω δτι αί έκτεθείσαι σκέ­
ψεις δδηγοϋν εlς λύσιν, έπιθυμώ νά παρασχεθοϋν αί άναγ­
καίαι διευκρινήσεις. Διότι ή άοριστία δέν βοηθεί τήν προ­
ώθησιν τοϋ ζητήματος. 'Εάν tννοώ καλώς, ζήτημα άσφα­
λείας διά τήν Τουρκίαν tγείρεται διά τήν περίπτωσιν τfjς
ένώσεως, δεδομένου δτι κατά τό μεταβατικόν καθεστώς ή
'Αγγλία διατηρεί τήν κυριαρχίαν.
>> · Ο κ . Λόυντ λέγει δτι ή Κυβέρνησίς του θά ήδύνατο
νά έπιβάλη τήν διχοτόμησιν &.λλά ε{ναι έπικ:ίνδυνον. Θά
ήτο δυνατόν νά διατηρήση τό σημερινόν καθεστώς, &.λλά
κ:αί τοϋτο έπικ:ίνδυνον. νlσως άναγκ:ασθώμεν. ' Η τρίτη πε­
ρίπτωσις ε{ ναι νά εuρωμεν κάποιαν άλλη ν λύσιν. 'Επανα­
λαμβάνει τά τουρκικά έπιχειρήματα περί στρατηγικfjς ση­
μασίας κ:αί κινδύνους έάν ή Κύπρος περιέλθη είς έχθρικ:άς
χείρας. Τό έπιχείρημα δτι είμεθα σύμμαχοι είς τό ΝΑΤΟ
δέν ίκ:ανοποιεί τοl>ς Τούρκους διότι τοϋτο δύναται κάποτε
νά διαλυθfj. Φοβοϋνται έπίσης δτι οί ν Αγγλοι θά έγκατα­
λείψουν μίαν ή μέραν καί τήν νfjσον· δλη στρατηγική κατά­
στασις δύναται νά άλλάξη . Συνεπώς φοβοϋνται δτι οί ν Άγ­
γλοι δυνατόν νά θεωρήσουν κάποτε δτι δέν τούς συμφέρει
νά διατηρήσουν καί τάς έκ:εί βάσεις. Οί Τοϋρκ:οι λέγουν
δτι έάν ή Κύπρος γίνη άνεξάρτητος δυνατόν νά δεχθfj βοή­
θειαν οiκ:ονομικ:ήν κ:αί είς δπλα άπό τήν Ρωσσίαν. Καί έάν
ένωθfj μέ τήν 'Ελλάδα ώς μόνην έγγύησιν θά εχουν μίαν
συνθήκην . 'Εάν χειροτερεύσουν αί σχέσεις μέ τήν • Ελλά­
δα ή συνθήκη δύναται νά κ:αταγγελθfj. Συνεπώς τί θά γίνη
έάν οί ν Αγγλοι φύγουν κ:αί έγγύησιν εχουν μόνον ενα κομ­
μάτι χαρτί. Δι ' αύτό θέλουν κάτι άπτόν . Δέν ύπάρχει λόγος
ο{ Τοϋρκ:οι νά λάβουν βάσεις άπό τώρα. 'Αλλά κ:αί δέν
άρκ:εί άπλfj ύπόσχεσις, άλλά συνθήκη καθορίζουσα δτι είς
ώρισμένον στάδιον θά λάβουν τήν βάσιν . ΕΙναι κ:αλλίτε­
ρον νά συνδεθfj τό θέμα όχι μέ χρόνον άλλά μέ φάσιν
έξελίξεως τοϋ Κυπριακ:οϋ. Βεβαίως οί Τοϋρκ:οι δέν πρέπει
νά λάβουν τήν βάσιν κ:αί μετά νά άντιταχθοϋν είς δημοψή­
φισμα . 'Εξ άλλου πρέπει νά ύπάρξη έξασφάλισις δτι οί
Τοϋρκ:οι δέν θά έξαπατηθοϋν.
»Κ. Καραμανλfjς: Τό κύριον θέμα εlναι νά έξευρεθfί
λύσις λογική καί δικαία. Χωρίς νά πιστεύω δτι α{ σκέψεις
τάς δποίας έξεθέσατε εlναι δυνατόν νά δδηγήσουν εlς λύ­
σιν, θά ήτο χρήσιμον νά τάς διευκρινίσητε. Έπιθυμοϋμεν
λύσιν ίκανήν νά έξασφαλίση εlρήνην εlς τήν vfjσoν καί νά
άποκαταστήση τάς συμμαχίας μας. 'Εάν δμως ή λύσις διά
τό Κυπριακόν δέν εlναι τοιαύτη ώστε νά δύναται νά λει­
τουργήση, τότε δέν πραγματοποιείται δ άνωτέρω σκοπός.
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΕΛΓΟΥΪΝ ΛΟΥΝΤ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Δέν τίθεται ζήτημα ποίος θά ύποχωρήση, άλλά ποία λύσις
θά δδηγήση εlς τ6ν έπιδιωκ6μενον σκοπ6ν.
>>'Ο κ . Λόυντ έξηγεί δτι διά τών προταθέντων άναλαμ­
βάνει εύθύνας εναντι του κόμματος καί της κοινής γνώμης,
δπου θά ύποστηριχθη δτι τά πράγματα θά ήδύναντο νά
γίνουν δπως εχουν. ΠΟλοι μας άναλαμβάνομεν εύθύνας.
'Αλλά τί άλλο εχομεν νά προτείνωμεν; 'Υπάρχουν πλεί­
στα πρακτικά προβλήματα, τά όποία δέν δυνάμεθα σήμε­
ρον κατά βάθος νά διερευνήσωμεν . Σκέπτομαι, λέγει, μή­
πως τό επόμενον βfiμα ε{ ναι νά έπιστρέψω είς Λονδίνον καί
νά καταρτίσω &να συγκεκριμένον σχέδιον, τό όποίον νά
συζητήσωμεν μέ εκάστην των Κυβερνήσεων. Είς τόν τύπον
νά άνακοινωθη δτι ύπάρχουν ένθαρρυντικαί διαπιστώσεις.
>>'Ο κ. Καραμανλής λέγει δτι ε{ ναι ύποχρεωμένος καί
πάλιν νά τονίση δτι τά τουρκικά έπιχειρήματα ε{ναι άβά­
σιμα. 'Η 'Ελλάς άνήκει είς τήν Δύσιν καί εχει δύο συμμα­
χίας μέ τήν Τουρκίαν. Ούτε έχθρότητα εχομεν διά τήν
Τουρκίαν ούτε τήν δύναμιν νά τήν άπειλήσωμεν. ·Η έπι­
μονή των Τούρκων στερείται βάσεως. Ή γνώμη μου ε{ναι
δτι οί Τοuρκοι διά λόγους έσωτερικούς άποκρούουν άπλώς
τήν ενωσιν. 'Εάν δεχθώμεν δτι οϋτω εχει τό θέμα θά ήδύ­
νατο νά ύποστηριχθfi θέσις έπιτρέπουσα είς τήν • Αγγλίαν
νά προχωρήση είς τήν όρθήν λύσιν. 'Εάν, λόγου χάριν, ή
'Αγγλία άνελάμβανε πρωτοβουλίαν καί έπρότεινε δπως ή
Κύπρος καταστη άνεξάρτητος, μέλος τfjς Κοινοπολιτείας,
μέλος του ΝΑΤΟ καί μέλος του ΟΗΕ, έπειδή δέ εlναι ήθι­
κώς άπαράδεκτον νά δεσμεύσωμεν έπ' άπειρον τήν θέλη­
σιν ενός λαοu, θά ήδύνατο νά συμφωνηθfi δτι έάν ή Κύπρος
θελήση νά μεταβάλη τό καθεστώς της άνεξαρτησίας τότε
θά ε{ναι ύποχρεωμένη νά φέρη ή ίδια τό θέμα της είς τόν
ΟΗΕ. 'Η λύσις αύτή καί τό θέμα της άσφαλείας της Τουρ­
κίας τό καλύπτει, άλλά καί δίδει είς αύτήν τό έπιχείρημα
δτι, δταν θά έπιζητηθη είς τό μέλλον καί πάλιν ή &νωσις, ή
Τουρκία θά &χη δυνατότητα νά διατυπώση καί τότε τάς
άντιρρήσεις της. Ή θέσις της έλληνικfjς Κυβερνήσεως
ε{ναι γνωστή: ζητεί αύτοδιάθεσιν διά τούς Κυπρίους, θά
ήδύνατο δμως νά έξετάση συμπαθώς μίαν λύσιν ώς άνωτέ­
ρω, έάν έπροτείνετο μέ πρωτοβουλίαν της 'Αγγλίας .
»Σ . Λόυντ : 'Εάν ήμπορούσαμεν είς ώρισμένον στάδιον
νά έξασφαλίσωμεν βάσιν διά τήν Τουρκίαν, αί άπόψεις
αύταί θά .ήδύναντο νά συζητηθοuν. ΠΟσον άφορα τό ζήτη­
μανά καταστfi ή Κύπρος μέλος της Κοινοπολιτείας πρέπει
νά ληφθη ύπ' όψιν δτι ό δεσμός αύτός Μναται νά μετα­
βληθfi .
»Κ. Καραμανλής: Θά παραμείνη δμως ή Κύπρος μέλος
τοίί ΝΑΤΟ.
»Σ. Λόυντ: Άλλά καί άπό τό ΝΑΤΟ δύναται νά φύγη.
»Κ. Καραμανλής: ~Ολα δύνανται νά συμβοίίν δταν δέν
ύπάρχει λογική καί καλή πίστις. Πιστεύω δτι έάν έξέλθω­
μεν άπ6 τ6 άδιέξοδον τ6 δποiον δημιουργοίίν ol φανατι­
σμοl καί αl προκαταλήψεις, θά έξευρεθfί λύσις λ6γφ κοι­
νών συμφερ6ντων.
»Σ. Λόυντ: 'Εννοείτε δτι αί προτεινόμεναι σκέψεις δέν
άξίζει νά έξετασθοuν .
»Κ. Καραμανλής: Σiiς έξέθεσα σαφώς τήν σκέψιν μου
καί έτ6νισα διατί λύσις συνδυαζομένη μέ βάσεις δέν λύει
ίσως τ6 θέμα. Παρά ταίίτα, έάν α{ σκέψεις σας αύταί γίνουν
περισσ6τερον συγκεκριμένα ι, θά ήδυνάμην νά τάς έξετάσω
καί νά τάς συζητήσω μέ τούς συναδέλφους μου.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
67
»'Ο κ. Λόυντ ύπεσχέθη έπανερχόμενος είς Λονδίνον νά
συνεννοηθfi καί νά ύποβάλη συγκεκριμένον σχέδιον.
»Εις τό σημείον αύτό ή συζήτησις έτερματίσθη»2Ι .
Κατά τήν προσέλευσή του στήν πρώτη συνεδρί­
αση, δ u Αγγλος ύπουργός των Έξωτφικ&ν εΙ-χε δι­
ευκρινήσει δτι «ήλθον διά συνομιλίας καί άνταλλα­
γήν άπόψεων». Μετά τόν τερματισμό των συνομιλι­
ών, δ Ε. 'Αβέρωφ άνήγγειλε τήν έπικείμενη i:κδοση
κοινοϋ άνακοινωθέντος καί διευκρίνησε δτι δέν ύπο­
βλήθηκαν συγκεκριμένες προτάσεις η σ-χέδιο λύσε­
ως τοϋ Κυπριακοu. Τό κείμενο τής κοινής άνακοι­
νώσεως έκδόθηκε στίς 13 Φεβρουαρίου, μετά άπό νέ­
ες είδικές διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο ύπουργ&ν
καί ένημέρωση τοϋ Κ. Καραμανλή:
«Μεταξύ του Βρετανοu ύπουργοu των 'Εξωτερικών κ.
Σέλγουιν Λόυντ καί του ΠΕλληνος ύπουργοu των 'Εξωτε­
ρικών κ . 'Αβέρωφ ελαβον χώραν συζητήσεις τήν 11 ην καί
12ην Φεβρουαρίου έπί του κυπριακοu ζητήματος. Τήν
12ην Φεβρουαρίου ό Σέλγουιν Λόυντ έγένετο δεκτός ύπό
του 'Έλληνος πρωθυπουργοί) κ. Καραμανλή καί συνεζή­
τησε μετ· αύτου καί του κ. •Αβέρωφ.
»'Ο κ . Λόυντ άνέπτυξε τάς άπόψεις τfjς βρετανικής
Κυβερνήσεως καί ύπεγράμμισε τούς κινδύνους τούς όποί­
ους ένέχει ή παροuσα έν Κύπρφ κατάστασις. • Ανέφερεν έν
γενικαίς γραμμαίς διαφόρους τρόπους, δι· ών θεωρεί δτι
θά ήδύνατο νά σημειωθfi πρόοδος καί έπεσήμανε τήν
άνάγκην αύτοπειθαρχίας καί μετριοπαθείας έξ δλων των
πλευρών, ίνα αί προσπάθειαι εχωσιν έλπίδας έπιτυχίας .
)) . ο ΠΕλλην ύπουργός των • Εξωτερικών έξήγησεν έν
λεπτομερεί~ τάς άρχάς, έφ' ών θεμελιοuται ή ελληνική
πολιτική έπί του Κυπριακοί) καί τούς λόγους , οί όποίοι
καθιστοuν άναγκαίον δπως αί άρχαί αύται ληφθώσιν ύπ'
όψιν είς τήν έπίλυσιν αύτοu.
»Μολονότι αί άπόψεις των δέν συνέπεσαν έπί ώρισμέ­
νων βασικών σημείων, οί ύπουργοί συνεφώνησαν δτι αί
συνομιλίαι των ύπfjρξαν άμοιβαίως έπωφελείς καί δτι θά
μελετήσουν περαιτέρω τάς εκατέρωθεν άπόψεις».
Μετά τόν τερματισμό των έλληνοβρετανικ&ν συ­
νομιλιών στήν ·Αθήνα, δ κυβερνήτης τής Κύπρου εΙ­
-χε, μέ πρωτοβουλία του, συνάντηση μέ τόν 'Εθνάρ-χη
Μακάριο στό ξενοδο-χείο τής «Μεγάλης Βρετανίας».
Πρίν άπό τήν άνα-χώρησή του, ό Σέλγουιν Λόυντ
εκαμε τήν άκόλουθη δήλωση πρός τούς άντιπροσώ­
πους τοϋ έλληνικοu καί τοϋ ξένου τύπου:
«νΕχω τώρα όλοκληρώσει τόν κύκλον τών προσωπικών
συνομιλιών, αί όποίαι ήρχισαν πρό δέκα πέντε ήμερων.
Σκοπός μου είς τάς συνομιλίας αύτάς, είς άμφοτέρας τάς
περιπτώσεις, ήτο νά τονίσω τούς κινδύνους της παρούσης
καταστάσεως είς τήν Κύπρον καί νά άναζητήσω μίαν περι­
οχήν κοινοu έδάφους, έπί τfjς όποίας θά ήτο δυνατόν νά
βασισθη μία διευθέτησις. Δέν δύναμαι νά ύποστηρίξω άκό­
μη δτι έπέτυχον είς τοuτο . Ούτε, πράγματι, άνέμενον δτι θά
ήτο δυνατόν νά τό πράξω κατά τήν παροuσαν ώραν . 'Αλλά
πιστεύω δτι αί συνομιλίαι ε{χον ώς άποτέλεσμα τήν διευ-
68 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
κρίνησιν τής θέσεως έκάστης τών τριών Κυβερνήσεων καί
έν ττΙ έννοί~ ταύτ1J συνεισέφερον εtς μίαν λύσιν. vΕχω
μερικάς tδέας ώς πρός τό τί δύναται νά σχηματίση τήν
περιοχήν τοϋ κοινοϋ έδάφους. Προτίθεμαι νά τάς συζητή­
σω μετά των συναδέλφων μου καί νά τάς μεταδώσω άκολού­
θως εiς τάς ένδιαφερομένας Κυβερνήσεως κατά τόν πλέον
έπιτρέποντα τρόπον».
'Από τήν πλευρά του, ό 'Αρχιεπίσκοπος Μακά­
ριος, μετά τή συνομιλία μέ τόν Σέρ Χιού Φούτ, δή­
λωσε τά έξής:
«Ή έπίσκεψις του κυβερνήτου τfjς Κύπρου σέρ Χιού
Φούτ δέν εlχε τήν ~ννοιαν τής διεξαγωγής ύφ' οίανδήποτε
μορφήν συνομιλιών έπί τοϋ Κυπριακοϋ. 'Επ' ευκαιρία,
δμως, έτόνισα εiς τόν κυβερνήτην, δτι τό Κυπριακόν άπο­
τελεί καθαρώς άγγλοκυπριακήν διαφοράν καί δτι ή Συντη­
ρητική Κυβέρνησις τοϋ Λονδίνου περιέπλεξε τό ζήτημα,
έν τΌ προσπαθεί~ της νά τό έμφανίση ώς διαφοράν μεταξύ
'Ελλάδος καί Τουρκίας, λαμβάνουσα έκείνη τήν θέσιν του
διαιτητοϋ».
τέλος, ιiφοu διέψευσε κατηγορηματικά τίς πλη­
ροφορίες δτι χαρακτήρισε τίς έλληνοβρετανικές συ­
νομιλίες ιiνωφελείς, ό 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος
~ξέφρασε τήν &;πορία γιά τή διατύπωση ύπαινιγμών
δτι δήθεν ή 'Εθναρχία εύρίσκεται σέ διαφωνία πρός
τήν έλληνική Κυβέρνηση.
11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Ο ύπουργός Παιδείας, Α. Γεροκωστόπουλος,
ιiναφερόμενος σέ σχόλια μέ ιiφορμή τήν όμιλία του
προπρυτάνεως του Πανεπιστημίου' Αθηνών, Κ. Χω­
ρέμη, κατά τήν ~γκατάσταση τών πανεπιστημιακών
ιiρχών, δήλωσε δτι ή Κυβέρνηση, μέ τή στάση της
ιiπέναντι στά ιiνώτατα ~κπαιδευτικά ίδρύματα, ιiπέ­
δειξε τό ζωηρό καί συνεχώς ~ντεινόμενο ~νδιαφέρον
γιά τήν πλήρωση τών &;ναγκών τους.
'Η τακτική καί εκτακτη ~πι χορήγηση του Πανε­
πιστημίου 'Αθηνών ιiνήλθε κατά τό ετος 1954-1955
σέ 10.660.085 δρχ., ~νώ κατά τό δεκαοκτάμηνο 1955-
1956 εφτασε τά 20.323.000 δρχ. καί κατά τό 1957 τά
16.850.000. Γιά τό οίκονομικό ετος 1958 ή τακτική
καί εκτακτη ~πιχορήγηση γιά τό Πανεπιστήμιο
'Αθηνών, ιiπό κοινου μέ τή δαπάνη γιά τήν ιiνέγερ­
ση του Οίκου Φοιτητου, ιiνέρχεται σέ 42.550.000
δρχ., ~νώ, παράλληλα, διατίθενται &πό τόν τακτικό
προϋπολογισμό καθώς καί &πό τόν προϋπολογισμό
~πενδύσεων 27.300.000 στό Πανεπιστήμιο Θεσσαλο­
νίκης καί 10.300.000 γιά τό Πολυτεχνείο· δηλαδή,
συνολικά γιά τά τρία ίδρύματα, 80.150.000 δρχ. εναν­
τι 43.600.000 κατά τό 1957 καί 24.100.000 κατά τό
1955-1956.
Σχετικά μέ τήν ϊδρυση τρίτου Πανεπιστημίου, δ
ύπουργός Παιδείας χαρακτήρισε ώς παράλογο νά γί­
νεται λόγος γιά ϊδρυση καί aλλου Πανεπιστημίου,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
χωρίς νά ~πιτευχθεί προηγουμένως ή aρτια καί ίκα­
νοποιητική λειτουργία τών δύο πρώτων.
15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Υπό τήν προεδρία του Κ. Καραμανλή συγκροτή­
θηκε σύσκεψη γιά τόν καταρτισμό του προγράμμα­
τος εργων του στρατου στή διάρκεια του ετους 1958,
μέ τή συμμετοχή καί τών ύπουργών Συντονισμοί) καί
'Εθνικής 'Αμύνης.
Σέ σχετική &νακοίνωση, μετά τή λήξη τής συσκέ­
ψεως, &ναφέρεται δτι «ή Κυβέρνηqις μέ ίδιαιτέραν
ίκανοποίησιν διεπίστωσε τά σημαντικά &ποτελέ­
σματα του εργου τών Τεχνικών Στρατιωτικών Μονά­
δων κατά τό παρελθόν ετος, είς τήν ~κτέλεσιν σειρaς
εργων διά τήν &νάπτυξιν τών πλουτοπαραγωγικών
πόρων τής χώρας καί τήν αϋξησιν του ~θνικου είσο­
δήματοψ καί &ναγγέλλεται ή &πόφαση &φενός νά
αύξηθεί δ &ριθμός τών μονάδων ΜΟΜΑ καί νά ~νι­
σχυθεί ό ~ξοπλισμός τους σέ μηχανικά μέσα κατα­
σκευής καί &φετέρου νά ιiνατεθεί στίς μονάδες του
στρατοί) ή ~κτέλεση εύρύτερου τμήματος του προ-"
γράμματος εργων &νασυγκροτήσεως. Είδικότερα, ή
&νακοίνωση ~πισημαίνει:
«Διά τών οϋτω λαμβανομένων μέτρων δημιουργείται δ
ισχυρότερος όργανισμός ύπευθύνου έκτελέσεως μεγάλων
τεχνικών ~ργων έν ττΙ χώρ~ μας, διαθέτων άρτων καί συγ­
χρονισμένον έξοπλισμόν ώς καί άποτελεσματικήν όργά­
νωσιν διά τήν ταχείαν καί οtκονομικήν έκτέλεσιν τών ~ρ­
γων. Ταυτοχρόνως έξασφαλίζεται, κατά τόν πλέον όρθόν
τρόπον, ή έκπαίδευσις τών στελεχών καί δπλιτών του
στρατεύματος διά τ~ς ύπευθύνου άντιμετωπίσεως πραγμα­
τικών καταστάσεων καί τής έξοικειώσεως εiς τάς συνεχώς
έξελισσομένας τεχνικάς καί όργανωτικάς άπαιτήσεις τfjς
έποχής μας .
»Πολλαί περιφέρεια ι τής 'Ελλάδος εlχον ήδη τήν ευ­
καιρίαν νά γνωρίσουν τά ευτυχή άποτελέσματα τής τοιαύ­
της δράσεως τοϋ στρατοϋ, κατά τό παρελθόν ~τος. Κατά τό
τρέχον ~τος ή συμπαράστασις αϋτη καθίσταται περισσό­
τερον ~κδηλος καί άποτελεσματική, λαμβανομένου ύπ'
όψιν δτι πλήν του μεγάλου άριθμοϋ μικροτέρων ~ργων, δ
στρατός άναλαμβάνει τήν έκτέλεσιν ~ργων έπενδύσεων
συνολικής άξίας 162 έκατ. δρχ . , έξ ών 51 έις,ατ. δι' ~ργα έγ­
γειο βελτιωτικά καί lll έκατ. διά συγκοινωνιακά τοιαϋτα .
»Ταυτοχρόνως ή Κυβέρνησις ένέκρινε τήν έκ τοϋ
προϋπολογισμοϋ Δημοσίων 'Επενδύσεων 1958 διάθεσιν
84 έκατ. δρχ. διά τήν άμεσον προμήθειαν του συμπληρω­
ματικοί) έξοπλισμοϋ μονάδων ΜΟΜΑ, δστις έλπίζεται νά
τεθή εtς τήν διάθεσιν αυτών κατά τόν προσεχή 'Ιούνιον.
' Διά τής λειτουργίας καί χρησιμοποιήσεως τοϋ προσθέτου
τούτου έξοπλισμοϋ θά καταστfj δυνατή ή ~ναρξις έκτελέ­
σεως έτέρας σειράς ~ργων, τών δποίων ή ~νταξίς δέν κατέ­
στη δυνατή εtς τό ήδη έγκριθέν πρόγραμμα δημοσίων
έπενδύσεων. Τά ~ργα ταϋτά ή Κυβέρνησις θά άναγγείλη
ευθύς μέ τήν παράδοσιν του κατά τά άνω μηχανικοϋ έξο­
πλισμοϋ».
 ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΠΟ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
Τό κείμενο της &.νακοινώσεως περιέλαβε καί
&.ναλυτικό πίνακα τών προγραμματισμένων εργων
καί τfίς &.ξίας τους.
19 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Μετά &.πό αίτηση της &.ντιπολιτεύσεως, συζητεί­
ται στή Βουλή, πρό τfίς ημερησίας διατάξεως , τό
θέμα τών πρόσφατων ~λληνοβρετανικών συνομιλt­
ών . Ό Γ. Παπανδρέου , συναρχηγός τών Φιλελευθέ­
ρων, δ δποίος ζήτησε πρώτος τό λόγο, &.ξίωσε &.πό
τήν Κυβέρνηση «δλόκληρον τήν &.λήθειαν, διότι τό
εθνος κατέχεται &.πό &.νησυχίαν διά τόν μυστικόν τρό­
πον τών διαπραγματεύσεων)). Καί συνέχισε:
«'Η άγγλική Κυβέρνησις έπέτυχεν έμπλοκήν τοϋ Κυ­
πριακοϋ, κατορθώσασα νά έμφανίζη τοϋτο ώς θέμα διαμά­
χης μεταξύ 'Ελλάδος καί Τουρκίας, δπου αϋτη παρουσιά­
ζεται ώς άγαθοπροαίρετος μεσολαβητής , ένώ εΙ ναι δ δυνά­
στης τοϋ κυπριακοϋ λαοϋ, μόνου άρμοδίου νά δώση λύσιν
εις τό ζήτημά του. Παρ ' δλον δτι ύπήρξε μία πρόοδος εις
τό ζήτημα, χάρις εις τούς άγώνας τών Κυπρίων καί τοϋ
' Εθνάρχου του, σήμερον τοϋτο εύρίσκεται έν άποτελμα­
τώσει καί διά τόν λόγον αuτόν, άπαιτείται μία κυβερνητική
άνακοίνωσις άπολύτως ειλικρ ινής)).
Ό ύπουργός τών 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ,
&.πάντησε:
«'Η Κυβέρνησις , σεβομένη τό Σώμα, εΙ χε σκοπόν νά
προβή εiς άνακοινώσεις έπί των συνομιλιών α{ δποίαι
προεκρίθησαν, πρωτοβουλί~ τής άγγλικής Κυβερνήσεως.
Αί συνομιλίαι δμως αύται δέν παρείχον άντικείμενον πρός
άνακοίνωσιν. Χαίρω δέ ιδιαιτέρως διότι δ συναρχηγός τών
Φιλελευθέρων παρεδέχθη καί δ ίδιος, δτι έκείνο τό δποίον
δέν ήδυνάμεθα νά άνακοινώσωμεν εΙ ναι τά δσα ήμείς είπο­
μεν εις τόν ~ Αγγλον ύπουργόν τών 'Εξωτερικών . 'Αλλ '
έκείνα τά όποία ήμείς είπομεν εΙναι γνωστά καί έπανει­
λημμένως έξετέθησαν. •Η θέσις ή έλληνική εΙ ναι άναλ­
λοίωτη, έξετέθη έντός τής αιθούσης ταύτης έπανειλημμέ­
νως, έξετέθη εις τόν Όργανισμόν 'Ηνωμένων 'Εθνών,
έξετέθη εiς πaσαν εuκαιρίαν. Καί δι' αuτό δέν ύπάρχει
άντικείμενον άνακοινώσεων πρός τό Σώμα.
>>'Ως πρός τήν οuσίαν τοϋ πράγματος, τί ~χομεν σήμε­
ρον ένώπιον ήμών ; U Εχομεν μίαν δήλωσιν τοϋ ύπουργοϋ
τών ' Εξωτερικών τής Μεγάλης Βρετανίας δτι ή άγγλική
Κυβέρνησις έτοιμάζεται κατεπειγόντως νά ύποβάλη προτά­
σεις. UΕχομεν έπί πλέον τήν δήλωσιν τοϋ u Αγγλου ύπουρ­
γοϋ τών 'Εξωτερικών, καθ' ήν νομίζει οδτος δτι εΙναι
δυνατή μία έξεύρεσις κοινής βάσεως. Εuχόμεθα ειλικρινώς
νά ~χη δίκαιον. ΕΙπον καί σήμερον διά τών άνακοινώσεών
μου δτι δέν εΙ ναι εuκολον νά συμφωνήσω μέ τήν αισιοδο­
ξίαν αuτήν . ' Αλλά εύχομαι δλοψύχως ή αισιοδοξία του νά
εΙναι βάσιμος . Διότι, έάν οϋτως ί\χουν τά πράγματα, τοϋτο
τί θά σημαίνη; Η Οτι αί έλληνικαί άπόψεις, αί δποίαι στα­
θερώς καί άναλλοιώτως έξετέθησαν, ίσως . έπέδρασαν έπί
τής σκέψεως τής άγγλικής Κυβερνήσεως. Πέραν αuτοϋ,
δέν ί\χομεν τίποτε άλλο νά άνακοινώσωμεν, διότι δέν γνω­
ρίζομεν ποίας προτάσεις θά ύποβάλη. Τάς προτάσεις αuτάς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
69
έδηλώσαμεν έπανειλημμένως ένώπιον τοϋ Σώματος, δτι
δέν θά τάς δεχθώμεν πρίν ή άναλάβωμεν ένώπιον τοϋ Σώ­
ματος τάς εuθύνας μας)).
'Ο &.ρχήγός τοϋ Λαϊκοϋ κόμματος, Κ . Τσαλδά­
ρης, εΙπε δτι τό κυπριακό ζήτημα εχει ήδη ξεπεράσει
τήν άρμοδιότητα τοϋ ύπουργοϋ τών 'Εξωτερικών,
έφόσον δ Σέλγουιν Λόυντ συναντήθηκε καί μέ τόν
πρωθυπουργό, &.ντίθετα μέ τίς &.ρχικές προβλέψεις.
Μετά τή συνάντηση αύτή- συνέχισε- ο{ συζητή­
σεις προσέλαβαν εύρύτερη σημασία καί θά επρεπε
νά ύπάρχουν &.νακοινώσεις τοϋ ίδιου τοϋ πρωθυ­
πουργοϋ.
'Ως κατακλείδα τfίς συζητήσεως θά ήταν δυνατό
νά θεωρηθεί η έπαναφορά στό θέμα τfίς αύτοδιαθέ­
σεως. Συγκεκριμένα, δ έκπρόσωπος τfίς ΕΠΕΚ, Ε .
Μπακλατζής, έπεσήμανε δτι η Κυβέρνηση εχει δη­
λώσει, καί ήδη έπανέλαβε, δτι έμμένει στήν &.ρχή
της «έντός εύλόγου προθεσμίας)) έφαρμογfίς τής αύ­
τοδιαθέσεως, τήν όποία καί υποσημειώνει μέ τή βε­
βαιότητα δτι η ίδια η Κυβέρνηση δέν θά τήν &.θετή­
σει . Παράλληλη δήλωση εκαμε καί δ Γ. Παπανδρέ­
ου :
«'Από τής πλευρaς τοϋ κόμματος των Φιλελευθέρων,
καί εΙμαι βέβαιος καί άπό τής πλευρaς δλοκλήρου τής
άν-τιπολιτεύσεως , προβαίνω εις τήν δήλωσιν δτι , έφ' δσον
ή Κυβέρνησις έμμένει, κατά τήν δήλωσιν τοϋ ύπουργοϋ
των 'Εξωτερικών, άνενδότως εις τό αίτημα τής έφαρμογής
τής πλήρους αuτοδιαθέσεως έντός εuλόγου καί τακτής
προθεσμίας , χωρίς κανένα περιορισμόν, δλόκληρον τό
~θνος εΙναι εις τό πλευρόν της)) 22 •
[Οί δηλώσεις τοϋ Σέλγουιν Λόυντ, στίς δποίες
&.ναφέρθηκε δ Ε . 'Αβέρωφ, εΙχαν περιλάβει τά &.κό­
λουθα:
«'Επεδίωξα κατά τάς έπισκέψεις μου εις Τουρκίαν καί
'Ελλάδα νά έξεύρω κοινόν ί\δαφος συνεννοήσεως, έπί τοϋ
δποίου νά έδραιωθή μία διευθέτησις , ή όποία θά ήτο άπο­
δεκτή διά τούς ΗΕλληνας καί τούς Τούρκους Κυπρίους .
' Επέστρεψα συναποκομίζων σταθερώς τήν έντύπωσιν δτι
ή έπίτευξις συμφωνίας εΙ ναι δυνατή, άλλ ' δτι ύφίστανται
άκόμη δυσχέρειαι. Νέαι συνομιλίαι εΙναι άπαραίτητοι .
UΕχω τήν πρόθεσιν νά άρχίσω τάς συνομιλίας αuτάς έπει­
γόντως, πιστεύων δτι ή τάξις θά διατηρηθή ε{ς τήν νήσον)) .
Σέ &.πάντηση τών &.νακοινώσεων τοϋ Σέλγουιν
Λόυντ, δ Ε. 'Αβέρωφ εΙχε παρατηρήσει:
«Α{ άπό μακροϋ άναμενόμεναι δηλώσεις τής βρετανι­
κής Κυβερνήσεως έγένοντο εiς τήν Βουλήν τών Κοινοτή­
των χωρίς αδται νά προσθέσουν τίποτε νεώτερον εlς τάς
ένταϋθα προσφάτους συνομιλίας , τάς διεξαχθείσας, ώς
γνωστόν, κατά τρόπον γενικώς κατατοπιστικόν καί άνευ
συγκεκριμένου σχεδίου .
>>'Η έλλ ηνική Κυβέρνησις θά ή το εuτυχής, έάν ή'δύνα­
το νά συμμφισθή τήν α{σιοδοξίαν τοϋ Βρετανοϋ ύπουργοϋ
των 'Εξωτερικών , μολονότι α{ πρόσφατοι έν 'Αθήναις συ-
70 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΊΥΞΕΩΣ
νομιλίαι δέν τήν ένθαρρύνουν είς τουτο.
>>'Ελπίζει, δμως, ή Κυβέρνησις καί εuχεται δτι, αί άπό­
ψεις τάς όποίας ήκουσεν έν 'Αθήναις ό Σέλ γουιν Λόυντ θά
έπιδράσουν έπί των περαιτέρω σκέψεων καί άποφάσεων
τής βρετανικής Κυβερνήσεως κατά τρόπον ώστε νά έμφα­
νισθουν αύται άνταποκρινόμεναι είς τό δίκαιον αίτημα τής
αύτοδιαθέσεως του κυπριακου λαου.
>>·Η ελληνική Κυβέρνησις θά συζητήση μέ ψυχραιμίαν
καί καλήν πίστιν τάς προτάσεις αύτάς τής βρετανικής Κυ­
βερνήσεως, άναλόγως δέ του περιεχομένου των θά είσηγη­
θή, άναλαμβάνουσα τάς εύθύνας της ένώπιον τής Βουλής
διά τήν άπόρριψιν ή τήν άποδοχήν των»].
Τά σχόλια τοϋ ξένου τύπου, μέ άφορμή τήν έπί­
σκεψη τοϋ Σέλγουιν Λόυντ στήν 'Αθήνα, άπηχοϋν
τήν άπαισιοδοξία πού ετεινε ήδη διεθνώς νά έπικρα­
τήσει σχετικά μέ τή δυνατότητα λύσεως τοϋ κυπρια­
κοϋ προβλήματος. Ό Σάυρους Σούλτσμπέργκερ,
άπό τις στήλες τ&ν «New York Times», έπισημαίνει:
« ~ Αν τό κυπριακόν ζήτημα δέν έτύγχανε τόσον κακής
μεταχειρίσεως εύθύς έξ άρχής, λόγω συγκεχυμένων ένερ­
γειων τής Κυβερνήσεωξ του Λονδίνου, δέν θά ε{ χε περιέλ­
θει είς τό σημερινόν, σχεδόν άνυπέρβλητον, άδιέξοδον .
·Η ώρα ία νήσος τής Μεσογείου στερείται ίδιαιτέρας
στρατιωτικής ή οίκονομικής σημασίας . Oi Βρετανοί τώρα
παραδέχονται αύτό, έπειδή δμως έχρησιμοποίησαν σειράν
άπατηλrον έπιχειρημάτων διά τήν ύπογράμμισιν τής ση­
μασίας τής Κύπρου καί έπειδή ένεθάρρυναν τήν Τουρκίαν
νά πιστεύση τά ψευδή αύτά έπιχειρήματα, δέν γνωρίζουν
τώρα πως νά έκφύγουν άπό τόν ίστόν τής άράχνης, τόν
όποίον αύτοί oi ίδιοι έπενόησαν».
Καί έπέσειε ήδη τήν άπειλή τής διχοτομήσεως:
«Τό Λονδίνον δέν γνωρίζει ποία ε{ ναι ή λύσις του ζητ.ή­
ματος . · Η τουρκική διατύπωσις περί διαμελισμου τής νή­
σου φαίνεται τελείως παράλογος. ·Η διχοτόμησις είς τάς
' Ινδίας ε{χεν ώς άποτέλεσμα εκατομμύρια νεκρών καί μό­
νιμον άπειλήν πολέμοu είς τό Κασμίρ . ·Η διχοτόμησις είς
τήν Παλαιστίνην έπροκάλεσε δύο μεγάλους άραβοϊσραη­
λινούς πολέμους καί αίωνίαν άπειλήν ενός άλλου πολέμου.
Παρομοία χειρουργική έπέμβασις είς Κύπρον θά ερριπτε
τήν ·Ελλάδα καί τήν Τουρκίαν είς τό χάος» .
Χαρακτηριστικό ε{ναι τό άπαισιόδοξο σχόλιο
καί τ&ν «τimes» τοϋ Λονδίνου:
«Ai έπισκέψεις του ύπουργου των 'Εξωτερικών, άν δέν
άπέδωσαν άλλο τι, επεισαν τάς 'Αθήνας καί τήν w Αγκυραν
δτι ή βρετανική Κυβέρνησις έπιθυμεί πράγματι τήν έξεύ­
ρεσιν λύσεως καί δτι τό έμπόδιον δέν εύρίσκεται είς Λον­
δίνον. Πέραν αύτου, δμως, ή κατάστασις ούδόλως ε{ναι
ένθαρρυντική. Τό Κυπριακόν έξειλίχθη σήμερον είς διέ­
νεξιν ίσχύος μεταξύ τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας, είς
τήν όποίαν ή Βρετανία παίζει τήν στιγμήν αύτήν, κατά
κάποιον τρόπον, ρόλον μεσολαβητου. Βεβαίως, ή Βρετα­
νία εχει ίδια συμφέροντα είς τήν Κύπρον. Ταυτα, δμως, δέν
εχουν μεγάλην άξίαν, έφ' δσον διαρκεί ή διένεξις αϋτη.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
•Η Βρετανία πρέπει νά συνεχίση τάς προσπαθείας της,
διότι ε{ναι ένδεχόμενον μίαν ήμέραν νά ύποχρεωθή νά έπι­
βάλη έκείνη μίαν λύσιν, έφ' δσον ή 'Ελλάς καί ή Τουρκία
δέν θά ήσαν ε!.ς θέσιν νά συμφωνήσουν έπί οίασδήποτε
άλλης» 23 •
21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Σέ μακρές άνακοινώσεις πού έκδόθηκαν άπό τό
ύπουργείο Συντονισμοϋ μετά τήν έπάνοδο τής έλλη­
νικής άντιπροσωπείας άπό τό Παρίσι; οπου διεξά­
γονταν διαπραγματεύσεις γιά τήν ϊδρυση τής 'Ελεύ­
θερης Ζώνης Εύρωπαϊκ&ν Συναλλαγών, γίνεται έκτε­
νής άναφορά στήν άντιμετώπιση τ&ν γενικότερων
προβλημάτων πού συνέχονται μέ τήν προσπάθεια )'tά
τήν προσέγγιση τ&ν εύρωπαϊκ&ν Κρατών στόν οίκο­
νομικό τομέα, καθώς καί στή θετική άντιμετώπιση
καί τή βαθμιαία σύγκλιση τ&ν άπόψεων πάνω στίς
έκκρεμείς έλληνικές προτάσεις.
·Ο 'Ιωάννης Πεσμαζόγλου, έπικεφαλης της έλ­
ληνικής άντιπροσωπείας, άναλύει σέ έκτενές lίρθρο
«τό περιεχόμενον των έλληνικ&ν προτάσεων διά τήν
ΕΖΕΣ»:
«Ai λεπτομερείς ελληνικαί προτάσεις διά τήν ΕΖΕΣ
άναφέρονται είς τάς είδικωτέρας έκδηλώσεις μιaς εύρω­
παϊκής πολιτικής οίκονομικής άναπτύξεως, ή καθιέρωσις
τής όποίας ε{ναι άνάγκη νά άποτελέση βασικόν καί άναπό­
σπαστον τμήμα τής ΕΖΕΣ. 'Επιδίωξις τής πολιτικής αύτής
θά εΙναι ή έπιτάχυνσις τής άναπτύξεως των οίκονομικrος
άσθενεστέρων εύρωπαϊκrον χωρών μέχρι πλήρους σχεδόν
άπασχολήσεως του έργατικου των δυναμικου, όπότε καί
μόνον θά εΙναι κατ' άρχήν δυνατόν άνευ σοβαρών κινδύ­
νων νά άντιμετωπισθή ό άνταγωνισμός έκ των βιομηχανι­
κώς προηγμένων εύρωπαϊκrον χωρών.
»Διά τήν πραγματοποίησιν των άνωτέρω, έντός μιaς
ενιαίας εύρωπαϊκής οίκονομίας, δπου αί πρωτοβουλίαι καί
άποφάσεις κατά κανόνα θά άνήκουν είς ίδιωτικάς έπιχειρή­
σεις, έπιβάλλεται ή δημιουργία εύνοϊκων προϋποθέσεων
καί έπαρκrος ίσχυρrον κινήτρων, τόσον διά τήν προώθησιν
τής παραγωγικής δραστηριότητος άπό τάς βιομηχανικώς
άνεπτυγμένας πρός τάς ύπό άνάπτυξιν χώρας, δσον καί διά
τήν άντίστοιχον προσέλκυσιν καί ύποκίνησιν έπιχειρημα­
τικής δράσεως έντός των ίδίων τούτων χωρών . Τά είδικώ­
τερα μέσα διά νά έπιτευχθή ό προσανατολισμός αύτός εΙ­
ναι κατ' άνάγκην τά εξής τέσσαρα καί είς εκαστον έξ αύ­
των άντιστοιχουν συγκεκριμέναι ρυθμίσεις, αί όποίαι πε­
ριέχονται είς τάς ελληνικάς προτάσεις.
»'Επιβάλλεται, πρώτον, ή μεγαλυτέρα δυνατή έπέκτα­
σις είς τάς ύπό άνάπτυξιν χώρας των γενικής παραγωγικής
σημασίας βασικών έγκαταστάσεων. Είς τουτο θά συμβάλη
ή χρηματοδότησις ύπό έξαιρετικως εύνοϊκούς δρους μέ­
ρους των δαπανών διά τάς έπενδύσεις αύτάς μέσφ τής προ­
τεινομένης Εύρωπαϊκής 'Αρχής ΟΙκονομικής 'Αναπτύ­
ξεως . Δεύτερον, εΙναι άναγκαία ή καθιέρωσις είς τάς βιο­
μηχανικώς προηγμένας χώρας κινήτρων προωθήσεως τής
έπιχειρηματικής πρωτοβουλίας έκ των χωρών αύτων πρός
τάς ύπό άνάπτυξιν χώρας. Τρίτον, ένδείκνυται ή ένίσχυσις
 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤ ΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙ Ε.Ζ.Ε.Σ.
τής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας καί ή συμπλήρωσις
των επιχειρηματικών κεφαλαίων δι, επαρκοϋς τραπεζικοϋ
δανεισμοϋ, tδρυομένης πρός τοϋτο μιας Ευρωπαϊκής Τρα­
πέζης 'Επενδύσεων. τέταρτον, ε{ναι επιβεβλημένη ή δι,
είδικών μέτρων καί ρυθμίσεων εξασφάλισις τής επεκτάσε­
ως των εξαγωγών των άσθενεστέρων αυτων χωρών πρός
τήν μείζονα ευρωπαϊκήν άγοράν, δεδομένου δτι τό μέγι­
στον μέρος αυτων ε{ναι άγροτικά προϊόντα.
»Καθ' δ μέτρον ή άνάπτυξις των οίκονομικώς άσθενε­
στέρων ευρωπαϊκών χωρών προάγεται, κατ' άκολουθίαν
των άνωτέρω μέτρων καί των ίδίων αυτων προσπαθειών, θά
καθίσταται δυνατή ή προοδευτική μείωσις είς αυτάς των
δασμών καί ποσοτικών περιορισμών ~ναντι των εκ των άλ­
λων χωρών τής ΕΖΕΣ είσαγωγών. 'Εγένετο δμως δεκτόν
δτι έάν επέλθη συμφωνία επί των άνωτέρω προτεινομένων
ουσιωδών ρυθμίσεων, θά ε{ναι δυνατή μία εϋλογος εκτίμη­
σις τοϋ πιθανοϋ ρυθμοϋ οίκονομικής προόδου είς τάς ύπό
άνάπτυξιv χώρας, όπότε καί εξ άρχής θά ήδύναντο νά συμ­
φωνηθοϋν ή μέθοδος καί ό ρυθμός τής μειώσεως τής δα­
σμολογικής καί c'iλλης προστασίας ύπό τάς επιφυλάξεις
πάντοτε των λεγομένων "ρητρών διαφυγής". Είς τάς έπομέ­
νας παραγράφους εξετάζονται ώρισμέναι πλευραί έκάστης
εκ των άνωτέρω είδικωτέρων επιδιώξεων.
>>' Ωρισμέναι κατηγορία ι βασικών επενδύσεων επηρεά­
ζουν τάς γενικάς προϋποθέσεις επιχειρηματικής δραστη ­
ριότητος καί συμβάλλουν οϋτω εμμέσως είς τήν οίκονομι­
κήν άνάπτυξιν. Αυταί ε{ναι α{ λεγόμεναι επενδύσεις "οίκο­
νομικής ύποδομής", αί όποίαι λόγφ τοϋ μεγέθους καί των
εξ αυτων εμμέσων συνήθως διά τήν εθνικήν οίκονομίαν
ώφελειών, διενεργοϋνται κατά κανόνα άπ ' ευθείας ύπό τοϋ
Κράτους ή χρηματοδοτοϋνται εκ κρατικών κεφαλαίων . Διά
τήν επιτάχυνσιν τής οίκονομικής άναπτύξεως επιβάλλεται
ουσιώδης διεύρυνσις των επενδύσεων αυτων, αί όποίαι πε­
ριλαμβάνουν ~ργα εγγείου βελτιώσεως, μεταφορών καί
συγκοινωνιών, ενεργειακά, καθώς καί βασικάς εγκαταστά­
σεις ύγείας, εκπαιδεύσεως καί λαϊκής κατοικίας . Διά τήν
ενίσχυσιν των επενδύσεων αυτων θεωρείται άναγκαία ή
χρηματοδότησις ένός μέρους των άπαιτουμένων δαπανών
ύπό τής προτεινομένης Ευρωπαϊκής 'Αρχής Οίκονομικής
'Αναπτύξεως. 'Ο όργανισμός αυτός προβλέπεται νά ε{ναι
καί τό γενικωτέρας άρμοδιότητος ευρωπαϊκόν οργανον μέ
άποστολήν τήν επιτάχυνσιν τής οίκονομικής άναπτύξεως
των άσθενεστέρων ευρωπαϊκών Κρατών μέχρις άναλήψεως
ύπ' αυτων τοϋ συνόλου των εντός τής ΕΖΕΣ ύποχρεώσεων .
'Εφ ' δσον α{ επενδύσεις οίκονομικής ύποδομής συνδέον­
ται μέ άπωτέρας καί εμμέσους ώφελείας ζητείται ή διάρ­
κεια καί ή διά τόκων επιβάρυνσις των άντιστοίχων δανείων
διά ,τήν χρηματοδότησιν των προγραμμάτων τούτων νά ε{­
ναι εξαιρετικώς ευνοϊκή. Αυτός ε{ναι καί ό κύριος λόγος
διά τόν όποίον τά κεφάλαια διά τήν δανειακήν αυτήν ενί­
qχυσιν πρέπει νά προέρχωνται εκ κρατικών πηγών. Πρέπει
νά τονισθή δτι είς τήν κατηγορίαν των μεγάλων άλλ' εμμέ­
σου άποδόσεως εγκαταστάσεων οίκονομικής ύποδομης
περιλαμβάνονται καί βιομηχανικά ~ργα βασικής σημασίας
διά τήν άνάπτυξιν των χωρών τούτων καί διά τοϋτο προτεί­
νεται δπως καί διά τοιαϋτα ~ργα παρέχεται εκ μέρους τής
προτεινομένης Ευρωπαϊκής 'Αρχής ή αίτουμένη εκτάκτως
ευνοϊκή χρηματοδότησις . Αί έλληνικαί προτάσεις, μετά
των όποίων συνετάχθησαν ήδη καί ή Τουρκία, 'Ιρλανδία
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
71
καί 'Ισλανδία, άποδίδουν βαρύνουσαν σημασία ν είς τήν
ίδρυσιν τοϋ ευρωπαϊκοϋ τούτου 'Οργανισμοϋ καί είς τούς
κανόνας συγκροτήσεως καί λειτουργίας του.
»Ε{ναι βέβαιον δτι αί ποικίλαι διαφοραί περιβάλλοντος
καί τά χαμηλότερα επίπεδα άναπτύξεως είς τάς άσθενεστέ­
ρας χώρας δέν ευνοοϋν τήν πρός αυτάς κατεύθυνσιν άλλο­
δαπής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας . Ποικίλαι επιδρά­
σεις, εξ c'iλλου, εκ των όποίων α{ κυριώτεραι ε{ναι τά χα­
μηλά είσοδήματα καί ή περιορισμένη άγορά, εμποδίζουν
τήν ταχείαν άνάπτυξιν τής επιτοπίου επιχειρηματικής
πρωτοβουλίας . Διά τήν ύπερνίκησιν των εμποδίων αυτών
άπαιτοϋνται τόσον ή εκ μέρους των ύπό άνάπτυξιν χωρών
καθιέρωσις ίσχυρών κινήτρων προσελκύσεως (σημαντικός
πρός τοϋτο ε{ναι ό έλληνικός νόμος 2687 άλλά καί c'iλλαι
προσπάθειαι θά ήσαν ίσως χρήσιμοι) δσον καί ή δημιουρ­
γία εντός των άνεπτυγμένων χωρών άντιστοίχων προωθη­
τικών κινήτρων . 'Εάν δέν συνδυασθοϋν καί συνδεθοϋν ή
εγχωρία επιχειρηματικότης των ύπό άνάπτυξιν χωρών με­
τά τής επιχειρηματικότητος των προηγμένων βιομηχανι­
κών χωρών δέν θά ε{ναι εϋκολος οϋτε ταχεία ή προσαρμο­
γή καί επέκτασις τής βιομηχανικής παραγωγής των άσθε­
νεστέρων αυτων χωρών είς τάς νέας συνθήκας , άλλ' οϋτε
καί ή άξιοποίησις των ευκαιριών μιας ένιαίας ευρωπαϊκής
οίκονομίας .
>>'Ο προσανατολισμός τοϋ επιχειρηματικοϋ κεφαλαίου
πρός τάς ύπό άνάπτυξιν χώρας πρέπει νά ενισχυθή καί διά
τραπεζικοϋ δανεισμοϋ καί είς τοϋτο άναφέρεται ή πρότα­
σις περί tδρύσεως μιας Ευρωπαϊκής Τραπέζης 'Επενδύσε­
ων, μέ άποστολήν τόν ύπό εμπορικούς δρους μεσοπρόθε­
σμον ή μακροπρόθεσμον δανεισμόν δι' επιχειρηματικάς
επενδύσεις. Ύπό συνθήκας αυξούσης οίκονομικής δρα­
στηριότητος είς τάς προηγμένας δυτικοευρωπαϊκάς χώρας
τά είς αυτάς τραπεζικά διαθέσιμα θά τείνουν νά διοχετευ­
θοϋν πρός τάς περαιτέρω καί ταχύτερον άναπτυσσομένας
αυτάς χώρας καί επιχειρήσεις . Δέν άποκλείεται έπομένως,
α{ δυσχέρειαι προσελκύσεως τραπεζικοϋ κεφαλαίου άπό
τάς οίκονομικώς άσθενεστέρας χώρας νά ε{ναι μεγαλύτε­
ραι άπό δσον ύπήρξαν ~ως τώρα . 'Εάν είς τοϋτο προστε­
θοϋν τά σημαντικά πλεονεκτήματα τραπεζικοϋ δανεισμοί>
πρός ήδη γνωστάς καί εγγύτερον εύρισκομένας επιχειρή­
σεις (εν συγκρίσει ίδίως πρός δανεισμόν είς άπομεμακρυ­
σμένας καί όλιγώτερον γνωρίμους χώρας καί επιχειρήσεις)
καθίσταται σαφές δτι, διά νά ύπάρξη επαρκής τραπεζική
ενίσχυσις τής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας είς τάς
άσθενεστέρας χώρας, επιβάλλονται είδικαί όργανωτικαί
διαρρυθμίσεις καί είδικώτερον Ευρωπαϊκή Τράπεζα 'Επεν­
δύσεων κατά τό ύπόδειγμα τής προβλεπομένης είς τήν
Συνθήκην τής Ρώμης .
»Μεταξύ των σημαντικωτέρων εκδηλώσεων τής ευρω,.
παϊκής οίκονομικής πολιτικής διά τήν επιτάχυνσιν τής
άναπτύξεως των οίκονομικώς άσθενεστέρων χωρών πρέπει
νά ε{ναι καί τά είδικά μέτρα διά τήν διεύρυνσιν τών πρός
τάς ευρωπαϊκάς χώρας εξαγωγών των, α{ όποίαι άποτε­
λοϋνται κυρίως άπό γεωργικά προϊόντα καί ίχθυηρά. 'Η
άρχική βεβαίως βρετανική πρότασις δπως περιορισθή ή
ΕΖΕΣ είς τά βιομηχανικά προϊόντα ~χει εντελώς εγκα­
ταλειφθή, διότι κατέστη εξ άρχής σαφές δτι ε{ναι άπαράδε­
κτος διά τούς περισσοτέρους . Καί πρέπει νά σημειωθή δτι
ενω ή ζήτησις βιομηχανικών προϊόντων θά ε{ναι άσφαλώς
72 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ
αϋξουσα μέ τήν προοδευτικήν ϋψωσιν τών εΙσοδημάτων
καί της ο ί κονομικfiς δραστηριότητος εlς τήν Ευρώπην­
καί της ηυξημένης ταύτης ζητήσεως θά άπολαύσουν αί
βιομηχανικαί χώραι- ή ζήτησις Ιδίως τροφίμων θά αυξη­
θη μέ πολύ βραδύτερον ρυθμόν . ' Επομένως αί έξαγωγικαί
τροφίμων χώραι θά άπολαύσουν πολύ όλιγώτερον τών
αποτελεσμάτων της αυξούσης οlκονομικfjς δραστηριότη­
τος ή όποία άναμένεται νά άκολουθήση τήν ΕΖΕΣ. Τοϋ­
το άποτελεί πρόσθεταν έπιχείρημα ~διά τήν δ ι ' εΙδικών μέ­
τρων έξασφάλισιν μιάς διευρυνομένης άγοράς εlς τήν Ευ­
ρώπην διά τά έξαγώγιμα άγροτικά προϊόντα τών ύπό άνά­
πτυξιν χωρών . 'Η κυριωτέρα έλληνική πρότασις ώς πρός
τοϋτο εlναι δτι διά τά σημαντικώτερα τουλάχιστον είδη
πρέπει νά έξασφαλισθfi ή κατά προτφαιότητα έκ τών έξα­
γωγικών πλεονασμάτων τών ύπό ιiνάπτυξιν χωρών της
ΕΖΕΣ ίκανοποίησις τών άναγκών τών λοιπών χωρών, ύπό
άνταγων ιστικούς κατ ' άρχήν δ ρους ώς πρός τάς ποιότητας
καί τιμάς. Ζητείται έπίσης ή κατάργησις τών ποσοτικών
περιορισμών καί τών έλαχίστων τιμών καθώς καί άλλων
τυχόν έμποδίων διά τά Ιδιαιτέρου ένδιαφέροντος άγροτικά
προϊόντα , είδικώτερον διά τήν 'Ελλάδα πλήν καπνοϋ καί
βάμβακος, διά τάς σταφίδας, τ&ς έλαίας καί τό ~λαιον καί
τά μεγάλης σημασίας άναπτυσσόμενα έξαγωγικά μας είδη,
δηλαδή φροϋτα καί λαχανικά - νωπά, κονσερβοποιημένα
1'\ εις χυμούς, ένδεχομένως δέ καί ίχθείς 1'\ tχθυηρά έν γένει .
»' Εφ' δσον αί επιβαλλόμενα ι ρυθμίσεις διά μίαν άπο­
τελεσματικήν ευρωπαϊκήν πολιτικήν οίκονομικης άναπτύ­
ξεως συνεφωνοϋντο κατά τά άνωτέρω , θά ήτο δυνατόν ευ­
θύς έξ άρχfiς νά συμφωνηθη καί ή χρονική περίοδος καί ό
ρυθμός μειώσεων τών δασμών καί άλλων περιορισμών. Διά­
φοροι λύσεις έπί τών θεμά~των τούτων έπροτάθησαν καί θά
ήδύναντο ένδεχομένως νά συζητηθοϋν. Δύο εlναι έν τού­
τοις αί βασικαί άρχαί αί όποίαι ύπεγραμμίσθησαν εlς τάς
έλληνικάς προτάσεις: Ή πρώτη εlναι δτι ό ρυθμός τών
δασμολογικών μειώσεων θά ε{ναι συνδεδεμένος μέ τά επι­
διωκόμενα άποτελέσματα της ταχυτέρας οίκονομικfiς μας
άναπτύξεως, μέ βασικόν κριτήριον τήν έπίτευξιν συνθη ­
κών πληρεστέρας καί σχεδόν πλήρους άπασχολήσεως .
Κατά τήν μακροτέραν ένδιάμεσον περίοδον, ή όποία οϋτω
θά άναγνωρισθfi διά τάς ύπό άνάπτυξιν χώρας, ή ταχυτέρα
μείωσις ij έξαφάνισις τών δασμών είς τάς λοιπάς χώρας
της ΕΖΕΣ θά ίσχύση καί διά τά έκ τών ύπό άνάπτυξιν
χωρών έξαγόμενα προϊόντα. 'Η δευτέρα άρχή εlναι δτι;
άνεξαρτήτως τών συμφωνηθησομένων δασμολογικών μει­
ώσεων κατά τήν ένδιάμεσον αυτήν περίοδον , θά έπιτραπη ή
έπιβολή νέου δασμοϋ μέχρι συμφωνηθησομένου άνωτάτου
όρίου καί διά προκαθωρισμένον χρονικ~ν διάστημα (π . χ .
μίαν δεκαετίαν) διά νέα βιομηχανικά είδη τό πρώτον πα­
ραγόμενα 1'\ διά προϊόντα τών όποίων ή παραγωγή είς ευ­
ρείαν ~κτασιν άναπτύσσεται.
»Διά τοϋ έλληνικοϋ κυβερνητικοϋ ύπομνήματος καί εlς
τάς διαπραγματεύσεις έθίγησαν καί άλλα θέματα, δπως π . χ .
της στενωτέρας νομισματ ικής συνεργασίας ίδίως άπό της
σκοπιάς τών οΙκονομικώς άσθενεστέρων χωρών , της προ­
στασίας ~ναντι τοϋ dumping καί τών διακρίσεων είς τήν
πολιτικήν τιμών τοϋ Ευρωπαϊκοϋ Όργανισμοϋ n Ανθρα­
κος καί Χάλυβος. Προτείνονται έπίσης ώρισμένα μέτρα
διά τήν όργανωμένην μετανάστευσιν έξ 'Ελλάδος καί τήν
συστηματικήν έκπαίδευσιν καί έγκατάστασιν τών μετανα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
στών- άν καί ή μετακίνησις πληθυσμών μόνον ώς συμ­
πληρωματική λύσις αντιμετωπίζεται .
»Ai έλληνικαί προτάσεις άποτελοϋν ώλοκληρωμένον
σύνολον ύπό τήν ~ννοιαν δτι ή άποτελεσματικότης έκά­
στης έκ τών προτεινομένων ρυθμίσεων εξαρτάται εκ τής
άποδόσεως τών άλλων - καί διά τοϋτο έπιμόνως ύποστη­
ρίζονται ώς μία ένότης. Θεμελιοϋνται όχι μόνον έπί τής
ευρωπαϊκής άλληλεγγύης άλλά καί επί τής άρχης της
άμοιβαιότητος , ύπό τήν ~ννοιαν δτι αί συνολικαί ευρωπαϊ­
καί προσπάθειαι ύποτίθεται δτι συμπληρώνουν πρωτοβου­
λίας καί άρμοδιότητας είς τό έσωτερικόν έκάστης έκ τών
ύπό άνάπτυξιν χωρών . Έπί πλέον ή προτεινομένη χρημα­
τοδοτική ενίσχυσις εκ μέρους τών οΙκονομικώς lσχυροτέ­
ρων δυτικοευρωπαϊκών χωρών άποτελεί έν μέρει τό άντι­
στάθμισμα τών σημαντικών ευνοϊκών άποτελεσμάτων, τά
όποία θά προκύψουν διά τάς προηγμένας βιομηχανικάς
χώρας τόσον έν γένει διά της ευρωπαϊκής οίκονομικfiς
ένοποιήσεως δσον καί είδικώτερον έκ τών συνθηκών προ­
τιμήσεως αί όποίαι θά δημιουργηθοϋν διά τά προϊόντα των
είς τάς άγοράς τών ύπό άνάrtτυξιν χωρών .
>>'Η ευρωπαϊκή οίκονομική ένοποίησις πρός τάς κα­
τευθύνσεις καί επί τij βάσει τών άρχών καί ρυθμίσεων αί
όποία ι περιέχονται' εις τάς έλληνικάς προτάσεις θά σημά­
νη βαθυτέρας μεταβολάς δι . δλας τάς ευρωπαϊκάς χώρας .
'Η μεγαλυτέρα εξειδίκευσις έπί ευρωπαϊκοϋ πεδίου θά αυ­
ξήση ουσιωδώς τήν άμοιβαίαν έξάρτησιν τών ένοποιουμέ­
νων οίκονομιών . Διά τήν 'Ελλάδα αί έξελίξεις αυταί ση­
μαίνουν περαιτέρω σύνδεσιν της οΙκονομίας μας μέ τό έν­
δοευρωπαϊκόν έμπόριον καί στενωτέραν συμβίωσιν μέ
τούς άλλους Ευρωπαίους. Αί εlσαγωγαί βιομηχανικών κυ­
ρίως είδών έκ τής Δυτικής Ευρώπης θά αυξηθοϋν είς ποσό­
τητας καί ποικιλίας . ·Αλλά θά δημιουργηθοϋν καί ευκαι­
ρίαι διά νά άναπτύξωμεν τήν παραγωγήν καί τάς έξαγωγάς
ώρισμένων εΙδών , διά τά όποία εlναι πρόσφορον τό έλλη­
νικάν περιβάλλον . Θά εlναι δυνατόν νά άξιοποιήσωμεν
τήν διευρυνομένην ευρωπαϊκή ν άγοράν δι. έξαγωγάς τών
κυριωτέρων γεωργικών μας προϊόντων - άρκεί νά παρα­
μείνουν ij νά καταστοϋν άνταγωνιστικά μέ σταθερώς ίκα­
νοποιητικάς ποιότητας καί τιμάς. Θά πρέπει έπίσης νά
άναπτυχθοϋν ώρισμέναι έξαγωγικαί βιομηχανίαι, κατά πά­
σαν πιθανότητα είς ήμικατεργασμένα προϊόντα έξ έλληνι­
κών μεταλλευμάτων, εις προϊόντα γεωργικών, κλωστοϋ­
φαντουργικών καί άλλων σχετικώς έλαφροτέρων βιομη­
χανιών, καθώς καί είς βαρέα {δίως μηχανήματα ij μεταφο­
ρικά μέσα συναρμολογούμενα είς τήν χώραν κατά τό πλεί­
στον έξ είσαγομένων τμημάτων . Πρέπει νά άποβλέψωμεν
είς έξαγωγάς καί πρός τήν ένια ία ν ευρωπαϊκήν άγοράν καί
είς τήν οίκονομικώς άναπτυχθησομένην μείζονα περιοχήν
τής Μέσης 'Ανατολής . Είς τήν βιομηχανίαν καί εlς τόν
τουρισμόν θά πρέπει νά άναμένεται ή διαμόρφωσις μεγα­
λυτέρων επιχειρήσεων, ανταγωνιστικών έντός ευρωπαϊκών
πλαισίων, μέ σύγχρονον όργάνωσιν καί ~ντονον πνεϋμα
πρωτοβουλίας καί προόδου . Αί έξελίξεις αυταί θά πραγμα­
τοποιηθόϋν παραλλήλως πρός τόν τεχνικόν συγχρονισμόν
καί τήν έξύψωσιν τών έπιπέδων διαμορφώσεως άλλά καί
τών κριτηρίων ποσοτικής καί ποιοτικής άποδόσεως είς
όλόκληρον τήν χώραν . Δι' δ λα αυτά θά άπαιτηθη ~ντονος
καί συστηματική κρατική δραστηριότης άλλά καί άφθονος
ίδιωτική πρωτοβουλία. 'Υπό τάς συνθήκας αυτάς καί έκ
 ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤ ΑΣΕΙΣ ΠΕΡΙ Ε.Ζ.Ε . Σ .
των σχέσεων καί έπαφών έντός μιdς ένιαίας εύρωπαϊκής
οίκονομίας, θά δημιουργηθοϋν εύκαιρίαι είς ίκανοuς "Ελ­
ληνας έπιχειρηματίας, τεχνικούς καί έπιστήμονας διά νά
άναπτuξουν τήν δρdσιν των έντός τής χώρας άλλά καί εύρu­
τερον είς τήν Εύρώπην. Μέ τήν πuκνωσιν τών συγκοινω­
νιών καί άλλων μέσων έπικοινωνίας καί είς τά πλαίσια των
προοπτικών αύτών αί έκδηλώσεις τής έλληνικής ζωής θά
ένταχθοϋν καί συνδεθοϋν μέ τάς άντιστοίχους έκδηλώσεις
είς τάς μεγάλας εύρωπαϊκάς χώρας. Δυνάμεθα οϋτω νά
. άποβλέψωμεν είς εν εύρuτερον καί γονιμώτερον, καίτοι βε­
βαίως άνταγωνιστικώς δυσχερέστερον, πεδίον δράσεως,
δπου αί έπιδόσεις θά εΙναι μεγαλUτεραι καί τά κριτήρια
ούσιωδώς αύστηρότερα άλλά καί δπου αί ύλικαί καί ήθικαί
ίκανοποιήσεις θά εΙναι σημαντικώτεραι. Θά εχωμεν τότε
προχωρήσει καί είς τόν δρόμον τής γενικωτέρας πολιτικής
ένοποιήσεως τής Εύρώπης, ύπό τήν σκέπην τής δποίας καί
τό αίσθημα άσφαλείας καί αί πάσης φύσεως δημιουργικαί
πρωτοβουλίαι θά εΙναι ένισχυμέναι μέσα είς τόν ένιαίον
εύρωπαϊκόν χώρον»2 4 •
22-24 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Μέ τήν είηcαιρία τριήμερης παραμονής του γιά
άνάπαυση στήν 'Ολυμπία, δ Κ. Καραμανλής έπισκέ­
φθηκε τά άρχαιολογικά μνημεία καί έπέδειξε ίδιαί­
τερο ένδιαφέρον γιά τήν άναμόρφωση τοϋ χώρου.
Σχετικά, εΙχε συνεργασία μέ άρμόδιους έκπροσώ­
πους τής ύπηρεσίας άρχαιοτήτων καί του ΕΟΤ, μετά
τήν όποία άνακοίνωσε τή διάθεση ποσοϋ 4 έκατ. δρχ.
γιά τόν τουριστικό έξωραϊσμό τής περιοχής, τή γενι­
κή άπαλλοτρίωση καί κήρυξη ώς ίερaς ζώνης τοϋ
χώρου γύρω άπό τό μουσείο καί τίς άνασκαφές, τήν
άμεση άπαλλοτρίωση καί τήν εναρξη, τό ταχύτερο,
τών έργασιών άνεγέρσεως του νέου μουσείου, καθώς
καί τή χρησιμοποίηση τοϋ παλαιοϋ μουσείου γιά τή
στέγαση διεθνών συνεδρίων.
Παράλληλα, δ πρωθυπουργός εδωσε έντολή γιά
τήν άνάληψη ρυμοτομικών εργων μεγάλης έκτάσεως
στήν πόλη τής 'Ολυμπίας καί τή διάνοιξη όδοϋ πού
θά ένώνει τήν άρχαία 'Ολυμπία μέ τά λουτρά τοϋ
Καϊάφα. Κατά τήν έπιστροφή στήν 'Αθήνα, δ Κ.
Καραμανλής έπισκέφθηκε τό ~ Αργος, δπου δέχτηκε
τίς άρχές τοϋ νομοϋ, καθώς καί έπιτροπές έπαγγελ­
ματιών βιοτεχνών καί παραγωγών, ένώ δέν παρέλει­
ψε νά άσχοληθεί καί μέ ζητήματα τής πόλεως τοϋ
Πύργου.
26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής προήδρευσε σέ σύσκεψη μέ
τή συμμετοχή τών ύπουργών Συντονισμοϋ, 'Εμπορί­
ου, Οίκονομικών καί Γεωργίας, του ύφυπουργου
'Εμπορίου, τοϋ διοικητή καί τοϋ ύποδιοικητή τής
Τραπέζης τής 'Ελλάδος καί του γενικοϋ διευθυντή
τοϋ Έθνικου Όργανισμοϋ Καπνοϋ.
Μετά τό τέλος τής συσκέψεως, δ πρωθυπουργός
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
73
εκαμε τίς άκόλουθες άνακοινώσεις:
«Ή Κυβέρνησις διά τής άπό 1ης τρέχοντος άνα­
κοινώσεώς της έν όψει τής πρωτοφανους εlς όγκον
έσοδείας καπνών 1957, έξήγγειλε τά πρωταρχικά μέ­
τρα, τά όποία έλαβε διά τήν κανονική ν άπορρόφησιν
τής έσοδείας ταύτης, ώς εlναι:
»α. 'Η ένίσχυσις τών καπνοπαραγωγών δι' ηv­
ξημένου ποσου πλασματικών δανείων.
»β. Ή έγκρισις ηvξημένης χρηματοδοτήσεως
του καπνεμπορίου διά τήν άγοράν καπνών έσοδείας
1957.
η. Ή λήψις είδικών μέτρων διά τήν διεύρυνσιν
καί άνάπτυξιν τών άγορών τοποθετήσεως τών κα­
πνών μας εlς τό έξωτερικόν.
»δ. Ή παρέμβασις του ΕΟΚ διά τήν έξαγοράν
τών κατωτέρων καπνών άξ ίας μέχρι 8 δρχ. κατ ' όκaν
έπί σκοπψ άποσυμφορήσεως τής άγορaς έξ αvτών
καί τής εvχερεστέρας άπορροφήσεως τών καλυτέρων
ποιοτήτων. Τό μέτρον τουτο, διά νά τελεσφορήση,
πρέπει νά τύχη τής δμοθύμου ύποστηρίξεως αvτών
τούτων τών καπνοπαραγωγών. Συνιστώμεν όθείι είς
ίiπαντας τούς καπνοπαραγωγούς, δπως σπεύσωσι νά
δηλώσωσι καί παραδώσωσιν είς τόν ΕΟΚ τά ύπ • αv­
τών κατεχόμενα καπνά άξίας μέχρις 8 δρχ., βέβαιοι
όντες δτι πράττοντες τουτο συμβάλλουν τά μέγιστα
είς τήν άποσυμφόρησιν καί τήν άποκατάστασιν εv­
νοϊκωτέρων όρων διά τήν δμαλήν άπορρόφησιν τών
ύπολοίπων καπνών των.
»ε. 'Η παρακολούθησις ύπό του 'Εθνικου 'Ορ­
γανισμου Καπνου τής έξελίξεως τής καπναγορaς έπί
σκοπψ παρεμβάσεώς του, είς περίπτωσιν άνάγκης,
καί πέραν τών άνωτέρω πλαισίων.
))Συνέπεια τών ώς άνω μέτρων εlναι τό γεγονός
δτι άπό τής ένάρξεως τών άγορών έσοδείας 1957 μέ­
χρι καί τής 24ης τρέχοντος έπωλήθησαν 24.287.000
έκατ. έναντι 18.711.000 τής έσοδείας 1956 καί
8.160.000 τής έσοδείας 1955, αϊτινες εlχον πωληθή
κατά τήν άντίστοιχον χρονικήν περίοδον τών πα­
ρελθόντων έτών.
))Παρά τάς άντιθέτους προβλέψεις, ή άγορά ήρ­
χισεν ύπό εvνοϊκάς συνθήκας. Τάς τελευταίας, δμως,
ήμέρας παρετηρήθη εiς ένια διαμερίσματα άνωμαλία
εlς τήν έξέλιξιν τών τιμών. 'Υποχρεουμαι, ώς έκ τού­
του, νά τονίσω πρός τούς καπνεμπόρους δτι δέν θά
έπιτρέψη ή Κυβέρνησις τήν διαμόρφωσιν τιμών κά­
τω του διεθνους έπιπέδου.
)) 'Εξ άλλου ο{ παραγωγοί όφείλουν νά διατηρή­
σουν τήν ψυχραιμίαν των καί νά διαπραγματεύωνται
άβιάefτως τό προϊόν των, δεδομένου δτι, έκτός του
δτι εύρισκόμεθα είς τήν άρχήν τής άγοραστικής πε­
ριόδου, ή Κυβέρνησις, παρακολουθουσα τήν έξέλι­
ξιν, εlναι άποφασισμένη νά παρέμβη μέ κριτήριον
πάντως τήν διευκόλυνσιν τής έξαγωγής του προϊόν-
74 ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥ:ΞΕΩΣ
τος καί τήν προστασίαν τών καλώς νοουμένων συμ­
φερόντων τών παραγωγών.
» 'Εν συνεχεlf!, &πεφασlσθη ή άμεσος μετάβασις
είς Μακεδονίαν καί Θράκην τοv ύφυπουργοv τοv
·Εμπορίου κ. Μάρτη καί του προέδρου του Καπνι­
ίωv 'Οργανισμού κ. Διαμαντίκου μετά τοv γενικού
διευθυντού τοv 'Οργανισμού κ. 'Ανδρεάδη, πρός έξέ­
τασιν διαφόρων καπνικών ζητημάτων καί έπιτόπιον
παρακολούθησιν τής έξελίξεως τών &γορών».
Τό ίδιο άπόγευμα, δ Κ. Καραμανλής κάλεσε τή
Διοικούσα 'Επιτροπή τής Καπνεμπορικής 'Ομο­
σπονδίας καί εκαμε εντονες συστάσεις, προκειμένου
νά έξαντλήσουν οι καπνέμποροι τά περιθώρια τών
διεθνών τιμών καί νά συμβάλουν μέ τόν τρόπο αύτό
στήν δμαλή έξέλιξη τών άγορών τών χωρικών κα­
πνών.
26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Μέ άφορμή τή συμπλήρωση διετίας άπό τήν
πρώτη έκλογική έπικράτηση τήςc ΕΡΕ, ή έφημερίδα
«Le Monde» προβαίνει στό θετικό άπολογισμό του
εργου τής Κυβερνήσεως Καραμανλή. 'Ο άνταποκρι­
τής τής έφη μερίδας, άφοu άναφέρεται στά έπικριτικά
σχόλια του άντιπολιτευτικου καί στά έπαινετικά του
κυβερνητικοί) τύπου, συνεχίζει ώς έξής:
'Εντούτοις, μία άνεξάρτητη έφημερίδα, δπως «Τό Βfj­
μα», δίνει τόν σωστό τόνο άναγνωρίζοvτας δτι δ άπολογι­
σμός πού παρουσίασε ή Κυβέρνηση Καραμανλfj, μετά άπό
δύο χρόνια στήν έξουσία, εΙ ναι θετικός. 'Ορισμένα σημεία
τfjς κυβερνητικfjς δραστηριότητας εΙναι δυνατό νά δικαιο­
λογήσουν διάφορες έπιφυλάξεις, άλλά, στό σύνολό του, δ
άνεξάρτητος τύπος ύπογραμμίζει τά άδιαμφισβήτητα έπι­
τεύγματα.
'Η Κυβέρνηση Καραμανλfj εΙ ναι δυνατό πράγματι νά
εΙ ναι ύπερήφανη παρουσιάζοντας μιά ύγιa δημοσιονομική
κατάσταση, ~να σταθερό καί Ισχυρό νόμισμα, ~να έθνικό
είσόδ'ήμα σέ διαρκfj άνοδο, ~να ικανοποιητικό έμπορικό
ίσοζύγιο. ΕΙ ναι σέ θέση έπίσης νά παρουσιάσει σημαντικά
έπιτεύγματα στό πεδίο τfjς οίκονομικfjς άνορθώσεως καί
άναπτύξεως: μεγάλα ~ργα, νέα έργοστάσια, πρόγραμμα πα­
ραγωγικών έπενδύσεων. Τό βιοτικό έπίπεδο του πληθυ­
σμοί) ~χει βελτιωθεί, Ιδιαίτερα στήν ϋπαιθρο, δπου ~χουν
άναληφθεi ουσιαστικές προσπάθειες στόν τομέα του έξο­
πλισμου καί τfjς έπεκτάσεως των καλλιεργειών. Αuτά τά
συγκεκριμένα άποτελέσματα δέν έπετεύχθηκαν παρά χάρις
στήν έντελώς άσυνήθιστη γιά τά !;λληνικά δεδομένα πολι­
τική σταθερότητα. Γιά πολλά χρόνια, δ !;λληνικός λαός
δέν εΙχε άπολαύσει μιά παρόμοια σταθερότητα, ή όποία
δμως εΙναι άπαραίτητη προϋπόθεση γιά τήν οίκονομική
του άνάπτυξη. Καί θά ήταν άσφαλώς ύπερβολή νά ύπονοη­
θεi δτι ή σταθερότητα αύτή έπετεύχθηκε σέ βάρος των
πολιτικών έλευθεριών. 'Αντίθετα, εΙναι άναμφισβήτητο
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
δτι δ καθένας ε{ναι έλεύθερος νά σκέφτεται καί νά λέγει
δ,τι θέλει . Τό παράδειγμα του τύπου, στό σημείο αuτό,
εΙναι εϋγλωττο».
26 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Σύμφωνα μέ πληροφορίες του γαλλικοu Πρακτο­
ρείου, δ υπουργός τών 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ,
άνακοίνωσε στόν Πώλ Φιναί, πρόεδρο τής άνωτάτης
άρχής τής Εύρωπαϊκής Κοινοπραξίας ~ Ανθρακος
καί Χάλυβος, τήν άπόφαση τής Κυβερνήσεως νά
δρίσει άντιπροσωπεία τής 'Ελλάδος πλησίον τής
Κοινοπραξίας μέ σκοπό τήν άποκατάσταση άπευθεί­
ας σχέσεων. 'Επικεφαλής τής άντιπροσωπείας το­
ποθετήθηκε δ πρεσβευτής τής 'Ελλάδος στό Βέλγιο,
Χ. Ζαμαρίας.
'Ο πρόεδρος τής Κοινοπραξίας έξέφρασε τήν
ικανοποίησή του γιά τήν άπόφαση τής έλληνικής
Κυβερνήσεως.
27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Δημοσιεύονται δημοσιογραφικές πληροφορίες
δτι «μεταξύ τών άρμοδίων υπάρχει, έκτός τών άλλων,
σκέψις δι' είσοδο ν τής χώρας άπευθείας είς τήν Κοι­
νήν Εύρωπαϊκήν 'Αγοράν, ή όποία άρχίζει λειτουρ­
γοuσα άπό του 'Ιανουαρίου 1959, χωρίς νά άναμέ­
νωνται τά άποτελέσματα έκ τών διαπραγματεύσεων
διά τήν εύρυτέραν Εύρωπαϊκήν Ζώνην 'Ελευθέρων
Συναλλαγών».
Πάνω στό ζήτημα άνταλλάχθηκαν άπόψεις μετα­
ξύ τών μελών τής έλληνικής άντιπροσωπείας στό
Παρίσι καί έκπροσώπων τών χωρών τής Κοινής Εύ­
ρωπαϊκής 'Αγορίiς. 'Όπως τονίστηκε δμως άπό τίς
ίδιες πηγές, έπίσημη πρόταση δέν εχει υποβληθεί
ο\Sτε καί εχει άποφασιστεί δ,τιδήποτε σχετικό άπό
τήν έλληνική Κυβέρνηση.
27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
'Ο Ρουμάνος πρωθυπουργός Στόικα έπανέρχεται,
μέ δημόσιες δηλώσεις του, στήν πρότασή πού εΙχε
διατυπώσει- τό Σεπτέμβριο του 1957- γιά τή σύγ­
κληση Βαλκανικής Διασκέψεως, τήν όποία θεωρεί,
περισσότερο άπό κάθε άλλη φορά, έποικοδομητική
καί έπίκαιρη. «'Από τής πλευρίiς μας» -υποστηρί­
ζει- «είμεθα πρόθυμοι νά συναντηθώμεν μέ τούς άν­
τιπροσώπους τών Κυβερνήσεων 'Ελλάδος καί Τουρ­
κίας διά νά συζητήσωμεν μετ' αύτών έπί δλων τών
προβλημάτων τών δυναμένων νά συμβάλουν είς τήν
διεύρυνσιν τής μεταξύ τών χωρών μας συνεργασί­
ας».
 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΉ ΚΡΙΣΗ

Ή άνοιχτή κυβερνητική κρίση πού έκδηλώθηκε αιφνιδιαστικά τήν lη Μαρτίου 1958, ύπήρξε τό
άποτέλεσμα διαφωνιών περιθωριgκής σημασίας στούς κόλπους τής κυβερνητικής παρατάξεως άλλά καί
ζωηρών ζυμώσεων πού εΙχαν συντελεστεί στό πολιτικό παρασκήνιο - έσωτερικό καί διεθνές. Κύριος
στόχος ήταν δ πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής.
·Η άφετηρία, στήν έκδήλωση τής κρίσεως, συνέπεσε μέ τήν έπιθυμία του Κ. Καραμανλή νά άμβλύνει
τήν πολιτική &νταση, μεταξύ άλλων, μέ τήν &γκαιρη ψήφιση νέου έκλογικοu νόμου, πρόσφορου νά
συντελέσει στή διαμόρφωση συνθηκών ήρεμου πολιτικοί) βίου. Πράγματι, μέ τή σύμφωνη γνώμη καί του
κόμματος τών Φιλελευθέρων, καταρτίστηκε καί κατατέθηκε στή Βουλή νομοσχέδιο, τό όποίο προέβλεπε
τήν εισαγωγή του συστήματος τής ένισχυμένης άναλογικής μέ ύψηλά ποσοστά γιά τή συμμετοχή στή β'
κατανομή. 'Απροσδόκητα, κορυφαία στελέχη τής κυβερνήσεως, οί Γ. Ράλλης καί Π. Παπαληγούρας, θά
ύποβάλουν τήν παραίτησή τους έπικαλούμενοι τούς κινδύνους πού, κατά τήν άποψή τους, περιέκλειε ή
έφαρμογή του νέου έκλογικοu νόμου. Τήν έπομένη, δεκαπέντε βουλευτές τής ΕΡΕ θά άρουν τήν έμπιστο­
σύνη τους πρός τήν Κυβέρνηση.
·Η άντίδραση του Κ. Καραμανλή ύπήρξε άμεση καί άποφασιστική. Πρίν άπό τήν πάροδο ένός
εικοσιτετραώρου, θά ύποβάλει τήν παραίτηση τής Κυβερνήσεως καί, ταυτόχρονα, θά εισηγηθεί στό
βασιλέα τήν άμεση διάλυση τής Βουλής καί τή διεξαγωγή γενικών έκλογών άπό ύπηρεσιακή Κυβέρνη­
ση. ·Η άπόπειρα γιά τή ριζική έσω κομματική άνασύνθεση στούς κόλπους τής πλειοψηφίας καί ή
έκμαίευση νέου, πιθανώς μικτοu, κυβερνητικοί) σχήματος ματαιωνόταν δριστικά. ·Η πορεία πρός τήν
έκλογική άναμέτρηση θά δρομολογηθεί σέ συνάρτηση καί μέ τή σύμπραξη τών δύο μεγαλύτερων κομμά­
των στήν ψήφιση του έκκρεμοuς έκλογικοu νομοσχεδίου γιά τήν εισαγωγή του συστήματος τής ένισχυμέ­
νης άναλογικής.

27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958 δποίοι θά συγκεντρώσουν τήν τοπική βάση. Ή βά­

·Ο ύπουργός τών 'Εσωτερικών, Δ. Μακρής, κα­
ταθέτει νέο έκλογικό νομοσχέδιο, τό όποίο έπανεισά­
γει τό σύστημα τής ένισχυμένης άναλογικής. 'Όπως
παρατηρείται στήν είσηγητική ~κθεση, μέ τό προ­
τεινόμενο σύστημα «έξασφαλίζεται ή κατ' άρχήν
έkλογή τών ύποψηφίων τής προτιμήσεως τών έκλογέ­
ων, προάγονται α{ εύρυτέρου λαϊκου έρείσματος πο­
λιτικαί τάσεις καί έπιτυγχάνεται ή ένίσχυσις τών με­
γάλων κομμάτων καί συνασπισμών».
Είδικότερα, τό νέο έκλογικό νομοσχέδιο προβλέ­
πει:
ι . ο άριθμός τών βουλευτικών έδρών πε ριορίζε­
ται σέ250. 2. 'Εκλογικό σύστημα εΙναι ή ένισχυμένη
άναλογική. 3. Στήν πρώτη κατανομή μετέχουν δλα
τά κόμματα, καθώς καί οί άνεξάρτητοι ύποψήφιοι, οί
ση αύτή έξάγεται μέ τή διαίρεση του συνολικοί) άρι­
θμοu τών ψηφοφόρων κάθε περιφέρειας μέ τόν άρι­
θμό τών έδρών της. 4. Στή δεύτερη κατανομή μετέ­
χουν τά αύτοτελή κόμματα πού ~λαβαν 25% τών ψή­
φων καί οί συνασπισμοί κομμάτων πού ~λαβαν τό
35% σέ δλόκληρη τή χώρα. 'Εφόσον δμως ενα μόνο
κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων δέν συγκεντρώσει
τά ποσοστά αύτά, μετέχει στή δεύτερη κατανομή καί
τό δεύτερο κατά σειρά κόμμα άνεξάρτητα άπό τό πο­
σοστό ψήφων. Τέλος, liν κανένα κόμμα ή συνασπι­
σμός δέν συγκεντρώσει τά άπαιτούμενα ποσοστά,
μετέχουν στή δεύτερη κατανομή ο{ πρώτοι δύο σέ
δύναμη συνασπισμοί ή κόμματα, άδιακρίτως. 5. Οί
.εδρες πού άπομένουν καί μετά τή δεύτερη κατανομή
διατίθενται, ώς τρίτη κατανομή, ή στό αύτοτελές
κόμμα πού πλειοψήφησε στή μείζονα περιφέρεια

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

76 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
(' Εφετειακή) ή, έφόσον δέν ύπάρχει, στό συνασπι­
σμό πού μετέχει στή δεύτερη κατανομή ή, aν δέν
ύπάρχει οuτε συνασπισμός, στό κόμμα πού πλειοψή ­
φισε σέ δλόκληρη τήν έπικράτεια. 6. Καθιερώνεται
ή άπεριόριστη πολυσταυρία. 7. Καταργείται τό προ­
νόμιο τής έκλογής των άρχηγων των κομμάτων χω­
ρίς σταυρούς. 8. 'Ως έκλογική περιφέρεια δρίζεται δ
ύφιστάμενος νομός. 'Επιπλέον, καθιερώνεται ση­
μαντικός διαχωρισμός στά έκλογικά διαμερίσματα
των τριων μεγάλων πόλεων - 'Αθηνων, Πειραιως
καί Θεσσαλονίκης. Τό έκλογικό διαμέρισμα τοϋ
πρώην Δήμου 'Αθηναίων διαχωρίζεται στό Δήμο
'Αθηναίων καί σέ ενα δεύτερο διαμέρισμα, πού συμ­
περιλαμβάνει δλους τούς δήμους καί τίς κοινότητες
τοϋ παλαιοϋ διαμερίσματος.
'Η άπόφαση γιά τήν ψήφιση τοϋ νέου έκλογικοϋ
νόμου άναγγέλθηκε άπό τόν Κ. Καραμανλή στή δι­
άρκεια Ύπουργικοϋ Συμβουλίου πού συγκλήθηκε
πρίν άπό τήν εκτακτη σύσκεψη των βουλευτων τής
ΕΡΕ, μέ τήν εύκαιρία της συμπληρώσεως διετοϋς δι­
ακυβερνήσεως. 'Ο πρωθυπουργός έξή γη σε στά μέλη
της Κυβερνήσεως τούς λόγους πού τόν δδήγησαν
στήν άπόφασή του, σέ χρόνο άπομακρυσμένο άπό
τήν προσφυγή στή λαϊκή ετυμυγορία. Μολονότι ή
Κυβέρνηση ε{ναι άποφασισμένη νά έξαντλήσει τή
θητεία της -ύποστήριξε- δ εγκαιρος καθορισμός
τοϋ νέου έκλογικοϋ συστήματος θά διευκολύνει τά
έθνικως σκεπτόμενα κόμματα στούς προσανατολι­
σμούς τους. τίς σχετικές άπόψεις καί άποφάσεις του
επανέλαβε στούς βουλευτές της ΕΡΕ στήν αίθουσα
τοϋ κόμματος στή Βουλή:
«Ή Κυβέρνησις θεωρεί άδικαιολογήτους τάς
έπικρίσεις α(τινες διετυπώθησαν κατά του ίσχύοντος
έκλογικου συστήματος. Σάς ε{ναι γνωστόν ότι τό σύ­
στημα τοuτο, συνδυάζον τά πλεονεκτήματα του
πλειοψηφικοί) καί τής άναλογικής, είσήχθη εlς άν­
τικατάστασιν του πλειοψηφικοί) μέ εvρυτάτην έκλο­
γικήν περιφέρειαν, διά νά άποτρέψη τήν πόλωσιν
τής πολιτικής μας ζωής. Τά κόμματα, όμως, τής άν­
τιπολιτεύσεως τά όποία συνέπραξαν είς τήν ψήφισίν
του, ήτις καί έπραγματοποιήθη δι' έλλειψιν σοβα­
ρών άντιρρήσεων έvτός τριών συνεδριάσεων, δέν
έπωφελήθησαν αvτου, διετύπωσαν δέ έκ τών ύστέρων
έπικρίσεις καί έχαρακτήρισαν αvτό cnς νόθον καί
άνέντιμον, ένώ πρόκειται περί νόμου κανονικώς ψη­
φισθέντος καί άνταποκρινομένου καί πρός τήν άρ­
χήν τής δικαίας έκπροσωπήσεως τής μειοψηφίας καί
πρός τήν σκοπιμότητα τής δημιουργίας σταθεράς
Κυβερνήσεως. Ή φυσική θέσις τής Κυβερνήσεως
έπομένως θά ήτο νά παραμείνη είς τήν διατήρησιν
ένός έκλογικου συστήματος είς τήν όρθότητα του
δποίου πιστεύει.
»Παρά ταuτα, δμως, ή Κυβέρνησις, άποβλέπουσα
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
πρό παντός είς τήν όμαλήν έξέλιξιν τής πολιτικής
ζωής του τόπου καί έν τfί έπιθυμif! της νά άφαιρέση
κάθε πρόσχημα άπό τούς διαμαρτυρομένους διά τό
lσχuον έκλογικόν σύστημα, κατέληξεν εlς τήν άπό­
φασιν νά καταθέση σχέδιον νέου έκλογικου νόμου,
διά του δποίου καθιεροuται τό σύστημα τής ηvξημέ­
νης άναλογικής, ύπέρ του δποίου καί έπ' έσχάτων
κατ' έπανάληψιν έξεφράσθη ή ήγεσία τής άξιωματι­
κής άντιπολιτεύσεως.
>Πό σύστημα τοuτο συνδυάζει τήν διά τής πρώτης
κατανομής έκ προσώπων τών διαφόρων ρευμάτων
τής κοινής γνώμης έάν ύπάρχουν τοιαuτα μέ ύπολο­
γίσιμον δύναμιν, μέ τόν κύριον σκοπόν κάθε έκλογι­
κου νόμου, τήν άνάδειξιν σταθεράς Κυβερνήσεως,
lκανής νά έκπληρώση δημιουργικώς τήν άποστολήν
της.
»'Ο προτειγόμενος νέος έκλογικός νόμος έχει,
δμως, καί τό μέγα πλεονέκτημα ότι, τιμίως έφαρμοζό­
μενος, άποτρέπει τάς έθνικώς έπιβλαβείς συμπρά­
ξεις, α{ δποίαι νοθεύουν τήν ζωήν του τόπου καί
άπειλοuν τό πολίτευμα».
'Η είσήγηση τοϋ Κ. Καραμανλής εγινε δεκτή μέ
έπιφυλάξεις άπό μερίδα βουλευτων της ΕΡΕ, οί προ­
τιμήσεις των δποίων εκλιναν πρός τό πλειοψηφικό
σύστημα. 'Ο πρωθυπουργός άντέτεινε δτι «άνεξαρτή­
τως τών προσωπικών καί τών κομματικών προτιμή­
σεων έκάστου έξ ύμών, χάριν τής πολιτικής δμαλό­
τητας, ήτο άνάγκη ή Κυβέρνησις νά δεχθή τό σύ­
στημα τής ηvξημένης άναλογικής». Τά μέλη τής συ­
νελεύσεως άποδέχτηκαν, χωρίς liλλη άντίρρηση,
τήν είσήγησή του.
'Η έξαγγελία εντούτοις τής πρωθυπουργικής
άποφάσεως πρός τά μέλη τοϋ Ύπουργικοϋ Συμβου­
λίου γιά τήν ψήφιση τοϋ νέου έκλογικοϋ νόμου
εμελλε νά άποτελέσει τή χρονική άφετηρία στήν έκ­
δήλωση σοβαρής πολιτικής κρίσεως.
Εύθύς μετά τίς πρωθυπουργικές άνακοινώσεις, δ
ύπουργός 'Εμπορίου καί Βιομηχανίας, Π. Παπαλη­
γούρας, παρετήρησε δτι ή είσαγωγή τοϋ θέματος
έκλογικοϋ νόμου εγινε αίφνιδιαστικά καί έν άγνοί~
τοϋ Ύπουργικοϋ Συμβουλίου. Ό ύπουργός Συγκοι­
νωνιων καί Δημοσίων ~Εργων, Γ. Ράλλης, έξεδήλω­
σε έπίσης τή διαφωνία του γιά τήν καθιέρωση της
ένισχυμένης άναλογικής καί διετύπωσε τή γνώμη δτι
τό σύστημα αύτό θά εύνοήσει τήν άριστερά.
Οί δύο ύπουργοί δέν έπανέλαβαν τίς άντιρρήσεις
τους στή σύσκεψη τής Κοινοβουλευτικής 'Ομάδας.
Μετά τήν δριστικοποίηση δμως τής πρωθυπουργι­
κής άποφάσεως ύπέβαλαν τίς παραιτήσεις τους, τίς
δποίες καί άποδέχτηκε δ κ. Καραμανλής αύθημερόν.
Τό κείμενο τής έπιστολής, μέ τήν δποία δ Π. Πα­
παληγούρας ύπέβαλε τήν παραίτησή του:
 ΠΡΟΤΑΣΗ ΝΕΟΎ ΕΚΛΟΓΙΚΟΎ ΝΟΜΟΎ
«Κύριε πρόεδρε,
»Τό θέμα τοϋ έκλογικοϋ νόμου εΙσήχθη σήμερον αΙφνι­
διαστικώς ένώπιον τοϋ 'Υπουργικοί> Συμβουλίου καί δή
ύπό μορφήν άνακοινώσεως ύμετέρας άποφάσεως είλημμέ­
νης έκ τών προτέρων, καθ' ijν τό καταρτισθέν έν άγνοί~
τοϋ 'Υπουργικοί> Συμβουλίου νομοσχέδιον έπρόκειτο νά
κατατεθfί ε{ς τήν Βουλήν.
»Τοϋτο σημαίνει δτι τό 'Υ πουργικόν Συμβούλιον παύει
πλέον νά λειτουργή κατά τούς δρους τοϋ πολιτεύματος .
»ΕΙναι άσυμβίβαστος πρός τήν πολιτικήν εύθύνην της
Κυβερνήσεως ώς συλλογικοί> όργάνου καί ένός έκάστου έκ
των ύπουργών ή έμφάνισις δλων των σημαντικών πολιτι­
κών ζητημάτων ούχί πρός λήψιν συλλογικών άποφάσεων
άλλά πρός τυπικήν τιvα πρός τό Συμβούλιον κοινοποίησιν
των προαποφασιζομένων.
>>Τό σημερινόν περιστατικόν εΙναι μιά είσέτι έκδήλω­
σις ίδιαζόντως σημαντική, τοϋ όλίγον κατ' όλίγον τείνον­
τος νά καθιερωθή ίδιομόρφου συστήματος λειτουργίας τοϋ
Κράτους καί τής Κυβερνήσεως, καθ' δ οί ύπουργοί μετου­
σιούμεθα προοδευτικώς είς πρόσωπα ύπηρεσιακά . 'Υπό τό
καθεστώς τοϋτο δέν δύναται ή Κυβέρνησις νά συντονίζη
τάς δυνάμεις της πρός χάραξιν καί έφαρμογήν συνεποϋς
πολιτικής γραμμής έπί των μεγάλων θεμάτων των άντιμε­
τωπιζομένων ύπό τής χώρας.
»' Αντίκτυπον εσχεν ή τακτική αϋτη καί έπί τοϋ νομο­
θετικοί> εργου τής Βουλής, ήτις άπό τής ένάρξεως τής πα­
ρούσης συνόδου, ήτοι άπό τετραμήνου, δέν έψήφισεν οuτε
ενα ούσιώδες νόμον μετά συζήτησιν. 'Εκκρεμεί, ώς έκ τού­
του, έκατοντάς καί πλέον νομοσχεδίων ε{ς τήν Βουλήν, τό
Λογιστήριον, τήν Οίκονομικήν Έπιτροπήν καί τά ύπουρ­
γεία.
>>'Η κοινή γνώμη άγνοεί είσέτι δτι επαυσεν ή Βουλή νά
βουλεύεται. ~Εχω έπαρκή έπαφήν μέ τούς έν τ1j Βουλτi
συναδέλφους, ώστε νά γνωρίζω πόσον οί ϊδιοι άγωνιοϋν
διά τήν άνωμαλίαν.
>>'Αλλά τό νομοθετικόν εργον, κατά τό πολίτευμα, κα­
τευθύνει ή Κυβέρνησις . Οί ύπουργοί καί δχι οί βουλευταί
ύπέχομεν τάς εύθύνας.
»Εϊχομεν καί άλλοτε συζητήσει περί τής άνάγκης τοϋ
συντονισμοί> καί τής δραστηριοποιήσεως τής πολιτικής
έξουσίας. Τό σημερινόν, δμως, περιστατικόν μέ πείθει δτι
δέν εΙναι δυνατόν νά άνασταλή ή έπερχομένη παράλυσις
τής κυβερνητικής δραστηριότητος διά μιaς συζητήσεως
μεταξύ ύμών καί έμοϋ.
»'Αναγκάζομαι, κατά συνέπειαν, νά ύποβάλω πρός
ύμdς τήν παραίτησίν μου, άφοϋ έκφράσω πρός ύμdς τάς
εύχαριστίας μου διά τήν έπιδειχθείσαν μέχρι σήμερον
πρός μέ έμπιστοσύνην».
·Ο Κ. Καραμανλής άπάντησε στόν Π. Παπαλη­
γούρα:
«Κύριε συνάδελφε,
» ΗΕλαβον τήν άπό 27 Φεβρουαρίου έπιστολήν
σας, δι ' ής μοί ύποβάλλετε τήν παραίτησίν σας, τήν
δποίαν καί άποδέχομαι.
»Τάς δικαιολογίας, τάς όποίας έπικαλείσθε διά
τήν παραίτησίν σας, δέν τάς εύρίσκω ούτε βασίμους,
ούτε σοβαράς.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
77
»Διά τήν βραδύτητα τής λειτουργίας τής Βουλής
διά τήν όποίαν όλοι δυσανασχετοvμεν, δέν εύθύνε­
ται, γνωρίζετε, ή Κυβέρνησις, άλλά ό πολυκομματι­
σμός καί άλλοι παράγοντες άσχετοι πρός τήν κυβερ­
νητικήν δραστηριότητα.
»Τό παράπονόν σας έξ άλλου, ότι έγκαίρως δέν
ένημεροvντο οί κ. κ. ύπουργοί καί δέν συνεζητοvντο
μετά τούτων τά γενικά πολιτικά θέματα, δέν νομίζω
νά εύσταθή. Μεθ' όλων τών κ. κ. συναδέλφων συνερ­
γάζομαι όσον δύναμαι τακτικώτερον καί στενώτε­
ρον, εlς δέ τήν Οlκονομικήν 'Επιτροπή ν, τής δποίας
μετέχετε καί ήτις συνεδριάζει παλλάς φοράς καθ'
έβδομάδα συζητοvνται σχεδόν όλα τά βασικά κυβερ­
νητικά ζητήματα, διότι όλα σχεδόν έχουν καί τήν
οlκονομικήν των πλευράν.
»Εlσθε έπομένως ό τελευταίος δ όποίος θά έδι­
καιοvτο νά διατυπώση τό παράπονον ότι δέν συζη­
τείτε μέ τόν πρόεδρον τής Κυβερνήσεως τά γενικά
κυβερνητικά θέματα.
»'Όσον άφορα τόν έκλογικόν νόμον, κατά τήν
σημερινή ν συζήτησιν εlς τό 'Υπουργικόν Συμβού­
λιον διετυπώσατε παρατηρήσεις αίτινες καί συνεζη­
τήθησαν, άλλά έκπλήσσομαι ότι, έξαρτώντες τήν
παραμονήν σας έν τfί Κυβερνήσει έκ τοί5 έκλογικοί5
νόμου καί τήν περί αύτοί5 συζήτησιν, δέν έδηλώσατε,
ώς έδει, τοvτο ένώπιον τών συναδέλφων σας, άλλά
άφήσατε νά τερματισθή τό Ύπουργικόν Συμβούλι­
ον, μέ τήν έντύπωσιν ότι δέν προέκυψε δι' ύμaς ζή­
τημα καί παρακολουθήσατε έν συνεχείg τήν Γενική ν
Συνέλευσιν τοί5 κόμματος χωρίς νά διατυπώσητε καί
κατ' αύτή ν άντιρρήσεις.
»Κατόπιν πάντων τών άνωτέρω πιστεύω ότι ή δι­
ακοπή τής έν τfί Κυβερνήσει διετοί5ς συνεργασίας
μας δέν δύναται νά δικαιολογηθή άπό τούς έν τfί έπι­
στολfί σας άναφερομένους λόγους.
»Εύχαριστών ύμaς διά τήν μέχρι τοvδε συνεργα­
σίαν σας, διατελώ μετά τιμής».
Παράλληλα, δ Γ. Ράλλης δήλωσε στόν πρωθυ­
πουργό, σέ ίδιαίτερη συνάντησή τους, δτι «μή δυνά­
μενος» νά καταψηφίσει τό έκλογικό νομοσχέδιο, πα­
ραιτείται άπό τό ύπουργικό άξίωμα, άλλά παραμένει
στίς τάξεις του κόμματος καί ύποστηρίζει τήν Κυ­
βέρνηση. Τούς λόγους τής διαφωνίας του, δ ύπουρ­
γός Συγκοινωνιών καί Δημοσίων ΗΕργων έκθέτει
άναλυτικά σέ έπιστολή πού ταυτόχρονα έπέδωσε
στόν Κ. Καραμανλή:
«'Αγαπητέ κύριε πρόεδρε,
»Πρό μηνός περίπου είς συνομιλίαν, ijν εΙχον μεθ'
ύμών, σaς άνέπτυξα τούς λόγους δι' οϋς νομίζω δτι τό
έκ:λογικόν σύστημα τής ένισχυμένης άποτελεί κίνδυνον
διά τήν χώραν.
»Σάς εΙπον τότε δτι εΙ ναι βέβαιος δ σχηματισμός συνα­
σπισμοί> τμήματος τοϋ κέντρου κ:αί τής άριστερdς κ:ατευ­
θυνομένης ύπό τής ΕΔΑ κ:αί δτι συνεπώς ύπάρχει φόβος -
78 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
λόγω εύρύτητός του -δ συνασπισμός αύτός νά καταλάβει
τήν δευτέραν θέσιν ε{ς άριθμόν ψήφων. 'Εάν τοϋτο ήθελε
συμβή, προσέθεσα, δύο τεράστια κακά θά προκύψουν,
πρώτον μέν ή άριστερά, πριμοδοτουμένη τοιουτοτρόπως
έκ τοϋ συστήματος, θά έμφανίση λίαν {σχυράν καί ύπολο­
γίσιμον δύναμιν καί, δεύτερον, τό κόμμα των Φιλελευθέ­
ρων, μή συμμετέχον ε{ς τόν συνασπισμόν, θά καταλάβη
πο~ύ όλιγωτέρας ~δρας άπό δσας θά άναλογοϋν ε{ς αύτό,
βάσει τοϋ άριθμοϋ ψήφων άς πρόκειται νά λάβη.
»Χρέος ήμών ώς κόμματος έθνικοϋ εΙναι νά πράξωμεν
πc'iν τό δυνατόν διά νά μ ή έμφανισθή - καί δή ψευδώς
άριστερά τόσον πολύ ένισχυμένη καί άκόμη νά εύχώμεθα
καί έπιθυμώμεν δπως τό κόμμα τών Φιλελεύθερων άπαλλα­
γή τοϋ έναγκαλισμοϋ τής ΕΔΑ καί άνακτήση τό άπωλε­
σθέν εδαφος, ϊνα μc'iς διαδεχθή έν εύθέτφ χρόνφ ε{ς τήν
διακυβέρνησιν τής χώρας. ΕΙ χ ον τήν έντύπωσιν τότε δτι τά
, έπιχειρήματά μου σc'iς εΙχον έπηρεάσει καί δτι πρίν η κα­
ταλήξετε είς τελικάς άποφάσεις θά συνεζητείτο τό θέμα
τοuτο διά μακρών, liν δχι ε{ς τό Ύπουργικόν Συμβούλιον,
τουλάχιστον μεταξύ των βασικών στελεχών του κόμματος,
ε{ς ά έπίστευον δτι καταλέγομαι καί έγώ. Δυστυχώς έπλανή­
θην, καί σήμερον ε{ς τήν συνεδρίασιν τοϋ Ύπουργικοu
Συμβουλίου άνηγγείλατε τήν άπόφασίν σας ύπέρ τής ένι­
σχυμένης άναλογικής.
»Μολονότι ήννόησα δτι δέν ύπήρχε πλέον δυνατότης
συζητήσεως καί δτι ή άπόφασίς σας ήτο τελική, άνέπτυξα
έν συντομί~ τά δσα εΙχον έκθέσει είς ύμc'iς είς τήν πρό
μηνός συνομιλίαν μας. 'Εξήγησα σήμερον ε{ς τό Ύπουρ­
γικόν Συμβούλιον, διατί ο{ έν τ φ σχεδιαζομένφ παρ' ύμών
νόμφ τιθέμενοι περιορισμοί ε{ς τούς συνασπισμούς κομμά­
των, οί άφορώντες είς τό ποσοστόν των ψήφων εΙναι περι­
ορισμοί εύκόλως δυνάμενοι νά ύπερπηδηθοuν καί συνεπώς
δέον νά θεωρηθοuν ώς μή έπιτυγχάνοντες του σκοποϋ των
καί εΙπον δτι έγώ δiαφωνώ μέ οίονδήποτε σύστημα τείνον
νά καταστήση η καί άπλώς νά έμφανίση τόν κομμουνισμόν
{σχυρότερον άπό δ,τι πράγματι εΙναι. 'Επέμεινα έπί τής
άπόψεώς μου, διότι ήθελον νά !:χω ijσυχον τήν συνείδησίν
μου δτι έφ · ένός τόσον πρωταρχικώς έθνικοu ζητήματος,
επραξα τό πc'iν διά νά σc'iς μεταπείσω. Λυποuμαι, διότι ή
προσπάθειά μου αύτή άπέτυχε.
ιιΛυποϋμαι άκόμη, διότι, διαφωνών έπί ένός τόσον σο­
βαροί) θέματος, δέν δύναμαι νά παραμείνω πλέον έν τij Κυ­
βερνήσει. Δέν δύναμαι νά εΙμαι μέλος τής Κυβερνήσεως
καί νά καταψηφίσω τό νομοσχέδιον καί έξ άντιθέτου νά
άρνοuμαι νά ψηφίσω ύπέρ αύτοu παρά τήν συνείδησίν μου.
ιιΠιστεύσατε, κύριε πρόεδρε, δτι θλίβομαι ίδιαιτέρως,
ών ύποχρεωμένος νά ύποβάλω τήν παραίτησίν μου άπό
μέλος τής Κυβερνήσεως. Θλίβομαι, διότι ίσως εΙμαι δ
χρονικώς πρώτος τών έν τij Κυβερνήσει συνεργατών σας,
προκρίνω δμως τήν παραίτησίν μου άπό τό συναίσθημα δτι
δέν επραξα τό καθήκον μου ώς πολιτικοϋ άνδρός.
ιιΠαρακαλώ, κύριε πρόεδρε, νά δεχθήτε τήν ί:κφρασιν
τής βαθείας ύπολήψεως καί τών φιλικώναίσθημάτων, μεθ'
ών διατελώιι.
'Αργά τό άπόγευμα τής ίδιας ήμέρας, δ Κ. Καρα­
μανλής ένημέρωσε τό βασιλέα γιά τίς θέσεις του σέ
σχέση μέ τίς διαγραφόμενες πολιτικές έξελίξεις.
Παράλληλα, ύπέδειξε τόν Λ. Δερτιλή, ώς νέο ύπουρ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
γό 'Εμπορίου κ:αί Βιομηχανίας, κ:αί τόν Τ. Τριαντα­
φυλλάκ:ο, Συγκοινωνιών κ:αί Δημοσίων ~Εργων.
'Ο ίδιος δ Κ. Καραμανλής, στίς μεταγενέστερα
υπαγορευμένες σημειώσεις του, άφηγείται τά γεγονό­
τα ώς έξής:
«Περί τό τέλος τοv Νοεμβρίου ή άρχάς Δεκεμ­
βρίου 1957 καί πρό τής άναχωρήσεώς μου διά τήν
διάσκεψιν τοv ΝΑΤΟ, έπ' εύκαιpίfl δεξιώσεως πού
έδόθη εlς τά άνάκτορα πρός τιμήν του προέδρου του
- ή Λ.ιβάνου Σαμούν, συνηντήθην μέ τόν κ. Παπανδρέου.
Ούτος, είς μίαν στιγμήν πού συνομιλούσα μέ τόν βα­
σιλέα, μiiς έπλησίασε καί μετά τά τυπικά μοv άπηύ­
θυνεν έκκλησιν δπως άναλάβω τήν πρωτοβουλίαν
τής άλλαγής τοv έκλογικοv νόμου, έπικαλεσθείς μά­
λιστα καί τήν παρέμβασιν τοv βασιλέως. Καί δ μέν
βασιλεύς, άφοv έδήλωσε γελών δτι δέν εlναι θέμα
τής άρμοδιότητός του, άπεμακρύνθη καί μiiς άφησε
μόνους. 'Ο κ. Παπανδρέου άνέπτυξε τήν έπιχειρη­
ματολογlαν του, δπότε τοv παρετήρησα δτι κατά τήν
γνώμην μου τό ίσχύον μεικτόν έκλογικόν σύστημα
ήτο τό καλλίτερον διά τήν 'Ελλάδα, λαμβανομένης
ύπ' δψιν τής διαρθρώσεως τής πολιτικής μας ζωής.
Ούτος έδέχθη δτι εlχα δίκαιον, άλλά παρετήρησεν
δτι, έφ' δσον τά κόμματα τής άντιπολιτεύσεως κα­
λώς ή κακώς εlχαν άποδοκιμάσει τό σύστημα καί τό
εlχαν μάλιστα έπικαλεσθή ώς μίαν άπό τάς δικαιο­
λογίας διά τήν συγκρότησιν τοv Λ.αϊκοv Μετώπου,
δέν δύνανται ήδη νά συνομολογήσουν τήν χρησιμό­
τητά του. Mov εlπεν, έν συνεχεί~, δτι ύπήρξεν σφiiλ­
μα άπό μέρους του ή συγκρότησις Λ.αϊκοv Μετώπου
κατά τό 1956 καί δτι θά διευκολύνετο ή δμαλή έξέλι­
ξις του πολιτικού μας βίου, έάν προσφερόμην νά με­
ταβάλω τόν έκλογικόν νόμον καί μάλιστα έγκαίρως,
διά νά δύνανται τά κόμματα νά προσαρμοσθούν εlς
αύτόν. Tov άπήντησα δτι, μολονότι δέν μέ πείθει ή
έπιχειρηματολογία του, θά έξετάσω τό θέμα, δεδομέ­
νου δτι έπιθυμοvσα νά διευκολύνω τά κόμματα τής
άντιπολιτεύσεως καί νά δημιουργήσω συvθήκας ήρέ­
μου πολιτικού βίου.
»'Από τής έπομένης τών έκλογών τοv 1956 εlχε
δημιουργηθή ένα κλίμα πολιτικής όξύτητος, τό
δποίον συνετήρει δι ' δλων τών μέσων πού έχει εiς
τήν διάθεσίν της μία πολυκέφαλος καί άδίστακτος
άντιπολίτευσις. 'Η όξύτης δέ αύτή άπέβαινεν περισ­
σότερον έπικίνδυνος διά τήν χώραν έξ αlτίας τοv
Κυπριακού, πού άπετέλει καί τό έπίκεντρον τής πο­
λιτικής μας ζωής κατά τήν έποχήν έκείνην.
»Πιστεύσας δτι ή ίκανοποίησις τοv αίτήματος αύ­
τοv τής άντιπολιτεύσεως θά συνέβαλλεν, δπως μέ δι­
εβεβαίωσεν καί δ κ. Παπανδρέου, είς τήν μείωσιν
τής πολιτικής έντάσεως, άνέθεσα είς τόν τότε υπουρ­
γόν τών 'Εσωτερικών κ. Μακρήν νά συζητήση τό
θέμα μέ τόν άρχηγόν τών Φιλελευθέρων καί χωρίς νά
μέ δεσμεύση νά μοv είσηγηθή σχετικώς μετά τήν
 ΠΑΡΑΙτΗΣΗ ΡΑΛΛΗ ΚΑΙ ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑ
έπιστροφήν μου έκ Παρισίων».
«"Οταν έπέστρεψα έκ Παρισίων, δ κ. Μακρijς μέ
έπληροφόρησεν ότι δ κ. Παπανδρέου προτείνει τήν
ένισχυμένην άναλογικήν καί μάλιστα μέ ύψηλά πο­
σοστά, διότι συνεφώνεικαί αύτός μέ τήνάποψίν μου
διά τόν περιορισμόν του πολυκομματισμού. Τό βέ­
βαιον εlναι, όπως άπεδείχθη έν συνεχεί~, ότι δ κ.
Παπανδρέου έπεδίωκεν όπως διά τών ύψηλών ποσο­
στών έξαναγκάση τά μικρότερα κόμματα νά συγχω­
νευθούν εlς τό κόμμα τών Φιλελευθέρων. 'Επιδίωξις,
θεμιτή βέβαια καί πολιτικώς σκόπιμος, έάν τά μέσα
καί α{ φιλοδοξίαι πού κατακερμάτισαν τό Κέντρον
ήδύναντο νά κατασιγασθοvν.
»Μολονότι εlχα τό φόβον ότι ή μεταβολή του
έκλογικοv νόμου θά έδημιούργει προεκλογική ν άτμό­
σφαιραν, άπεφάσισα νά lκανοποιήσω τούς άντιπά­
λους μου, δι ' οϋς λόγους έξέθεσα άνωτέρω.
»Τό έκλογικόν νομοσχέδιον καταρτισθέν κατά
τάς ύποδείξεις περίπου τοv κ. Παπανδρέου κατετέθη
εlς τήν Βουλήν τήν 27ην Φεβρουαρίου 1958. Τήν
πρωίαν τijς αύτijς ήμέρας συνεκάλεσα τό 'Υπουργι­
κόν Συμβούλιον καί έν συνεχεί~ τήν συνέλευσιν τοv
κόμματος καί τούς έξήγησα τούς λόγους διά τούς
δποίους προijλθα εlς τήν άπόφασιν νά lκανοποιήσω
τό αίτημα τών άντιπάλων μου.
»Κατά τήν συζήτησιν δέν έξεδηλώθησαν άντιδρά­
σεις, πλήν τών κ.κ. Παπαληγούρα καί Ράλλη, ο{
δποίοι διετύπωσαν άσθενείς έπιφυλάξεις, εlς τάς
όποίας όμως δέν έπ{μειναν κατόπιν τών δοθεισών έκ
μέρους μου έξηγήσεων.
»'Εξεπλάγην, ώς έκ τούτου, όταν τήν έσπέραν
τijς αύτijς ήμέρας μοv άπέστειλαν έγγράφως τάς πα­
ραιτήσεις των, τό περιεχόμενοiι, τών όποίων έδικαιο­
λόγει κατά τήν γνώμη ν μου τήν άποψιν ότι ο{ λόγοι
τijς παραιτήσεως τών έν λόγφ συνεργατών μου ήσαν
άσχετοι μέ τόν έκλογικόν νόμον, τόν όποίον έχρη­
σιμοποίησαν ώς πρόσχημα.
))Εύθύς ώς ελαβα τάς έπιστολάς, έδήλωσα ότι
άποδέχομαι τάς παραιτήσεις καί εδωσα έντολήν
όπως έτοιμασθούν αl σχετικαί άπαντήσεις. 'Εν τrjJ
μεταξύ έδεχόμην τήν έπίσκεψιν τijς κ. Α ίνας Τσαλδά­
ρη, ή όποία μέ παρεκάλεσε νά μήν σπεύσω εlς τήν
άποδοχήν τών παραιτήσεων, διότι ύπijρχε δυνατότης
νά διευθετηθij τό άνακύψαν θέμα. Tijς άπήντησα ότι
fίμουν ύποχρεωμένος νά δεχθώ τάς παραιτήσεις καί
νά έπιδιώξω άμεσον έκκαθάρισιν μιaς καταστάσεως,
ή όποία άπό μακρού χρόνου εlχε δημιουργήσει κλί­
μα πολιτικής &βεβαιότητος.
)) Τήν έπομένην έγενόμην δεκτός άπό τόν βασιλέα
εlς τόν δποίον έξήγησα τά γεγονότα. Τό δέ άπόγευμα
τijς αύτijς ήμέρας παρέστην εlς τήν όρκωμοσίαν τών
νέων ύπουργών, κ. Δερτιλij καί κ. Τριανταφυλλάκου,
τούς δποίους εlχα προτείνει εlς άντικατάστασιν τών
παραιτηθέντων)>26.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
79
28 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Μέ τήν εύκαιρία τής δρκωμοσίας των νέων
ύπουργών, Λ. Δερτιλή καί Τ. Τριανταφυλλάκου, δ
πρωθυπουργός κάμει τίς άκόλουθες δηλώσεις:
«Ή πολιτική κατάστασις θά έξελιχθij δμαλώς.
'Η Κυβέρνησις εχει καί τήν άπόφασι ν καί τήν δύνα­
μιν νά παραμείνη έκεί όπου τήν εταξεν ή θέλησις του
λαοv. Τά άπό καιρού φημολογούμενα, περί μεταβα­
τικών καί άλλων άπιθάνων λύσεων ούδένα πρέπει νά
άνησυχούν.
)> Τά πραγματικά δεδομένα εlναι τοιαύτα ώστε,
πλήν τijς διατηρήσεως τijς παρούσης Κυβερνήσεως
έν τΌ έξουσί~ πρός όλοκλήρωσιν του εργου της, δέν
πρόκειται νά ύπάρξη άλλη έξέλιξις άπό τήν προσφυ­
γήν εlς τήν ψijφον του λαού.
)>'Η Κυβέρνησις εlσήγαγε σχέδιον νέου έκλογι­
κού νόμου, όχι διότι άποβλέπει εlς έκλογάς, άλλά διά
νά άρη παν πρόσχημα άπό τούς έπικρίνοντας τό ύφι­
στάμενον έκλογικόν σύστημα καί διά νά δώση εύρύ
περιθώριον χρόνου εlς τά έθνικώς σκεπτόμενα κόμ­
ματα νά συγκεντρώσουν τάς δυνάμεις των καί νά κα­
θορίζουν τούς προσανατολισμούς των. Τό προταθέν
παρ , ήμών έκλογικόν σύστημα ετυχε τijς έπιδοκιμα­
σίας τijς άξιωματικijς άvτιπολιτεύσεως. Ol έπικρί­
νοντες αύτό έπισημαίνουν μέν τά μειονεκτήματά του
- καί μειονεκτήματα εχει κάθε έκλογικόν σύστημα
- δέν προβάλλουν όμως άλλην λύσιν fίτις νά περιέ-
χη όλιγώτερα μειονεκτήματα.
)>'Εάν τό σύστημα αύτό δέν fίθελε τελικώς καθιε­
ρωθεί, τότε, όποτεδήποτε γίνουν έκλογαί, αύται θά
διενεργηθούν μέ τό ύφιστάμενον σύστημα, τό δ ποίον
άποτελεί τόν lσχύοντα νόμον τοv Κράτους».
28 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Ό διοικητής τής Τραπέζης τής 'Ελλάδος, Ξ.
Ζολώτας, προσκεκλημένος του Έμπορικοu Συλλό­
γου Θεσσαλονίκης μίλησε στήν αϊθουσα τής 'Εται­
ρείας Μακεδονικών Σπουδών μέ θέμα «Οί συντελε­
σταί τής οίκονομικής σταθερότητας». Τό κύριο μέ­
ρος τής δμιλίας περιέλαβε καί τά άκόλουθα:
«'Η Τράπεζα τής ·Ελλάδος, δπως καί κάθε κεντρική
Τράπεζα, εχει καθήκον νά φροντίζη διά τήν διατήρησιν
τής νομισματικής σταθερότητος, άλλά καί νά διαφωτίζη
τήν κοινήν γνώμην έπί τών σχετικών προβλημάτων. Πρός
τόν σκοπόν αύτόν, σήμερον θά δμιλήσω διά τούς παράγον­
τας οί δποίοι έπηρεάζουν τήν νομισματικήν σταθερότητα.
»Κατά τήν τελευταίαν διετίαν έσημειώθη ούσιώδης πρό­
οδος πρός τήν νομισματικήν σταθερότητα. ·Η ϋψωσις των
τιμαρίθμων ύπήρξε περιωρισμένη καί μάλιστα μικροτέρα
ή εlς lίλλας εύρωπαϊκάς χώρας. Εlς τοuτο βεβαίως συνέτει­
νεν ή αϋξησις τών είσαγωγών, ή όποία άποτελεί καί άνη­
συχητικόν στοιχείον τής έξελίξεως. ·Οπωσδήποτε, δμως,
ή πρόοδος πρός τήν σταθεροποίησιν του έπιπέδου ~ων τι-
80 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
μών κ:αί ή ενίσχυσις τής έμπιστοσύνης πρός τό νόμισμα
είναι άναμφισβήτητος . 'Εκ: παραλλήλου, τό γεγονός δτι
τελευταίως ή δραχμή γίνεται- δεκτή είς τήν επίσημον ίσο­
τιμίαν άπό τάς ξένας Τραπέζας, δπως άλλα, σταθερά, νομί­
σματα, είναι σαφής ενδειξις έμπιστοσύνης πρός τό έλλη­
νικ:όν νόμισμα κ:αί είς τό έξωτερικ:όν. 'Η επίτευξις τής
σχετικής αύτής νομισματικής σταθερότητος άποτελεί ση­
μαντικ:όν γεγονός διά τήν ' Ελλάδα κ:αί πρέπει μέ κάθε θυ­
σία ν νά περιφρουρηθή.
»Οί παράγοντες bί δποίοι έπηρεάζουν τήν νομισματι­
κ:ήν σταθερότητα είναι κυρίως οί έξής τρείς: ή πιστωτική
πολιτική, ή δημοσιονομική πολιτική κ:αί τά χρηματικά ει­
σοδήματα . "Οσον άφορα τήν πιστωτικ:ήν πολιτικ:ήν, κριτή­
ριον c:iuτής είναι ή έπαρκ:ής χρηματοδότησις τής οικονο­
μίας χωρίς νά προκ:αλοuνται πληθωρικ:αί πιέσεις . Μέχρι
του 1955 εις τήν ·Ελλάδα δέν κατέστη δυνατόν νά έπιτευ­
χθή τοuτο. 'Από τοu 1956 κ:αί ιδίως μετά τήν ϋψωσιν τών
επιτο~ίων έπί τών καταθέσεων ηρχισαν νά δημιουργοuνται
αί προϋποθέσεις διά τήν έξυγίανσιν τής πιστωτικής πολι­
τικής. 'Η ραγδαία αuξησις τών καταθέσεων έπέτρεψε ση­
μαντικ:ήν διεύρυνσιν του όγκου τών πιστώσεων, ένώ συγ­
χρόνως έπεδιώχθη ή διοχέτευσίς των είς τούς πλέον παρα­
γωγικούς σκοπούς, ή σημαντική δέ μείωσις τής ύπό τής
Τραπέζης τής 'Ελλάδος χρηματοδοτήσεως τών 'Εμπορι­
κών Τραπεζών συνέβαλεν ούσιωδώς εις τήν νομισματικ:ήν
σταθερότητα .
»'Η δημοσιονομική πολιτική έξ άλλου δύναται νά θε­
ωρηθή ώς δ πλέον κρίσιμος παράγων διά τήν νομισματι­
κ:ήν iσορροπίαν. 'Ο έλλειμματικ:ός προϋπολογισμός συνε­
πάγεται πληθωρικ:άς έπιδράσεις . Είς τήν 'Ελλάδα συνετε­
λέσθη μεγάλη πρόοδος εις τόν δημοσιονομικ:όν τομέα κα­
τά τά τελευταία ετη.
»'Εξεταζόμενος δ δημοσιονομικός τομεύς έν τφ συνό­
λφ του δέν φαίνεται νά κ:αταλείπη τό 1957 πλεόνασμα .
'Υ π' αύτούς τούς δρους είναι έπικ:ίνδυνοι αί άπόψεις μει­
ώσεως τών φορολογικών συντελεστών. 'Αλλά κ:αί άν άκ:ό­
μη προέκυπτε πλεόνασμα εκ: του γενικ:οu προϋπολογισμοί),
θά επρεπε δπωσδήποτε τοuτο νά χρησιμοποιηθή διά τήν
έκ:τέλεσιν προσθέτων έπενδύσεων πρός έπιτάχυνσιν τής
οίκ:ονομικ:ής άναπτύξεως κ:αί όχι διά φορολογικ:άς μειώ­
σεις κ:αί αuξησιν τής καταναλώσεως.
»'Ο τρίτος, τέλος, παράγων τής νομισματικής σταθερό­
τητος είναι τά χρηματικά εiσοδήματα. 'Η αuξησις τούτων
είς μεγαλυτέραν αναλογίαν άπό τήν αuξησιν τής παραγω­
γής δδηγεί είς ύψώσεις τιμών η είς διόγκ:ωσιν τών είσαγω­
γών . Κατά τά τελευταία ετη διαπιστοuται δτι τά μέν έργα­
τικ:ά εiσοδήματα δέν άπετέλεσαν πηγήν πληθωριστικών
πιέσεων, τά άγροτικ:ά δμως μέ τήν δλονέν μεγαλυτέραν
αuξησίν των, έγκ:λείουν κινδύνους, έφ' δσον δέν προκύ­
πτουν έκ: τής αύξήσεως τής παραγωγής, άλλά προέρχονται
ό:πό τάς ηύξημένας τιμάς άσφαλείας τών γεωργικών προϊ­
όντων.
»τέλος, σημαντική αuξησις κ:αθ' δλας τάς ένδείξεις
ελαβε χώραν κατά τά τελευταία ετη εις τά είσοδήματα τών
έπιχειρηματιών. Ή έξέλιξις αύτή είναι έπικ:ίνδυνος διά
τήν νομισματικ:ήν σταθερότητα, δεδομένου δτι μέγα μέρος
τών εισοδημάτων τούτων χαρακτηρίζεται από ύψηλήν ρο­
πήν πρός εισαγωγήν. ·Η πρόληψις του κινδύνου τούτου
έπιβάλλεται νά έπιδιωχθή ό:φ' ένός διά τής κ:αλυτέρας είσ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
πράξεως τών φόρων κ:αί άφ' έτέρου διά φορολογικών κ: ι νή­
τρων πρός παραγωγικ:άς έπενδύσεις.
»Εiς τάς ύπαναπτύκ:τους χώρας ή διατήρησις τής νομι­
σματικής σταθερότητας μακροχρονίως είναι δυσχερεστέ­
ρα η είς τάς οικονομικώς άνεπτυγμένας. Λόγω του χαμη­
λοϋ κατά κεφαλήν είσοδήματος έπικ:ρατεί τάσις αύξήσεως
τών χρηματικών εισοδημάτων τής καταναλώσεως είς με­
γαλυτέραν αναλογίαν η ή Παραγωγή κ:αί τάσις αuξήσεως
τών είσαγωγών είς μεγαλυτέραν άναλογίαν ή τό είσόδημα,
ένώ συγχρόνως ή έκ:τέλεσις έπενδύσεων άποδιδουσ&ν εις
άπωτέρας περιόδους δημιουργεί χρηματικά είσοδήματα μ ή
άντιστοιχοϋντα εις πραγματικά . Τοϋτο σημαίνει δτι αί
ύπανάπτυκ:τοι χώρα ι εύρίσκ:ονται μακροχρονίως ύπό τό φά­
σμα τοϋ πληθωρισμοϋ κ:αί του έλλειμματικ:οϋ ισοζυγίου
πληρωμών. Πρός εξασφάλισιν τής νομισματικής σταθερό­
τητος μακροχρονίως απαιτείται οϋτως επιτάχυνσις τής οι­
κονομικής αναπτύξεως τής παραγωγής είς τομείς έξοικ:ο­
νομοϋντας η aποφέροντας εξωτερικόν συνάλλαγμα. όϋτω
τό πρόβλημα τής οiκ:ονομικ:ής άναπτύξεως είναι άλληλέν­
δετον τής νομισματικής σταθερότητος.
»Οί φορείς τής οικονομικής αναπτύξεως είναι τρείς: τό
Κράτος, ή ιδιωτική πρωτοβουλία κ:αί αί Τράπεζαι.
»'Ο ρόλος τοu Κράτους εις τάς έλευθέρας δημοκ:ρατι­
κ:άς οίκ:ονομίας συνίσταται είς τήν εκτέλεσιν τών εργων
οίκ:ονομικ:ής ύποδομής, είς τήν προώθησιν τής ίδιωτικ:ής
πρωτοβουλίας διά τής δημιουργίας εύνοϊκ:ών πλαισίων κ:αί
κινήτρων διά παραγωγικ:άς έπενδύσεις κ:αί τέλος είς τήν
ύποκ:ατάστασιν τής ιδιωτικής πρωτοβουλίας προκειμένου
περί εργων βασικής σημασίας μή αναλαμβανομένων ύπ'
αύτής. Είς τήν περίπτωσιν τής 'Ελλάδος τοϋτο δέν εχει
έπιτευχθή εiς ίκ:ανοποιητικ:όν βαθμόν, δεδομένου δτι έντός
τής τελευταίας όκ:ταετίας δέν κ:ατωρθώθη νά δλοκ:ληρωθή
τό ούχί φιλόδοξον πρόγραμμα του 1950, τό δποίον προεβλέ­
πετο νά εχη έκ:τελεσθή μέχρι τοϋ 1954.
>>'Ο ρόλος τών iδιωτικ:ών έπιχειρηματιών είναι βασικός
είς μίαν έλευθέραν δημοκ:ρατικ:ήν οiκ:ονομίαν . Είς τήν χώ­
ραν μας, παρά τάς προόδους τών τελευταίων ετών, δέν ό:ν­
ταπεκ:ρίθησαν ούτοι πρός τόν προορισμόν των. Διά νά
πραγματοποιηθή ή οίκ:ονομικ:ή ανάπτυξις πρέπει νά άνα­
πτυχθή τό πνεϋμα τής συνεργασίας κ:αί νά δημιουργηθοϋν
iσχυραί έπιχειρηματικ:αί μονάδες, αί δποίαι εύκ:όλως θά
προσελκύσουν τά κεφάλαια τοϋ έξωτερικ:οu.
»τέλος, δ ρόλος τών Τραπεζών είναι επίσης ούσιώδης
διά τήν οικ:ονομικ:ήν ό:νάπτυξιν. Αί Τράπεζαι εχουν καθή ­
κον, ό:λλά κ:αί συμφέρον, νά προσελκύσουν τάς άποταμιεύ­
σεις κ:αί νά τάς διοχετεύουν είς τάς πλέον παραγωγικ:άς
τοποθετήσεις, ό:ναλαμβάνουσαι συχνά πρωτοβουλίαν διά
τήν προώθησιν τοϋ ένδιαφέροντος τών επιχειρηματιών».
1 MAP'fiOY 1958
'Η ένδοιωβερνητική κρίση πού ε{ χε έκδηλωθεί
μέ τήν παραίτηση τοϋ Π. Παπαληγούρα καί τοϋ Γ.
Ράλλη προσλαμβάνει τό χαρακτήρα άνοιχτής πολι­
τικής κρίσεως μέ τήν άναγγελία στόν τύπο καί τήν
κατάθεση στή Βουλή δηλώσεως άπό δεκαπέντε βου­
λευτές τής ΕΡΕ, δτι «αίρουν τήν έμπιστοσύνη τους»
πρός τήν Κυβέρνηση.
 ΠΑΡΑΠΗΣΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
Ταυτόχρονα, οί Γ. Ράλλης καί Π. Παπαληγού­
ρας, σέ κοινή δήλωσή τους, ~πισήμαναν:
«Δέν εlναι είς τάς προθέσεις μας νά διαλύσωμεν τήν
παράταξιν είς τήν δποίαν άνήκομεν. Διεφωνήσαμεν, δμως,
καί πρός τόν τρόπον καθ' δν άντιμετώπισεν ή Κυβέρνησις
τό έκλογικόν θέμα καί πρός τό έκλογικόν νομοσχέδιον
καθ' έαυτό-: Αϊρομεν τήν έμπιστοσύνην μας πρός τήν Κυ­
βέρνησιν, διότι καί μετά τάς παραιτήσεις μας έπιμένει είς
τήν έπιψήφισιν τοϋ, κατά τήν κρίσιν μας, έθνικως άσυμφό­
ρου νομοσχεδίου».
'Ο Κ. Καραμανλής άντέδρασε μέ τήν aμεση δια­
γραφή των δεκαπέντε βουλευτών άπό τή δύναμη τής
ΕΡΕ, τήν όποία καί συνόδευσε μέ τίς άκόλουθες
άνακοινώσεις πρός τόν τύπο:
«Πρό 2 !ι5 έτών, έν μέσφ τών πλέον άντιξόων συν­
θηκών, άγωνιζόμενος σκληρόν άγώνα διά τήν αύτο­
διάθεσιν του κυπριακού λαοv, έπεδόθην παραλλήλως
καί εlς τήν άνασυγκρότησιν τής χώρας, ή όποία
έγνώρισε διά πρώτην φοράν τοιαύτην οίκονομικήν
καί κοινωνικήν σταθερότητα. Τό έργον μου εύρίσκε­
το είς τήν ώραν τών σπουδαιοτέρων πραγματοποιή­
σεων, αfτινες κατά τήν λήξιν τής τετραετίας θά μοv
έπέτρεπον νά παραδώσω είς τούς διαδόχους μου μίαν
'Ελλάδα, ή όποία θά εlχεν εlσέλθει πλέον άσφαλώς
είς τόν δρόμον τής γαλήνης καί τής προόδου.
»Δυστυχώς, ό προαιώνιος σάραξ τής φυλής, ή
σπουδαρχία καί δ φθόνος ώθησαν μερικούς συνεργά­
τας μου εlς μίαν φθοροποιόν ένέργειαν μέ άποτέ­
λεσμα τήν ματαίωσιν καί άνάσχεσιν μιaς διεθνώς
άνεγνωρισμένης προσπαθείας.
)) 'Η άποσκίρτησις συνεργατών, είς τούς δποίους
εlχα έμπιστευθεί βασικούς τομείς του κυβερνητικού
έργου, έγένετο κατά τρόπον συνωμοτικόν καί άντίθε­
τον πρός τάς ύγιείς πολιτικάς παραδόσεις. 'Εγένετο
μέ ποικίλας προφάσεις, άλλά χωρίς καμμίαν ούσια­
στικήν δικαιολογίαν.
)) 'Επεκαλέσθησαν οί άποστάται τόν τρόπον, καθ'
όν Ίjσκει τό λειτούργημά του δ πρόεδρος τής Κυβερ­
νήσεως, ένώ αύτοί ήσαν άκριβώς έπί2 καί πλέον έτη
οί πλέον στενοί συνεργάται του.
))Προέβαλαν τό έπιχείρημα ότι δ έκλογικός νό­
μος εύνοεί τήν aκραν άριστεράν, λησμονοvντες ότι
τόν κρίσιμον άγώνα κατά τής άκρας άριστερaς έδω­
σα έγώ διά τής παρατάξεως τής δποίας ήγήθην. ~Αλ­
λωστε, τό άβάσιμον του έπιχειρήματος τούτου άπα­
δεικνύεται καί έκ του ότι τό έν λόγφ νομοσχέδιον
κατεπολέμησε μετά φανατισμού ή άκρα άριστερά είς
τήν Κοινοβουλευτική ν 'Επιτροπή ν.
))Οί lδικοί μας άποστάται προσποιούνται ότι δέν
άντιλαμβάνονται αύτό τό γεγονός καί έπιμένουν νά
άποδοκιμάζουν τό προταθέν σύστημα, χωρίς όμως νά
εlναι είς θέσιν νά προτείνουν οίοδήποτε άλλο άσφα­
λέστερον.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
81
)) .ο περιορισμός τών έπικριτών του νομοσχεδίου
είς μίαν στείραν aρνησιν έπιβεβαιώνει, δυστυχώς,
τήν έντύπωσιν ότι τά περί έκλογικοv συστήματος
λεχθέντα δέν ήταν παρά άπλa προσχήματα, τά όποία
συγκαλύπτουν aλλας έπιδιώξεις.
))Οί άποσκιρτήσαντες τά προβάλλουν διά νά δι­
καιολογήσουν τά άδικαιολόγητα, σπεύδοντες είς
άρσιν τής έμπιστοσύνης των πρός Κυβέρνησιν, τό
έργον τής όποίας οί ίδιοι μέχρι τής χθές έξήρον καί
προέβαλλαν.
))Al μεγάλαι, όμως, πολιτικαί προσπάθειαι προ­
σκαίρως μόνον άνακόπτονται μέ αύτάς τάς άήθεις
συνωμοτικάς μεθόδους. νΕχω άπεριόριστον έμπι­
στοσύνην είς τόν λαόν, δ όποίος συντόμως θά κρίνει
ένα έκαστον έξ ήμών καί θά δικαιώση τούς άγώνας
μου.
)) Ή ΒΡΕ, άποτελοvσα τήν έκφρασιν μιaς νέας
πολιτικής νοοτροπίας καί ένός καθαροv πολιτικού
fίθους, θά συνεχίση τόν δρόμον της καί χωρίς τούς
διασπάσαντας τήν ένότητά της. Ή διαγραφή των
άποτελεί πρaξιν άναπόφευκτον, ή όποία άνανεώνει
καί χαλυβδώνει τήν πίστιν μας είς τό μέλλον)).
Σέ άπάντηση, ό Γ. Ράλλης παρατήρησε:
«'Ο Κ. Καραμανλής θά ώφειλε νά γνωρίζη έξ ίδίας πεί­
ρας, δταν εϊμεθα συνυπουργοί είς τήν ύπό τόν άεiμνηστον
1 Παπάγον Κυβέρνησιν, δτι ούδέποτε έδέχθην νά συνωμοτή­
σω. ·Ως πρός τήν διαγραφήν των συναδέλφων μου καί
έμοϋ, έξ δσων τουλάχιστον γνωρίζω, είς τά δημοκρατικά
κόμματα τό δικαίωμα τοϋτο άνήκει είς τήν συνέλευσιν των
βουλέυτων καί όχι είς τήν αύθαίρετον κρίσιν τοϋ άρχη­
γοϋ» .
Παράλληλη δήλωση, μέ άνάλογο περιεχόμενο,
εκαμε καί ό Π. Παπαληγούρας.
Μετά τήν liρση τής ~μπιστοσύνης των δεκαπέντε
βουλευτών, ό Κ. Καραμανλής ζήτησε άκρόαση άπό
τόν βασιλέα καί ύπέβαλε τήν παραίτηση τής Κυβερ­
νήσεως, στίς 2 Μαρτίου. Ταυτόχρονα ύπέδειξε στό
ρυθμιστή τοϋ πολιτεύματος τό σχηματισμό αύστηρά
ύπηρεσιακfjς Κυβερνήσεως, τήν aμεση διάλυση τής
Βουλής καί τήν προκήρυξη ~κλογ&ν μέ τό Ι.σχϋον
έκλογικό σύστημα. «Συνεπής πρός τήν άρχήν, τήν
δποίαν πολλάκις διεκήρυξω)- δήλωσε μετά τήν κά­
θοδό του άπό τά 'Ανάκτορα- «ότι ο{ συμβιβασμοί
καί αί νόθοι καταστάσεις άποβαίνουν είς βάρος του
δημοσίου συμφέροντος, ύπέβαλα είς τόν βασιλέα τήν
παραίτησιν τής Κυβερνήσεώς μου καί συνέστησα
τήν έκκαθάρισιν τής καταστάσεως διά τοv διορισμού
αύστηρώς ύπηρεσιακής Κυβερνήσεως καί &μέσου
προσφυγής είς τόν κυρίαρχον λαόν)). 'Ο πρωθυ­
πουργός δέν θά μεταβάλει τή στάση του οϋτε καί
δταν ~πιβεβαιωθεί ή δυνατότητα νά διατηρήσει τήν
έξουσία μέ τήν ~πανάκαμψη όρισμένων άπό τούς
 82 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ

'Ο Κ. Καραμανλής, τήv ήμέρα τής παραιτήσεως.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΑΡΑΠΗΣΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 83

βουλευτές πού εΙχαν &ποχωρήσει, τήν προσχώρηση

άλλων η τήν ύποστήριξη των δεκαπέντε μελων τής
κοινοβουλευτικής δμάδας της ΕΠΕΚ.
'Ο βασιλεύς έπιφυλάχθηκε νά &παντήσει στήν
είσήγηση του Κ. Καραμανλή &φοu &κούσει τίς &πά­
ψεις καί των άλλων πολιτικων &ρχηγων. 'Αφοu ένη­
μερώθηκε άπό τόν πρόεδρο τής Βουλής γιά τή δύνα­
μη των κομμάτων στή Βουλή, δέχτηκε διαδοχικά
τούς συναρχηγούς του κόμματος των Φιλελευθέρων,
Σ. Βενιζέλος καί Γ. Παπανδρέου, τόν κοινοβουλευ­
τικό έκπρόσωπο του Δημοκρατικοί) κόμματος, Σ.
'Αλλαμανή, τόν έκπρόσωπο τής ΕΔΑ, Η. 'Ηλιου,
τόν &ρχηγό τής ΕΠΕΚ, Σ. Παπαπολίτη, τόν &ρχηγό
του Λαϊκου κόμματος, Κ. Τσαλδάρη, καί τόν πρώην
πρωθυπουργό Π. Κανελλόπουλο. Στό σύνολό τους,
οί έκπρόσωποι των κομμάτων έξέφρασαν τήν &ντί­
θεσή τους στό ίσχuον έκλογικό σύστημα άλλά - μέ
έξαίρεση τόν Σ. 'Αλλαμανη καί τόν Η. 'Ηλιοu -
φάνηκαν διατεθειμένοι νά συμβάλουν στή στήριξη
κυβερνητικοί) σχήματος &πό τή Βουλή, χωρίς νά
χρειαστεί ή άμεση προσφυγή στίς κάλπες. Ριζικά διά­
φορη ήταν ή τοποθέτηση του Γ. Παπανδρέου, ό
δποίος- δπως εγινε γνωστό- ύποστήριξε τήν ίδια
άποψη μέ τόν πρωθυπουργό, τήν άμεση διάλυση της
Βουλής καί τήν προκήρυξη γενικων έκλογων. τέλος,
δ βασιλεύς Παuλος εΙ χε, στίς 3 Μαρτίου, νέα συνάν­
τηση μέ τόν Κ. Καραμανλή, δ δποίος εκαμε στή συνέ­
χεια τήν &κόλουθη δήλωση:

«'Ως άρχηγός τής ΒΡΕ έξέθεσα είς τόν βασιλέα

τάς άπόψεις μου περί τοv τρόπου ρυθμίσεως τής πο­
λιτικής κρίσεως. Είσηγήθην τόν διορισμόν ύπηρε­
σιακής Κυβερνήσεως, ή όποία νά όδηγήση τήν χώ­
ραν ταχέως είς έκλογάς».

Σέ έρώτηση, μέ ποιό έκλογικό σύστημα θά γίνουν

οί έκλογές, άπάντησε: «Μέ τό ίσχvον, έκτός aν δ
βασιλεύς κρίνη άλλως, δπότε θά άποφασίση δ ίδι­
ος».

Τό ίδιο βράδυ, δ βασιλεύς, μετά άπό νέα συνερ­

γασία του μέ τόν πρόεδρο τής Βουλής, άνέθεσε τό
σχηματισμό έξωκοινοβουλευτικής Κυβερνήσεως
στόν Κ. Γεωργακόπουλο, πρόεδρο του 'Ελληνικου
'Ερυθροu Σταυροu. 'Η νέα Κυβέρνηση έπιφορτιζό­
ταν μέ τή διεξαγωγή των νέων έκλογων. Παράλληλα
δμως, άφοu έξασφάλιζε τήν ψήφο έμπιστοσύνης τής
Βουλής, θά προωθοuσε γιά ψήφιση τόν έκλογικό νό­
μο γιά τήν έπανεισαγωγή τής ένισχυμένης &ναλογι­
κής, μέ τή σύμφωνη γνώμη των κομμάτων τής πρώην
κυβερνητικής πλειοψηφίας καί τής &ξιωματικής &ν­
τιπολιτεύσεως.
'Ιδιαίτερα διαφωτιστική εΙ ναι ή μεταγενέστερη
&φήγηση καί έρμηνεία των γεγονότων άπό τόν ίδιο
τόν Κ. Καραμανλή:

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

84 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
«Τήν 1ην Μαρτίου 1958 καί ώραν 9ην έσπερινήν,
έκυκλοφόρει εκτακτος εκδοσις τών "Νέων". 'Η εκ­
δοσις έγένετο διά νά δημοσιευθή δήλωσις 15 βου­
λευτών τής ΒΡΕ, οίτινες ήρο ν τήν έμπιστοσύνην των
aπό τήν Κυβέρνησιν χωρίς δμως νά dποχωρουν του
κόμματος. Τήν πρωτοβουλίαν είς τήν έ'vέργειαν αv­
τήν εlχον οί κ.κ. Παπαληγούρας καί Ράλλης, εiς
τούς όποίους προσετέθη καί ό παραιτηθείς πρό μη­
νών aντιπρόεδρος τής Κυβερνήσεώς μου κ. •Απο­
στολίδης. Εvθύς ώς ελαβα γνώσιν τής έν λόγφ δη­
λώσεως, aπεφάσισα καί dνεκοίνωσα είς τόν πρόε­
δρον τής Βουλής τήν διαγραφήν έκ του κόμματος
τών έν λόγφ βουλευτών καί f:ζήτησα διά τήν έπομέ­
νην dκρόασιν aπό τόν βασιλέα.
))Οί πρωτοστατήσαvτες ήγωνίσθησαν δι· δλων
τών μέσων καί ένισχύθησαν aπό πολλών πλευρών
διά νά συγκεντρώσουν τόν aριθμόν τών 15, ό όποίος
ήτο aπαραίτητος διά τήν δημιουργίαν πολιτικής
κρίσεως, δεδομένου δτι ή κοινοβουλευτική δύναμις
τής ΒΡΕ dνήρχετο είς 164 βουλευτάς. Μόλις έγνώ­
σθη ή διαγραφή τών 15 καί ή πρόθεσίς μου νά ζητή­
σω τήν διάλυσιν τής Βουλής, τρείς έκ τών aποστα­
τών έδήλωσαν δτι dνακαλουν τάς ύπογραφάς των,
διότι, εlχον, δπως ίσχυρίζοντο, παραπλανηθή. •Ηρ­
νήθη ν νά τούς δεχθώ, δπως τό έζήτησαν, διότι fίμουν
aποφασισμένος νά έmδιώξω έκλογάς. •Εν τψ μεταξύ,
καί πρό τής συναντήσεώς μου μέ τόν βασιλέα, ή
όποία εlχεν όρισθή διά τήν μεσημβρίαν τής Κυρια­
κής, ό κ. Παπαπολίτης, δ δποίος ήγείτο τότε 16 βου­
λευτών, μου διεμύνησεν διά τών κ. κ. Άντωνακάκη
καί Πολίτη, δτι θά ήτο διατεθειμένος νά μέ βοηθήση
καί έζήτησεν έπειγόντως συνάντησιν. Έπειδή δέν
διέθετα χρόνον, του ώρισα συνάντησιν εiς τήν έν
Ψυχικφ οίκίαν του aποθανόντος δημοσιογράφου κ.
Πολίτου, δπου καί τόν συνήντησα κατευθυνόμενος
πρός τά dνάκτορα Τατοίου. Μου έπανέλαβε τήν δή­
λωσίν του, δτι: θά ήτο πρόθυμος νά συνεργασθή είς
τήν Κυβέρνησιν, δπότε αϋτη θά dπέκτα aνετον πλει­
οψηφίαν καί θά ήδύνατο νά συνεχίση τό εργον της.
Τόν ηvχαρίστησα dλλά του έδήλωσα δτι έπίστευα
διά πολλούς λόγους εiς τήν dνάγκην τών έκλογών.
)) 'Όταν εφθασα είς τά dνάκτορα, δ βασιλεύς
έφαίνετο ένήμερος δλων τών aνωτέρω. Δι' αvτό,
δταν του έδήλωσα δτι ύποβάλλω τήν παραίτησίν μου
καί είσηγουμαι διάλυσιν τής Βουλής, μου παρετή­
ρησε δτι δέν τό aντιλαμβάνεται αvτό, έφ • δσον, κατά
τάς πληροφορίας του, ήδυνάμην νά dνακτήσω τήν
πλειοψηφίαν τής Βουλής. Του έξήγησα διατί έάν
ήκολούθουν τήν όδόν αvτήν, θά δδηγούμεθα συντό­
μως εiς καθολική ν σήψιν, διότι, δπως του έτόνισα, οί
aριθμοί δέν κάμουν τήν ύγειά πολιτικήν κατάστασιν
δσον τό πολιτικόν κλίμα. Τό δέ κλίμα, έντός του
δποίου έκινείτο ή Κυβέρνησις καί γενικώτερα ή πο­
λιτική μας ζωή, εlχεν καταστή νοσηρόν, λόγφ τών
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
συνεχών δολοπλοκιών, αίτινες έξυφαίνοντο κατά τής
Κυβερνήσεως, καί έπέβαλλεν μίαν ριζικήν έκκαθά­
ρισιν τής καταστάσεως. Του προσέθεσα μάλιστα γε­
λών, δτι έάν "παραμείνω είς τήν έξουσίαν διά συμβι­
βασμών, θά εlμαι αίχμάλωτος δλων σας, ένώ έγώ έπι­
θυμώ νά εlμαι έλεύθερος ".
)) Ό βασιλεύς συνεφώνησε κατ· aρχήν μέ τήν
aποψίν μου, έπιφυλαχθείς νά μέ καλέση καί πάλιν,
dφου συμβουλευθή τούς aρχηγούς τών κομμάτων καί
τόν πρόεδρον τής Βουλής, πράγμα τό όποίον επραξε
τήν έπομένην. ·Εξεπλάγην δταν έπληροφορήθην δτι
ol aρχηγοί τών Φιλελει;θέρων κ.κ. Παπανδρέου καί
Βενιζέλος, δχι μόνον δέν είσηγήθησαν τήν διάλυσιν
τής Βουλής, dλλά συνέστησαν δπως dνατεθή δ σχη­
ματισμός τής νέας Κυβερνήσεως εiς τόν 'Αποστολί­
δην. 'Εξεπλάγην δέ διότι aπό μηνών ή aντιπολίτευ­
σις καί Ιδίως τό κόμμα τών Φιλελευθέρων έζήτει dλ­
λαγήν του έκλογικου νόμου καί νέας έκλογάς μέ
ύπηρεσιακήν Κυβέρνησιν. "Ολ' αvτά τούς τά προσέ­
φερα καί έπί πλέον ύπέστην τήν κρίσιν διότι έδέχθην
νά Ικανοποιήσω τό αίτημά των περί dλλαγής του
έκλογικου νόμου. Τήν εiσήγησίν των αvτήν δέν τήν
κατέστησαν δημοσί(! γνωστή ν, δπως οί aλλοι aρχη­
γοί τών κομμάτων, διότι προφανώς έντρέποντο. •Ο κ.
Παπανδρέου μόνον, δταν έπληροφορήθη τήν δυ­
σφορίαν μου, μου διεμύνησεν δτι δέν ήτο αvτός ό
ενοχος, dλλά ό Βενιζέλος. Τό dληθές εlναι δτι μετεί­
χον καί αvτοί έμμέσως τής έναντίον τής Κυβερνήσε­
ως συνωμοσίας Καί έπεδίωξαν δπως διά τής αναθέ­
σεως τής Κυβερνήσεως είς τούς dποστάτας dποσυνθέ­
σουν τήν ΒΡΕ. Εlναι καί τουτο χαρακτηριστικόν τών
πολιτικών μας ήθών.
)) ·Ο κ. Τσαλδάρης καί δ κ. Κανελλόπουλος είση­
γήθηκαν τήν μή διάλυσιν τής Βουλής, μέ τό έπιχεί­
ρημα δτι δύναται αϋτη νά δώση Κυβέρνησιν, θέσιν
τήν δποίαν έπιμόνως ύπεστήριζεν ή όμάς τών aπο­
στατών. Καί ή σύμπτωσις αvτή dπεκάλυπτεν σαφώς
δτι ή έπιδίωξις τής συνωμοσίας ήτο νά μειωθώ προ­
σωπικώς καί νά διασπασθή τό κόμμα.
)) "Οταν τήν έπομένην μέ έκάλεσεν ό βασιλεύς, μέ
ήρώτησεν έάν έμμένω εiς τήν εiσήγησίν μου, δεδομέ­
νου δτι οί πλείστοι τών aρχηγών ύπεστήριξαν δτι ή
Βουλή δύναται νά δώση Κυβέρνησιν. Του έδήλωσα
δτι έπιμένω, τοσούτφ μάλλον καθ' δσον έν τφ μετα­
ξύ εlχα ανακτήσει τήν πλειοψηφίαν τής Βουλής,
δπερ έσήμαινεν δτι δέν ήτο δυνατός σχηματισμός
οΙασδήποτε Κυβερνήσεως χωρίς τήν lδικήν μου
σύμπραξιν. Του προσέθεσα μάλιστα δτι τό τελευταί­
ον αvτό γεγονός τόν ύπεχρέωνε, κατά τήν παράδο­
σιν, νά dποδεχθή τήν εiσήγησίν μου.
))τέλος, του έτόνισα δτι οΙαδήποτε aλλη λύσις θά
έδημιούργει τήν έντύπωσιν δτι τό Στέμμα έπεθύμει
νά βοηθήση τά σχέδια τών συνωμοτών, δπως ol ίδιοι
τό διεκήρυσσαν, έπικαλούμενοι μάλιστα σχετικάς
 ΠΡΟΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ
διαβεβαιώσεις τοϋ κ. Χ. Ποταμιάνου. Ό βασιλεύς
έξεδήλωσεν είλικρινώς τήν άγανάκτησίν του διά τάς
διαδόσεις αύτάς, χαρακτηρίσας ώς άπίθανον τήν άνά­
μιξιν τοϋ κ. Ποταμιάνου εlς τήν συνωμοσίαν.
»Τελικώς δ βασιλεύς μοϋ έδήλωσεν δτι άποδέχε­
ται τήν είσήγησίν μου, δεδομένου δτι αύτη άντιπρο­
σωπεύει τήν ύγιεστέραν λύσιν.
))Συνεζητήσαμεν έν συνεχείf! διά τό πρόβλημα τό
όποίον έδημιούργει ή έκκρεμότης τοϋ κατατεθέντος
έκλογικοϋ νομοσχεδίου. Τοϋ είσηγήθην νά διορίση
ύπηρεσιακήν Κυβέρνησιν, μέ τήν έντολήν νά διαλύ­
ση τήν Βουλή ν καί νά διενεργήση έκλογάς. Πλήν, ή
Κυβέρνησις αύτή θά 1]δύνατο νά έμφανισθή είς τήν
Βουλή ν καί νά προωθήση τό έκλογικόν νομοσχέδιον
έφ ' δσον θά διεπίστωνεν ύπευθύνως δτι τά κόμματα
τής ΒΡΕ καί τών Φιλελεύθερων έμμένουν είς τήν
σχετικήν συμφωνίαν των καί εlναι πρόθυμα νά τήν
βοηθήσουν. Προσέθεσα δέ δτι τό κόμμα μου, διά λό­
γους συνεπείας, δέν θά εlχε άντίρρησιν πρός τοϋτο.
)) 'Απεχαιρέτησα τόν βασιλέα ό δ ποίος μέ ηύχα­
ρίστησεν διά τάς ύπηρεσίας μου καί μοϋ ηύχήθη εί­
λικρινώς έπιτυχίαν.
)Πήν έπομένην δ βασιλεύς άνέθεσε τόν σχηματι­
σμόν τής ύπηρεσιακής Κυβερνήσεως είς τόν κ. Γε­
ωργακόπουλον, δστις, εύθύς μετά τήν δρκωμοσίαν
του έπεσκέφθη διαδοχικώς έμέ καί τούς άρχηγούς
τών Φιλελευθέρων, προκειμένου νά έξετάση τήν δυ­
νατότητα τής προωθήσεως τοϋ έκλογικοϋ νόμου.
Τοϋ έδήλωσα δτι, μολονότι δέν ήμουν ίκανοποιημέ­
νος άπό τήν συμπεριφοράν τών άντιπάλων μου, δέν
θά εlχα άντίρpησιν vά βοηθήσω είς τήν έπιψήφισιν
του νομοσχεδίου, ύπό τόν δρο ν δμως δτι οί Φιλελεύ­
θεροι θά έτήρουν πλήρως τήν συμφωνίαν καί θά έπε­
σπεύδετο ή σχετική διαδικασία. Συνέστησα μάλιστα
είς τόν νέον πρωθυπουργόν, δπως ζητήση άπό τούς
άρχηγούς τών Φιλελqυθέρων γά μονογράψουν τό νο­
μοσχέδιον διά νά άποφύγη σχετικήν περιπέτειαν.
)) 'Ο άποφασιστικός καί εύθύς τρόπος μέ τόν
δποίον άντιμετώπισα τήν κρίσιν, καί ή δήλωσίς μου
δτι έπιστρέφω είς τόν λαόν άπαραβίαστον τήν έντο­
λήν πού μοv ένεπιστεύθη, εlχαν δημιουργήσει άγα­
θήν έντύπωσιν παρά τfj κοινΌ γνώμ1J. Καί θά ήτο
άσφαλώς καλύτερον τό άποτέλεσμα τής έκλογής έάν
προεκηρύσσοντο άμέσως έκλογαί καί δέν εlχον με­
σολαβήσει τά άθλια παζαρεύματα τών 40 ήμερών, διά
τά όποία δέν ήτο μέν ύπεύθυνον τό κόμμα μου, άλλά
ή το ύποχρεωμένον, έφ' δσον ένεπλάκη είς τήν περι­
πέτειαν, νά τά παρακολουθήση. 'Υπό τάς συνθήκας
αύτάς, ήχθημεν είς τάς έκλογάς, τών δποίων τό άποτέ­
λεσμα ύπήρξεν έθνικώς άνησυχητικόν, δεδομένου
δτι ή ΕΔΑ άνεδείχθη δεύτερον κόμμα.
)) Τό δυσάρεστο ν αύτό άποτέλεσμα ώφείλετο, κα­
τά τήν γνώμη ν μου, πρώτον, εlς τήν άντισυμμαχικήν
ψυχολογίαν, τήν όποίαν εlχ~ δημιουργήσει τό Κυ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
85
πριακόν, δεύτερον, εlς τήν δυσφορίαν τήν δποίαν
προεκάλεσαν παρά tfj κοινΌ γνώμu αί dθλιαι μεταξύ
τών κομμάτων άντεγκλήσεις άπό τής κρίσεως μέχρι
τών έκλογών, καί τρίτον, εlς τό γεγονός δτι οί Φιλε­
λεύθεροι, είς βάρος τών δποίων, κυρίως, άπέβη τό
άποtέλεσμα, μή έκτιμήσαντες καλώς τάς δυνάμεις
των, εlχον έπιμείνει εlς τά ύψηλά ποσοστά τοϋ έκλο­
γικοϋ νόμου μέ σκοπόν νά άπορροφήσουν τά μικρό­
τερα κόμματα.
))Τό άποτέλεσμα δέ άκριβώς αύτό μέ ήγαγεν είς
τήν άπόφασιν νά βοηθήσω έκτοτε τήν δημιουργίαν
έθνικής άντιπολιτεύσεως }κανής νά μέ διαδεχθή.
)) 'Η πολιτική κρίσις τοv '58 παρουσιάζει ένδια­
φέρον άπό πολλών πλευρών. Κυρίως δμως ένδιαφέ­
ρει πρώτον άπό πλευρiiς έπιδράσεως τήν δποίαν εl­
χεν εlς τήν μετέπειτα έξέλιξιν τής ΒΡΕ, καί γενικώ­
τερον τοϋ πολιτικού μας βίου,, καί δεύτερον άπό τής
πλευρiiς τών σκοπών οί όποf:οι έπεδιώχθησαν άπό
τούς προκαλέσαντες αύτήν.
))Είς τήν 'Ελλάδα, τό σύστημα τών κομμάτων, τό
δποίον έντούτοις εlναι έκφρασις τής κοινοβουλευτι­
κής δημοκρατίας, λειτουργεί πλημμελώς. Ή δημι­
ουργία καί ή διάλυσις τών κομμάτων γίνεται κατά
τρόπον περιστασιακόν, μηδεμίαν έχοντα σχέσιν μέ
τάς ούσιαστικάς πολιτικάς άνάγκας τής χώρας. 'Η
έλλειψις κομμάτων μέ πρόγραμμα, συνοχήν καί πει­
θαρχίαν, καί πρό παντός μέ μακράν παράδοσιν, δέν
έπέτρεψεν είς τόν τόπον μας νά άποκτήση δμαλόν
καί σταθερό ν πολιτικόν βίον. 'Η κεντρόφυγος τάσις
εlς τά έλληνικά κόμματα εlναι lσχυροτέρα άπό τό
αίσθημα τής εύθύνης πού έπιβάλλει κάθε συλλογική
προσπάθεια.
))Τό φαινόμενον αύτό δέν ή το δυνατόν νά μήν πα­
ρατηρηθή καί είς τήν ΒΡΕ, τοσούτφ μάλλον καθ'
δσον μερικοί άπό τούς συνεργάτας μου καί κυρίως
έκείνοι, οί δποίοι έφερον γνωστά πολιτικά όνόματα,
χωρίς νά άμφισβητοϋν τάς ίκανότητάς μου, δέν 1]δύ­
ναντο νd έξοικειωθοvν μέ τήν ίδέαν tής ήγεσίας μου.
'Η ψυχολογία των δέ αύτή έπεδει νοvτο λόγω τής
αύστηρiiς πολιτικής μου νοοτροπίας καί τής σταθε­
ρiiς άποφάσεώς μου νά άσκήσω ήγεσίαν ούσιαστι­
κήν. 'Η κρίσις πάντως έθεράπευσεν τάς άδυναμίας
αύτάς. 'Εσταθεροποίησεν τήν ΒΡΕ καί τήν καθιέ­
ρωσεν ώς τήν πρώτην πολιτικήν δύναμιν τής χώρας,
τήν κατέστησε ίκανήν νά κυβερνήση έπί μακρόν χρό­
νον καί νά πραγματοποιήση ένα τεράστιον έργον.
))Πολλούς μήνας πρό τής κρίσεως, ήρχισαν νά
έκδηλοvνται τά άποσυνθετικά συμπτώματα. Εlς τήν
άρχήν ύπό μορφήν κριτικής καί έν συνεχείf! δολο­
πλοκιών. Τάς τάσεις αύτάς ένεθάρρυνον καί διάφο­
ροι έξωκομματικοί παράγοντες, οί δποίοι, μή δυνά­
μενοι νά μέ συγχωρήσουν διότι τούς έκράτουν είς
άπόστασιν, έπεδίωκο ντήνάνατροπήνμου. Ύπό τάς
συνθήκας αύτάς, ήρχισε νά όργανοvται ή έναντίον
86 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
μου συνωμοσία, ή όποία άπό σταδίου είς στάδιον
ώδήγησεν είς τήν κρίσιν. Τήν δλην προσπάθειαν
ένεθάρρυνον καί θετικώς τήν έβοήθησαν δ κ. Ποτα­
μιάνος, ή κ. Βλάχου καί ό 'Αμερικανός έπιτετραμμέ­
νος κ. Πένφηλντ, διαβεβαιουντες τούς βουλευτάς δτι
αύτή ή το ή έπιθυμία καί του βασιλέως καί τών 'Αμε­
ρικανών. Καί οί μέν δύο πρώτοι, δ πως καί οί ήγηθέν­
τες τής συνωμοσίας, έπεδίωξαν τήν προσωπικήν μου
έκμηδένισ~ν καί τήν άναδιάρθρωσιν τής ΒΡΕ. Έlμαι
πάντως βέβαιος, δτι δ κ. Ποταμιάνος ένήργησεν είς
τήν προκειμένην περίπτωσιν έν άγνοί~ του βασιλέ­
ως. 'Ο έκπρόσωπος δμως τής 'Αμερικής ύπεβοήθη­
σεν τήν κρίσιν άγόμενος άπό πολιτικάς σκέψεις. Τό
Κυπριακόν άπησχόλει τούς συμμάχους, οί δποίοι
έγνώριζον δτι δέν ήμουν διατεθειμένος νά ύποχωρή­
σω έάν δέν έπετύγχανον μίαν έθνικώς ίκανοποιητι­
κήν λύσιν. 'Η άντιπολίτευσις, παρά τήν φαινομενι­
κήν της άδιαλλαξίαν, διεβεβαίωνε τούς συμμάχους
δτι τό έθνικόν συμφέρον έπέβαλλε τό κλείσιμον -ιου
Κυπριακου, άλλ' δτι τουτο δέν ήτο δυνατόν νά έτcι­
τευχθή παρά μέ μίαν συμf,iαχικήν Κυβέρνησιν, εiς
τήν όποίαν, χωρίς τόν φόβον τής διαβολής, θά άνε­
λάμβανον άπό κοινου τήν εύθύνην τά συμμετέχοντα
είς αύτήν κόμματα. Ή άντίληψις αύτή έκαλλιεργεί­
το τόσον έπιμόνως, ώστε οί 'Αμερικανοί καί οί v Α γ­
γλοι έπίστευσαν δτι, έάν άνετρέπετο ή Κυβέρνησίς
μου, θά ύπεχρεούμην νά συνεργασθώ μέ τούς Φιλε­
λευθέρους, όπότε θά άντιμετωπίζετο τό Κυπριακόν
ύπό τό άνωτέρω πνευμα.
)) 'Η διαπίστωσις αύτή άποτελεί άπάντησιν είς τήν
ψευδή κατηγορίαν τήν δποίαν διετύπωσαν οί άντί­
παλοί μου δτι δήθεν εlχον προωθηθή είς τήν έξουσί­
αν διά νά κλείσω τό Κυπριακόν. 'Ενώ, δπως &ποδει­
κνύεται, συνέβαινε τό άντίθετον. Έπανελήφθη δέ:
καί είς τήν περίπτωσιν αύτήν, τό θλιβερόν φαινόμε­
νον τής παρεμβάσεως τών ξένων είς τά έσωτερικά
τής χώρας, παρεμβάσεως, τήν δποίαν, άτυχώς, κατά
κανόνα ένθαρρύνουν τά έλληνικά κόμματα. Δύναμαι
δέ μέ τήν εύκαιρίαν αύτή ν νά δηλώσω δτι καθ' δλον
τό διάστημα πού έκυβέρνησα τήν χώραν ούδέποτε
έπέτρεψα είς ξένην Κυβέρνησιν νά έχη γνώμην έπί
τής πολιτικής τής Έλλάδος))21.
'Ενδιαφέρον, έξάλλου, παρουσιάζουν οί παρα­
τηρήσεις τοϋ Κ . Καραμανλή σέ άπάντηση σχετικών
έρωτημάτων, των Β. Βασιλείου καί Σπ. Μαρκεζίνη:
«Ή κρίση του 1958, ήταν άποτέλεσμα συνωμο­
σίας, στήν όποίαν μετείχαν τά άνάκτορα, οί 'Αμερι­
κανοί καί οί v Αγγλοι καί ώρισμένοι συνεργάτες μου.
'Ο καθένας άπό αύτούς έπεδίωκε τήν πτώση τής Κυ­
βερνήσεώς μου γιά σκοπούς Ιδικούς του. Οί μέν ξένοι
ήθελαν νά μέ άναγκάσουν νά κάμω Κυβέρνησιν μέ τά
άλλα κόμματα, διά νά κλείσουμε τό Κυπριακό. Οί δέ
άλλοι παράγοντες, διότι μέ ήθελαν άποδυναμωμένον,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
εiς τρόπον ώστε νά μέ θέσουν ύπό τόν έλεγχόν τους.
))Ούδεμίαν εlχα πληροφορίαν μέχρι τής ήμέρας
τής παραιτήσεως Παπαληγούρα καί δέν γνωρίζω έάν
ή παραίτησις του 'Αποστολίδη, ή όποία έγένετο έξ
άφορμής μιiiς διαφωνίας μέ τόν Πρωτοπαπαδάκην,
τόν δποίον έδικαίωσα, ένετάσσετο είς τήν συνωμο­
σίαν τής άνατροπής τής Κυβερνήσεώς μου. 'Εκείνο
τό δποίον γνωρίζω εlναι δτι οί Βενιζέλος καί Παπαν­
δρέου, μετά τήν παραίτησίν μου ύπέδειξαν εiς τόν
βασιλέα ν' άναθέση τήν Κυβέρνησιν στόν 'Απο­
στολίδη, έπιδιώκοντας δι' αύτου, τήν διάσπασιν τής
ΒΡΕ.
)) 'Εκείνο, έπίσης, τό δποίον γνωρίζω ε[ναι δτι
τούς άποστάτες ένεθάρρυναν οί Ποταμιάνος καί Βλά­
χου Καί κατά τινας ό Πένφηλντ. Καί θά έπετύγχανεν
ίσως τό σχέδιόν των, έάν δέν τούς αίφνιδίαζα μέ τήν
.παραίτησίν μου καί έάν δέν έδήλουν είς τόν βασιλέα
δτι, έάν δέν γίνη διάλυσις, θά άποχωρήσω τής πολι­
τικής. Εlναι χρήσιμον είς τήν περίστασιν αύτήν νά
μνημονευθή δτι ήδυνάμην καί μετά τήν κρίσιν νά
διατηρήσω τήν έξουσίαν, δεδομένου δτι μεριΚοί τών
άποστατών έδήλωσαν μεταμέλειαν, ό δέ Παπαπολί­
της, δ δποίος ήκολουθείτο άπό 15-16 βουλευτάς, μου
διεμήνυσεν δτι ήτο πρόθυμος νά μετάσχη τής Κυ­
βερνήσεώς μου.
)) Έπροτίμησα, δμως, τήν ριζική ν έκκαθάρισιν
του θέματος διά νά δοθή ένα μάθημα, τό δποίον έν
συνεχεί~ άπεδείχθη χρήσιμον))2s.
Σύμφωνα, έξάλλου, μέ τό κείμενο σημειώματος,
τό όποίο συντάχθηκε βάσει πληροφοριών πού περι­
ήλθαν στόν Κ. Κaραμανλή, καταγράφονται τά άκό­
λουθα στοιχεία:
«'Η δλη κρίσις προήλθεν άπό παροτρύνσεις τών 'Αμε­
ρικανών (του Πένφηλντ, δ δποίος έκαμε 3-4 μήνας χρέη
πρεσβευτοu, μ ή ύπάρχοντος τοιούτου τότε) καί τών άνακτό­
ρων.
>>'Ως πρός τάς διαθέσεις τών 'Αμερικανών, ε{χεν tδίαν
άντίληψιν, διότι εΙχεν άμεσον προσωπικήν έπαφήν μέ τόν
Πένφηλντ. ·Ως πρός τά άνάκτορα, έμεσολάβει δ Χ. Ποτα­
μιάνος. Ύπήρχεν, δμως, καί άμεσος έπαφή, ύπό τήν έν­
νοιαν δτι δ Χ. Ποταμιάνος έκ τής οtκίας του Παπαληγούρα
έτηλεφώνει είς τόν βασιλέα προσωπικώς έπί τής συνωμο­
σίας, παρόντος τοu Παitαληγούρα, δ δiτοίος καί παρηκο­
λούθει τήν συνδιάλεξιν.
))Αtτία δέν ήτο μία, άλλά διάφοροι συγκλίνουσαι. 0{
'Αμερικανοί έπρόβαλλον τό έκλογικόν καί τό Κυπριακόν.
Τά άνάκτορα τά αύτά ίσχυρίζοντο, ίσως δμως βασικόν
κίνητρόν των ύπήρξε ή έπιθυμία των άπομακρύνσεως του
Κ. Καραμανλή διά προσωπικούς λόγους.
))Κατά τόν Π. Παπαληγούραν, τό διάδοχον σχήμα δέν
εΙ χ εν δριστικώς άποφασισθή . 'Ο ίδιος f!λπιζεν δτι ή το
δυνατόν νά έθεωρείτο βεβαία ή σύμπραξις Σ. Βενιζέλου. Τό
δλον έπιχείρημα άνελήφθη, μέ τήν βεβαιότητα δτι μόλις
έπιπτε ή Κυβέρνησις (διά τής άποχωρήσεως μικροί> άρι-
 ΕΚτΙΜΗΣΕΙΣ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΠΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
θμοu βουλευτών, ώστε νά άπολεσθή ή πλειονοψηφία της)
καί δ βασιλεύς νά άνέθετε τήν πρωθυπουργία είς κάποιον
, {iλλον, θά έπανελαμβάνετο δ,τι συνέβη τόν Όκτώβριον
του 1955 μέ τόν Κ . Καραμανλήν . Δηλαδή, τό σύνολον σχε­
δόν τής ΕΡΕ θά ήκολούθει τήν νέαν κατάστασιν, ή όποία
μέ τήν συνδρομήν του Σ. Βενιζέλου θά άπέκτα τήν πλειο­
ψηφίαν.
»Παράδοξον ε{ναι τό έξής, τό όποίον διηγήθη δ Παπα­
ληγούρας, δτι τρείς περίπου μήνας μετά τά γεγονότα πα­
ρευρίσκετο είς κάποιαν τελετή ν τής 'Εθνικής 'Εστίας,
δπου συνήντησε τήν έπίσης παρευρισκομένην Φρειδερί­
κην. 'Η τελευταία ήσπάσθη καί έχαιρέτησε θερμότατα τόν
Παπαληγούραν, πρός τόν όποίον ε{πε ψράσιν καί δή γερ­
μανιστί "Μά τί μaς έκάματε;" 'Η φράσις έλέχθη κατά τρό­
πον, ώς έάν ηθελεν ή Φρειδερίκη νά είπη: "Διατί κ. Παπα­
ληγούρα θελήσατε νά ρίξετε τόν Κ. Καραμανλήν, πού τό­
σο έμείς θέλουμε;" Δι ' αύτό καί δ Παπαληγούρας (εκπλη ­
κτος δτι ή Φρειδερίκη ένεφανίζετο, ώς μή γνωρίζουσα δτι
δ Παπαληγούρας έκινήθη κατόπιν συνεννοήσεως μέ τόν
Ποταμιάνον, δ όποίος διοχέτευσε τάς άπόψεις των άνακτό­
ρων) τής ε{πε: "Μά, γιά νά φωνάξουμε τόν Μπάμπη!!!" (δ
όποίος παρευρίσκετο καί αύτός είς τήν 'Εθνική ν ' Εστίαν) .
'Αλλά τότε ή Φρειδερίκη του άπήντησε: "' Αφήστε τον,
άφήστε τον".
»Πάντως είς τό έρώτημα : " ' Αφοu άνάκτορα καί 'Αμε­
ρικανοί έπεθύμουν άπομάκρυνσιν του Κ. Καραμανλή, διατί
τελικώς δ Παuλος άπεδέχθη τάς είσηγήσεις του Καραμαν­
λή, δηλαδή έκλογάς κ.λ.π.", δ Παπαληγούρας δέν ήδύνατο
η δέν ήθέλησε νά δώση σαφή έρμηνείαν.
»'Εξ άλλου, είς τό αύτό μνημόνιον άναφέρεται δτι, κα­
τά τόν τότε βουλευτήν τής ΕΡΕ Γκελεστάθη, πού συμπερι­
ελαμβάνετο μεταξύ των 15 άποστατών, "τήν δλην πρωτο­
βουλίαν ε{χεν δ Παπαληγούρας παροτρυνθείς άπό τά άνά­
κτορα καί ενα 'Αμερικανόν, τόν Πένφηλντ". 'Ο ίδιος δ
Γκελεστάθης συνήντησε πολλάκις είς τήν οίκίαν του Πα­
παληγούρα (δπου τότε μετέβαινε συχνότατα), ίδίως τόν
Ποταμιάνον, άλλά καί τούς 'Ανδρεάδην καί τήν Καρόλου,
ο{ όποίοι συνεννοοuντο διά τήν άνατροπήν του Κ. Καρα­
μανλή . Κατά τόν Γκελεστάθην, τόσον δ ίδιος δσον καί ο{
πλείστοι των ύπολοίπων 15, πού άπεχώρησαν, συνέπραξαν
λόγω δυσαρεσκείας των κατά του Κ . Καραμανλή καί εκα­
στος δι' ίδίους λόγους ... μ ή ύπουργοποίησις, μ ή έπαφή μέ
Κ. Κiχραμανλή, μή ικανοποίησις αίτημάτων των κ.λ.π.,
ένώ τό θέμα του έκλογικοu νόμου άπετέλει περισσότερον
πρόσχημα.
»'Ως πρός τήν παρέμβασιν τών άνακτόρων καί 'Αμερι­
κανών, δ Γκελεστάθης έξηγεί- κατ' αύτόν βεβαίως- ώς
έξης περίπου τά πράγματα: "Ναί μέν, ώς δικαιολογία έπρο­
βάλλετο δ έκλογικός νόμος, ή δλη δμως άτμόσφαιρα εδει­
χνε δτι ή πραγματική αίτία ήτο liλλη. 'Εγώ ε{χα άντιλη­
φθή καί κάποια παρέμβασιν των ~ Αγγλων . ~Ισως νά ηθε­
λαν (οί ~ Αγγλοι καί διά πιέσεώς των καί οί 'Αμερικανοί,
ένώ τά άνάκτορα, εχοντα καί προσωΠικούς λόγους προσε­
χώρησαν καί αύτά) τήν άπομάκρυνσιν του Κ. Καραμανλή,
έπειδή δέν άπεδέχετο λύσιν του Κυπριακοu, ώς τήν έπεθύ­
μουν οί ~ Αγγλοι. Τό γεγονός, δμως, δτι τελικώς δ βασιλεύς
άπεδέχθη τάς θέσεις του Κ . Καραμανλή, σημαίνει δτι θά
εγιναν έν τφ μεταξύ ώρισμένες συνεννοήσεις καί τελικά
' Ανάκτορα καί 'Αμερικανοί έπροτίμησαν νά έγκαταλεί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
87
ψουν τήν άρχικήν θέσιν των περί άπομακρύνσεως του Κ.
Καραμανλή» 29 •
'Η έκδήλωση τής κυβερνητικής κρίσεως εδωσε
τήν άφορμή γιά τή διατύπωση γενικότερων σχολίων
άπό τά έγκυρότερα οργανα του διεθνους τύπου.
Οί «τimes» του Λονδίνου, σέ σχετικό άρθρο τους,
μεταξύ άλλων, έπεσήμαναν:
~Αν, δπως φαίνεται πιθανό, ή παραίτησις του Κ. Καρα­
μανλή όδηγήσει σέ περίοδο πολιτικής άβεβαιότητος, ο{
άτυχείς συνέπειές της δέν θά περιοριστοuν στήν 'Ελλάδα.
'Υπάρχει κίνδυνος ή 'Ελλάδα νά στραφεί καί πάλι στίς
παλαιές της συνήθειες, δηλαδή στίς συνεχείς κυβερνητι­
κές άλλαγές καί στούς συνδυασμούς μικρών κομμάτων,
πού ήταν συχνά φαινόμενα μετά άπό τούς δύο πολέμους.
Ε{ χε τότε ύποστηριχθεί δτι αύτό ήταν τό χαρακτηριστικό
τής έλληνικής πολιτικής σκηνής, καί δτι δ κομματισμός
αύτός ήταν τό τίμημα γιά τήν εντονη προσωπικότητα τής
έλληνικής δημοκρατίας. 'Αλλά τό γεγονός παραμένει δτι
ή 'Ελλάδα τά πήγε πολύ καλύτερα τά τελευταία χρόνια, ,
άπό τότε πού εχαιρε σταθερής διακυβερνήσεως.
'Ο κ. Καραμανλής άποδείχθηκε άξιος στό άξίωμα του
πρωθυπουργοί), δπως liξιος ε{ χε δειχθεί καί στό άξίωμα του
ύπουργοu Δημοσίων ~Εργων παλαιότερα . Παρά τίς μεγά­
λες περικοπές τής άμερικανικής βοήθειας, ή οίκονομική
άνάπτυξη συνεχίστηκε. Δέν ύπήρξε άνάγκη έπαναλήψεως
τής έπιτυχοuς ύποτιμήσεως τής δραχμής του 1953, καί ή
δραχμή ε{ναι έπιτέλους σταθερό νόμισμα. τί θά γίνει άν
ξαναρχίσουν ο{ φιλονικίες των παλαιών κομμάτων, σήμε­
ρα πού ή άκρα άριστερά έμφανίζεται άνανεωμένη καί οί
παγκόσμιες τιμές πέφτουν;
Οί ζοφεροί φόβοι ίσως άποδειχθοuν έσφαλμένοι, άλλά,
άπό τή διεθνή όπτική, μιά εστω καί σύντομη περίοδος άβε­
βαιότητας θά ε{ναι λυπηρό φαινόμενο .
'Ο «Observer» γιά τό ίδιο θέμα εγραφε τά έξής:
Κατά τήν διάρκειαν των 2~ έτ&ν τής Κυβερνήσεως του
Κωνσταντίνου Καραμανλή, ή 'Ελλάς ε{ χε άπολαύσει τήν
σπανίαν πολυτέλειαν μιας σταθερότητος τόσον άπολύτου
ώστε καί αύτοί άκόμη ο{ uΕλληνες ε{χαν ξεχάσει δτι ζοuν
είς μίαν ζώνην πολιτικών σεισμών . Αί διαλυτικαί δμως
δυνάμεις είργάζοντο ύποχθονίως καί ή αtφνιδία άνατροπή
τής Κυβερνήσεως Καραμανλή άπετέλεσεν κλονισμόν, τόν
όποίον ή προηγηθείσα ψευδαίσθησις δτι ή σταθερότης θά
ήτο μόνιμος κατέστησε άκόμη καταστρεπτικώτερον.
Εtς τήν 'Ελλάδα ε{ναι άδύνατον γά διαχωρίση κανείς
τά πολιτικά κόμματα άπό τό πρόγραμμα η τάς άρχάς των.
'Η παρακμή καί ή πτώσις των Κυβερνήσεων προκαλείται
τόσον πολύ άπό τάς «μανούβρας» των κομμάτων καί των
προσωπικοτήτων - πού εύρίσκονται άπομονωμέναι άπό
τόν σφυγμόν τής κοινής γνώμης - ώστε αί εύρύτεραι πο­
λιτικαί έξελίξεις νά ε{ναι άκατανόητοι διά τούς ξένους
-δσον καί δι' αύτούς τούς uΕλληνας.
'Από άντικειμενικής άπόψεως, ή Κυβέρνησις Καρα­
μανλή εΙχε εtς σοβαρόν βαθμόν έπιτύχει . Εtς τό έσωτερι­
κόν, ε{χε έπιτύχει μίαν οtκονομικήν σταθερότητα ή όποία
έξέπλησσε τόν κόσμον. 'Επενδύσεις είσέρρεαν άπό τό
88 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
έξωτερικόν, αί τιμαί παρέμειναν σταθερώτεροι παρά εiς
ο{ανδήποτε <'iλλην εύρωπαϊκήν χώραν κ:αί ο{ 'Έλληνες εΙ­
χαν παύσει νά άποθησαυρίζουν καί κατέθεταν άντιθέτως τά
χρήματά των εiς τάς τραπέζας. 'Ακόμη ~καί εiς τό εύπαθές
σημείον τής έξωτερικής πολιτικής, ή διάχυτος γενική έντύ­
πωσις ή το δτι, παρά τάς συνεχείς προσπαθείας τής άντιπο­
λιτεύσεως δπως έκμεταλλευθή ενα έθνικόν πάθος, δ Καρα­
μανλής έχειρίζετο τά ζητήματα δσον καλά καί οί <'iλλοι.
Τουτο ήτο άληθές διά τό Κυπριακόν καί δσον άφορα τό
ετερον έπικίνδυνον ζήτημα- τής έγκαταστάσεως βάσεων
πυραύλων- τουτο δένε{ χε άκόμη καταστή ενα φλέγον καί
<'iμεσον πρόβλημα .
Καί δμως, εΙναι τά δύο αύτά ζητήματα έξωτερικής πο­
λιτικής πού έπέφεραν έμμέσως τήν πτώσιν του Καραμαν­
λή. Τήν περασμένην έβδομάδα δ πρωθυπουργός εiσήγαγεν
αiφνιδίως εiς τήν ~ Βουλήν τό νομοσχέδιον δι' ενα νέον
έκλογικόν σύστημα, διά του δποίου τό itrχυον σύστημα
-πού ήτο κατά βάσιν πλειοψηφικόν- θά άντεκαθίστατο
υπό ένός συστήματος ένισχυμένης άναλογικής. Τό περίερ­
γον ε{ναι δτι μέ <'iλλα δύο ετη έξουσίας ένώπιόν του, δ
Καραμανλής δένε{ χε κανένα έμφανή λόγον διά νά διαλέξη
αύτήν άκριβώς τήν στιγμήν δπως προτείνη εναν νέον
έκλογικόν νόμον . Οϋτε καί ε{ναι εϋκολον νά έξηγηθή δια­
τί, έφόσον άπεφάσισε νά πράξη τουτο , επρεπε νά προετοι­
μάση εναν νόμον, δ δποίος, άπό έκλογικής άπόψεως, άπο­
σκοπουσε έμφανrος εiς τό νά κατευνάση τάς έπιμόνους αiτή­
σεις του κυρίου κόμματος τής άντιπολιτεύσεως δι ' εύνοϊ­
κωτέραν χρησιμοποίησιν.
'Η μόνη λογική έξήγησις διά τήν κίνησίν του αύτήν,
ε{ναι δτι δ Καραμανλής ήσθάνθη άβέβαιος διά τήν ίκανό­
τητά του νά διατηρήση τήν εύρυτάτην δημοτικότητά του
εiς τήν χώραν ένώπιον τών συμβιβαστικών άποφάσεων πού
ήτο άναγκαίον νά ληφθουν συντόμως έπί τών ζητημάτων
τής Κύπρου καί τών βάσεων πυραύλων . Έχρειάζετο τήν
υποστήριξιν τής φιλελευθέρας άντιπολιτεύσεως έπί μιaς
έθνικής έξωτερικής πολιτικής καί δ έκλογικός νόμος άπο­
τελουσε τό άντίτιμον τής υποστηρίξεως αύτής.
' Υπάρχουν άκόμη λόγοι διά νά πιστεύση κανείς δτι εiς
τά παρασκήνια οί Φιλελεύθεροι εΙχαν έπιτύχει , σμνδυά­
ζοντες τήν υποστήριξιν τών 'Ανακτόρων καί τών ' Ηνωμέ­
νων Πολιτειών, νά στρέψουν τόν Καραμανλήν πρός εναν
παρόμοιον τρόπον του σκέπτεσθαι.
Οϋτε δ ίδιος δ Καραμανλής οϋτε καί τά στοιχεία έκείνα
πού έπεδίωκαν τόν σκοπόν μιaς παρομοίας έθνικής πολιτι­
κής, έπιθυμουσαν ij έθεωρουσαν δυνατήν τήν άνατροπήν
τής Κυβερνήσεως. Τουτο φαίνεται δτι συνέβη άφ' ένός
λόγω τών άποτόμων τρόπων του Καραμανλή, δ δποίος ει­
σήγαγε τόν έκλογικόν νόμον χωρίς τάς καταλλήλους προ­
συνεννοήσεις μετά του 'Υ πουργικου Συμβουλίου, άφ' έτέ­
ρου δέ διότι έπωφελήθησαν τής εύκαιρίας πολλά μέλη του
κόμματός του, τά όποία άπό καιρου δυσανασχετουσαν διά
τήν άπότομον <'iνοδον εiς τήν έξουσίαν ένός συμπαθους
νέου δικηγόρου άπό τήν έπαρχίαν, του δποίου ή θέσις
ώφείλετο περισσότερον εiς τήν δημοτικότητά του - iδίως
μεταξύ των μόλις άποκτησάντων τό δικαίωμα τής ψήφου
γυναικών- παρά εiς τήν δημοτικότητα έντός τών κόλπων
του Ιδίου του κόμματος . ΥΟταν δέκα πέντε βουλευταί ήκο­
λούθησαν τούς δύο παραιτηθέντας υπουργούς εiς τήν άν­
ταρσίαν, δ Καραμανλής άπέμεινε μέ 149 βουλευτάς είς μί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
αν Βουλή ν τριακοσίων καί ή παραίτησίς του κατέστη άνα­
πόφευκτος .
Θά χρειασθουν ίσως μερικαί ήμέραι πρίν τά &.ποτελέ­
σματα τής καταρρεύσεως του κ. Καραμανλή καταστουν
έμφανή . 'Εάν διατηρήση τήν νομιμοφροσύνην του μεγα­
λυτέρου μέρους του κόμματός του θά έπιτύχη πιθανώτατα
ε ίς τό αίτημα του σχηματισμου μιaς υπηρεσιακής Κυβερνή­
σεως καί τής άμέσου διενεργείας έκλογών. Τά &.ποτελέ­
σματα τών έκλογών αύτών θά έξαρτηθουν &.πό τήν &.κριβή
φύσιν του έκλογικου νόμου, υπό του δποίου θά διενεργη­
θουν . ' Αλλά αί έκλογαί θά έπιτρέψουν εiς τόν Κωνσταντί­
νον Καραμανλήν νά θέση &.νοικτά ένώπιον του έλληνικου
κοινου τά δύο κύρια προβλήματα τής έξωτερικής πολιτι­
κής καί τάς προτάσεις του πρός &.ντιμετώπισίν των . 'Η
&.ντιπολίτευσις σχεδόν βεβαίως θά καταπολεμήση σφο­
δρώς τάς προτάσεις αύτάς. Τά πραγματικά αtσθήματα του
έλληνικου λαου έπ' αύτών θά πρέπει νά καταστουν έμφανή
άπό τάς κάλπας. 'Εάν -μέ τήν έπιτυχίαν πού έσημείωσε
εiς τόν έσωτερικόν τομέα- δ Καραμανλής &.ποκτήση
υποστήριξιν διά τήν έξωτερικήν του πολιτικήν καί έπιστρέ­
ψη εiς τήν έξουσίαν μέ μίαν καλήν πλειοψηφίαν, θά έπιτύ­
χη έκείνο άκριβώς πού &.πεπειράθη νά έπιτύχη δ ι ' <'iλλων
μέσων τήν τελευταίαν έβδομάδα - καί θά τό εχη έπιτύχει
χωρίς συμβιβασμούς μετά τών πολιτικών &.ντιπάλων 30 •
·Ο «Economist», σέ άντίστοιχο σχ όλιό του, άφοu
άναφερόταν στίς αίτίες τής διαφωνίας τών μελών πού
άποχώρησαν άπό τήν Κυβέρνηση, έντόπιζε τήν
προσοχή του στό νέο έκλογικό νόμο :
Τό σχέδιο νόμου &.ντιπροσωπεύει μία έπιστροφή στό
σύστημα τής ένισχυμένης &.ναλογικής του 1951 πού εύνοεί
τά μεγαλύτερα κόμματα. Οί Φιλελεύθεροι ήταν &.πό μα­
κρου υπέρ τής έκ νέου έφαρμογής της καί, σύμφωνος μέ τίς
έπιθυμίες τους, δ κ . Καραμανλής προφανώς ijλπιζε νά βελ­
τιώσει τήν πολιτική &.τμόσφαιρα. 'Αντ' αύτου έκδηλώθη­
κε πολιτική κρίση. 'Αλλ' ή στάση του &.πέναντι στήν κρί­
ση αϋξησε τήν υπόληψή του στή χώρα. Οί έλπίδες νά βελ­
τιώσει τήν κοινοβουλευτική του θέση στίς έκλογές ε{ναι
πρός τό παρόν καλές, ίδίως liν ή Βουλή &.ποφασίσει νά
δεχτεί τό νέο νόμο .
'Η έπιστροφή του κ . Καραμανλή στήν Κυβέρνηση μέ
μεγαλύτερη πλειοψηφία θά ε{ ναι εύπρόσδεκτη . ΕΙ ναι δμως
δυσάρεστο νά πέσει ή 'Ελλάς στήν ταραχή γενικών έκλο­
γών δταν υπάρχουν τόσο λεπτά διεθνή ζητήματα γιά έπί­
λυση . Τό ζήτημα τών βάσεων στό έλληνικό εδαφος δέν
ε{ναι δυνατό παρά νά γίνει άντικείμενο έκμεταλλεύσεως
&.πό τήν &.ριστερά 31 •
Το περιοδικό «Time~> έξάλλου, μέ τό γενικό τίτλο
<<Fallen leader>>, ύπογραμμίζει τό γεγονός δτι <φετά
άπό πέντε ετη σταθερaς ήγεσίας του Παπάγου καί
του Καραμανλή, ή ·Ελλάς φαίνεται νά έπιστρέφει
στό παλαιό λασπώδες εδαφος τής πολιτικής άστά­
θειας» καί έξαίρει τό εργο καί τήν προσωπικότητα
του 'Έλληνα πρωθυπουργοu:
Στά δύο ετη, άφότου διαδέχτηκε τόν στρατάρχη 'Αλέ­
ξανδρο Παπάγο ώς πρωθυπουργός τής 'Ελλάδος, δ Καρα-
 ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΉ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
μανλfjς, 50 έτών , προσέδωσε στήν έλληνική Κυβέρνηση
ενα νέο πνεϋμα . Γιός ένός Μακεδόνα διδασκάλου, φέρει
άκόμα ίχνη άπό τούς τρόπους τοϋ βορρά, έμφανίζοντας
έντιμότητα καί δύναμη άγνωστες στούς πλούσιους
ναίους πού, γενικά, κυριαρχοϋν στήν έλληνική πολιτική .
·Υπό τή σθεναρή ήγεσία του , τό άκαθάριστο έθνικό προϊ­
όν σημείωσε αύξηση 9%, κατά τό 1956-57, καί δ ~ Ελληνας
άγρότης εχει εύδοκιμήσει δσο ποτέ άλλοτε 32 •
Στήν άπόλυτα θετική άποτίμηση τοu εργου τής
Κυβερνήσεως Καραμανλή συγκλίνει καί ή γαλλική
έφη μερίδα «Le Monde)). Σέ άνταπόκρισή του άπό τήν
'Αθήνα, ό Μάρκ Μαρσώ άναφέρεται σέ έπικριτικά
σχόλια του έλληνικοu τύπου γιά τήν οίκονομική πο­
λιτική της, ώς βραχύπνοης, τήν έξωτερική της πολι­
τική , ώς κατεξοχήν φιλοδυτικής, τή στάση της στό
Κυπριακό, στό θέμα τής έγκαταστάσεως βάσεων, γιά
νά καταλήξει:
' Εν πάστι περιπτώσει ή Κυβέρνησις Καραμανλή δύνα­
ται νά ίσχυρισθή δτι έξυγίανε τά οίκονομικά τής χώρας,
σταθεροποίησε τό έθνικό νόμισμα , έπέτυχε ικανοποιητικό
ίσοζύγιο πληρωμών καί, άκόμη, δτι τά έπιτεύγματά της
στό πεδίο τής άνοικοδομήσεως καί τών παραγωγικών
έπενδύσεων ύπήρξαν σημαντικά.
'Εν γένει, τό βιοτικό έπίπεδο τοϋ λαοϋ, καί ίδιαιτέρως
των γεωργών έβελτιώθη. Ή άνωτέρω πρόοδος έπιτεύχθη­
κε χωρίς περιορισμό τών πολιτικών έλευθεριών, γιατί εΙ ναι
άναμφισβήτητο δτι καθένας στήν ·Ελλάδα μπορεί νά είπη
καί νά πράξη δ , τι θέλει. 'Επί τοϋ Κυπριακοu, ή Κυβέρνη ­
σις Καραμανλή επραξε δ,τι θά επραττε οίαδήποτε άλλη
Κυβέρνησις ύπό τίς παροuσες συνθήκες . ·Η ύπό τόν Κα­
ραμανλή Κυβέρνησις, έν μέσφ ύφάλων, παρέμεινε πιστή
στήν έθνική πολιτική του στρατάρχου Παπάγου, χωρίς νά
άπομακρυνθή τών άτλαντικών της ύποχρεώσεων 33 •
5 ΜΑΡΊΊΟΥ 1958
' Ορκίζεται ή νέα υπηρεσιακή Κυβέρνηση υπό
τόν Κ. Γεωργακόπουλο .
'Η σύνθεση τής Κυβερνήσεως ήταν ή άκόλουθη:
Καιν. Γεωργακόπουλος, πρόεδρος Ύπουργικοu Συμ­
βουλίου καί υπουργός 'Εσωτερικών. Κάρολος 'Αρ­
λιώτης, υπουργός Συντονισμοί), Σωτ. Στεριόπουλος,
υπουργός 'Εθνικής 'Αμύνης, Μιχαήλ Πεσματζό-
γλου, υπουργός 'Εξωτερικών, προσωρινώς Προε­
δρίας Κυβερνήσεως, Καιν. Δημητρακάκης υπουργός
Δικαιοσύνης, Ν . Λιανόπουλος, υπουργός 'Εθνικής
Παιδείας καί Θρησκευμάτων, Θεόδ. Μερτικόπουλος,
υπουργός Οίκονομικών, Ι. Παρασκευόπουλος, υπουρ­
γός 'Εμπορίου καί Βιομηχανίας~ Δ. Πίππας, υπουρ­
γός Συγκοινωνιών καί Δημοσίων νΕργων,
Φραγκίστας, υπουργός Γεωργίας, Δημ. Τσάφος, υ­
πουργός 'Εμπορικής Ναυτιλίας, Ίω . Καποδίστριας,
υπουργός 'Εργασίας, Σπ . Μαλασπίνας, υπουργός
Κοινωνικής Προνοίας, Παν. Σπηλιοτόπουλος,
πουργός Βορείου 'Ελλάδος, Στ . Μανιδάκης, υφυ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
89
πουργός 'Εσωτερικών . Στίς 22 Μαρτίου, θά άναλά­
βουν τά υπουργεία, 'Εσωτερικών ό Ν. Λιανόπουλος,
Παιδείας καί Θρησκευμάτων ό Γ. Ράμμος, καί Προε­
•Αθη­ δρίας ό Μ . Στασινόπουλος.
Σέ δηλώσεις του ,"' μετά τήν όρκωμοσία καί τή
σύγκληση του πρώτου Ύπουργικοu Συμβουλίου, ό
Κ. Γεωργακόπουλος έvτόπισε τήν άποστολή τής
Κυβερνήσεως στήν έξασφάλιση τών προϋποθέσεων
γιά τή λειτουργία τής κρατικής μηχανής μέ τόν aρι­
στο δυνατό τρόπο ώστε νά διευκολυνθεί ή μετάβαση
τής χώρας πρός τή λύση πού θά προέλθει άπό τίς
έκλογές.
8 ΜΑΡ'ΓΙΟΥ 1958
' Ο υπηρεσιακός υπουργός Συντονισμοu, Κ . 'Αρ­
λιώτης, δέχτηκε σέ συνεργασία τόν πληρεξούσιο
υπουργό Ι. Πεσμαζόγλου, προτοu ό τελευταίος άνα­
χωρήσει γιά νά μετάσχει στή διακυβερνητική έπι­
τροπή του ΟΕΟΣ, καί τόν έξουσιοδότησε νά υπο­
στηρίξει σταθερά τίς έλληνικές άπόψεις κ'αί προτά­
σεις πάνω στούς όρους γιά τήν οίκονομική ένοποίη ­
ση τής Εύρώπης.
Σχετικά, ό Κ. Καραμανλής εκαμε τήν άκόλουθη
δήλωση:
«Κατά τούς παρελθόντας μήνας, ή Κυβέρνησις
ήγωνίσθη καί έπέτυχε τήν άναγνώρισιν τών γενικωτέ­
ρων άρχών, αί δπρίαι πρέπει νά διέπουν ο{ονδήποτε
σχήμα εvρωπαϊκής οΙκονομικής ένοποιήσεως διά νά
ματαιωθούν οί κίνδυνοι οΙκονομικού μαρασμού τών
ύπό άνάπτυξιν ευρωπαϊκών χωρών καί νά έξασφαλι­
σθή ή όργανική ένταξις αvτών εlς μίαν ένιαίαν εv­
ρωπαϊκήν άyοράν καί οlκονομίαν. Τόσον κατά τάς
εlδικάς έπί τών θεμάτων τούτων διαπραγματεύσεις
όσον καί εiς τό πλαίσιον τής 'Α τλαντικής Συμμαχί­
ας, ή 'Ελλάς προέβαλε τάς κατευθύνσεις, άλλά καί
τάς συγκεκριμένας λύσεις αί δποίαι πρέπει νά υιΌθε­
τηθούν.
»Αί έλληνικαί προτάσεις προέβλεπον εlδικώτε­
ρον:
»α. Τήν ίδρυσιν είς άνώτα;rον πολιτικόν έπίπεδον
. μιiiς εvρωπαϊκής άρχής οΙκονομικής άναπτύξεως, μέ
έπαρκή κεφάλαια διά τήν χρηματοδότησιν τών εiς
τάς οΙκονομικώς άσθενεστέρας χώρας βασικών έπεν­
δύσεων οΙκονομικής ύποδομής.
))β. Τήν ίδρυσιν μιiiς εvρωπαϊκής Τραπέζης Έ­
πενδύσεων διά τήν μακροπρόθεσμον χρηματοδότη­
σιν τών αvτοεξυπηρετουμένων έπιχειρηματικών έρ­
Χαρ . γων.
η. Τήν καθιέρωσιν έπαρκώς Ισχυρών κινήτρων
εiς τάς οίκονομικώς άνεπτυγμένας εvρωπαϊκάς χώ­
ρας διά τήν έξ αvτών προώθησιν έπιχειρηματικής
υ­ καί παραγωγικής δραστηριότητας πρός τάς ύπό άνά­
πτυξιν χώρας τής Εvρώπης.
90 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ

Μετά τήv όρκωμοσία τfjς ύπηρεσιακfjς Κυβερνήσεως.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΉ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΓΕΩΡΓ ΑΚΟΠΟΥ ΛΟΥ
))δ. Τήν δι' είδικών ρυθμίσεων έξασφάλισιν μιiiς
διευρυνομένης εύρωπαϊκής άγορiiς διά τά κυριώτερα
έξαγώγιμα γεωργικά προϊόντα τών χωρών τούτων.
))Εlναι αύτονόητος καί ούσιώδης έπίσης ή άνάγ­
κη άναγνωρίσεως μιiiς έπαρκώς μακρiiς χρονικής
ένδιαμέσου περιόδου, σημαντικώς μεγαλυτέρας παρ
δ, τι διά τάς οίκονομικώς άνεπτυγμένας εύρωπαϊκάς
χώρας διά τήν μείωσιν καί έξαφάνισιν τών δασμών
είς τάς χώρας αύτάς. Κατά τό χρονικόν αύτό διάστη­
μα, διά τής κινητοποιήσεως τών ίδίων πόρων καί
δυνάμεων τών χωρών τούτων, άλλά πρό παντός μέ
τάς θετικάς έκδηλώσεις τής καθιερωθησομένης συλ­
λογικής εύρωπαϊκής πολιτικής, θά καταστή δυνατόν
νά δδηγηθοvν αί οΙκονομικώς άσθενέστεραι
ύποαπασχολούμεναι χώραι πρός ύψηλότερα έπίπεδα
πaραγωγής καί έθνικοv είσοδήματος, άvταποκρινό­
μενα είς συνθήκας πλήρους άπασχολήσεως τοv πλη­
θυσμοί) των. Μόνον τότε θά εlναι δυνατόν νά άντιμε­
τωπίσωμεν άνευ σοβαρών κινδύνων τήν πίεσιν έκ τοv
άνταγωνισμοv τών ήδη προηγμένων βιομηχανικώς
χωρών τής Εύρώπης.
)) Ή σταθερά μέχρι τέλους ύποστήριξις τών άνω­
τέρω άρχών καί προτάσεων άποτελεί τήν άναλλοίω­
τον τοποθέτησιν καί τήν μόνιμον κατεύθυνσιν τής
πολιτικής τήν δποίαν καί μετά τάς έκλογάς θ' άκο­
λουθήση ή 'Εθνική Ριζοσπαστική "Ενωσις. 'Απο­
δίδομεν βαρύνουσαν πολιτικήν σημασίαν εlς τάς
έξελίξεις αύτάς, αί δποίαι δύνανται νά δδηγήσουν,
είτε είς ένίσχυσιν τής εύρωπαϊκής κοινότητος, είτε
είς διάσπασιν αύτής. Εlναι άνάγκη οίονδήποτε σχή­
μα εύρωπαϊκής οίκονομικής ένοποιήσεως νά περιλά­
βη μίαν συλλογική ν εύρωπαϊκήν διαδικασίαν καί τάς
άπαιτουμένας ρυθμίσεις, διά τών δποίων θά έπιτα­
χυνθή ή άνάπτυξις καί ή πλήρης άπασχόλησις τών
οίκονομικώς άσθενεστέρων εύρωπαϊκών χωρών)).
12 ΜΑFτΙΟΥ 1958
'Η ύπηρεσιακή Κυβέρνηση ύπό τόν Κ. Γεωργα­
κόπουλο προσέρχεται στή Βουλή, έξασφαλίζει τήν
ψήφο έμπιστοσύνης τής πλειοψηφίας τών μελών του
Σώματος (ΕΡΕ, κόμμα Φιλελευθέρων, άποσχισθέντες
άπό τήν ΕΡΕ), έπιβεβαιώνει ώς ήμερομηνία διεξαγω­
γής τών έκλογών τήν 11 η Μαίου καί άνακαταθέτει τό
έκλογικό νομοσχέδιο γιά τήν είσαγωγή τής ένισχυμέ­
νης άναλογικής. 'Αμέσως μετά τήν έπιψήφιση του
νομοσχεδίου θά έκδοθεί τό Β.Δ. γιά τή διάλυση τής
Βουλής καί τή διενέργεια νέων έκλογών.
'Η σχετική άπόφαση τής ύπηρεσιακής Κυβερνή­
σεως, βασισμένη στή σύμφωνη γνώμη τών δύο μεγά­
λων κομμάτων, είχε δριστικοποιηθεί καί άναγγελθεί
τό άπόγευμα τής προηγούμενης. 'Η σύμπτωση άπό­
ψεων μεταξύ ΕΡΕ καί Φιλελευθέρων, τόσο γιά τή
μεθόδευση τής πορείας πρός τίς έκλογές οσο καί γιά
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
91
τό θέμα του έκλογικου συστήματος, έπιβεβαιώθηκε
μέ τίς άκόλουθες δηλώσεις του Κ. Καραμανλή:
«Εlχε ρητώς συμφωνηθή δτι διά τό θέμα τής ψή­
φου τοv στρατόv ίfκαστον κόμμα θά ύπεστήριζε τήν
άποψίν του καί δτι τελικώς θά έκρίνετο τό ζήτημα
'
ύπό τής Βουλής. Συνεπώς, ύπάρχει έπί τοv θέματος
τούτου μία άδικαιολόγητος ύπαναχώρησις άπό μέ­
ρους τοv κόμματος τών Φιλελευθέρων. 'Η ΒΡΕ ύπο­
στηρίζει ώς άρχήν τήν ψήφον τοv στρατοv, διότι θε­
ωρεί ήθικώς καί έθνικώς άπαράδεκτον, δταν ψηφί­
ζουν οί ύπονομευταί τοv έθνους, νά μή ψηφίζη τό
ύγιέστερον τμήμα αύτοv. Τοvτο εlναι τοσούτφ μiiλ­
λον όρθόν καθόσον είς δλας τάς χώρας του κόσμου
καί
ψηφίζει δ στρατός, άλλά καί παρ' ήμίν έψήφισε τό
1950, τό 1951, καί τό 1956. Παρά ταvτα, ή ΒΡΕ, ένδι­
αφερομένη πρό παντός δπως ή χώρα δδηγηθή ταχέ­
ως εlς έκλογάς καί άποκατασταθή ό όμαλός ρυθμός
εlς τήν λειτουργίαν του πολιτεύματος, συμφωνεί
δπως κατά τάς προσεχείς έκλογάς γίνη δεκτή ή άπο­
ψις, ή ύποστηριζομένη ύπό τοv κόμματος τών Φιλε­
λευθέρων, δπως δ στρατός ψηφίση διά καταστάσεων.
))Δηλοί, δμως, δτι μετά τάς έκλογάς ένώπιον τής
'Εθνικής 'Αντιπροσωπείας, θά άγωνισθή ύπέρ τής
δριστικής παρ' ήμίν καθιερώσεως τής ψήφου τοv
στρατοί))).
Μέ τό ίδιο πνευμα, δ άρχηγός τής ΕΡΕ άπηύθυνε
καί έπιστολή στόν Κ. Γεωργακόπουλο, δ δποίος, μέ
τή σειρά του, εθεσε τό περιεχόμενό της ύπόψη του
συναρχηγου τών Φιλελευθέρων, Σ. Βενιζέλου. Ό
τελευταίος, μετά τήν ένημέρωσή του, εδωσε στόν
πρωθυπουργό ένυπόγραφη δήλωση, δτι δέν άπομένει
έκκρεμές δποιοδήποτε έπίμαχο θέμα γιά τήν ψήφιση
τοϋ έκλογικοϋ νομοσχεδίου, κατ' άρθρο καί στό σύ­
νολο. Παράλληλα, ό Κ. Καραμανλής, τήν έπομένη,
πρίν άπό τήν συνεδρίαση τοϋ Κοινοβουλίου, άνέλυ­
σε στούς βουλευτές τής ΕΡΕ τίς άπόψεις του πάνω
στά αίτια τής κρίσεως καί στίς νέες προοπτικές πού
διανοίγονται καί τούς ζήτησε νά ψηφίσουν τίς βασι­
κές διατάξεις του νομοσχεδίου καί νά καθορίσουν
κατά βούληση τή στάση τους πάνω στά θέματα τών
σταυρών προτιμήσεως καί του άριθμου τών βουλευ­
τικών έδρών. Τά κοινοβουλευτικά στελέχη έπεδοκί­
μασαν τούς χειρισμούς καί διεδήλωσαν όμόφωνα τήν
έμπιστοσύνη τους πρός τόν άρχηγό τοϋ κόμματος.
Στίς 12 Μαρτίου, δ Κ. Γεωργακόπουλος άνέγνω­
σε στή Βουλή τίς προγραμματικές δηλώσεις τής Κυ­
βερνήσεως. Μεταξύ liλλων, ό πρωθυπουργός ύπο­
γράμμισε:
«'Η έντολή, ijν έλαβε ή Κυβέρνησις καί διά τήν έκτέ­
λεσιν τής όποίας έσχηματίσθη, συνίσταται κυρίως είς τήν
έντός των συνταγματικών προθεσμιών προκήρυξιν καί διε­
νέργειαν έκλογών. 'Εν τ1j προπαρασκευ1j έκτελέσεως τής
92 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
έντολής ταύτης ή Κυβέρνησις ευρέθη πρό γεγονότος, τό
δποίον δέν έδικαιουτο οϋτε ήτο δυνατόν νά άγνοήση.
»Εlναι γνωστόν, κύριοι βουλευταί, δτι κατά τήν διαρ­
ρεύσασαν διετίαν έπιμόνως έζητήθη υπό τής άντιπολιτεύ­
σεως ή τροποποίησις του έκλογικου νόμου. ·Η προκάτο­
χος Κυβέρνησις, έπιθυμουσα νά άρη τάς άντιθέσεις ταύ­
τας, κατέθεσε τήν 27ην Φεβρουαρίου έ.ε. ένώπιον τής Βου­
λής σχέδιον νόμου "περί τροποποιήσεως, συμπληρώσεως
καί καταργήσεως τών διατάξεων περί έκλογής βουλευτών
νομοθεσίας". Τουτο, παραπεμφθέν υπό τής Βουλής είς τήν
έπί τών 'Εσωτερικών Κοινοβουλευτικήν Έπιτροπήν, ένε­
κρίθη υπ· αύτής κατ' άρχήν καί έν συνεχεί~ ήρχισεν ή
κατ' άρθρον συζήτησίς του, διακοπείσα λόγφ τής έπελθού­
σης κρίσεως.
>>Τό γεγονός τουτο εχουσα υπ· όψιν ή Κυβέρνησις, ώς
καί τήν εύλόγως τεκμαιρομένην έπιθυμίαν τής μείζονος
μερίδος τής Βουλής, δπως τό νομοσχέδιον τουτο τεθή υπό
τήν ψήφον αύτής, έθεώρησεν δτι εlχεν έπιτακτικήν υποχρέ­
ωσιν νά άναλάβη τήν εύθύνην τής άνακαταθέσεως του νο­
μοσχεδίου τούτου καί νά ζητήση τήν ψήφον της».
Μετά τήν άνάγνωση τ&ν προγραμματικών δηλώ­
σεων, δόθηκε δ λόγος στόν Κ. Καραμανλή, ό όποίος
ε{πε τά έξής:
«Κύριοι βουλευταί, τό περιεχόμενον τών προγραμματι­
κών δηλώσεων, τάς δποίας άνέγνωσεν δ aξιότιμος πρόε­
δρος τfjς Κυβερνήσεως, μοί έπιβάλλει νά εlμαι βραχύς.
'Εκ τούτων προκύπτει δτι ή παρουσα Κυβέρνησις έχει πε­
ριωρισμένην καί σαφώς καθωρισμένην άποστολήν, ή δέ
aποστολή αύτη συνίσταται εlς τήν διάλυσιν τfjς παρούσης
Βουλfjς καί τήν διενέργειαν γενικών έκλογών. Ή νέα Κυ­
βέρνησις, δμως, πρίν ή διαλύση τήν Βουλήν ήθέλησε νά
έξετάση άν ήτα έφικτή ή έπιψήφισις του εκκρεμουντος
ένώπιον του Σώματος έκλογικου νομοσχεδίου.
ι>Εlναι γνωστόν, δτι τό νομοσχέδιον αύτό κατετέθη ύπό
τfjς παραιτηθείσης Κυβερνήσεως, μετά πρότασιv καί σύμ­
φωνον γνώμην του κόμματος τών Φιλελευθέρων. Ή Κυ­
βέρνησις έκείνη, χωρίς νά συμμερίζεται τάς άπόψεις τών
άλλων κομμάτων περί του ύφισταμένου εκλογικου νόμου,
καί χωρίς νά έχη τήν πρόθεσιν επισπεύσεως τών έκλογών,
ένόμισεν δτι ώφειλεν, ά\ιταποκρινομένη εlς τό αίτημα τfjς
aντιπολιτεύσεως, νά δώση εlς τήν χώραν έγκαίρως νέον
έκλογικόν νόμον, άνέλαβε τήν πρωτοβουλίαν νά εlσαγάγη
εlς τήν Βουλήν τό νομοσχέδιον έκείνο.
» Τάς άπόψεις μας έπί του έκλογικου νόμου θά τάς άνα­
πτύξωμεν, δταν θά έλθη πρός συζήτησιν τό έκλογικόν νο­
μοσχέδιον. Δέν νομίζω, έξάλλου, δτι έχω dνάγκην νά &να­
φερθώ εlς τά αίτια τά δποία ώδήγησαν εlς τόν σχηματι­
σμόν τfjς παρούσης Κυβερνήσεως καί έπέβαλον τήν άνάγ­
κην τών έκλογών. Τά αίτια αύτά εlναι γνωστά εiς τό Σώμα
καί θά έχω συντόμως τήν εύκαιρίαν νά τά dναπτύξω άπ'
εύθείας πρός τόν λαόν. 'Εκείνο τό δ ποίον επιθυμώ νά το­
νίσω εlναι δτι ή 'Εθνική Ριζοσπαστική "Ενωσις, έχουσα
έμπιστοσύνην εlς τόν λαόν, έζήτησε καί επιμένει επί τfjς
άνάγκης τfjς ταχείας διενεργείας έκλογών, πιστεύουσα δ τι,
διά τfjς πολιτικfjς της αύτfjς, έξυπηρετεί τήν χώραν. 'Ελ­
πίζω δτι τά άλλα κόμματα θά εύρεθουν σύμφωνα εlς τουτο,
δεδομένου δ τι προσεφέρθη εiς αύτά δ, τι επιμόνως έπί διε-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τίαν έζήτουν, δηλαδή εκλογάς μέ ύπηρεσιακήν Κυβέρνη ­
σιν καί νέον έκλογικόν νόμον. 'Υπό τήν έννοια ν αύτή ν ή
ΒΡΕ θά δώση ψfjφον εμπιστοσύνης εlς τήν Κυβέρνησιν
καί θά ύποστηρίξη τό έκλογικόν νομοσχέδιον)).
'Επακολούθησε συζήτηση μέ τή συμμετοχή τ&ν
έκπροσώπων τ& ν κομμάτων. 'Ο συναρχηγός τοϋ
κόμματος τ&ν Φιλελευθέρων, Γ. Παπανδρέου, άφοϋ
έξέφρασε τήν ίκανοποίησή του «διότι έπί τέλους
βαίνομεν πρός τάς έκλογάς», εΙπε τά έξής:
«Τό κόμμα τών Φιλελευθέρων φρονεί δτι ή δοθείσα λύ­
σις τής κρίσεως δέν ήτο ή μόνη δυνατή. νΕχομεν τήν γνώ­
μην δτι άποτελεί κοινοβουλευτικήν τάξιν, δταν δημιουργή­
ται κρίσις κυβερνητική είς τά κοινοβουλευτικά πολιτεύμα­
τα, νά καλήται ή άξιωματική άντιπολίτευσις πρός σχημα­
τισμόν Κυβερνήσεως καί έάν δέν δυνηθή, νά καταθέση τήν
έντολήν καί τότε νά άναζητουνται άλλαι λύσεις. Αύτή ήτο
ή όρθόδοξος κοινοβουλευτική λύσις. Έν τούτοις, εi:μεθα
πρόθυμοι νά δεχθώμεν δτι καί ή δοθείσα λύσις εlναι καί
αύτή κοινοβουλευτικώς άδιάβλητος.
>>Τό κόμμα τών Φιλελευθέρων έκφράζει, έπίσης, ίκανο­
ποίησιν διά τόν σχηματισμόν υπηρεσιακής Κυβερνήσεως,
πρός ένέργειαν έκλογών. 'Αποτελεί άνάγκην διά τόν δημό­
σιον βίον τής 'Ελλάδος ή ένέργεια τών έκλογών άπό υπη­
ρεσιακήν Κυβέρνησιν. Καί τά δύο παραδείγματα έφαρ­
μογής τών υπηρεσιακών Κυβερνήσεων έπιβεβαιώνουν του
λόγου τό άσφαλές. Διότι καί είς τά 1950 καί είς τά 1952 αί
υπηρεσιακαί Κυβερνήσεις ένήργησαν πράγματι τιμίας
έκλογάς. Καί θέλομεν νά έλπίζωμεν, δτι καί ή σημερινή
Κυβέρνησις θά έπιτελέση έπίσης εύσυνειδήτως τό καθή­
κον της».
Στή συνέχεια, άφοϋ ύπογράμμισε οτι «ή παρου­
σία τής Κυβερνήσεως είς τήν Βουλήν, μέ πρόγραμμα
τό συγκεκριμένον έκλογικόν νομοσχέδιον, δέν άπο­
τελεί άνευλάβειαν», άντίθετα «εόλάβειαν πρός τήν
δεδηλωμένην θέλησιν τής Βουλής», κατέληξε:
«Τό κόμμα τών Φιλελευθέρων, υπό τάς σημερινάς συν­
θήκας καί χωρίς νά παραγνωρίζη ώρισμένα μειονεκτήμα­
τα, υποστηρίζει τήν άπλήν άναλογικήν, ή όποία θά ώδήγει
είς τήν άπογραφήν τών πολιτικών δυνάμεων τής χώρας.
Διεπίστωσεν, δμως, δτι ή πλειοψηφία τής Βουλής, τήν
δποίαν έξέφραζεν ή Κυβέρνησις τής Ριζοσπαστικής 'Ενώ­
σεως, ήτο άνενδότως άντιμέτωπος πρός τήν άπλήν άναλο­
γικήν . Καί 'τότε τό κόμμα τών Φιλελευθέρων εκρινεν δτι,
έάν ένέμενεν είς τήν άπλήν άναλογικήν, τό άποτέλεσμα
δέν θά ήτο ή ψήφισις τής άπλής άναλογικής. 'Αποτέλεσμα
θά ήτο ή διατήρησις του ίσχύοντος έκλογικου νόμου μέ
έπουσιώδεις ισως τροποποιήσεις.
»Καί διότι φρονουμεν, δπως έφρονουμεν άνέκαθεν, καί
κατά μείζονα λόγον υπό τάς σημερινάς περιστάσεις, δτι
ένδεχομένη έφαρμογή του ίσχύοντος έκλογικου νόμου θά
ώδήγει τήν χώραν είς ιiληθή έθνικήν συμφοράν, έκρίναμεν
δτι επρεπε νά προτείνωμεν ήμείς τήν ένισχυμένην άναλο­
γικήν καί νά προσπαθήσωμεν νά γίνη άπό τήν πλειοψηφί­
αν - καί τελικώς αίσθανόμεθα {κανοποίησιν δτι εγινεν
άποδεκτή».
 ΨΗΦΙΣΗ ΤΟΥ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ
Στή συνέχεια, ελαβαν κατά σειρά τό λόγο οί άρ­
χηγοί καί έκπρόσωποι τ&ν μικρότερων κοιψάτων, Σ.
'Αλλαμανής, Ι. Πασαλίδης, Σ. Παπαπολίτης, Κ.
Τσαλδάρης, Α. Μπαλτατζής καί Η. Ήλιοϋ, οί δποί­
οι, άφοϋ έπέκριναν μέ ίδιαίτερη όξύτητα τό νομοσχέ­
διο γιά τήν είσαγωγή τής ένισχυμένης άναλογικής,
καθώς καί τήν δλη μεθόδευση τής έπιψηφίσεώς του,
τάχθηκαν στό σύνολό τους ύπέρ τής άπλής άναλογι­
κής καί διαδήλωσαν τήν άντίθεσή τους πρός τήν Κυ­
βέρνηση Γεωργακοπούλου. Ο Π. Κανελλόπουλος
διετύπωσε σοβαρές έπιφυλάξεις γιά τό σχηματισμό
ύπηρεσιακής Κυβερνήσεως πρός διενέργεια έκλο­
γ&ν καί έξέφρασε τήν aποψη δτι τοϋτο δένεΙ ναι κοι­
νοβουλευτική λύση, άλλά ή ύστάτη λύση. τέλος, δ
Π. Παπαληγούρας καί δ Γ. Ράλλης, άφοϋ έξέφρασαν
τή γνωστή άντίθεσή τους άπέναντι στό σύστημα της
ένισχυμένης άναλογικής, δήλωσαν δτι, μολοντοϋτο,
θά ψηφίσουν ύπέρ τής Κυβερνήσεως. Είδικότερα, δ
Γ. Ράλλης, μεταξύ aλλων, εΙπε:
«'Αποκλειστικός, σχεδόν, σκοπός τfjς παρούσης Κυ­
βερνήσεως εfναι ή ψήφισις έκλογικοϋ νόμου, ή διάλυσις
τfjς Βουλής καί ή διενέργεια των έκλογrον. ΕΙ ναι γνωστή ή
άντίθεσίς μου πρός τό είσαγόμενον έκλογικόν νομοσχέδι­
ον. Παρά ταϋτα, διότι εχω τήν γνώμην δτι δ μόνος ϊσως, δ
δποίος δύναται καί τήν τελευταίαν στιγμήν νά άποσύρη τό
νομοσχέδιον αuτό, νά φέρη c'iλλο καί νά άποτρέψη οϋτω
έθνικάς συμφοράς, εΙ ναι ή παροϋσα Κυβέρνησις, παρ'
δλον, λέγω, δτι διαφωνώ πλήρως πρός τό νομοσχέδιον, μέ
τήν έλπίδα αuτήν θά δώσω ψfjφov έμπιστοσύνης είς τήν
Κυβέρνησιν».
·Ο ϊδιος, τέλος, δ άρχηγός τής ΕΡΕ, Κ. Καρα­
μανλής, παρετήρησε :
«Πιστεύω βαθύτατα, δτι μέ τό σύστημα τfjς άπλfjς άνα­
λογικfjς θά διαλύσωμεν τόν τόπον. Γνωρίζετε δτι, έκτός
τfjς 'Αγγλίας, είς τήν δποίαν έπικρατεί τό πλειοψηφικόν
σύστημα, εlς δλας τάς άλλας χώρας τfjς Εύρώπης Ισχύουν
παραλλαγαί τfjς ένισχυμένης άναλογικfjς. 'Υπάρχουν άκό­
μη καί μικτά συστήματα, δπως είς τήν Γερμανίαν καί τήν
'Ιταλία ν. Καί τοiίτο διότι τό έκλογικόν σύστημα εlναι
άνάγκη νά προσαρμόζεται είς τάς πολιτικάς άνάγκας έκά­
στης χώρας.
;; 'Εκρίθη διά τάς παρούσας περιστάσεις δτι έκείνο τό
δποίον θά ή το δυνατόν νά έξυπηρετήση τήν πολιτική ν ζω­
ήν τοiί τόπου εlναι τό σύστημα τfjς ένισχυμέvης άναλογι­
κfjς.
;;Δι' αύτό τό εlσηγήθημεν καί δι' αύτό θά έπιμείνωμεν
είς τήν ψήφισίν τοω;.
Μετά τόν τερματισμό τής συζητήσεως, στήν
όποία πήραν μέρος, έκτός άπό τούς πολιτικούς άρ­
χηγούς, καί βουλευτές των κομμάτων, εγινε όνομα­
στική ψηφοφορία καί ή ύπηρεσιακή Κυβέρνηση
έξασφάλισε τήν έμπιστοσύνη τοϋ Σώματος - μέ 225
ψήφους ύπέρ, 60 κατά καί ένός, τοϋ Κ. Τσαλδάρη, δ
δποίος δήλωσε «παρών» 34 •
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
93
18-29 ΜΑΡτΙΟΥ 1958
Τό σχέδιο νόμου «περί τροποποιήσεως, συμπλη­
ρώσεως καί καταργήσεως διατάξεων τής περί έκλο­
γής βουλευτών νομοθεσίας», άφοϋ συζητείται σέ
όκτώ διαδοχικές συνεδριάσεις, ψηφίζεται άπό τή
Βουλή.
Οί συζητήσεις πάνω στό σύνολο καί τίς έπιμέ­
ρους διατάξεις τοϋ νομοσχεδίου ύπήρξαν μακρές,
έπίπονες καί, σέ πολλές περιπτώσεις, προκάλεσαν
όξύτητα. 'Η 'Εθνική Ριζοσπαστική 'Ένωση καί τό
κόμμα τ&ν Φιλελευθέρων άνέπτυξαν τά γνωστά έπι­
χειρήματά τους ύπέρ τοϋ νομοσχεδίου, έν& τά μικρά
κόμματα ζήτησαν τή θέσπιση τοϋ συστήματος τής
άπλής άναλογικής, ώστε νά έκδηλωθεί γνήσια ή
λαϊκή βούληση. Τό νομοσχέδιο ψηφίστηκε στό σύ­
νολό του στίς 29 Μαρτίου, καί εγινε νόμος ύπ' άριθ.
3822/1958.
'Όπως προκύπτει άπό τίς τελικές διατάξεις, τά
ποσοστά γιά τή συμμετοχή στή δεύτερη κατανομή
δρίστηκαν στά 25% καί 35% τοϋ συνόλου των ψήφων
σ' δλόκληρη τήν επικράτεια γιά τά κόμματα, άντί­
στοιχα, καί τούς συνασπισμούς. Παράλληλα, θεσπί­
στηκε ή μονοσταυρία γιά τίς περιφέρειες πού έκλέ­
γουν ώς δέκα καί ή πολυσταυρία γιά δσες έκλέγουν
άπό ενδεκα βουλευτές καί ανω. •ο άριθμός των
έδρ&ν δέν μειώθηκε ότίς 250, δπως προβλεπόταν
στήν άρχική διατύπωση τοϋ νομοσχεδίου, καί παρέ­
μεινε στίς 300.
Κατά τή συζήτηση, δ Κ . Καραμανλής, άναφέρ­
θηκε στό θέμα τής εύρύτητας των έκλογικ&ν περιφε­
ρειών:
«Κύριε πρόεδρε, ή συζητουμένη διάταξις στηρίζεται
έπί δύο βασικών σκέψεων, άμφοτέρων όρθών κατά τήν
γνώμην μου.
;; 'Η πρώτη εlναι δτι άποτελεί άνωμαλίαν ή vπαρξις
έκλογικών περιφερειών ύπερτροφικών. Αύτό εlναι τόσον
άληθές, ώστε άνεγνωρίσθη καί κατά τό παρελθόν.
;; νΕχομεν τό προηγούμενον τοiί νομοiί 'Α ττικfjς, εlς
τόν δποίον ύπάγεται, έκτός τών 'Αθηνών, τών συνοικι­
σμών καί τfjς ύπαίθρο~, άκόμη καί δ Πειραιεύς.
;;Διότι, λοιπόν, άνεγνωρίσθη ώς όρθή ή άρχή αvτη, πα­
λαιότερον διεσπάσθη ό νομός 'Α ττικfjς.
;; ' Η δευτέρα άρχή είναι δτι θά πρέπει νά ύπάρχη ένια ία
έκλογική περιφέρεια. 'Όπως γνωρίζετε, κατά τό παρελθόν
ίσχυσαν διάφοροι έκάστοτε έκλογικαί περιφέρειαι, καθιε­
ροiίντο δέ κατά τρόπον, ώστε νά δημιουργfjται ή έντύπω­
σις, δτι έχουν τό στοιχείον τοiί διαβλητοiί. 'Ορθώς ύπεστή­
ριξενδ συνάδελφος κ. Παπακωνσταντίνου, δτι άδιάβλητον
εlναι έκείνο τό δποίον εlναι ένιαίον καί καθολικόν. ΝΟταν
θεσπίζωμεν έξαιρέσεις ύπό οίανδήποτε δικαιολογίαν ή πρό­
σχημα είς πiiσαν έκλογήν καί εlς πiiσαν περίπτωσιν, εlναι
δυνατόν νά διαμορφώνωμεν τάς έκλογικάς περιφερείας κα­
τά τρόπον διαβλητόν. Συνεπώς, τό άδιάβλητον εlναι νά
ύπάρχη ένια ία έκλογική περιφέρεια. Πρός τοiίτο πρέπει νά
λάβωμεν ώς βάσιν μίαν μονάδα. Μονάς εlναι ή δ νομός, ή
 94 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
τό Πρωτοδικείον η τό 'Εφετείον. 'Εκρίθη όρθόν νά προ­
κριθή ώς μονάς δ νομός. Διότι, ώς βασική μονάς τής διοι ­
κητικής διαρθρώσεως άνταποκρίνεται περισσότερον πρός
τόν σκοπόν διά τόν δποίον προεκρίθη.
JΠήν πρώτην άρχήν, τοίί νά μή ύπάρχη δηλαδή ύπερ­
τροφική έκλογική περιφέρεια, τήν άνεγνώρισαν περίπου
δλοι οί δμιλήσαντες έπί τοίί θέματος αύτοίί. Διετύπωσαν
μόνον τήν έπιφύλαξιν δτι, έπειδή εύρισκόμεθα έν δψει
έκλογών, εlναι πιθανόν νά μή έπαρκέση δ χρόνος διά νά
γίνη ή σχετική προπαρασκευή. 'Υπεστήριξαν δέ δτι, θά
ήτο ίσως χρήσιμον νά ληφθή άπό τοίίδε ή άπόφασις, άλλά
νά lσχύση διά τάς έπομένας έκλογάς.
JJ 'Από τής στιγμής πού δεχόμεθα τήν όρθότητα τής άρ­
χής καί έφ' δσον άποδεικνύεται, δπως εlπον δ κ. Μακρής
καί δ κ. Παπακωνσταντίνου, δτι δέν δημιουργείται καμμ'ία
τεχνική δυσχέρεια, νομίζω, δτι δέν εlναι δυνατόν νά άπο­
κρούωμεν τήν ιΊποψιν, δτι έπιβάλλεται δ άμεσος διαχωρι­
σμός τών μεγάλων έκλογικών περιφερειών.
JJ 'Επίσης, θά έπιμείνω έπί τής άπόψεως, δτι έπιβάλλε­
'ται νά παραμείνη ώς μονάς δ νομός, διότι διά τοίί τρόπου
αύτοίί καθιεροίίται ένιαία περιφέρεια, ή δποία εlναι άδιά­
βλητος.
JJ ·Ομολογώ δτι οί συνάδελφοι, οί δποίοι έχουν ι'iμεσον
ένδιαφέρον διά τάς περιπτώσεις αύτάς, εlναι φυσικόν νά
αίσθάνωνται ένοχλημένοι. ΥΟχι τόσον διότι εlναι δυνατόν
νfi έπηρεάζωνται άπό σκέψεις συμφέροντος, πού ύπάρχει
καί τοίίτο, άλλά διότι έχουν δημιουργήσει ώρισμένους δε­
σμούς μέ ψηφοφόρους των, μέ φίλους των, οί δποίοι εlναι
διεσπαρμένοι καθ' δλην τήν περιφέρειαν. 'Αλλά δέν νομί­
ζω, έφ' δσον άναζητοίίμεν τρόπον νά στηρίξωμεν τήν ένι­
αίαν διάρθρωσιν τών έκλογικών περιφερειών έπί ώρισμέ­
νης βασικής άρχής, δέν νομίζω δτι θά πρέπει νά έπηρεα­
σθώμεν άπό τάς δικαιολογημένας αύτάς άντιρρήσεις τών
συναδέλφων αύτών. Δέχομαι δτι εύσταθεί ή παρατήρησις ή
άφορώσα τήν περιφέρειαν Θεσσαλονίκης, διότι πράγματι
έκεί γίνεται κατάτμησις κατά τρόπον, όJστε φεύγομεν μέν
άπό τήν ύπερτροφικήν έκλογικήν περιφέρεια ν, άλλά δημι­
ουργοίίμεν μίαν ιΊλλην άτροφικήν.
JJΣυνεπώς, ή σκέψις μου εlναι, δτι θά πρέπει νά ψηφι­
σθή ή διάταξις ώς έχει, μέ τήν τροπολογία ν τήν άφορώσαν
τήν περίπτωσιν τής Θεσσαλονίκης, δπου θά ήτο δυνατόν ή
πόλις καί οί συνοικισμοί νά άποτελέσουν μίαν έκλογικήν
περιφέρειαν τών 9 έδρών καί ή ύπαιθρος νά άποτελέση
έτέραν έκλογικήν περιφέρειαν.
JJΑύτή εlναι ή θέσις τοίί κόμματος, τοίί δποίου έχω τήν
τιμήν νά ήγοίίμαι καί έπ' αύτής τής θέσεως θά έπιμείνω­
μεν. Θά ύποβάλωμεν δέ καί σχετική ν τροπολογίαν άφορώ­
σαν είδικώς τήν ΘεσσαλονίκηνJJ35.
Μέ τήν ψήφιση του έκλογικου νομοσχεδίου όλο­
κληρώθηκε ή διαδικασία γιά τήν εξοδο τής χώρας
άπό τήν πολιτική κρίση μέ τήν προσφυγή σέ έκλογές
γιά τήν άνάδειξη νέου κοινοβουλίου. Στά γεγονότα
τής κρίσιμης αύτής περιόδου, μέ εμφαση στίς δια­
κομματικές ζυμώσεις πρίν άπό τήν ύποβολή τής κυ­
βερνητικής είσηγήσεως γιά τήν είσαγωγή τής ένι­
σχυμένης άναλογικής ώς ρυστήματος κοινής άποδο­
χής μεταξύ Κυβερνήσεως καί άξιωματικής άντιπολι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τεύσεως, άναφέρεται άναλυτικά σήμείωμα, τό όποίο
ε{χε συνταχθεί μέ βάση πληροφορίες του Δ . Μακρή
καί ένημέρωση άπό τόν ήμερήσιο τύπο: ,
«α. ·Ιστορικόν
))1 . Περί τόν Νοέμβριον του 1957 δ Γ. Παπανδρέου συ­
ναντήσας τόν Δ. Μακρήν εlς συγκέντρωσιν του εlπε περί
τής άνάγκης νά μεταβληθή δ έκλογικός νόμος του 1956, δ
δποίος εlχεν δδηγήσει τό κόμμα τών Φιλελευθέρων είς μί­
αν συνεργασίαν μέ τήν ΕΔΑ, ή όποία ήτο καί άνεπιθύμη­
τος καί έπικίνδυνος. Ό Δ. Μακρής του άπήντησεν δτι τό
1θέμα άνάγεται εlς τήν άρμοδιότητα του πρωθυπουργοί> καί
δ Γ . Παπανδρέου έζήτησε τήν μεσολάβησιν τοu Τάκου (Δ .
Μακρή) διά μίαν συνάντησίν του μέ τόν Κ. Καραμανλήν.
))2. Περί τόν Δεκέμβριον 1957 έγένετο ή συνάντησις
του Κ. Καραμανλή μέ Γ. Παπανδρέου είς τήν οίκίαν του Δ .
Μακρή (είς τήν Κηφισιά, δπου τότε διέμενε). ·Ο Γ. Πα­
πανδρέου έπανέλαβεν εlς τόν Κ. Καραμανλήν δσα εlχεν
ε{πει ε{ς τόν Δ. Μακρήν. 'Ο Κ . Καραμανλής έπέδειξε προ­
θυμίαν νά ύποβοηθήση τό κόμμα Φιλελευθέρων, ώστε νά
άπαγκιστρωθή του κομμουνιστικοί) έναγκαλισμοu Ίcαί άνέ­
θεσεν είς τόν Δ. Μακρήν νά προχωρήση είς συζητήσεις μέ
τόν Γ . Παπανδρέου, ύπό δύο δμως προϋποθέσεις: Πρώτον,
δτι δ Γ. Παπανδρέου θά έξουσιοδοτείτο καί άπό τόν Σ.
Βενιζέλον διά τάς συζητήσεις αύτάς . Δεύτερον, δτι θά έτη­
ρείτο άπόλυτος μυστικότης, διότι ούδένα λόγον ε{χεν δ Κ.
Καραμανλής νά προκληθή άτμόσφαιρα έκλογών.
))3. Πληρωθείσης τής πρώτης προϋποθέσεως καί τής
δευτέρας διά διαβεβαιώσεως, ήρχισαν αί συζητήσεις μετα­
ξύ Γ. Παπανδρέου καί Δ. Μακρή είς τό Καστρί, αί δποίαι
καί διήρκεσαν έπί δίμηνον, δπότε συνεφωνήθησαν τά βα­
σικά καί κύρια σημεία του νέου έκλογικοu νόμου, τά πε­
ρισσότερα τών δποίων εlχον διαμορφωθή, βάσει των έπι­
θυμιών του Γ . Παπανδρέου.
))4. Είς τό σημείον αύτό καί πρό τής δριστικοποιήσεως
τής συμφωνίας ήρχισε τό γεγονός νά ψιθυρίζεται. Ύπό
μορφήν δέ δτι καταρτίζεται νέος έκλογικός νόμος, άνεγρά­
φη καί σχετικώς είς τάς έφημερίδας. Περί τά τέλη Φε­
βρουαρίου 1958, δ ψίθυρος καί ή συζήτησις περί νέον
έκλογικόν νόμον θά πρέπει νά ένετάθη, διότι έξ άφορμής
αύτοu έκάλεσεν δ Κ. Καραμανλής τό ~σπέρας τής 26ης
Φεβρουαpίου 1958 τόν Δ. Μακρήν καί του εlπε νά έπισκε­
φθή τήν ~πομένην τόν Γ . Παπανδρέου καί νά του διαμηνύ­
ση δτι ή θά ύπογράψη τήν συμφωνία ν ή άλλως θά θεωρήση
τό θέμα ώς μή ύφιστάμενον, προβαίνωv καί εlς σχετικήν
διάψευσιν τών φημολογιών, αί δποίαι προεκάλουν άνευ
λόγου προεκλογικόν κλίμα.
))5. 'Ο Δ. Μακρής, κατόπιν αύτοu, συνέταξε τό αύτό
~σπέρας κείμενον μέ τά δσα εlχον συμφωνηθή κατά τάς
συζητήσεις καί τήν 6ην πρωινήν τής 27ης Φεβρουαρίου
1958 έπεσκέφθη τόν Γ. Παπανδρέοιμίς τό Καστρί. Ό τε­
λευταίος έζήτησε νά ένημερώση τόν Σ. Βενιζέλον. Ό Δ.
Μακρής του ύπεγράμμισεν δτι ύποτίθεται δτι δ Βενιζέλος
ήτο ένήμερος καί δτι, άφοu δ ϊδιος συμφωνεί έπί του κειμέ­
νου, ~πρεπε νά τό ύπογράψη, δπερ καί τελικώς ~πραξε δ Γ.
Παπανδρέου.
))6. Εύθύς μετά τήν ύπογραφήν, δ Κ. Καραμανλής συνε­
κάλεσεν έκτάκτως (27.2.58, ώρα 11 .30 π.μ.) τό Ύπουργι­
κόν Συμβούλιον, είς τό δποίον καί είσήγαγε τόν νέον
 ΨΗΦΙΣΗ ΤΟΥ ΕΚΛΟΓΙΚΟΎ ΝΟΜΟΥ 95

'Ο ύπηρεσιακός πρωθυπουργός, Κ. Γεωργακόπουλος, μετά τtjv έμφάvισή του στή Βουλή.
'Αριστερά, δ πρόεδρος τοv Σώματος, Κ. Ροδόπουλος.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

96 ΑΙΦΝΙΔΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΉ ΚΡΙΣΗ
εκλογικόν νόμον . 'Εν συνεχεί~, καί περί τήν 12.30, ενημέ­
ρωσεν ό Κ. Καραμανλής καί τήν κοινοβουλευτικήν όμάδα
τής ΕΡΕ καί εuθύς κατόπιν προέβη είς άνακοινώσεις επε­
ξηγών τούς λόγους διά τούς όποίους άπεφασίσθη ή μετα­
βολή του εκλογικου συστήματος (ύποβοήθησις εθνικό­
φρονος άντιπολιτεύσεως κ.λ.π.), δίχως φυσικά νά όμιλήση
περί τών συνεννοήσεων μέ τό κόμμα Φιλελευθέρων .
»7. Τό αuτό έσπέρας (27.2.58) είς άνακοίνωσιν προέβη
καί τό κόμμα Φιλελευθέρων, είς τήν όποίαν ετονίζετο δτι
τουτο θά ψηφίση τήν ενισχυμένην άναλογικήν, διετυπουτο
δμως σαφής άντίθεσις ώς πρός τήν ψήφον του στρατου,
ύπεστηρίζετο δηλαδή δπως ό στρατός μή ψηφίση. 'Εν τφ
μεταξύ, πρέπει νά σημειωθή δτι μόλις ό Γ . Παπανδρέου
τήνc πρωίαν τής 27.2.58 ύπέγραψε τήν συμφωνίαν καί ενημέ­
ρωσε τόν Σ. Βενιζέλον (ήσαν συναρχηγοί), ό τελευταίος
εγένετο εξω φρενών καί επροκάλεσε ζητήματα είς τόν Γ .
Παπανδρέου. Τουτο ύπεχρέωσε τόν Γ. Παπανδρέου νά
άναζητήση τόv Δ. Μακρήν, μέ πpόθεσιν νά άνασταλουν αί
περαιτέρω ενέργειαι. 'Όταν, δμως, ό Δ . Μακρής ήλθεν είς
επα(/ιήν, μετά τήν μεσημβρίαν, ήτο πλέον άργά, διότι τό
Ύπουργικόν Συμβούλιον καί ή συνέλευσις (τής κοινο­
βουλευτικής όμάδος) τής ΕΡΕ εlχον τερματισθή.
»8. , Τήν αuτήν ήμέραν (27.2.58) παραιτουνται οί Π. Πα­
παληγούρας καί Γ. Ράλλης καί έπακολουθουν τά γνωστά
γεγονότα. Είς τάς 2.3.58 παραιτείται ό Κ. Καραμανλής καί
είς τάς 3.3.58 σχηματίζεται ή Κυβέρνησις Γεωργακοπού­
λου.
»β. 'Ασυνέπειαι καί εκβιάσεις
»Παρά, δμως, τήν συμφωνίαν του κόμματος τών Φιλε­
λευθέρων επί του νέου εκλογικου νόμου άπό τάς 27.2.58
(πού είσήχθη ούτος είς τό 'Υπουργικόν Συμβούλιον) μέχρι
τής 3.3.58 (όπότε εμεσολάβησαν τά γνωστά γεγονότα καί
εσχηματίσθη ή Κυβέρνησις Γεωργακοπούλου) μερίς του
κόμματος Φιλελευθέρων, μέ επικεφαλής τόν Σ. Βενιζέλον,
ijρχισε νά έκδηλώνη εμφανώς καί διά ψιθύρων διαφωνίας .
Καί τουτο, ύπό μορφήν τροποποιήσεων καί νέων άξιώσε­
ων, εσυνεχίσθη μέχρι τέλους Μαρτίου, όπότε εψηφίσθη ό
εκλογικός νόμος . Οϋτω είδικώτερον:
» \. 'Ε τ άχθη κατά τής ψήφου του στρατου, μέ τόν ίσχυ­
ρισμόν δτι τό θέμα εlχεν άφεθή νά ρυθμισθή ύπό τής Βου­
λής, άλλ' άφ' ής ρυθμίζεται ύπό του εκλογικου νόμου, θά
τόν καταψηφίσουν. Ό Κ. Καραμανλής τότε ύπεχώρησε,
άφου εδήλωσε δτι πράττει τουτο προκειμένου νά δδηγηθή
ή χώρα τό ταχύτερον είς τάς εκλογάς, ώστε νά άποκατα­
σταθή ή δμαλότης, καίτοι θεωρεί ήθικώς καί εθνικώς άπα­
ράδεκτον νά μ ή ψηφίζη δ στρατός (τελικώς εγένετο δεκτόν
νά ψηφίσουν δσοι συνέβαινε νά ύπηρετουν είς τήν έκλογι­
κήν τrον περιφέρειαν). Κατόπιν τής ύποχωρήσεως του Κ.
Καραμανλή, δ Γεωργακόπουλος έζήτησε ένυπόγραφον δή­
λωσιν του Βενιζέλου δτι συμφωνεί μέ τόν εκλογικόν νό­
μον. ' Ο Βενιζέλος άπέστειλε, πράγματι, τήν ένυπόγραφον
αuτήν δήλωσιν (11.3.58), ύποσχεθείς δτι, μή ύπάρχοντος
πλέον οuδενός επιμάχου θέματος, θά ψηφίση ύπέρ του νο­
μοσχεδίου .
»2. Είς τάς 14.3.58 (ήμέραν καθ' ijν είσάγεται ό εκλογι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
κός νόμος είς τήν Κοινοβουλευτική ν 'Επιτροπήν) δ Βενιζέ­
λος θέτει είς τόν Γεωργακόπουλον νέον θέμα, σχετικώς μέ
τό έκλογικόν μέτρον (τό όποίο ν έπιλύεται μετ' όλίγας ή μέ­
ρας). (Βλ. κατωτέρω παραγρ. 5).
»3. Είς τάς 17.3.58 δ Βενιζέλος έπανέρχεται είς τόν Γε­
ωργακόπουλον έπί του έκλογικου μέτρου (έζήτησε τήν δι­
αίρεσιν τών έγκύρων ψηφοδελτίων οuχί διά του άριθμου
τών έδρών, άλλά αuτοϋ σύν ενα), άλλά προβάλλει καί νέον
αίτημα. 'Υποστηρίζει δτι αί διατάξεις τοϋ νομοσχεδίου
ε{ναι άντισυνταγματικαί, διότι αί ψήφοι τής πρώτης κατα­
νομής ύπολογίζονται καί κατά τήν δευτέραν καί δι' αuτό
έζήτησεν δπως ίσχύσουν έν προκειμένφ αί διατάξεις του
έκλογικου νόμου του 1951.
»4. Είς τάς18.3.58 είσάγεται δ έκλογικός νόμος είς τήν
Βουλήν . Κατά τήν έπομένην 19.3.58 οί Γ. Μαυρος καί Κ.
Μητσοτάκης επικρίνουν τό νομοσχέδιον είς τήν Βουλήν,
πράγμα πού άναγκάζει τόν Γεωργακόπουλον νά συναντή­
ση τήν αuτήν ήμέραν τόν Γ . Παπανδρέου, άπό τόν όποίον
ζητεί δπως έπέμβη καί παύσουν αί άντιδράσεις, τουλάχι­
στον άπό τό κόμμα Φιλελευθέρων, δεδομένου δτι άρκεταί
ήσαν αί προερχόμεναι έκ τών μικροτέρων κομμάτων
(ΕΠΕΚ, ΕΔΑ, Λαϊκό , κόμμα Μαρκεζίνη).
»5. Είς τάς 21.3.58 πραγματοποιείται σύσκεψις τοϋ Βε­
νιζέλου καί Παπανδρέου άφ' ένός, μέ τούς Δ. Μακρήν καί
Κ. Παπακωνσταντίνου άφ' έτέρου , μέ θέμα τό έκλογικόν
μέτρον. 'Επέρχεται συμφωνία. 'Αλλ ' εuθύς άμέσως οί Φι­
λελεύθεροι άρχίζουν νά ζητοϋν καί άλλας παραχωρήσεις
ώς πρός τήν εννοιαν τών συγγενών κομμάτων καί τών συ­
νασπισμών. Καί έδώ, τούς δίδεται τελικώς ίκανοποίησις.
»6. τέλος, δ νόμος έψηφίσθη είς τάς 29.3.58.
»Σημείωσις: 'Η τακτική τοϋ Βενιζέλου τής έκβιάσεως
κ.λ.π. πρέπει νά άποδοθή είς 4 λόγους : α . Μέχρις ώρισμέ­
νου σημείου άντανακλοϋσε τήν άντίθεσίν του μέ τόν Πα­
πανδρέου, ύπό τήν εννοιαν δτι ή συμφωνία έκείνη μεταξύ
ΕΡΕ καί Κ.Φ . ήτο περισσότερον άποτέλεσμα τής πρωτο­
βουλίας του Γ. Παπανδρέου. β. 'Ο Σ. Βενιζέλος όχι μόνον
ή το έν γνώσει, άλλ' άσφαλώς ένεθάρρυνε καί μετείχε τής
συνωμοσίας του 1958, ή όποία προσχηματικώς έβασίσθη
είς τήν άντίθεσιν μέ τόν έκλογικόν νόμον. Ήτο, λοιπόν,.
ψυχολογικώς καί ήθικώς κατά του νόμου καί είς πάσαν
εuκαιρίαν προσεπάθησε νά έκδηλώση ταύτην τήν τοποθέ­
τησίν του . γ. Είς μίαν στιγμήν, μεταξύ τής παραιτήσεως
του Κ. Καραμανλή (2.3.58) καί τών μέσων Μαρτίου 1958,
εΙχεν άνακύψει τό θέμα τής συνεργασίας του Καρτάλη
(ΔΚΕΛ) (Δημοκρατικό Κόμμα 'Εργαζομένου Λαοϋ), Μαρ­
κεζίνη καί άλλων, μέ Βενιζέλον, άναζητουμένου κάποιου
σχήματος είσόδου δλων αuτών ή συνεργασίας μέ τό κόμμα
Φιλελευθέρων, ή άποχώρησις του Βενιζέλου άπό τούς Φι­
λελευθέρους καί δημιουργία νέου σχήματος. Καί έν όψει
τοιούϊtου ένδεχομένου δ Βενιζέλος σχοινοβατουσε . Δέν
πρέπει νά άποκλεισθή ή περίπτωσις, ή κωλυσιεργία Βενιζέ­
λου νά ώφείλετο καί είς μίαν ένδόμυχον πρόθεσιν νά δημι­
ουργηθή άδιέξοδον καί νά προκύψη πάλιν θέμα άποφυγής
έκλογών καί νέου κυβερνητικου σχήματος έκ τής Βου­
λής»36 .
 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑ·Ι·ΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

'Η προσφυγή στίς κάλπες ί:μελλε νά στερήσει τό έκλογικό σώμα άπό τή δυνατότητα νά διαμορφώσει
όλοκληρωμένη είκόνα γιά τό κυβερνητικό ί:ργο, δπως είχε προγραμματιστεί άπό τόν Κ. Καραμανλή μέ
τήν προοπτική μιίiς τετραετους θητείας. 'Οπωσδήποτε δμως σειρά άπό συγκεκριμένα έπιτεύγματα προ­
σφερόταν ήδη ώς έχέγγυο ίκανό νά του έπιτρέψει νά τεκμηριώσει πειστικά τήν έπίκληση τής άνάγκης
γιά τή συνέχιση του κυβερνητικοί) εργου. «'Ο Καραμανλής ύπερασπίζε~αι τό έλληνικό οίκονομικό
θαuμα», ύπογράμμιζε, σέ τίτλο άρθρου της, εγκυρη άμερικανική έφημερίδα, παρομοιάζοντας τήν οίκο­
νομική άνθηση στήν 'Ελλάδα μέ τό «θαuμα τής γερμανικής οίκονομίας».
'Η ί:κβαση τής έκλογικής άναμετρήσεως θά ένισχύσει άποφασιστικά τίς προϋποθέσεις γιά τήν
άπρόσκοπτη έφαρμογή του άνορθωτικοu προγράμματος του Κ. Καραμανλή καί θά έπιβεβαιώσει τήν
καταλυτική έπικράτηση τής ΕΡΕ στόν εuρύτερο χώρο τής συντηρητικής- φιλελεύθερης παρατάξεως. Οί
μεμονωμένες άμφισβητήσεις σέ βάρος του νέου σχηματισμοί) καί του άρχηγοu της άποδεικνυόταν δτι
δέν άντανακλοuσαν τήν άντίθεση ύπολογίσιμης μερίδας του έκλογικου σώματος. 'Η σχετική άριθμητική
κάμψη τής δυνάμεως του κόμματος- 41,2% εναντι 47,4% τό 1956- ήταν εϋλογο νά άποδοθεί άφενός
στήν έξάλειψη του μετωπικοί) χαρακτήρα τfjς προηγούμενης έκλογικής άναμετρήσεως καί άφετέρου στό
ποσοστό ψήφων τοπικών στελεχών πού είχαν πρόσφατα άποσκιρτήσει. Ύπό τήν ήγεσία του Κ. Καρα­
μανλή, ή ΕΡΕ κατόρθωνε, όχι μόνο νά διατηρήσει συμπαγείς τίς δυνάμεις πού είχε συσπειρώσει ό
'Ελληνικός Συναγερμός, άλλά καί νά προσφέρει στόν έλληνικό λαό μία νέα καί μακροπρόθεσμη προο­
πτική γιά τή ριζική άνασυγκρότηση καί τήν ταχύρρυθμη άνάπτυξη τής χώρας.

2 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1958 πολιτική κρίσις, ή δποία ύπήρξεν άποτέλεσμα σκο­

Δημοσιεύεται τό Διάταγμα γιά τή διάλυση τής
Βουλής, τή διενέργεια γενικών έκλογών, στίς
Μαίου, καί τή σύγκληση τής νέας Βουλής στίς
'Ιουνίου 1958.
Αύθημερόν, δ Κ. Καραμανλής &πηύθυνε στόν έλ­
ληνικό λαό τήν &κόλουθη διακήρυξη:
«'Ο λαός καλείται είς τάς κάλπας έντός όλίγων
έβδομάδων. Ή Έθvική Ριζοσπαστική "Ενωσις δέν
έπεδίωξε τόν σάλο ν τών έκλογών. Εlχε καταστρώσει
μακρόν καί εvρύτατον πρόγραμμα άνασυγκροτήσεως
είς δλους τούς τομείς τής έθνικής μας δραστηριότη­
τος καί μοναδική της φιλοδοξία ήτο νά φέρη είς πέ­
ρας τό πρόγραμμα τούτο. 'Αλλ' οϋτε δ έλληνικός
· λαός έζήτει έκλογάς. Εlχεν άπολαύσει έπί δυόμισυ
lτη τά άγαθά τής τάξεως καί τής γαλήνης καί άνέμε­
νε μέ αίσιοδοξίαν καί έμπιστοσύνην τήν δλοκλήρω­
σι ν του δημιουργικού lργου, τό δποίον συνετελείτο
είς τήν χώραν μας.
»Πρό μηνός δμως έξεδηλώθη μία άπροσδόκητος
τεινής συνωμοσίας. Είς τήν συνωμοσίαν αvτήν συνέ­
πραξαν οί πλέον έτερόκλητοι πολιτικοί καί οίκονο­
11
μικοί παράγοντες. ΝΑ πι στο ι συνεργάται μου, παρα­
9
κινούμενοι άπό τόν φθόνον καί τήν σπουδαρχίαν,
προσεφέρθησαν νά γίνουν τά δργανα τής συνωμοσί­
ας αvτής. Σκοπός δλων ήτο ή άνατροπή τής τάξεως
τήν δποίαν άντεπροσώπευεν ή Κυβέρνησίς μου καί ή
δημιουργία πολιτικού χάους. Διότι, μόνον είς τό χάος
θά εlχον τήν έλπίδα νά ίκανοποιηθοvν μωραί φιλο­
δοξίαι καί ύποπτα συμφέροντα. Πρός τούτο έπεδιώ­
χθη καί δ σχηματισμός μιiiς μεταβατικής Κυβερνή­
σεως άπιθάνου συνθέσεως καί άκαθορίστου άποστο­
λής. Κατά τής. συνωμοσίας αvτής άντέδρασα μέ ταχύ­
τητα καί άποφασιστικότητα. 'Εθεώρησα χρέος μου,
ώς έντολοδόχος τοv λαοv, νά τόν προστατεύσω άπό
λύσεις, αί δποίαι έξυφαίνοντο πίσω άπό τήν πλάτη ν
του καί αί δποίαι ήσαν ξέναι πρός τήν θέλησίν του
καί άντίθετοι πρός τό συμφέρον του. Θά ήδυνάμην,
μετά τήν άνατροπήν τών σχεδίων τών συνωμοτών, νά
παραμείνω εlς τήν έξουσίαν είτε μόνος, έφ' δσον

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

98 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

μετά διήμερον ε{χ ον άνακτήσει τήν πλειοψηφίαν, εί­

τε συνεργαζόμενος μετ· άλλου κόμματος. 'Απέ­
κρουσα, δμως, καί τήν λύσιν αvτήν, διότι έγνώριζα
δτι μετά τι να χρόνον όχι μόνον ή Κυβέρνησις, άλλά
καί όλόκληρος ή ζωή τής χώρας θά είσήρχετο εlς τό
στάδιον τής φθορiiς καί τής σήψεως. Ά ντετάχθην
πάντοτε κατά τώv καταστάσεων έκείνων, αί όποίαι
άποβλέπουν εlς τήν άμοιβαίαν έξοικονόμησιν φιλο­
δοξιών καί συμφερόντων, διότι, δπως έτόνισα πολλά­
κις, οί συμβιβασμοί αvτοί έν τελευταί~ άναλύσει
άποβαίνουν εlς βάρος του λαοv. Έπροτίμησα άντί
τούτου τήν εvθείαν όδόν τής άναβαπτίσεως είς τήν
λαϊκήν έμπιστοι:τύvην.
» •Ηδυνάμην έπίσης, διαθέτων τήν πλειοψηφίαν
τής Βουλής, νά όδηγήσω τήν χώραν είς έκλογάς μέ
τό ίσχvον έκλογικόν σύστημα. Παρά ταύτα, έπροτί­
μησα νά προσχωρήσω είς τό έκλογικόν σύστημα τό
όποίον εlχε ζητήσει ή άξιωματική άντιπολίτευσις,
κυρίως διά νά άφαιρέσω άπό τούς άντιπάλους μου
οίοδήποτε πρόσχημα δημιουργίας νέου λαϊκού με­
τώπου. Εlναι άπολύτως άνακριβές δτι τό καθιερωθέν
έκλογικόν σύστημα ώθεί τά κόμματα πρός τό λαϊκό ν
μέτωπον. Τό σύστημα τούτο, τό όποίον συνδυάζει τά
πλεονεκτήματα τής άναλογικής καί του πλειοψηφι­
κού καί παραλλαγαί τοv όποίου ίσχύουν εlς πλείστας
δσας χώρας, έπιτρέπει τήν άξιοποίησιν τών δυνάμε­
ων τών μικρών κομμάτων διά τής πρώτης κατανομής,
διά τής όποίας διατίθεται τό πλείστον τών έδρών,
ένώ ένισχύει διά τής δευτέρας κατανομής τά δύο fί
τρία κόμματα, τά όποία άναδεικνύει δ λαός ώς ίσχυ­
ρότερα.
»'Η πρόθεσις τών μικρών κομμάτων νά συνεργα­
σθούν μετά τής προδοτικής άριστερiiς, ώς συνέβη
καί κατά τό 1956, δέν όφείλεται είς η5 έκλογικόν
σύστημα. Όφείλεται εlς τήν έλλειψιν πολιτικής πί­
στεως καί ίδεολογίας ~αί είς τήν έξάρτησιν ώρισμέ­
νων έξ αvτών άπό τήν άκραν άριστεράν. Μέ οίοδή­
ποτε έκλογικόν σύστημα, έκτός τής άπλής άναλογι­
κής, τής όδηγούσης εlς άκυβερνησίαν, τά στερούμε­
να λαϊκού έρείσματος καί πραγματικής ίδεολογίας
κόμματα, διά νά συγκαλύψουν τήν γυμνότητά των, θά
προσφεύγουν άλλοτε είς εvρύτερα καί άλλοτε είς
στενώτερα λαϊκά μέτωπα. Τούτο δέ άκριβώς άποτε­
λεί τόν μεγαλύτερον κίνδυνον διά τό πολίτευμα καί
διά τό έθνος.
»Ό έλληνικός λαός, κατά τάς προσεχείς έκλο­
γάς, έχει καθήκον νά δώση ένα μάθημα εlς τούς πο­
λιτικούς έκείνους aνδρας, οί όποίοι, έστερημένοι
ήθικής άντιστάσεως, είτε κατά τό παρελθόν, είτε καί
σήμερον, συμβάλλουν είς τήν δημιουργίαν παρο­
μοίων καταστάσεων. ·Αλλά δ έλληνικός λαός έχει
έπίσης τό καθήκον νά διασφαλίση τήν πολιτικήν
σταθερότητα, συνάρτησις τής όποίας εlναι καί ή οi­
κονομική σταθερότης. ΝΕχει καθήκον νά άποδοκιμά-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΔΙΑΚΉΡΥΞΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΟ 99

Προεκλογική δμιλία στή Θεσσαλονίκη.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

100 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑ]ΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
ση τά κόμματα τά δ ποία ή δέv εχουv τήv δυνατότητα
vά δημιουργήσουν σταθερότητα ή τήv καταπολε­
μούν, διότι αύτή καθίσταται έμπόδιοv εiς τάς ίδια ι τέ­
ρας των φιλοδοξίας, αί δποίαι, iδί'f κατά τήv τελευ­
ταίαv κρίσιν έξεδηλώθησαv κατά τρόπον εvτovov
καί πολλάκις φαιδρόv.
;;Τό κόμμα τώv Φιλελευθέρωv δέv εχει πλέον τήv
ίκαvότητα vά διασφαλίση αύτήv τήv πολιτικήv καί
οiκοvομικήv σταθερότητα. Τό πεπαλαιωμένοΥ τούτο
κόμμα, τού δ ποίου τά τετριμμένα καθ' ήμώv έπιχει­
ρήματα άvτιπαρερχόμεθα, άφού πλειστάκις εiς τό
παρελθόν τά άvετρέψαμεv ώς ψευδή καί άσύστατα,
τό κόμμα τούτο, τό διαρκώς έστραμμέvοv πρός τό
παρελθόν, τό iδεολογικώς διχασμέvοv καί έστερημέ­
vοv, ώς έκ τούτου, σταθερού προσανατολισμού, δέv
άvταποκρίvεται πλέον εiς τά αiτήματα τής έποχής
μας. Κανένα δέv συγκινεί, κανένα δέv έvθουσιάζει
καί καμμίαv δέv δύναται vά έκπληρώση άποστολήv.
;; "Οσοv άφορii τά ύπολείμματα τής παλαιiiς δεξι­
iiς, τά έπί δεκαετηρίδας άλληλοϋβριζόμεvα καί άλ­
ληλομισούμεvα, τά δποία δέv έδέχθη vά στεγάση ή
ΒΡΕ καί τά δποία διά τόv λόγον αύτόv άγωvίζοvται
vά φαλκιδεύσουν τήv δύvαμίv της, ταύτα ένα μόνον
σκοπόν εταξαv εiς έαυτά: vά διασπάσουν τήv μονο­
λιθικότητα τής έθvικής ήμώv παρατάξεως, ή δποία
άποτελεί τήv μοvαδικήv έγγύησιv τού πολιτικού καί
κοινωνικού μας καθεστώτος. Αύτή εlvαι ή πραγματι­
κή μορφή των καί δι' αύτό μόνον ώς ι'iρvησιv θά
πρέπει vά τά άvτιμετωπίση δ έλληvικός λαός.
;; ·Η πρόσφατος πολιτική κρίσις, έv συvδυασμφ
μέ τάς ποικίλας έκδηλώσεις τώv τελευταίων ήμερώv,
έπιβεβαιώvει έκείvο τό δποίοv πολλάκις διεκηρύξα­
μεv, δτι εiς τήv χώραν μας σοβεί μία μόνιμος πολιτι­
κή κρίσις, avευ θεραπείας, τής δποίας ούδέv πρό­
βλημα εiς ούδέvα τομέα δύναται vά λυθή. Ή διαπί­
στωσις αϋτη μiiς ήγαγε πρό διετίας εiς τήv άπόφασι v
vά δημιουργήσωμεv ένα νέον πολιτικόv κίνημα, τό
δποίοv, άπηλλαγμέvοv άπό τάς προκαταλήψεις τού
παρελθόντος, φιλοδοξεί vά έγκαιvιάση μίαν vέαv
πολιτική ν ζωήν, διαπvεομέvηv άπό vέαv vοοτροπίαv.
Εiς τήv έπιδίωξίv aύτήv έμείvαμεv άκάμπτως πιστοί
άπό τής ήμέρας άφ' ής άvελάβομεv τήv έξουσίαv.
;;Δι ' αύτόv τόv λόγον ήρvήθημεv πάντοτε οίοvδή­
ποτε συμβιβασμόv, παρέμβασιv ή έξάρτησιv άπό οί­
οvδήποτε παράγοντα, έσωτερικόv ή έξωτερικόv. Διό­
τι έκείvοι οί δποίοι καί δταv δύνανται vά κρατήσουν
τήv έξουσίαv προσφεύγουν εiς τόv λαόν, εlvαι οί μό­
νοι οί δποίοι έμπράκτως καί όχι διά λόγων, δπως οί
άvτίπαi.'Dί μαζ, άποδεικvύουv δτι εlvαι πιστοί εiς αύ­
τή ν τήv yραμμήv. Ήμείς, δυνάμενοι vά παρατείνω­
μεν τήv παραμονή ν μας εiς τήv έξουσίαv καί κατά τό
1956 άλλά καί σήμερον, έπροτιμήσαμεv vά προσφύ­
γωμεv εiς τόv λαόν, δταv έκρίvαμεv δτι δέv μiiς ήτο
δυνατόν vά έργασθώμεv δημιουργικώς ύπέρ αύτού.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Διότι ήμείς, όχι άπό ξένους παράγοντας ή οiκοvομι­
κά συγκροτήματα, άλλά μόνον άπό τόv λαόν θέλομεv
vά άvτλούμεv τήv έξουσίαv καί μόνον έπ' ώφελείg
αύτού vά τήv διαχειριζώμεθα. Καί αύτή εlvαι ή ούσι­
ώδης διαφορά μεταξύ ήμώv καί τώv άvτιπάλωv μας,
οί δποίοι όχι μόνον δέv εχουv τήv δύναμιν vά άρ­
vούvται συμβιβασμούς καί παρεμβάσεις, άλλ ' οί
δποίοι, διά vά εiσέλθουv εiς τήv Βουλήv ή vά προ­
σεγγίσουν τήv έξουσίαv, δέv διστάζουν vά προδώ­
σουv τάς iδέας των καί μαζί μέ αύτάς καί τήv χώραν.
;;Παρά ταύτα οί άvτίπαλοί μας, παλαιοί καί νέοι,
μiiς ύβρίζουv, μiiς συκοφαντούν καί μiiς άποδίδουv
έκείvας iδίg τάς πράξεις αί δποίαι εlvαι ξένα ι κατ'
έξοχήv πρός ήμiiς καί αί δποίαι, δπως γνωρίζει δ
έλληvικός λαός, συνθέτουν τήv iδικήv των θλιβεράv
lστορίαv.
;; ·Η δημοκοπία, αί ϋβρεις καί ή συκοφαντία εlvαι
δυστυχώς τά δπλα τώv άvτιπάλωv μας. Τά δπλα τά
iδικά μας εlvαι τό ήθος καί ή δημιουργία. Θά κρατή­
σωμεv εiς ύψηλόv έπίπεδοv τόv έκλογικόv άγώvα,
άρvούμεvοι vά τούς παρακολουθήσωμεv εiς τάς πα­
λαιάς αύτάς μεθόδους των.
;;Μέ ήσυχοvτήv συvείδησιv καί τό μέτωπον ύψη­
λά βαδίζομεv πρός τάς κάλπας. 'Εξεπληρώσαμεv έπί
μίαν διετίαv μέχρι κεραίας τό καθήκον μας ύπέρ τού
λαού. Τήv δέ τελευταίαv κρίσι v, εiς τήv δποίαv έρρί­
φθη πρό μηνός άδικαιολογήτως δ τόπος, τήv έτερμα­
τίσαμεv καί αύτή ν ύπέρ τού λαού διά τής σημερινής
προκηρύξεως τώv έκλογώv. Οϋτω, παρά πiiσαv άvτί­
δρασιv, έπιστρέφομεv άπαραβίαστοv εiς τόv λαόν
τήv έvτολήv τήv δποίαv μiiς έvεπιστεύθη. Εiς χείρας
του πλέον έvαποτίθεvται αί τύχαι τού εθvους;;.
14-16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1958
Ό Κ. Καραμανλής έκφωνεί τόν πρώτο προεκλο­
γικό λόγο του σέ μεγάλη καί ένθουσιώδη συγκέν­
τρωση στήν πλατεία 'Αριστοτέλους τής Θεσσαλο­
νίκης καί, στή συνέχεια, περιοδεύει τήν ϋπαιθρο καί
τίς πόλεις τής 'Ανατολικής Μακεδονίας καί τής Θρά­
κης.
Τό πλήρες κείμενο τής δμιλίας στή Θεσσαλονί­
κη εχει ώς έξής:
«'Αγαπητοί φίλοι,
;;Πρό δύο πλέον έτώv, άπό τής iδίας αύτής θέσε­
ως, άπευθυvόμεvος πρός ύμiiς, έχάραξα τάς βασικάς
γραμμάς τής πολιτικής τού κόμματός μου καί καθώ­
ρισα τήv θέσιν μου εvαvτι τώv aλλωv πολιτικών πα­
ρατάξεων τής χώρας. "Εκτοτε, εiς τήv πολιτικήv μας
ζωήν πολλά μετεβλήθησαν. 'Εσημειώθησαv άvακα­
τατάξεις κομματικαί καί μεταμορφώσεις iδεολογι­
καί, αίτιvες άποτελούv εκφρασιv τής μονίμου πολι­
τικής κρίσεως ή δποία μαστίζει τήv χώραν μας. Μέ-
 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
σα είς αύτήν τήν σύyχυσιν ίδεών καί προσώπων, μό­
νον ή 'Εθνική Ριζοσπαστική 'Ένωσις διετήρησε
άπαρασάλευτον τήν έθνικήν καί ίδεολογικήν της θέ­
σιν.
»Κατά τήν πρώτην μου έκείνην δμιλίαν έτόνισα
δτι, έν όψει έκλογών, θά άκούσετε τά πλέον άπίθανα
πράγματα, θά κατακλυσθήτε άπό ι5ποσχέσεις, έπί τής
δημαγωγίας δμως δέν θεμελιώνεται ή εύημερία τών
λαών, άλλά έπί τής άληθείας, ή όποία άποτελεί τήν
άρετήν τής δημοκρατίας καί πρέπει νά διέπη τάς σχέ­
σεις λαοί) καί ήγεσίας. Διότι αί δημαγωγικαί ι5ποσχέ­
σεις, μετατρεπόμεναι μετεκλογικώς είς πικράς άπα­
γοητεύσεις, προκαλοvν τήν δυσπιστίαν του λαοί)
πρός τήν ήγεσίαν του καί τόν μεταβάλλουν άπό συμ­
παραστάτη ν είς έχθρόν του Κράτους.
» Ήρκέσθην τότε νά τονίσω δτι έρχομαι είς τήν
πόλιν σας ώς φορεύς ένός νέου πολιτικοί) κινήματος,
τό δποίον φιλοδοξεί νά άναμορφώση τήν πολιτική ν
ζωήν τής χώρας μας καί νά θέση τέρμα εlς μίαν μα­
κράν πολιτικήν περίοδον πλήρη περιπετειών καί
έθνικών άτυχημάτων. Καθώρισα κατά τρόπον σαφή
τήν διεθνή τοποθέτησιν τής 'Ελλάδος. Καί, τέλος,
άναφερόμενος είς τά έσωτερικά προβλήματα, έδή­
λωσα δτι θά άγωνισθώ πρωτίστως διά τήν αvξησιν
του έθνικοv μας είσοδήματος καί τήν βελτίωσιν τών
δρων διαβιώσεως του λαοί) μας. VΗδη καί πρό παν­
τός άλλου όφείλω νά σaς έκθέσω δσα έπετέλεσα είς
έκπλήρωσιν τών έπαγγελιών μου έκείνων, κατά τήν
διαρρεύσασαν διετίαν.
»Είς τάς παραπλανητικάς ι5ποσχέσεις τών άντιπά­
λων μου θά άντιπαρατάξω, στηριζόμενος έπί άδιαψεύ­
στων άριθμών, τήν πραγματικότητα του έργου μου.
»Είς τόν έξωτερικόν τομέα, άποκατεστήσαμεν τό
γόητρον καί ένισχύσαμεν τό κvρος τής 'Ελλάδος.
Έπολιτεύθημεν μέ έθνικήν άξιοπρέπειαν καί έπρο­
στατεύσαμεν είς πaσαν περίπτωσιν τά συμφέροντα
του έθνους. 'Ετηρήσαμεν πάντοτε άνεξάρτητον πο­
λιτική ν καί εlς πλείστα διεθνή προβλήματα fίλθομεν
είς άντίθεσιν καί μέ τούς συμμάχους μας, δταν τό
έθνικόν συμφέρον τό έπέβαλε. Διετηρήσαμεν τάς
συμμαχίας μας χωρίς νά χαλαρώσωμεν τόν άγώνα
μας διά τήν Κύπρον καί προωθήσαμεν τό Κυπριακό ν
χωρίς νά κλονίσωμεν τάς συμμαχίας μας τάς δποίας
καί θεωροvμεν άπαραιτήτους διά τήν άσφάλειαν τής
χώρας.
»Παρελάβομεν τό Κυπριακόν είς τήν χειροτέραν
του φάσιν. Ή Έλλάς εlχε ταπεινωθή είς τήν Κων­
σταντινούπολιν καί τήν Σμύρνην, εlχεν άποτύχει είς
τήν Τριμερή Διάσκεψιν του Λονδίνου καί εlχεν ήτ­
τηθή είς τά 'Ηνωμένα VΕθνη. 'Ηγωνίσθημεν έκτοτε
μέ πίστιν καί σταθερότητα διά τήν αύτοδιάθεσιν τών
Κυπρίων άδελφών μας, εlς τρόπον όJστε τό θέμα του­
το, τό όποίο πρό διετίας δέν συνεζητείτο παρά μόνον
μεταξύ ήμών τών 'Ελλήνων, νά καταστή έν άπό τά
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
101
σημαντικώτερα προβλήματα τά όποία άπασχολοvν
τήν παγκόσμιο ν κοινή ν γνώμη ν. 'Επετύχαμεν έκτοτε
τήν άπελευθέρωσιν τοv 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου
καί τάς πρώτας έποικοδομητικάς άποφάσεις του
ΟΗΕ, άποφάσεις αϊτινες έπέβαλον είς τήν διεθνή
σμνείδησιν τό αίτημα τών Κυπρίων. Βεβαίως, δέν
έψθάσαμεν είς τό τέρμα του άγώνος. 'Ο άγών θά συ­
νεχισθή μέ τήν αύτήν πίστιν καί άποφασιστικότητα.
'Εάν, δμως, άναλογισθήτε τάς τεραστίας δυσκολίας
καί τάς έπικινδύνους έπιπλοκάς τάς δποίας παρουσί­
ασε καί παρουσιάζει τό Κυπριακόν, θά έκτιμήσετε
τήν πρόοδον τήν δποίαν έσημείωσε τό μέγα τοvτο
έθνικόν μας θέμα.
»'Ομιλών έπί τής έξωτερικής πολιτικής τής χώ­
ρας δέν δύναμαι νά μή άναφερθώ είς τό περίφημον
θέμα τών βάσεων, τοσούτφ μaλλον καθ' δσον έξ αί­
τίας αύτοv έδημιουργήθη έπιτηδείως μία έπικίνδυνος
σύγχυσις. 'Ο κομμουνισμός καί οί συνοδοιπόροι
του, έπιθυμοvντες νά κρατήσουν ήθικώς κα{ ι5λικώς
άφωπλισμένην τήν 'Ελλάδα, έπροκάλεσαν τήν σύγ­
χυσιν αύτή ν καί προσπαθοvν νά έμπνεύσουν ε{ς τόν
λαόν μας τό αίσθημα τής φοβίας.
'' Τό θέμα δμως τοvτο, τό όποίο ν άφορα τήν άσφά­
λειαν τής χώρας μας καί τό δποίον αύτήν τήν στι­
γμήν δέν ι5φίσταται διά τήν 'Ελλάδα, δέν πρόκειται
νά κριθή άπό τούς έχθρούς του έθνους. Θά τό κρίνη,
έάν καί δταν άνακύψη - καί τούτο θά έξαρτηθή άπό
τήν έξέλιξιν τής διεθνοvς καταστάσεως- ή ι5πεύθυ­
νος Κυβέρνησις, τήν δποίαν θά άναδείξετε, κα{ ή
έθνική άντιπροσωπεiα. Θά τό κρίνουν δέ μέ μοναδι­
κόν κριτήριον τήν έθνικήν μας άσφάλειαν. Οvτε τά
lδιαίτερα συμφέροντα τών συμμάχων μας, άλλά οvτε
καί αί άπειλαί τής Ρωσίας, έπιτρέπεται νά έπηρεά­
σουν τάς σκέψεις μας.
» Άγαπητο{ φίλοι,
»Δικαιοvμαι, νομίζω, νά ι5ποστηρίξω δτι ή έξωτε­
ρική πολιτική τής Κυβερνήσεώς μου, τήν δποίαν θά
άναπτύξω έκτενέστερον ε{ς aλλην δμιλίαν μου καί
εlδικώτερον δ άγών τόν δποίον διεξηγάγομεν διά τήν
άπελευθέρωσιν τής Κύπρου, περιποιοvν τιμήν εlς
τήν 'Ελλάδα ώς μικράς χώρας άγωνισθεiσης, έν μέ­
σφ μιiiς διεθνοvς έντάσεως, έναντίον πανισχύρων
άντιπάλων.
»'Α ναφερόμενος είς τόν οίκονομικόν τομέα, σiiς
καλώ, έν πρώτοις, νά ένθυμηθήτε ποία ήτο ή κατά­
στασις δταν άνέλαβον τήν έξουσίαν. 'Ο προϋπολο­
γισμός ήτο έλλειμματικός. Αί καταθέσεις εlς τάς
Τραπέζας άνύπαρκτοι. Ή οίκονομία έμαραίνετο άπό
έλλιπή χρηματοδότησιν, δ δέ τιμάριθμος κα{ τό κό­
στος τής παραγωγής συνεχώς άνήρχοντο. Ώργiαζεν
ή μαύρη άγορά του χρήματος καί δλοι άπεθησαύρι­
ζον χρυσάς λίρας. Φυσική συνέπεια δλων τών άνωτέ­
ρω ήτο δ πληθωρισμός καί ή νομισματική άστάθεια.
Αύτή ήτο ή τότε κατάστασις.
102 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

»'Ιδού τώρα έντός διετίας τί έπεtύχαμεν: 1) 'Επε­ έκτός των παλαιων προέκυψαν καί πρόσθετοι ύπο­
τύχαμεν tήν νομισματικήν σταθερότητα. 0{ τιμάρι­ χρεώσεις έκ των νέων σεισμων. Αύτή εlναι ή
θμοι έλάχιστα έκυμάνθησαν, cίiστε ή δραχμή μας νά άλήθεια, τήν όποίαν κακοπίστως καί έπιμόνως έπί
θεωρήται σήμερον άπό τά ύγιέστερα νομίσματα τής μίαν διετίαν έπιχειρουν ο{ άντίπαλοί μου νά διαστρέ­
Εύρώπης. 2) Συνέπεια τής σταθερότητος αύτής ή το ή ψουν.

δημιουργία άτμοσφαίρας έμπιστοσύνης, ή όποία »β. Διεθέσαμεν 570 έκατ. διά τήν βελτίωσιν των
έξεδηλώθη μέ άλματώδη αύξησιν των καταθέσεων μισθων των δημοσίων ύπαλλήλων καί 230 έκατ. δρχ.
έσωτερικως καί μέ Ιδιωτικάς έκ του έξωτερικου διά τούς συνταξιούχους, ήτοι έβελτιώσαμεν κατά τήν
έπενδύσεις εΙς έργα παραγωγικά. Αί Ιδιωτικαί καταθέ­ διετίαν τούς μισθούς μέν των δημοσίων ύπαλλήλων
σεις άπό 3. 700 έκατ. δρχ. τό 1955, έφθασαν τάς 9.000 κατά 10% περίπου, τάς δέ συντάξεις κατά 14%, διαθέ­
έκατ. δρχ. τό 1957. 3) Α{ πιστοδοτήσεις, α{ όποίαι σαντες έν συνόλφ ύπέρ αύτων 800 έκατ. δρχ.
συνολικως άπό 11.600 έκατ. τό 1955 έφθασαν εΙς η. Μaς κατηγορουν δτι έπραγματοποιήσαμεν
19.000 έκατ. τό 1957, έπαυσαν πλέον νά γίνωνται έκ πλεονάσματα. ΕΙς τήν κατηγορίαν ταύτην άπαντω­
τής έκδοτικής μηχανής καί ή οΙκονομία έχρηματο­ μεν: 1) Μέχρι τουδε κατηγορουντο α{ Κυβερνήσεις,
δοτήθη άνέτως καί ύγιως έκ του κυκλοφορουντος διότι ο{ προϋπολογισμοί των άφηναν έλλείμματα.
χρήματος. 4) 'Η παραγωγή μας ηύξήθη εΙς δλους Διά πρώτην φοράν εΙς τήν {στορίαν κατηγορείται μία
τούς τομείς, μέ άποτέλεσμα νά αύξηθή τό έθνικόν Κυβέρνησις διά πλεονάσματα. 2) Τά πλεονάσματα
εΙσόδημα κατά 6% τό 1956 καί κατά 9% τό 1957, ήτοι αύτά δέν προέκυψαν άπό έπιβολήν νέας φορολογίας,
κατά 15% έντός διετίας. Εlδικώτερον, τό γεωργικόν άλλά άπό τήν αύξησιν του έθνικου εΙσοδήματος καί
εΙσόδημα τής χώρας ηύξήθη κατά 32%, πράγμα τό τήν παράλληλον αύξησιν των εlσαγωγων. 3) Τά πλε­
όποίον άποδεικνύει τήν Ιδιαιτέραν προσπάθειαν τήν ονάσματα αύτά διετέθη(1αν καθ' δ ν τρόπον έπεβάλ­
όποίαν κατέβαλεν ή Κυβέρνησίς μας εΙς τόν γεωργι­ λετο, ώς τουτο προκύπτει έκ των άνακοινωθεισων
κόν τομέα. μεταβολων του προϋπολογισμου καί κυρίως διά τήν
» Τά μέτρα τά όποία έλάβομεν διά τήν προστασίαν άποκατάστασιν των ζημιων έκ των νέων σεισμων,
του άγρότου θά τά έκθέσω εΙς προσεχή μου όμιλίαν. έργον διά τό όποtον ή Κυβέρνησίς μου εlναι ύπερή­
Ά ναφέρω δμως ένδεικτικως τινά έξ αύτων. Ηύξή­ φανος καί διά τήν τακτοποίησιν παλαιων έλλειμμά­
σαμεν τήν πιστοδότησιν πρός τήν γεωργίαν κατά των καί ύποχρεώσεων του Δημοσίου, μέ άποτέλεσμα
50% περίπου, ήτοι άπό 3.800 έκατ. εΙς 5.900 έκατ. τήν πλήρη έξυγίανσιν του προϋπολογισμου.
δρχ. Α{ γεωργικαί έπενδύσεις εΙς παγiας έγκαταστά­ ))Συνέπεια τής τοιαύτης έξυγιάνσεως των δημο­
σεις έδιπλασιάσθησαν άπό 500 έκατ. περίπου δρχ. σίων οlκονομικων ύπήρξεν δτι κατέστη δυνατόν νά
εΙς 1.000 έκατ. δρχ. σχεδόν. Έτριπλασιάσαμεν τήν διατεθουν έφέτος έκτου προϋπολογισμου 1.200 έκατ.
έπιδότησιν των λιπασμάτων. Καθιερώσαμεν τήν Ια­ διά τό πρόγραμμα έπενδύσεων, άπό τό όποίον κυρίως
τροφαρμακευτικήν περίθαλψιν των άγροτων, καθώς έξαρτaται τό μέλλον τής χώρας.
καί τήν ένιαίαν τιμήν του tjλεκτρικου ρεύματος. Καί ))δ. τέλος, ή Κυβέρνησίς μου κατήρτισεν εύρύτα­
τέλος έπροστατεύσαμεν άποτελεσματικι:Ος τά γεωρ­ τον πρόγραμμα δημοσίων έπενδύσεων εΙς παραγωγι­
γικά μας προϊόντα. Αύτά τά όποία άποτελουν προε­ κά έργα. Τό ύψος του προγράμματος τούτου άπό 900
κλογικάς έπαγγελίας των άλλων κομμάτων, ήμείς τά έκατ. δρχ. τό 1955 ηύξήθη μέχρι του 1958 εΙς 2. 750
μετεβάλαμεν κατά τό πλείστον εΙς πράξεις. έκατ. δρχ., ένω έξ άλλου α{ έπενδύσεις μέσω όργανι­
»Συνεπείg δλων αύτων τό έθνικόν εΙσόδημα τής σμων ηύξήθησαν άπό 565 έκατ. τό 1955 εΙς 1. 770
'Ελλάδος ηύξήθη έvτός τής τελευταίας διετίας μέ έκατ. δρχ. τό 1958. Παραλλήλως, έξετελέσθησαν διά
ρυθμόν άνώτερον ο{ασδήποτε άλλης εύρωπαϊκής των νομαρχιακων ταμείων 4. 771 τοπικά παραγωγικά
χώρας, ή δέ έλληνική οΙκονομία κατά γενικήν άνα­ έργα τό 1957 καί έπρογραμματίσθησαν άνω των 5.000
γνώρισιν έσημείωσεν άποφασιστικήν πρόοδον. κατά τό τρέχον έτος.
»Μέ {κανοποίησιν έπίσης σaς άναφέρω τά έπιτεύ­ ))Δέν ύπάρχει πόλις, κωμόπολις ή συνοικισμός,
γματα τής Κυβερνήσεώς μου εΙς τόν δημοσιονομικόν εlς τήν όποίαν νά μ ή έκτελουνται ένα ή περισσότερα
τομέα: έργα. Παραλείπων νά μνημονεύσω τά μέσα έργα τά
»α. Ούδεμίαν έπεβάλαμεν νέα ν φορολογία ν. 'Α ν­ όποία άνέρχονται εΙς έκατοντάδες, δπως τά τουρι­
τιθέτως, έμειώσαμεν τόν ένιαίον φόρον δίς έντός τής στικά, α{ γεωργικαί βιομηχανίαι καί τά έγγειοβελτι­
διετίας κατά 300 έκατ. δρχ. έν συνόλφ, δηλαδή κατά ωτικά, θά άναφέρω μόνοiι τά σημαντικώτερα έκ των
20% περίπου, δεδομένου δτι τό σύνολον του φόρου μεγάλων έργων.
αύτου άνέρχεται εΙς 1.300 έκατ., τήν δέ έκτακτον εl­ )) 'Επερατώθησαν τά τρία μεγάλα άρδευτικά φρά­
σφοράν, άφου τήν έμειώσαμεν άπό 20% εΙς 8% διά τό γματα 'Αξιου, 'Αλιάκμονα καί 'Αχελώου καί έκτε­
έτος 1957, δέν τήν παρετείναμεν διά τό έτος 1958, μέ λουνται τά άντιπλημμυρικά έργα "Εβρου, Νέστου,
έτησίαν άπώλειαν έσόδων έξ 150 έκατ., μολονότι Κάρλας, Ααψίστης κ.λ.π.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 103

Περιοδεία στήv ύπαιθρο τής Μακεδονίας.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

104 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑ]ΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
)) 'Επερατώθη ή κατασκευή του διυλιστηρίου πε­
τρελαίου. Παρηγγέλθη τ6 πρώτον θερμοηλεκτρικ6ν
έργοστάσιον τής Πτολεμαίδος. Προωθείται ραγδαί­
ως ή κατασκευή του ύδροηλεκτρικου σταθμου του
Μέγδοβα καί έσχεδιάσθη ή έκεί έγκατάστασις καί
τρίτης μονάδος 40 χιλιάδων κιλοβάτ. ΝΗρχισεν ή
έκτέλεσις του δευτέρου ένεργειακου προγράμματος
τής ΔΕΗ ύψους 4.500 δι σε κατ. 'Επερατώθη ή δημο­
πρασία τής κατασκευής του έργοστασίου άζώτου.
Διεξήχθη ή δημοπρασία διά τ6 έργοστάσιον τής ζα­
χάρεως καί κρίνονται fίδη αί προσφοραί τών ένδια­
φερομένων.
)) 'Ετέθησαν εlς έφαρμογήν αί συμβάσεις διά τήν
έκμετάλλευσιν τών άεροπορικών συγκοινωνιών καί
τών κοιτασμάτων άμιάντου τής Κοζάνης. Τ6 ναυπη­
γείον του Σκαραμαγκά εlναι fίδη έτοιμον καί ταυτο­
χρ6νως ίδρύεται έτερον έργοστάσιον έπισκευής πλοί­
ων. 'Επίσης, ε{ναι ύπ6 άμεσο ν κατασκευήν ή βιομη­
χανία ξύλου καί πυρείων καθώς καί τ6 μεγάλο ν ξενο­
δοχείον Χίλτον εlς 'Αθήνας.
))Αvτ6ς εlναι δ πλούσιος άπολογισμ6ς τής διετί­
ας. ΗΕργα τά δ ποία ήσαν άλλοτε δραματισμ6ς, κατέ­
στησαν fίδη πραγματικ6της. Εlναι, ίσως, χρήσιμον
νά άναφέρω ότι, άν είς τά άνωτέρω έργα προστεθουν
ώρισμένα τών παρ ' ήμών προγραμματισθέντων, όπως
τ6 ύδροηλεκτρικ6ν έργοστάσιον του 'Αχελώου, ή
βιομηχανία άλουμινίου καί ή βιομηχανία έπεξεργα­
σίας σιδηρομεταλλευμάτων, θά προκύψη έτησίως
συνολική ώφέλεια ύπέρ τά 100 έκατ. δολλάρια, πο­
σ6ν τ6 δποίον θά βελτιώση άποφασιστικώς τ6 {σοζύ­
γιον τών έξωτερικών μας πληρωμών.
))Είς άπαντα τά άνωτέρω ή Κυβέρνησις έκινήθη
βάσει γενικών, άλλά σαφώς διαγεγραμμένων προο­
πτικών.
)) ΗΕκφρασιν τούτων άποτελεί τ6 έκπονηθέν πρώ­
τον σχέδιον 5ετους προγράμματος. Πρ6ς τουτο ή
Κυβέρνησις κατήρτισε μ6νιμον μηχανισμ6ν οίκο­
νομικου προγραμματισμου, διά του δποίου τ6 συνο­
λικ6ν καί τά έπί μέρους σχέδια οΙκονομικής άναπτύ­
ξεως εύρίσκονται ύπ6 συνεχή καί συστηματικήν
έπεξεργασίαν. 'Αποβλέπομεν όλως ίδιαιτέρως είς
τήν ταχείαν άνάπτυξιν κατά τήν προσεχή 5ετίαν τών
τομέων ύποδομής τής οίκονομίας, fίτοι έργων έγγει­
οβελτιωτικών, συγκοινωνιακών, έξηλεκτρισμου, του­
ρισμου, έκπαιδεύσεως, έπί σκοπφ δημιουργίας ευ­
νοϊκών όρων άναπτύξεως τής έπιχειρηματικής δρα­
στηρι6τητος καί αυξήσεως τής παραγωγικ6τητος
τής έλληνικής οΙκονομίας.
))Διά νά έχετε ώλοκληρωμένην τήν είκ6να του
έργου τής διετίας θά πρέπει έπί πλέον νά συγκρίνητε
τήν άτμ6σφαιραν τής άνησυχίας καί άβεβαι6τητας ή
δποία έπεκράτει πρ6 διετίας μέ τήν σήμερον ύπάρ­
χουσαν.
))Καθ' όλην τήν διετίαν έπεκράτησεν άπ6λυτος
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τάξις είς τήν χώραν, δ δέ λα6ς εlχε τ6 αίσθημα τής
γαλήνης, τής άσφαλείας. 'Η άτμ6σφαιρα αύτή όφεί­
λεται είς πολλούς παράγοντας, μεταξύ αvτών όμως
έχω χρέος νά άναφέρω, κατά πρώτον λ6γον, τάς έν6-
πλους δυνάμεις τής χώρας καί τά σώματα άσφαλείας.
Al δυνάμεις αύται καί lδίως τ6 έξαίρετον σώμα τών
άξιωματικών, χάρις καl εlς τήν άκομμάτιστον πολι­
τικήν μας, άφωσιωμέναι εlς τ6 καθήκον των, εύρί­
σκονται σήμερον είς τ6 ύψηλ6τερον έπίπεδον τής
άποδ6σεώς των καί έγγυώνται τήν έσωτερικήν καί
έξωτερικήν άσφάλειαν τής χώρας. Αvτά ύπήρξαν τά
έπιτεύγματα τής Κυβερνήσεώς μας. Πρέπει νά δμο­
λογήσω ότι δσονδήποτε σημαντικά καί άν ε{ναι ταυ­
τα, προσωπικώς δέν μέ ίκανοποιουν.
)) 'Ο λα6ς άνέμενε, καί δικαίως, ριζικάς μεταρρυθ­
μίσεις, μίαν είρηνικήν έπανάστασιν, τής δποίας πρά­
γματι έχει άνάγκην δ τ6πος. Δυστυχώς, α{ έξαιpετι­
καί περιστάσεις, ύπ6 τάς δποίας έκυβέρνησα τήν
χώραν, δέν έπέτρεψαν νά πραγματοποιήσω τήν έπα­
νάστασιν αvτήν, ή δποία άποτελεί άνάγκην του δη­
μοσίου βίου καί σκοπ6ν τής ζωής μου. 'Η κρισιμ6-
της τών έξωτερικών μας προβλημάτων, ή πολύπλευ­
ρος καί άδίστακτος άντίδρασις τών άντιπάλων μας,
έν συνδυασμφ πρ6ς τήν άσθενή πλειοψηφίαν τήν
δποίαν διέθετον εlς τήν Βουλήν, μου έπέβαλον νά
άκολουθήσω έσωτερικώς πολιτικήν ύφέσεως καί
άναμονής.
)) 'Αλλά δέν κατέστη δυνατ6ν νά δλοκληρωθή οί5~
τε τ6 έργον τ6 δποίον ήγωνιζ6μην νά φέρω εlς πέρας
έντ6ς τής τετραετίας, λ6γω τής άνατροπής τής Κυ­
βερνήσεώς μου, εlς τ6 στάδιον άκριβώς κατά τ6
δποίον ή προσπάθειά μου έπρ6κειτο νά έχη τήν με­
γαλυτέραν της άπ6δοσιν. Εlμαι βέβαιος ότι δ έλλη­
νικ6ς λα6ς έπιδοκιμάζει τήν στάσι ν τήν δποίαν έτή­
ρησα κατά τήν τελευταίαν πολιτικήν κρίσιν.
)) 'Αντιμετώπισα μέ ταχύτητα καί μέ θάρρος τήν
συνωμοσίαν, έματαίωσα τάς προσπαθείας τών παρα­
σκηνίων νά σύρουν τήν χώραν πρ6ς άντιλαϊκάς καί
έθνικώς έπιζημίους λύσεις καί τήν έπανέφερα, παρά
τάς μυρίας άντιδράσεις, εlς τήν δδ6ν τής δημοκρατι­
κής τάξεως καί τής δμαλ6τητος. ΗΗδη αίσθαν6μεθα
ώς καθήκον νά άγωνισθώμεν καί πάλιν μέ πίστιν καί
άποφασιστικ6τητα διά τήν δλοκλήρωσιν τής άνακο­
πείσης προσπαθείας μας.
)) Ή θέσις τής 'Εθνικής Ριζοσπαστικής 'Ενώσε­
ως, όταν καλήται νά έκθέση τ6 πρ6γραμμά της, εlναι
έντελώς διάφορος άπ6 έκείνην τών άλλων κομμάτων.
Οί άλλοι δύνανται νά προσφέρουν άφειδώς άπραγμα­
τοποιήτους καί άπατηλάς ύποσχέσεις, δι6τι γνωρί­
ζουν ότι δέν πρ6κειται νά κληθουν νά τάς έφαρμ6-
σουν. 'Ημείς, πιστεύοντες ότι θά είμεθα τήν έπομέ­
νην τών έκλογών Κυβέρνησις τής χώρας, δέν δυνά­
μεθα νά ύποσχεθώμεν, παρά μ6νον έκείνα τά δποία
ύπ6 τάς παρούσας συνθήκας πρέπει νά δύνανται νά
 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 105

πραγματοποιηθούν. Τήν άξίαν, όμως, τών λόγων τών >>Πέμπτον, είς τόν δημοσιονομικόν τομέα, βασι­
ίδικών μου δύναται νά κρίνη δ λαός άπό τήν άξίαν κή μας έπιδίωξις θά εlναι ή σταθερά άποφυγή έλ­
τών έργων μου, πρiiγμα τό δ ποίον δέν lσχύει διά τούς λειμμάτων του προϋπολογισμού, έν συνδυασμφ πρός
άντιπάλους μου. τήν δλονέν μεγαλυτέραν δι ' αύτοv δυνατήν χρημα­
»Τό πρώτον διά τό δποίον δύναμαι νά διαβεβαιώ­ τοδότησιν του προγράμματος τών έπενδύσεων.
σω τόν έλληνικόν λαόν εlναι ότι θά διαφυλάξω ώς
»Τούτο δέν σημαίνει ότι δέν θά άποβλέψωμεν, ώς
κόρην όφθαλμοv τήν μέ τόσας θυσίας κτηθείσαν ήδη
καί κατά τό παρελθόν, είς τήν περαιτέρω βελτίωσιν
νομισματικήν σταθερότητα, δηλαδή τήν άξίαν τού
τών μισθών τών υπαλλήλων καί τών συντάξεων. Ή
χρήματος καί τού είσαδήματος τής μεγάλης μάζης
Κυβέρνησίς μου έθεσεν ήδη έπί τάπητος τό μισθο­
τού λαού. ΗΑ νευ αύτών, ούδεμία πρόοδος καί ούδέν
λογικόν θέμα, άναγνωρίσασα τήν ϋπαρξίν του καί
πρόγραμμα άναπτύξεως δύναται νά έκτελεσθή.
τήν άνάγκην τής σοβαρiiς αύτοv άντιμετωπίσεως.
»Δευτέρα βασική μου έπιδίωξις θά εlναι ή όλο­
Πρός τούτο καί συνεκρότησεν έπιτροπήν, μέ συμμε­
κλήρωσις του μακροχρονίου προγράμματος οικονο­
τοχήν τού ίδίου του προέδρου τής ΑΔΕΔ Υ, όπως με­
μικής άναπτύξεως καί ή έπιτάχυνσις τών έπενδύσε­
λετήση καί υποβάλη έντός τακτής προθεσμίας τεσσά­
ων, έπί τφ διπλφ σκοπψ τή' αύξήσεως τού κατά κε­
ρων μηνών είσήγησιν περί τής άναγκαίας άναδιορ­
φαλήν είσοδήματος καί η]ς έπιτεύξεως έπιπέδου πλή­ γανώσεως τών δημοσίων υπηρεσιών καί ρυθμίσεως
ρους άπασχολήσεως. Μέ τήν πολιτικήν, τήν δποίαν
τού μισθολογικού θέματος, έπί σκοπφ βελτιώσεως
έχαράξαμεν, δυνάμεθα μετά βεβαιότητος νά άναμέ­
τών άποδοχών καί καλυτέρας τακτοποιήσεως τών
νωμεν ότι θά έξασφαλισθοvν οί πρός τούτο άπαιτού­
πολλαπλών σημερινών άνισοτήτων, έντός πάντοτε,
μενοι πόροι έκ του έσωτερικοv καί του έξωτερικοv.
βεβαίως, τών δυνατοτήτων τού προϋπολογισμού. Τό
>>Υρίτον, ίδιαιτέραν μέριμναν καί στοργήν θά
ένδιαφέρον της διά τούς υπαλλήλους καί τούς συν­
έπιδείξωμεν, ώς καί κατά τό παρελθόν, διά τόν άγρό­
ταξιούχους έπέδειξεν, ώς ήδη άνέφερα, ή Κυβέρνη­
την. Πρός τούτο θά έπιδιώξωμεν: α) Τήν προστασίαν
σίς μου κατά τήν παρελθοvσαν διετίαν, διαθέσασα
αύτοv άπό πiiσαν έκμsτάλλευσιν, διά τής κατοχυρώ­
570 έκατ. δρχ. διά τήν βελτίωσιν τής μισθολογικής
σεως τών τιμών τών προϊόντων του. β) Τήν προώθη­
θέσεως τών υπαλλήλων καί 230 έκατ. δρχ. υπέρ τών
σιν τών έξαγωγών τών γεωργικών μας προϊόντων.
συνταξιούχων. Τό αύτό ένδιαφέρον υποσχόμεθα νά
Μόνον μέ τήν κατάκτησιν μεγάλων καί άναπτυσσομέ­
έπιδείξωμεν καί εlς τό μέλλον, έπιλύοντες περαιτέρω
νων άγορών τού έξωτερικοv παρέχομεν άληθή καί
διαδοχικώς τά λογικά αΙτήματα τόσον τών υπαλλή­
μόνιμον προστασίαν είς τόν άγροτικόν μας κόσμον.
λων όσον καί τών συνταξιούχων, άρχής γινομένης
γ) Τήν διά παντός μέσου, καί ίδί(! διά μεγάλων καί
διά τούς τελευταίους άπό τής καταργήσεως τής έκ
μικρών έγγειοβελτιωτικών έργων καί άρδεύσεων,
τών συντάξεων κρατήσεως τού 10%.
ταχείαν αvξησιν τής γεωργικής παραγωγής καί τόν
»'Έκτον. Ώς πρός τήν aμεσον φορολογίαν, άνα­
υποβιβασμόν τού κόστους αύτής. δ) Τήν διά τής όρ­
γνωρίζομεν τάς υφισταμένας είσέτι άτελείας του φο­
γανώσεως τής καθυστερημένης είσέτι έμπορίας καί
ρολογικού μας συστήματος. Έπράξαμεν κατά τήν
βιομηχανικής έπεξεργασίας περαιτέρω άξιοποίησιν
τής γεωργικής παραγωγής. ε) Είδικόν πρόβλημα
διετίαν δ, τι έκ τών περιστάσεων ή δυνάμεθα, υποβιβά­
σαντες, ώς ήδη άνέφερα, τήν έκ τού ένιαίου φόρου
άποτελοvν καί είδικήν μέριμναν άπαιτούν ή προστα­
φορολογίαν κατά 300.000.000, χωρίς ν' άναφέρω τήν
σία τών όρεινών πληθυσμών, ή κτηνοτροφία, ή άλι­
διακοπήν τής έκτάκτου εlσφορiiς, ήτις άπέδιδεν είς
εία καί τά δάση. Δι 'αύτά θά τεθούν είς έφαρμογήν τά
τό Δημόσιον έτερα 150 έκατ. δρχ. έτησίως. Δέν
ήδη έκπονηθέντα έπί τούτφ είδικά προγράμματα. στ)
ισχυρίζομαι ότι δέν υπάρχει θέμα περαιτέρω άρσεως
'Επίσης θά δλοκληρώσωμεν τήν υγειονομικήν καί
διαφόρων άδικιών καί έπαχθών φορολογικών έπιβα­
νοσοκομειακήν περίθαλψιν τών γεωργών μας, ήτις
ρύνσεων, τήν δποίαν καί θέλομεν έπιδιώξει, μαζί μέ
άποτελεί τό μεγαλύτερον υπέρ αύτοv κοινωνικόν μέ­
τήν καλυτέραν όργάνωσιν τών φοροτεχνικών υπη­
τρον τών τελευταίων δεκαετιών.
ρεσιών, είς τρόπον ώστε νά έκλείψουν αί σημεριναί
>>Υέταρτον, έτέρα βασική έπιδίωξίς μας θά εlναι ή
αύθαιρεσίαι καί άδικαιολόγητοι όχλήσεις τών φο­
παντοειδής ένίσχυσις καί συστηματική όργάνωσις
ρολογουμένων.
τών έξαγωγών μας καί ή ποιοτική βελτίωσις καί τυ­
ποποίησις τών έξαγομένων προϊόντων. Πρέπει εlς » "Εβδομον. Διαρκής θά εlναι ή μέριμνά μας διά
όλους νά γίνη συνείδησις ότι, διά νά έπιβιώσωμεν τήν περαιτέρω άνύψωσιν τού βιοτικού έπιπέδου τής
καί νά άναπτυχθώμεν οlκονομικώς, πρέπει νά κατα­ έργατικής τάξεως κατά τρόπον μόνιμον καί άσφαλή.
στώμεν έξαγωγική χώρα. Καί τούτο lσχύει τόσον διά ΗΗδη, έβελτιώσαμεν κατά τήν τελευταίαν διετίαν τά
τά προϊόντα τής γεωργίας, όσον καί διά τά προϊόντα ήμερομίσθια τών έργατών κατά 17%, τά δέ νόμιμα
τής βιομηχανίας, ή δποία πρέπει νά καταστή διεθνώς κατώτατα όρια τών εlδικευμένων έργατώv καί τών
άνταγωνιστική. μαθητευομένων κατά 20-40%. 'Αλλά τό θέμα τούτο

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 106 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
ώς καί τό τής γεωργικής πολιτικής θά τό άναπτύξω
είς προσεχείς μου δμιλίας.
»Διά νά άποδώσουν όμως όλαι αύταί αi προσπά­
θειαι, εlναι πρό παντός άνάγκη νά λυτρωθή δ τόπος
άπό τήν μόνιμον πολιτικήν κρίσιν άπό τήν δποίαν
μαστίζεται. Πρέπει ή πολιτική μας πραγματικότης
νά άνταποκρίνεται πληρέστερον πρός τάς άρχάς τοίJ
δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Μόνον τότε θά παύ­
σωμεν νά είμεθα αίχμάλωτοι ψευδών καί συμβατικών
καταστάσεων καί θά έπικρατήσουν είς τήν πολιτική ν
μας ζωήν έκείνα τά κόμματα καί έκείνοι oi ήγέται, oi
δποίοι άντλοίJν τήν δύναμίν των άμέσως άπό τόν λα­
όν καί έμφοροίJνται άπό ύγιείς καί τολμηράς πολιτι­
κάς άρχάς.
»Χάριν αύτών τών σκοπών έδημιούργησα πρό δι­
ετίας τήν Έθνικήν Ριζοσπαστικήν "Ενωσιν. 'Απέ­
ναντι τής ρευστότητος καί τής άσταθείας όλων τών
άλλων έν τff χώρα μας πολιτικών κομμάτων, έδημι­
ούργησα ένα κίνημα, τό δ ποίον έχει τό γνώρισμα τής
σταθερότητας. 'Απέναντι όλων έκείνων, ol δποίοι
χαρακτηρίζονται άπό ίδεολογικήν άσάφειαν καί άπό
πολιτικάς ταλαντεύσεις, ήθέλησα νά δώσω εΙς τόν
λαόν ένα κίνημα, τοίJ δποίου ή Ιδεολογία εlναι σα­
φής καί κρυσταλλίνη.
>> 'Απέναντι όλων έκείνων ol δ ποίοι δέν έχουν συ­
νειδητοποιήσει τόν κίνδυνον τοίJ διεθνούς κομμου­
νισμού, όστις διά τήν χώραν μας προσλαμβάνει τήν
μορφήν τοίJ φυλετικού κινδύνου- καί αύτό τό γνω­
ρίζετε σείς οί βόρειοι "Ελληνες καλύτερον παντός
άλλου- άπέναντι όλων {κείνων, oi δποίοι έλησμό­
νησαν κατά καιρούς τήν έθνικήν γραμμήν διά νά
ένισχύσουν τόν κομμουνισμό ν, συνεργαζόμενοι μετ'
αύτοίJ, συνεκρότησα τήν μοναδικήν παράταξιν, ή
δποία έμμένει άκλόvητος εΙς τήν άντικομμουνιστι­
κήν ίδεολογίαν καί δέν πρόκειται ποτέ, χάριν κομ­
ματικών συμφερόντων, νά τήν έγκαταλείψη.
>>'Απέναντι έκείνων πού σύρουν όπισθέν των τάς
άναμνήσεις τών πολιτικών διχασμών, oi δποίοι πρό
καιρού έπαυσαν νά ύπάρχουν, έδημιούργησα τό κί­
νημα, τό δ ποίον, έν τΌ νεότητί του, άγνοεί τάς Ιστο­
ρικώς καί πολιτικώς νεκράς αύτάς διαιρέσεις τοίJ
έθνους καί, άποβλέπον εΙς τήν συγκρότησιν μιiiς
έθνικώς όρθοδόξου πολιτικής παρατάξεως, άντλεί
τήν δύναμίν του άπό τήν ζωντανήν πραγματικότητα
καί ούχί άπό τό νεκρ6ν παρελθόν.
»Αύτό εlναι τό κόμμα, ύπέρ τοίJ δποίου σiiς καλώ
σήμερον νά δώσετε τήν ψήφον σας. Αύταί εlναι αi
έπαγγελίαι του. Αύτά εlναι τά έργα του κατά τό πα­
ρελθόν, τά δποία άποτελοίJν καί τήν καλυτέραν έγγύ­
ησιν διά τάς έπαγγελίας του περί τοίJ μέλλοντος.
»·Η σταθερότης καί ή εύημερία, τάς δποίας έπετύ­
χαμεν, δέν εlναι άτρωτοι. Μόνον μία ίσχυρά Κυβέρ­
νησις δύναται νά τάς διαφυλάξη καί νά τάς συνεχί­
ση. Καί Ισχυρά εlναι μόνον ή Κυβέρνησις ή δμοιο-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
γεvής καί ή πειθαρχούσα εΙς μίαν ήγεσίαν. Al συμ­
μαχικαί Κυβερνήσεις, τάς δποίας λόγω τής άδυναμί­
ας των όλα τά άλλα κόμματα έπιδιώκουν, εlναι Κυ­
βερνήσεις, τών δποίων ούδείς έν τff πραγματικότητι
ήγείται καί αί δποίαι, ώς γεννήματα συναλλαγής,
συνεχώς άποσυντίθενται.
»·Η χώρα, καί μάλιστα ύπό τάς παρούσας συνθή­
κας, έχει άνάγκην άπό Κυβέρνησιν σταθεράν καί
δημιουργική ν. Πιστεύω ότι μίαν τοιαύτη ν Κυβέρνη­
σιν δύναται νά δώση μόνον ή 'Εθνική Ριζοσπαστική
"Ενωσις.
» "Οπως έτόνισα καί εΙς τήν διακήρυξιν, τήν
δποίαν πρό ήμερών άπηύθυνα πρός τόν έλληνικόν
λαόν, έρχομαι σήμερον νά σiiς έπιστρέψω άπαραβί­
αστον τήν έντολήν, τήν δποίαν πρό διετίας μοίJ ένε­
πιστεύθητε. Μέ ήρεμον τήν συνείδησιν καί τό μέτω­
πον ύψηλά, βαδίζω πρός τάς κάλπας. Εlμαι βέβαιος
ότι δ έλληνικός λαός θά δικαιώση τούς άγώνας μου
καί θά μοίJ δώση τήν δύναμιν έκείνην, ή δποία μοίJ
εlναι άπαραίτητος διά νά συνεχίσω τό έργον μου».
Μετά τό τέλος τfjς δμιλίας του, δ Κ. Καραμανλής
εκαμε τήν άκόλουθη δήλωση:
«Εlμαι άπολύτως Ικανοποιημένος έκ τής ύποδο­
χής. 'Ημπορώ νά είπω ότι δ όγκος καί αi έκδηλώσεις
τής συγκεντρώσεως προδικάζουν τά άποτελέσματα
τής έκλογής. Προσωπικώς αίσθάνομαι βαθείαν συγ­
κίνησιν άπό τήν έγκαρδιότητα μέ τήν δ ποίαν μέ ύπε­
δέχθη δ λαός τής Θεσσαλονίκης».
Μετά τή Θεσσαλονίκη, δ άρχηγός τfjς ΕΡΕ περι­
ηγήθηκε τήν 'Ανατολική Μακεδονία καί μίλησε
στίς Σέρρες, τή Δράμα καί τήν Καβάλα. Μέ τήν εύ­
καιρία αύτή, άναφέρθηκε έκτενέστερα στήν άγροτι­
κή πολιτική τfjς Κυβερνήσεως, ή όποία ε{ χε ώς άπο­
τέλεσμα νά αύξηθεί τό γεωργικό είσόδημα κατά 32%.
'Αναφερόμενος είδικότερα στό σιτικό, τόνισε δτι ή
Κυβέρνηση έφάρμοσε πολιτική πλήρους προστασί­
ας του προϊόντος: «ένώ τό 1956 συγκεντρώθηκαν άπό
τό Κράτος 190 χιλ. τόνοι σίτου, τό
1957 συγκεντρώ­
θηκαν 500 χιλ. καί άπό 600 έκατ. τό 1956, διατέθηκαν
γιά τή συγκέντρωση τοίJ σίτου τό 1957 1.600 έκατ.
δρχ., μέ άποτέλεσμα νά διατηρηθούν oi τιμές τοίJ
προϊόντος σέ ύψηλά έπίπεδα καί νά άπορροφηθεί
δλόκληρη ή έσοδεία». Στή συνέχεια, άναφέρθηκε
στό καπνικό:
<< 'Αφ' ής άνέλαβον τήν έξουσίαν κατά τό 1955,
έφήρμοσα πολιτική ν σταθερiiς προστασίας τοίJ προϊ­
όντος. Κατά τήν έποχήν έκείνην άνεμένετο όξυτάτη
καπνική κρίσις καί τούτο διότι είχομεν μίαν μεγάλην
καί κακής ποιότητος έσοδείαν. 'Εν όψει αύτής τής
καταστάσεως ή Κυβέρνησις τής ΒΡΕ έλαβε πολλά
μέτρα προστασίας τοίJ καπνοπαραγωγοίJ: 1) 'Ενί­
σχυσε τόν παραγωγόν διά τής αύξή&εως τών πλα-
 ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΉ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 107

' Ομιλία στίς Σέρρες.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 108 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
σματικών δανείων τά όποία άπό 330 έκατ. δρχ. τό
1955 άνήλθον 1.820 έκατ. δρχ. διά τό τρέχον έτος. 2)
'Απεφάσισε τήν aμεσον παρέμβασιν τού Κράτους
είς τάς άγοράς καπνού. Συνεκέντρωσε 10 έκατ. όκά­
δων καπνού μέ άποτέλεσμα νά προληφθή ή κρίσις,
νά συγκρατηθούν α{ τιμαί καί νά άπορροφηθή δλό­
κληρος ή έσοδεία έκείνη. 3) "Ιδρυσε τόν Καπνικόν
Όργανισμόν, άποστολή τού δποίου ε{ναι ή κατά τρό­
πον μόνιμον καί προγραμματισμένον άσκησις τής
παρεμβατικής πολιτικής τού Κράτους, τήν δποίαν
πρώτη ή Κυβέρνησις τής ΒΡΕ καθιέρωσεν.
»'Αποτέλεσμα τής καπνικής πολιτικής τής Κυ­
βερνήσεώς μου ήτο vά έξαχθούν κατά τό 1957, 63.000
τόνοι καπνού, έναντι τών 50.000 τόνων, ο{ δποίοι
έξήχθησαν κατά τό 1955-1956 καί άντιστοίχως τό
καπνικόν είσόδημα άπό 1.650 έκατ. άνήλθεν εlς 1.925
έκατ. δρχ. Αύτό ύπήρξε τό άποτέλεσμα τών μέτρων
τά όποία έλαβον κατά τό παρελθόν.
» VΗδη, όμως, λόγω τής μεγάλης έφετεινής παρα­
γωγής, διερχόμεθα καί πάλιν κρίσιν. Ή Κυβέρνησίς
μου, άπό τού παρελθόντος Φεβρουαρίου, άπεφάσισε
καί έξήγγειλε διάφορα μέτρα άποσκοπούvτα είς τήν
προστασίαν τής παραγωγής. 'Απεφάσισε: 1) Τήν πε­
ραιτέρω αϋξησιν τώv πλασματικών δανείων. 2) Τήν
άγοράν ύπό τού Κράτους τών κατωτέρας ποιότητος
καπνών. 3) Τήν έπηυξημένην μέχρι 90% χρηματοδό­
τησιν τού καπνεμπορίου μέ παράλληλον μείωσιν τού
έπιτοκίου ίνα διευκολυνθή ή άπορρόφησις μεγαλυτέ­
ρων ποσοτήτων καπνών άπό τό καπνεμπόριον. 4)
'Εχρηματοδότησε τόν Καπνικό ν 'Οργανισμό ν μέ 40
έκατ. δρχ. διά τήν άνέγερσιν καπναποθηκών. 5) Τήν
παρέμβασιν τού Κράτους διά τάς άγοράς καπνών κα­
λών ποιοτήτων.
»Τά μέτρα όμως αύτά δέν κατέστη δυνατόν νά
έφαρμόσω έν τφ συνόλφ των, λόγω τής άκαίρου &να­
τροπής τής Κυβερνήσεώς μου. Κατόπιν όμως έπα­
νειλημμένων διαβημάτων μου, ή ύπηρεσιακή Κυβέρ­
νησις έδήλωσεν ότι θά έφαρμόση τάς άποφάσεις
έκείνας καί θά παρέμβη είς τάς άγοράς τών καπνών
μετά τάς έορτάς τού Πάσχα.
))Αύτά ήδυνάμην νά πράξω άφ' ής άνέλαβον τήν
έξουσίαν. 'Εκείνο, όμως, τό δποίον δύναμαι νά σiiς
διαβεβαιώσω ε{ναι ότι δέν θά δεχθώ ποτέ νά παρα­
μείνουν εlς χείρας τών παραγωγών άπώλητα καπνά.
Καί αύτό δέν άποτελεί προεκλογικήν ύπόσχεσιν,
άλλά μίαν πολιτικήν, τήν δποίαν έμπράκτως έφήρ­
μοσα κατά τήν τελευταίαν διετίαν καί τήν δποίαν
εlμαι άποφασισμένος άνενδότως νά συνεχίσω καί είς
τό μέλλον, έφ' όσον δ λαός μέ τιμή ση διά τής ψήφου
του.
))0{ άντίπαλοί μου, έν οψει τών έκλογών, καταλο­
γίζουν εύθύνας διά τήν παρούσαν καπνικήν κρίσιν
εlς τήν Κυβέρνησίν μου. Άλλά τήν εύθύνην δλό­
κληρον τήν έχουν έκείνοι, ο{ δποίοι άνέτρεψαν τήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Κυβέρνησίν μου καί κατέστησαν άδύνατον τήν
έφαρμογήν τών άΠοφάσεων, τάς δποίας έγκαίρως εl­
χον έξαγγείλεω.
'Αναφερόμενος στή συνέχεια στό καπνεργατικό,
δ Κ. Καραμανλης υπογράμμισε:
«'Η Κυβέρνησις τής ΒΡΕ ε{χε καταθέσει νομο­
σχέδιον είς τήν Βουλή ν, διά τού δποίου ήροντο ώρι­
σμέναι άδικίαι τού παρελθόντος καί ·lκανοποιούντο
βασικά αίτήματα τών καπνεργατών, άπολύτως δίκαια
καί νόμιμα. Τό νομοσχέδιον όμως έκείνο δέν κατέ­
στη δυνατόν νά ψηφισθή λόγω lσχυρiiς άντιδράσεως
καί ίδί~ τής άριστερiiς πτέρυγας)).
Καί δ άρχηγός της ΕΡΕ τόνισε δτι διέθεσε «πρός
άνακούφισιv τών καπνεργατών διά τακτικών καί
έκτάκτων έπιδομάτων 41.600.000 δρχ., έναντι
33.000.000 δρχ. τού παρελθόντος έτους καί, έπί πλέ­
ον, έκτακτον πίστωσιν έκ 10 έκατ. δρχ. διά τήν έκτέ­
λεσιν έργων είς τήν πόλιν της Καβάλαρ).
Μετά καί τίς όμιλίες του στή Δράμα καί τήν Κα­
βάλα, δ Κ. Καραμανλης έκφώνησε, στίς 16 • Απριλί­
ου, προεκλογικούς λόγους στήν Κομοτηνή καί τήν
Ξάνθη. «Γιά νά εύημερήση ή χώρω) -υπογράμμι­
σε- «πρέπει νά αύξηθή τό έθνικό είσόδημω)· καί
κατέληξε:
«'Αλλά διά νά αύξήσωμεν τό έθνικόν μας είσό­
δημα πρέπει νά αύξήσωμεν τήν παραγωγήν μας. Αϋ­
ξησις όμως τής παραγωγής δέν έπιτυγχάνεται παρά
μόνον διά τής έκτελέσεως έργων έγγείου βελτιώσεως
εlς μεγάλην κλίμακα. Τό κόμμα, τό δποίον κατά τήν
τελευταίαν διετίαν έδιπλασίασε τάς πιστώσεις τού
γεωργικού προγράμματος καί έπέτυχε σημαντικήν
αϋξησιν τού γεωργικού μας εΙσοδήματος, νά ε{σθε
βέβαιοι ότι θά συνεχίση τήν πολιτικήν αύτήν προ­
στατεύον τόν γεωργόν καί τήν παραγωγήν)).
Στήν 'Αλεξανδρούπολη, τελευταίο σταθμό της
πρώτης περιοδείας του στή Βόρειο 'Ελλάδα, δ Κ.
Καραμανλης άνέπτυξε κυρίως τό πολιτικό θέμα, ώς
μέγα καί βασικό θέμα πού καλείται νά λύσει δ έλλη­
νικός λαός:
«Εlς τόν τόπον μας, ύπάρχει μία μόνιμος πολιτι­
κή κρίσις, άποτέλεσμα τής δποίας εlναι νά έμφανί­
ζωνται είς έκάστην έκλογήν τά πλέον άπίθανα πολι­
τικά σχήματα, σχήματα τά όποία άποδεικνύουν τού­
λάχιστον έλλειψιν σεβασμού πρός τήν κοινήν γνώ­
μην. 'Εάν άνατρέξετε είς τήν πολιτική ν μας {στορί­
αν τής τελευταίας 30ετίας καί ένθυμηθήτε τάς έπα­
ναστάσεις, τά κινήματα, τάς δικτατορίας, τάς μετα­
πολιτεύσεις καί τάς άλλεπαλλήλους κυβερνητικάς
άλλαγάς, θά άντιληφθήτε τήν σημασίαν καί τό μέγε­
θος τού προβλήματος τούτου. 'Εκείνο δέ τό δποίον
έπιθυμώ νά γνωρίζετε ε{ναι ότι, έάν δέν λύσετε τό
πρωταρχικόν αύτό πρόβλημα, δηλαδή τό πολιτικόν,
 ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ 109

δέν θά καταστή δυνατόν νά προκόψη ποτέ δ τόπος. 1954 καί 1955 ηυξήθη κατά 10,8% καί ουχί 18%.
Διότι ή λύσις όλων τών άλλων προβλημάτων, οίκο­ »Τό δημοσίευμα των έθνικων λογαριασμών, τό μηνιαί­
νομικών καί κοινωνικών, προϋποθέτει προγραμματι­ ον δελτίον τής Τραπέζης 'Ελλάδος, αί έκθέσεις των διοι­

σμένην πολιτική ν, έφαρμοζομένην μέ συνέχειαν καί
συνέπειαν. Εlναι άνάγκη είς τόν τόπον αύτόν, δ
όποίος εlναι πτωχός καί θεωρείται ύπανάπτυκτος, νά
σημειοvται κατ' έτος βήμα σταθερiiς προόδου, διά
νά φθάσωμεν μετ' όλίγα έτη εiς τό σημείον έκείνο,
είς τό τέρμα έκείνο, πού ποθεί δ έλληνικός λαός καί
ήμείς έπιδιώκομεν. Άλλά, διά νά γίνουν δλα αύτά,
χρειάζεται πρό παντός πολιτική σταθερότης,
σταθερότητα δέ αύτή ν δέν θά τήν δώσουν τά κόμματα
έκείνα τά όποία προσφέρονται είς πάντα συμβιβα­
κητών τf\ς Τραπέζης 'Ελλάδος καί τf\ς Έθνικf\ς Τραπέ­
ζης, ώς καί πίiν εvτυπον, τό όποίον άσχολείται μέ τά μεγέ­
θη του έθνικοί> εισοδήματος, πάντα ταuτα άναγράφουν δτι
εtς σταθεράς τιμάς 1954 τό έθνικόν εΙσόδημα ήτο 46.348
έκατ. δρχ. τό καί
51 .360 τό 1955. Τοί>το σημαίνει αu­
1953
ξησιν 5.012 έκατ. δρχ. η 10,8%. Καί ερωτάται: Ποίοι άρι­
θμοί δίδουν διά τήν διετίαν 1954 καί 1955 αuξησιν του
έθνικοί> είσοδήματος κατά 18%.
τήν »2. Διά νά επισημάνωμεν τήν προσπάθειαν, τήν όποίαν
ή Κυβέρνησις Καραμανλή κατέβαλε διά νά έπιτύχη αuξη­
σιν του έθνικοί> εισοδήματος, ετονίσαμεν δτι ή σημειωθεί­

σμόν προκειμένου νά φθάσουν είς τήν έξουσίαν. Δέν σα κατά 15% τοιαύτη ή 7,5% κατά μέσον δρον έτησίως τά

σiiς τήν προσφέρουν τά κόμματα έκεiνα τά όποία δέν
σέβονται τό πολίτευμα καί ζητοvν νά έχωμεν κάθε
τρίμηνον έκλογάς έως δτου έκπορθήσουν τήν έξου­
σίαν. Δέν σiiς τήν προσφέρουν τά κόμματα καί οί
άρχηγοί έκείνοι, οί δποiοι άλληλοϋβριζόμενοι μέχρι
χθές καί έχοντες διάφορον ίδεολογίαν καί διάφορα
προγράμματα, συνασπίζονται σήμερον διά νά έξοι­
κονομήσουν έκλογικάς άνάγκας.
»Τήν πολιτικήν σταθερότητα θά σiiς τήν προσφέ­
ρη μόνον ή ΒΡΕ, ή όποία άπέδειξεν δ τι ή έξουσία δέν
άποτελεί δι ' αύτήν σκοπόν, άλλά άποτελεi μέσον
πρός έξυπηρέτησιν τής χώρας καί του λαοv τηρ>.
Συνοψίζοντας τίς έντυπώσεις του άπό τήν περιο­
δεία του, έπανέλαβε ότι ε{ναι άπόλυτα ίκανοποιημέ­
νος άπό τήν έγκαρδιότητα καί τήν έμπιστοσύνη των
τελευταία δύο ετη , ύπf\ρξεν ύψηλότερα τής σημειωθείσης
είς τάς άλλας ευρωπαϊκάς χώρας.
»Καί ώς άπάντησις επ' αυτοί> προβάλλεται δτι ή Γι­
ουγκοσλαβία έπέτυχε ρυθμόν αυξήσεως 20%. 'Αλλά, κακό­
πιστοι κριταί, επειδή έκ των 17 ευρωπαϊκών χωρών μόνον
ή Γιουγκοσλαβία έπραγματοποίησε ρυθμόν ύψηλότερον
του {δικοί> μας , άποτελεί κριτήριον δτι ήμείς ύστερήσαμεν
η δτι ήκολουθήσαμεν κακήν πολιτικήν; Μόνον έάν έφθά­
ναμεν τόν γιουγκοσλαβικόν ρυθμόν θά ήσαν ικανοποιημέ­
νοι οί έπικριταί μας, οί όποίοι λόγω καί ήμιμαθείας άγνο­
ουν δτι τό έθνικόν εισόδημα εις τάς κομμουνιστικάς χώρας
ύπολοyίζεται κατά έντελώς διάφορον τρόπον άπό τόν Ισχύ­
οντα εtς τάς δυτικάς καί έπομένως δέν ύφίσταται δυνατότης
συγκρίσεως.
»3. 'Ισχυρίζονται οί άντίπαλοι δτι ή σημειωθείσα αu­
ξησις του έθνικοί> είσοδήματος όφείλεται ε{ς αuξησιν των
μεσολαβητικών εισοδημάτων. 'Αλλά καί εδω πάλιν λέ­

πληθυσμων τής Μακεδονίας καί τής Θράκης καί πρό­ γουν άναληθείας, διότι ή συνολική αuξη<ης του εισοδήμα­

σθεσε ότι δέν γνωρίζει σέ ποιές ένδείξεις στηρίζον­ τος κατά τήν διετίαν τής Κυβερνήσεως Καραμανλf\ άναλύ­
εται ε{ς αuξησιν κατά 13% των ύπηρεσιών καί 17% των
ται οί αίσιόδοξες προβλέψεις άλλων κομμάτων γιά
κλάδων τής πρωτογενοί>ς καί δευτερογενοί>ς παραγωγf\ς.
τό πιθανό άποτέλεσμα των έκλογωv- έκείνο πού γνω­
»Καί tδού οί σχετικοί άριθμοί είς τιμάς 1954, ώς προκύ­
ρίζει ε{ναι ότι τίς έκλογές θά κερδίσει ή ΕΡΕ.
πτουν έπί τij βάσει στοιχείων τά όποία περιέχονται εις
τούς έθνικούς λογαριασμούς καί τό μηνιαίον δελτίον τf\ς
18 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1958 Τραπέζης τf\ς ' Ελλάδος:
Δημοσιεύεται στόν ήμερήσιο τύπο έμπεριστατω­ 1955 1957 Αuξ.
μένο άρθρο τοϋ Δ. Χέλμη μέ τόν τίτλο «Έθνικόν Πρωτογενής καί
είσόδημα καί έπενδύσεις κατά τήν διετίαν της Κυ­ δευτερογενής
βερνήσεως Καραμανλή»: παραγωγή 29.572 34.565 +17%
'Υπηρεσία ι 21.788 24.357 +13%
<Πά δημοσιογραφικά όργανα τοί> κόμματος των Φιλε­
λευθέρων εις τόv ίiπελmν άγωνα των διά τήν κατάληψιν »Τά ψευδf\ λοιπόν συμπεράσματα περί των κλάδων, άπό
τής έξουσίας, άπεφάσισαν νά καταφύγουν εtς τήν παρα­ τούς όποίους προέρχεται ή αuξησις του εΙσοδήματος, έκ
ποίησιν άριθμων διά νά διαβάλουν τό ε ργον τf\ς Κυβερνή­ ποίων άλλων άριθμών προκύπτουν;
σεως Καραμανλf\, μέ τήν έλπίδα δτι θά προκαλέσουν έντυ­ »4. Καί λέγουν τά δημοσιογραφικά όργανα τοί> κόμμα­
πώσεις. Θά άπαντήσωμεν έν λεπτομερεί~ εtς τάς άναλη ­ τος τών Φιλελευθέρων δτι ή 'Ελλάς εχει τό χαμηλότερον
θείας καί τήν κακήν πίστιν των, τάς όποίας επέλεξαν ώς άνά κάτοικον είσόδημα μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών.
μεθόδους πολιτικf\ς πάλης. )) ' Εντός τf\ς παρελθούσης διετίας τό άνά κάτοικον εισό­
»I. Παραδεχόμενα δτι κατά τά δύο ετη τής Κυβερνήσε­ δημα ηυξήθη κατά 13% ή 6,5% κατά μέσον δρον ετησίως.
ως Καραμανλ f\ , η τ οι τό 1956 καί 1957, τό έθνικόν εΙσόδημα »'Από 213 δολλάρια εφθασε τά 241 (εiς δολλάρια άγο­
ηύξήθη κατά 15%, σημειώνουν δτι τοί>το δέν άποτελεί έπί­ ραστικf\ ς δυνάμεως 1954). Ποία ευ ρωπαϊκή χώρα έπραγμα­
τευγμα, διότι κατά τήν προηγουμένη ν διετίαν, ήτοι τό 1954 τοποίησε τόν άριθμόν αυτόν; ~ ο, τι έπεδιώξαμεν ήτο δπως
καί 1955, τό εθνικόν εισόδημα ηυξήθη κατά18%. 'Ιδού ή δ {δικός μας ρυθμός ε{ναι μεγαλύτερος του των ευρωπαϊ­
πρώτη άναλήθεια. Διότι τό έθνικόν εισόδημα κατά τά ετη κών χωρών, rοστε ή μεταξύ αυτών καί τf\ς 'Ελλάδος διαφο-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 110 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

ρά του άνά κ:άτοικ:ον εισοδήματος διαρκ:ως νά σμικρύνεται. ποσοστόν εχει άνέλθει εις 75%.
'Εκ:τός έάν τά όργανα τοu κόμματος των Φιλελευθέρων »8. 'Ακ:όμη ενα δείγμα τής κ:ακ:οπίστου κ:ριτικ:ής, ή
τολμοuν νά ισχυρισθοuν, έπιστρατεύοντα κ:αί τήν μεγαλυ­ όποία άσκ:είται, άποτελεί τό γεγονός δτι, ένω τό όργανον
τέραν κ:απηλείαν τής έπιστήμης, δτι έντός μιας διετίας ήτο των Φιλελευθέρων μετ' έμφάσεως άναφέρει δτι αί πιστώ­
δυνατόν νά ύπερτριπλασιασθή τό άνά κ:άτοικ:ον είσόδημα, σεις πρός τήν οίκ:ονομίαν, κ:ατά τήν πρό τής διετίας τής
ωστε νά εχωμεν φθάσει τό ισχuον εις τάς εuρωπαϊκ:άς χώ­ Κυβερνήσεως Καραμανλή διετίαν ηuξήθησαν κ:ατά 40%,
ρας. άρνείται νά δμολογήση τό ποσοστόν τής αuξήσεως των
»5. Καί άφοu ήμιμαθως θεωρητικ:ολογοuντες ύποστηρί­ τελευταίων δύο έτων, τό δποίον ήτο 63%.
ζουν δτι δ, τι εχει σημασίαν εlναι τό ποσοστόν των έπενδύ­ »9. Εlναι άνακ:ριβές έπίσης τό άναγραφόμενον δτι έπε­
σεων παγίων κεφαλαίων έπί των έθνικ:ων πόρων, άναληθως βλ ήθη νέα φορολογία 3% είς βάρος των άγροτων. Διότι τό
κ:αί πάλιν ισχυρίζονται δτι τό ποσοστόν τοuτο ήτο 13,8% 3% αuτό άντικ:ατέστησε σειράν άλλων έπαχθών φόρων οί
τήν διετίαν τής Κυβερνήσεως Καραμανλή κ:αί 14% τήν δποίοι κατηργήθησαν ύπό τής Κυβερνήσεως Καραμανλή,
προηγουμένη ν. τό σύνολον τής έπιβαρύνσεως τών δποίων ύπερέβαινε κ:ατά
»'Αλλά, πέραν τοu γεγονότος δτι ή λίαν άσήμαντος πολύ τό 3%. 'Ενω δέ μέ τάς προϊσχυούσας φορολογίας
διαφορά των 0,2 μονάδων δεικνύει τήν εκ:τασιν τής δημα­ έπεβάλλετο φόρος έφ' όλο κ: λ ή ρου τής παραγομένης ποσό­
γωγίας κ:αί τής τραγικής κ:ακ:οπιστίας των έπικ:ριτων μας, τητας άγαθών, διά του νέου συστήματος φορολογοuνται
πρόκειται διά μίαν άκ:όμη φοράν περί ψευδων άριθμων, μόνον αί ποσότητες, αί δποίαι είτε πωλουνται χονδρικ:ως
διότι ιδού οί πραγματικοί: uπό του παραγωγοί) είτε άποστέλλονται εις τρίτον πρός
πώλησιν έπί προμηθεί~. 'Επίσης, δέν εlναι άληθές δταν
'Εθνικοί Πόροι 'Α κ:. έπενδ. Ποσοστ. παγίου κ:εφ.
λέγεται δτι εις τόν προϋπολογισμόν του 1958 δέν προβλέ­
1954 59.730 8.035 13,5%
πεται διάθεσις 1.200 1:κ:ατ. έκ: του προϋπολογισμου, άλλ. έκ:
1955 67.776 9.004 13,3%
των Νομικ:ων Προσώπων κ:αί τής άμερικ:ανικ:ής βοηθείας.
1956 77.988 10.960 14,1%
'Ο προϋπολογισμός κατέστη ίκ:ανός διά πρώτην φοράν νά
1957 85.757 12.250 14,3%
διαθέση 1.200 1:κ:ατ. 'Εξ ίδίων διά παραγωγικά εργα, άνε­
>>'Εκ: ποίων λοιπόν άριθμων προκύπτουν τά ψευδή πο­ ξάρτητα άπό τήν άμερικ:ανικ:ήν βοήθειαν κ:αί τόν δανει­
σοστά, τά όποία άναφέρουν οί έπικ:ριταί μας; σμόν . Τό κονδύλιον τοuτο άναγράφεται είς τόν προϋπολο­
»6. Τά δημοσιογραφικά όργανα των Φιλελευθέρων γισμόν του 1958, οί έπικ:ριταί δμως άποφεύγουν νά τό άνα­
άναφέρουν δτι "τό σύνολον έξ άλλου των άκ:αθαρίστων φέρουν διότι δέν τούς συμφέρει.
έπενδύσεων εις τήν χώραν βαίνει διαρκ:ως μειούμενον άντί »'Όσον δέ άφορα τούς ύπαλλήλους κ:αί συνταξιούχους
νά αuξάνη. Οϋτω, ένω τό 1956 άνήρχετο είς 2.455 1:κ:ατ. δέν τίθεται ύπό άμφιβολίαν δτι τό άναληφθέν, βάρος άνέρ­
δρχ. τό 1957 επεσεν είς 2.408, τά δέ 45-50% τούτων άντι­ χεται είς 800 1:κ:ατ. δρχ. έτησίως, καταφαίνεται δέ τοuτο
προσωπεύουν οικ:οδομάς". άπό τάς άναγραφομένας είς τόν έφετεινόν προϋπολογισμόν
»Πρωτον, πρόκειται διά τό σύνολον των δημοσίων πιστώσεις.
έπενδύσεων, άλλά άπό κ:ακ:οπιστίαν δέν άναφέρεται ή λέξις »10. Τέλος, άναφερόμενοι οί έπικ:ριταί μας εις τό ελ­
"δημοσίων", ωστε νά άφεθή νά νοήται δτι οί άριθμοί άφο­ λειμμα του ισοζυγίου πληρωμων, άποσιωποuν τήν διαδι­
ροuν τό σύνολον των έπενδύσεων δλης τής χώρας, αί δποί­ κασίαν έντός τής δποίας πραγματοποιείται κ:αί τό άντάλ­
αι εlναι τετραπλάσιαι των δημοσίων. Δεύτερον, δ άριθμός λαγμα τής νομισματικής σταθερότητος τό δποίον άπολαύ­
των 2.400 1:κ:ατ . δρχ. ώς δημοσίων έπενδύσεων του 1957 ει ή χώρα. 'Η άποτελεσματικ:ή προσπάθεια διευρύνσεως
ε{ ναι ψευδείς. 'Ο άληθής ε{ ναι 2.578. 'Εξ ίσου ψευδές εΙ­ τής παραγωγής κ:αί αuξήσεως του έθνικ:οu είσοδήματος
ναι δτι τά 45-50% άφοροuν οικ:οδομάς, ένω αί τελευταίαι ήτο φυσικ:όν νά συνοδευθή άπό διόγκ:ωσιν των είσαγωγων,
έπί των 2.578 1:κ:ατ. δρχ. - δ άντίστοιχος όρθός άριθμός ή όποία, έν τελικ:ij άναλύσει, άποφασιστικ:ώς συνέβαλεν
τών 2408 - δέν άντιπροσωπεύουν ποσοστόν μεγαλύτερον είς τήν δημιουργίαν κ:αί διατήρησιν τής νομισματικής
του 18%. σταθερότητας, χάρις είς τήν δποίαν διά πρώτην φοράν άπό
»7. Τά όργανα τοu κόμματος των Φιλελευθέρων, άνατρέ­ τό τέλος του πολέμου προσεδόθη εις τήν δραχμήν ίσχύς
χοντα εις τήν περίοδον πού εύρίσκ:οντο εις τήν έξουσίαν, κ:αί έμπιστοσύνη.
άναφέρουν δτι τό 1950-51 αί κ:ρατικ:αί έπενδύσεις άνήλθον >>Τά δημοσιογραφικά όργανα τοu κόμματος των Φιλε­
είς 120 1:κ:ατ. δολλάρια, τό δέ 1951-52 75 1:κ:ατ. δολλάρια λευθέρων όφείλουν νά δηλώσουν ρητως έάν προτιμοuν τόν
εναντι 55 1:κ:ατ. δολλαρίων τοu 1957. Άλλά πρωτίστως περιορισμόν των είσαγωγων κ:αί τήν νομισματικ:ήν άστά­
όφείλουν νά έξηγήσουν πως, ώς τά ίδια δμολογοuν, δταν οί θειαν, είς τά όποία εuλόγως δυνάμεθα νά ύποψιαζώμεθα δτι
Φιλελεύθεροι έκ:υβέρνων, αί κ:ρατικ:αί έπενδύσεις άπό 120 άποβλέπουν, έάν κ:ρίνωμεν έκ: τών θέσεων τάς δποίας ύπο­
1:κ:ατ. δολλάρια τό 1950-51 έμειώθησαν εις 75 τό 1951-52. στηρίζουν, αί δποίαι δμως οuδένα συγκ:ινοuν, διότι εlναι
»Στερούμενοι, δμως, κ:αλής πίστεως άρνοuνται νά έπε­ βέβαιον δτι δέν θά τούς δοθή ή εuκ:αιρία νά μεταβάλλουν
ξηγήσουν δτι τήν έποχήν έκ:είνην, κ:αθ' ήν έκ:υβέρνων, ή είς πραξιν τάς κ:αταστροφικ:άς διά τήν οικ:ονομίαν προθέ­
οίκ:ονομικ:ή βοήθεια ήτο τής τάξεως των 200 κ:αί πλέον σεις των>> 37 •
1:κ:ατ. δολλαρίων, εναντι 30 εκ:. σήμερον, δι. δ κ:αί αί έπεν­
δύσεις τάς δποίας ή οίκ:ονομία έπραγματοποίει τήν έποχήν 18-21 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1958
έκ:είνην έχρηματοδοτοuντο κ:ατά 20% μόνον έξ έγχωρίων
άποταμιεύσεων, διότι ουδεμίαν κ:ινητοποίησιν τούτων έπέ­ 'Ο Κ. Καραμανλής περιοδεύει τήν Πελοπόννησο
τυχε τό κ:όμμα των Φιλελευθέρων τότε, ένω σήμερον τό μέ κύριους σταθμούς στίς πόλεις " » Αργος, Τρίπολη,

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΘΝΙΚΟ ΕΙΣΟΔΗΜΑ ΚΑΙ ΕΠΕΝΔ ΥΣΕΙΣ
Μεγαλόπολη, Σπάρτη, Καλαμάτα, Πύργο,' Αμαλιά­
δα, Πάτρα, Αϊγιο, Ξυλόκαστρο, Κιάτο καί Κόρινθο.
Στίς 21 'Απριλίου, έξεφώνησε βαρυσήμαντο πολιτι­
κό λόγο στήν Πάτρα, έντοπίζοντας τήν άναφορά του
στά έπιτεύγματα τοϋ οίκονομικοϋ τομέα καί στό
μελλοντικό οίκονομικό πρόγραμμα τής ΕΡΕ:
«'Αγαπητοί κάτοικοι τών Πατρών,
»Δέν ένόμιζον ότι θά εlχον άνάγκην δύο έτη μετά
τάς τελευταίας έκλογάς νά ζητήσω καί πάλιν την έμ­
πιστοσύνην σας. 'Α νέμενον ότι θά καθίστατο δυνα­
τόν νά έξαντλ1]ση ή Κυβέρνησίς μου μίαν 4ετίαν καί
με ώλοκληρωμένον τό έργον της νά έμφανισθfj ένώ­
πιον 6μών καί έν όνόματι αύτοίJ τοίJ έργου νά ζητήσω
καί πάλιν την ψfjφον σας. Εlς όλας τάς χώρας, άνε­
ξαρτ1]τως τών έξελίξεων καί διακυμάνσεων τfjς δη­
μοσίας των ζωfjς, οί λαοί έκλέγουν μίαν Βουλ1]ν, ή
όποία κατά κανόνα έξαντλεί τόν χρόνον διά τόν
δποίον έχει έκλεγfj κατά τό Σύνταγμα. Βεβαίως,
6πάρχουν καί περιπτώσεις, κατά τάς δποίας ε{ναι δυ­
νατόν νά έπιβραχυνθfj δ βίος μιaς Βουλfjς, άλλά θά
πρέπει πρός τοvτο νά συντρέχουν έκτάκτως σοβαροί
λόγοι. Τοιοvτοι λόγοι άνατροπfjς μιfiς Κυβερνήσεως
καί προώρου διαλύσεως μιaς Βουλfjς 6πάρχουν, όταν
6ποστfj κατάρρευσιν καί γενικώς όταν 6πάρχη δυ­
σαρμονία μεταξύ κοινfjς γνώμης καί Κυβερνήσεως, ή
όποία δημιουργεί την άνάγκην τfjς προσφυγfjς καί
πάλιν εlς τ1]ν λαϊκ1]ν έτυμηγορίαν. Καί σaς έρωτώ,
ποίος λόγος έξ αύτών συνέτρεχε διά νά άνατραπfj μία
Κυβέρνησις, ή όποία μέχρι τfjς στιγμfjς πού άνετρά­
πη άπέδιδεν έργον δημιουργικόν;
»Πρό όλίγων έβδομάδων, όπως γνωρίζετε, έξεδη­
λώθη εlς την χώραν μας μία άπροσδόκητος πολιτική
κρίσις, την δποίαν προεκάλεσαν άπίθανοι πολιτικοί
καί οΙκονομικοί παράγοντες, κρίσις ή όποία προε­
κλ1]θη μέ σκοπούς άνομολογ1]τους, κρίσις την δποί­
αν ούτε κaν έκείνοι οί δποίοι την προεκάλεσαν δέν
κατώρθωσαν μέχρι τfjς στιγμfjς αύτfjς νά έξηγ1]σουν
διατί την προεκάλεσαν.
»ΗΑλλοι έξ αύτών Ισχυρίζονται ότι διεφώνησαν
έπί του θέματος του έκλογικοίJ νόμου, ένώ ήσαν
σύμφωνοι μέ έμέ ώς πρός τά λοιπά. ΗΑλλοι έλεγαν
ότι προ1]δρευον του ΎπουργικοίJ Συμβουλίου κατά
τρόπον αύταρχικόν, ένώ άλλοι, άντιθέτως, lσχυρί­
σθησαν ότι δέν ήδυνάμην νά έπιβληθώ τών 6πουρ­
γών μου. 'Εάν προσέξετε τάς άντιφάσεις αύτάς, θά
άντιληφθfjτε ότι τά αίτια τά όποία Προεκάλεσαν την
κρίσιν ήσαν διάφορα έκείνων τά όποία έπικαλοvν­
ται. 'Εν πάσrι όμως περιπτώσει, έξεδηλώθη ή κρίσις
κατά τρόπον, ώστε ή μόνη άπομένουσα όρθη λύσις
ήτο νά έπιζητ1]σω την διάλυσιν τfjς Βουλfjς καί την
προκ1]ρυξιν νέων έκλογών. Διότι πιστεύω ότι οί
συμβιβασμοί άποβαίνουν τελικώς εlς βάρος τοίJ λα­
ου καί του δημοσίου συμφέροντος. Θά ήδυνάμην,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
111
όπως γνωρίζετε, νά παραμείνω εlς την έξουσίαν, διό­
τι άμέσως μετά την έκδ1]λωσιν τfjς συνωμοσίας άνέ­
κτησα καί πάλιν την πλειοψηφίαν εlς την Βουλ1]ν.
)) 'Αλλά ή έξουσία ή όποία δέν δύναται νά χρησι­
μοποιηθfj έπωφελώς διά τόν τόπον, εlναι έξουσία την
δποίαν δέν άποδέχεται ένα κόμμα σεβόμενον έαυτό.
Αύτός εlναι δ λόγος διά τόν δ ποίον, καίτοι ήδυνάμην
νά παραμείνω εlς την έξουσίαν, έπροτίμησα την εύ­
θείαν, την έντιμον, τ1]ν 6γιa, τών έκλογών.
))Γνωρίζετε έκ τοίJ παρελθόντος πόσον άνώμαλος
6πfjρξεν ή πολιτική ζωή τfjς χώρας αύτfjς κατά την
τελευταία ν 30ετίαν. 'Επαναστάσεις, κινήματα, δι­
κτατορία, μεταπολιτεύσεις, έθνικαί συμφοραί, πλη­
ροvν την ίστορίαν τών τριάκοντα έτών.
)) 'Όλη αύτη ή άνώμαλος έξέλιξις τών πολιτικών
μας πραγμάτων όφείλεται εlς τό γεγονός ότι δέν εί­
μεθα όρθόδοξοι εlς τόν τρόπον μέ τόν δποίον 6πο­
στηρίζομεν καί έπιβάλλομεν τάς άρχάς μας καί εlς
τόν τρόπον μέ τόν δποίον άντιλαμβανόμεθα την λει­
τουργίαν του πολιτεύματος. 'Ιδού καί δ κύριος λόγος
διά τόν δποίον έπροτίμησα την όρθόδοξον λύσιν τών
έκλογών. Διότι πιστεύω ότι κάποτε πρέπει νά τερμα­
τισθfj ή περίοδος τfjς πολιτικfjς μας ίστορίας, ή
όποία χαρακτηρίζεται άπό πνεvμα πολιτικfjς εύκο­
λίας καί συμβιβασμών. Κάποτε είς τόν τόπον αύτόν
πρέπει νά μάθωμεν νά σεβώμεθα τό πολίτευμα καί νά
6ποτασσώμεθα εlς την θέλησιν τοίJ λαοv. Διά τό τερ­
ματισμόν αύτfjς τfjς άνωμαλίας έρχομαι νά σaς ζητή­
σω σήμερον την συμπαράστασίν σας.
))Δέν θά ήθελον, άγαπητοί φίλοι τών Πατρών, νά
παρακολουθήσω τούς άντιπάλους μου - ή μερικούς
έξ αύτών- εlς την τακτική ν τών προσωπικών έπιθέ­
σεων καί άντεγκλ1]σεων, διότι αύτό θά άπεδείκνυεν
έλλειψιν σεβασμοί) πρός τόν λαόν. Ό λαός εlναι
άρκετά νοήμων, άρκετά ώριμος πολιτικώς, δ δέ τό­
πος μας εlναι άρκετά μικρός, ώστε δ λαός νά γνωρίζη
έναν έκαστον έξ ήμών.
)) 'Αποτελεί άσέβειαν πρός τόν λαόν νά περιφέ­
ρωνται σήμερον άνά την 'Ελλάδα διάφοροι άρχηγοί,
διάφοροι πολιτικοί καί νά 6βρίζουν άλλ1]λους. Του­
λάχιστον έγώ δέν θά έπεθύμουν νά κάμω τό ίδιον,
τοσούτφ μάλλον καθ' όσον δέν μέ χωρίζουν άπό
τούς άντιπάλους μου προσωπικαί άντιθέσεις. ΗΑ ν
συχνά μέ κατηγοροvν έπί άκαμψίr, καί άδιαλλαξίr,, ή
άδιαλλαξία μου αύτη όφείλεται εlς την βαθείαν μου
πολιτική ν πίστιν ότι δ λαός δέν δύναται νά έξυπηρε­
τηθfj μέ τόν τρόπον, μέ τόν δποίον άντιλαμβάνονται
τό πολιτεύεσθα οί άντίπαλοί μου. Εlς την τακτικ1]ν
τών προσωπικών έπιθέσεων, άλλά καί τών παραπλα­
νητικών 6ποσχέσεων, άντιπαρατάσσω τό έργον, τό
δποίον έπετέλεσεν ή Κυβέρνησίς μου κατά την τε­
λευταίαν διετίαν.
)) 'Εφ' όσον σήμερον σaς ζητώ τ1]ν έμπιστοσύνην
σας, έχω χρέος νά σaς είπω πώς έχειρίσθην 6πέρ τοίJ
 112 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
τόπου τήν έντολήν, τήν όποίαν μου έδώσατε. Καί
μονον έάν κατορθώσω νά πείσω - καί έλπίζω νά
πείσω - τόν λαόν ότι καλώς καί έντίμως έχρησιμο­
ποίησα τήν έντολήν του, θά έχω τό δικαίωμα νά ζητή­
σω καί τήν άνανέωσιν τής έμπιστοσύνης του.
»'Ομιλών εΙς τάς Πάτρας, κέντρον κατ' έξοχή ν
οlκονομικόν, θά έπεθύμουν νά άναπτύξω κυρίως τό
έργον τής Κυβερνήσεώς μου εΙς τόν οlκονομικόν το­
μέα. "Οπως γνωρίζετε, εΙς τήν Θεσσαλονίκην εlχον
τήν εύκαιρίαν νά κάμω τόν γενικόν άπολογισμόν του
κυβερνητικου έργου.
»Γνωρίζετε όλοι ύπό ποίας οlκονομικάς συνθή­
κας άνέλαβον πρό διετίας τήν έξουσίαν. 'Επιτρέψα­
τέ μου, έν τούτοις, νά σaς τάς ύπενθυμίσω έν συντο­
μίrι: Προϋπολογισμός έλλειμματικός. 'Αποταμιεύσεις
άσήμαντοι. Καταθέσεις άνύπαρκτοι. Πιστοδότησις
τής άσφυκτιώσης οΙκονομίας μόνον διά νέου χρήμα­
τος έκ τής έκδοτικής μηχανής. Τιμάριθμος συνεχώς
άνερχόμενος. ΝΕντονος άποθησαύρισις χρυσών λι­
ρών, διά τών όποίων έπραγματοποιουvτο σχεδόν
όλαι αί συναλλαγαί. Άποχαλίνωσις τής μαύρης
άγορaς του χρήματος. 'Αποτελμάτωσις τών έπενδύ­
σεων.
»Φυσική συνέπεια όλων τών άνωτέρω ήτο ή νο­
μισματική άστάθεια, καί γενικώτερον ή έλλειψις έμ­
πιστοσύνης διά τό παρόν καί διά τό μέλλον τής χώ­
ρας.
» 'Ενθυμηθήτε όλα αύτά καί συγκρίνατέ τα μέ όσα
έντός τής τελευταίας διετίας έπετέλεσεν εlς τόν οl­
κονομικόν τομέα ή Κυβέρνησίς μου. 'Ιδού έν όλί­
γοις ποία εlναι αύτά: 'Απεκατεστήσαμε πρώτον τήν
νομισματική ν σταθερότητα μέχρι σημείου, ώστε σή-
" μερο ν ή δραχμή νά άvταλλάσσεται εΙς τό έξωτερικόν
εΙς τήν πραγματική ν της Ισοτιμίαν. 'Ο τιμάριθμος
έκυμάνθη έλάχιστα καί όλιγώτερον άπό δλας τάς εύ­
ρωπαϊκάς χώρας. 'Επανεφέραμεν τήν έμπιστοσύνην,
ώστε νά έκλείψη έντός διετίας ή μαύρη άγορά του
χρήματος καί νά εΙσρεύσουν άφθόνως εΙς τάς Τραπέ­
ζας αί καταθέσεις, αί όποίαι άνήλθον άπό 3.800 εΙς
9.100 έκατ., δηλ. έτριπλασιάσθησαν. Ή παραγωγή
μας ηύξήθη κατά 15% έντός τής διετίας, τό δέ γεωρ­
γικόν χρηματικόν εΙσόδημα ηύξήθη κατά 32%. Τό
κατά κεφαλήν έθνικόν εΙσόδημα άπό 213 δολλάρια
τό 1955 έφθασεν εΙς 241 δολλάρια τό 1957. Ή πιστο­
δότησις έπαυσε νά γίνεται άπό τήν Τράπεζαν τής
'Ελλάδος, μέ τούς συμπαρομαρτουντας κινδύνους,
έξασφαλιζομένη πλέον άνέτως έκ τών καταθέσεων
τών έμπορικών Τραπεζών καί έφθασεν άπό 11.600
έκατ. τό 1955 εlς 19.000 έκατ. 1957.
>>Εlδικώτερον, ή άσκηθείσα έντός τής τελευταίας
διετίας πιστωτική καί τραπεζική πολιτική έπανέφερε
τήν όμαλότητα εΙς τάς πιστωτικάς συνθήκας καί έπέ­
τυχε τήν όργανικήν μείωσιν τών έπιτοκίων. Σημειω­
τέον, ότι τά διά τήν χρηματοδότησιν τής γεωργίας
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
καί διά τήν προστασίαν τών γεωργικών έν γένει
προϊόντων, συμπεριλαμβανομένης καί τής συγκεν­
τρώσεως σίτου, διατεθέντα κεφάλαια έδιπλασιάσθη­
σαν περίπου. 'Η βραχυπρόθεσμος τραπεζική χρημα­
τοδότησις πρός έξυπηρέτησιν τών τρεχουσών άναγ­
κών τών έμπορικών καί βιομηχανικών έπιχειρήσεων,
χωρίς νά ύπολογισθή τό καπνεμπόριον, έδιπλασιά­
σθη έπίσης μεταξύ τέλους 1955 καί τέλους 1957.
'Ομοίως ηύξήθησαν α{ πάσης φύσεως βραχυπρόθε­
σμοι χορηγήσεις πρός τήν βιομηχανίαν.
>> 'Αλλά καί εΙς τό έσωτερικόν έμπόριον έν γένει
ή aύξησις ύπήρξε λίαν σημαντική, δοθέντος ότι τά
όρια του έσωτερικου έμπορίου διά τάς κυριωτέρας
έμπορικάς Τραπέζας ηύξήθησαν άπό του 1955 κατά
ποσοστόν άνώτερον τών 70%, δηλαδή κατά πολύ πλέ­
ον του ποσοστου αύξήσεως του κύκλου τών συναλ­
λαγών.
»'Η συνολική, έξ άλλου, τραπεζική χρηματοδό­
τησις διά τό έσωτερικόν έμπόριον, συμπεριλαμβα­
νομένων καί τών δανείων πρός έπαγγελματίας, καθώς
καί τής προεξοφλήσεως γραμματίων γεωργικών μη­
χανημάτων, ηύξήθη άπό του 1955 Κατά 82%. Ή
χρηματοδότησις τών έπαγγελματιών διά πρώτην φο­
ράν άντεμετωπίσθη συστηματικώς έντός του 1956
καί άνήλθεν άπό 3 έκατ. τό τέλος του 1955 εΙς 75
έκατ. τό τέλος του 1957.
»'Επίσης ηύξήθησαν τά όρια χρηματοδοτήσεως
του εlσαγωγικου έμπορίου. Παραλλήλως, δμως, έξη­
ρέθησαν τών άνωτέρω όρίων aπαντα τά βασικά τρό­
φιμα εύρείας λαϊκής καταναλώσεως, τών δποίων έπε­
τράπη ή κατά ποσοστόν 80% χρηματοδότησις, άπε­
ριορίστως. Κατόπιν τούτου, ή τραπεζική χρηματοδό­
τησις του εlσαγωγικου έμπορίου έν γένει ηύξήθη
άπό του τέλους του 1955 κατά 75%, χωρίς νά ύπολο­
γισθή ή έκ του έξωτερικου σημαντική διεύρυνσις τής
χρηματοδοτήσεως, συνεπείrι τής έπεκτάσεως τών
προθεσμιακών διακανονισμών καί τών έν γένει έκ
του έξωτερικου πιστωτικών εύκολιι:Όν.
)) τέλος, ή χρηματοδότησις του έξαγωγικου έμπο­
ρίου - έξαιρέσει του καπνεμπορίου - έδιπλασιά­
σθη, άπό 242 έκατ. τόν Δεκέμβριον του 1955 εΙς 482
έκατ. τόν Δεκέμβριον του 1957. Παραλλήλως, ή
χρηματοδότησις του Αύτονόμου Σταφιδικου Όργα­
νισμου καί τής Συνεταιρικής Κοινοπραξίας διά τήν
σουλτανίναν έπολλαπλασιάσθη άπό 19 έκατ. τό τέ­
λος του1955 εΙς 295 έκατ. τό τέλος του1957, δηλαδή
ηύξήθη κατά 15 φοράς.
»Καί τώρα θά σaς άπασχολήσω έπ' όλίγον καί μέ
όσα ή Κυβέρνησίς μου έπραξε κατά τό διάστημα τής
τελευταίας διετίας εΙς τόν δημοσιονομικόν τομέα.
»'Η έξυγίανσις τής οΙκονομίας μας εlχεν ώς πρώ­
την προϋπόθεσιν τήν έξυγίανσιν τών δημοσίων μας
οΙκονομικών. Εϋρομεν προϋπολογισμόν έπί σειράν
έτών άνισοσκελή καί έλλειμματικόν, μέ έντονον κα-
 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ
ταναλωτικόν χαρακτήρα, ούδόλως συμβάλλοντα εΙς
τάς παραγωγικάς έπενδύσεις τοv Δημοσίου. Εϋρομεν
πλείστας έκκρεμείς υποχρεώσεις άναμενούσας τα­
κτοποίησιν. Εϋρομεν άνοικτόν θέμα βελτιώσεως τής
μισθολογικής θέσεως τών δημοσίων υπαλλήλων καί
συνταξιούχων. Εϋρομεν έν πολλοίς δίκαια καί βάσι­
μα παράπονα κατά τής φορολογικής νομοθεσίας,
έπιβαλλούσης υψηλήν φορολογικήν έπιβάρυνσιν
τών μικρών καί μεσαίων iδίrι εΙσοδημάτων καί άδι­
κον έν πολλοίς κατανομή ν τοv φορολογικού βάρους.
»Διαπιστώσαντες τά άνωτέρω, εΙλικρινή κατε­
βάλομεν προσπάθειαν όπως, έν συνεργασίrι μετά τών
έκπροσώπων τών παραγωγικών τάξεων, βελτιώσω­
μεν τήν κατάστασιν. Καί έπετύχομεν νά Ισοσκελί­
σωμεν τόν προϋπολογισμόν καί νά καλύψωμεν τά
έλλείμματά του. Νά τακτοποιήσωμεν τάς έκκρεμείς
υποχρεώσεις τοv Δημοσίου. Νά έπιβαρύνωμεν τόν
προϋπολογισμό ν διά τήν βελ τίωσιν του μισθολογίου
τών δημοσίων υπαλλήλων καί τών συνταξιούχων, μέ
ποσόν 800 περίπου έκατ. δραχμών.
»Καί έπετύχομεν πάντα τά άνωτέρω χωρίς νά έπι­
βάλωμεν ούδεμίαν νέαν φορολογίαν.
» 'Εν τούτοις, έπιμένουν νά μiiς κατηγορούν οί
άντίπαλοί μας ότι έπεβάλομεν νέας φορολογίας.
Γνωρίζουν ότι τούτο εlναι ψευδές. 'Επαναλαμβά­
νουν όμως συνεχώς τό ψεvδος αύτό κατά τρόπον μά­
λιστα προσβλητικόν διά τήν νοημοσύνην τοv έλλη­
νικοv λαοv, μέ τήν έλπίδα ότι θά δημιουργήσουν
σύγχυσιν. Μέ τήν σύγχυσιν δέ αύτήν έπιδιώκουν νά
ρίψουν τήν εύθύνην διά φόρους οί δποίοι έπεβλήθη­
σαν πρίν άπό ήμiiς, εΙς τήν μόνην ίσως έλληνικήν
Κυβέρνησιν, ή όποία, παραμείνασα έπί διετίαν εΙς
τήν άρχήν, οχι μόνον δέν ηvξησε τούς φόρους καί
δέν έπέβαλε νέους, άλλ ' άντιθέτως έμείωσε δίς έντός
διετίας τήν άμεσον φορολογίαν κατά 300 έκατ. δρχ.,
συγχρόνως δέ περιώρισε τήν εlσφοράν υπέρ τών
σεισμοπλήκτων κατά τό πρώτον έτος τής θητείας αύ­
τής άπό 20% εlς 8%, ένώ κατά τό δεύτερον έτος τήν
κατήργησεν δλοκληρωτικώς, μέ άπώλειαν διά τόν
προϋπολογισμόν 300 άκόμη έκατ. δρχ. καί αύτό εΙς
μίαν έποχήν κατά τήν δποίαν δύο φοράς έντός τής
Ιδίας περιόδου έπληξαν τήν χώραν οί καταστρεπτι­
κοί σεισμοί τής Σαντορίνης καί του Βόλου.
»Γνωρίζω ότι τό σύστημα τής άμέσου φορολογί­
ας έχει παλλάς άτελείας. Γνωρίζετε όμως καί σείς ότι
τόν ένιαίον φόρον καί τά υψηλά ποσοστά εύρεν ή
Κυβέρνησίς μας έφαρμοζόμε vα άπό τοv 1955. Καί τό
μόνον, τό δ ποίον έπραξεν, ή το νά τόν έλαττώση. Κα­
τηγορούμεθα ότι δέν τόν ήλαττώσαμεν έπαρκώς. Δέν
νομίζομεν όμως ότι ευρέθη ποτέ άλλη Κυβέρνησις, ή
όπο ία νά έχη τό θάρρος - εΙς έποχήν μάλιστα έντό­
νου πληθωρισμού, δ δποίος υφίστατο όταν αϋτη άνέ­
λαβε τήν έξουσίαν - νά υποβιβάση τά έσοδα του
Κράτους, περιορίζουσα τήν άμεσον φορολογίαν κα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
113
τά 600 έκατ. δραχμών, εlς τόσον βραχύ χρονικόν διά­
στημα, διά νά άποδώση δικαιοσύνην είς τούς φορο­
λογουμένους.
» Άπόδειξιν του ότι διά τής έλαττώσεως τών φό­
ρων άπεβλέψαμεν κυρίως είς τήν άνακούφισιν τής
μεγάλης μάζης τών φορολογουμένων, άποτελεί τό
γεγονός ότι ή φορολογία έμειώθη κατ' άρχήν δι '
όλους όσοι, κατά τάς δηλώσεις των, έχουν εlσόδημα
μέχρι 50.000 δρχ. έτησίως, καί ο{ δποίοι άποτελοvν
τά 86% τών φορολογουμένων. Οί έγγαμοι μέ δύο τέ­
κνα, οί δποίοι έχουν είσόδημα μέχρι 30.000 δρχ. καί
άποτελοvν τά 64% τών φορολογουμένων, πληρώνουν
τώρα τό πολύ μέχρις 760 δρχ. έτησίως. 'Αλλά καί
όσοι έχουν εΙσόδημα άπό 30 έως 50 χιλιάδας δρχ., οι'
δποίοι άποτελοvν τά άλλα 22% τών φορολογουμέ­
νων, καταβάλλουν πλέον φόρον άπό 761 μέχρι 2.940
δρχ. τό πολύ. Αύτό σημαίνει ότι πληρώνουν 26 έως
44% όλιγώτερον άπό τόν φόρον πού έπλήρωναν πρό
τής άνόδου τής Κυβερνήσεώς μου είς τήν άρχήν.
»Βεβαίως, ήλαττώσαμεν όλιγώτερον τήν φορο­
λογίαν τών μεσαίων εΙσοδημάτων καί δέν ήλαττώ­
σαμεν καθόλου τόν φόρον τών πολύ μεγάλων εlσο­
δημάτων. 'Επεδείξαμεν, όμως, Ιδιαιτέραν εvνοιαν
πρός τούς μισθωτούς γενικώς, είς τούς δποίους άφή­
σαμεν άφορολόγητον είσόδημα 24.000 δρχ. έτησίως.
»Διά πρώτην φοράν, έπίσης, έχρησιμοποιήσαμεν
τήν φορολογίαν ώς κίνητρον διά τήν άνάπτυξιν καί
τήν ένθάρρυνσιν τής παραγωγικής δραστηριότητος.
Διά τόν λόγον αύτόν, παρεσχέθησαν διάφοροι φορο­
λογικαί έκπτώσεις διά τήν άνανέωσι ν του μηχανικοί)
έξοπλισμοv, καθώς καί διά τήν άνάπτυξιν τών έξα­
γωγών.
»Πέραν όλων αύτών, ή Κυβέρνησις τής 'Εθνικής
Ριζοσπαστικής 'Ενώσεως κατέθεσεν είς τήν Βουλή ν
νομοσχέδια τά δ ποία δέν έπρόφθασαν νά ψηφισθούν.
Διά τοv πρώτου έκ τών νομοσχεδίων αύτών άπεφασί­
ζετο ή ίδρυσις τακτικών φορολογικών δικαστηρίων
πρός άπόδοσιν φορολογικής δικαιοσύνης κaί άπα­
κατάστασιν δμαλών σχέσεων μεταξύ τών φορολο­
γουμένων καί του Κράτους, ένώ μέ τό δεύτερον, έπε­
διώχθη έν συνεργασίrι καί μέ τάς παραγωγικάς τά­
ξεις, δ περιορισμός τής φοροδιαφυγής. Ή έπιτυχής
έφαρμογή τών φορο τεχνικών αύτών βελτιώσεων θά
έπέφερε νέαν αvξησιν τών έσόδων καί θά έπέτρεπε
νέαν έλάττωσιν τών φόρων. Ταυτοχρόνως κατετέθη­
σαν είς τήν Βουλήν νομοσχέδια διά τήν έπέκτασιν
τοv ένιαίου φόρου είς τά Νομικά Πρόσωπα καί διά
τήν ούσιαστικήν μείωσιν του φόρου κληρονομιών
καί προικών, μέ lδιαιτέραν προνομιακήν μεταχείρι­
σιν τών άγροτών.
»'Όλα αύτά, βεβαίως, τά όποία έπραγματοποιή­
θησαν έντός μιiiς διετίας, δέν τακτοποιούν τό φορο­
λογικόν θέμα. ' Υπάρχουν άκόμη πολλά, τά όπο ία
δέν έπρόλαβαν νά γίνουν, καί μέ τά όποία θά συνεχι-
 114 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
σθή ή προσπάθεια τοv περιορισμού τών σημερινών
έπιβαρύνσεων καί τής καλυτέρας όργανώσεως τών
φοροτεχνικών ύπηρεσιών, ώστε νά έκλείψουν τά πα­
ράπονα καί αί άδικοι όχλήσεις τών φορολογουμέ­
νων.
))Οί άντίπαλοί μας, άντιλαμβανόμενοι δτι τό έδα­
φος έπί του φορο9.ογικοv ζητήματος ήτο δι, αvτούς
όλισθηρόν, έρριψαν νέον δημοκοπικόν σύνθημα, δή­
θεν, περισσευμάτων εlς τόν προϋπολογισμόν. Ούτοι
ύπεστήριξαν δτι έφ 'δσον έχομεν περισσεύματα θά
έπρεπε νά ύποβιβάσωμεν περισσότερον τούς φόρους
καί νά βελ τιώσωμεν τούς μισθούς τών δημοσίων
ύπαλλήλων καί τών συνταξιούχων.
))Εiς τούς έπικριτάς μας αvτούς θά ήδυνάμεθα νά
άπαντήσωμεν κατ' άρχήν δτι εlναι περίεργο ν καί
πρωτοφανές νά κατηγορήται μία Κυβέρνησις διά πε­
ρισσεύματα εiς τόν προϋπολογισμόν. Μέχρι τώρα αί
Κυβερνήσεις κατηγορούνται μόνον δι ' έλλείμματα.
'Εξ άλλου, τά όνομασθέντα ώς περισσεύματα "έβα­
πτίσθησαν" τοιουτοτρόπως διά λόγους καθαρώς έν­
τυπωσιακούς. Εlς τήν πραγματικότητα δέν ήσαν πε­
ρισσεύματα, άλλά άποδόσεις τών δασμών καί τών
φόρων καταναλώσεως, αί δποίαι ήσαν μεγαλύτεραι
άπό τάς προϋπολογισθείσας λόγω τής ηvξημένης
παραγωγής καί τών εΙσαγωγών, αί δποίαι πάλιν ήσαν
μεγαλύτεραι λόγω αυξήσεως τών χρηματικών εiσο­
δημάτων. 'Εάν δμως οί δασμοί καί κυρίως ol φόροι
καταναλώσεως άπέδωσαν περισσότερον άπό δσον
εlχε προβλεφθή, αvτό δέν σημαίνει δτι α{ άνώτεραι
άποδόσεις άντεπροσώπευον περισσεύματα, τήν στι­
γμήν κατά τήν δποίαν ύπήρχον καί έδημιουργοvντο
παραλλήλως εiς τόν προϋπολογισμόν έλλείμματα
καί ένεφανίζοντο έπιτακτικαί καί άναπότρεπτοι άνάγ­
και δαπανών, αί δποίαι έπρεπε νά καλυφθούν, διότι
άλλως ή θά ηϋξανον τά έλλείμματα ή θά έδημιούρ­
γουν πρός κάλυψίν των τήν άνάγκην τής έπιβολής
νέων φορολογιών.
)) 'Επειδή, δμως, οί άντίπαλοί μας έδημοκόπουν
κατά κόρον εiς τό σημείον αvτό, λέγοvτες δτι διε­
σπαθίσαμεν τά περισσεύματα, έπαναλαμβάνομεν καί
έδώ δσα έπισήμως εiς τήν Βουλήν άνεκοινώθησαν.
'Ιδού ποv διετέθησαν αί ύπεραποδόσεις αvταί: 144
έκατ. διά τήν ένίσχυσιν τών δημοσίων ύπαλλήλων
καί 74 διά τούς συνταξιούχους, 438 διά τήν κάλυψιν
τών έλλειμμάτων τών έφοδίων έκτου σίτου lδίως καί
τών σιδηροδρομικών δικτύων, 300 έκατ. πρός ένί­
σχυσιν τών σεισμοπλήκτων, 252 έκατ. πρός έξόφλη­
σιν έκκρεμουσών ύποχρεώσεων πρός τρίτους (ΝΑ­
ΤΟ, Ταμείον άποζημιώσεως ύποζυγίων, Ταμείον
άγροφυλακής, διεθνής όργανισμός χρηματοδοτήσε­
ως), 196 έκατ. διά συvτήρησιν έργων άπαλλοτριώσε­
ως, δι ' ύδραυλικά έργα, καταπολέμησιν του δάκου,
ένίσχυσιν άνωτάτων έκπαιδευτικών ίδρυμάτων καί
κοινωνικής προνοίας καί, τέλος, 86 έκατ. εiς διαφό-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ρους δαπάνας καί προμήθειαν ύλικοv, έκτέλεσιν δι­
καστικών άποφάσεων κ.λ.π. Έρωτώμεν κατόπιν αv­
τών, πώς εlναι δυνατόν νά θεωρούνται περισσεύματα
ποσά διά τών δποίων έκαλύφθησαν έλλείμματα 338
έκατ. καί έκ τών δποίων διετέθησαν 214 έκατ. εiς
τούς δημοσίους ύπαλλήλους καί συνταξιούχους, 300
έκατ. διά τάς συμφοράς του Βόλου καί 270 έκατ. διά
τήν έξόφλησιν έκτάκτων ύποχρεώσεων του δημοσίου
κ.λ.π. "Η πώς θά ήτο δυνατόν νά δμιλοvμεν περί
Ισοσκελισμένου προϋπολογισμού, έάν δέν είχομεν
προηγουμένως τακτοποιήσει δλας αvτάς τάς έκκρε­
μότητας, τά έλλείμματα καί τάς έπιτακτικάς δαπά­
νας; 'Ερωτώμεν, έπίσης, πάντας τούς καλής πίστε'ως
συζητητάς νά μiiς είπουν ποίας άπό τάς δαπάνας αv­
τάς δέν θά έθεώρουν έπιτακτικάς καί έπιβεβλημένας,
έάν ήσαν εiς τήν άρχήν. Εlναι προφανές δτι δ χαρα­
κτηρισμός τών οvτω δαπανηθένiων ποσών ώς δήθεν
πλεονασμάτων, άποτελεί δημοκοπίαν καί τέχνασμα
διά τήν δημιουργίαν σ~γχύσεως εiς βάρος τών άφε­
λών καί τών άνιδέων.
)) 'Αντιθέτως, ήμείς, άκολουθήσαντες πολιτική ν
τακτοποιήσεως καί γενικωτέρου νοικοκυρεύματος,
έπαναλαμβάνομεν δτι κατωθρώσαμεν έντός μιiiς μό­
νον διετίας καί τόν προϋπολογισμό ν πραγματικώς νά
lσοσκελίσωμεν καλύπτοντες δλα τά έλλείμματα καί
τάς έκκρεμείς αvτοv ύποχρεώσεις καί τήν φορολογί­
αν νά ύποβιβάσωμεν κατά 600 έκατ. καί τούς δημο­
σίους ύπαλλήλους καί συνταξιούχους νά βοηθήσω­
μεν κατά 800 έκατ. Κατ' αvτόν τόν τρόπον κατωρθώ­
σαμεν ώστε τό 1958, άπηλλαγμένοι άπό τάς άμαρτίας
τοv παρελθόντος, νά είμεθα εiς θέσιν νά ένισχύσω­
μεν μέ 1.200 έκατ. δραχμών τό πρόγραμμα τών έπενδύ­
σεων, άπό τό δποίον κυρίως έξαρτiiται τό μέλλον τής
χώρας.
)) 'Α να φερόμενος lδιαι τέρως είς τό θέμα τών έπεν­
δύσεων θά έπρεπε άπλώς νά σημειώσω τήν έπίμονον
προσπάθειαν τής Κυβερνήσεώς μου διά τήν αϋξησιν
αvτών κατά τήν τελευταία ν διετία ν. Δέν θέλω νά έπα­
ναλάβω τά δσα έπράξαμεν διά τήν προώθησιν τών
μεγάλων παραγωγικών έργων περί τών δποίων ώμί­
λησα έκτενώςcείς τήν Θεσσαλονίκη ν. 'Αρκούμαι μό­
νον νά ύπογραμμίσω τήν τεραστίαν αϋξησιν τών πο­
σών διά τήν χρηματοδότησιν δημοσίων έργων, αϋ­
ξησιν ή όποία άνήλθε μεταξύ 305-331% έναντι του
1955. Καί αvτά μέν έπράξαμεν μέχρι τής ήμέρας πού
άπεχωρήσαμεν άπό τήν έξουσίαν.
))Διά τό μέλλον ή βασικωτέρα έπιδίωξίς μας θά
εlναι ή προγραμματισμένη αϋξησις τής παραγωγής
καί ή άξιοποίησις τών έλληνικών πλουτοπαραγωγι­
κών πηγών μέ τόν διπλούν σκοπόν τής δλονέν αvξή­
σεως του κατά κεφαλήν εΙσοδήματος καί τής έπιτεύ­
ξεως πλήρους άπασχολήσεως. Δι' αvτό πρέπει νά
συνεχισθούν τά έργα. Πρέπει νά κατασκευασθούν
έργα ύποδομής, έγγειοβελ τιωτικά, άρδευτικά, με-
 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ
ταλλευτικά, τουριστικά καί tξηλεκτρισμοίJ, νά πα­
ρασχεθοίJν όλα τά άπαραίτητα φορολογικά καί πι­
στωτικά κίνητρα διά τήν άνάπτυξιν τής tπιχειρημα­
τικής δραστηριότητος καί τήν αύξησιν τής παραγω­
γικότητος τής έλληνικής οίκονομίας.
»Εlς τήν tργασίαν μας πρέπει μέ κάθε τρόπον νά
ύποβιβασθή τό κόστος τής παραγωγής καί νά άλλά­
ξουν αί καλλιέργειαι είς τάς πλέον άποδοτικάς tξ
αvτών. Πρέπει νά όργανωθή ή tμπορία τών προϊόν­
των καί νά tξασφαλισθοίJν αί έξαγωγαί είς τιμάς, α{
δποίαι νά &σφαλίζουν τούς παραγωγούς μας άπό κά­
θε έκμετάλλευσιν.
»Εiς τήν βιομηχανίαν μας πρέπει νά έπιδιωχθή ή
άνανέωσις καί ή άνασυγκρότησίς της. 'Εν όψει τών
μεγάλων ζυμώσεων είς τό tξωτερικόν διά τήν fδρυσιν
Κοινής Εvρωπαϊκής Άγορiiς, δέν δυνάμεθα νά πα­
ραμένωμεν άπαθείς. Τό Κράτος καί αί Τράπεζαι
όφείλουν νά κινηθοίJν πρός όλας τάς πηγάς κεφα­
λαίων τοίJ tξωτερικοίJ, ώστε νά διευρυνθοίJν τά χρη­
ματικά μέσα χάριν τijς άνασυγκροτήσεως τής έλλη­
νικής οίκονομίας.
»'Η aύξησις τών έξαγωγών, ή διεύρυνσις τών
έξωτερικών άγορών, ή τυποποίησις τών προϊόντων,
δ έλεγχος τής καλής ποιότητος καί tμφανίσεώς των,
πρό παντός δέ ή κινητοποίησις όλων τών tμπορικών
άντιπροσώπων μας tν τφ έξωτερικφ διά τήν μελέτην
τών καταναλωτικών συνθηκών τών ξένων άγορών,
πρέπει ν' άποτελέσουν βασική ν μας μέριμναν.
»Θά διατηρήσωμεν έπίσης σταθερώς τήν έλευθε­
ρίαν τών είσαγωγών μας.
»Εiς μίαν οίκονομίαν, ή δποία άναπτύσσεται συ­
νεχώς, ή aύξησις τών είσαγωγών κατά τά πρώτα στά­
δια τής άναπτύξεως αvτής εlναι λογική καί άναγκαία
συνέπεια, μέχρις ότου, μέ τήν όργανικήν άνασύνθε­
σιν τής οίκονομίας, ή έγχωρία παραγωγή καταστή
ίκανή νά άνταποκριθή είς τήν ζήτησιν, ή δποία συ­
νεχώς αvξάνεται διά τής πλήρους άπασχολήσεως.
'Εν τφ μεταξύ, τά συναλλαγματικά έλλείμματα, τά
δποία θά προκύψουν άπό τήν αύξησιν τών είσαγω­
γών, θά πρέπει νά καλυφθοίJν άπό τήν χρηματοδότη­
σι ν έκ τοίJ έξωτερικοίJ καί κυρίως άπό τάς έξαγωγάς
καί άπό τούς &δήλους πόρους. Διά νά διευκολυνθοίJν
όμως αί tξαγωγαί μας καί διά νά κατακτήσωμεν νέας
άγοράς θά πρέπει τουλάχιστον αί κρατικαί καί ήμι­
κρατικαί προμήθειαι νά γίνωνται μέ άντάλλαγμα τά
παθητικά κυρίως προϊόντα μας. ΤοίJτο τό καθεστώς
ήμείς πρώτοι έγκαινιάσαμεν κατά τούς τελευταίους
μήνας τής Κυβερνήσεώς μας.
»Άλλά, διά νά γίνουν όλα αvτά, χρειάζεται πρό­
γραμμα. 'Η κυβερνητική δρiiσις δέν δύναται νά άπο­
δώση, όταν κινήται άπρογραμματίστως. Κατεστρώ­
σαμεν ένα πρώτον 5ετές σχέδιον, τό δποίον έξετά­
ζουν τώρα διεθνοίJς κύρους έμπειρογνώμονες διά νά
προτείνουν τήν διεθvij χρηματοδότησιν τής Έλλά-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
115
δος δι ' έργα δημοσίας καί ίδιωτικής οίκονομίας.
·Εκατόν tπιστήμονες καί άνώτατοι δημόσιοι ύπάλ­
ληλοι ώργανώθησαν καί tπεξεργάζονται αvτήν τήν
στιγμήν τό μακροετές αvτό πρόγραμμα, τό δποίον θά
εlναι άναλυτικόν καί πλήρες έντός μερικών μηνών.
»Δέν ύπήρξε τομεύς άναδημιουργίας, είς τόν
δποίον νά μή έκινήθη ή Κυβέρνησίς μας. Εlς τήν
παιδείαν, εlς τήν άνασύνταξιν τής διοικήσεως, εlς
τήν όργάνωσιν τών ύπηρεσιών μέσω τής διοικητικής
άποκεντρώσεως, είς τήν προώθησιν καί tκτέλεσιν νέ­
ων μεγάλων έργων καί είς τήν διαρκή ένίσχυσιν τών
tτησίων προγραμμάτων παραγωγικών έργων.
))Κατά τήν παρελθοίJσαν διετία ν ήμείς δέν tδημο­
κοπήσαμεν, άλλ ' άπεδώσαμεν έργον διακοπέν δυ­
στυχώς άπό τήν άπροσδόκητον πολιτικήν κρίσιν.
'Εγένετο έργασία δημιουργική καί έπίμονος, τήν
δποίαν μαρτυροίJν αί tντός τής διετίας αvτής tπιτεύ­
ξεις μας. "Ενα μόνον δύναμαι νά σiiς διαβεβαιώσω:
ότι εlς τήν όλην αvτήν συνέχισιν τής δημιουργικής
προσπαθείας, τήν δποίαν ύποσχόμεθα, βασική tπι­
δίωξίς μας θά εlναι πρό παντός ή άγρυπνος παρακο­
λούθησις καί ή διαρκής προσπάθεια διά τήν tξασφά­
λισιν τής κτηθείσης νομισματικής σταθερότητος,
χωρίς τήν δποίαν καμμία πρόοδος καί κανένα πρό­
γραμμα άναπτύξεως δέν δύναται νά έκτελεσθή.
»'Αλλά, άγαπητοί μου φίλοι τών Πατρών, διά νά
διαφυλάξωμεν τήν σταθερότητα τής οlκονομίας τοίJ
τόπου, διά νά καταστώμεν lκανοί νά πραγματοποιή­
σωμεν έκείνα, τά δποία άποτελοίJν έπιδίωξιν τής
'Εθνικής Ριζοσπαστικής 'Ενώσεως, άπαραίτητος
προϋπόθεσις εlναι νά δώσωμεν όρθήv λύσιν εiς τό
πολιτικόν μας πρόβλημα. Εlχον τήν εvκαιρίαν νά
τονίσω καί εiς aλλας πόλεις τής 'Ελλάδος, ότι τό
βασικόν καί πρωταρχικόν πρόβλημα τής χώρας μας
εlναι τό πολιτικόν. Πρόβλημα τό δποίον δημιουρ­
γείται άπό τήν ί5παρξιν μιiiς μονίμου πολιτικής κρί­
σεως, πού φθείρει τήν πολιτική ν μας ζωήν. 'Εάν δέν
καταστώμεν ίκανοί νά άντιμετωπίσωμεν τό πρόβλη­
μα τοίJτο, θά εlναι πλάνη νά πιστεύσωμεν ότι όλα τά
καθ' έκαστον προβλήματα τά άφορώντα τούς καθ'
έκαστον τομείς, εlναι δυνατόν νά έπιλυθοίJν.
))Δέν tπιλύονται προβλήματα τοιαύτης φύσεως
καί τοιαύτης έκτάσεως παρά μόνον όταν ύπάρχη Κρά­
τος ώργανωμένον καί Κυβέρνησις, ή δποία, κατά τρό­
πον προγραμματισμένον, μέ συνέχειαν καί συνέπει­
αν, θά tπιληφθή τών προβλημάτων qvτών. 'Εάν πpό­
κειται, όμως, νά έχωμεν άνά πiiv έξάμηνον έκλογάς,
έάν πρόκειται νά έναλλάσσωνται κάθε τόσον αί Κυ­
βερνήσεις, άντιλαμβάνεσθε ότι όχι μόνον δέν ύπάρ­
χει τρόπος νά έπιλυθοίJν τά προβλήματα τοίJ λαοίJ,
άλλά θά tμφανισθή άσφαλώς καί πάλιν δ κίνδυνος
τής όπισθοδρομήσεως.
)) 'Η χώρα μας εύρίσκεται ήδη είς σημείον, άπό
όπου μiiς tπιτρέπεται νά άντιμετωπίσωμεν μέ αlσιο-
116 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
δοξ ία ν τό μέλλον της. 'Εάν είς τό σημείον αύτό &να­
κοπή ή προσπάθεια καί σημειωθή όπισθοδρόμησις,
θά άπαιτηθουν έτη πολλά καί πάλιν διά νά δημιουρ­
γήσωμεν τάς προϋποθέσεις, έπί τών δ ποίων στηρίζο­
μεν τώρα τήν αίσιοδοξίαν μας.
»Αύτό εlναι τό κύριον πρόβλημα, τό δποίον κα­
λείται νά λύση δ έλληνικός λαός κατά τάς προσεχείς
έκλογάς. Καί δέν θά τό λύση, aν δέν δώση είς τόν
τόπον μίαν σταθεράν καί δημιουργική ν Κυβέρνησιν.
Δέν θά έπικρίνω τούς άντιπάλους μου, μολονότι θά
άναγνωρίσετε ότι έχω πάν δικαίωμα πρός τουτο,
άφου έπί μίαν διετίαν ύβρίζομαι καί συκοφαντουμαι
κατά τρόπον τουλάχιστον ήθικώς άπαράδεκτον. Εl­
μαι ύποχρεωμένος όμως νά είπω ποίαι εlναι αί έπιδι­
ώξεις των. "Οπως γνωρίζετε, παρά πάσαν άντίθετον
δήλωσιν, τά κόμματα αύτά έχουν ώς σκοπόν καί έπι­
δίωξιν τόν σχηματισμόν συμμαχικών Κυβερνήσεων.
'Η πλειοψηφία τής ΒΡΕ όμως καθιστά άδύνατον τήν
πραγματοποίησιν αύτfjς τής έπιδιώξεώς των.
»Αύτός εlναι δ λόγος, διά τόν δποίον τά κόμματα
αύτά, λησμονουντα τάς μεταξύ των διαφοράς, στρέ­
φονται όλα έναντίον τής ΒΡΕ. 'Ανεξαρτήτως όμως
τής ίκανότητος; άνεξαρτήτως τών προθέσεων έκεί­
νων, οί δποίοι ήγουvται τών άντιπάλων κομμάτων,
έφ' όσον ύπόσχονται μίαν Κυβέρνησιν 4-5 κομμά­
των, εκαστον τών δποίων έχει καί 4-5 άρχηγούς, πι­
στεύετε ότι δύνανται νά προσφέρουν είς τόν λαόν καί
τήν χώραν τήν Κυβέρνησιν, τής δποίας έχει άνάγ­
κην;
»'Η 'Ελλάς έχει άνάγκην σταθεράς καί δημιουρ­
γικής Κυβερνήσεως. Πρώτον, διότι ζώμεν έν μέσφ
μιάς διεθνους έντάσεως. Αί διεθνείς έξελίξεις είς τήν
έποχήν μας σημειουνται κατά τρόπον άπροσδόκητον
καί τόσον έπικίνδυνον, ώστε εlναι άνάγκη, μέσα είς
τήν διεθνή αύτή ν έντασιν, ή Έλλάς νά στέκη όρθία,
μέ σταθεράν Κυβέρνησιν καί σταθερόν πολιτικόν
προσανατολισμόν.
» 'Εξ άλλου, όλαι αί συμμαχικαί Κυβερνήσεις
συμβιβασμών εlναι Κυβερνήσεις αί δποίαι, μή πει­
θαρχουσαι είς μίαν ήγεσίαν, εlναι ύποχρεωμέναι
πρός έξοικονόμησιν τών πραγμάτων, νά κάμουν
άμοιβαίας παραχωρήσεις, όχι μόνον εlς τό θέμα τών
προσωπικών φιλοδοξιών, άλλ ' άκόμη καί είς τό θέμα
τών άρχών των. Εlναι άδύνατον Κυβέρνησις μέ
πολυαρχίαν άρχηγών νά παράσχη τάς άπαραιτήτους
έγγυήσεις σταθεράς καί δημιουργικής έργασίας. 'Ο
έλληνικός λαός καλείται, έπομένως, κατά τάς προ­
σεχείς έκλογάς νά μέ κρίνη, δ λαός καί όχι τά παρα­
σκήνια. "Οπως έτόνισα είς τήν διακήρυξίν μου, έπι­
στρέφω άπαραβίαστον είς τόν λαόν τήν έντολήν πού
μου ένεπιστεύθη. ~Εργον ίδικόν σας εlναι τώρα,
έκτιμώντες τήν έλληνικήν πραγματικότητα, νά άπο­
φασίσετε σείς καί όχι τά παρασκήνια, που εlναι τό
συμφέρον τής 'Ελλάδος καί που εlναι τό Ιδικόν σας.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
» 'Εν όνόματι λοιπόν του έργου, τό δ ποίον έπετέ­
λεσα κατά τήν τελευταίαν διετίαν καί είς τό έξωτερι­
κόν καί εlς τό έσωτερικόν τομέα, ζητώ τήν έμπιστο­
σύνην του λαου.
)) 'Αγαπητοί μου φίλοι,
))Εlνα_ι άνάγκη δ λαός νά έχη σαφή άντίληψιν τής
έλληνικής πραγματικότητος. 'Όταν παραπλανώντες
τόν λαόν, προσπαθουμεν νά τόν κρατήσωμεν ύπό τό
κράτος ψευδαισθήσεων, τότε διαπράττομεν βαρύ πο­
λιτικόν σφάλμα. 'Η πολιτική του νά δ ίδωμεν είς
όλους καί νά μ ή λαμβάνωμεν άπό κανένα, ε{ναι πολι­
τική παραπλανητική καί ή έφαρμογή της θά ώδήγει
εlς χρεωκοπία ν άμέσως. 'Ημείς όμως δέν φιλοδοξου­
μεν νά δδηγήσωμεν τήν 'Ελλάδα είς χρεωκοπία ν.
'Επαναλαμβάνω διά πολλοστή ν φοράν ότι θά διαφυ-
λάξωμεν τήν οΙκονομική ν μας σταθερότητα, ή όποία
άποτελεί κατάκτησιν του λαου καί παραλλήλως θά
φροντίσωμεν νά άνακουφίσωμεν τόσον τούς έργαζο­
μένους γρνικώς, δσον καί τούς μισθωτούς, τών δποί­
ων θά μεριμνήσωμεν νά ίκανοποιήσωμεν τά δίκαια
αίτήματα.
)) Ταυτα πάντα, όμως, έν τφ μέτρφ του δυνατου.
Διότι, έάν πρόκειται νά δίδετε πρός όλους καί νά μή
λαμβάνετε άπό κανένα, άσφαλώς καί ταχέως δδηγεί­
σθε εlς τήν χρεωκοπίαν. Αύτή ν δέ τήν πολιτική ν οϋ­
τε τήν ύποσχόμεθα οϋτε τήν υίοθετουμεν.
)) 'Αγαπητοί φίλοι,
))Μία Κυβέρνησις, δσονδήποτε καί aν εlναι
ίσχυρά, δέν δύναται νά άποδώση έργον, έάν δέν έχη
τήν συμπαράστασι ν του λαου. 'Αλλά, διά νά έχη τήν
συμπαράστασιν αύτήν, εlναι άνάγκη μεταξύ αύτής
καί του λαου νά ύπάρχη άμοιβαία έμπιστοσύνη καί
κατανόησις. Εlναι άνάγκη ή μέν Κυβέρνησις νά κα­
τανοή τάς άνάγκας του λαου, δ δέ λαός νά κατανοή
τάς άνάγκας τής Κυβερνήσεως. ~Αλλως, ύπάρχει δυ­
σαρμονία μεταξύ λαου καί Κυβερνήσεως. Δέν θέλω
νά εlμαι Κυβέρνησις, ή όποία θά στερηθή μετά τάς
έκλογάς τής συμπαράστασεώς σας, διότι γνωρίζω
ότι, άνεξαρτήτως άριθμου βουλευτών, ή Κυβέρνησις
έκείνη ή όποία δέν θά έχη τήν κατανόησιν καί τήν
συνείδησιν ότι στηρίζεται είς τήν άγάπην του λαου,
δέν εlναι δυνατόν νά άποδώση έργον. Εlμαι βέβαιος
ότι αύτή ν τήν κατανόησιν θά τήν εϋρη πρόθυμον καί
θερμή ν είς τόν λαόν τών Πατρών ή 'Εθνική Ριζο­
σπαστιΚή 'Ένωσις.
)) 'Αγαπητοί φίλοι,
))Είς τήν χώραν μας δμιλουμεν συχνά μέ κάποιαν
περιφρόνησιν διά τά κόμματα. Άλλά πρέπει νά
γνωρίζετε ότι, όπου λειτουργεί δημοκρατία, οί μο­
χλοί διά τών δποίων κινείται αϋτη εlναι τά κόμματα.
'Εάν, λοιπόν, θέλωμεν νά διαφυλάξωμεν τήν δημο-
κρατία ν, χρειάζονται κόμματα, άλλά κόμματα μέ εύ­
ρύ λαϊκόν έρεισμα καί άπόλυτον έμπιστοσύνην του
λαου. 'Εάν πρόκειται νά έχωμεν κονιορτόν κομμά-
 ΠΕΡΙΟΔΕΙΑ ΣΤΗ ΔΥτΙΚΉ ΕΛΛΑΔΑ
των πρός tξοικονόμησιν προσωπικών φιλοδοξιών,
τότε όχι μόνον δέν λειτουργεί ή δημοκρατία, άλλά
τίθεται tν κινδύνφ καί τό πολίτευμα.
))Πρό διετίας, tν όψει τής άποσυνθέσεως τής πp­
λιτικής μας ζωής καί τών πολιτικών δυνάμεων τής
χώρας, άπεφάσισα τήν ίδρυσιν τής 'Εθνικής Ριζο­
σπαστικής 'Ενώσεως. 'Επέτυχον τότε νά άνασυντά­
ξω τήν tθνικήν παράταξιν είς ένιαίον κόμμα καί νά
διευρύνω τήν βάσιν της. Αύτή ή δύναμις, ή 'Εθνική
Ριζοσπαστική "Ενωσις, άποτελεί πολιτικόν κεφά­
λαιον διά τήν χώραν, διότι κόμματα ίσχυρά, περι­
βαλλόμενα μέ τήν tμπιστοσύνην τοίi λαοίi, άποτε­
λοίiν τήν μ6νην tγγύησιν όμαλοίi πολιτικοίi βίου.
)) 'Εν όνόματι τοίi έργου τό δποίον έπετελέσαμεν,
έν όνόματι τοίi έντίμου καί δημοκρατικοίi τρόπου μέ
τόν δποίον άντιμετωπίσαμεν τήν τελευταίαν κρίσιν
καί έν όνόματι του μέλλοντος αύτοίi τοίi τόπου, τό
όποίον δύναται νά tyyυηθή μόνον μία σταθερά Κυ­
βέρνησις μέ εύρύ λαϊκόν έρεισμα, καλώ τόν λαόν
τών Πατρών νά δώση τήν ψήφο ν του ύπέρ τής 'Εθνι­
κής Ριζοσπαστικής Ένώσεωρ).
22-24 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής, στά πλαίσια τής προεκλογι­
κής έκστρατείας, έπισκέπτεται τή Δυτική Στερεά
'Ελλάδα καί τήν 'Ήπειρο. Μέ άφετηρία τό Μεσο­
λόγγι καταλήγει στά ' Ιωάννινα, μέ ένδιάμεσους
σταθμούς τό ' Αγρίνιο , τήν 'Αμφιλοχία, τήν Πρέβε­
ζα καί τήν "Αρτα.
Κατά τήν δμιλία του πρός τό λαό του 'Αγρινίου,
δ άρχηγός τής ΕΡΕ, μεταξύ άλλων, εlπε:
« 'Εάν δέν έπίστευα είς τό έργον πού tπετελέσα­
μεν, έάν tπίστευα ότι δέν είχομεν πράξει τό καθήκον
μας, έάν δέν είχομεν άνταποκριθή είς τήν έμπιστοσύ­
νην τοίi λαοίi έπί τό έργον μας καί tάν δέν είχομεν
καθολικήν τήν πεποίθησιν ότι έξετελέσαμεν καλώς
τήν έντολήν πού μiiς έδώσατε πρό διετίας, δέν θά
ifμην έγώ έκείνος δ όποίος θά άνεζήτει τήν λύσιν τών
έκλογών. Διότι, καθώς γνωρίζετε, έγώ έπέμεινα είς
τήν προσφυγή ν είς τήν ψήφον τοίi λαοίi, διά τήν πλή­
ρη έκκαθάρισιν τοίi πολιτικοίi θέματορλ
Μέ άναφορά στό καπνικό θέμα, τόνισε:
«'Η Κυβέρνησίς μου καθιέρωσε μίαν σταθερά ν
πολιτικήν πλήρους καί δλοκληρωμένης προστασίας
καπνοίi. 'Εδημιούργησε τό όργανον τής κρατικής
παρεμβάσεως καί έχρηματοδότησε αύτό, μεταξύ άλ­
λων, διά νά άνεγείρη καπναποθήκας, ούτως όiστε ή
πολιτική τής παρεμβάσεως νά tξασφαλίση μονίμως
τήν προστασίαν τών καπνοπαραγωγών. Ή πολιτική
αύτη θά ώλοκληρουτο έπειτα άπό τά έξαyyελθέντα
ύπό τής Κυβερνήσεώς μου μέτρα, κατά τόν παρελ­
θόντα Φεβρουάριον. Ά νεκόπη, όμως, μέ τήν άνα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
117
τροπή ν τής Κυβερνήσεώς μου. 'Η μ ή έφαρμογή τών
μέτρων αύτών βαρύνει έκείνους, οί δποίοι άνέτρεψαν
τήν Κυβέρνησίν μου καί κατέστησαν ούτως άδύνα­
τον τήν έφαρμογήν των. 'Η ΒΡΕ, πιστεύουσα ότι τό
συμφέρον τής 'Εθνικής Οίκονομίας έπιβάλλει τήν
πλήρη προστασίαν τών καπνοπαραγωγών, έγκαινία­
σε, θά συνεχίση καί θά δλοκληρώση τήν πολιτικήν
τής πλήρους προστασίας του προϊόντος αύτου)).
τέλος, άναφέρθηκε στά μεγάλα εργα πού έκτε­
λοuνται στήν περιοχή:
«Τά έργα τοίi 'Αχελώου καί τό μέγα άρδευτικόν
φράγμα, τά όποία εlχον τήν τιμήν νά θεμελιώσω καί
νά tγκαινιάσω, άποτελουν ταυτα τρανήν άπόδειξιν
του tνδιαφέροντός μου διά τήν περιοχήν σας. 'Αλλά
καί τό ύδροηλεκτρικόν tργοστάσιον του 'Αχελώου
άντιμετωπίσθη ύπό τής Κυβερνήσεώς μου μέ ίδιά­
ζουσαν προσοχή ν, είς τρόπον όiστε νά ύπάρχη προο­
πτική συντόμου προωθήσεώς του καί μάλιστα έν
συνδυασμφ μέ τήν κατασκευήν του έργοστασίου
άλουμινίου. Εlχον ifδη άρχίσει διαπραγματεύσεις
μετά γερμανικών καί άμερικανικών οίκων, άλλά αύ­
ταί έσταμάτησαν καί πάλιν ύπαιτιότητι τών άντιπά­
λων μου.
)) 'Όλα αύτά πού άπηρίθμησα δέν εlvαι ύποσχέ­
σεις. Εlναι έργα, τών δποίων τήν άξίαν δύνασθε νά
tκτιμήσετε)).
Στίς 23 ' Απριλίου, δ άρχηγός τής ΕΡΕ, άπευθυ­
νόμενος στό λαό των 'Ιωαννίνων, d.φou άνέλυσε τό
νόημα των έπικείμενων έκλογων, άναφέρθηκε στά
ίδιαίτερα προβλήματα τής περιοχής:
«Τά lδιαίτερα ζητήματά σας, όχι μόνον τά γνωρί­
ζω καλώς, άλλά καί άπετέλεσαν κατά τήv τελευταίαν
διετία ν άντικείμενον tνδελεχους μερίμνης μου. 'Ο
λαός τών 'Ιωαννίνων έγκαταλελειμμένος άπό τής
άπελευθερώσεως, εlδε νά έκτελουνται έπί τής Κυ­
βερνήσεως τής ΒΡΕ πολλά άλλά καί σημαντικά έρ­
γα, τά όποία θά μεταβάλουν σύν τφ χρόvφ τήν οlκο­
νομίαν τής &κριτικής αύτής περιοχής. Τά έργα αύτά,
έργα σημα ντικά, παρακαλώ συγκρίνετέ τά μέ τά έργα
τών Κυβερνήσεων, τάς όποίας σiiς έδωσαν κατά τό
παρελθόν τά άλλα κόμματα. Συγκρίνετέ τα μέ τά έργα
των, άλλά καί μέ τάς μεγαλοστόμους ύποσχέσεις τάς
δποίας σiiς έδωσαν καtά τό παρελθόν καί θά σiiς
δώσουν καί πάλιν, κατά τήν παροίiσαν προεκλογικήν
περίοδον. Μή περιμένετε άπό έμένα ύποσχέσεις.
"Εχετε τό έργον μου διά νά μέ κρίνετε καί νά μέ
συγκρίνετε. "Εχω έγώ έμπιστοσύνην είς τήν κρίσιν
σαρ).
25-29 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής συνέχισε τήν προεκλογική
περιοδεία του μέ άφετηρία, τή φορά αύτή, τή Στερεά
 118 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

'Ελλάδα. 'Αφου έξεφώνησε λόγους στή Θήβα, τή εύρύ πρόγραμμα έργων έγγείου βελτιώσεως. Τά δια­
Λειβαδιά καί τή Λαμία, πέρασε στή Θεσσαλία καί τεθέντα κεφάλαια διά τήν άγροτικήν οlκονομίαν,
μίλησε στήν Καρδίτσα, τά Τρίκαλα, τό Βόλο καί τή άπό 515 έκατ. τό 1955 έφθασαν τά 1.112 τό 1957. Είς
Λάρισα. Τέλος, συνέχισε τήν πορεία του στήν κεν­ τόν τομέα τών μεγάλων έργων έχομεν νά έπιδείξωμεν
τρική καί δυτική Μακεδονία μέ κύριους σταθμούς τά μεγάλα φράγματα του 'Αξιου, του 'Αλιάκμονος,
τήν 'Έδεσσα, τά Γιαννιτσά, τή Βέρροια, τή Νάουσα, του 'Αχελώου, τά άντίστοιχα άρδευτικά δίκτυα τών
τή Κοζάνη, τήν Καστοριά καί τή Φλώρινα. πεδιάδων Θεσσαλονίκης καί 'Αγρινίου, τά aντι­
Κατά τή διαδρομή του μέσα άπό τίς πόλεις καί πλημμυρικά έργα του "Εβρου, Νέστου, Πηνειου,
τήν ϋπαιθρο τfίς ήπειρωτικfίς 'Ελλάδος, δ άρχηγός Καλαμii, Κακάρας, Νευροκοπίου καί άλλα, τά aπο­
της ΕΡΕ ε{χε τήν ευκαιρία νά άναφερθεί καί πάλι στραγγιστικά καί τάς σήραγγας Κάρλας, Λαψίστης
στήν άγροτική πολιτική τfίς Κυβερνήσεώς του καί καί δεκάδας άλλων σημαντικών έργων έγγείου βελ­
νά ύπομνήσει τά εργα πού σέ κάθε περιοχή άποτε­ τιώσεως. Μέ τά έργα αύτά θά άξιοποιηθουν έξ έκατ.
λουν τά άδιάψευστα τεκμήρια τfίς δραστηριότητάς στρέμματα, τά όποία άρδευόμενα θά τριπλασιάσουν
της. τήν άπόδοσίν των. Έκτός αύτου, έφηρμόσαμεν,
Είδικότερα, δ Κ. Καραμανλfίς άναφέρθηκε άνα­ όπως γνωρίζετε, τό πρόγραμμα τών μικρών κοινωφε­
λυτικά στή γεωργική πολιτική μέ τήν ευκαιρία του λών έργων. 'Εξετελέσθη καν κατά τό παρελθόν έτος
λόγου πού έκφώνησε στή Λάρισα: 4.600 έργα καί έπρογραμματίσθηκαν διά τό τρέχον
έτος ύπέρ τά 5.000 τοιαυτα. Δέν ύπάρχει, σχεδόν,
« Ύπεστήριξα πάντοτε τήν άποψιν ότι λόγοι κοι­
κοινότης ή συνοικισμός, είς τόν όποίον νά μή έκτε­
νωνικοί, οΙκονομικοί άλλά καί έθνικοί έπιβάλλουν
λουνται έν ή περισσότερα έργα».
τήν lδιαιτέραtι μεταχείρισιν τών άγροτών άπό μέρους
του Κράτους. Ή άγροτική τάξις άποτελεί τήν σπον­ Στή συνέχεια, άναφέρθηκε στήν προστασία τών
δυλική ν στήλην του έθνους καί τήν δεξαμενήν, άπό άγροτικών προϊόντων, ή όποία συνέβαλε, ι:Οστε σέ
τήν όποίαν αύτό άvτλεί τάς ύλικάς καί l]θικάς του διάστημα διετίας νά σημειωθfί αύξηση τfίς γεωργι­
δυνάμεις. 'Αλλά καί οϋτε πρόοδος οΙκονομική δύνα­ κfίς παραγωγfίς κατά 17%, ένώ ή χρηματική αύξηση
ται νά σημειωθή εlς τήν χώραν μας, έάν δέν ένισχυθή του γεωργικοί) είσοδήματος τfίς χώρας άνέβηκε σέ
ή άγροτική τάξις. Τό γεγονός, έξ άλλου, ότι τά 80% 32%· καί άκόμη, στίς άγροτικές βιομηχανίες:
τών έξαγωγών μας άποτελουνται άπό άγροτικά προϊ­
όντα, άποδεικνύει τήν άποφασιστικήν συμβολή ν τής «Τό έργοστάσιον ζακχάρεως θ' αύξήση τήν έρ­
γεωργίας εlς τήν οiκονομίαν τής χώρας μας». γατικήν άπασχόλησιν κατά 2 έκατ. ήμερομίσθια
έτησίως. 'Η κατακύρωσις τής δημοπρασίας διά τό
Είδικότερα παρατήρησε:
έργοστάσιον άζώτου έπρόκειτο νά γίνη κατά τήν
«Διά τήν άφόρητον στενότητα του γεωργικου κλή­ έβδομάδα τής πολιτικής κρίσεως. Εύρίσκονται ύπό
ρου εlναι άνάγκη έκτελέσεως έργων καί άναμορφώ­ κατασκευήν τά έργοστάσια γάλακτος καί τυροκομί­
σεως τής γεωργικής οΙκονομίας. Συνεπείς πρός τάς ας. Είδικώς άπό τά όπωροκηπευτικά θά είσπραχθουν
άντιλήψεις αύτάς, εύθύς μόλις άνελάβομεν τήν έξου­ κατά τό τρέχον έτος 13 έκατ. δολλάρια, ένώ ήδη διε­
σίαν, έδώσαμεν προτεραιότητα είς τά ζητήματα πού τέθησαν εlς τόν τομέα αύτόν 180 έκατ. δρχ.».
άφορου ν τήν άγροτικήν μας τάξιν. 'Ελάβομεν σει­
ράν μέτρων, τά όποία άπέβλεπον εiς τήν αϋξησιν τής Μέ σημείο άναφορaς στίς κοινωνικές άσφαλί­

παραγωγής, εiς τήν στήριξιν καί βελτίωσιν τών τι­ σεις, ό Κ. Καραμανλfίς τόνισε δτι «μολονότι δέν εl­

μών τών προϊόντων μας, εlς τήν ένίσχυσιν τών έξα­ χεν δώσει ύπόσχεσιν, έπεξέτεινε τάς κοινωνικάς

γωγών μας καί εlς τήν έφαρμογήν μιiiς άγροτικής &σφαλίσεις καί εlς τούς άγρότας· έvτός διετίας lδρύ­

κοινωνικής πολιτικής. θησαν περισσότερα άπό 1.000 άγροτικά Ιατρεία, εlς

«Μέχρι πρό διετίας ή γεωργική μας οΙκονομία τά όποία ύπηρετουν 1.500 περίπου lατροί καί νοσοκό­
άσφυκτιουσε άπό έλλειψιν πιστώσεων, ό δέ χωρικός μοι». Σ' δ,τι άφορα τόν έξηλεκτρισμό «ή Κυβέρνη­

ήτο εlς τήν διάθεσιν του τοκογλύφου. Σήμερον, ή σις καθιέρωσεν ένιαίαν τιμήν ρεύματος 1,90 δρχ. κα­

πιστοδότησις τής γεωργίας εlναι πλήρης, έφ' όσον τά κιλοβάτ καί πλέον τών 400 χωρίων κα{ κωμοπό­

αύτη ηύξήθη άπό 3.800 έκατ. δρχ. τό 1955 εlς 5.900 λεων εlς τάς δποίας δ ήλεκτρισμός ήτο άγνωστος

έκατ. τό 1957, μή ύπολογιζομένων έτέρων 1.600 έχουν ήδη άφθονον ρευμα, ένώ διά τήν προσεχή τε­

έκατ., τά όποία διετέθησαν κατά τό τελευταίον αύτό τραετίαν προβλέπεται ή l]λεκτροδότησις άλλων 600
έτος διά τήν συγκέvτρωσιν του σίτοω>. χωρίων καί ταυτοχρόνως ή έπέκτασις του έθνικου
δικτύου κα{ εlς τήν vησιωτικήν 'Ελλάδα».
Καί συνέχισε:
'Ο Κ. Καραμανλfίς υπογράμμισε άκόμη ότι οί
«Διά νά έπιτύχωμεν τήν αϋξησιν τής παραγωγής άγρότες άπαλλάχτηκαν άπό κάθε φόρο καί δτι ή Κυ­
μας, καταρτίσαμεν καί έθέσαμεν είς έκτέλεσιν ένα βέρνηση κατέθεσε νομοσχέδιο μέ τό όποίο καταρ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
 ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟτΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ 119

'Από τήv προεκλογική έκστρατεία.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

120 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

γείται δ φόρος κληρονομιών γιά μερίδιο μέχρις πρέπει νά στρέψωμεν τάς προσπαθείας μας πρός τήν
60.000 δραχμών· καί συνέχισε: άντικατάστασιν τών εlδών αύτών μέ άνάλογα έγχώ­
ρια προϊόντα.
«·Ομιλών περί φόρων, δέν δύναμαι νά μ ή άνα­
φερθώ εlς τήν φορολογίαν του 3% έπί τής άξίας τών
)) Ή Κυβέρνησίς μου έξεπόνησεν εlδικόν πρό­
γραμμα, κατά τήν διετίαν, προστασίας τών όρεινών
πωλουμένων προϊόντων, τήν όποίαν οί άντίπαλοί
πληθυσμών. Διά του προγράμματος αύτου έπιδιώκε­
μας, δημοκοπουντες, προσεπάθησαν νά έμφανίσουν
ται ή άνάπτυξις τής κτηνοτροφίας, ή έκμετάλλευσις
ώς νέαν φορολογίαν. Ή άλήθεια εlναι τελείως δια­
του δασικου πλούτου τής χώρας καί ή άνάπτυξις τής
φορετική. Πρώτον, δέν πρόκειται περί νέας φορολο­
χωρικής βιοτεχνίας.
γίας, άλλά περί ένοποιήσεως προϋφισταμένφν φο­
)>τέλος, πρέπει νά άναπτύξωμεν τόν όγκον τών
ρολογιών, όπως ή στρεμματική φορολογία, ό φόρος
έξαγωγών, νά βελ τιώσωμεν τήν ποιότητα τών έξαγω­
2% έπί προϊόντων γής έν γένει κ.λ.π., αί όποίαι ήσαν
γίμων προϊόντων μας, νά διαδώσωμεν καί νά δημι­
πολύ έπαχθέστεραι. Δεύτερον, διότι τό 3% δέν εlναι
ουργήσωμεν νέα προϊόντα, άπό έκείνα πού ζητοίiνται
φόρος ύπέρ του Δημοσίου, άλλ' ύπέρ τών κοινοτή­
εlς τό έξωτερικόν. Δέν πρέπει, όμως, νά νομίσωμεν
των καί τής άγροφυλακής. Άλλά καί αύτήν τήν πε­
ότι ή πραγματοποίησις όλων αύτών θά εlναι εύκο­
ρίπτωσιν τήν έξητάσαμεν έκ νέου μέ βάσιν τήν δι­
λος. Ή μάχη διά νά καταστήσωμεν τά άγροτικά
καιοτέραν έπιβάρυνσιν καί κατανομήν. Ή προσπά­
προϊόντα διεθνώς άνταγωνιστικά, θά εlναι σκληρά.
θεια διά τήν άπαλλαγήν τής άγροτικής τάξεως άπό
·Η δημοκοπία εlς τά θέματα αύτά εlναι πολύ εύκο­
φορολογικά βάρη έγινεν εlς μίαν στιγjιήν, κατά τήν
λος, άλλά τά άποτελέσματά της εlναι δυνατόν νά
δποίαν ή Κυβέρνησις διέθετεν 110 έκατ. δρχ. δι
' έπι­
άποβοίiν καταστροφικά διά τά προϊόντα μας καί διά
δότησι ν τών χημικών λιπασμάτων (έναντι 30 κατά τό
τούς παραγωγούς. Διά νά άντιμετωπίσωμεν τόν συ­
1955) καί 112 έκατ. διά τήν άποζημίωσιν τών κατό­
ναγωνισμόν, θά πρέπει νά αύξήσωμεν τήν παραγωγι­
χων έπιταχθέντων ζώων κατά τόν πόλεμον του 1940)).
κότητά μας. Ή aύξησις, όμως, τής παραγωγικότη­
τέλος, άναφέρθηκε καί στά μέτρα διοικητικής
τος εlναι πρόβλημα όργανωτικόν. Χρειάζεται τυπο­
άποκεντρώσεως, τά όποία παρέχουν στή διοίκηση
ποίησις τών προϊόντων μας, έξεύρεσις εύθηνών κε­
τήν εύχέρεια νά εχει άμεση άντίληψη των τοπικών
φαλαίων διά τά βελτιωτικά έργα καί τάς γεωργικάς
συνθηκών καί άναγκών ώστε νά μή καταφεύγουν οί
βιομηχανίας, όρθολογικωτέρα κίνησις τών άγροτι­
άγρότες στό κέντρο γιά τήν έπίλυση τών ζητημάτων
κών προϊόντων, ώστε νά καταργηθουν οί μεσάζοντες,
τους καί κατέληξε:
οί δποίοι ύψώνουν τάς τιμάς καί έπαγγελματική
«Τά άγαθά άποτελέσματα τής γεωργικής μας πο­ μόρφωσις τοί5 άγρότοωλ
λιτικής άποδεικνύουν ότι αϋτη έφηρμόσθη βάσει
«"Ολα, όμως, αύτά)), συνέχισεν δ άρχηγός τής
ένός προγράμματος, τό όποίον στηρίζεται εlς τήν
ΕΡΕ, «προϋποθέτουν, όπως γνωρίζετε, έξυγίανσιν
όρθήν διάγνωσιν τής έλληνικής πραγματικότητος.
τής πολιτικής ζωής. Τόν άγώνα μας δέ διά τήν έξυγί­
Ή πολιτική αύτή, όλοκληρουμένη, θά πρέπει νά συ­
ανσιν τής πολιτικής μας ζωής καί τήν εύημερίαν του
νεχισθή. Πρέπει νά έκτελεσθουν νέα άρδευτικά καί
λαοί5 μας θά τόν συνεχίσωμεν. Εϊμεθα άποφασισμέ­
έγγειοβελ τιωτικά έργα, διά τήν ταχεία ν αύξησιν τής
νοι, παρά πάσαν άντίδρασιν, νά τόν φέρωμεν εlς πέ­
γεωργικής παραγωγής καί τόν ύποβιβασμόν του κό­
ρας. Καί θά τόν φέρωμεν εlς πέρας, διότι έχομεν
στους της. Πρέπει νά προστατεύσωμεν τόν παραyω­
συμπαραστάτην μας τόν έλληνικόν λαόν)),
γόν άπό κάθε έκμετάλλευσιν διά πληρεστέρας κατο­
χυρώσεως τών προϊόντων του. Πρέπει νά δλοκλη­
4 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
ρώσωμεν εlς πρώτον στάδιον τήν ύγειονομικήν καί
νοσοκομειακήν περίθαλψιν τών άγροτών. Πρέπει νά Σέ άπάντηση έρωτήματος τής έφημερίδας «Τό Βή­
έπιδιώξωμεν τήν ποσοτική ν καί ποιοτικήν βελτίωσιν μα», σχετικά μέ τό δεσμευτικό χαρακτήρα των συμ­
τής παραγωγής μας καί δι' αύτής τήν περαιτέρω αύ­ μαχικών ύποχρf:ώσεων τής 'Ελλάδος σ' ό,τι εΙδικό­
ξησιν του γεωργικου μας εΙσοδήματος. Ή κτηνο­ τερα άφορα τήν έγκατάσταση βάσεων στό εδαφός
τροφία μας πρέπει νά άναπτυχθή παραλλήλως πρός της, δ Σοβιετικός πρωθυπουργός, Ν. Χρουστσώφ,
τήν γεωργίαν καί ή άξιοποίησις τών περιοχών, πού έπεσήμανε:
θά άρδευθουν, νά γίvη μέ παράλληλον αύξησιν τής
«'Εδώ πρόκειται άσφαλώς γιά τις υποχρεώσεις, τίς
καλλιεργείας κτηνοτροφικών φυτών, ώστε νά έξα­
όποίες άνέλαβε ή 'Ελλάδα μέ τήν είσοδό της στό στρατιω­
σφαλίζεται μεγάλο κατά στρέμμα εlσόδημα διά τόν
τικό Βορειοατλαντικό Συνασπισμό. 'Η θέση της Σοβιετι­
παραγωγό ν, άπό τήν διατροφή ν ζώων ύψηλής άποδό­
κής 'Ένωσης εναντι τοϋ συνασπισμοϋ αuτοϋ ε{ναι γνωστή .
σεως. 'Εξ άλλου, έπε ι δ ή σήμερον άπορροφουνται 'Εμείς δέν άποκρύψαμε καί δέν άποκρύπτουμε τήν άρνητι­
100 έκατ. δολλάρια άπό εlσαγωγάς δασονομικών καί κή μας στάση εναντι τοϋ έπιθετικοϋ αuτοϋ στρατιωτικοϋ
ζωοκομικών προϊόντων, ζακχάρεως καί σιτηρών, θά συνασπισμοϋ ό όποίος στρέφεται κατά τών φιλειρηνικών

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΑΠΆΝΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΧΡΟΥΣΤΣΩΦ
Κρατών. 'Η συμμετοχή στήν όργάνωση αύτή προσδένει
τήν 'Ελλάδα σέ μιά μονόπλευρη πολιτική, ή όποία δέν
προσέφερε σ' αύτή τίποτε καλό στό παρελθόν καί δέν ύπό­
σχεται καμιά εύνοϊκή προοπτική . Λόγω του δτι ή 'Ελλάς
εΙναι μέλος έπιθετικου στρατιωτικου συνασπισμου, εΙναι
δυνατόν νά έμπλακεί σέ έπικίνδυνες πολεμικές περιπέτειες,
τίς δποίες θά έξαπέλυε οίοδήποτε άλλο μέλος του συνα­
σπισμου, δπως π.χ. oi ΗΠΑ ή ή Τουρκία».
Παράλληλα, ό Σοβιετικός ήγέτης δέν εΙχε παρα­
λείψει νά ύπογραμμίσει δτι οί έλληνοσοβιετικές έμ­
πορικές συναλλαγές εΙναι «δυνατόν νά θεωροuνται
ίκανοποιητικαί», έπισημαίνοντας, σχετικά, τόν έ­
πταπλασιασμό τους άπό τό 1953. Οί δυνατότητες
δμως οίκονομικfjς συνεργασίας δέν εχουν έξαντλη­
θεί καί ή προοπτική άνταλλαγ&ν κεφαλαιουχικοί\
έξοπλισμοu γιά τήν έκβιομηχάνιση τfjς χώρας, εναν­
τι έλληνικ&ν άγροτικ&ν προϊόντων, παραμένει άνοι­
χτή .
'Ο Κ . Καραμανλfjς εδωσε στή δημοσιότητα τήν
άκόλουθη άπαντητική δήλωση:
«Οί Σοβιετικοί ήγέται διαπράττουν τό σφάλμα είς
Παραμονάς έκλογών νά προβαίνουν είς δηλώσεις μέ
σκοπόν νά έπηρεάσουν τό άποτέλεσμα αύτών. ΤοίJ­
το, όμως, εlναι έμμέσως, πάντως, άπαράδεκτος έπέμ­
βασις εlς τά έσωτερικά ξένης χώρας. 'Ανεξαρτήτως
τούτου, ό κύριος Χρουστσώφ σφάλλεται βεβαιών ότι
ή 'Ελλάς μετέχει έπιθετικής συμμαχίας. Ή 'Α τλαν­
τική Συμμαχία εlναι καί παραμένει καθαρώς άμυντι ­
κή. Σφάλλεται, ώσαύτως, βεβαιώ ν ότι vπό τοίJ ΝΑ ΤΟ
άπεφασίσθη ή έγκατάστασις βάσεων είς τήν 'Ελλά­
δα. ΤοίJτο εlναι άνακριβές».
8 ΜΑ · Ι·ΟΥ 1958
' Ο Κ. Καραμανλfjς κορυφώνει τήν προεκλογική
έκστρατεία μέ τήν έκφώνηση βαρυσήμαντου λόγου
στήν πλατεία Κλαυθμώνος :
«Άθηναίοι,
»Πρό δύο έτών vπό συνθήκας έκτάκτως δυσχερείς
ό έλληνικός λαός μaς ένεπιστεύθη τήν διακυβέρνη­
σιν τής χώρας. Ήγωνίσθημεν άyώνα σκληρόν διά
νά προστατεύσωμεν καί νά προαγάγωμεν τά συμφέ­
ροντα τής χώρας. 'Α ντιμετωπίσαμεν κατά τή ν διάρ­
κειαν τής διετίας αύτής όξύτατα έσωτερικά καί έξω­
τερικά προβλήματα. 'Αλλά πρό παντός άλλου άντι­
μετωπίσαμεν μίαν άδίστακτον άντίδρασιν έξ όλων
τών πλευρών, άντίδρασιν ή όποία τελικώς ώδήyησεν
είς τήν άνατροπήν τής Κυβερνήσεώς μας. Ή &να­
τροπή τής Κυβερνήσεως έκείνης vπήρξε τόσον
άπροσδόκητος, ό5στε έξέπληξε τόν έλληνικόν λαόν,
καθώς καί τήν διεθνή κοινήν γνώμην, καί vπήρξε
τόσον άδικαιολόγητος ό5στε οϋτε έκείνοι οί όποίοι
τήν προεκάλεσαν rjδυνήθησαν νά τήν δικαιολογή-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
121
σουν. Συνεπείr:ι τής κρίσεως αύτής ή χώρα μας δδη­
γείται είς έκλογάς. Καί ήδη πλησιάζει ή ό5ρα, δ έλ­
ληνικός λαός νά άποφασίση καί πάλιν διά τό μέλλον
τής χώρας αύτής. Άλλά, διά νά λάβη ό λαός όρθήν
άπόφασιν, εlναι άνάγκη νά έχη καί όρθήνάντίληψιν
τοίJ προβλήματος πού άντιμετωπίζει. Θά σaς είπω
τάς σκέψεις μου έπί τοίJ προβλήματος αύτοίJ. Καί θά
σaς δμιλήσω κατά τρόπον άπλοίJν καί είλικρινή. Θά
ζητήσω τήν άνανέωσιν τής έμπιστοσύνης σας όχι έπί
τfί βάσει παραπλανητικών υποσχέσεων, άλλά έπί τfί
βάσει τοίJ έργου τό δποίον έπετελέσαμεν κατά τήν
διάρκειαν αύτής τής διετίας.
»Εiς τόν τομέα τόν έσωτερικόν, έπολιτεύθημεν
κατά τρόπον σταθερόν καί άκομμάτιστον καί έξη­
σφαλίσαμεν είς τόν λαόν μας τά άyαθά τής είρήνης
καί τής άσφαλείας. Διά νά έκτιμήσετε, άγαπητοί μου
φίλοι, τά άγαθά αύτά, θά πρέπει νά ένθυμηθήτε πα­
λαιοτέρας έποχάς καί θά πρέπει πρό παντός νά άνα­
λογισθήτε τί θά συνέβαινεν είς τήν χώραν αύτή ν, έάν
κατά τάς τελευταίας έκλοyάς έπεκράτει τό Ααϊκόν
Μέτωπον.
»Αύτή vπήρξε ή πρώτη θετική καί μεγάλη vπη­
ρεσία, τήν δποίαν ή Κυβέρνησίς μας προσέφερεν είς
τήν χώραν. 'Απέτρεψεν τήν έπικράτησιν τοίJ ΑαϊκοίJ
Μετώπου είς τρόπον, ό5στε νά προστατεύση τήν είρή­
νην καί τήν άσφάλειαν τοίJ λαοίJ.
''Εlς τόν οίκονομικόν τομέα, έπετύχαμεν τήν έξυ­
γίανσιν καί τήν σταθεροποίησιν τής οίκονομίας μας,
καί έδημιουργήσαμεν τάς άσφαλείς προϋποθέσεις
διά τήν πρόοδον αύτήν. Δέν σaς άναφέρω όλους
έκείνους τούς άριθμούς, οί δποίοι δείχνουν τήν είκό­
να αύτής τής προόδου. Θά μνημονεύσω μόνον τήν
αϋξησιν τοίJ έθνικοίJ μας είσοδήματος, ή όποία
άνήλθε κατά τό 1956 εlς 6% καί κατά τό 1957 εlς 9%.
Διά νά έκτιμήσετε τήν σημασίαν αύτοίJ τοίJ πράγμα­
τος, θά πρέπει νά σaς είπω, ότι, έάν κατορθώσωμεν
νά αύξάνωμεν καί είς τό προσεχές μέλλον τό είσόδη­
μά μας μέ τόν αύτόν ρυθμόν, έντός όλίyων έτών ή
χώρα μας θά έξέλθη δριστικώς άπό τήν περίοδον τής
πενίας καί τής έπετείας.
» 'Ηyωνίσθημεν μέ μεθοδικότητα καί έπιμονήν
διά τήν αϋξησιν τοίJ έθνικοίJ μας είσοδήματος, διότι
πιστεύομεν ότι είς αύτό συνίσταται ή ούσία τοίJ κοι­
νωνικοίJ καί οίκονομικοίJ προβλήματος τής 'Ελλά­
δος.
»Αύτό εlναι έκείνο, τό δποίον θά πρέπει νά άπο­
τελέση τήν μόνιμον, τήν διαρκή, τήν σταθεράν έπι­
δίωξιν τοίJ λαοίJ μας, διότι μόνον είς τό πλαίσιον
ένός έπηυξημένου έθνικοίJ είσοδήματος εlναι δυνα­
τόν νά θεμελιωθή ή εύημερία τοίJ λαοίJ μας. Τά εϋλο­
γα αίτήματα τών έρyαζομένων καί είδικώς τά αΙτήμα­
τα τών λαϊκών τάξεων, μόνον -έπαναλαμβάνω- είς
τό πλαίσιον ένός έπηυξημένου έθνικοίJ είσοδήματος
εlναι δυνατόν νά εί5ρουν ούσιαστικήν ίκανοποίησιν.
122 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
>>'Η 'Εθνική Ριζοσπαστική 'Ένωσις θά άγωνι­
σθή διά νά διαφυλάξη τήν οΙκονομική ν σταθερότητα
τής χώρας, ή όποία καί μόνη άσφαλίζει τό εΙσόδημα
τών λαϊκών τάξεων. Διότι αί λαϊκαί τάξεις καί όχι οί
εύποροι έχουν τό εΙσόδημά των εΙς δραχμάς. Δι ' αύ­
τό καί ή σταθερότης του νομίσματος άποτελεί κατά­
κτησιν του λαοv. Θά συνεχίση, έπίσης, ή 'Εθνική
Ριζοσπαστική "Ενωσις μεθοδικώτερον καί μέ μεγα­
λυτέραν έντασιν τόν άγώνα της διά τήν εύημερίαν
του λαοv. Θά δλοκληρώση τάς προϋποθέσεις διά τήν
συνεχή αύξησιν του έθνικοv εΙσοδήματος, διότι πι­
στεύει δτι εlς τούτο συνίσταται ή ούσία τοv οΙκονο­
μικού καί κοινωνικού προβλήματος, τό δποίον άντι­
μετωπίζει ή χώρα μας. 'Η βελτίωσις του βιοτικού
έπιπέδου τών έργαζομένων καί γενικώτερον τών λαϊ­
κών τάξεων, ή άνακούφισις τών φορολογουμένων θά
πραγματοποιηθή μόνον διά τής πολιτικής αύτής. Οί­
αδήποτε άλλη πολιτική άποτελεί δημοκοπίαν άπαρά­
δεκτον δι ' ήμiiς.
>>Αύτά ύπήρξαν τά έπιτεύγματά μας διά τόν οlκο­
νομικόν τομέα καί αύταί εlναι αί έπιδιώξεις μας διά
τό μέλλον. 'Εναπόκειται εΙς τόν έλληνικόν λαόν,
έάν έκτιμii τό έργον τό δποίον έπετελέσαμεν διά νά
θεραπεύσωμεν τάς άνάγκας του, εΙς αύτόν έναπόκει­
ται νά μiiς δώση τήν έμπιστοσύνην του έάν έχη έμπι­
στοσύνην δτι δυνάμεθα τό έργον αύτό νά τό δλοκλη­
ρώσωμεν.
>>ΕIς τόν τομέα τών έξωτερικών σχέσεων τής χώ­
ρας, διεφυλάξαμεν τάς συμμαχίας μας, τάς δποίας
θεωροvμεν άπαραιτήτους διά τήν άσφάλειαν τής χώ­
ρας καί αίτινες έτέθησαν έν κινδύνφ μέ τό Λ.αϊκόν
Μέτωπον τών τελευταίων έκλογών. ΕΙς τό πλαίσιον
τών συμμαχιών μας έπολιτεύθημεν μέ άξιοπρέπειαν,
άλλά καί άνεξαρτησίαν, δσάκις τά έθνικά μας συμφέ­
ροντα ή καί διάφορος έκτίμησις έ_πί διαφόρων προ­
βλημάτων μiiς έπέβαλον.
» Άγωνιζόμεθα διά τήν αύτοδιάθεσιν τής Κύ­
πρου. ΝΗλθομεν εΙς άνοικτήν ρήξιν μέ Ισχυρούς
συμμάχους. ΕΙς τά θέματα τής Μέσης 'Ανατολής
ήκολουθήσαμεν πολιτικήν διάφορον καί πολλάκις
άντίθετον άπό τήν πολιτική ν τών συμμάχων μας. ΕΙς
πολλάς συζητήσεις καί ψηφοφορίας του ΟΗΕ ήκο­
λουθήσαμεν γραμμήν lδικήν μας. Θά ήδυνάμην νά
μνημονεύσω πολλάς περιπτώσεις, αί δποίαι άποδει­
κνύουν δτι ή Κυβέρvησίς μας έκινήθη έν πλήρει Ισο­
τιμί~ έντός τών συμμαχιών μας. Τό τροπάριον τής ύ­
ποτελείας τό συνέθεσεν δ κομμουνισμός διά νά
καλλιεργή τήν δυσπιστίαν τοv λαοv πρός τάς συμ­
μαχίας του καί τό δποίον κατά τρόπον άνόητον έπα­
ναλαμβάνουν τά άλλα κόμματα τής χώρας. 'Εάν
Ισχύη διά τάς Κυβερνήσεις του παρελθόντος, δέν
Ισχύει διά τήν Κυβέρνησιν τήν Ιδικήν μας. Έκτός
έάν οί έπικριταί μας, τ,ήν συνεργασίαν τής 'Ελλάδος
μετά τών συμμάχων της, τήν θεωρούν ώς πολιτικήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ύποτελείας. 'Αλλά τότε έπρεπε νά έχουν τό θάρρος
νά βάλλουν κατά τών συμμαχιών μας.
»Τόν τελευταίον καιρόν εΙς τήν χώραν μας άσκεί­
ται μία άδίστακτος καπηλεία έπί σοβαρών θεμάτων,
τά όποία άπασχολοvν τήν χώραν. Τά θέματα αύτά
εlναι τό Κυπριακόν καί τό ένδεχόμενον έγκαταστά­
σεως βάσεων εΙς τήν 'Ελλάδα.
»'Επειδή, έν όψει έκλογών, έντείνεται ή καπη­
λεία έπί τών δύο αύτών θεμάτων έπιθυμώ νά έπανέλ­
θω καί νά έκκαθαρίσω καί έπ' αύτών τήν θέσιν μου.
'Εκείνοι οί δποίοι δέν έτόλμησαν, δταν εύρίσκοντο
εlς τήν έξουσίαν, έστω καί θεωρητικώς, νά υ{οθετή­
σουν τόν άγώνα τών Κυπρίων, έκείνοι ο{ δποίοι έτα­
ξίδευον εΙς τήν 'Ιβηρική ν Χερσόνησον, δταν συνε­
ζητείτο ή πρώτη διάσκεψις του Λονδίνου, έπικρί­
νουν τήν κυπριακήν πολιτικήν τής Κυβερνήσεώς
μου. Τήν έλληνικήν προσφυγήν, έκείνοι ο{ δποίοι
άνεγράφησαν εΙς τήν Τριμερή.
»Δέν έχω άνάγκην νά άπολογοvμαι διά τήν πολι­
τική ν αύτή ν. 'Ο έλληνικός λαός, δπως καί ή παγκό­
σμιος κοινή γνώμη, γνωρίζει τόν σκληρόν άγώνα τόν
δποίον διεξάγομεν διά τήν άπελευθέρωσιν τών Κυ­
πρίων. Τόν άγώνα αύτόν, άνεξαρτήτως τών δυσχε­
ρειών, τάς δποίας γνωρίζομεν δτι θά παρουσιάση, θά
τόν συνεχίσωμεν μέ τήν αύτήν πίστιν καί άποφασι­
σ~ικότητα. 'Αρνούμεθα, δμως, εΙς τούς έπικριτάς
μας τό δικαίωμα νά μiiς ύπαγορεύουν τά μέσα καί τάς
μεθόδους τάς δποίας θά χρησιμοποιήσωμεν, προκει­
μένου νά φέρωμεν τόν άγώνα αύτόν εΙς αίσιο ν πέρας.
» Τό θέμα τό κυπριακό ν ε{ναι λεπτόν καί δύσκολο ν
καί τά σφάλματα τής Κυβερνήσεως έκείνης ή όποία
θά διεξαγάγη τόν άγώνα τών Κυπρίων, όχι μόνον τήν
κυπριακήν ύπόθεσιν δύνανται νά βλάψουν, άλλά δύ­
νανται νά προξενήσουν μεγάλας ζημίας εlς τό έθνος.
»'Ε τόνισα κατ· έπανάληψιν δτι έπί τών θεμάτων
τής έξωτερικής πολιτικής δέν έπιτρέπεται ή δημο­
κοπία, διότι ή δημοκοπία εlναι δυνατόν νά δδηγήση
εlς πλάνας, αί δποίαι θά προξενήσουν ένδεχομένως
ζημίας εΙς τά έθνικά μας συμφέροντα.
» 'Επί τοv θέματος τοv ένδεχομένου τής έγκατα­
στάσεως βάσεων εΙς τήν 'Ελλάδα μοv έδόθη ή εύ­
καιρία καί εΙς άλλο μέρος τής 'Ελλάδος νά είπω δτι
τόν τελευταίον καιρόν καί έν όψει έκλογών άσκείται
καπηλεία έπί του θέματος αύτοv έντονος. Καί εlμaι
ύποχρεωμένος νά είπω καί πάλιν ποία ύπήρξεν ή
πραγματικότης έπί του θέματος αύτοv.
» 'Εδήλωσα κατ' έπανάληψιν δτι δέν έζητήθησαν
βάσεις άπό τήν 'Ελλάδα καί συνεπώς ούδεμία άνελή­
φθη - δέσμευσις καί δέν ήτο δυνατόν νά άναληφθή
οίαδήποτε δέσμευσις, διότι αύτό προϋποθέτει συμ­
φωνίαν έπικυρουμέvην άπό τήν Βουλήν. Παρά ταύ­
τα, καί μολονότι τά πράγματα εlναι σαφή, έξακολου­
θεί ή δημοκοπία γύρω άπό τό θέμα αύτό μέ τήν πρω­
τοβουλίαν του κομμουνισμού, ό όποίος εlναι ό τε-
 ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΆ ΚΛΑ ΥΘΜΩΝΟΣ
λευταίος ό όποίος δικαιουται νά έχη γνώμην.
»'Επαναλαμβάνω ότι ό θόρυβος αύτός συνεχίζε­
ται πρωτοσταiούντων τών κομμουνιστών, οί όποίοι
ε{ναι οί τελευταίοι οί όποίοι δικαιουνται νά έχουν
γνώμη ν διά τά θέματα τής άσφαλείας τής 'Ελλάδος.
Διότι, έάν ύπήρχε περίπτωσις ξενοδουλείας ή περί­
πτωσις ύποτελείας, αύτό ίσχύει μόνον διά τό κόμμα
. τό κομμουνιστικόν, τό δποίον κινείται άπό ξένας δυ­
νάμεις καί συνεπώς δέν δύναται νά όμιλή διά τοιαυτα
θέματα.
»'Εν πάσy περιπτώσει, έπαναλαμβάνω καί πάλιν
ότι, έάν προκύψη περίπτωσις είς τό μέλλον, θά συζη­
τηθή τό θέμα τών βάσεων καί αύτό θά έξαρτηθή καί
τό θέμα αύτό θά κριθή άπό τήν ύπεύθυνον Κυβέρνη­
σιν τής χώρας καί άπό τήν έθνικήν άντιπροσωπείαν.
Καί θά κριθή μέ μοναδικόν κριτήριον τήν άσφάλειαν
τής 'Ελλάδος καί τό συμφέρον του έθνους.
»'Αγαπητοί 'Αθηναίοι,
»'Όλα αύτά τά προβλήματα, κοινωνικά, οΙκονο­
μικά, έξωτερικά καί τόσα aλλα πού άπασχολουν τόν
λαόν μας εύρίσκονται είς άπόλυτον συνάρτησιν μέ
τό πολιτικόν πρόβλημα τής χώρας. 'Η τελευταία δι­
ετία άπέδειξεν ότι τό όραμα μιaς εύημερούσης 'Ελ­
λάδος ε{ναι δυνατόν συντόμως νά μεταβληθή είς
πραγματικότητα, άρκεί νά παύση ή 'Ελλάς νά άναρ­
χήται πολιτικώς. Καταλαμβάνομαι άπό είλικρινή
άγανάκτησιν όταν άναλογίζομαι ότι τό μεγαλύτερον
έμπόδιον είς τήν πραγματοποίησιν αύτήν του όνεί­
ρου, ύπήρξεν η πολιτική κακοδαιμονία, η όποία ύφί­
σταται άπό μακρου εiς τήν χώραν μας.
»Δι' αύτό έτόνισα κατ' έπανάληψιν καί θά το­
νίσω έξακολουθητικώς, έως ότου καταστή συνείδη­
σις όλων τών 'Ελλήνων, ότι τό βασικό ν, τό πρωταρ­
χικό ν πρόβλημα τό δποίον άντιμετωπίζει ή χώρα μας
ε{ναι τό πρόβλημα τό πολιτικόν. Άπό τήν έπιτυχή
λύσιν του προβλήματος αύτου θά έξαρτηθή ή λύσις
καί όλων τών aλλων προβλημάτων του βασανιζομέ­
νου έλληνικου λαου. Διά νά έκτιμήσητε τήv άλήθει­
αν αύτή ν δέν έχετε παρά νά ένθυμηθήτε τά πολιτικά
γεγονότα τών τελευταίων 30 έτών. 'Ανεξήγητοι κυ­
βερνητικαί κρίσεις, άλλεπάλληλαι έκλογαί, κινήμα­
τα καί έπαναστάσεις, δικτατορίαι καί μεταπολιτεύ­
σεις, α{ χρεωκοπίαι καί άναπροσαρμογαί συνθέτουν
τήν ίστορίαν τής περιόδου αύτής.
»'Ιδού διατί δέν κατέστη δυνατόν νά σημειωθή
είς τόν τόπον μας ή πρόοδος έκείνη τήν όποίαν &να­
μένει καί τήν δποίαν έπιζητεί ό έλληνικός λαός. Διό­
τι ή χώρα μας ζεί διαρκώς έν μέσφ μιaς πολιτικής
άνωμαλίας.
)) 'Η μόνιμος αύτή άνωμαλία όφείλεται εiς τόν
πολυκομματισμόν καί εiς τήν ίδεολογικήν &συνέ­
πειαν τών κομμάτων τής χώρας. Αησμονουν τάς άρ­
χάς τά κόμματα καί μεταπηδουν άπό θέσεως εiς θέσιν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
123
κατά τρόπον ήθικώς καί πολλάκις έθνικώς άπαράδε­
κτον. 'Αλλά τό άποκορύφωμα τής άνωμαλίας αύτής
ύπήρξε τά τελευταία έτη ή εύκολία μέ τήv δποίαν
διάφορα κόμματα τής χώρας συναλλάσσονται μέ τόν
κομμουνισμόν, θέτοντα ούτω είς κίνδυνον τό πολί­
τευμα καί τήν άσφάλειαν τής χώρας. Αησμονουν τάς
άρχάς καί λησμονουν τάς άντιθέσεις καί μεταπη­
δούν.
)) 'Αλλά, άγαπητοί μου φίλοι, όλα ι αύταί αί άνω­
μαλίαι γίνονται, διότι κατά τά τελευταία έτη ίδίως ή
πολιτική μας ζωή διαμορφώνεται καί έξελίσσεται μέ­
σα είς ένα κλίμα ψεύδους καί ύποκρισίας. 'Ομιλουν
έν όνόματι του λαοv έκείνοι οί όποίοι άσεβοvν πρός
τήν θέλησίν του. 'Ομιλοvν έν όνόματι της δημοκρα­
τίας έκείνοι οί όποίοι συνεχώς παραβιάζουν τό πολί­
τευμα άξιοvντες όπως τό πολίτευμα προσαρμόζεται
πρός τάς πολιτικάς άνάγκας. Παραβιάζουν τήν θέ­
λησιν του έλληνικοv λαοv καί παραβιάζουν τό πολί­
τευμα καταφεύγοντες εiς άπαραδέκτους έκλογικούς
συνδυασμούς διά νά άναρριχηθουν εiς τήν έξουσίαν.
Καί όμως αύτοί όμιλουν έν όνόματι του λαου καί τής
δημοκρατίας. Όμιλοvν περί όλιγαρχίας έκείνοι οί
δποίοι άποτελοvν έπίλεκτα μέλη αύτής καί δμιλουν
περί πολιτικής άνωμαλίας έκείνοι τών όποίων δλό­
κληρος ή ζωή ύπήρξε μία άνωμαλία.
)) 'Ομιλοvν, τέλος, περί εύνοιοκρατίας έκείνοι oi
δποίοι όχι μόνον ήνείχοντο άλλά πολλάκις είς τό
παρελθόν προεκάλουν έπεμβάσεις ξένων παραγόν­
των διά νά άναρριχηθουν είς τήν έξουσiαν. 'Ομιλουν
καί aλλοι άκόμη περί όλων αύτών διότι δέν έδέχθη­
μεν προδίδοντες τήν έντολήν του έλληνικοv λαοv νά
βοηθήσωμεν πρός σχηματισμόν μεταβατικής Κυ­
βερνήσεως. Αύτοί ε{ναι έκείνοι οί δποίοι, έπιδιώ­
κοντες οί ίδιοι εύνοίας, δμιλουν περί εύνοιοκρατίας.
"Ολα αύτά συνθέτουν τήν θλιβεράν ίστορίαν τών
έπικριτών μας, όπως προκύπτει όχι άπό ίδικάς μας
καταγγελίας, άλλά άπό τάς καταγγελίας τάς δποίας
κατά καιρούς οί 'ίδιοι διετύπωσαν έναντίον άλλήλων.
Θά ήδυνάμην νά μνημονεύσω καί aλλα πολλά περι­
στατικά, δέν θά τό πράξω όμως, διότι αύτό τό άφήνω
είς τήν έκτίμησιν του έλληνικοv λαοv καί έχω έμπι­
στοσύνην είς τήν κρίσιν του. Αύτό ε{ναι τό πολιτι­
κόν πρόβλημα τό όποίον άντιμετωπίζει ή χώρα καί
διά τήν λύσιν τοv δποίου άγωνίζεται ή 'Εθνική Ρι­
ζοσπαστική "Ενωσις.
))Διακηρύσσομεν ότι ή 'Εθνική Ριζοσπαστική
"Ενωσις άγωνίζεται διά τήν δημιουργίαν ήρέμου καί
σταθερού πολιτικού βίου, ό δποίος άποτελεί τήν
προϋπόθεσιν διά τήν εύημερίαν του έθνους. Ή
'Εθνική Ριζοσπαστική "Ενωσις φιλοδοξεί νά δημι­
ουργήση μίαν νέαν πολιτικήν ζωήν, διαπνεομένην
άπό νέα ν νοοτροπίαν. Α l έπιδιώξεις της αύταί καί τό
εύρύ λαϊκόν της έρεισμα άπετέλεσαν φραγμόν είς
τήν πολιτικήν άσυδοσίαν του τόπου.
ι24 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
»Αύτός δέ ε{ναι δ λόγος, διά τόν δποίον η 'Εθνι­
κή Ριζοσπαστική "Ενωσις βάλλεται έξ δλων τών
πλευρών. Διότι, έπαναλαμβάνω, άποτελεί φραγμόν
είς τήν πολιτικήν άσυδοσίαν του παρελθόντος. Τόν
φραγμό ν αύτόν προσπαθουν δλα τά κόμματα τής χώ­
ρας νά τόν άνατρέψουν, διά νά ξεπηδήσουν καί πάλιν
καί νά κατακτήσουν τήν έξουσίαν. 'Αλλά θά συνε­
χίσωμεν τόν άγώνα μας- ούτε οί άντιδράσεις, ούτε δ
άριθμός τών άντιπάλων θά μiiς κάμψη. Θά συνεχί­
σωμεν tόν άγώνα μας διά τήν εύημερίαν του λαου καί
τήν προστασίαν τής άσφαλείας τής χώρας. Είμεθα
άποφασισμένοι, τόν άγώνα αύτόν, παρά πiiσαν άντί­
δρασιν, νά φέρωμεν είς πέρας καί θά τόν φέρωμεν,
διότι έχομεν συμπαραστάτην μας τόν έλληνικόν
λαόν''·
9 ΜΑ·Ι·ΟΥ ι958
'Η προεκλογική έκστρατεία δλοκληρώνεται μέ
τή συγκέντρωση τ&ν Φιλελευθέρων στήν πλατεία
Κλαυθμώνος, πρός τήν όποία καί άπευθύνθηκαν οί
συναρχηγοί τοϋ κόμματος Γ. Παπανδρέου καί Σ. Βε­
νιζέλος. Τό εργο, τό όποίο θά κληθεί ή παράταξη
τ&ν Φιλελευθέρων νά έπιτελέσει, έντοπίστηκε άπό
τόν Γ. Παπανδρέου στά άκόλουθα σημεία:
Καταδίκη των δύο άκρων: τής ΕΡΕ πού καπηλεύεται τό
εθνος καί τής ΕΔΑ πού καπηλεύεται τή δημοκρατία.
'Εφαρμογή έλληνικής έξωτερικής πολιτικής. ν Άρνη­
ση τής υποτέλειας πρός κάθε κατεύθυνση.
Δήλωση, σέ άπάντηση του Ν. Χρουστσώφ, δτι ή 'Ελλά­
δα εΙναι πρόθυμη νά λησμονήσει τό παρελθόν, άλλ' όχι
καί νά παραποιήσει τήν ιστορία. 'Αποδοχή οικονομικών
καί πολιτιστικών σχέσεων μέ δλο τόν κόσμο καί μέ τή
Σοβιετική VΕνωση .
Παραμονή στόν έλεύθερο κόσμο καί τό ΝΑΤΟ- άλλά
χωρίς ένθουσιασμό καί μέ άπογοήτευση.
Πίστη στή βιωσιμότητα τής 'Ελλάδος καί ύπόσχεση
φορολογικής καί κοινωνικής δικαιοσύνης.
·Ανάγκη νά δοθεί άπόλυτη προτεραιότητα στά αiτήμα­
τα τοu άγροτικοu κόσμου. ν Αν τό 1909 σήμανε τήν άνοδο
των άστών, ή νέα περίοδος του κόμματος των Φιλελευθέ­
ρων θά σημάνει τήν άνοδο των άγροτών.
'Η Παιδεία θά παύσει νά εΙ ναι προνόμιο του πλούτου,
γιά νά παύσει καί ή Πολιτεία νά εΙναι πλουτοκρατία καί νά
γίνει πραγματική δημοκρατία.
·Εξάλλου, δ Σ. Βενιζέλος ύπογράμμισε:
«Τό Κόμμα των Φιλελευθέρων εΙναι τό κόμμα τής όμα­
λής δημοκρατικής έξελίξεως, του μέτρου καί τής ισορρο­
πίας, τής προόδου καί τfjς δικαιοσύνης. Οί όπαδοί του κα­
λοuνται νά έπιστρέψουν στήν κοιτίδα τους .
»0{ άριστερίζοντες πολίτες πού βρίσκονται στίς παρυ­
φές του όργανωμένου κομμουνισμοί) νά μή λησμονοuν δτι
ή άνοδος τής δεξιάς στήν έξουσία θά σημάνει νέες συμφο­
ρές γιά τούς ϊδιους καί τή χώρα. Τό κόμμα των Φιλελευθέ­
ρων διεκδικεί ίσοτιμία στίς Συμμαχίες. 'Αποβλέπει επίσης
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
στήν έξασφάλιση τής εσωτερικής γαλήνης - ωστε νά
έξαλειφθεί τό αϊσθημα τής φοβίας, τής φορολογικής δι­
καιοσύνης, τής άνυψώσεως του πολιτιστικοί) έπιπέδου του
λαοu μέ τήν παροχή των μέσων μορφώσεως σέ δλους, κα­
θώς καί στήν άξιοποίηση των οiκονομικών δυνατοτήτων
τής χώρας, προκειμένου νά βελτιωθεί τό βιοτικό έπίπεδο
καί νά παύσουν νά ύπάρχουν πτωχοί στήν 'Ελλάδα. 'Υ πο­
στηρίζει, άκόμη, «άνενδότως» τό αϊτημα αuτοδιαθέσεως
του κυπριακου λαου.
»'Η ΕΡΕ εΙ ναι «ύπόλογος» ενώπιον του εθνους και, κα­
τά συνέπεια, τό κόμμα των Φιλελευθέρων δέν πρόκειται νά
συνεργαστεί μέ αότήν στούς κόλπους τής ϊδιας Κυβερνή­
σεως»38.
Πρός τό λαό της πρωτεύουσας εΙχαν άκόμη άπευ­
θυνθεί, δλοκληρώνοντας τήν προεκλογική έκστρα­
τεία τους, οί συναρχηγοί τοϋ Λαϊκοϋ κόμματος, Π.
Κανελλόπουλος καί Κ. Τσαλδάρης, στίς 7 Μαίου,
καί δ Σ. Μαρκεζίνης, έκ μέρους της ΠΑΔΕ, στίς 6
Μαίου. Τήν προηγουμένη, εΙ χε όργανωθεί ή συγκέν­
τρωση της 'Ενιαίας Δημοκρατικης ·Αριστεράς μέ
δμιλητές τους Σ. Μερκούρη, Ι. Πασαλίδη καί Η.
Τσιριμώκο, οί δποίοι καί άνέπτυξαν τίς πάγιες θέ­
σεις της παρατάξεώς τους πάνω στά θέματα έσωτε­
ρικης καί της έξωτερικης πολιτικης μέ εμφαση στήν
έπίκληση των κινδύνων πού συνεπάγεται ή έγκατά­
σταση βάσεων στό έθνικό εδαφος, χωρίς νά τεθεί,
παράλληλα, θέμα έξόδου της 'Ελλάδος άπό τό
ΝΑΤΟ.
Στό έπίπεδο της έκλογικης άντιπαραθέσεως, αί­
σθητή εγινε στή διάρκεια τ&ν τελευταίων ήμερων
της προεκλογικης έκστρατείας, ή προσπάθεια των
μικρότερων κομμάτων νά άντικρούσουν τό σύνθημα
περί της <<χαμένης ψήφου», καταγγέλλοντας παράλ­
ληλα τή «συμπαιγνία» των δύο παραδοασιακά ίσχυ­
ρότερων σχηματισμών στήν ψήφιση τοϋ συστήμα­
τος της ένισχυμένης άναλογικης, καί των Φιλελευθέ­
ρων νά περιορίσουν, άντίστροφα, τή διασπορά των
άντιπολιτευτικ&ν- άπέναντι στήν ΕΡΕ- ψήφων,
έν&, παράλληλα, έπισημάνθηκε καί τό γεγονός, δτι
ή ΕΔΑ εστρεψε τά πυρά της κατά, κυρίως, τοϋ κόμ­
ματος τ&ν Φιλελευθέρων.
ι ι ΜΑ·Ι·ΟΥ ι958
'Η ΕΡΕ έξασφαλίζει άνετη έκλογική νίκη μέ πο­
σοστό 41,16%, τό όποίο καί άποφέρει 171 σέ σύνολο
300 έδρ&ν της νέας Βουλης.
Πολιτικό φαινόμενο Ιδιαίτερης σημασίας άποτέ­
λεσε ή σημαντική άνοδος της 'Ενιαίας Δημοκρατι­
κης 'Αριστεράς, ή όποία μέ ποσοστό 24,42% κατέ­
λαβε τή δεύτερη θέση, εναντι ποσοστοϋ 20,67% πού
έξασφάλισε τό κόμμα των Φιλελευθέρων -άντί­
στοιχα, 79 καί 36 εδρες. τίς ύπόλοιπες δεκατέσσερις
εδρες κατέλαβαν έκπρόσωποι μικρότερων κομμάτων:
τ&ν Προοδευτικών, τοϋ κόμματος 'Αγροτών- Έρ-
 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΚΛΟΓΩΝ
γαζομένων, τής EhEK καί του ΔΚΕΛ- τά όποία καί
ε{χαν συμπράξει έκλογικά, καθώς έπίσης του Λαϊκοί>
καί του Λαϊκοί> Κοινωνικοί> κόμματος .
Τά έπίσημα άποτελέσματα των έκλογ&ν:
'Εγγεγραμμένοι : 5.119.148.
Ψηφίσαντες : 3.863.982.
ν Ακ:υρα: 16.197. 'Έγκυρα: 3.847.785.
' Εθνική Ριζοσπαστική
'Ένωσις (ΕΡΕ) 1.583.85 (41.16%) 171 ~δρες
'Ένωσις Λαϊκών Κομμάτων
(ΕΛΚ) 113.358 (2.94%) 4 ~δρες
Κόμμα Φιλελευθέρων (Κ . Φ.) 795.445 (20.67%) 36 ~δρες
Προοδευτική ' Αγροτική
Δημοκρατική 'Ένωσις (ΠΑΔΕ) 408.787 (10.62%) 10 ~δρες
'Ενιαία Δημοκρατική
'Αριστερά (ΕΔΑ) 939.902 (24.42%) 79 ~δρες
Διάφοροι 6.408 (0.16%)
Μετά τήν εκδοση των άποτελεσμάτων, ό Κ . Κα­
ραμανλής εκαμε τήν άκόλουθη δήλωση :
«'Η άvαvέωσις τfjς έμπιστοσύvης του έλληvι­
κου λαου πρός τήv ΒΡΕ άποτελεί δικαίωσιv τfjς
πολιτικής της. ΥΕχομεv πλήρη συvείδησιv τήv δποί­
αv δημιουργεί δι' ήμιiς τό άποτέλεσμα τfjς χθεσιvfjς
έκλογijς. Θά καταβάλωμεv κάθε προσπάθειαv διά vά
άvταποκριθώμεv είς τάς προσδοκίας του έλληvικου
λαου».
Τό κόμμα των Φιλελευθέρων, σέ άνακοίνωσή του
μετά τήν εκδοση των άποτελεσμάτων, άφοu έπεσή­
μανε δτι «Κατήλθεν είς τόν στίβον άντιμέτωπον των
δύο άκρων καί ήγωνίσθη νά ματαιώση τήν πόλωσιν,
ή όποία άποτελεί μέγαν κίνδυνον», κατέληξε :
«'Ο έλληνικ:ός λαός έν τούτοις θέλησε νά έμπιστευθή
τήν Κυβέρνησιν είς τήν Ciκ:ραν δεξιάν κ:αί τήν άξιωματικ:ήν
άντιπολίτευσιν είς τήν ακ:ραν άριστεράν , ή μεγάλη αϋξη ­
σις τής όποίας όφείλεται άσφαλώς είς τήν έξαετή διακ:υ­
βέρνησιν τής χώρας ύπό τής Ciκ:ρας δεξιάς.
Είς τάς δημοκρατίας δ λαός εΙναι βεβαίως κυρίαρχος,
άλλά δυστυχώς δέν ε{ναι κ:αί άλάθητος. Τό κόμμα τών Φι­
λελευθέρων εϋχεται όπως ή έτυμηγορία τής 11 ης Μαίου μ ή
στοιχίση άκ:ριβά είς τό έθνος».
τέλος, ή Διοικοuσα 'Επιτροπή τής ΕΔΑ, σέ μα­
κρά άνακοίνωσή της, τόνισε δτι «νέα πολιτική πρα­
γματικότης διαμορφώνεται ijδη είς τήν χώραν», ύπο­
γράμμισε δτι «ή πολιτική των βάσεων, τής ξενοδου­
λείας, τής εύνοιοκρατίας, τής πείνας καί των διω­
γμών, άπεδοκιμάσθη άπό τήν μεγάλη πλειοψηφία
του εθνους», καί διαβεβαίωσε δτι «άπό τήν θέσιν
τής άξιωματικής άντιπολιτεύσεως θά πράξη τό πάν
διά νά έκφράση τήν θέλησιν του λαοί>, νά ύπερα­
σπισθή δλα τά αίτήματά του καί νά συμβάλη μαζί
μέ δλους τούς πατριώτας δημοκράτας, είς τήν προ­
σπάθειαν νά άνοίξη ό δρόμος είς ενα μέλλον καλύ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
125
τερον δι ' δλον τόν έλληνικόν λαόν».
Τό νόημα τής έκλογικής έτυμηγορίας έπιχείρη­
σαν νά άναλύσουν, σέ έκτενή άρθρα , τά άντιπροσω­
πευτικά όργανα του ήμερήσιου άθηναϊκού τύπου.
Ή«' Ακρόπολις» εξηρε τή σημασία τής έκλογι­
κής νίκης τής ΕΡΕ : «'Αποτελεί άναμφισβήτητον
καί πανηγυρικήν δικαίωσιν τής ΕΡΕ τό άποτέλεσμα
των έκλογ&ν. Έκράτησεν άκεραίας τάς δυνάμεις
της , έν& ό άρχηγός της, κ . Κ. Καραμανλής, ε{ναι
πλέον δ άναγνωρισμένος καί ίσχυρός ήγέτης τής
έθνικής παρατάξεως» .
' Επί δύο έτη, δέν έκουράσθησαν οί πολιτικοί του άν­
τίπαλοι νά βοοuν ότι δ κ:. Καραμανλής έστηρίζετο έπί
πλαστής λαϊκής δυνάμεως, έπειδή τάχα εΙχε διενεργήσει
αύτός τάς έκ:λογάς του 1956, εΙ χε φροντίσει δι' έκ:λογικ:όν
νόμον κ:αμωμένον είς τά «μέτρα» του κ:αί εΙ χε έκβιάσει τήν
ψήφον του Στρατου. Τό ψεuδος κατέρρευσε χθές, όταν, μέ
ύπηρεσιακ:ήν Κυβέρνησιν, μέ έκ:λογικ:όν νόμον τής άρε­
σκ:είας τών άντιπάλων του κ:αί μέ τόν Στρατόν στερηθέντα
του δικαιώματος τής ψήφου , δ αρχηγός τής ΕΡΕ κ:ατήγαγε
πραγματικ:όν θρίαμβον. Καί πρέπει νά ύπενθυμίσωμεν, ότι
έδιδε μάχην μόνος, έναντίον όλων των dλλων, ούσιαστι­
κ:ώς συνησπισμένων κατά τής 'Εθνικής Ριζοσπαστικής
'Ενώσεως.
Στή συνέχεια, άναφέρθηκε στίς ζυμώσεις πού
σημειώθηκαν στό χώρο τής άντιπολιτεύσεως:
Ή μικρά αϋξησις (τής ΕΔΑ) δέν θά όφείλεται, βέβαια ,
είς τήν ΕΡΕ , άφοu αύτή διετήρησε τάς δυνάμεις της . Θά
όφείλεται είς τό πρό διετίας «Λαϊκ:όν Μέτωπον» κ:αί είς τήν
πολλήν προθυμίαν, ή όποία επεδείχθη πρότινος, διά τήν
έκ: νέου άνασυγκ:ρότησιν του . Δέν ε{ναι δυνατόν παρά νά
έκ:έρδισεν ή ΕΔΑ όπαδούς έκ: του άξιοθρηνήτου αύτοu
συναγελασμοu των «έθνικ:οφρόνων» πολιτικών άρχηγών
κ:αί των κ:ομμουνιστ&ν 39 •
'Από τόν χώρο των Φιλελεύθερων, τό «Βήμα»
έπεσήμανε:
Τό πολιτικώς σοβαρώτερον συμπέρασμα άπό τήν χθε­
σινήν έτυμηγορίαν του έλληνικ:ου λαου δέν εΙναι ότι έ ρ­
χεται πρώτος δ κ: . Καραμανλής. ΕΙναι ότι έρχεται είς τά
μεγάλα άστικ:ά κέντρα πανίσχυρος ή ΕΔΑ κ:αί όχι εύκ:ατα­
φρόνητος είς τήν ϋπαιθρον. Φοβούμεθα ότι ή κατάληξις
αύτών των έξελίξεων κ:αί ίδιαιτέρως τής πολώσεως, ή
όποία τείνει νά δημιουργηθή , ήμπορεί νά άποβή μοιραία
διά τό έθνος μας. ' Αγωνισθέντες νά έγείρωμεν τό προ­
στατευτικόν φράγμα του Κέντρου, αίσθανόμεθα πραγματι­
κ:ήν {κ:ανοποίησιν, διότι μέγιστον μέρος του έλληνικ:ου
λαου συνεμερίσθη τήν προσπάθειαν αύτήν. Πιστεύομεν
δτι έπρεπε διά τό συμφέρον του τόπου μας τό ποσοστό
αύτό νά ε{ναι πολύ μεγαλύτερον. Καί είλικ:ρινώς εύχόμεθα
τό μέλλον νά διαψεύση τούς ίδικ:ούς μας , τόσον βάσιμους,
δυστυχώς , φόβους 40 •
'Ανάλογες ήταν oi βασικές διαπιστώσεις καί τής
έφη μερίδας «'Ελευθερία»:
126 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ

'Η βαρεία ήττα τοϋ κόμματος των Φιλελευθέρων κατά

τάς έκλογάς τής παρελθούσης Κυριακής, ε{ναι ήττα τής
παρατάξεως τοϋ Κέντρου εtς ενα σκληρόν διμέτωπον άγω­
να. Καί ερχεται νά προστεθή εiς σειράν άλλεπαλλήλων
ύποχωρήσεων τής άκτινοβολίας του κατά τήν τελευταίαν
έξαετίαν.
Εtς τάς έκλογάς τοϋ
1950 καί τοϋ 1951 τό Κέντρον εlχε
συγκεντρώσει τό 44% των ψήφων τοϋ έκλογικοϋ σώματος.
"Εν ετος κατόπιν- κατά τάς εκλογάς τοϋ 1952- ή δύνα­
μις του επεσεν εtς τάς 34% (δηλαδή έμειώθη κατά 22%),
διατηρηθείσα εiς τό αuτό περίπου επίπεδον κατά τάς έκλο­
γάς τοϋ 1956 (συμφώνως πρός ώρισμένους ύπολογισμούς).
Τώρα ώς κόμμα Φιλελευθέρων, συνεκέντρωσε τά 20% του
έκλογικοϋ σώματος, εiς τά όποία θά επρεπεν ίσως νά προ­
στεθή καί ενα 5% λαμβανόμενον άπό τήν ΠΑΔΕ. 'Υπέστη
δηλαδή, νέαν μείωσιν κατά 30%, έν συγκρίσει πρός τό
1956,c
Οί άριθμοί αuτοί δμιλοϋν εuγλώττως περί μιίiς προϊού­
σης συρρικνώσεως τής πολιτικής επιρροής τοϋ Κέντρου
εiς τήν 'Ελλάδα, πρός όφελος τών δύο άκρων καί iδιαιτέ­
ρως τής 'Αριστερίiς. Σημαίνει αuτό δτι ή χώρα μας εχει
φθάσει εiς τοιουτον σημείον όξείας κοινωνικής διαφορο­
ποιήσεως, ώστε νά μ ή μένη πλέον χώρος διά τήν μετριοπά­
θειαν, τήν προοδευτικότητα, τήν νοικοκυροσύνην καί τήν
άνθρωπιάν του Κέντρου 41 •

'Η άπάντηση τfίς έφη μερίδας εΙ ναι δτι τά αίτια

της καθοδικfίς αύτfίς πορείας πρέπει νά άναζητηθοuν
σέ λόγους ύποκειμενικούς γιά τόν έντοπισμό καί τήν
έξάλειψη τών όποίων άπαιτείται τόλμη καί ίκανότη­
τα.

τέλος, ή «Αύγή» άπέδωσε τόν τόνο τfίς ίκανοποι­

ήσεως πού έπικράτησε στό χώρο τfίς 'Αριστεράς:

Μέ άπέραντη άνακούφισιν, άγαλλίασιν καί αiσιοδοξία

δέχθηκε δ λαός τής 'Ελλάδος τό χαρμόσυνο άγγελμα τής
εκλογικής νίκης τής ΕΔΑ. Καί μέ εκδηλη άνησυχία καί
ταραχή οί άντίπαλοί του . Γιά τούς άπλούς άνθρώπους τής
χώρας μας, τούς άριστερούς, δεξιούς ή κεντρώους πατριώ­
τες, ή νίκη αuτή άποτελεί τό πρώτο βήμα πρός τήν 'Αλ­
λαγή πού διψίi δ τόπος. Πολλά μποροϋν νά γίνουν σ' αuτό
τόν τόπο, άπ' τή στιγμή πού δ λαός έξέφρασε τήν θέλησίν
του γιά άλλαγή καί κατέκτησε μέ τήν ψήφον του τήν θέσιν
τής άξιωματικής άντιπολιτεύσεως. WΗδη, τά δημοσιογρα­
φικά όργανα τοϋ κέντρου καί τής δεξιίiς άνεκάλυψαν
αiφνιδίως δτι ... ύπάρχουν λαϊκά προβλήματα, δτι δ κόσμος
πεινάει, δτι δλοι ε{ναι άνήσυχοι γιά τίς βάσεις καί τό
Κυπριακό, δτι θέλουν νά τεθή τέρμα στό καθεστώς τής
άνωμαλίας καί των διωγμών. Καί δλος δ τύπος συνιστίi έν
χορώ στήν νέα Κυβέρνησιν νά προσχωρήση σέ ριζικά μέ­
τρα γιά τήν άνακούφισιν τής λαϊκής δυστυχίας. Εlναι δ
πρώτος ήδη καρπός του άποτελέσματος τής Ιlης Μαίου 42 •

15 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958

'Ο βασιλεύς άναθέτει στόν Κ. Καραμανλfί, άρχη­

γό της 'Εθνικfίς Ριζοσπαστικfίς 'Ενώσεως, ή όποία
έξασφάλισε τήν πλειοψηφία στίς πρόσφατες έκλο­
γές, έντολή σχηματισμοί) τfίς νέας Κυβερνήσεως.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΝΕΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ 127

-- - ~

'Ορκωμοσία Ι(υβερvήσεως Καραμανλή.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

128 Η ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΕΝΤΟΛΗΣ
17 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
'Ορκίζεται η νέα Κυβέρνηση ύπό τόν Κ. Καρα­
μανλή μέ τήν άκόλουθη σύνθεση:
Κωνσταντίνος Καραμανλής, πρόεδρος του Ύ­
πουργικου Συμβουλίου καί ύπουργός έπί τής 'Εθνι­
κής 'Αμύνης.
'Υπουργοί: 'Αρ. Πρωτοπαπαδάκης έπί του Συν­
τονισμου, Ε. 'Αβέρωφ-Τοσίτσας έπί των 'Εξωτερι­
κών, Κωνσταντίνος Καλλίας έπί τής Δικαιοσύνης,
Δημ. Μακρής έπί τών 'Εσωτερικών, Γ. Βογιατζής
έπί τής 'Εθνικής Παιδείας καί Θρησκευμάτων,
Κωνσταντίνος Παπακωνσταντίνου έπί τών Οίκονο­
μικών, Λ. Δερτιλής έπί του 'Εμπορίου, Νικ. Μάρτης
έπί τής Βιομηχανίας, Σόλων Γκίκας έπί τών Συγκοι­
νωνιών καί Δημοσίων 'Έργων, Κων. 'Αδαμόπουλος
έπί τής Γεωργίας, Α. Στράτος έπί τής Κοινωνικής
Προνοίας, Γ. 'Ανδριανόπουλος έπί τής 'Εμπορικής
Ναυτιλίας, 'Αρ. Δημητρaτος έπί τής 'Εργασίας,
Κων. Τσάτσος παρά τij Προεδρί~ τής Κυβερνήσεως
καί Αϋγουστος Θεολογίτης τής Βορείου 'Ελλάδος.
'Υ φυπουργοί: Γ. Θεμελής έπί τής 'Εθνικής 'Αμύ­
νης, Ε.Καλαντζής έπί των 'Εσωτερικών, Δ. 'Αλιμ.;.
πράντης έπί των Οίκονομικών, Κ. Χρυσανθόπουλος
έπί του 'Εμπορίου, Θ. Κονίτσας έπί τών Συγκοινω­
νιών, Ε. Κεφαλογιάννης έπί του Οίκισμου, Δ. Θανό­
πουλος έπί τής Γεωργίας, 'Ιω. Ψαρρέας έπί τής Κοι­
νωνικής Προνοίας.
Μετά τήν όρκωμοσία, συνήλθε τό πρώτο ·Υ­
πουργικό Συμβούλιο. 'Ο Κ. Καραμανλής ένημέρωσε
τά μέλη τής Κυβερνήσεως γιά τίς γενικές κατευθύν­
σεις τής κυβερνητικής πολιτικής καί τούς συνέστη­
σε νά έργαστουν μέ ζήλο γιά τήν έπιτυχία τοϋ εργου
της. Στή συνέχεια, εκαμε πρός τούς άντιπροσώπους
του τύπου τίς άκόλουθες δηλώσεις:
«Μετά διαιωπήν τριών περίπου μηνών, άναλαμβά­
νομεν καί πάλιν τήν διακυβέρνησιν τής χώρας. Κατά
τό διαρρεύσαν διάστημα ή διεθνής κατάστασις έπε­
δεινώθη, εiσελθοvσα εiς νέαν φάσιν έντάσεως. Εiς τό
έσωτερικόν, έξ άλλου, ή πολιτεία ώρισμένων κομμά­
των, πολιτεία τήν δποίαν δέν έπιθυμώ νά άναλύσω
τήν στιγμήν αύτήν, έπέτρεψε μίαν πλασματικήν δι­
όγκωσι ν τής δυνάμεως τής άριστερaς.
)) 'Η νέα Κυβέρνησις αiσθάνεται ώς πρώτον αύτής
καθήκον νά διαβεβαιώση τόν έλληνικόν λαόν ότι
έχει ~ήν άπόφασιν άλλά καί τήν δύναμιν νά προστα­
τεύση κατά πάσης έπιβουλής τήν έσωτερικήν καί
έξωτερικήν άσφάλειαν τής χώρας.
)) Ή Κυβέρνησις διά τών προγραμματικών της
δηλώσεων θά ένημερώση τόν έλληνικόν λαόν έπί
τής πολιτικής, τήν δποίαν προτίθεται v' άκολουθή­
ση εiς τούς διαφόρους τομείς τής έθνικής μας ζωής.
'Επιθυμώ, όμως, άπό τούδε νά τονίσω ότι ή Κυβέρ­
νησις εlναι άποφασισμένη νά διαφυλάξη τήν οίκο-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
νομικήν διάρθρωσιν τής χώρας, ή όποία καί μόνη
&σφαλίζει τό εiσόδημα του λαοv καί άποτελεί τήν
βάσιν τής περαιτέρω άναπτύξεως τής οiκονομίας
μας.
)) Ή Κυβέρνησις θά άγωνισθή έπίσης διά τήν αϋ­
ξησιν του έθνικοv εiσοδήματος καί τήν δικαίαν κα­
τανομήν του. Εlναι άποφασισμένη νά έξαντλήση
όλα τά περιθώρια, τά όποία παρέχει ή οiκονομική
πραγματικότης τής χώρας, διά τήν θεραπείαν τών
άναγκών του λαοv. Δέν εlναι, όμως, διατεθειμένη νά
ύπερβή τά περιθώρια αύτά, διότι τούτο θ' άπετέλει
δημοκοπίαν καί έν τελευταίr, άναλύσει, θ' άπέβαινεν
εiς βάρος του λαοv.
))Διά τήν άντιμετώπισιν τών κοινωνικών, οiκονο­
μικών καί έθνικών προβλημάτων τής χώρας, μεταξύ
τών δποίων προέχουσαν θέσιν κατέχει τό θέμα τής
Κύπρου, ή Κυβέρνησις στηρίζεται εiς τήν έμπιστοσύ­
νην μέ τήν όποίαν τήν περιέβαλεν δ έλληνικός λαός.
Γνωρίζει, όμως, ότι διά νά άποδώση ώφέλιμον έργον
έχει άνάγκην τής συνεχούς καί ένεργοv συμπαραστά­
σεως του λαοv. Διά νά έξασφαλίσωμεν τήν συμπαρά­
στασιν αύτήν καί νά προφυλάξωμεν τόν λαόν άπό
έπικινδύνους πλάνας, είμεθα άποφασισμένοι νά τόν
τηρώμεν ένήμερον τής πορείας τών δημοσίων πρα­
γμάτων. Καί είμεθα βέβαιοι ότι μέ τήν συμπαράστα­
σιν αύτή ν καί μέ τάς προσπαθείας τής Κυβερνήσεως,
ή άνάπτυξις τής χώρας μας θά συνεχισθή καί ήμέραι
εύημερίας θά άνατείλουν διά τόν έλληνικόν λαόν)).
Στίς άμεσες έπιπτώσεις του έκλογικου άποτελέ­
σματος καί στά συνακόλουθα προβλήματα πού κλή­
θηκε νά άντιμετωπίσει η Κυβέρνηση, άναφέρεται, σέ
κείμενο πού ύπαγόρευσε μεταγενέστερα, δ ίδιος ό Κ.
Καραμανλής:
«Τό άποτέλεσμα τών έκλογών τοv 1958 προεκά­
λεσε εiς τήν κοινή ν γνώμη ν ενα μούδιασμα καί άνη­
συχίες διά τό μέλλον. Ή έθνική άντιπολίτευσις
ύπερκερασθείσα άπό τήν ΕΔΑ, άντί νά άφυπνισθή
καί νά άνασυνταχθή, άπεσυνετίθετο περαιτέρω. Οί
άντίπαλοί μου έπεδόθησαν εiς μίαν στείραν αύτοκρι­
τικήν καί έπέρριπτον τάς εύθύνας δ είς έπί του άλ­
λου, ένώ ήσαν όλοι συνυπεύθυνοι διά τήν ήτταν του
κόμματός των. Συνεκλήθησαν συνέδρια, αί συζητή­
σεις τών δποίων προεκάλουν άλλοτε τόν οlκτον καί
άλλοτε τόν γέλωτα, ο{ δέ συναρχηγοί τοv κόμματος,
Παπανδρέου καί Βενιζέλος, διέκοπταν δι' άλλην μί­
αν φοράν τάς σχέσεις των καί έδήλουν άμφότεροι ότι
άποχωροvν τής πολιτικής.
))Περιήλθαν δέ εiς τοιαύτην σύγχυσιν, ώστε νά
μοv ύποβάλουν τήν σκέψιν νά έπιδιώξω τήν άκύρω­
σιν τής έκλογής ώς πρός τήν ΕΔΑ, μέ τό έπιχείρημα
ότι αύτη ήτο συνασπισμός καί όχι αύτοτελές κόμμα.
Τό έπιχείρημα βέβαια δέν ήτο άβάσιμον, διότι ή έν­
ταξις τοv κόμματος Τσιριμώκου εiς τήν ΕΔΑ έγένε-
 ΝΕΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ 129

το, όπως άπεδείχθη έκ τών ύστέρων, πρός καταστρα­ 'Αμύνης, έκδίδει τήν άκόλουθη 'ήμερήσια διαταγή:
τήγησιν του έκλογικοv νόμου. Τούς άπήvτησα ότι ή
«Άναλαμβάνων τήν διεύθυνσιν του ύπουργείου
Κυβέρνησις δέν δύναται νά κάμη αύθαιρεσίας, άλλά
'Εθνικής 'Αμύνης, άπευθύνω θερμό ν χαιρετισμόν
ούτε καί νομοποιείται εlς τήν ύποβολήν ένστάσεως,
πρός όλους ύμiiς, άξιωματικούς, ύπαξιωματικούς καί
τήν δ ποίαν θά έπρεπε νά κάμουν αύτοί ώς ένδιαφερό­
άνδρας τών ένόπλων δυνάμεων. 'Αποδίδων έντελώς
μενοι. Τό άποτέλεσμα όλων αύτών ή το νά κατατμηθή
lδιαιτέραν σημασίαν εlς τήν έθνικήν άμυναν καί έπι­
καί περαιτέρω ή άντιπολίτευσις καί νά περιέλθη εlς
θυμών νά άποδείξω τό ένδιαφέρον μου διά τάς ένά­
κατάστασιν χαώδη.
πλους δυνάμεις του έθνους, διετήρησα προσωπικώς
»Μέσα εlς τό δυσάρεστο ν αύτό κλίμα έσχημάτισα
τήν διεύθυνσιν του ύπουργείου, καί θά παρακολουθή­
τήν 17ην Μαίου 1958 τήν τρίτην μου Κυβέρνησιν.
σω μέ ένδιαφέρον τά ζητήματα πού σiiς άπασχολοvν.
Αύτήν τήν φοράν, έκτός του Κυπριακοί) καί τής οΙ­
» 'Ενώπιον τής έντάσεως, ή δ ποία έπικρατεί άνά
κονομικής άναπτύξεως, ώφειλα νά άντιμετωπίσω καί
τόν κόσμον, έπιθυμώ νά τονίσω καί πάλιν δτι ή Κυ­
τό θέμα τής άναδιαρθρώσεως τής πολιτικής μας ζω­
βέρνησίς μου εlναι άποφασισμένη νά προστατεύση
ής, άνευ τής δποίας θά ήτο άδύνατος ή δμαλή δημο­
άποτελεσματικώς τήν έξωτερικήν καί έσωτερικήν
κρατική έξέλιξις τής έθνικής μας ζωής. Τό άποτέλε­
άσφάλειαν τής χώρας, έναντίον οίασδήποτε έπιβου­
σμα τών έκλογών του 1958 μοv έπέβαλε τό καθήκον,
λής. Καί καλώ τούς άξιωματικούς καί άνδρας τών
όπως έπιδιώξω τήν δημιουργίαν έθνικής άντιπολιτεύ­
ένόπλων μας δυνάμεων, δπως συνεχίσουν μέ ζήλον
σεως ίκανής νά μέ διαδεχθΦ>.
καί άφοσίωσιν τάς προσπαθείας των έπί του πεδίου
τής έκπαιδεύσεως, τής όργανώσεως καί τής πειθαρ­
19 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
χίας, άνταποκρινόμενοι εlς τάς προσδοκίας τής Α.Μ.
'Ο Κ. Καραμανλής, ώς ύπουργός τής 'Εθνικής του βασιλέως καί του έλληνικοv λαοv».

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΝΕΕΣ ΔΙΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ
ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

'Η άνανέωση τής λαϊκής έντολής ήταν εϋλογο νά συσχετιστεί μέ τόν έπαναπροσδιορισμό τών
κατευθυντηρίων στόχων του κυβερνητικοί) προγράμματος.
Μέ τίς προγραμματικές δηλώσεις του, ό Κ. Καραμανλής θά έπαναβεβαιώσει τήν άπαρέγκλιτη έμμονή
στήν προάσπιση τών δίκαιων έθνικών αίτημάτων του κυπριακοί) έλληνισμοu καί θά διαγράψει τίς σταθε­
ρές κατευθύνσεις τής Κυβερνήσεως στό πεδίο τής έξωτερικής πολιτικής σέ μία έποχή ρευστότητας κιiί
έντάσεως στό περιφερειακό πλαίσιο τής 'Ελλάδος καί παράλληλα, θά άναλύσει τίς έπιδιώξεις τής
οίκονομικής καί κοινωνικής του πολιτικής, οί όποίες καί ετειναν ήδη νά προσλάβουν περιεχόμενο
περισσότερο ριζοσπαστικό. 'Η περιστολή τών καταναλωτικών δαπανών σέ συνδυασμό μέ τήν ένίσχυση
τών παραγωγικών έπενδύσεων καί τήν ένθάρρυνση τής ίδιωτικής πρωτοβουλίας γιά τήν άνάληψη μεγά­
λων βιομηχανικών εργων, η άποκατάσταση φορολογικής δικαιοσύνης καί η όρθολογικότερη διάρθρω­
ση τής διοικητικής μηχανής, άνάγονταν σέ άναγκαιότητες πρωταρχικής σημασίας στά πλαίσια του νέου
κυβερνητικοί) προγράμματος. 'Η άνακούφιση τών όξύτατων άκόμη άναγκών του κοινωνικοί) σώματος
δέν θά ήταν δυνατό ούσιαστικά καί μόνιμα νά άντιμετωπιστεί μέ τή μέθοδο τών άπαλλαγών ή παροχών
άλλά μέσα καί μόνο άπό τή λειτουργική σύναψή τους μέ τή γενικότερη έξυγίανση καί άνάπτυξη τής οί­
κονομίας. «'Η ούσία του κοινωνικοί) μας προβλήματος»- διεκήρυσσε ό ίδιος ό πρωθυπουργός- «συνί­
σταται είς τήν αϋξησιν του έθνικου μας είσοδήματος μόνον δι' αύτοu δυνάμεθα νά βελτιώσωμεν πρά­
γματι τό βιοτικόν έπίπεδον του λαου μας». Μολοντοuτο, η Κυβέρνηση δέν θά παρέλειπε νά προβλέψει
καί νά έφαρμόσει τά κοινωνικά μέτρα πού κρίνονταν άπαραίτητα σέ βραχυπρόθεσμη βάση: αϋξηση­
συγκρατημένη άλλά σταθερή- μισθών καί ημερομισθίων, ίδιαίτερα εκδηλη στό έπίπεδο τών κατώτα­
των όρίων, αίσθητή βελτίωση του είσοδήματος τών άγροτών, σταδιακή κάλυψη τών άναγκών στόν τομέα
τής άσφαλίσεως καί τής ίατρικής καί νοσοκομειακής περιθάλψεως.

20 ΜΑ · Ι·ΟΥ 1958 άποτελέσει πολύτιμο σταθεροποιητικό στοιχεϊ:ο στά

Βαλκάνια.
'Ο Κ. Καραμανλής προεδρεύει σέ σύσκεψη στό
ύπουργεϊ:ο Συντονισμοί) μέ άντικείμενο τήν ο{κονο­
23 ΜΑ · Ι · ΟΥ 1958
μική πολιτική τής Κυβερνήσεως καί τήν έκτέλεση
εργων. 'Ο Κ. Καραμανλής, σέ δηλώσεις του, καλεϊ: τούς
εργοδότες νά τηροuν επακριβώς τήν εργατική καί
'Αρχίζουν στό 'Εμπορικό Βιομηχανικό 'Επιμε­
τήν κοινωνική νοιlοθεσία καί τούς προειδοποιεϊ: δτι
λητήριο 'Αθηνών οί εργασίες τής μικτής έλληνα­
θά διενεργεϊ:ται ελεγχος καί θά επιβάλλονται στούς
γιουγκοσλαβικής επιτροπής γιά τή διεύρυνση τών
παραβάτες οί προβλεπόμενες κυρώσεις.
εμπορικών συναλλαγών μεταξύ τών δύο χωρών. Η Αν
Συγκεκριμένα, μετά άπό συνεργασία μέ τόν ύ­
ληφθεϊ: ύπόψη δτι ε{χε μόλις έκδηλωθεϊ: νέα επικίν­
πουργό 'Εργασίας, Α. Δημητρδ.το, δήλωσε:
δυνη κρίση στίς σχέσεις μεταξύ Σοβιετικής 'Ενώ­
σεως καί Γιουγκοσλαβίας, επιβεβαιώνεται δτι ή άνά­ «νΕχω θετικάς πληροφορίας ότι είς πλείστας πε­
πτυξη τών σχέσεων μεταξύ 'Αθηνών καί Βελιγραδί­ ριπτώσεις καταστρατηγείται ή έργατική μας νομο­
ου στήν κρίσιμη αύτή περίοδο προσφέρθηκε γιά νά θεσία. Συχνά καί είς εύρείαν κλίμακα παραβιάζονται

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

132 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
τά χρονικά όρια έργασίας καί, τ6 χειρ6τερον, χωρίς
νά καταβάλλεται πρ6σθετος άμοιβή εlς τούς ούτω,
πέραν τών νομίμων δρίων, άπασχολουμένους μισθω­
τούς. 'Επίσης ύπ6 έργοδοτών τι νων δέν χορηγείται ή
κατ' έτος άδεια άναψυχής μετ' άποδοχών. Είς aλλας
περιπτώσεις δέν τηρούνται έπαρκώς οί όροι ύγιεινής
καί άσφαλείας τών έργαζομένων, μέ συνέπειαν τήν
φθοράν τής ύγείας τούτων καί τήν αϋξησιν τών έργα­
τικών άτυχημάτων. Εlς τήν κατάστασιν αύτήν έπι­
βάλλεται νά τεθή δριστικώς τέρμα καί πρ6ς τ6ν σκο­
π6ν αύτ6ν καλώ τούς έργοδ6τας νά συμβάλουν είς
τήν άκριβή τήρησιν τής έργατικής καί κοινωνικής
νομοθεσίαρ>.
23 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
Ύπό τήν προεδρία του πρωθυπουργοί) συγκρο­
τείται στά γραφεία τοu Έθνιιωu Όργανισμοu Κα­
πνοu εuρεία σύσκεψη μέ θέμα τήν πλήρη άπορρόφη­
ση των καπνών.
Μετά τή λήξη τfjς συσκέψεως άνακοινώθηκε δτι
η Κυβέρνηση θά προβεί στήν άγορά δσω\1 καπνών
άνωτέρας καί κατωτέρας ποιότητας πλεονάζουν στά
χέρια των καπνοπαραγωγών. ·Η περισυλλογή θά γί­
νει σύμφωνα μέ πρόγραμμα, τό όποίο θά άνακοινώ­
σει τό ύπουργείο 'Εμπορίου μέ βάση τίς διεθνείς τι­
μές, μειωμένες κατά 5%, παράλληλα θά δώσει ίδιαί­
τερες πιστωτικές διευκολύνσεις γιά τίς ποσότητες
καπνών πού θά άγοραστοuν άπό τίς 26 Μαίου ώς τίς
30 'Ιουνίου έ.ε., περιορίζοντας τό έπιτόκιο σέ 4% άπό
9%, προκειμένου νά ένθαρρύνει καί τούς άγοραστές
έξαγωγείς. Μετά τά μέτρα αuτά, οί καπνέμποροι ό­
φείλουν νά συνεχίσουν μέ ταχύτερο ρυθμό τίς άγορές
γιά τήν άπορρόφηση μεγαλύτερων ποσοτήτων κα­
πνοu γιά έξαγωγή καί οί καπνοπαραγωγοί νά λάβουν
ύπόψη τά έμπορικά κριτήρια πού προσδιορίζουν τήν
κρατική παρέμβαση. 'Η Κυβέρνηση -καταλήγει η
άνακοίνωση - δέν θά έπιτρέψει σέ δποιαδήποτε πε­
ρίπτωση τήν έκμετάλλευσή τους.
24 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
'Ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλfjς άπευθύνει τό
άκόλουθο μήνυμα στόν κρητικό λαό:
«Μέ τήν εύκαιρίαν τής έπετείου τής Μάχης τής
Κρήτης, θέλω νά άπευθύνω θερμ6ν χαιρετισμ6ν πρ6ς
τ6ν γενναίον, εύγεvή καί έργατικ6ν λα6ν τής μεγα­
λονήσου, ό όποίος δικαίως έορτάζει τήν έπέτειον αύ­
τή ν μέ έθνικήν ύπερηφάνειαν. Τ6 άπαράμιλλον δίδα­
γμα πού έδωσαν τ6τε οί Κρήτες, πιστοίεlς τάς πα­
τριωτικάς παραδ6σεις των, είς δλ6κληρον τήν Οl­
κουμένην, δέν δύναται νά λησμονηθή».
27 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
Σέ συνεδρίαση τοu Ύπουργικοu Συμβουλίου, ύ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
πό τήν προεδρία του Κ. Καραμανλfj, άποφασίστηκε
η λήψη σειρaς όργανωτικών μέτρων πρόσφορων νά
συμβάλουν στήν εϋρυθμη λειτουργία του κυβερνητι­
κοί) μηχανισμοu:
l. Συγκρότηση γνωμοδοτικοί) συμβουλίου οικονομικής
καί κοινωνικής πολιτικής ύπό τόν πρωθυπουργό.
2. ~Ιδρυση τριμελοuς νομοπαρασκευαστικής έπιτροπής
σέ κάθε ύπουργείο καί έπιτροπής έπεξεργασίας νομοθετη­
μάτων στό γραφείο του προέδρου τής Κυβερνήσεως.
3. Διεύρυνση τής έξ ύπουργών οικονομικής έπιτροπής
μέ τή συμμετοχή τοu ύπουργοu 'Εργασίας.
4. 'Αναδιοργάνωση τής Γραμματείας τοu Ύπουργικοu
Συμβουλίου.
5. Καθιέρωση σέ κάθε ύπουργείο γραφείου παραπόνων
καί έξυπηρετήσεως των πολιτών.
19 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλfj'ζ προεδρεύει σέ σύσκεψη μέ τή
συμμετοχή τοu Ε. 'Αβέρωφ, τοu 'Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου καί του Μητροπολίτη Κιτίου 'Ανθίμου·
κύριο άντικείμενο τfjς συσκέψεως ύπfjρξε η ένημέ­
ρωση καί η άνταλλαγή άπόψεων γύρω άπό τίς συνο­
μιλίες τοu 'Έλληνα ύπουργοu των 'Εξωτερικών μέ
τό Βρετανό πρεσβευ:tή, Ρότζερ "Αλλεν.
22 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
'Ο ύπουργός τών 'Εξωτερικών Ε. 'Αβέρωφ, σέ
άπάντηση δηλώσεων τοu Τούρκου ύπουργοu 'Εξω­
τερικών, Φ. Ζορλοu, δτι η μόνη λύση του Κυπριακοu
ε{ναι ή διχοτόμηση τfjς νήσου, δηλώνει στόν άντα­
ποκριτή τών «New York Times» στήν 'Αθήνα:
«'Εκπλήσσομαι διότι δ Τοuρκος συνάδελφός μου μdς
καλεί καί πάλιν αύτήν τήν φοράν διά του "New York
τimes" , νά ciποδεχθώμεν τήν διχοτόμησιν ώς μόνην λύσιν
τήν δποίαν δύναται νά ciποδεχθή ή τουρκική Κυβέρνησις
καί τήν δποίαν φαίνεται νά θεωρή δτι ήμείς έπροτείναμεν.
'Ημείς ciντιθέτως κατεστήσαμεν πάντοτε σαφές δτι ή δι­
χοτόμησις παρουσιάζει τοιαuτα μειονεκτήματα ώστε δχι
μόνον νά μή ciποτελή λύσιν, άλλά νά δημιουργή περισσό­
τερα καί πλέον έπικίνδυνα προβλήματα ciπό τά ήδη ύπάρ­
χοντα.
»'Η μόνη ύγιής καί δημοκρατική λύσις ε{ναι δπως δ λα ι
α{ δυναταί λύσεις του Κυπριακοu τεθοuν ώς έρωτήματα εις
δημοψήφισμα αύτοδιαθέσεως τοu πληθυσμοu τής Κύπρου
καί δλοι νά ύποκλιθώμεν εις τήν ciπόφασιν τής πλειοψηφί­
ας.
»·Ημείς δέν διεκδικοuμεν οϋτε τό δλον, οϋτε μέρος τής
νήσου. Διεκδικοuμεν ύπέρ του πληθυσμοu τής Κύπρου τό
δικαίωμα νά ciποφασίση περί τής τύχης του . Καί δπως δ
Τοuρκος ύπουργός τών 'Εξωτερικών δηλοί δτι ούδεμίαν
liλλην λύσιν πλήν τής διχοτομήσεως δέχεται ή Τουρκία,
οϋτως καί έγώ δηλώ δτι ούδεμιdς λύσεως τήν έπιβολήν θά
δεχθώμεν, θά δεχθώμεν δέ μόνον έκείνην ijτις θά θεμελιω­
θή έπί τής θελήσεως τοu πληθυσμοu τής Κύπρου».
 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕIΑΣ
26 ΜΑ · Ι·ΟΥ 1958
'Ο Κ . Καραμανλής, σέ ύπόμνημα πρός τήν άμε­
ρικανική Κυβέρνηση, άναφέρεται στά άποτελέσματα
των έκλογ&ν τής 11 ης Μα ίου σέ συνάρτηση μέ τήν
άνάγκη έξασφαλίσεως οίκονομικής βοήθειας γιά τήν
έπι τάχυνση τής άναπτύξεως καί τήν άποφυγή άδιεξό­
δου μέ άπροσδιόριστες πολιτικές συνέπειες:
«Ή tλληνική Κυβέρνησις πιστεύει ότι αί έκλο­
γαί τής llης Μαίου άπεκάλυψαν ώρισμένας έξελί­
ξεις τής κοινής γνώμης έν 'Ελλάδι, αί δποίαι μετά
πολλής προσοχής θά πρέπει νά έξετασθοvν καί νά
τύχουν έγκαίρου άντιμετωπίσεως διά άποτελεσματι­
κών μέσων. 'Εκτός τών γνωστών πολιτικών λόγων,
τό χαμηλό ν έπίπεδον διαβιώσεως καί άπασχολήσεως
καί ή έλλειψις τών προϋποθέσεων μιiiς αlσιοδόξου
προοπτικής διά τήν μελλοντικήν έξέλιξιν, συνειδη­
τοποιούμενα, σύν τfί παρόδφ τοv χρόνου, άποτελοvν
τήν κυριωτέραν αίτίαν τής έκδηλώσεως τής 1/ης
Μα ίου.
»Δέν εlναι δυνατόν νά διαφύγη ούδενός τήν προ­
σοχή ν ότι ή πολιτική καί άμυντική συμβολή tνός
έθνους έξαρτiiται τόσον άπό τό ήθικόν τοv λαοv καί
άπό τά διατιθέμενα ύλικά μέσα διά τήν άμυναν άλλά
καί διά τάς ύλικάς προϋποθέσεις διαβιώσεως καί
προόδου αύτοv.
» 'Η 'Ελλάς εlναι άποφασισμένη νά καταβάλ η κά­
θε προσπάθειαν ίνα διατηρήση καί έπαυξήση τήν
πολιτική ν καί άμυvτικήν αύτής συμβολή ν. 'Εάν
όμως δέν έξασφαλισθij στερεόν οlκονομικόν ύπόβα­
θρον διά τήν τοιαύτην προσπάθειαν, ύπάρχει δ κίν­
δυνος κλονισμού τής άντοχής τοv λαοv μέ συνέπειαν
νά άρχίση ή προσπάθεια αύτη νά χωλαίvη.
» Ώς γνωστόν, ή άμυντική ίκανότης εlναι συνάρ­
τησις τόσον του καθ' αύτφ βαθμοv πολεμικής προ­
παρασκευής μιiiς χώρας όσον καί τοv φρονήματος
τοv λαοv αύτής. Τυγχάνει δέ έπίσης γνωστόν ότι τό
φρόνημα παντός λαοv έπηρεάζεται άπό τήν γενικήν
οίκονομικήν κατάστασιν καί άπό τήν αlσιόδοξον ή
άπαισιόδοξον προοπτικήν διά τό μέλλον.
»Μέ 240 δολλάρια κατά κεφαλήν έτησίου εΙσοδή­
ματος καί μέ τό !4 περίπου τοv έργατικοv δυναμικού
τής χώρας μας άνέργου ή ύποαπασχολουμένου καθί­
σταται πρόδηλος ή άνάγκη λήψεως άποφασιστικών
μέτρων, ίνα δι' αύτών tδραιωθή ή αΙσιοδοξία διά τό
μέλλον.
»Πρός άντιμετώmσιν αύτής τής καταστάσεως
χρειάζεται άποφασιστική έπιτάχυνσις είς τήν οίκο­
νομική ν άνάπτυξιν τijς χώρας. Ή έμπειρία τών τε­
λευταίων έτών άπέδειξε καί πάλιν ότι ύπό τάς γνω­
στάς άδυναμίας καί βάρη τής tλληνικής οΙκονομίας
καί ή μεγίστη άκόμη έσωτερική προσπάθεια καί κι­
νητοποίησις έγχωρίων πόρων δέν δύνανται νά έξα­
σφαλίσουν τόν άπαιτούμενον ρυθμόν προόδου άνευ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
133
θετικής, συστηματικής καί όργανωμένης ένισχύσεως
έκ τοv έξωτερικοv καl όλως Ιδιαιτέρως έκ τών 'Ηνω­
μένων Πολιτειών. 'Επαρκής καί έγκαιρος ένίσχυσις
θέλει άφ' tνός μέν άξιοποιήση τήν βοήθειαν τών
παρελθόντων έτών άφ' tτέρου δέ θέλει άποτρέψη τήν
δημιουργίαν οiκονομικοv &διεξόδου μέ άπροβλέ­
πτους πολιτιι<άς συνεπείας, ή έπανόρθωσις τών
δποίων θά άπήτει πολύ μεγαλυτέρας θυσίας.
)) 'Εν όψει τών άνωτέρω ή tλληνική Κυβέρνησις
έπιθυμεί νά προβή εiς τάς κάτωθι προτάσεις:
))α. ΗΟπως, έντός τής οΙκονομικής χρήσεως 1957-
58 τεθή εiς τήν διάθεσιν τής tλληνικής Κυβερνήσε­
ως, έν όψει τής κατά $23 tκατ. έντός τοv 1957 έπελ­
θούσης μειώσεως τών συναλλαγματικών διαθεσίμων
τής χώρας καί μιiiς προσδοκωμένης διευρύνσεως τών
πληρωμών δι' εlσαγωγάς τό 1958 τής τάξεως τών
$50 tκατ., τό ποσόν τών $10 tκατ.
))β. ΗΟπως χορηγηθή εiς τήν 'Ελλάδα βοήθεια
άμυντικής στηρίξεως καί ύπό τύπον δωρεiiς ποσόν έκ
$35 tκατ., τοvτο δέ ύπό μορφήν global ή tripartite
pa 's, ίνα ούτω καταστή δυνατή ή έλάφρυνσις του
άνοίγματος τοv Ισοζυγίου πληρωμών τής χώρας. λό­
γω τής πτώσεως τών ναύλων καί τής άμερικανικής
ύφέσεως, άνευ έπαρκοvς συναλλαγματικής βοηθείας
θά συνετελείτο περαιτέρω μείωσις τών συναλλαγμα­
τικών διαθεσίμων συνεπαγομένη συσσωρευτικάς δυ­
σμενείς συνεπείας.
η. ΗΟπως, τυχόν άνάγκαι τής tλληνικής οΙκονο­
μίας διά τό έτος 1958-59 εiς γεωργικά πλεονάσματα,
καλυφθούν έκ του Νόμου 480.
))δ. ΗΟπως, λαμβανομένων ύπ' όψιν τών άναγκών
του tλληνικοv πενταετούς προγράμματος οΙκονομι­
κής άναπτύξεως, παρασχεθή μία ένδειξις διά τήν
άμερικανικήν βοήθειαν διά τήν περίοδον 1958-62.
w Αλλως, μακροχρόνιος προγραμματισμός τών σχε­
διαζομένων έπενδύσεων ύποδομής καθίσταται, ώς εl­
ναι εύνόητον, άκρως δυσχερής.
)) ΗΟπως δοθή άμεσος καί θετική άπάντησις εlς τά
πρό tξαμήνου περίπου έκκρεμοvντα αiτήματα διά
χρηματοδότησιν ύπό τοv Ταμείου ΟΙκονομικής 'Α­
ναπτύξεως άμέσως μέν τοv έργοστασίου άζώτου καί
τής δδοv 'Αθηνών-Θεσσαλονίκης, έν συνεχείf! δέ
τοv ύδροηλεκτρικοv έργοστασίου τοv 'Αχελώου καί
τοv θερμοηλεκτρικού έργοστασίου Πτολεμαίδος.
))Εlναι άξιον σημειώσεως ότι μέχρι πρό έτους πε­
ρίπου ή έν τfί πραγματικότητι βοήθεια τών ΗΠΑ ή το
τής τάξεως τών$40-50 tκατ. Αύτη έν τfί ούσ{f! περι­
ωρίσθη κατά τό έτος 1957-58 εiς $20 tκατ., γεγονός
όπερ συνετέλεσεν εlς τήν κατά $23 tκατ. (12% περί­
που) μείωσιν τών συναλλαγματικών διαθεσίμων τής
χώρας κατά τό 1957.
)) Ή tλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί νά έλπίζη ότι
α{ ώς άνω προτάσεις αύτής θέλουν τύχει εύμενοvς
καί έγκαίρου έξετάσεως έν πνεύματι άμοιβαlας φιλί-
 134 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ

ας κ:αi κατανοήσεως τών μεγίστων δυσχερειών, αίτι­ τικής ένισχύσεως τών άκολούθων μεγάλων εργων καί διά
νες άναμένουν τήν έλληνικ:ήν Κυβέρνησιν κ:αi τόν τά κάτωθι ποσά:
tλληνικ:όν λαόν τόσον είς τό έγγύς δσον κ:αi είς τό »Ι. 'Εργοστάσιον άζώτου 28,7 έκατ. δολ.
προσεχές μέλλον». »2. Θερμοηλεκτρική μονάς Πτολεμαίδος ι ι ,5 έκατ. δολ.
»3. • Υδροηλεκτρικόν έργον 'Αχελώου 24,0 έκατ. δολ.
Τό ύπόμνημα αύτό στηρίχθηκε καί στό «Σημείω­ »4. 'Οδός 'Αθηνών-Θεσσαλονίκης ιο,Ο έκατ. δολ.
μα περί τής άμερικανικής βοηθείας» πού ε{χε ύπο­
>>'Ετονίσθη είς τούς 'Αμερικανούς δτι επειγόμεθα διά
βληθεί στόν πρωθυπουργό άπό τή Διεύθυνση 'Εξω­ σαφή άπάντησιν, προκειμένου του έργοστασίου άζώτου, λό­
τερικών Πληρωμών καί 'Εμπορίου του ύπουργείου γω του δτι ή δλη προκαταρκτική έργασία εχει κατά βάσιν
Συντονισμοu, στίς 20 Μαίου: δλοκληρωθή καί ή μόνη ούσιαστική έκκρεμότης ήτο τό
ζήτημα τής χρηματοδοτήσεως.
«'Η διά μέχρι τής 30ής 'Ιουνίου ι 958 άμερικανική βοή­
»Παρά τάς έπανειλημμένας σχετικάς ενεργείας, δέν
θεια ήτο:
ύπήρχε μέχρι καί πρό όλίγων ήμερών προοπτική θετικής
»'ΕΚ του νόμου 665 $ι5 έκατ. ένισχύσεως τών 'Αμερικανών έπί του σημείου τούτου, άν
>>'Εξ ών, είς έλεύθερα δολλάρια $ 6,5 έκατ. καί ύπάρχουν ijδη σαφείς ένδείξεις δτι σημειουται μετα­
Τριγωνικά pa's $ 7 έκατ. στροφή έπί τά βελτίω τών έπί του προκειμένου άμερικα­
είς γεωργικά πλεονάσματα$ ι,5 έκατ. νικών άπόψεων.
>>'Εκ του νόμου 480 (άπαντα είς γεωργικά »Καταρτίζεται ijδη ύπό τών άρμοδίων ύπηρεσιών του
πλεονάσματα) $ι9,8 έκατ. ύπουργείου Συντονισμου άπάντησις είς συμπληρωματικόν
>>'Εκ τής βοηθείας του νόμου 665 έχρησιμοποιήθησαν έρωτηματολόγιον περί άζώτου, κοινοποιηθέντος ήμίν ύπό
ijδη άπαντα τά ελεύθερα δολλάρια ($6,5 έκατ.). τής βασιλικής πρεσβείας Ούσιγκτώνος.

>>'Η έκδοσις τών τριγωνικών pa's καθυστερεί λόγω δια­ >>'Εντός τής προσεχους έβδομάδος υπολογίζεται δτι θά
φορών, αϊτινες άνέκυψαν μεταξύ τών 'Ηνωμένων Πολι­ εΙναι δυνατή ώσαύτως ή άποστολή είς Ούάσιγκτων τής uπό
τειών καί τών χωρών αίτινες θά παραχωρήσουν ταυτα είς τών 'Αμερικανών αίτηθείσης συμπληρωματικής έκθέσεως
τήν 'Ελλάδα. 'Ελπίζεται δτι ή" χρησιμοποίησις τών περί (Engineering Report) διά τήν δδόν 'Αθηνών-Θεσσαλονί­

ού δ λόγος pa's θά συντελεσθή πρό τής 30ής 'Ιουνίου ι 958. κης>>.

Τά γεωργικά πλεονάσματα αύτου του μέρους τής βοηθείας

πρόκειται νά άγορασθουν περί τά τέλη Μαίου.
)) 'Εκ τής βοηθείας του νόμου 480 επετεύχθη δπως μέ­
ρος αύτής, άντιστοιχουν περίπου πρός 6 έκατ.
περ άντιπροσωπεύει . ιοο χιλ. τόνους σίτου καί άναλόγους
δαπάνας μεταφοράς αύτου είς ·Ελλάδα - είσαχθή τό προ­
σεχές φθινόπωρον άντί του Μαρτίου ι958, ώς άνεγράφετο
είς τήν σχετικήν συμφωνίαν του Δεκεμβρίου ι957. Τουτο
σημαίνει δτι, καί έκτου ώς άνω λόγου, θά μειωθή ή άπορρο­
φητικότης τής έλληνικής οίκονομίας διά γεωργικά πλεονά­
σματα κατά τό έτος ι958-59.
»Κατά τό μέγιστον αύτου μέρος, τό ύπόλοιπον τής ώς
άνω κατηγορίας βοηθείας έχει ijδη είσαχθή ij
καθ' δδόν.
>>' Αποδέσμευσις δραχμών
»Συνετελέσθη ijδη δλον τό συμφωνηθέν πρόγραμμα
άποδεσμεύσεων διά τό ι 957· ijτοι άπεδεσμεύθησαν:
»1.200 έκατ. δραχμών διά τόν προϋπολογισμόν,
>> ιοο έκατ. δραχμών διά τήν άγοράν τών 'Αθηνών,
)) 202 έκατ. δι' είδικά έργα επενδύσεων.
»'Υπάρχει διαθέσιμον ποσόν 98 έκατ. δραχμών διά τό
άεροδρόμιον του Έλληνικου, δπου ή σχετική σύμβασις
δέν ύπεγράφη είσέτι ύπό τής ύπηρεσιακής Κυβερνήσεως,
λόγω διαφόρων κωλυμάτων . Σημειουται δτι λήψις άποφά­
σεως έπί του ώς άνω θέματος έχει έπείγοντα χαρακτήρα
διότι: α) 'Ενδέχεται νά μή παραταθή επ· άόριστον ή περί
ού δ λόγος διαθεσιμότης δραχμών, β) λόγω τής άνάγκης
ύπάρξεως ένός πλήρως διεθνους άεροδρομίου μέχρι του
ι960.
»Ταμείον Οίκονομικής 'Αναπτύξεως
>>Τόν Δεκέμβριον ι957 ύπεβλήθη αίτημα χρηματοδο-
'Η άμερικανική Κυβέρνηση, στίς 5 'Ιουνίου, θά
άπευθύνει στήν έλληνική Κυβέρνηση τήν άκόλουθη
άπάντηση:
δολ., καί δ­
«Γνωρίζοντας λήψη του μνημονίου τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως άπό 26-5-ι958 περί τών προγραμμάτων οίκονο­
μικής βοηθείας τών ΗΠΑ, ή Κυβέρνηση τών ΗΠΑ έπιθυ­
μεί νά τονίσει καί πάλι δτι έχει έπίγνωση τής έντυπωσια­
κής συμβολής τής Κυβερνήσεως καί του λαου τής · Ελλά­
δος στήν κοινή ύπόθεση τής ένισχύσεως τής άμύνης καί
τής εύημερίας του έλεύθερου κόσμου. 'Εκτιμά έπιπλέον
τήν άποφασιστικότητα τής έλληνικής Κυβερνήσεως νά
εύρίσκεται καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια γιά νά διατηρήσει μιά
αύξημένη πολιτική καί στρατιωτική συμβολή τής 'Ελλά­
δος. Πρός τό σκοπό αύτό, αί ΗΠΑ ελπίζουν δτι θά μπορέ­
σουν νά συνεχίσουν τή στενή συνεργασία τους μέ τήν
• Ελλάδα, έντός τών περιοριστικών τους διαθεσίμων μέσων
καί πόρων.
»Α{ ΗΠΑ διάκεινται συμπαθώς πρός τή δήλωση του
έλληνικου μνημονίου δτι οί άντικειμενικοί σκοποί τής έλ­
ληνικής Κυβερνήσεως άπαιτουν μιά "άποφασιστική έπιτά­
χυνση τής οίκονομικής άναπτύξεως". Μέ πλήρη κατανόη­
ση τής σημασίας πού εΙχε ή βοήθεια γιά τήν έπίτευξη
αύτου του σκοπου, ή Κυβέρνηση τών ΗΠΑ έχει τήν εύχα­
ρίστηση νά κάνει τά άκόλουθα σχόλια στίς διάφορες προ­
τάσεις πού περιέχονται στό μνημόνιο τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως:
>>ι. 0{ ΗΠΑ άντιμετωπίζουν εύμενώς τήν πραγματικό­
τητα πού uπέβαλε ή 'Ελλάς στό Ταμείο 'Αναπτυξιακών
Δανείων. WΗδη εχει προσφερθεί πίστωση ι2 έκατ. δολλα­
ρίων γιά τό έργοστάσιο νιτριτικών λιπασμάτων. Πρίν γί­
νουν ένέργειες γιά τήν αίτηση πιστώσεων γιά τήν έθνική

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ
δδό 'Αθηνών-Θεσσαλονίκης, τό Ταμείο 'Αναπτυξιακών
Δανείων θά χρειασθεί ώρισμένα στοιχεία πού ζήτησε άπό
τήν έλληνική Κυβέρνηση. Τό Ταμείο ε{ναι πρόθυμο νά
έξετάσει καί άλλες έλληνικές προτάσεις. Περαιτέρω εύμε­
νείς άποφάσεις θά έξαρτηθοϋν άπό τή διαθεσιμότητα προ­
σθέτων πιστώσεων πού δέν εχουν άκόμη έγκριθεί άπό τό
Κογκρέσσο.
»2. Ύπό τό φώς αύστηρών περιορισμών στίς ποσότη­
τες βοηθείας άμυντικής στηρίξεως πού εχει στή διάθεσή
της ή Κυβέρνηση των ΗΠΑ λυπάται διότι άδυνατεί νά
χορηγήσει τά πρόσθετα 10 !:κατ. δολλ. βοηθείας άμυντικής
στηρίξεως πού ζητήθηκαν γιά τό οικονομικό ετος
»3. Σχετικά μέ τό αίτημα γιά 35 !:κατ. δολλάρια δωρεάν
άμυντικής βοηθείας γιά τό οικονομικό ε τος 1958-59' δέν θά
ήταν πρέπον νά δηλωθεί αύτή τή στιγμή τό ποσό βοηθείας
αύτοϋ τοϋ είδους πού μπορεί νά χορηγηθεί στήν 'Ελλάδα,
δεδομένου δτι τό Κογκρέσσο δέν εχει άκόμη δλοκληρώσει
τή διαδικασία γιά τό νόμο έξωτερικής βοηθείας γι' αύτό
τό οικονομικό ετος.
»4. Οί ΗΠΑ θά κάνουν δ, τι μποροϋν, γιά νά καλύψουν
τίς έλληνικές άνάγκες σέ πλεονάζοντα άγροτικά προϊόντα
τοϋ νόμου 480. Συγκεκριμένες διαβεβαιώσεις γιά νέες δε­
σμεύσεις θά πρέπει νά άναμείνουν τήν ψήφιση νόμου πού
θά προβλέπει πρόσθετες rtιστώσεις τοϋ νόμου 480. 'Εν τφ
μεταξύ θά πρέπει νά σημειωθεί δτι δέν εχουν άκόμη πλή­
ρως χρησιμοποιηθεί πιστώσεις άπό τόν Δεκέμβριο
άπό πωλήσεις άγροτικών προϊόντων τοϋ νόμου
»5. Στό μνημόνιο τοϋ Μαίου 1958 διατυπώνεται τό
αίτημα νά δοθεί, ε{ δυνατόν, κάποια ενδειξη γιά τά ποσά
τής άμερικανικής βοηθείας μέ άναπτυξιακούς σκοπούς πού
μπορεί νά άναμένονται άπό τώρα μέχρι τό 1962.
»·Η Κυβέρνηση των ΗΠΑ έκτιμά τή χρησιμότητα μιάς
τέτοιας ένημερώσεως γιά τίς άνάγκες προγραμματισμοϋ.
Γενικά, δμως, οί πιστώσεις οικονομικής βοήθειας διατίθεν­
ται άπό τό Κογκρέσσο έπί έτησίας βάσεως. Αύτό άποκλεί­
ει τήν έκ των προτέρων διαβεβαίωση οικονομικής βοηθεί­
ας πού ζητά ή έλληνική Κυβέρνησης.
»'Ελπίζεται δτι ή άμερικανική μελλοντική νομοθεσία
περί βοηθείας θά έπιτρέψει στήν Κυβέρνηση τών ΗΠΑ νά
συνεχίσει τή στενή της συνεργασία μέ τήν έλληνική Κυ­
βέρνηση γιά τήν υποστήριξη τής οικονομικής προόδου
καί τήν ένίσχυση τής έλληνικής άμυνας.
»'Η Κυβέρνηση τών ΗΠΑ έπωφελείται τής εύκαιρίας
αύτής γιά νά βεβαιώσει τήν έλληνική Κυβέρνηση δτι οί
προτάσεις της έξετάσθηκαν καί θά έξακολουθήσουν νά
έξετάζονται μέ τή συμπαθή κατανόηση πού χαρακτηρίζει
τούς στενούς δεσμούς καί τήν άμοιβαία φιλία μεταξύ των
δύο λαών» 43 •
29 ΜΑ·Ι·ΟΥ 1958
'Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, ένημερώνει
τό βασιλέα Παυλο γιά τήν έξωτερική καί τήν έσωτε­
ρική κατάσταση τής χώρας.
'Ο πρωθυπουργός ε{ χε, στή συνέχεια, συνεργα­
σία μέ μέλη, διαδοχικά, του Ύπουργικου Συμβουλί­
ου, προκειμένου νά καθοριστουν οί γενικές κατευ­
θύνσεις τής κυβερνητικής πολιτικής.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
135
2 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
'Ο γενικός γραμματέας του βουλ γαρικου Κομ­
μουνιστικοί) κόμματος Τοντόρ Ζίφκωφ έκφράζει
στό συνέδριο του κόμματος «τήν λύπη του γιατί ώρι­
σμένοι έλληνικοί κύκλοι παρεμβάλλουν δυσχέρειες
στήν έπίλυση τ&ν προβλημάτων καί γιατί ή έλληνι­
κή Κυβέρνηση δέν άπάντησε στήν βουλγαρική πρό­
σκληση γιά συνάντηση άντιπροσωπει&ν, γιά τήν
μελέτη καί έπίλυση τ&ν έκκρεμ&ν προβλημάτων, πα­
ρότι, σύμφωνα μέ τήν δική του άποψη, υφίστανται
1957-58.
εύνοϊκές προοπτικές».
Σέ άπάντηση, τό έλληνικό υπουργείο 'Εξωτερι­
κών διατύπωσε, σέ είδική άvακοίνωση, τίς άκόλου­
θες παρατηρήσεις:
«Διά τήν ε{σβολήν τοϋ Β' Παγκοσμίου Πολέμου έπεδι­
κάσθησαν είς τήν ·Ελλάδα άποζημιώσεις 45.000.000 δολ­
λα ρ ίων τοϋ 1938 (70.000.000 δολλάρια τοϋ 1954). 'Η βουλ­
γαρική Κυβέρνησις ήρνήθη τήν καταβολήν τών άποζημι­
ώσέων τούτων, αίτινες ε{ναι πολύ κατώτεραι των ζημιών,
άς ύπέστη ή χώρα. Πέραν αύτοϋ ήρνήθη εστω καί νά προ­
καταβάλη τό 1/10 των έν λόγω άποζημιώσεων, δπερ ή έλ­
ληνική Κυβέρνησις θεωρεί άπαραίτητον προκαταρκτικόν
δρον, διά νά άρχίσουν διαπραγματεύσεις έκκαθαρίσεως
1957
άλλων έκκρεμών λογαριασμών. Ύπό τάς συνθήκας αύτάς
480.
α{ δηλώσεις τοϋ γραμματέως τοϋ Κομμουνιστικοϋ κόμμα­
τος Βουλγαρίας πρέπει νά θεωρηθοϋν ώς άποβλέπουσαι
τουλάχιστον ε{ς προπαγανδιστικούς σκοπούς».
10 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
Μέ έμπιστευτικό μήνυμα πρός τόν Κ. Καραμαν­
λή, δ Χάρολντ Μάκ Μίλλαν υποβάλλει «Διάγραμμα
Σχεδίου Συνεταιρισμοί) έν Κύπρφ». ·Ορισμένα ση­
μεία των προτάσεων -διευκρινίζει- θά ήταν δυνατό
νά συζητηθουν καί νά τροποποιηθουν.
Τό μήνυμα του Βρετανου πρωθυπουργοί) περιέ­
λαβε τά άκόλουθα:
«~Εδωκα δδηγίας είς τόν σέρ Ρότζερ Η Αλλεν νά έξηγή­
ση ε{ς τήν Ύμετέραν 'Εξοχότητα τήν φύσιν τής άνακοι­
νώσεως, τήν δποίαν προτίθεμαι νά κάμω εtς τήν Βουλήν
τήν 17ην 'Ιουνίου, έπί τής πολιτικής τής Κυβερνήσεως
τής Α.Μ. έν σχέσει πρός τήν Κύπρον. Μεριμνώ έπίσης
δπως δοθοϋν δμοίως έξηγήσεις ε{ς τόν Τοϋρκον πρωθυ­
πουργόν ύπό τοϋ πρέσβεώς μας έν 'Αγκύρ~.
»Δέν ε{ναι άνάγκη νά ύπομνήσω είς τήν Ύμετέραν
'Εξοχότητα τήν σοβαρότητα τής παρούσης καταστάσεως,
οϋτε τούς κινδύνους, ο{ δποίοι άπειλοϋν τώρα τήν συμμα­
χίαν του Βορειοατλαντικοϋ Συμφώνου. Κατά τήν άποψίν
μου ο{ κίνδυνοι ο{ δποίοι μάς άπειλοϋν, εχουν αύξηθή λό­
γω τών άτυχων διαφορών μας περί τής Κύπρου. Δέν ε{ναι
τώρα δυνατόν νά τεθή τέρμα εtς τήν διαφοράν αύτήν, ή
όποία διετάραξε τήν ένότητά μας καί νά καταστή ή Κύπρος
ούχί μία νήσος εριδος μεταξύ συμμάχων άλλά μία χώρα,
ενθα θά δυνάμεθα νά καταδείξωμεν είς τήν Συμμαχίαν τοϋ
Βορειοατλαντικοϋ Συμφώνου καί εtς τόν κόσμον τί δύναται
136 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
νά έπιτύχη ή φιλική συνεργασία καί δ συνεταιρισμός; •Ο
σκοπός αύτός προείχεν είς τάς σκέψεις μου κατά τούς πολ­
λούς μήνας κατά τούς δποίους έγώ καί ο{ συνάδελφοί μου
έμελετώμεν τό πρόβλημα τουτο.
))Θά ίδητε δτι είσερχόμεθα είς μίαν πολιτικήν διά τά
προσεχή έπτά ετη. Κατά τό σχέδιον τουτο, τό 'Ηνωμένον
Βασίλειον θά διατηρήση τήν κυριαρχίαν έπί τής Κύπρου,
ώς καί τήν κυρίαν εύθύνην διά τήν διοίκησιν τής νήσου.
Συγχρόνως σκοπεύομεν νά προωθήσωμεν συμφωνίας, αϊτι­
νες θά έπιτρέψουν είς τάς έλληνοκυπριακάς καί τουρκοκυ­
πριακάς κοινότητας, ώς καί είς τάς Κυβερνήσεις· Ελλάδος
καί Τουρκίας νά συνεταιρισθουν πρός άμοιβαίον αύτών
όφελος. ·Η κλείς (βάσις) του σχεδίου εΙναι δ συνεταιρ­
σμός καί ούδέποτε έχρειάσθημεν τουτον περισσότερον,
δσον τώρα είς τάς ύποθέσεις μας. Διότι, ο{ κίνδυνοι διενέ­
ξεως ηύξήθησαν σοβαρώς, καί πaσα λύσις, ή όποία θά
προσέβαλλε τήν μίαν ή τήν άλλην πλευράν, θά ήδύνατο νά
δδηγήση είς έμφύλιον πόλεμον. Τό διάστημα των έπτά
έτών θά εδει, -έάν δλοι είμεθα πρόθυμοι νά συνεργασθώ­
μεν- νά θέσωμεν τό σχέδιον είς πλήρη έφαρμογήν. Κατά
τό διάστημα τουτο, ώς εΙπον, τό διεθνές καθεστώς τής Κύ­
πρου θά παραμείνη άμετάβλητον. Δέν ζητουμεν, βεβαίως,
δπως ή έλληνική Κυβέρνησις ή οί ~ Ελληνες-Κύπριοι
άπαρνηθουν νυν οιανδήποτε έκ των άπωτέρων έπιδιώξεών
των, άλλά σκοπεύω νά περιλάβω είς τήν άνακοίνωσίν μου
εκφρασιν τής έλπίδος μας δτι, έάν δυνηθώμεν -καί εlμαι
βέβαιος δτι τουτο ε{ναι έντός των δυνατοτήτων μας- νά
έπιτύχωμεν τό ε{δος αύτό συνεταιρισμου, θά είμεθα εύτυ­
χείς, καθ' δσον άφορα τήν Μεγάλην Βρετανίαν, νά άφή­
σωμεν τουτον νά άναπτυχθή τελικώς είς εν διεθνές καθε­
στώς, συνιστάμενον είς τήν ίδέαν του συνεταιρισμου.
)) ·Ο σκοπός μας ε{ναι, δπως είς τόν άγώνα ύποκαταστή­
σωμεν τόν συνεταιρισμόν καί δπως άρχίσωμεν τήν νέαν
συμφωνίαν είς τήν νήσον ύπό βρετανικόν ελεγχον καί εύθύ­
νην, άλλά μέ πλήρη δυνατότητα διά τάς δύο κοινότητας
δπως ρυθμίζουν τόν βίον των είς τά ζητήματα τά όποία τάς
άφορουν ώς κοινότητας καί δπως ένωθουν έπί ζητημάτων
κο ινου ένδιαφέροντος. 'Ελπίζομεν δτι, κατά τό διάστημα
τουτο, δύναται νά θεμελιωθή έμπιστοσύνη καί νά άποκο­
μισθή πείρα έκ τής συνεργασίας διά τήν είρήνην καί τήν
εύημερίαν τής νήσου. Πρό πάντων, έλπίζομεν δτι α{ δύο
κοινότητες θά έφησυχάσουν ή μία πλησίον τής άλλης καί
δτι θά άναπτυχθή νέον πνευμα συνεργασίας διά τό καλόν
τής Κύπρου. Πιστεύομεν είς τήν ίκανότητα τών λαών τής
Κύπρου, έφ ' δσον δοθή ή εύκαιρία νά ζήσουν μαζί έν είρή­
ντι καί ένότητι Ι:πί τής νήσου. ~ Ας τούς δώσωμεν τήν εύ­
καιρίαν ταύτην.
))Ζητώ τήν βοήθειαν τών δύο Κυβερνήσεων, μέσω τών
έπισήμων άντιπροσώπων των έπί τής νήσου, οί δποίοι θά
συμμετείχαν είς τό εργον τουτο. ' Η παρουσία των θά ή το
άμέσως σύμβολον καί έγγύησις - σύμβολον του νέου
σκοπου τόν δποίον έπιδιώκομεν καί έγγύησις διά τάς δύο
κοινότητας διά τής παρουσίας τών άντιπροσώπων τών δύο
χωρών, μεθ' ών εχουν τόσον στενάς πνευματικάς σχέσεις.
))Δέν σaς ζητώ, κύριε πρωθυπουργέ, νά δώσητε άμέσως
τήν συγκατάθεσίν σας διά τό σχέδιον τουτο . Σaς ζητώ, έν
τφ πνεύματι τής Συμμαχίας καί τής πατροπαραδότου φιλί­
ας α{ δποίαι ένώνουν τάς δύο χώρας μας, νά τό έξετάσητε
εύμενώς. Πρό πάντων θά έτόλμουν νά ζητήσω aπό σaς καί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τήν Κυβέρνησίν σας νά μελετήσητε τήν πολιτικήν μας καί
νά παρωτρύνητε (συμβουλεύσητε θερμώς) πάντας τούς έν­
διαφερόμενους νά άπόσχουν, κατά τό ήττον, πάσης πρά­
ξεως δυναμένης νά ζημιώση (προδικάση) τό ένδεχόμενον
(τήν πιθανότητα) δπως τύχη αϋτη ήρέμου καί όρθής (ίσορ­
ροπημένης) κρίσεως. ·Η πολιτική αϋτη ε{ ναι τό άποτέλε­
σμα πολλής σκέψεως άνησύχου καί πιστεύομεν είλικρι­
νώς δτι προσφέρει μίαν εύκαιρίαν, ίσως τήν τελευταίαν,
δπως τερματισθή ή έπικίνδυνος κατάστασις έντός τής νή­
σου καί έκτός αύτής, καί δπως άποκατασταθή ή δμόνοια,
ijτις εδει νά ύφίσταται μεταξύ τών τριών συμμάχων χωρών
είς τήν άνατολικήν Μεσόγειον. Χρεωστώμεν τουτο όχι μό­
νον πj)ός ήμaς τούς Ιδίους άλλά καί πρός τούς άλλους συμ­
μάχους μας. Τουτο εχοντες ύπ' δψιν άπεφασίσαμεν δ,τι
πιστεύομεν δτι άποτελεί μίαν νέα ν εύφάνταστον προσέγγι­
σιν του προβλήματος.
))'Ενδιαφέρομαι ζωηρώς δπως ύπάρξη πλήρης κατανό­
ησις μεταξύ μας έπί του προβλήματος τούτου, τώρα καί είς
πaν στάδιον. 'Εάν έπιθυμήτε νά μοί άποστείλητε τάς σκέ­
ψεις σας έπί οίουδήποτε σημείου του νέου μας σχεδίου, ώς
άπέστειλον είς σaς τάς ίδικάς μου, θά ε{μαι δντως λίαν
εύτυχής νά τάς μελετήσω μετά μεγίστης προσοχής.
))Θά ήμην όντως λίαν εύτυχής έάν μία άνταλλαγή άπό­
ψεων ήδύνατο, είς μίαν κατάλληλον φάσιν, νά λάβη προ­
σωπικήν μορφήν καί θά έδεχόμην εύχαρίστως συνάντησιν
μεθ' ύμών πρός συζήτησιν του σχεδίου τούτου. Μία προ­
σωπική συζήτησις εΙναι συχνά πλέον καρποφόρος ή μία
άνταλλαγή μηνυμάτων καί τηλεγραφημάτων. Θά ήδυνάμε­
θα νά συναντηθώμεν ο{ δύο ή, έάν άνταποκρίνεσθε είς τήν
ίδέαν, θά ήδυνάμεθα νά κανονίσωμεν δπως παραστή καί δ
πρωθυπουργός τής Τουρκίας καί έπί τούτφ άποστέλλω
πρός αύτόν άνάλογον μήνυμα.
>>~Ισως σaς ήτο πλέον άρμόζον δπως συναντηθώμεν
άνεπισήμως είς ένδιάμεσον σημείον, ώς ή Ρώμη ή ή Γε­
νεύη .
>>·Η 'Εξοχότης σας δύναται νά θεωρήση τήν παρουσαν
ώς μίαν νέαν καί τολμηράν πρωτοβουλίαν. ' Αλλά α{ συνθή­
και ε{ναι σοβαραί καί αίσθάνομαι μεγάλην εύθύνην δπως
μή παραλείψω τι τό δποίον θά ήδύνατο νά έπιφέρη τήν
ίασιν τής πληγής ταύτης, διότι έάν μείνη άνοικτή θά δδη­
γήση ήμaς δλους είς μεγάλην άναταραχήν)).
Τό άπόρρητο «Διάγραμμα Σχεδίου Συνεταιρισμοί)
έν Κύπρφ» προσδιόpιζε, στή συνέχεια, σαφέστερα:
«I . Συνεταιρισμός τής Κύπρου όχι μόνον μέ τό · Ηνωμέ­
νον Βασίλειον καί οϋτω μετά τής βρετανικής Κοινοπολι­
τείας, άλλ' έπίσης καί μετά τής ·Ελλάδος καί Τουρκί~ς.
>>2. Συνεργασία καί συμμετοχή τών Κυβερνήσεων · Ελ­
λάδος καί Τουρκίας μετά τής Κυβερνήσεως τής Α.Μ. είς
μίαν κοινήν προσπάθειαν διά τήν έπίτευξιν εΙρήνης, προό­
δου καί εύμαρείας έν τίj νήσφ.
))3. Διορισμός ένός άντιπροσώπου τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως καί ένός άντιπροσώπου τής τουρκική ς Κυβερ­
νήσεως διά συνεργασίαν μετά του κυβερνήτου.
))4. Διακανονισμός διά τούς 'Έλληνας καί Τούρκους
Κυπρίους δπως εχουν τήν έλληνικήν καί τουρκικήν ίθαγέ­
νειαν ώς έπίσης καί τήν βρετανικήν ίθαγένειαν.
))5. Νέον σύνταγμα θεσπίζον άντιπροσωπευτικήν Κυ-
 ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ
βέρνησιν καί κοινοτικην αuτονομίαν, καταρτιζόμενον έν
συνεννοησει μετά τών άντιπροσώπων τών δύο κοινοτητων
καί τών Κυβερνησεων ·Ελλάδος καί Τουρκίας.
»6. Κυριώτεραι διατάξεις του νέου συντάγματος:
»α. Χωριστη Βουλη άντιπροσώπων δι' έκάστην κοινό­
τητα, μετ' άποφασιστικfjς νομοθετικfjς έξουσίας εις τάς
κοινοτικάς ύποθέσεις.
»β. "Εν Συμβούλιον, προεδρευόμενον ύπό του κυβερνη­
του καί περιλαμβάνον άντιπροσώπους τών Κυβερνησεων
'Ελλάδος καί Τουρκίας καί &ξ αίρετούς ύπουργούς προερ­
χομένους έκ τών δύο Βουλών τών άντιπροσώπων (τέσσαρες
'Έλληνες Κύπριοι καί δύο Τουρκοι Κόπριοι), δπερ θά
άσκfj έξουσίαν έπί τών έσωτερικών ύποθέσεων έκτός τών
κοινοτικών τοιούτων καί τfjς έσωτερικfjς άσφαλείας.
»γ. Διατηρησις έξουσιών ύπό του κυβερνητου ένερ­
γουντος κατόπιν συνεννοησεως μετά τών άντιπροσώπων
τών Κυβερνησεων ·Ελλάδος καί Τουρκίας πρός έξασφά­
λισιν τfjς προστασίας τών κοινοτικών συμφερόντων.
»δ. 'Εξουσία έπί τών έξωτερικών ύποθέσεων, τfjς άμύ­
νης καί τfjς έσωτερικfjς άσφαλείας διατηρουμένη ύπό του
κυβερνητου, ένεργουντος κατόπιν συνεννοησεως μετά τών
άντιπροσώπων τών Κυβερνησεων ·Ελλάδος καί Τουρκίας.
»ε. Πρόβλεψις διά τούς άντιπροσώπους τfjς έλληνικfjς
καί τουρκικfjς Κυβερνησεως, δπως παρεπέμπωσι πρός
κρίσιν ύπό άμεροληπτου Δικαστηρίου πaσαν νομοθεσίαν,
ή όποία φρονουν δτι θεσπίζει διακρίσεις.
»Οuδεμία άλλαγη, κατά τό σχέδιον, εiς τό διεθνές κα­
θεστώς τfjς νησου (τοUτέστιν, διατηρησις τfjς βρετανικfjς
κυριαρχίας) διά μίαν έπταετίαν.
»'Υπό τόν δρον του τερματισμου τfjς βίας, βαθμιαία
μέτρα διά την χαλάρωσιν τών μέτρων άνάγκης καί ένδεχο­
μένως τόν τερματισμόν τfjς καταστάσεως άνάγκης. (Ή
ένέργεια αϋτη θά περιλαμβάνη την έπιστροφην τών Κυ­
πρίων, οϊτινες έπί του παρόντος άποκλείονται έκ τfjς νη­
σου, δυνάμει τών μέτρων άνάγκης)» 44 •
Τρείς ήμέρες άργότερα, θά έκδηλωθεί ένεργό καί
τό άμερικανικό ένδιαφέρον, μέ τήν άποστολή μηνύ­
ματος του προέδρου 'Αιζενχάουερ πρός τόν Κ. Κα­
ραμανλή, τό όποίο συνιστουσε τήν έπίδειξη μετριο­
πάθειας καί τήν παρέμβαση του ΝΑΤΟ:
«'Αγαπητέ κύριε πρωθυπουργέ,
»'Ο πρεσβευτης κ. Ριντλμπέργκερ μέ ένημέρωσεν, ώς
εiκός, έπί τών συνομιλιών τάς όποίας ε{χεν μεθ' ύμών καί
μετά του ύπουργου τών 'Εξωτερικών κ. 'Αβέρωφ, έν σχέ­
σει πρός τάς τελευταίας έξελίξεις του κυπριακου ζητημα­
τος. 'Ως έκ τούτου, κατανοώ πληρως την βαθείαν άνησυ­
χίαν σας λόγω τfjς καταστάσεως.
»Θά έπεθύμουν νά γνωρίζητε δτι καί έγώ άνησυχώ σο­
βαρώς, εiδικώτερον διότι α{ έπιπτώσεις του προβληματος
ύπfjρξαν τοιαυται ι:Οστε νά άποβουν πρός ζημίαν τών σχέ­
σεων μεταξύ πολυτίμων φίλων καί συμμάχων. Αί τελευταί­
αι άπώλειαι ε{ς ζωάς καί περιουσίας τών • Ελληνων Κυ­
πρίων μaς έλύπησαν δλους.
»Ai 'Ηνωμένα ι Πολιτεία ι έπιθυμουν νά συμβάλουν πλη­
ρως εiς τό νά δημιουργηθfj άτμόσφαιρα γαληνης καί ε{ς τό
νά έπιτευχθfi πρόοδος διά την λύσιν αuτfjς ταύτης τfjς κυ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
137
πριακfjς διαφορaς. Μία τών πλέον ζωτικfjς σημασίας
πλευρών τfjς δλης ύποθέσεως ε{ναι βεβαίως δτι ή κατά­
στασις δέν πρέπει νά έξελιχθfj κατά τρόπον ι:Οστε νά προ­
καλέση μόνιμον έξασθένησιν τών συμμαχιών μας καί του
συστηματος συλλογικfjς άσφαλείας, liτινα ε{ναι τόσον ζω­
τικfjς σημασίας διά την έπιβίωσιν τών έλευθέρων έθνών.
»' Επληροφορηθην παρά του πρεσβευτου κ. Ριντλμπέρ­
γκερ τάς άπόψεις σας δσον άφορα τάς πιθανάς έπιδράσεις
ώρισμένων ένδεχομένων έπί τfjς πολιτικfjς τfjς Κυβερνη­
σεώς σας. Διακαώς έκφράζω την έλπίδα δτι τοιαυτα ένδεχό­
μενα δέν θά πραγματοποιηθουν. Γνωρίζω δτι ύπό τάς πα­
ρούσας συνθfjκας δ έλεύθερος κόσμος δύναται νά βασισθfj
ε{ς τάς ήγετικάς άρετάς ύμών καί άλλων έλληνικών πολι­
τικών προσωπικοτητων, ϊνα καταβληθfj προσπάθεια αi
έξελίξεις μη προκαλέσουν ένεργείας, αϊτινες θά Ι:θετον έν
κινδύνφ την έπιτυχίαν τών κοινών μας έπιδιώξεων, έπί τών
όποίων βασίζεται ή κοινη ήμών πολιτικη καί διά τάς όποί­
ας αί δύο Κυβερνησεις μας καί oi δύο λαοί μας εκαμαν
τόσας μεγάλας θυσίας.
»Νά ε{σθε βέβαιος δτι α{ Ήνωμέναι Πολιτείαι άσκουν
την έπιρροην των έν ττJ προσπαθεί~ νά άποφευχθfj οίονδη­
ποτε συμβάν έν Κύπρφ ή άλλαχου, δπερ θά ηδύνατο νά
όξύνη την κατάστασιν.
»Ε{μαι εuτυχης δτι ή Κυβέρνησίς σας έθεώρησε σκόπι­
μον νά φέρη τό Κυπριακόν ένώπιον του ΝΑΤΟ. Πληροφο­
ρουμαι δτι τό Συμβούλιον του ΝΑΤΟ συζητεί ήδη τό θέμα
καί δτι εύρίσκονται ύπό μελέτην ε{σηγησεις έπί του τί θά
ήδυνάμεθα νά πράξωμεν έποικοδομητικώς εiς την παρου­
σαν περίστασιν. Καίτοι δέν γνωρίζω άκόμη τό περιεχόμε­
νον τών προτάσεων, γνωρίζω τά έλατηρια liτινα τάς προε­
κάλεσαν.
»Ζωηρώς έλπίζω δτι θά θελησητε νά τάς μελετησητε μέ
πaσαν δυνατην προσοχην καί δτι δέν θά άπωλεσθfj οίαδη­
ποτε ευκαιρία ϊνα έπιτευχθfj πρόοδος διά του ώς άνω
'Οργανισμου» 45 .
·Ο 'Έλληνας πρωθυπουργός κάλεσε αύθημερόν
τόν 'Αμερικανό πρέσβη στήν 'Αθήνα:
<<ΤΊjν έσπέραν τής 14ης 'Ιουνίου έκάλεσα τ6ν
πρεσβευτΊjν τών ΗΠΑ διά νά του εϊπω τάς άπ6ψεις
μου έπί του μηνύματος τ6 δποίον μοv έπέδωσε τΊjν
ίδία ν ήμέραν έκ μέρους του προέδρου 'Α ιζενχάουερ.
»Τ6ν παρεκάλεσα έν πρώτοις νά διαβιβάση τίς
ευχαριστίες μου είς τ6ν πρ6εδρον, δι6τι έξεδΊjλωσε
τ6 ένδιαφέρον του διά τΊjν κυπριακΊjν ύπ6θεσιν καί
τΊjν συμπάθειάν του διά τά θύματα τοv τουρκικού
βανδαλισμού. Tov εlπον, έν συνεχείg, δτι άπ6 τ6
δλον κείμενον του μηνύματος προκύπτει δτι ή άμερι­
κανικΊj Κυβέρνησις δέν έχει τΊjν όρθΊjν άντίληψιν
του κυπριακού προβλήματος. Tov έξΊjγησα καί πάλιν
δτι τ6 άγγλικ6ν σχέδιον περιπλέκει άντί νά έξωμαλύ­
νη τΊjν κατάστασιν καί τούς λ6γους διά τούς δποίους
ή έλληνικΊj Κυβέρνησις δέν δύναται νά τ6 άποδεχθή.
»Ή άνακοίνωσις τοv σχεδίου αvτοv, έφ' δσον
άποκρούεται άπ6 τΊjν 'Ελλάδα καί τΊjν Τουρκίαν άλ­
λά καί τ6ν πληθυσμ6ν τής Κύπρου, θά δημιουργΊjση
138 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
νέαν έντασιν καί θά δδηγήση σέ πλήρες άδιέξοδον.
'Υπό τάς συνθήκας αύτάς ή άμερικανική Κυβέρνη­
σις θά προσέφερε μεγάλην ύπηρεσίαν aν παρενέβαι­
νε ώστε νά έγκαταλειφθή τό άγγλικόν σχέδιον ώς
άνεφάρμοστον καί έν συνεχεί(f νά άναλάβη ή άγγλι­
κή Κυβέρνησις νά συζητήση μέ τούς Κυπρίους τό
καθεστώς αύτοκυβερvήσεως έπί τfί βάσει ένός δημο­
κρατικου συντάγματος, τό δποίον θά άφηνε έπί του
παρόντως άνοικτόν τό θέμα τής δριστικής τύχης τής
νήσου.
»'Εν συνεχεί(f του έξή γη σα ότι ή 'Ελλάς προσέ­
φυγε εlς τό ΝΑΤΟ διά νά καταγγείλη, τήν στάσι ν τής
Τουρκίας καί νά προλάβη έπιδείνωσιν τής καταστά­
σεως. Δέν έφερε συνεπώς ένώπιον του ΝΑΤΟ τήν
ούσίαν του κυπριακου προβλήματος, διότι δέν άνέ­
μενε άπό τό ΝΑΤΟ τήν λύσιν αύτου.
)) 'Ο πρεσβευτής τών ΗΠΑ μου έδήλωσε ότι συμ­
φωνεί έπί τής άνάγκης όπως ματαιωθή ή άνακοίνω­
σις του άγγλικου σχεδίου καί ότι θά διαβιβάση τίς
άπόψεις του εiς τήν Κυβέρνησίν τοω) 46 •
'Η άπάντηση τfiς έλληνικfiς Κυβερνήσεως στίς
βρετανικές προτάσεις έπιδόθηκε γραπτώς σέ έπιστο­
λή πού δ Κ. Καραμανλής άπέστειλε στόν Χάρολντ
Μάκ Μίλλαν. 'Αφοu συγκάλεσε έκτάκτως τό 'Υ­
πουργικό Συβούλιο, τό όποίο άπέρριψε τό σχέδιο καί
τόν έξουσιοδότησε νά χειριστεί τό θέμα «έν λευκ<!J»,
δ 'Έλληνας πρωθυπουργός διεβίβασε στό Βρετανό
δμόλογό του, τήν άκόλουθη έπιστολή:
« 'Εμελέτησα λίαν προσεκτικώς τό μήνυμα τό
όποίον ή Ύμετέρα 'Εξοχότης μοί διεβίβασεν μέσφ
του Σέρ Ρότζερ ΥΑλλεν τήν έσπέραν τής JΟης 'Ιου­
νίου.
)>Συμφωνώ πλήρως μέ τήν ύπό τής 'Υμετέρας
'Εξοχότητας έκτίμησιν τής σοβαρότητος τής παρού­
σης καταστάσεως καί γνωρίζω έκ πείρας τάς συνε­
πείας, aς ή κυπριακή διένεξις έχει έπί τών συμμαχι­
ών μας.
)) ΝΕχω τήν πείραν έκ τών προσπαθειών μου κατά
τά τελευταία δύο έτη, όπως άποτρέψω τάς συνεπείας
ταύτας.
)) 'Ενώ κατέβαλαν προσπαθείας διά νά συγκρατή­
σω τήν δημοσίαν γνώμην έν τfί χώρ(f ταύτrι, ήτις
δικαίως έξηγέρθη, προσεφέρθην νά συζητήσω οίαν­
δήποτε λύσιν του προβλήματος, ήτις α) θά ίκανοποίει
τήν δικαίαν άξίωσιν του κυπριακου λαου, β) θά δι η­
σφάλιζε τά συμφέροντα τής Μεγάλης Βρετανίας καί
γ) θά κατωχύρωνε διά συνταγματικών καί διεθνών
έγγυήσεων τά συμφέροντα τής τουρκικής μειονότη­
τας καί τάς στρατηγικάς άνησυχίας τής Τουρκίας.
)) 'Η βρετανική άνταπόκρισις εlς τάς προσπαθεί­
ας μου δέν ήτο σύμφωνος μέ τάς προσδοκίας μας.
'Από δέ τής τουρκικής πλευράς, δέν συvηντήσαμεν
παρά προκλήσεις.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
)) 'Επέμεινα, έν τούτοις, είς τήν πολιτική ν ταύτη ν,
διότι έπίστευα ότι ή δικαιοσύνη καί τά /δανικά, διά
τά όποία εiς τόσας θυσίας ύπεβλήθησαν ο{ δύο λαοί
μας, θά έπεκράτουν.
)) 'Η δημοσίευσις του βρετανικου σχεδίου, μετά
τάς φρικτάς βιαιοπραγίας τών Τούρκων τής Κύπρου,
τάς δποίας ή διοίκησις τής νήσου θά έδει νά εlχε
προλάβει, καθιστά τάς έπιμόνους προσπαθείας μου
έτι δυσχερεστέρας.
)Πάς άπόψεις ήμών έπί του σχεδίου τούτου διεβί­
βασα έγκαίρως πρός τήν 'Υμετέραν 'Εξοχότητα διά
του πρεσβευτου τής Α. Μ. έν 'Αθήναις, διετήρουν δέ
τήν έλπίδα μέχρι χθές ότι α{ άπόψεις αύται θά έπηρέ­
αζον τάς σκέψεις τής βρετανικής Κυβερνήσεως.
))Δυστυχώς, ή άνακοίνωσις τής Ύμετέρας 'Εξο­
χότητας έν τfί Βουλfί τών Κοινοτήτων ηϋρυνε τήν
διαφοράν τών θέσεών μας καί του σχεδίου σας.
)) Ή Κύπρος άποτελεί βρετανικήv άποικίαν του
Στέμματος. Δυνάμει διεθνών συμβάσεων, ή Τουρκία
παρητήθη παντός δικαιώματος καί τίτλου έπί τής νή­
σου. 'Η 'Ελλάς, ύποστηρίζουσα τό δικαίωμα τών
Κυπρίων δι' αύτοδιάθεσιν, έδήλωσεν ότι δέν έπιδιώ­
κει [ή προσάρτησιν τής νήσου. Δικαιώματα έπομέ­
νως διά τήν ρύθμισιν του μέλλοντος τής νήσου έχουν
κυρίως ο{ λαοί τής Κύπρου καί τό Ήνωμένον Βασί­
λειον, έφ' όσον, δυνάμει τής Συνθήκης τής Αωζάν­
νης, τό δικαίωμα τουτο έπεφυλάχθη εiς "τά ένδιαφε­
ρόμενα μέρη". 'Η Τουρκία δέν εlναι βεβαίως "ένδια­
φερόμενον μέρος", παραιτηθείσα πάντων τών δικαι­
ωμάτων της, οiασδήποτε φύσεως, δυνάμει τής αύτής
Συνθήκης. ΥΗδη ή μεγάλη Βρετανία καλεί τήν 'Ελ­
λ-άδα καί τήν Τουρκία νά συμμετάσχουν εlς τήν διοί­
κησιν τής νήσου διά μίαν έπταετίαν, τείνουσα οϋτω
νά δημιουργήση έν εlδος de facto συγκυριαρχίας έπί
τής νήσου. Τουτο, πράγματι, iσοδυναμεί πρός τήν
άνατροπήν του έπικρατουντος νομικου καθεστώτος.
)) Έπιτρέψατέ μοι νά έπιστήσω τήν προσοχήν
σας έπί του σημείου τούτου, διότι διά του σχεδίου
σας ή Κυβέρνησις τής Α.Μ. τείνει νά άγνοήση τήν
άρχήν τής ίερότητος τών συνθηκών, άρχήν τόσον
πολύτιμον δι ' όλους μας.
)>Γνωρίζω ότι ένίοτε ύπεστηρίξατε ότι αί προσω­
πικαί λύσεις δέν πρέπει νά έμποδίζωνται άπό νομικάς
σκέψεις. Εlς τήν προκειμένην όμως περίπτωσιν έγώ
τουλάχιστον πιστεύω ότι εlναι δυνατή ή έξεύρεσις
πρακτικών λύσεων, αίτινες δέν θά ήσαν άντίθετοι εiς
τήν δικαιοσύνη ν καί τάς έν lσχύι διεθνείς συνθήκας.
)) Έπιτρέψατέ μοι νά παρατηρήσω ότι δέν εlναι
νοητή ή έπίκλησις τής προκλητικής στάσεως καί
τής άδιαλλαξίας τής Τουρκίας ώς άποφασιστικου
παράγοντος ματαιώσεως μιάς δικαίας καί πρακτικής
λύσεως. Ή Μεγάλη Βρετανία άσκεί τήν κυριαρχίαν
έπί τής νήσου έπί πολλά έτη. ΥΕχει τό προνόμιον νά
εlναι μία μεγάλη δύναμις. Εlς ταύτη ν άνήκει ή εύθύ-
 ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ
νη του καθορισμου του μέλλοντος τής νήσου, συμ­
φώνως πρός τάς άρχάς του Χάρτου τών 'Ηνωμένων
'Εθνών καί πρός τάς διατάξεις aλλων διεθνών συμ­
φωνιών.
»Δέν νομίζω δτι ή Μεγάλη Βρετανία δέχεται νά
άπαλλαγή τής εVθύνης ταύτης διά τής μετατοπίσεως
του δλου θέματος εiς τά στενά καί τεχνητά πλαίσια
μιάς δήθεν έλληνοτουρκικής διαφοράς.
» 'Εξετάζων τό διάγραμμα του σχεδίου ύμών άπό
πρακτικής πλευράς, εlναι προφανές δτι δλόκληρον
τό σύστημα βασίζεται έπί δλως έφημέρου καταστά­
σεως, δηλονότι, έπί τής έντάσεως εiς τάς σχέσεις με­
ταξύ τών 'Ελλήνων καί Τούρκων Κυπρίων, οί δποίοι
έζησαν έπί αiώνας έν εlρήνυ έπί ένιαίου καί άδιαιρέ­
του γεωγραφικου έδάφους. Πιστεύω εiλικρινώς δτι ή
έντασις αύτη έδημιουργήθη τεχνητώς κατά τούς τε­
λευταίους μήνας καί δτι διά τουτο δvναται νά τερμα­
τισθή. Κατά συνέπειαν, δ διοικητικός μηχανισμός
τόν δποίον προβλέπει τό σχέδιον εlναι άδικαιολόγη­
τος, λόγω δέ του πολυπλόκου χαρακτήρος του καί
τών προστριβών τάς δποίας εlναι βέβαιον δτι θά
προκαλέση θά άποδειχθή άνεφάρμοστος.
»Δέν πιστεύω δτι τό σύστημα του βρετανικου
σχεδίου θά άποτελέση όργανον κατευνασμου. 'Α ν­
τιθέτως, λόγω τής διαρθρώσεώς του καί τών προσω­
ρινώς δημιουργηθεισών συνθηκών, θά συντείνη εiς
τήν διατήρησιν τής παρούσης έντάσεως.
>> 'Αλλ ' έκτός τών άνωτέρω σκέψεων καί έτι έάν
παρεβλέπομεν τό γεγονός δτι λόγω του προσωρινου
χαρακτήρος .του δέν προβλέπει τήν όριστικήν λύσιν
του προβλήματος διά τής έφαρμογής του δικαιώμα­
τος τής αύτοδιαθέσεως, αύτό καθ' έαυτό τό σχέδιον
έχει λίαν σοβαρά μειονεκτήματα, ώς π. χ. ή σύνθεσις
του Συμβουλίου. Ό τρόπος καθ' δν τό Συμβούλιον
εlναι συγκεκροτημένον άγνοεί τήν άρχήν τής γνησί­
ας άντιπροσωπευτικότητος εiς βάρος τής μεγάλης
έλληνικής πλειοψηφίας. Ούτω, δ μόνος δημοκρατι­
κός θεσμός, δστις προβλέπεται ύπό του προτεινομέ­
νου διοικητικου συστήματος, νοθεύεται.
>>Διά τούς άνωτέρω έκτιθεμένους λόγους ή έλλη­
νική Κυβέρνησις, δεδομένου δτι εlναι έτοίμη νά άν­
τιμετωπίση τό πρόβλημα τουτο κατά τρόπον ρεαλι­
στικόν, δέν δύναται νά συμφωνήση πρός τήν πρότα­
σιν τής βρετανικής Κυβερνήσεως, πεισθείσα δτι τό
σχέδιον τουτο θά προσέθετε μόνον νέας περιπλοκάς
εiς τάς ήδη ύπαρχούσας.
>> 'Εφ ' δσον τό κύριον θέμα, ήτοι τό δικαίωμα του
κυπριακου λαου νά άποφασίση περί του ίδίου μέλ­
λοντός του, παραμερίζεται διά μίαν έπταετή περίο­
δον, τό σχέδιον θά ή το περισσότερον έποικοδομητι­
κόν διά τής προτάσεως μιάς προσωρινής λύσεως έπί
τ'{j βάσει δημοκρατικής αύτοκυβερνήσεως ύπό τήν
βρετανικήν κυριαρχίαν, άναβαλλομένης τής ρυθμί­
σεως του κυρίου θέματος δι ' εύθετώτερον χρόνον.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
139
Τουτο θά ήτο θέμα μεταξύ βρετανικής Κυβερνήσεως
καί του κυπριακου λαου. 'Η έλληνική Κυβέρνησις
θά ήτο έτοίμη νά βοηθήση εlς πάσαν περίπτωσιν,
καθ' ήν θά ήδύνατο νά μεσολαβήση χρησίμως.
>>Συμφωνώ μετά τής 'Υμετέρας 'Εξοχότητας δτι
μία προσωπική έπαφή θά ήδύνατο νά εlναι περισσό­
τερον χρήσιμος εiς τάς προσπαθείας μας πρός έξεύ­
ρεσιν λύσεως ή ή άνταλλαγή μηνυμάτων. Δι ' δ θεωρώ
τήν πρότασίν σας χρήσιμον έφ' δσον αϋτη προπα­
ρασκευασθή άρκούντως διά τής διπλωματικής δδου.
Μία τριμερής δμως. συνάντησις, ώς έπίσης εlσηγεί­
σθε, δέν νομίζω δτι θά ήδύνατο νά έχη έποικοδομητι­
κά άποτελέσματα ύπό τάς παρουσας συνθήκας.
>> 'Εν συμπεράσματι, πιστεύω δτι δ καλύτερος τρό­
πος διά τήν προώθησιν του κυπριακου ζητήματος έν
όψει τών παρουσών δυσχερειών, θά ή το δπως ή βρε­
τανική Κυβέρνησις άναθεωρήση τό σχέδιόν της καί
καταβάλη νέας προσπαθείας πρός έξεύρεσιν λύσεως
δυναμένης νά θεωρηθή ίκανοποιητική. Πιστεύω δτι,
έάν ή βρετανική Κυβέρνησις εlναι διατεθειμένη νά
καταβάλη τήν τελευταίαν ταύτην προσπάθειαν, θά
έπηκολούθει κατευνασμός έν τ'{j νήσφ, καθισταμένης
οϋτω δυνατής, σταδιακώς, τής όριστικής λύσεως.
>>'Από Ιδικής μας πλευράς θά πράξωμεν δ, τι εlναι
δυνατόν διά νά συμβάλωμεν εiς τήν έπιτυχίαν τής
προσπαθείας ταύτης» 47 •
Παράλληλα μέ τήν άπάντησή του πρός τή βρετα­
νική πλευρά καί τή σχετική, μέ άφετηρία τό ϊδιο
θέμα, έπικοινωνία του μέ τήν Ούάσιγκτων, δ πρωθυ­
πουργός ύπογράμμισε τή ριζική άντίθεσή του aπέ­
ναντι στά σχέδια του Λονδίνου καί μέ είδικότερες
χαρακτηριστικές ένέργειες. Συγκεκριμένα, άρνήθη­
κέ τήν εϊσοδο στή χώρα Τούρκων άξιωματικών-με­
λών της έπιτελικfjς δμάδος του ΝΑΤΟ, άπέσυρε τούς
'Έλληνες άξιωματικούς άπό τό στρατηγείο τfjς
Σμύρνης καί άπέστειλε τόν ύπουργό 'Εξωτερικών, Ε.
'Αβέρωφ, στή διάσκεψη τών κορυφαίων ήγετών τών
'Αδεσμεύτων πού πραγματοποιήθηκε, στίς 12 'Ιου­
λίου, στό Μπριόνι. 'Ο Σάυρους Σουλτσμπέργκερ δέν
θά παραλείψει νά έκπέμψει «σήμα θυέλλης» καί
«σαφή προειδοποίησιν πρός τήν Δύσιν οτι άν δέν
έπιτευχθfj άποδεκτή λύσις διά τό Κυπριακόν, ή 'Ελ­
λάς ϊσως άναγκασθfj μίαν ήμέραν νά μεταβάλη τήν
βασικήν πολιτικήν της». Είδικότερα, θά διευκρινή­
σει:
«Πρέπει νά ύποθέσωμεν δτι δ κ. Καραμανλής ~στειλε
τόν ύπουργό του πρός βορρdν ώς προειδοποίησιν πρός
τούς συμμάχους του του ΝΑΤΟ. ' Η προειδοποίησις λέγει
ώς tξή ς: "νΑ ν δέν έπιτευχθfί διακανονισμός τοu Κυπρια­
ιι:οu ιι:αί μάλιστα ταχέως, ή Κυβέρνησις τών 'Αθηνών δέν
θά ήμπορfί διαρκώς νά άναχαιτίζη τό όγιι:ούμενον ρεuμα
τής ούδετεροφιλίας μεταξύ τών ήγαναιι:τισμένων Έλλή­
νων"»48 .
 140 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
Μέ άφορμή, άκριβως, τίς έπισημάνσεις τοϋ δια­
κεκριμένου 'Αμερικανοϋ άρθρογράφου, ή «Καθημε­
ρινή» δημοσίευσε τό άκόλουθο σχόλιο:
Τά έγκυρότερα όργανα τής άμερικανικής κοινής γνώ­
μης έκφράζουν άπό ήμερων φόβους μήπως ή βαρυτάτη
άτμόσφαιρα πού έδημιουργήθη έξ άφορμής τής περιπλο­
κής τοu Κυπριακοί>, ένισχύσει τό ρεuμα τών ούδετεροφί­
λων είς τήν ·Ελλάδα, μέχρι του σημείου ώστε νά ύποχρεω­
θή ή Κυβέρνησις τοu κ. Καραμανλή νά προσαρμόση τήν
πολιτικήν της είς τό λαϊκόν αίσθημα. Ζωηρότερον έκφρά­
ζουν τούς φόβους αύτούς οί «Τάιμς τής Νέας 'Υόρκης», δ
άρθρογράφος των δποίων έπισημαίνει τήν έξ άφορμής των
συμμαχικών λαθών, χαλάρωσιν τής λαϊκής πίστεως πρός
τό ΝΑΤΟ, γεγονός τό δποίον δέν εlναι δυνατόν νά μείνη
μέχρι τέλους άνευ συνεπειών είς δ, τι άφορα τήν διατήρη­
σιν τής συμμαχικής σταθερότητος είς τήν άνατολικήν
πλευράν του • Ατλαντικοu άμυντικοu συστήματος. Αί δια­
πιστώσεις τής άμερικανικής έφημερίδος δέν εlναι μακράν
τής πραγματικότητος, είδικώς είς τά τών άντιδράσεων του
λαϊκοί> αίσθήματος α{ δποίαι μοιραίον εlναι νά εύρίσκων­
ται έκτός τοu κυβερνητικοί> έλέγχου. Οί ·Αμερικανοί γνω­
ρίζουν καλώς δτι σταθερά εlναι ή άπόφασις τής Κυβερνή­
σεως νά διατηρήση τήν 'Ελλάδα μέσα είς τάς συμμαχίας
της ώς πιστόν μέλος τής δυτικής οίκογενείας. Καί, βεβαίως,
δέν ήτο τυχαία ή σχετική κατηγορηματική δήλωσις τήν
δποίαν 1\καμε δ κ. 'Αβέρωφ εύθύς μετά τήν άφιξίν του είς
τό Μπριόνι. ~σμως ή άπόφασις αύτή δέν πρέπει νά έρμη­
νεύεται κατά παραγνώρισιν τών λαϊκών άντιδράσεων, τάς
δποίας τροφοδοτοuν τά λάθη τών συμμάχων, α{ παραλεί­
ψεις καί ή προσήλωσίς των είς τήν σκοπιμότητα. 'Από τής
άπόψεως αύτής κρινόμεναι εχουν τήν λογικήν των έξήγη­
σιν α{ διαπιστώσεις του έγκύρου όργάνου τής άμερικανι­
κής κοινής γνώμης 49 •
Τή σταθερή στάση τής έλληνικής Κυβερνήσεως
έπιβεβαίωσε στή Βουλή δ ύπουργός των 'Εξωτερι­
κων, Ε. 'Αβέρωφ, δ δποίος χαρακτήρισε τό βρετανι­
κό σχέδιο ώς «έξωφρενικό» καί «άπαράδεκτο», έφό­
σον παραβίαζε τή Συνθήκη τής Λωζάννης καί έξίσω­
νε τά 82% των 'Ελλήνων μέ τά 18% των Τούρκων,
άνέλυσε τήν έλληνική άντίδραση καί έπεβεβαίωσε
τή σταθερή προσήλωση τής 'Ελλάδος στόν άγώνα
γιά τήν αύτοδιάθεση των Κυπρίων. Ζωηρή ήταν καί
ή άντίδραση τής άντιπολιτεύσεως, ή όποία έπέρριψε
εύθύνες στήν Κυβέρνηση γιά τό άδιέξοδο τοϋ έθνι­
κοϋ θέματος. 'Ο πρόεδρος τής ΕΔΑ, Ι. Πασαλίδης,
πρότεινε τή ριζική άλλαγή πολιτικής άπέναντι στό
ΝΑΤΟ, τήν άποστρατικοποίηση τής Κύπρου καί τήν
προσφυγή στόν ΟΗΕ γιά τή λήψη μέτρων μέ σκοπό
τή διαφύλαξη τής είρήνης στήν 'Ανατολική Μεσό­
γειο. ·Ο συναρχηγός των Φιλελευθέρων, Σ. Βενιζέ­
λος, άφοϋ ύπογράμμισε τό διχοτομικό χαρακτήρα
των άγγλικων σχεδίων καί τήν έπαναφορά στό προ­
σκήνιο τής Τουρκίας, ζήτησε τήν παραίτηση τής
Κυβερνήσεως, έπικαλούμενος τήν «καταστροφικήν»
πολιτική της. Τήν aποψη τής παραιτήσεως, έξαιτίας
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τοϋ άδιεξόδου πού εχει δημιουργηθεί, ύποστήριξε
καί δ Σπ. Μαρκεζίνης. Τήν ίδια θέση συμμερίστηκε
καί δ άρχηγός τοϋ Λαϊκοϋ Κοινωνικοϋ κόμματος, Στ.
Στεφανόπουλος, δ δποίος κατηγόρησε τήν Κυβέρ­
νηση ότι πολιτεύθηκε έπιπόλαια, δέν ένημέρωσε κα­
τάλληλα τή Βουλή καί τήν κοινή γνώμη καί δέν
έφάρμοσε σθεναρή πολιτική άπέναντι στίς τουρκι­
κές προκλήσεις.
·Η άπόφαση τής έλληνικής Κυβερνήσεως νά
άπορρίψει κατηγορηματικά τίς προτάσεις Μάκ Μίλ­
λαν άνταποκρινόταν πιστά στήν παράλληλη τοποθέ­
τηση καί τής έλληνοκυπριακής ήγεσίας. 'Ο 'Αρχιε­
πίσκοπος Μακάριος, άφοϋ εlχε άνταλλάξει άπόψεις
μέ τούς δημάρχους τής Μεγαλονήσου καί τούς συμ­
βούλους τής Έθναρχίας, άπηύθυνε έπιστολή στόν
κυβερνήτη Χιού Φούτ, μέ τήν όποία καί έξέφραζε τή
ριζική άντίθεσή του. Σέ δημοσιογραφικό έρώτημα,
έξάλλου, αν νομίζει «ότι θά ήτο δυνατόν ή έλληνική
Κυβέρνησις, πιεζομένη άπό συμμαχικής πλευράς, νά
ύποχωρήση άπό τήν γραμμήν αύτήν ι'iνευ τής συγκα­
ταθέσεώς του», άπάντησε: «Δέν γνωρίζω ι'iν ή έλλη­
νική Κυβέρνησις ύφίσταται πιέσεις άπό συμμαχικής
πλευράς. Εlμαι όμως βέβαιος ότι δέν πρόκειται νά
άκολουθήση γραμμήν διάφορον τής άπό τοϋ κυπρια­
κοϋ λαοϋ άκολουθημένης»sο.
'Οπωσδήποτε, ή εκδηλη αϋξηση τής έντάσεως
έπεβεβαίωνε τό βασικό γεγονός δτι ή Κυβέρνηση
Καραμανλή καλοϋνταν μετά τίς έκλογές νά άντιμε­
τωπίσει τό Κυπριακό κάτω άπό νέες συνθήκες. Οί
αίματηρές ταραχές, τό πρωτο δεκαήμερο τοϋ 'Ιουνί­
ου, πού προκλήθηκαν άπό τόν «προβοκατορικό» έμ­
πρησμό τοϋ τουρκικοϋ γενικοϋ προξενείου τής Λευ­
κωσίας, προκάλεσαν ούσιώδη άλλαγή στό σκηνικό
μέ τή δειλή, άρχικά, προβολή τής διχοτομήσεως, ώς
μόνου μέσου γιά τή διατήρηση τής ήρεμίας στή Με­
γαλόνησο. Μέ αύτή τήν άφορμή, δύο μόλις ήμέρες
πρίν άπό τήν άνακοίνωση τοϋ σχεδίου Μάκ Μίλλαν
στήν έλληνική Κυβέρνηση, οί Τουρκοκύπριοι, μέ
τήν προφανή ένθάρρυνση τής Υ Αγκυρας, εlχαν έξα­
πολύσει συντονισμένες έπιθέσεις κατά των • Ελλή­
νων σ' δλόκληρη τήν Κύπρο. Ή προβολή τής διχο­
τομικής λύσεως θά ώθήσει τόν 'Αρχιεπίσκοπο Μα­
κάριο νά δηλώσει λίγες ήμέρες άργότερα ότι θά δεχό­
ταν τήν αύτοκυβέρνηση ώς μεταβατικό στάδιο καί νά
προτείνει διμερείς συνομιλίες μεταξύ τής Μ. Βρετα­
νίας καί των Κυπρίων 5 Ι.
Τά νέα δεδομένα πού συνέχονταν άμεσα μέ τή
διαχείριση τοϋ έθνικοϋ θέματος, ή συσσώρευση
άπειλητικων νεφων στόν δρίζοντα τής Μέσης 'Ανα­
τολής, έξαιτίας τής διαμάχης μεταξύ τής νεοσύστα­
της ·Ηνωμένης 'Αραβικής Δημοκρατίας καί τής
'Αραβικής ·Ενώσεως, των παρεμβάσεων τής ΕΣΣΔ,
καθώς καί τής άνάγκης τής Δύσεως γιά τήν έξασφά­
λιση έρεισμάτων πρόσφορων νά διευκολύνουν τίς
 ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ 141

Συζήτηση έπί τών προγραμματικών δηλώσεων στή Βουλή.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 142 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
παρεμβάσεις της στόν εύαίσθητο αύτό χώρο - δπως
συνέβη στό Λίβανο, ετειναν νά ύπογραμμίσουν τή
σπουδαιότητα τής Κύπρου καί νά άπομακρύνουν τήν
προοπτική έπιλύσεως του ζητήματος.
10 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
•Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, άνέγνωσε
στή Βουλή τίς προγραμματικές δηλώσεις τής Κυ­
βερνήσεως:
«Κύριοι βουλευταί, ή Κυβέρνησις έμφανίζεται ένώπιον
ύμών, καθ' ή ν έποχήν ή χώρα μας, καθώς καί δλόκληρος ή
άνθρωπότης άντιμετωπίζει κρίσιμα προβλήματα. Ή νέα
μορφή τών διεθνών σχέσεων, ή βαθεία άλληλεξάρτησις
τών έθνών καί ή συνεχής δημιουργία νέων καταστάσεων,
αίτινες έπηρεάζουν τήν πολιτική ν καί τά συμφέροντα δλων
τών λαών, έπιβάλλουν συνεχfj έπαγρύπνησιν καί τήν λfj­
ψιν πολλάκις άποφάσεων μεγίστης σημασίας διά τό μέλ­
λον τfjς χώρας.
>Πήν έξωτερικήν πολιτική ν τfjς 'Ελλάδος τήν προσδι­
ορίζει κυρίως ή προσήλωσίς της είς τό ίδεώδες τfjς εΙρή­
νης καί τfjς έλευθερίας. Τήν εlρηνικήν της άποστολήν ή
χώρα μας τήν έπιτελεί έντός τού πλαισίου τού 'Οργανι­
σμού τών 'Ηνωμένων 'Εθνών.
»Ή Έλλάς ύπfjρξε καί παραμένει πιστόν καί ένεργόν
μέλος τού 'Οργανισμού 'Ηνωμένων 'Εθνών. Γνωρίζομεν
τάς άδυναμίας τού παγκοσμίου τούτου 'Οργανισμού καί
εΙς πολλάς περιστάσεις τάς έπεσημάναμεν μετά παρρησί­
ας. Γνωρίζομεν δμως, συγχρόνως, δτι ούτος άποτελεί τό
προσφορώτερον δργανον διά τήν προβολή ν τών μεγάλων
διεθνών ζητημάτων.
»Ή Έλλάς ένετάγη, ώς γνωστόν, πρό tξαετίας εΙς τό
Άτλαντικόν Σύμφωνον. Τό Σύμφωνον τούτο, καθαρώς
άμυντικόν, καί έξ έκείvων, τά δποία προβλέπει δ Χάρτης
τών 'Ηνωμένων 'Εθνών, συνεστήθη διά τήν προάσπισιν
τfjς δημοκρατίας καί τήν κατοχύρωσιν τfjς έθvικfjς άνεξαρ­
τησίας τών μελών του. 'Η 'Ελλάς, τfjς δ ποίας τά έκτετα­
μένα καί εύπαθfj σύνορα πολλάκις παρεβιάσθησαν κατά
τήν διάρκειαν μιiiς γενεiiς, έχει πάντα λόγον νά διατηρfj
τήν θέσιν της έντός μιiiς τοιαύτης άμυντικfjς συμμαχίας.
»'Αλλά έν ταυτφ είμεθα ήναγκασμένοι νά έmσημάνω­
μεν, Ιδίrι διά τούς συμμάχους μας, δτι έξ ύπαιτιότητος ώρι­
σμένης πλευρiiς καθίσταται συνεχώς δυσχερεστέρα ή δμα­
λή λειτουργία τfjς συμμαχίας.
»'Εντός τών πλαισίων τfjς συμμαχίας αύτfjς, ήτις έχει
δημοκρατικήν όργάνωσιν καί διάρθρωσιν, ή Έλλάς έτή­
ρησε στάσι ν άνεξάρτητον καί έκινήθη πάντοτε έν πλήρει
Ισοτιμίrι μέ τά άλλα μέλη τού Βορειοατλαντικού Συμφώ­
νου. Δέν θεωρώ δτι παρίσταται άνάγκη νά άναφέρω παρα­
δείγματα αύτfjς τfjς άνεξαρτήτου πολιτικής. 'Επιθυμώ
δμως νά δηλώσω δτι ή πολιτική αύτή θά συνεχισθfj
σταθερώς.
»Ή πολιτική τfjς στενfjς καί εΙλικρινούς συνεργασίας
μετά τfjς παλαιίiς μας φίλης Γιουγκοσλαβίας θά συνεχισθfj
καί θά καταβληθfj προσπάθεια νά άναπτυχθfj αύτη έτι πε­
ρισσότερον. Al στεναί μας σχέσεις μετά τfjς Γιουγκοσλα­
βίας, έκτός του δτι ύπfjρξαν χρήσιμοι δι ' άμφοτέρας τάς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
χώρας, άπέδειξαν καί γενικώτερον δτι, δ που ύπάρχει καλή
θέλησις καί άμοιβαίος σεβασμός, αί διαφοραί τών πολιτι­
κών καί κοινωνικών καθεστώτων δέν δυσχεραίνουν τάς
σχέσεις τών λαών.
»Θά συνεχισθfj έπίσης μέ δλας τάς άραβικάς χώρας ή
καλλιέργεια τών στενών σχέσεων, αίτινες τόσον άνεπτύ­
χθησαν τόν τελευταίον καιρόν. 'Η έγκαρδιότης τών σχέ­
σεων τούτων δέν έστηρίχθη μόνον είς τούς ίστορικούς δε­
σμούς τfjς 'Ελλάδος μετά τών χωρών αύτών. 'Εστηρίχθη
καί εΙς τήν πεποίθησίν μας δτι ή Έλλάς, ζώσα εΙς τήν
Ιδίαν λεκάνη ν μέ τόν ραγδαίως άνερχόμενον άραβικόν κό­
σμον, έδει νά άσκήση έναντι αύτοv πολιτική ν εlδικfjς φι­
λίας. Ούτω έσφυρηλατήθησαν προσφάτως νέοι καί Ισχυρό­
τεροι δεσμοί μέ τάς άραβικάς χώρας, πρός τάς δποίας έμ­
πράκτως ή Έλλάς έξεδήλωσε τήν άλληλεγγύην της είς
ώρας κρισίμους δι ' αύτάς. Είμεθα εύτυχείς διαπιστοvντες
δτι α{ άραβικαί χώραι άνταπεκρίθησαν εΙς τήν φιλίαν αύ­
τήν καί έχομεν τήν άπόφασιν, τήν πολιτική ν ταύτη ν νά τήν
συνεχίσωμεν.
» 'Αλλά καί γενικώτερον θά συνεχίσωμεν τήν προσπά­
θειαν άναπτύξεως καλυτέρων σχέσεων μέ πίiσαν χώραν, ή
δποία ε{ναι διατεθειμένη νά μ ή άναμιγνύεται εΙς τά έσωτε­
ρικά μας καί νά σέβεται εΙλικρινώς τήν άνεξαρτησίαν καί
τήν έθνικήν μας άξιοπρέπειαν.
»Εlναι γνωστόν δτι αί διπλωματικαί καί οίκονομικαί
σχέσεις μας μέ τάς χώρας τού Ά νατολικοv Συνασπισμού
ε{χον σοβαρώς διαταραχθfj ή καί διακοπfj. WΗδη τάς άπο­
κατεστήσαμεν μέ τάς περισσοτέρας έξ αύτών.
»Κύριοι βουλευταί, ή στάσις τfjς 'Ελλάδος είς δλας τάς
διεθνείς αύτfjς σχέσεις ύπfjρξε πάντοτε σύμφωνος πρός τάς
άρχάς τού δικαίου καί τfjς ήθικfjς. Εlναι εύλογος tπομένως
ή πικρία τήν δποίαν αΙσθάνεται δ tλληνικός λαός, διαπι­
στών τήν άδικίαν, ή δποία προσγίγνεται εΙς βάρος τών
άδελφών μας Κυπρίων. Ή Έλλάς έπί μακρόν χρόνον άνέ­
μενε καί έπιμόνως έπεδίωξεν, δπως lκανοποιηθfj τό αίτημα
τfjς αύτοδιαθέσεως τών Κυπρίων, μέ πρωτοβουλίαν τfjς
χώρας, ή δποία κατέχει τήν Κύπρον.
» νΗλπιζεν δτι ή Μεγάλη Βρετανία τόσον διά λόγους
δικαιοσύνης δσον καί λόγω παλαιiiς φιλίας θά άνελάμβανε
τήν πρωτοβουλίαν μιiiς έποικοδομητικfjς λύσεως. "Οταν
δμως πρό τετραετίας εύρέθη ή Έλλάς ένώπιον τfjς κατη­
γορηματικής καί άμετανοήτου άρνήσεως τfjς Μεγάλης
Βρετανίας, προσέφυγεν εΙς τόν 'Οργανισμό ν τών 'Ηνωμέ­
νων 'Εθνών, έκπληροvσα lστορικόν καί ήθικόν χρέος.
»'Η βαθεία άγωνιστική πίστις τών Κυπρίων, ή σταθερά
συμπαράστασις τού tλληνικοv λαού καί τfjς Κυβερνήσεως,
καθ' δλον τούτο τό διάστημα, συνέβαλον άποφασιστικώς
εΙς τήν προώθησιν τού Κυπριακού έπί τού διεθνούς πεδίου.
'Η tλληνική Κυβέρνησις θά συνεχίση μέ τήν αύτή ν πίστιν
καί συνέπειαν τήν συμπαράστασίν της πρός τούς άγωνιζο­
μένους Κυπρίους. Δέν ε{ναι βεβαίως δυνατόν νά προδιαγρά­
ψη άπό τούδε τά διπλωματικά καί πολιτικά μέσα, διά τών
δ ποίων θά έπιδιώξη τόν σκοπόν αύτόν. 'Η Κυβέρνησις,
σταθμίζουσα τά βασικά συμφέροντα του έθνους καί τά
συμφέροντα του άγωνιζομένου κυπριακού λαου, θά έπιλέ­
γη tκάστοτε τά προσφορώτερα μέσα διά τήν προώθησιν
του ζητήματος. Ό tλληνικός λαός, έχων μακράν πείραν
παρομοίων άγώνων, θά έπιδείξη πίστιν καί ύπομονήν καί
δέν θά παρασυρθfj άπό τήν άνεύθυνον δημαγωγίαν.
 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑτΙΚΕΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
»·Η άκατάλυτος δύναμις τής δικαιοσύνης καί τής έλευ­
θερίας καί α{ διεθνείς έξελίξεις θά δδηγήσουν άναποτρέ­
πτως εlς τήν δικαίαν λύσιν τοϊί Κυπριακοϊί. Άπειλαί καί
ώμότητες, δπως αί πρόσφατοι τουρκικαί, άποβλέπουσαι
είς τό νά άναστείλουν τήν έξέλιξιν αύτή ν, δέν πρόκειται νά
πτοήσουν ούτε ήμiiς, ούτε τούς WΕλληνας άδελφούς μας έν
Κύπρφ. Ά ντιθέτως, χαλυβδώνουν τήν θέλησιν καί τήν
aποφασιστικότητά μας εlς τόν άγώνα ύπέρ τοϊί δικαίου, εlς
τόν άγώνα πρός προστασίαν τής ζωής καί τών συμφερόν­
των τών διωκομένων άδελφών μας.
»Καλοϊίμεν τούς μ ή θέλοντας νά κατανοήσουν τήν άλή­
θειαν αύτή ν, νά τήν άνnληφθοϊίν έγκαίρως καί πρίν ή διά
τής έχθρικής των στάσεως κλονίσουν άνεπανορθώτως
συμμαχlας, αί δποίαι θά ήδύναντο άλλως νά εlναι χρήσιμοι
δι' δλους. Διότι, πρέπει πάντες νά γνωρίζουν δτι ούτε δυνά­
μεθα, ούτε δικαιούμεθα νά θυσιάσωμεν χάριν αύτών τά
συμφέροντα τών Κυπρίων.
ι>Οϋτω πολιτευομένη ή Έλλάς καί είς τόν άγώνα της
πρός άπελευθέρωσιν τής Κύπρου καί εlς τήν δλην έξωτε­
ρικήν της πολιτική ν, παραμένει στρατιώτης τής έλευθερί­
ας, τής δικαιοσύνης καί τής εlρήνης.
ιιΚύριοι βουλευταί, ή άνανέωσις τής λαϊκής έμπιστοσύ­
νης έπιτρέπει εlς τήν Κυβέρνησιν νά συνεχίση τήν χαρα­
χθείσαν οίκονομικήν πολιτική ν καί μάλιστα έντονώτερον
διά τής έφαρμογής πλέον ριζοσπαστικών μεθόδων.
ιι ·Η Κυβέρνησις γνωρίζει δτι διά νά έκπληρώση καί εlς
τόν τομέα αύτόν τήν άποστολήν της, έχει άνάγκην τής
κατανοήσεως καί τής συμπαραστάσεως τοϊί λαοϊί, χάριν
τοϊί δποίου άγωνίζεται. Διά νά έχη δμως τήν συμπαράστα­
σιν αύτοϊί, πρέπει νά έχη καί δ λαός σαφή καί όρθήν άντί­
ληψιν τής ύφισταμένης εΙς τήν χώραν μας πραγματικότη­
τος.
ιΠόν τελευταίον καιρόν ή δημοκοπία άφ' ένός καί ή
άγνοια άφ ' έτέρου, έκαλλιέργησαν πλάνας καί ένεθάρρυ­
ναν τάσεις, αί δποίαι δύνανται νά θέσουν έν κινδύνφ τήν
οlκονομίαν τής χώρας.
ιιΔιά τόν λόγον αύτόν ή Κυβέρνησις θεωρεί καθήκον
της νά ένημερώση τόν λαόν καί νά τόν βοηθήση νά άγωνι­
σθή έπί στερεοϊί έδάφους διά τήν βελτίωσιν τοϊί μέλλοντός
του.
ι>Κατά τήν τελευταίαν διετίαν έπετεύχθη ή θεμελίωσις
τής οΙκονομικής σταθερότητος καί τής έμπιστοσύνης εlς
τήν οίκονομίαν τής χώρας. Ταϊίτα συνετελέσθησαν μέ τήν
συγκράτησιν τών τιμών καί μέ τήν έξυγίανσιν τών δημο­
σίων οΙκονομικών καί τοϊί πιστωτικοϊί μηχανισμοϊί τής
χώρας.
ιιΚατ' άκολουθίαν τών άνωτέρω έξελίξεων έσημειώθη
άλματώδης aύξησις τών έθνικών aποταμιεύσεων καί δ
προσανατολισμός αύτών πρός παραγωγικάς έπενδύσεις,
ένεθαρρύνθησαν δέ καί γενικωτέρας 'σημασίας έπενδύσεις
έκ τοϊί έξωτερικοϊί.
ιιΚατά τήν διετίαν 1956-1957 ηύξήθη τό έθvικόν προϊόν
είς σταθεράς τιμάς κατά 15%. Τό ποσοστόν τοϊίτο εlναι
άνώτερον τών aντιστοίχων ποσοστών διά τάς χώρας τής
Εύρώπης, άλλά καί διά τάς πλείστας έκ τών ύπό άνάπτυξιν
χωρών. Παρά ταϊίτα τό μέσον κατά κεφαλήν είσόδημα έξα­
κολουθεί νά εlναι χαμηλόν καί παραμένει όξύ τό βασικόν
οίκονομικόν πρόβλημα τής χώρας. Τό δίκαιον αίτημα τής
μεγάλης μάζης τοϊί πληθυσμοϊί εlναι νά έξασφαλισθή τό
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
143
ταχύτερον διά τής άναπτύξεως τής οίκονομίας μας, ένα
άνώτερον έπίπεδον διαβιώσεως καί πρό παντός νά δημι­
ουργηθοϊίν περισσότεραι εύκαιρίαι aπασχολήσεως εlς πα­
ραγωγικάς έργασίας.
ιι Ή aποκατάστασις τής οΙκονομικής σταθερότητος καί
δμαλότητος καθιστii δυνατήν τήν συγκέντρωσιν δλων τών
προσπαθειών είς τήν aντιμετώπισιν τών μονιμωτέρων οΙ­
κονομικών μας προβλημάτων. Πρός τοϊίτο έπιβάλλεται
άφ ' ένός ή συνεχής περιφρούρησις τής κτηθείσης σταθερό­
τητος τοϊί έθνικοϊί νομίσματος καί άφ' έτέρου ή κινητο­
ποίησις τών πόρων καί τής δραστηριότητος Κράτους καί
λαοϊί εlς τήν άνάπτυξιν τής οίκονομίας μας.
ιιΤόν οίκονομικόν πρόβλημα πού άπασχολεί τούς πε­
ρισσοτέρους 'Έλληνας καί έπομένως τόν τόπον, μόνον ώς
συλλογική προσπάθεια καί εύθύνη δύναται νά άντιμετωπι­
σθή. Εlς τήν έπιβαλλομέvην γενικήν κινητοποίησιν εlναι
άναγκαίον οί οίκονομικώς Ισχυρότεροι νά ύποβληθοϊίν είς
μεγαλυτέρας άναλογικώς θυσίας, νά άναλάβουν εύρυτέρας
δημιουργικάς πρωτοβουλίας καί πρό παντός νά δώσουν τό
παράδειγμα ένός λιτότερου τρόπου διαβιώσεως.
ιι Ή οΙκονομική άνάπτυξις τής χώρας έξαρτiiται άπq
τήν lδικήν μας ίκανότητα καί κυρίως άπό τήν θέλησίν μας
νά ύποβληθώμεν χάριν αύτής εlς θυσίας. ·Υπό τάς συγχρό­
νους δμως διεθνείς οlκονομικάς έξελίξεις, ή οΙκονομική
ζωή καί ή πρόοδος τών μικροτέρων χωρών ε[ναι συνδεδεμέ­
νη μέ τήν διεθνή οίκονομίαν.
ιι Ή οΙκονομική μας άνάπτυξις συνδέεται κατ' άνάγκην
μέ τόν βαθμόν έπεκτάσεως τών συναλλαγών μας ~αί τήν
έκτασιν τής έκ τοϊί έξωτερικοϊί τεχνικής βοηθείας.
ιιΑί σκέψεις αύταί έξηγοϊίν καί τήν άνάγκην τής συνε­
χίσεως τής άμερικανικής βοηθείας, ή δποία, ώς γνωστόν,
συνέβαλεν είς τήν άνασυγκρότησιν τής έξηρθρωμένης οί­
κονομίας μας. •Η aπορρόφησις αύτής έμειώθη εΙς 23 έκατ.
δολλάρια κατά τό 1957. Ή ήλαττωμένη αύτή aπορρόφη­
σις ώφείλετο Ιδίως εΙς τήν παροχή ν τής βοηθείας ύπό μορ­
φήν γεωργικών έφοδίων, έν συνδυασμφ πρός τάς ηύξημέ­
νας έλληνικάς έσοδείας καί τήν προστασία ν αύτών. 'Επί
τοϊί σοβαροϊί τούτου θέματος ή έλληνική Κυβέρνησις διετύ­
πωσε τάς άπόψεις της καί άναμένει δτι κατά τήν έπανεξέ­
τασιν αύτών θά έπιδειχθή έκ μέρους τών άμερικανικών aρ­
χών τό ένδιαφέρον καί ή κατανόησις αί δποίαι καί άλλοτε
έπεδείχθησαν διά τήν Έλλάδα.
ιι ·Η Κυβέρνησις, έξάλλου, θά ύποστηρίξη τήν κίνησιν
διά τήν ένοποίησιν τής εύρωπαϊκής οίκονομίας, θά έπιμεί­
νη δμως είς τάς ρυθμίσεις έκείνας, α!τινες εlναι aπαραίτη­
τοι διά τήν έπιτάχυνσιν τής άναπτύξεως τών οΙκονομικώς
άσθενεστέρων χωρών, μεταξύ τών δ ποίων καί ή •Ελλάς.
ιιΚατά τήν τελευταία ν διετίαν έπήλθεν ούσιώδης έξυγί­
ανσις τών δημοσίων οΙκονομικών. Τό σύνολον τών έσόδων
έξ έλληνικών πηγών διά πρώτην φοράν έκάλυψε τάς τρε­
χούσας δαπάνας καί συνέβαλεν εlς τήν χρηματοδότησιν
ένός ηύξημένου προγράμματος δημοσίων έπενδύσεων.
nοσοι, έπομένως, δμιλοϊίν περί πλεονασμάτων, παραβλέ­
πουν ότι δ προϋπολογισμός δέν καλείται νά καλ~ψη μόνον
τρεχούσας δα πάνας, άλλά καί δημοσίας έπενδύσεις, έκ τών
δποίων έξαρτiiται, ώς γνωστόν, τό μέλλον τής χώρας.
ιιΕΙδικώτερον, τό 1957, λόγω τής άπροβλέπτως ύψηλής
οΙκονομικής δραστηριότητος καί τών ηύξημένων εΙσαγω­
γών, τά έσοδα ύπήρξαν μεγαλύτερα τών άρχικώς προβλε-
 144 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
φθέντων. Τοuτο έπέτρεψε τήν ένίσχυσιν τοu προγράμματος
έπενδύσεων, τήν κάλυψιν ώρισμένων ούσιωδών έκτάκτων
άναγκών, όπως ή αvξησις μισθών καί συντάξεων, ή άποκα­
τάστασις τών νέων σεισμοπαθών κ.λ.π., καί τέλος τήν έκ­
καθάρισιν έλλειμμάτων καί χρονιζουσών ύποχρεώσεων έκ
του παρελθόντος, ώς ταuτα έξετέθησαν εΙς δημοσίας άνα­
κοινώσεις.
» "Οσον άφορii τόν προϋπολογισμόν τοu 1958, τά κύρια
χαρακτηριστικά αύτοu άνεκοινώθησαν ήδη άπό του πα­
ρελθόντος Δεκεμβρίου. Κατά τό τελευταίον όμως τρίμηνον
προσετέθησαν διάφοροι έπιβαρύνσεις, αίτινες μετέβαλον
τάς άρχικάς προβλέψεις.
)) 'Η Κυβέρνησις έντός τών προσεχών έβδομάδων θά
καταθέση τόν προϋπολογισμό ν ύπό τήν άναθεωρημένην έν
τι νι μέτρφ μορφήν του. 'Ο προϋπολογισμός 1958 άπό άπό­
ψεως τρεχόντων έσόδων καί έξόδων δέν θά ε{ναι μόνον
Ισοσκελισμένος, άλλά θά καλύψη καί μέρος τοu προγράμ­
ματος έπενδύσεων. Τό ύπόλοιπον του προγράμματος τού­
του θά καλυφθή έκ τής άμερικανικής βοηθείας καί διά δα­
νεισμού έξ έντόκων γραμματίων. 'Εκ τούτων καταφαίνεται
ότι, aν δέν ύπήρχε ή δυνατότης συμβολής του προϋπολο­
γισμού, δέν θά καθίστατο μόνον άδύνατος μέ τήν μειωμέ­
νην άπορρόφησιν τής άμερικανικής βοηθείας ή διεύρυνσις
του προγράμματος έπενδύσεων, άλλά θά ήτο προβληματι­
κή καί ή συνέχισις τών ύπό έκτέλεσιν έργων.
))Συνεπώς, δ προϋπολογισμός έν τφ συνόλφ του, περι­
λαμβανομένου καί του προγράμματος έπενδύσεων, έμφανί­
ζει έλλειμμα, τό δποίον καλύπτεται άπό έκτάκτους πηγάς.
)) 'Η Κυβέρνησις θά προχωρήση είς τήν όργάνωσι ν τών
φορολογικών δικαστηρίων. Θά έξετάση μέ προσοχήν καί
κατανόησιν τά παράπονα περί φορολογικών άνισοτήτων ή
άδικιών καί θά έπιδιώξη σταθερώς τήν άπλούστευσιν τής
φοροτεχνικής διαδικασίας, ίδίως διά τούς οΙκονομικώς
άσθενεστέρους φορολογούμενους. 'Ιδιαιτέρως διά τούς
μικροτέρους έπιτηδευματίας θά καθιερωθή ή σταθερότης
τής βεβαιώσεως του φόρου έπί τριετίαν. Περαιτέρω, άπό
τοu 1959 τό έπί τοu εΙσοδήματος τοu διανυομένου έτους,
ύπό τήν μορφήν τής κακώς λεγομένης "προεισπράξεως"
καταβαλλόμενον ποσοστόν φόρου έξ 75% θά μειωθή στα­
διακώς εlς 50%. Θά έξετασθοuν έπίσης πρόσθετοι μέθοδοι
φορολογικής άνακουφίσεως τών έπιχειρήσεων, α{ δποίαι
έπενδύουν κεφάλαια εlς παραγωγικά έργα πρός έκσυγχρο­
νισμόν ή έπεκτάσεις.
))Παραλλήλως θά γίνη νέα έξόρμησις διά τήν αύστηράν
έφαρμογήν τών φορολογικών νόμων καί τήν .άποφασιστι­
κήν άντιμετώπισιν τής φοροδιαφυγής, ή δποία δέν άποτε­
λεί μόνον άδίκημα κατά τών" οlκονομικών τής χώρας, άλλά
καί βαρείαν προσβολήν τής δημοσίας τάξεως καί ήθικής.
)) Ή Κυβέρνησις πιστεύει ότι ή έφαρμογή τών μέτρων
τούτων θά τής έπιτρέψη εΙς τό προσεχές μέλλον νά έλαφρύ­
νη φορολογικώς τά μέσα εlσοδήματα. Πρέπει όμως νά άν­
τιληφθώμεν κάποτε όλοι ότι διά τήν στήριξιν ένός ηύξημέ­
νου προγράμματος έπενδύσεων, δηλαδή διά τήν έξασφάλι­
σιv μιiiς καλυτέρας αvριον, ε{ναι άνάγκη τό Κράτος νά
διαθέτη πόρους.
)) Ή Κυβέρνησις θά συγκρατήση άποφασιστικώς τήν
αvξησιν τών καταναλωτικών δαπανών διά νά έξασφαλίση
τήν μεγίστη ν ένίσχυσιν τών παραγωγικών έπενδύσεων.
))Θά έξετασθή πiiσα δυνατότης μειώσεως τών στρατιω-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τι κών μας δαπανών, αίτινες ήδη περιωρίσθησαν έναντι τών
δαπανών τοu παρελθόντος έτους. Πάντως, όμως, ή Κυβέρ­
νησις θά διατηρήση τήν άμυντικήν ίκανότητα τής χώρας
εlς τό έπίπεδον πού ' ύπαγορεύει ή έθνική μας άσφάλεια.
))Μέ τήν εύκαιρίαν αύτή ν έπιθυμώ νά έξάρω τό ύψηλόν
έπίπεδον άποδόσεως είς τό δποίον εύρίσκονται αί ~Ενο­
πλοι Δυνάμεις τής χώρας καί τά Σώματα 'Ασφαλείας καί
νά διαδηλώσω τήν στοργή ν καί τήν έμπιστοσύνην, μέ τήν
δποίαν τά περιβάλλει ή Κυβέρνησις.
)) Ή Κυβέρνησις, διά τών κατά τά έτη 1956 καί 1957
ληφθέντων μέτρων, ηvξησε τq μισθολόγιον τών δημοσίων
ύπαλλήλων κατά 582 έκατ. έτησίως, προσφάτως δέ ύπό τής
ύπηρεσιακής Κυβερνήσεως έδόθη νέα αvξησις άνερχομέ­
νη εlς 150 έκατ. έτησίως. Εlς τούς συνταξιούχους έδόθη­
σαν κατά τήν διετίαν 1956 καί 1957 αύξήσεις άνερχόμεναι
εΙς 230 έκατ. έτησίως καί περαιτέρω άλλα 70 έκατ. έτησίως
ύπό τής ύπηρεσιακής Κυβερνήσεως. ~Ητοι, διά τήν βελτί­
ωσιν τής θέσεως τών δημοσίων λειτουργών καί τών συντα­
ξιούχων, έπιβαρύνεται πλέον μονίμ'ως δ προϋπολογισμός
μέ 1.032 έκατ. έτησίως. Τά ποσά ταuτα άντιστοιχοuν εΙς
αύξήσεις κατά 15%-18% διά τούς δημοσίους ύπαλλήλους
καί κατά 20% διά τούς συνταξιούχους καί συγκρ(νονται μέ
άντίστοιχον aνοδον του τιμαρίθμου άκριβείας ζωής κατά
4,2%.
))Πέραν τούτων, ή Κυβέρνησις άποβλέπει εΙς τήν στα­
διακή ν αvξησιν τών άποδοχών τών δημοσίων ύπαλλήλων,
λαμβάνουσα ύπ' όψιν τά πορίσματα τής έπί τούτφ συστα­
θείσης έπιτροπής άναδιοργανώσεως τής Διοικήσεως. Ή
Κυβέρνησις θεωρεί τό ζήτημα τής άμοιβής τών όργάνων
τής Διοικήσεως συνδεδεμένο ν μέ τήν γενικωτέραν προσπά­
θειαν διά τήν όρθολογικωτέραν άναδιάρθρωσιν τής διοι­
κητικής μηχανής. Διότι δέν νοείται πρόοδος είς οlονδήπο­
τε τομέα τής κρατικής δραστηριότητος, aν δέν παρακο­
λουθήται άπό τήν παράλληλον άνύψωσιν, άπό πάσης
πλευρiiς, τών δημοσίων ύπηρεσιών.
)) ~Ηδη άπό του τρέχοντος έτους καί έφεξής δλονέν καί
περισσότερον ή σύνθεσις του προγράμματος δημοσίων
έπενδύσεων θά συγκεντροuται άφ ' ένός είς έργα άμέσου
άποδόσεως, Ιδίως γεωργικά καί τουριστικά, καί άφ' έτέρου
εΙς βασικάς έπενδύσεις οΙκονομικής ύποδομής, διά τών
δποίων θά διευρυνθή ή γενlκωτέρα παραγωγική lκανότης
τής χώρας. ΕΙς τάς έπενδύσεις οΙκονομικής ύποδομής, πε­
ριλαμβάνονται τά έγγειοβελ τιωτικά καί άρδευτικά έργα, ή
παραγωγή καί διανομή ήλεκτρικής ένεργείας καί α{ βασι­
καί έπενδύσεις εΙς μεγάλας μεταλλευτικάς κα( βιομηχανι­
κάς έγκατα στάσεις. 'Η σημασία τών έπενδύσεων ύποδο­
μής θά ε{ναι αvξουσα εΙς τά προγράμματα τών προσεχών
έτών.
)) Άποβλέπομεν είς τήν εύρυτέραν δυνατή ν χρησιμο­
ποίησιν τής lδιωτικής πρωτοβουλίας, διά τήν άνάληψιν
τής έκτελέσεως καί έκμεταλλεύσεως τών μεγάλων βιομη­
χανικών έργων. 'Εφ' όσον, όμως, τό έκδηλούμενον Ιδιωτι­
κόν ένδιαφέρον δέν θά ε{ναι έπαρκές, ή δέν θά άνταποκρί­
νεται πρός τό έθνικόν οlκονομικόν συμφέρον, ή Κυβέρνη­
σις θά προχωρήση άφ' ένός μέν εlς τήν άπ' εύθείας έκτέ­
λεσιν τών έργων τούτων διά τής χρησιμοποιήσεως συμ­
βουλευτικών οίκων διεθνώς άνεγνωρισμένου κύρους, άφ '
έτέρου δέ εΙς τήν διαμόρφωσιν μεγάλων μικτών έπιχειρή­
σων, ύπό τήν μορφήν άνωνύμων έταιριών. Μέρος, ή ένδε-
 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑτΙΚΕΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
χομένως καί τό σύνολον τών μετοχών τών έπιχειρήσεων
τούτων, θά προσφέρεται βαθμιαίως καί θά διατίθεται ύπέρ
τών μεγάλων κατηγοριών τού πληθυσμού, αί δποίαι θά
στρέψουν τάς μικράς άποταμιεύσεις πρός παραγωγικάς
έπενδύσεις.
ιι Ώς έκ τούτου τά μεγάλα βιομηχανικά έργα έθνικού
ένδιαφέροντος, άφ' ένός μέν θά καταστούν βαθμιαίως κτή­
μα τού λαού, άφ' έτέρου δέ θά δημιουργήσουν πόρους διά
νέας έπενδύσεις.
ιι 'Εντός τής τελευταίας διετίας έσημειώθη σταθερά aύ­
ξησις τών Ιδιωτικών Ιδίως εΙσαγωγών εΙς ρυθμόν πολύ τα­
χύτερον τής αύξήσεως τών έξαγωγών, μέ άποτέλεσμα τήν
σημαντικήν διεύρυνσιν τού έλλείμματος τού έμπορικού
μας Ισοζυγίου. Μεγάλη ύπήρξεν άντιστοίχως ή aύξησις
τών άδήλων εΙσπράξεων, Ιδιαιτέρως έκ ναυτιλιακών έμβα­
σμάτων καί έκ τού τουρισμού. 'Εντός τού 1957 έμειώθη τό
συναλλαγματικόν άπόθεμα κατά 21 έκατ. δολλάρια καί ή
έλάττωσις αύτή άποτελεί μίαν έκ τών σοβαρωτέρων συνε­
πειών τής κατά τό ίδιον έτος μειώσεως τής άναλωσίμου
άμερικανικής βοηθείας. Παρ' δλον δτι ή συναλλαγματική
κατάστασις τής χώρας παραμένει Ισχυρά, αί άνωτέρω έξε­
λίξεις παρακολουθούνται μετά τής έπιβαλλομένης προσο­
χής έκ μέρους τής Κυβερνήσεως.
ιιΤό έλλειμμα τού έμπορικού Ισοζυγίου πρέπει νά συγ­
κρατηθή, μέ έπιδίωξιν τόν συνεχή περιορισμόν αύτού, τού­
το δέ δύναται νά έπιτευχθή Ιδίως διά τής αύξήσεως τών
έξαγωγών. ·Η πολιτική έξωτερικού έμπορίου τfjς Κυβερνή­
σεως θά στηριχθή έπί τού άπαραβιάστου τής άρχής τής
έλευθερίας τών εΙσαγωγών καί έπί τής άναπτύξεως τών έμ­
πορικών μας συναλλαγών πρός πάσαν κατεύθυνσιν, πρός
τήν δπο{aν συναντώμεν θετικόν ένδιαφέρον διά τήν άπορ­
ρόφησι ν τών έξαγωγίμων μας εΙδών. ·Υπό τό πνεύμα τούτο
αί δυνατότητες άναπτύξεως τού έμπορίου μετά τών άνατο­
λικών χωρών θά προωθηθούν εΙς τό μέγιστον. ΥΗδη, αί
συναλλαγαί μας μετ' αύτών έντός τής τελευταίας διετίας
έτριπλασιάσθησαν. Θά έπιδιώξωμεν τήν περαιτέρω έπέ­
κτασιν αύτών, καθ' δ μέτρον βεβαίως εlναι τούτο δυνατόν,
δεδομένου δτι αί έξαγωγαl μας πρός τάς χώρας αύτάς
προϋποθέτουν τήν άντίστοιχον εlσαγωγήν ούσιωδών διά
τήν χώραν μας άγαθών.
;;Κατά τήν τελευταίαν διετίαν ύπολογίζεται δτι τό χρη­
ματικόν εΙσόδημα τών άποζώντων έκ τής γεωργίας ηύξήθη
κατά 32%. βlς σταθεράς τιμάς ή έν γένει aύξησις εlναι
άνωτέρα τού 18%, ή δέ aύξησις τής άγοραστιιcijς δυνάμεως
τών άγροτών εΙς βιομηχανικά είδη ύπολογίζεται εΙς 24%
περίπου.
ιι Ή Κυβέρνησις, άποδίδουσα πρωταρχικήν σημασίαν
εΙς τήν βελτίωσιν τού βιοτικού έπιπέδου τών άγροτών, μέ
τήν όποίαν συνδέεται καί ή άνάπτυξις τής χώρας, θά άπα­
βλέψη κατά πρώτον λόγον εΙς, τήν μεγαλυτέραν δυνατήν
έπέκτασι ν καί τήν άξιοποίησιν τών έγγειοβελ τιωτικών καί
άρδευτικών έργων καθώς καί τήν αύξησιν τών μεσοπροθέ­
σμων καί μακροπροθέσμων δανείων τής 'Αγροτικής Τρα­
πέζης. Θά έπιδιώξη, έπίσης, τήν άναμόρφωσιν τής γεωργι­
κής μας οΙκονομίας μέ βάσιν τήν έπέκτασιν τών έντατικών
καλλιεργειών, αί όποίαι άπορροφούν περισσοτέρας έργα­
τικάς χείρας καί έξασφαλίζουν μεγαλύτερον εΙσόδημα.
ιι Ή Κυβέρνησις άποβλέπει έπίσης εΙς τήν στήριξιν
τών τιμών τών γεωργικών μας προϊόντων έν συσχετίσει
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
145
πρός τάς διεθνείς τιμάς. ·Ο άγροτικός κόσμος, δμως, πρέ­
πει νά συνειδητοποιήση τό γεγονός δτι ή βελτίωσις τού
εΙσοδήματός του έξαρτάται έκ τής αύξήσεως τής παραγω­
γής καί τής τοποθετήσεως αύτής εΙς τάς διεθνείς άγοράς.
Θά άπαιτηθούν πρός τούτο μεγαλύτεραι ποσότητες, καλύ­
τεραι ποιότητες καί πρό παντός διεθνώς άνταγωνιστικαί
τιμαί.
ιι •Η Κυβέρνησις δι ' εiδικού προγράμματος προτίθεται
νά μεριμνήση διά τήν ένίσχυσιν τών όρεινών πληθυσμών
καί τήν άνάπτυξιν τής οΙκονομίας των.
;;Υέλος, ή Κυβέρνησις θά προχωρήση εΙς τήν συμπλή­
ρωσιν τού πρώτου σταδίου άσφαλίσεως διά τήν Ιατρικήν
καί νοσοκομειακήν περίθαλψιν, θά μελετήση δέ τήν όλό­
κλήρωσιν τής άγροτικής άσφαλίσεως καί θά σταθμίση κα­
τόπιν τούτου τήν δυνατότητα, τήν έκτασιν καί τόν χρόνον
τής έφαρμογής της. Δέν άποβλέπει ή Κυβέρνησις εΙς τήν
δημιουργίαν έντυπώσεων, τάς δποίας ή μελέτη τών οΙκο­
νομικών δεδομένων θά άπεδείκνυε πεπλανημένας.
ιι 'Αποτελεί τήν πεποίθησιν τής Κυβερνήσεως δτι ή πλέ­
ον άσφαλής βάσις διά τήν περιφρούρησιν τών συμφερόν­
των τών έργατών καί ύπαλλήλων εlναι ή σταθερότης τού
έθνικού νομίσματος, διότι μόνον δι ' αύτής προστατεύεται
τό εΙσόδημα τών οiκονομικώς άσθενεστέρων.
iiΔιά τών ύπογραφεισών συλλογικών συμβάσεων καί
τών άποφάσεων διαιτησlας έντός τής τελευταίας διετίας
ηύξήθησαν τά γενικά κατώτατα δρια τών ήμερομισθίων
καί μισθών τών άνειδικεύτων έργατών κατά 15-27%. Πα­
ραλλήλως έχορηγήθησαν, κατά κατηγορίας έργαζομένων,
αύξήσεις έπί τών κατωτάτων δρίων, κυμαινόμεναι άπό- 7-
35% καί πλέον. Τά ποσοστά αύτά πρέπει νά συγκριθούν μέ
αύξησιν τού τιμαρίθμου άκριβείας ζωής ύπολογιζομένην
εΙς 4,2%.
iiΠεραιτέρω δμως ή Κυβέρνησις θά έξετάση πάσαν δυ­
νατότητα βελτιώσεως τού εΙσοδήματος τών έργατών καί
ύπαλλήλων, συγκεντρώνουσα τήν προσοχήν της εΙς τήν
έξασφάλισιν τής δικαίας συμμετοχής τών έργατών καί
ύπαλλήλων εΙς τήν αύξησιν τού έθνικού προϊόντος. 'Εκτός
άπό τήν προστασίαν τής άγοραστικής δυνάμεως τών μι­
σθών καί ήμερομισθίων, τά αΙτήματα τών έργαζομένων θά
έξετασθούν μέ πνεύμα κατανοήσεως, κατά μεγάλας κατη­
γορίας καί έν συσχετίσει πρός τήν έπέκτασιν τών έργασι­
ών καί τήν αύξησιν τής παραγωγικότητας.
)) 'Η Κυβέρνησις θά έπιμείνη Ιδιαιτέρως έπί τού έλέγ­
χου τής πιστής έφαρμογής τών έργατικών νόμων καί θά
προχωρήση έπίσης μέ άποφασιστικότητα είς τήν έξυγίαν­
σιv τού θεσμού τής κοινωνικής άσφαλίσεως.
iiKaθ' δ ν χρόνον τό μονιμώτερον πρόβλημα τής άπα­
σχολήσεως θ' άντιμετωπισθή διά τής προαγωγής τής οΙ­
κονομικής μας άναπτύξεως, θά ληφθούν καί προσωρινά
μέτρα άνακουφίσεως έκείνων τών περιοχών δπου έκδηλού­
ται μέ Ιδιαιτέραν όξύτητα ή έλλειψις έργασίας καί εΙσοδή­
ματος. Γενική ν έπίσης κατεύθυνσιν τής κυβερνητικής πο­
λιτικής θά άποτελέση ή διευκόλυνσις τής συνταξιοδοτή­
σεως, δπου τούτο εlναι δυνατόν, διά νά άπασχοληθούν οί
νεώτεροι εΙς εύρυτέραν δυνατή ν έκτασιν.
iiΚύριοι βόυλευταί, πρέπει νά καταστή κοινή συνείδη­
σις μία άπλή άλλά θεμελιώδης άλήθεια. "Οτι ή ούσία τού
κοινωνικού μας προβλήματος συνίσταται εΙς τήν αύξησιν
τού έθνικού μας εΙσοδήματος. Μόνον δι ' ένός ηύξημένου
146 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ

έθνικοu εlσοδήματος δυνάμεθα νά βελ τιώσωμεν πράγματι

τό βιοτικόν έπίπεδον του λαοu μας.
>Πήν αϋξησιν, όμως, του έθνικοu μας εΙσοδήματος θά
τήν έπιτύχωμεν μόνον διά τής αvξήσεως τής παραγωγής
μας καί τοuτο πάλιν θά τό έπιτύχωμεν διά τής έκτελέσεως
πάσης φύσεως έργων, τά δ ποία θά άξιοποιήσουν τόν φυσι­
κόν πλοuτον καί τό δυναμικόν τής χώρας.
»Χάριν τών έργων αvτών όφείλομεν νά διευρύνωμεν
συνεχώς τό πρόγραμμα έπενδύσεων, διαθέτοντες δι • αvτό
διαρκώς περισσοτέρους πόρους.
»·Η πολιτική τής προσωρινής άνακουφίσεως τών πολι­
τών ύπό μορφήν άπαλλ~γών ή παροχών, όχι μόνον δέν
άποτελεί θεραπείαν του κοινωνικού μας προβλήματος, άλ­
λά θά καταστήση άδύvατον τήν οvσιαστικήν καί μόνιμον
άντιμετώπισίν του.
»Αvταί εlναι αί έπιδιώξεις μας εlς τόν οlκονομικόν το­
μέα. 'Οφείλω όμως νά έπισημάνω ότι βασικός παράγων διά
τήν οlκονομικήν άνόρθωσιν τής χώρας εlναι ή ύπαρξις
τεχνικώς μορφωμένων στελεχών. Χάριν τοu σκοπού αvτοu
θά πρέπει νά καταβληθή προσπάθεια όπως προσανατολι­
σθούν οί νέοι πρός τά έπαγγέλματα έκείνα, τά δποία ε{ναι
άπαραίτητα διά τήν οlκονομικήν μας άνάπτυξιν. Ή Κυ­
βέρνησις θά ύποβοηθήση τήν προσπάθειαν αύτή ν, διά τής
ίδρύσεως τεχνικών σχολών καί τής αvξήσεως τών σχετι­
κών vποτροφιών. νΗδη ή προηγούμενη Κυβέρνησις έξεδή­
λωσε γενικώτερον τό ένδιαφέρον της διά τά προβλήματα
τής Παιδείας καί του 'Αθλητισμού. Ή παρούσα, έκτιμώ­
σα καί τάς άπόψεις όλων τών δυναμένων νά έχουν έγκυρο ν
γνώμην, θά προχωρήση σταδιακώς πρός τάς μεταρρυθμί­
σεις έκείνας τάς δποίας θεωρεί έπιβαλλομένaς ύπό τάς πα­
ρούσας συνθήκας.
»'Αλλά καί πέραν αvτοu ή Κυβέρνησις αlσθάνεται τήν
άνάγκην νά έπιδείξη lδιαίτερον ένδιαφέρον δι' όλας τάς
έκδηλώσεις τής ζωής τής νέας γενεiiς, ή δποία άποτελεί
τήν συνέχειαν καί τήν έλπίδα τοu έθνους. νΕχομεν χρέος
νά τήν προστατεύσωμεν άπό τούς κινδύνους πού τήν άπει­
λοuν καί νά τήν καθιστώμεν καθημερινώς lκανωτέραν διά τόν
άγώνα τής ζωής.
»Εlμαι βέβαιος ότι, παραλλήλως πρός τήν Πολιτείαν,
καί ή ·Εκκλησία, θεματοφύλαξ του χριστιανικού πολιτι­
σμού, διά τήν δ ποίαν ή Κυβέρνησις διαδηλώνει τό lδιαίτε­
ρο ένδιαφέρον της, θά συμβάλη εlς τήν ήθικήν άνύψωσιν
τής νεότητος άλλά καί δλοκλήρου του έλληvικοu λαοu.
»Ή έπιτυχία τής προσπαθείας τής Κυβερνήσεως, κύ­
ριοι βουλευταί, καί γενικώτερον ή πρόοδος του τόπου
έξαρτώνται άπό μίαν βασικήν προϋπόθεσιν, άνευ τής
δποίας όλα τά προγράμματα μεταβάλλονται εlς λόγους κε­
νούς. ·Η προϋπόθεσις αύτή ε{ναι ή ύπαρξις άσφαλείας καί
τάξεως έν τfl χώρq.. "Οσοι έπιχειροuν διά τής δημαγωγίας
νά δημιουργήσουν κλίμα άνησυχίας καί άβεβαιότητος ή
διά τής προκλήσεως άνωμαλιών νά παρεμβάλουν έμπόδια
εlς τήν κυβερνητικήν προσπάθειαν, θά συναντήσουν στα­
θεράν τήν θέλησιν τής Κυβερνήσεως νά προστατεύση τό
έργον της καί τόν λαόν διά παντός νομίμου μέσου.
»Κύριοι βουλευταί, ή χώρα μας, παρά τάς ύλικάς της
άδυναμίας, δύναται νά προοδεύση καί νά εvημερήση, άρκεί
όλοι ol "Ελληνες νά άποκτήσωμεν συνείδησιν τής εύθύνης
μας καί τό αίσθημα τοu συμφέροντος τοu κοινωνικού
συνόλου.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑτΙΚΕΣ ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 147

'Α vάγvωση τώv προyραμματικώv δηλώσεων.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

148 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
»'Εάν, πειθαρχοvντες εlς τάς άντιλήψεις αvτάς καί
ήνωμένοι, καταβάλωμεν μίαν καθολικήν καί σύντονον
προσπάθειαν, θά ίδωμεν άσφαλώς, ήμείς, καί πρό παντός
οί νεώτεροι, καλυτέρας ήμέρας.
»Αvταί εlναι, κύριοι βουλευταί, αί έπιδιώξεις τής Κυ­
βερνήσεως. Διά τήν πραγματοποίησίν των ζητοvμεν τήν
συμπαράστασιν τοv λαοv καί τήν έμπιστοσύνην τής
'Εθνικής 'Α ντιπροσωπείαρ).
Μετά τήν άνάγνωση τών προγραμματικών δηλώ­
σεων, δ πρόεδρος τής ΕΔΑ, I. Πασαλίδης έξέφρασε
τή συμπαράστασή του πρός τούς Κυπρίους καί τό­
νισε δτι ή παράταξή του θά άσκήσει έποικοδομητική
άντιπολίτευση μέ σκοπό τήν ίκανοποίηση τών άπαι­
τήσεων του λαου καί τήν άσκηση καλόπιστου καί
δημιουργικου έλέγχου . Στή συνέχεια,) χαρακτήρισε
τίς προγραμματικές δηλώσεις τής Κυβερνήσεως
άόριστες καί άνίκανες νά δώσουν άπάντηση στά αίτή­
ματα του λαου καί νά άνταποκριθουν στίς πραγματι­
κές άνάγκες του τόπου.
Γιά τή διεθνή οίκονομική ϋφεση καί τήν ενταση
πού προέρχεται άπό αύτήν, συμφώνησε μέ τήν κυ­
βερνητική άποψη δτι έπιβάλλεται έπαγρύπνηση καί
λήψη σοβαρών άποφάσεων, καταλογίζοντας τή βα­
σική εύθύνη γιά τήν ενταση, δπουδήποτε παρουσιά­
ζεται, στόν ίμπεριαλιστικό κόσμο. 'Η τυφλή προσή­
λωση τής ' Ελλάδος εναντι του ΝΑΤΟ όφείλει νά
έγκαταλειφθεί καί νά μεταβληθεί δ άποκλειστικός
προσανατολισμός πρός τό δυτικό κόσμο. 'Εκτός τών
άλλων, τά γεγονότα τής Κύπρου άποδεικνύουν δτι τό
ΝΑΤΟ δέν κατώρθωσε νά προφυλάξει τή χώρα άπό
τούς ίδιους τούς συμμάχους της. «Πιστεύω», είπε,
«δτι ή 'Ελλάδα δέν πρέπει νά παίξη τόν ρόλο του
χωροφύλακα ίμπεριαλιστικών συμφερόντων στή
Μέση 'Ανατολή, άλλά άντιθέτως πρέπει νά άνήκη
στούς κατοίκους της καί νά άσκή μιά αύτόνομη πο­
λιτική πού νά άνταποκρίνεται άποκλειστικά καί μό­
νον στά έθνικά συμφέροντα καί νά κατακτa μέ γοργό
ρυθμό τίς καρδιές καί τή λογική του εθνους». Είδι­
κότερα, σχετικά μέ τό Κυπριακό, πρότεινε προσφυγή
στό Συμβούλιο 'Ασφαλείας κατά τής Τουρκίας, κατά­
θεση τής προσφυγής γιά αύτοδιάθεση στόν ΟΗΕ,
άποχώρηση άπό κάθε κοινή ένέργεια μέ τήν άγγλική
καί τουρκική Κυβέρνηση στά πλαίσια τών στρατιω­
τικών γυμνασίων, άποκατάσταση σχέσεων μέ τήν
Κυβέρνηση τής 'Ηνωμένης 'Αραβικής Δημοκρατί­
ας γιά τήν άπό κοινου άντιμετώπιση τής καταστάσε­
ως στήν περιοχή αύτή. Στόν οίκονομικό τομέα, ύπο­
στήριξε τήν άνάγκη γιά τήν άποδέσμευση τής έθνι­
κής οίκονομίας άπό τήν έκμετάλλευση του ξένου μο­
νοπωλιακου κεφαλαίου καί τή λήψη συντόνων μέ­
τρων γιά τήν έκβιομηχάνιση καί τόν έξηλεκτρισμό.
'Αναφέρθηκε, τέλος, στήν «άνυπαρξία» τής δημο­
κρατίας, έφόσον συνεχίζονται οί πολιτικές διώξεις
καί έκτοπίσεις σέ βάρος τών όπαδών μιaς συγκεκρι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
μένης ίδεολογίας καί ζήτησε γενική άμνηστία καί
νομιμοποίηση του ΚΚΕ.
'Ο συναρχηγός τών Φιλελευθέρων, Γ . Παπανδρέ­
ου, κατηγόρησε τήν Κυβέρνηση γιά τήν ϋπαρξη
«άστυνομικου κράτους», τό όποίο άποτελεί στρατο­
λόγο του κομμουνισμου, καί ζήτησε τήν άποκατά­
σταση καί τήν πλήρη λειτουργία τών έλεύθερων θε­
σμών. 'Ισχυρίστηκε, έπίσης, δτι ύπάρχει μονοκομ­
ματικό Κράτος, τό όποίο δδηγεί στήν άποθάρρυνση
του λαου καί τήν άλλοίωση τής εννοιας τής δημο­
κρατίας. Κατελόγισε εύθύνες στήν Κυβέρνηση γιά
τήν άνεπάρκεια τής οίκονομικής καί κοινωνικής της
πολιτικής καί γιά τήν άνιση κατανομή του έθνικου
είσοδήματος . τέλος, διαφώνησε ριζικά μέ τήν πολι­
τική τής Κυβερνήσεως καί στό χειρισμό του Κυπρι­
ακου· ή προσφυγή στό Συμβούλιο του ΝΑΤΟ ίκανο­
ποίησε τούς ~ Αγγλους καί εδωσε τήν εύκαιρία στούς
Τούρκους νά έπιχειρήσουν μετάθεση εύθυνών· πρω­
ταρχικό καθήκον τής έλληνικής Κυβερνήσεως ήταν
νά ύψώσει φωνή διαμαρτυρίας ένώπιον του πολιτι­
σμένου κόσμου γιά τή συμπαιγνία τής Βρετανίας καί
Τουρκίας, νά άπευθυνθεί δημοσίως πρός τόν πρόε­
δρο καί τό λαό τών ΗΠΑ , πού εχουν τήν εύθύνη τής
ήγεσίας του έλεύθερου κόσμου, καί νά ζητήσει άπα­
στολή δυνάμεων του ΟΗΕ, ίκανών νά έγγυηθουν τήν
είρήνη μεταξύ τών δύο κοινοτήτων τής Μεγαλονή­
σου.
'Ο άρχηγός του Λαϊκου κόμματος, Π. Κανελλό­
πουλος, έξέφρασε τήν άντίθεσή του άπέναντι στό
κοινωνικοοικονομικό πρόγραμμα καί τήν έξωτερική
πολιτική τής Κυβερνήσεως, μολονότι συμφώνησε μέ
τήν προσφυγή τής 'Ελλάδος στό Συμβούλιο του
ΝΑΤΟ . Χαρακτήρισε, άκόμη, ώς σφάλμα τήν έμμο­
νή του Κ. Καραμανλή στή διάλυση τής προηγούμε­
νης Βουλής καί τή διενέργεια έκλογών, βάσει του
νέου έκλογικου νόμου, μέ άποτέλεσμα ή ΕΔΑ νά έκ­
προσωπεί στή Βουλή τό 24% του έλληνικου λαου.
'Ο Στ . Στεφανόπουλος, άρχηγός του Λαϊκου Κοι­
νωνικου κόμματος, κατέκρινε τήν Κυβέρνηση γιά τή
γενικότερη πολιτική της καί, κυρίως, γιά τό χειρι­
σμό του Κυπριακου, ύποστη ρίζοντας δτι δέν θά
επρεπε νά στραφεί μονομερώς πρός τό ΝΑΤΟ, άλλά
νά άπευθυνθεί καί πρός άλλους όργανισμούς.
·Ο Σ. Μαρκεζίνης, άρχηγός του κόμματος των
Προοδευτικών, έπέκρινε τήν πολιτική τής Κυβερνή­
σεως καί καταφέρθηκε κατά του έκλογικου συστή­
ματος τής ένισχυμένης άναλογικής, τό όποίο συνέ­
βαλε στήν άποδυνάμωση τών κομμάτων του Κέντρου
καί τήν ένίσχυση τής 'Αριστερaς. 'Ενέκρινε τήν
τοποθέτηση τής Κυβερνήσεως στό πλευρό του δυτι­
κου κόσμου, ύποστήριξε δμως δτι δέν πρέπει νά δη­
μιουργηθεί στόν έλληνικό λαό ή ύπόνοια δτι άποτε­
λεί σύμμαχο δεύτερης καί τρίτης κατηγορίας. Σ' δ, τι
άφορα τό Κυπριακό, ύποστήριξε δτι ύπάρχουν δύο
 ΑΝΑΔΙΆΡΘΡΩΣΗ ΣΠΟΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ
τρόποι γιά τήν έπίλυσή του: ή άποφασιστική συνθη­
κολόγηση η ή μαχητική προβολή.
Ό Α. Μπαλτατζής, άρχηγός τοϋ κόμματος .των
'Αγροτών καί 'Εργαζομένων, ζήτησε τή διενέργεια
νέων έκλογ&ν, προκειμένου νά άποκατασταθεί τό
γνήσιο φρόνημα τοϋ έλληνικοϋ λαοϋ, τήν τήρηση
άνεξάρτητης έξωτερικής πολιτικής, έντός τ&ν συμ­
μαχιών τοϋ δυτικοϋ κόσμου, χωρίς δμως πυρηνικές
βάσεις, καί άκόμη, τή λήψη μέτρων προστασίας τ&ν
σιτοπαραγωγών καί καπνοπαραγωγών, τήν αϋξηση
τ&ν έξαγωγ&ν καί τήν καλύτερη όργάνωση τής γε­
ωργικής παιδείας.
~Ελαβαν άκόμη τό λόγο ο{ βουλευτές Σ. 'Άλλα­
μανής, Γ. Μαϋρος, Η. Ήλιοϋ, Π. Γαρουφαλιiiς, Κ.
Μητσοτάκης καί Σ. Κωστόπουλος καί δ ύπουργός
τ&ν 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ.
Μετά τόν τερματισμό τής συζητήσεως, ή Βουλή,
μετά άπό όνομαστική ψηφοφορία, ένέκρινε τίς προ­
γραμματικές δηλώσεις τής Κυβερνήσεως μέ
φους ύπέρ εναντι 122 κατά καί ένός λευκοϋ, σέ σύνο­
λο 292 παρόντων βουλευτ&ν 52 •
16 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
Σοβιετική έμπορική άντιπροσωπεία, μέ έπικεφα­
λής τό γ. διευθυντή τοϋ ύπουργείου Έξωτερικοϋ
'Εμπορίου, έπισκέπτεται τήν 'Αθήνα μέ σκοπό τή
διεξαγωγή συνομιλιών γιά τή διεύρυνση τ&ν διμερών
έλληνοσοβιετικ&ν σχέσεων στόν οίκονομικό τομέα.
Σύμφωνα μέ σχετική άνακοίνωση πού έκδόθηκε
μετά άπό συνεδρίαση τής έξ ύπουργ&ν έπιτροπής
ύπό τήν προεδρία τοϋ Κ. Καραμανλή, πρόθεση τής
'Ελλάδος ε{ ναι νά διπλασιαστοϋν τουλάχιστον οί
έμπορικές συναλλαγές μέ τήν ΕΣΣΔ «κατά τρόπον
άνταποκρινόμενον είς τό άμοιβαίον συμφέρον τ&ν
δύο πλευρών».
16 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
'Η οίκονομική έξ ύπουργ&ν έπιτροπή υπο τήν
προεδρία τοϋ Κ. Καραμανλή καθόρισε τίς τιμές
άσφαλείας τοϋ σίτου (4,60 δρχ. καλής καί
δευτέρας ποιότητος) καί άποφάσισε νά χρηματοδοτή­
σει τή δημιουργία άποθεμάτων καί τή λελογισμένη
άντικατάσταση τής καλλιέργειάς του άπό άλλες πε­
ρισσότερο άποδοτικές.
Μέ άφορμή, έξάλλου, τήν κατάθεση έπερωτήσεως
μέ άναφορά στό σιτικό πρόβλημα, δ Στ. 'Αλλαμανής
κατηγόρησε τήν Κυβέρνηση δτι έγκαταλείπει τήν
πολιτική τής έξασφαλίσεως σιταρκείας, δ Α. Μπαλ­
τατζής ζήτησε νά έπιτευχθεί ή σιτάρκεια καί νά άπο­
φευχθεί ή άποκλειστική στήριξη στή βοήθεια τ&ν
ΗΠΑ καί δ Η. 'Ηλιοϋ χαρακτήρισε τά νέα μέτρα ώς
άντιλαϊκά, έπισημαίνοντας τήν είσαγωγή στό πα­
ρελθόν ετος 150 χιλ. τόνων σίτου. Ό ύπουργός
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
149
Γεωργίας, Κ. 'Αδαμόπουλος, ύπογράμμισε δτι βασι­
κός στόχος τής γεωργικής πολιτικής τής Κυβερνή­
σεως ε{ναι ή σιτάρκεια, δπως άποδεικνύεται καί άπό
τό γεγονός δτι άπό τό 1950 ή παραγωγή εχει αύξηθεί
κατά 125%, ή καλλιεργημένη εκταση κατά 25% καί ή
στρεμματική κατά 77%. UΟσοι καλλιεργητές -ύπο­
γράμμισε- εχουν κτήματα άνω των 80 στρεμμάτων
προστατεύονται λόγω τής άπορροφήσεως τής συγκεν­
τρώσεως, δσοι εχουν κλήρο μέχρι 40 στρέμματα
προστατεύονται πλήρως, έν& μέ τραπεζικά δάνεια
χρηματοδοτοϋνται καί ο{ εμποροι. Τά λιπάσματα
προσφέρονται σέ χαμηλότερη τιμή άπό τό 1938 -λό­
γω έπιδοτήσεως - καί τά γεωργικά μηχανήματα
εφθασαν τίς 14.000. Μέ τήν έναλλαγή τ&ν καλ­
λιεργειών τά έδάφη θά γίνουν πιό άποδοτικά, μέ σκο­
πό τή μείωση τής σιτοκαλλιέργειας καί τήν αϋξηση
τής καλλιέργειας κτηνοτροφών, βασικό δρο βελτιώ­
σεως τοϋ ζωικοϋ κεφαλαίου τής χώρας.
169 ψή­ Οί βασικές παράμετροι τοϋ σιτικοϋ προβλήματος
άναλύονται σέ σχετικό ύπηρεσιακό ύπόμνημα:
«ι. 'Εφ' δσον αί κλιματολογικαί συνθήκαι εΙ ναι καλαί,
δεδομένου δτι αί καλλιεργηθείσαι έκτάσεις τής έπί θύραις
έσοδείας άνέρχονται εiς τά αύτά περίπου έπίπεδα τής προ­
ηγουμένης (1958 ι ο. 779.000 στρέμματα ~ναντι 10.809.000
στρεμμάτων του ι957), ύπολογίζεται δτι καί ή έφετεινή
έσοδεία θά κυμανθή πέριξ του 1.600.000 τόννων, δση καί ή
περυσινή περίπου (1.650.000 τόννων κατά τό ι957).
»2. Ai άνάγκαι τής χώρας εiς σιτηρά ύπολογίζονται εiς
τό αύτό σχεδόν ϋψος τής έγχωρίου παραγωγής καί συγκε­
κριμένως: 850.000 περίπου τόννοι καταναλίσκονται έτησί­
ως διά τήν συντήρησιν του πληθυσμοu τής ύπαίθρου καί
τήν σποράν (700.000 τόννοι διά συντήρησιν καί ι50.000
τόννοι διά σποράν), ετεροι δε 700.000-750.000 τόννοι
άλευροποιοuνται, διά τήν παρασκευήν του άρτου των
άστικών κέντρων καί διά τάς βιομηχανίας ζυμαρικών.
»3. Μέχρι τής έσοδείας του ι957 εiσήγοντο περί τούς
400-500.000 τόννους ξενικοu σίτου, δστις συνεπλήρωνε
τήν έγχώριον παρqγωγήν, δεδομένου δτι αϋτη ύπελείπετο
τής καταναλώσεως .
»4. ·Η έσοδεία του ι957 κατέστησε τήν χώραν άπό τής
πλευράς των άναγκαιουσών ποσοτήτων σίτου αύτάρκη,
3,5 δρχ. πλήν δμως άπό τής πλευράς τής ποιότητος του παρασκευα­
ζομένου έξ έγχωρίων άλεύρων άρτου, καί τής τιμής αύτοu,
ε{ναι άνάγκη δπως χρησιμοποιοuνται περί τούς ι2Ο.ΟΟΟ­
l35.000 τόννους ξενικοu σίτου, έφ' δσον θά προεκρίνετο
νά παραμείνη ή ποιότης του παρασκευαζομένου άρτου καί
ή τιμή αύτοu είς τά έπίπεδα τής περιόδου ι957-58.
»Ai κυριώτεραι ποικιλίαι του έλληνικοu σίτου ε{ναι
γνωσταί είς τήν άγοράν ύπό τό όνομα "μεντάνα" καί "νού­
μερα". Προεκρίθησαν δέ αί ποικιλίαι αύται, διότι άπό τής
πλευράς τής καλλιεργείας ~χουν μεγάλας στρεμματικάς
άποδόσεις. 'Από τής πλευρaς δμως τής άποδόσεως τών
άλεύρων είς άρτον ύστεροuν τοu άμερικανικοu σίτου καί
ε{δικώτερον τής στανταρισμένης ποικιλίας "Χάρτ-Γουίν­
τερ Νο 2", τήν όποίαν εiσάγει ή χώρα. Ai άποδόσεις τών
έλληνικών άλεύρων εiς άρτον άνέρχονται, διά μέν τόν λευ-
 150 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
κόν τάς 128,5 όκάδας καί τόν μαuρον 136 όκάδας, εναντι
του έξ άμερικανικών άλεύρων λευκου, δστις φθάνει τάς
133,5 όκάδας κ:αί του μαύρου εi.ς 139 όκάδας.
»5. Κατά τήν 30 'Ιουλίου 1958 υπολογίζεται δτι θά πα­
ραμείνουν είς τάς άποθήκας τής συγκεντρώσεως 105.000-
125.000 τόννοι έγχωρίου σίτου άδιάθετοι καί έφ' δσον καί
ή προσεχής συγκέντρωσις τής έσοδείας 1957-58 θά άνέλθη
κατά τάς προβλέψεις εi.ς τά έπίπεδα τής περυσινής (500.000
τόννοι), άνακύπτει τό πρόβλημα: Πρώτον ή τοu περιορι­
σμοί) τών είσαγωγών, όπότε θά έπέλθη διαταραχή έπί τά
χείρω της ποιότητος του παρασκευαζομένου άρτου διά τά
άστικά κέντρα καί αϋξησις τής τιμής αύτοu, δεδομένου δτι
θά παύση ή πρόσμιξις μετά του ξενικοί) σίτου, του όποίου
ή τιμή είναι χαμηλή, κυμαινόμενη πέριξ τών 3 δρχ. κατ'
όκίiν καί ένδεχομένως, ι.δς έκ τούτου, άνοιγμα του παθητι­
κοί) λογαριασμοί) έφοδίων τοu Δημοσίου καί έπιβάρυνσιν
το.υ προϋπολογισμοί). Ταυτοχρόνως, θά &χωμεν καί μείω­
σιν τής άντιστοίχου άμερικανικής βοηθείας έκ τών εi.σα­
γωγών τούτων. Καί δεύτερον, ή διαθέσεως τών πλεονα­
σμάτων τής έγχωρίου παραγωγής, διά τής τοποθετήσεως
αύτών εi.ς άγοράς του έξωτερικοu.
»Τό θέμα δμως τής έξαγωγής τών έγχωρίων πλεονασμά­
των, ένέχει πλείστας δσας δυσκολίας καί συγκεκριμένως:
»'Η ποιότης τοu έγχωρίου σίτου "μεντάνα" καί "νού­
μερα" κατατάσσεται, άπό της πλευρίiς τών παραγομένων
άλεύρων, είς τάς χαμηλοτέρας βαθμίδας τών μ"αλακών σί­
των, διότι είναι α{ πτωχότεραι ποικιλίαι είς γλουτίνην καί
συνεπώς αί εύθηνότεραι διά τήν παρασκευήν άρτου. Διά
τήν παρασκευήν ζυμαρικών έξ έγχωρίων άλεύρων είναι
άνάγκη νά προσμιχθοuν μέ τήν άμερικανικοu σίτου "Χάρτ­
Γουίντερ Νο 2" ή άλλας ποικιλίας άνωτέρας ποιότητος.
»Τά έγχώρια σκληρά σιτάρια πλησιάζουν πρός τάς
ποιότητας τών άμερικανικών σκληρών σιταριών (Δούριγκ)
καί είναι κατάλληλα διά τήν παρασκευήν σεμιγδαλίων, ι.δς
καί διά τήν πρόσμιξιν των άλεύρων έκ μαλακοί) σίτου, άλ­
λά α{ παραγόμεναι ποσότητες έν τij χώρ~ μόλις έπαρκοuν
διά τήν παρασκευήν ζυμαρικών έκ σεμιγδαλίων. 'Υπολο­
γίζονται δέ δτι δέν υπερβαίνουν τούς 60.000-80.000 τόν­
νους, έκ τών όποίων 35.000-50.000 τόννοι χρησιμοποιοuν­
ται διά τά ζυμαρικά. Συνεπώς, θέμα έξαγωγών τών ποικιλι­
ών τούτων του έγχωρίου σκληροί) σίτου δέν τίθεται (ή πε­
ρυσινή συγκέντρωσις &φθασεν, είς τάς ποικιλίας ταύτας,
μόλις τούς 35.000 τόννους).
»6. Δέον, δθεν, νά έξετασθη μετά προσοχής τό ζήτημα
τής έξαγωγής τών πλεονασμάτων έγχωρίου σίτου έκ δύο
κυρίως πλευρών.
»Πρώτον: 'Από τής πλευρίiς τών συμβατικών υποχρεώ­
σεων. Καί άπ9 τής πλευρίiς ταύτης, κατά τούς είδικούς,
είναι δυνατή καί εύχερής ή διάκρισις τών έγχωρίων ποικι­
λιών "μεντάνα" καί "νούμερα", εναντι της του άμερικανι­
κου "Χάρτ-Γουίντερ". Διότι αί έλληνικαί ποικιλίαι δια­
κρίνονται διά τό ξανθότερον χρώμα τών κόκκων των, τό
σχήμα αύτών κ.λ.π., χημικώς δέ διά τό πτωχόν είς γλουτί­
νην.
»Δεύτερον: 'Από τής πλευρίiς τών δυνατοτήτων τοπο­
θετήσεως εtς ξένας άγοράς. 'Από τής πλευρίiς ταύτης υφί­
στανται μεγάλαι δυσκολίαι καί συγκεκριμένως: α) θά πρέ­
πει ή τιμή τής διαθέσεως αύτοu νά είναι σημαντικώς χα­
μηλοτέρα τών έμφανιζομένων εi.ς τάς άγοράς του έξωτερι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
κοu ποικιλιών καί i.δί~ του άμερικανικοu τοιούτου, λόγω
τής κατωτέρας ποιότητος του έγχωρίου σίτου. Συνεπώς, θά
πρέπει . άναλόγως νά έπιδοτηθή ή έπιτευχθησομένη τιμή
της έξαγωγής, &ναντι τής τιμής του κόστους τής συγκεν­
τρώσεως. (Βεβαίως, ένταuθα θά άφαιρεθοuν έκτης τελικής
έπιβαρύνσεως του προϋπολογισμοί), ijτις θά προέλθη έκ
τής έπιδοτησεως τών τιμών έξαγωγής, αί έπί μέρους έπιβα­
ρύνσεις, αίτινες θά βαρύνουν τήν τιμήν του έγχωρίου άρ­
του, έξ ένδεχομένης χρησιμοποιήσεως τών πλεονασμάτων
τούτων είς τήν παρασκευήν άρτου διά τήν έγχώριον κατα­
νάλωσιν καί τό δλον ϋψος τών έπιβαρύνσεων τούτων πιθα­
νόν νά πλησιάζη τά έπίπεδα τής έπιβαρύνσεως έκ τής έπι­
δοτήσεως τής τιμής έξαγωγής), καί β) νά έξευρεθοuν αί
άγοραί τών χωρών έκείνων του έξωτερικοu, α{ όποίαι είναι
εtθισμέναι νά παρασκευάζουν άρτον έξ άλεύρων κατωτέ­
ρας ποιότητος σίτου έκ προσμίξεως μετά βελτιωμένων
ποιοτήτων. Τοιαuται δέ χώραι είναι αί χώραι τής Μέσης
'Ανατολής καί γενικώτερον του λεκανοπεδίου τής Μεσο­
γείου. Τοuτο δμως θά έξαρτηθή έκ τής χαμηλής τιμής, είς
ijν θά προσφερθη εtς τάς χώρας ταύτας ό έγχώριος σίτος.
Περιωρισμέναι έπίσης είναι αί δυνατότητες τής έξαγωγης
τών πλεονασμάτων της έγχωρίου παραγωγής σίτου εi.ς τάς
χώρας τοu Παραπετάσματος, λόγω τών γνωστών δυσκολι­
ών τών έμπορικών μας συναλλαγών μέ τάς χώρας ταύτας,
α{ όποίαι δυσκολίαι θέλουσιν &τι περισσότερον έπιταθη,
έφ' δσον εi.ς τάς προσπαθείας πρός τοποθέτησιν είς τάς
άγοράς τών χωρών τούτων τών βασικών μας γεωργικών
προϊόντων (καπνός, βάμβαξ, σταφίδα κ.λ.π.) προστεθη καί
ό σίτος» 53 •
16 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
'Εν& εχει ήδη άποχωρήσει τό έλληνικό κλιμάκιο
άπό τό στρατηγείο τής Σμύρνης, δ Κ. Καραμανλής,
~νόψει τής κλιμακώσεως τής έλληνοτουρκικής ~ντά­
σεως μέ ~πίκεντρο τό ~θνικό θέμα τής Κύπρου, ~νη­
μερώνεται άπό τόν άντιστράτηγο Δόβα, άρχηγό του
ΓΕΕΘΑ, γιά τήν κατάσταση των έλληνικ&ν ένόπλων
δυνάμεων.
17 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
·Ο Κ. Καραμανλής, μετά ά.πό συνεργασία μέ τούς
ύπουργούς Γεωργίας καί Βιομηχανίας, έγκρίνει τή
σύνταξη καί τήν κατάθεση στή Βουλή νομοσχεδίου
γιά τήν άποζημίωση των κατοίκων έκτάσεων καί
καλλιεργειών ποό ύπέστησαν ζημίες άπό τήν κατα­
σκευή των ύδροηλεκτρικ&ν εργων του Μέγδοβα.
·Η σχετική δαπάνη άνέρχεται σέ 100 έκατ. δρχ.
περίπου καί θά βαρύνει κατά 60 έκατ. τή ΔΕΗ καί
κατά 40.000.000 τό έλληνικό Δημόσιο.
19 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
·Ο πρωθυπουργός Χάρολντ Μάκ Μίλλαν ύπο­
βάλλει στή Βουλή τ&ν Κοινοτήτων δήλωση μέ άντι­
κείμενο τήν πολιτική τής βρετανικής Κυβερνήσεως
στό Κυπριακό. Σύμφωνα μέ τό κείμενο τής δηλώσε-
 ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗ ΒΡΕΤΑΝΙΚΉ ΒΟΥΛΗ
ως, ή πολιτική αύτή εχει άποτελέσει άντικείμενο φι­
λικών έμπιστευτικών διαβουλεύσεων στούς κόλπους
τής Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, ένώ, παράλληλα,
στό πλαίσιο έφαρμογής της, πραγματοποιήθηκαν
καί οί πρόσφατες χωριστές συναντήσεις μέ τούς
πρωθυπουργούς τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας. Στό
συγκεκριμένο περιεχόμενό της, μετά τήν κατάθεση
τής κοινοβουλευτικής δηλώσεως, άναφέρθηκε δ
Βρετανός πρωθυπουργός καί μέ άγόρευσή του ένώ­
πιον του Κοινοβουλίου, στίς 26 'Ιουνίου, έπισημαί­
νοντας, μεταξύ ι'iλλων:
«Δέν δυνάμεθα νά καταλήξωμεν εiς λύσιν βάσει τής
ίστορίας του παρελθόντος, είτε έπί ττJ βάσει των άκραίων
σημείων των διαφόρων διεκδικήσεων.
»τί πρόκειται ήδη νά πράξωμεν; 'Ως εlπον, προτιθέμε­
θα νά προχωρήσωμεν είς τήν έφαρμογήν τής πολιτικής μας
έν ττJ νήσφ καί έλπίζομεν δτι θά γίνη αϋτη δεκτή ώς βάσις
εποικοδομητικών συζητήσεων καί συμφωνίας.
»Θεωρώ τάς άπαντήσεις τών πρωθυπουργών 'Ελλάδος
καί Τουρκίας ώς εποικοδομητικάς καί δχι άρνητικάς
άπαντήσεις . 'Ενώ δέν βαίνουν μέχρι του σημείου πού θά
έπεθυμουμεν αί άπαντήσεις είς τήν πρωτοβουλίαν μας, βε­
βαίως δέν άποτελουν πλήρη άπόρριψιν, άλλά περιέχουν
ώρισμένα έποικοδομητικά στοιχεία .
»Βεβαίως δέν αίσθανόμεθα εiδικήν τινα συyγραφικήν
ύπερηφάνειαν, ijτις θά μίiς εκαμνε νά άπασχοληθώμεν πει­
σμόνως εiς αύτήν ή έκείνην τήν λεπτομέρειαν του σχεδίου.
...... Πολλά έκτων ζητημάτων ίiτινα ήγέρθησαν εlναι έπι­
δεκτικά συζητήσεως προσαρμογής καί έξελίξεως καί θά
είμεθα βεβαίως έλαστικοί καθ' δσον μίiς άφορα. Δέν πρέ­
πει δμως νά είμεθα τόσον εύκαμπτοι rοστε νά έπαυξήσωμεν
τήν εύκαμψίαν τών άλλων ένδιαφερομένων μερών. Μία
παραχώρησις ή μετατροπή δέον νά κριθή δχι έκ του άν ή
βρετανική Κυβέρνησις εlναι διατεθειμένη νά τήν κάμη.
ΔένεΙ ναι τουτο τό άποφασιστικόν σημείον. Σημασίαν εχει
μέχρι ποίου σημείου αύται θά ήδύναντο νά συμβάλουν εiς
τήν έπίτευξιν συμφωνίας μεταξύ 'Ελλήνων καί Τούρκων.
Συνεπώς, ένώ δέον νά μή προσκολληθώμεν έπί κακώς έν­
νοουμένης ύπερηφανείας δσον άφορα τάς λεπτομερείας
του σχεδίου, δέν πρέπει έπίσης νά ύποχωρήσωμεν έπί αύ­
του ή έκείνου του σημείου, κατά τρόπον ωστε νά έπαυξή­
σωμεν τάς ύφισταμένας δυσχερείας, άντί νά τάς μειώσω­
μεν.
»Δημιουργείται κίνδυνος έκ τής άποδόσεως μεγάλης
βαρύτητος εiς τόν κοινοτικόν μηχανισμόν μάλλον παρά
εiς τήν άπαραίτητον ενότητα του πληθυσμου. Βεβαίως του­
το άποτελεί iσχυρόν έπιχείρημα, άλλά νομίζω δτι δέον νά
άντιμετωπίσωμεν τήν πραγματικότητα. 'Αποτελεί παρα­
δοξολογίαν, άλλ' ε{ ναι άληθές δτι δέον νά έκκινήσωμεν μέ
σύστημα χωριστής εύθύνης, ίνα όδηγηθώμεν βήμα πρός
βήμα πρός μίαν εύρυτέραν ενότητα . 'Η ενότης επί του πα­
ρόντος άντιπροσωπεύεται δι' ενός συμβουλίου τό όποίον
θά συνδυάζει νομοθετικάς καί διοικητικάς άρμοδιότητας.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
151
Τά μέλη τής Βουλής, ίiτινα εlναι ένήμερα τής άποικιακής
μας ίστορίας, θά ένθυμουνται δτι τοιούτου είδους όργανι­
σμοί συχνά διηυρύνθησαν καί προσηρμόσθησαν ωστε νά
άποκτήσουν εύρυτέρας εύθύνας καί άρμοδιότητας. Δέν δυ­
νάμεθα νά προείπωμεν πώς θά έξελιχθουν. 'Εάν δμως δυ­
νηθώμεν νά έκκινήσωμεν διά κοινής συμφωνίας, δέν νομί­
ζω δτι χρειάζεται νά έξετάσωμεν άπό τουδε λεπτομερώς
ποίον θά εlναι τό τέρμα.
»Δέν πιστεύω δτι τό πρόβλημα τής Κύπρου δύναται νά
έπιλυθή ύπό μόνων τών Τούρκων ή ύπό μόνων τών 'Ελλή­
νων ή ύπό μόνων τών Βρετανών. Δέν άξίζει συνεπώς νά
έξετάσωμεν τήν δυνατότητα δπως έπιλύσωμεν τουτο άπό
κοινου; 54 »
Οί παρατηρήσεις του Βρετανοu πρωθυπουργοί)
εδωσαν τήν άφορμή γιά τή διεξαγωγή συζητήσεως,
μέ συμμετοχή τής άντιπολιτεύσεως. Στίς άπόψεις
των έκπροσώπων τfjς τελευταίας άναφέρεται, σέ εκ­
θεσή του, συμπερασματικά δ Δ. Νικολαρείζης, σύμ­
βουλος τfjς Ι:λληνικfjς πρεσβείας στό Λονδίνο :
«'Εκ τής δλης συζητήσεως, τής όποίας τά χαρακτηρι­
στικώτερα σημεία συνωψίστηκαν άνωτέρω, δύναται κανείς
νά συναγάγη τά άκόλουθα συμπεράσματα:
»1. Δέν έτέθη ζήτημα ψηφοφορίας καί τήν συζήτησιν
έχαρακτήρισεν ϋφεσις. Δέν ί:λειψαν, βεβαίως, έκ μέρους
ρητόρων τής άντιπολιτεύσεως δηκτικαί τινές φράσεις, άλ­
λά δέν ύπήρξεν όξύτης ούτε έρεθισμός εκατέρωθεν, ώς συ­
νέβη εiς άλλας συζητήσεις έπί του Κυπριακου. Τό Έργα­
τικόν κόμμα έπηρεάσθη προφανώς άπό τάς προειδοποιή­
σεις τής Κυβερνήσεως περί τής εύθύνης ijν θά εlχε, έάν διά
τής στάσεώς της έξετράχυνε τά πράγματα. Έπηρέασθη
άκόμη άπό τό πρόσωπον του κ. Φούτ, του όποίου τό δνομα
συνεδέθη μέ τό νέον βρετανικόν σχέδιον καί δ όποίος,
μετακληθείς εδω, εiργάσθη αυτοπροσώπως κατά τάς παρα­
μονάς τής συζητήσεως, ίνα μαλακώση τούς 'Εργατικούς
ήγέτας. 'Ως δευτερεύοντες λόγοι τής μετριοπαθείας, ijν
έπέδειξε τό 'Εργατικόν κόμμα, δύνανται νά σημειωθουν έξ
άλλου ή άνώμαλος κατάστασις έν ττJ Μέστι 'ΑνατολτΙ καί
ή παρουσα έκρηκτικότης του Κυπριακου.
»2. 'Εν τούτοις, τό 'Εργατικόν κόμμα δχι μόνον σαφώς
διεχώρισε τάς εύθύνας του άπό τήν Κυβέρνησιν ώς πρός τό
σχέδιον, άλλά καί μέ ίσην σαφήνειαν διεδήλωσεν δτι πα­
ραμένει εiς τάς θέσεις του ώς πρός τήν αύτοκυβέρνησιν καί
τήν αύτοδιάθεσιν διά τήν Κύπρον, μέ μόνην τήν διαφοράν
δτι θεωρεί νυν δτι ή αύτοδιάθεσις δέν δύναται νά προβλε­
φθή διά προσδιωρισμένον έκ τών προτέρων χρόνον. 'Εξ
άλλου κατέστησε έπίσης σαφές διά τής δλης επιχειρημα­
τολογίας του έναντίον του σχεδίου, δτι άποκρούει πίiν δ, τι
άγει πρός διαίρεσιν του πληθυσμου τής νήσου (επομένως
πολλφ μάλλον άποκρούει τήν φυσικήν διχοτόμησιν ώς
άλλωστε καί τό έδήλωσε). 'Εν γένει οί κ.κ. Μπέβαν καί
Κάλλαχαν πίiν άλλο ή παρέσχον τήν ύποστήριξίν των εiς
τό σχέδιον καί δέν έδίστασαν νά άφήσουν νά έννοηθή δτι
ή 'Ελλάς, παραμερίσασα ήδη τήν αύτοδιάθεσιν κατά τό
παρόν στάδιον, θά ήτο άπολύτως δικαιολογημένη νά ζητή­
ση 1\ν σύνταγμα άποκλείον τήν συμμετοχήν τής Τουρκίας
(καί αύτής τής 'Ελλάδος, εννοείται) εiς τήν διοίκησιν τής
152 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
νήσου, άποκλείον τάς διπλάς ύπηκοότητας καί προ βλέπον
εν ενιαίον αίρετόν σώμα, ώς βάσιν τής αύτοκυβερνήσεως .
»3. 'Από τής άλλης πλευράς, ώς εδει κανείς νά άναμέ­
νη, ή Κυβέρνησις καί οί συντηρητικοί όμιληταί άπέφυγον
έπιμελώς νά άνοίξουν οίανδήποτε θύραν , ή όποία θά ένε­
θάρρυνε τήν · Ελλάδα καί τήν Τουρκίαν είς τό νά ζητήσουν
ούσιώδεις τροποποιήσεις τοϋ σχεδίου» 55 •
Μέ &.φετηρία τή συζήτηση στή βρετανική Βουλή,
ή «Καθημερινή)) δημοσίευσε τό &.κόλουθο σχόλιο:
Τό σχέδιο Μάκ Μίλλαν ένεπνεύσθη, λέγουν οί είσηγη­
ταί του, άπό τήν διάθεσιν είρηνεύσεως τοϋ κυπριακοϋ λα­
οϋ. Καί διά τήν δήθεν «είρήνευσιν», οί ~ Αγλλοι έμφανί­
ζονται πρόθυμοι νά μοιράσουν τήν Κύπρον είς δύο, κρα­
τοϋντες δι ' εαυτούς τήν νήσον δλόκληρον! Διότι αύτή εΙ­
ναι ή βαθυτέρα λογική τοϋ Σχεδίου Μάκ Μίλλαν, μέ τό
δποίον ij δη συντάσσονται , περίεργοι ήρακλείς τοϋ άποι­
κιοκρατικοϋ συντηρητισμοϋ, καί οί 'Άγγλοι 'Εργατικοί.
Δέν θά έξετάσωμεν τώρα τήν ήθικήν αύτής τής άπαρα­
δέκτου «μοιρασιάς», ή όποία θέτει είς ίσην μοίραν τά τέσ­
σερα πέμπτα τοϋ πληθυσμοϋ μέ τό εν πέμπτον. Οϋτε θά
έρευνήσωμεν πώς θά ήτο είς τήν πράξιν έφικτή ή αύτοδιά­
θεσις τών δύο κοινοτήτων τής νήσου, τής ελληνικής μέ
τήν συντριπτικήν πλειοψηφίαν τοϋ πληθυσμοϋ, καί τής
τουρκικής μέ τήν άσήμαντον μειονότητα. Οί Βρετανοί
γνωρίζουν καλώς δτι τό έγχείρημα θά ήτο άδιανόητον χω­
ρίς τήν ούσιαστικήν διαίρεσιν τής νήσου είς ελλψικήν
καί είς τουρκικήν, χωρίς τάς άναποφεύκτους μετακινήσεις
πληθυσμών, χωρίς κατακερματισμόν τής ijδη εύπαθοϋς οί­
κονομίας της καί μέ άκραίαν συνέπειαν τήν συντήρησιν
τοϋ μίσους καί τής έχθροπραξίας μεταξύ τών δύο στοιχεί­
ων . Τό Σχέδιον, δηλαδή , άποτελεί είς τό βαθύτερον πυρήνα
του , τό προοίμιον τής διχοτομήσεως. Καί <'iv τυχόν έφηρμό­
ζετο, δέ θά έχρειάζετο κliν νά παρέλθη ή τασσομένη επταε­
τής προθεσμία διά τήν μονιμοποίησιν τοϋ προτεινομένου
τριμεροϋς -άγγλοελλ ηνοτουρκικοϋ- συνεταιρισμοϋ.
'Από τά πρώτα στάδια τής λειτουργίας τοϋ «συνεταιρι­
σμοϋ» θ' άπεκαλύπτετο δτι ή Κύπρος θά ε{χε παύσει νά
ε{ναι άρτία μονάς καί θά ήτο δύο κλάσματα μέ άποφασί­
ζοντα καί ρυθμίζοντα παρονομαστήν του Βρετανόν» 56 •
·Ο ίδιος ό Χάρολντ Μάκ Μίλλαν, μετά &.κριβ&ς
τή συζήτηση του κυπριακοί) θέματος στή Βουλή,
&.πηύθυνε στόν Κ . Καραμανλή τό &.κόλουθο μήνυμα :
«Καθυστέρησα τήν άποστολήν άπαντήσεως είς τό μή­
νυμα ύμών τής 14ης 'Ιουνίου ε.ε. μέχρις δτου λάβη χώραν
ή συζήτησις είς τήν Βουλήν τών Κοινοτήτων ίνα, οϋτω,
ε{μαι είς θέσιν νά έξετάσω τήν κατάστασιν ύπό τό φώς τής
συζητήσεως ταύτης καί τών άμέσων έπ' αύτής άντιδράσε­
ων .
»Νομίζω δτι ή συζήτησις ύπήρξε ύποβοηθητική, ένε­
θαρρύθημεν δέ έπίσης ύπό των γενικώς εύμενών σχολίων
έπί τής πολιτικής μας τών προελθόντων έκ διαφόρων πη ­
γών έν Εύρώπ1J καί ' Αμερικij .
»Θά παρετηρήσατε δτι είς πλείονα τοϋ ενός σημεία τοϋ
λόγου μου άνεφερόμην ίδιαιτέρως είς σημεία τά όποία
ήγείροντο έν τφ προσωπικφ μηνύματι, τό δποίον μοϋ άπηύ­
θηνεν ή ·Υ μετέρα 'Εξοχότης . Μέχρις ενός σημείου μάλι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
στα, έμπεριστατωμένη άπάντησίς μου πρός τό μήνυμά σας
έδόθη ijδη διά τής άγορεύσεώς μου τής 26ης 'Ιουνίου.
»'Εξετάζων έκ νέου τό μήνυμα ύμών άντιλαμβάνομαι
δτι ύπάρχουν δύο σημεία έπί των δποίων ίδιαιτέρως ήθελή­
σατε νά έπισύρετε τήν προσοχήν μου. Ύπεστηρίξατε δτι
αί διαφοραί μεταξύ τών δύο κοινοτήτων έν Κύπρφ ήσαν
έφήμερον φαινόμενον καί δτι θά άπετέλει συνεπώς σφάλμα
νά στηριχθοϋν έπ' αuτών μόνιμοι θεσμοί. Ύπεστηρίξατε
έπίσης δτι τό σχέδιόν μας φαίνεται νά εχη ώς άποτέλεσμα
τήν ένθάρρυνσιν τών τάσεων πρός διαίρεσιν άντί νά οίκο­
δομή πρός τήν κατεύθυνσιν τής ενότητος . Προσεπάθησα
νά άπαντήσω είς άμφότερα τά σημεία ταϋτα έν τij άγορεύ­
σει μου. 'Ελπίζω δτι όρθώς πιστεύετε δτι αί παρούσα ι δι­
αιρέσεις μεταξύ τών κοινοτήτων ε{ ναι προσωριναί καί δέν
θά διαρκέσουν . ' Αλλά άντιμετωπίζοντες τήν άμεσον κατά­
στασιν δέον νά οίκοδομήσωμεν έπί τij βάσει τών γεγονό­
των ώς ταϋτα νϋν παρουσιάζονται ένώπιόν μας. • Ως ε{πον
είς τόν λόγον μου δέον νά " έκκινήσωμεν έπί τij βάσει χω­
ριστών τομέων εύθύνης (separate responsability) rοστε νά
δδηγηθώμεν, βήμα πρός βήμα, πρόν μίαν εύρυτέραν ενότη­
τα" . 'Ηθέλησα μετά προσοχής έπίσης νά τονίσω ίδιαιτέ­
ρως, ώς ε{μαι βέβαιος θά παρετηρήσατε , δτι άποτελεί βα­
σικόν χαρακτηριστικόν τοϋ είδους τοϋ συντάγματος τό
δποίον εχομεν έν νψ, δτι δέον τοϋτο νά περιέχη τήν δυνατό­
τητα έξελίξεως.
»Ε{μαι ίδιαιτέρως ίκανοποιημένος μέ τήν άνταπόκρισιν
ύμών πρός τήν προτάσίν μου προσωπικής συναντήσεώς
μας. 'Εν τij άπαντήσει τήν όποία ν ταυτοχρόνως άποστέλ­
λω πρός τόν Τοϋρκον πρωθυπουργόν προτείνω δπως έκεί­
νος καί έγώ έπωφεληθώμεν τής εύκαιρίας τής συνόδου έν
Λονδίνφ τοϋ Συμβουλίου τοϋ Συμφώνου τής Βαγδάτης κα­
τά τό τέλος τοϋ τρέχοντος μηνός ίνα σuνομιλήσωι.iεν έπί
τοϋ κυπριακοϋ σχεδίου . Ε{μαι λίαν πρόθυμος νά συναντή­
σω τήν Ύμετέραν 'Εξοχότητα είτε πρό είτε μετά ταϋτα .
Προσεφέρθη τε γενναιοφρόνως νά Ελθητε είς Λονδίνον καί
σάς ε{μαι ύπόχρεως διά τήν πρότασίν σας ταύτη ν. • Η ίδική
μου προσφορά δπως σάς συναντήσω είς ένδιάμεσον τινά
τόπον, ώς Ρώμη ή Γενεύη , έξακολουθεί βεβαίως νά παραμέ­
νη έν ίσχύι καί θά ήμην έπίσης πρόθυμος νά ελθω έγώ είς
'Αθήνας . Παρακαλώ δπως μοί άνακοινώσητε τάς περαιτέ­
ρω σκέψεις σας έπί τοϋ ζητήματος τοϋ χρόνου καί τοϋ
τόπου τής συναντήσεώς μας . 'Εν τφ μεταξύ συμφωνώ δτι
θά ήτο χρήσιμον δπως συνεχισθοϋν αί άνταλλαγαί άπόψε­
ων έπί τής διπλωματικής δδοϋ».
Σέ νεώτερο, έξάλλου, μήνυμά του πρός τόν Κ. Κα­
ραμανλή, στίς 29 'Ιουλίου, δ Χάρολντ Μάκ Μίλλαν,
θά δώσει προέκταση στήν ίδέα του γιά τριμερή συ­
νεννόηση, &.πευθείας μεταξύ· Ελλάδος, Τουρκίας καί
Μ. Βρετανίας :
«Ώς γνωρίζετε, ό πρωθυπουργός τής Τουρκίας εύρ ί­
σκεται έν Λονδίνφ έπί τοϋ παρόντος διά τήν σύσκεψιν τών
άρχηγών τών Κυβερνήσεων τών Δυνάμεων τοϋ Συμφώνου
τής Βαγδάτης . ·Ως σάς ε{πον είς τό μήνυμά μου τής 4ης
'Ιουλίου, έλπίζω δτι θά εχωμεν τήν εύκαιρίαν διά συνομι­
λίας έπί τοϋ Κυπριακοϋ, άν καί δ χρ(>νος μας ε{ναι ψuσικά
λίαν κατειλημμένος μέ άλλα ζητήματα . 'Ελπίζω δτι θά εΙ­
ναι έπίσης συντόμως δυνατόν δι , έμέ δπως εχω προσωπι-
 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΝΟΜΙΣΜΑτΙΚΗΣ ΠΟΛΠΙΚΗΣ
κώς όμιλίας μετά τής 'Υμετέρας 'Εξοχότητας.
»'Αλλ' ώς εν αμεσον μέτρον, θά παρεκάλουν τήν Ύμε­
τέραν 'Εξοχότητα, ώς προτίθεμαι νά παρακαλέσω τόν κ.
Μεντερές, δπως συμπράξητε μετ' έμοu διά τήν εκδοσιν
κοινής έκκλήσεως δι' ειρηνευσιν έν Κύπρφ.
»·Ως γνωρίζετε, ή βία έν τij νήσφ ηυξηθη μεγάλως κα­
τά τάς τελευταίας όλίγας εβδομάδας καί ό κυβερνήτης
ήναγκάσθη νά λάβη δρακόντια μέτρα έν τij προσπαθείq;
του νά άποκαταστήση τάς άναγκαίας συνθήκας δι' ειρηνι­
κήν καί εϋρυθμον πρόοδον. Οί άρχηγοί τών δύο κοινοτή­
των έν τij νήσφ συνέπραξαν μετά του κυβερνήτου εiς μίαν
εκκλησιν διά τόν τερματισμόν τής αίματοχυσίας, ό δέ
'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εχει έπίσης υίοθετήσει τήν εκ­
κλησιν ταύτην. Νομίζω δθεν δτι εΙναι πρόσφορον δπως οί
πρωθυπουργοί των τριών ένδιαφερομένων χωρών προσθέ­
σουν τήν φωνήν των εiς τήν ζωτικήν ταύτην προσπάθειαν,
ijτις ένδιαφέρει δλους μας . 'Ελπίζω δτι ή Α . Ε . θά έδέχετο
ευχαρίστως τήν πρότασιν ταύτην, τήν όποίαν, ώς εΙπον, θά
ύποβάλω έπίσης εiς τόν πρωθυπουργόν τfjς Τουρκίας .
»Οίαδήποτε καί αν εΙναι τά περιλαμβανόμενα προβλή­
ματα, έλπίζω δτι θά ήδυνάμεθα νά συμφωνήσωμεν έπί ενός
μηνύματος τό όποίον άπαιτεί ό κοινός άνθρωπισμός» 57 •
23 ΙΟΥΝΙΟΥ 1958
Ό Κ. Καραμανλής δέχεται στό Πολιτικό Γρα­
φείο καί εχει μακρά συνομιλία πάνω σέ εύρύτερα
διεθνή καί είδικότερα διμερή θέματα μέ τόν υπουργό
τών 'Εξωτερικών τής 'Ισπανίας, Φερνάντο Καστιέλ­
λα, ό όποίος πραγματοποιεί έπίσημη έπίσκεψη στήν
'Ελλάδα.
Προτοϋ άναχωρήσει άπό τήν 'Αθήνα, ό 'Ισπα­
νός έπίσημος παρασημοφόρησε τόν Κ. Καραμανλή
μέ τόν Μεγαλόσταυρο τοϋ Τάγματος τής 'Ισαβέλ­
λας.
Μετά τήν έπιστροφή του στή Μαδρίτη, ό Φ.
Καστιέλλα ύπογράμμισε τή σημασία τοϋ ταξιδίου γιά
τήν ένίσχυση τής μεσογειακής άλληλεγγύης καί έξή­
ρε τή σύμπνοια στίς σχέσεις τών δύο χωρών πού υπα­
γορεύεται άπό γεωγραφικές, iστορικές καί μορφω­
τικές άναλογίες, άλλά καί άπό τήν άνάγκη άντιμετω­
πίσεως κοινών σοβαρών προβλημάτων.
ΙΟΥΝΙΟΣ 1958
Μέ έντολή τοϋ Κ. Καραμανλή, συντάσσεται έμπε­
ριστατωμένο υπηρεσιακό υπόμνημα γιά τίς κατευθύν­
σεις τής νομισματικής πολιτικής:
«Βάσει τών ύφισταμένων προοπτικών, ή νομισματική
κυκλοφορία κατά πdσαν πιθανότητα θά ύπερβή τά 7.200
έκατ. κατά την 2ι Ι ι 2/ 57, θά πε ριορισθfj δέ κατά 400 περί­
που εκατ. μέχρι του τέλους 'Ιουνίου ι958 , μέ άποτέλεσμα
μεταξύ 30/ 6/ 57 καί 30/ 6/ 58 ή αϋξησις τών έν κυκλοφορίq;
τραπεζογραμματίων νά άνέλθη εiς ι περίπου δισεκατ. δρα­
χμών.
»Δέν εΙναι βεβαίως δυνατόν νά δηλωθη άνεπιφυλάκτως
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
153
δτι τό προβλεπόμενον τοuτο ϋψος τfjς νομισματικfjς κυ­
κλοφορίας εΙναι έπικίνδυνον ή δτι θά δημιουργήση κρίσι­
μον κατάστασιν μέ πιθανήν άνατροπήν τόσον τής έσωτε­
ρικfjς δσον καί τής έξωτερικfjς νομισματικfjς ισορροπίας,
δεδομένου δτι αί έπιδράσεις έκ τfjς νομισματικfjς διογκώ­
σεως δέν δύνανται νά έξετασθοuν άφ' εαυτών άλλά έν συν­
δυασμφ πρός τήν γενικήν οικονομικήν δραστηριότητα καί
τάς μεταβολάς εις τάς συνηθείας του πληθυσμοu δσον
άφορd τήν διαχείρισιν ηυξημένων ή μειωμένων ρευστών
διαθεσίμων.
»Πρέπει δμως νά τονισθfj δτι καί έάν άκόμη, tδίι;t λόγω
τfjς ηυξημένης έμπιστοσύνης του κοινου πρός τό έθνικόν
νόμισμα, ή προβλεπομένη αϋξησις προσφορdς χρήματος
δέν εΙχεν ουσιώδες άντίκτυπον μέχρι καί τών μέσων του
επομένου ετους, άναμφισβητήτως θά περιορίση ετι περαιτέ­
ρω τά περιθώρια έλαστικότητος καί ελιγμών εις τήν ασκη­
σιν τfjς νομισματικfjς πολιτικfjς, μέ άποτέλεσμα νά κατα­
στήση ουσιωδώς δυσμενεστέραν τήν άντιμετώπισιν ένδε­
χομένως δημιουργηθησομένων δυσμενών συνθηκών εις τό
μέλλον .
»Συνεπώς, πρός τόν σκοπόν τfjς εδραιώσεως τfjς νομι­
σματικfjς σταθερότητος καί τής δημιουργίας ενός σταθε­
ροu πλαισίου διά τήν ασκησιν τfjς νομισματικfjς πολιτι- .
κfjς, ένδείκνυται δπως μελετηθfj ή δυνατότης καθορισμοu
σαφών κατευθύνσεων μακροχρονιωτέρας πολιτικής, ίδίq;
είς τόν τομέα τών καταναλωτικών δαπανών του Δημοσίου
καί εις τόν τομέα τfjς προστασίας τfjς γεωργικfjς παραγω­
γfjς άφ' ενός καί άφ' ετέρου πλέον βραχυχρονίως διά τήν
έξασφάλισιν ύγιεστέρων μέσων δανεισμοu του Δημοσίου
καί καλλιτέραν κατανομήν τών διαρκώς αυξανομένων τρα­
πεζικών διαθεσίμων.
»1. Μακροχρόνιοι κατευθύνσεις
»α. Καταναλωτικαί δαπάναι του Δημοσίου
>>'Ανεξαρτήτως τών δυνατοτήτων περιορισμοu τών δα­
πανών του τρέχοντος προϋπολογισμοΙ) κάτω τών σημερι­
νών του έπιπέδων, εΙναι ουσιώδες νά τονισθfi δτι ή διατή­
ρησις τών καταναλωτικών δαπανών του Δημοσίου εiς έπί­
πεδον άντιστοιχοuν πρός 20% πε ρίπου του έθνικου είσοδή­
ματος , άποτελεί άφ' εαυτfjς πληθωριστικόν παράγοντα καί
τοuτο διότι, καί αν άκόμη ό προϋπολογισμός εΙναι πλήρως
καί ύγιώς ισοσκελισμένος, εχει ώς άποτέλεσμα τόν περιο­
ρισμόν της συνολικής άποταμιεύσεως καί επομένως όδηγεί
εις εντασιν τής ροπfjς πρός κατανάλωσιν.
»'Ενδείκνυται ώς έκ τούτου ή μακροχρόνιος κατεύθυν­
σις τής δημοσιονομικής πολιτικfjς κατ ' άρχήν νά άποβλέ­
πη εις τήν μη περαιτέρω αϋξησιν τών καταναλωτικών δα­
πανών του Κράτους ή τουλάχιστον εiς τόν περιορισμόν
τfjς αυξήσεως ταύτης εiς έπίπεδα χαμηλότερα του ρυθμοu
αυξήσεως του έθνικου εισοδήματος.
»Πρός τόν σκοπόν τοuτον, άλλά βεβαίως καί πρός τόν
σκοπόν τής διευρύνσεως τών δυνατοτήτων άμέσων περιο­
ρισμών των δημοσίων δαπανών, ένδείκνυται λεπτομερής
άνάλυσις τών προϋπολογισμών τών έπί μέρους ύπουργείων
έν συνδυασμφ πρός τήν γενικωτέ ραν άναδιοργάνωσιν τής
δημοσίας ύπηρεσίας.
»β . Πολιτική προστασίας γεωργικών προϊόντων
»'Η κατά τά τελευταία ετη άκολουθηθείσα πολιτική
154 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΠΙΚΗ
προστασίας των γεωργικών προϊόντων άπέδωσε κατά κύ­
ριον λόγον είς τήν αϋξησιν του είσοδήματος των παραγω­
γών, πρίiγμα τό δποίον κατά μέγα μέρος έπετεύχθη, ίδίι;χ
δσον άφορίi τά προϊόντα έσωτερικής καταναλώσεως καί
κυρίως τόν σίτον, διά τής στηρίξεως των τιμών των είς
διαρκώς ύψούμενα έπίπεδα, καθ' δν χρόνον αί τιμαί των μή
γεωργικών προϊόντων καί ύπηρεσιων είτε παρέμειναν,
σχετικώς, σταθεραί είτε ηuξάνοντο μέ πολύ βραδύτερον
ρυθμόν.
)) 'Αποτέλεσμα τής πολιτικής ταύτης ύπήρξεν μία ου­
σιώδης μετατόπισις άγοραστικής δυνάμεως καί άνακατα­
νομή τοί> έθνικοί> είσοδήματος ύπέρ των γεωργών είς βά­
ρος των ύπολοίπων κλάδων τής Οίκονομίας.
))Ή πολιτική αϋτη, έάν ληφθοί>ν ύπ' όψιν αί άπό του
1947 καί έντεί>θεν νομισματικαί έξελίξεις, θά ήδύνατο νά
θεωρηθή ώς άπολύτως δικαιολογημένη, διά λόγους τόσον
οίκονομικής δσον καί κοινωνικής δικαιοσύνης.
))Δέν δύναται νά παραβλεφθή τό γεγονός δτι ή διαρκής
έπιδίωξις μετατοπίσεως του είσοδήματος πρός τόν γεωργι­
κόν τομέα διά τής μεθόδου τής στηρίξεως των τιμών των
γεωργικών προϊόντων είς δυσαναλόγως ύψηλόν έπίπεδον
δημιουργεί κινδύνους, τοuλάχιστον πρός δύο κατευθύν­
σεις.
)) I. 'Η διαρκής ϋψωσις των τιμών των γεωργικών προϊ­
όντων έγχωρίου καταναλώσεως δδηγεί είς εuρυτέραν καί
πλέον ή άνάλογον πρός τήν ί:iμεσον ϋψωσιν των τιμών των
προϊόντων τούτων άνοδον του τιμαρίθμου, μέ άποτέλεσμα
έν τελευταίι;χ άναλύσει τήν άνατροπήν τής ίσορροπίας των
τιμών έσωτερικοί> καί έξωτερι:κοί> καί τήν έξουδετέρωσιν ή
έξασθένησιν τής σταθεροποιl,τικής έπιδράσεως τής έλευ­
θερίας των είσαγωγων καί τήν διεύρυνσιν του έλλείμματος
του ισοζυγίου έξωτερικων πληρωμών.
))2. Καθιστίi προοδευτικώς δυσμενεστέρους τούς δρους
λειτουργίας των ύπολοίπων τομέων τής Οίκονομίας, μέ
άποτέλεσμα τήν καθυστέρησιν τής οίκονομικής άναπτύ­
ξεως τής χώρας καί τής προοδευτικής άπορροφήσεως του
πλεονάζοντος γεωργικοί> έργατικοί> δυναμικοί>, άπό τήν
δποίαν έν τέλει θά προέλθη καί ή μονιμωτέρα καί όργανι­
κή βελτίωσις του βιοτικοί> έπιπέδου δλοκλήρου του λαοί>
καί ίδιαιτέρως αuτων τούτων των γεωργών.
))'Ενδείκνυται συνεπώς νά άναθεωρηθή ή πολιτική
προστασίας των γεωργικών προϊόντων καί ίδίι;χ του σίτου,
πρός τόν σκοπόν δπως άποφευχθή μέν ή μείωσις τοϋ είσο­
δήματος των γεωργών, άλλά συγχρόνως άποτραπή ή πε­
ραιτέρω μετατόπισις είσοδήματος πρός τήν γεωργίαν καί ή
έκ ταύτης έπίδρασις έπί τής άναπτύξεως τής βιομηχανικής
παραγωγής.
))11. 'Ενδεικνυόμενα άμεσα μέτρα
))α. Δημόσιος προϋπολογισμός
))Βάσει των προσωρινών έκτιμήσεων τής γενικής διευ­
θύνσεως τοί> Δημοσίου Λογιστικοί>, δ προϋπολογισμός των
καταναλωτικών δαπανών τοί> Δημοσίου πιθανώτατα θά πα­
ρουσιάση μικρόν έλλειμμα κατά τό 1958.
))Τοί>το εΙ ναι δυνατόν νά άποφευχθή καί άκόμη νά μετα­
τραπή είς ταμειακόν πλεόνασμα, έφ' δσον περιορισθοί>ν α{
δαπάνα ι άμύνης κατά 200-300 έκατ. δρχ. καί άφ' έτέρου
έπιβληθή ή μελετωμένη φορολογία έπί των πετρελαιοκινή­
των αυτοκινήτων, ή όποία δυνατόν νά άποδώση περί τά 200
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
έκατ. δρχ. έτησίως.
))Πέραν των ώς ί:iνω ένδείκνυται νά έξετασθή, έν συνδυ­
ασμφ πρός τά γενικώτερα οίκονομικά μεγέθη καί τήν προ­
οπτικήν έξελίξεως κατά τό 1958, κατά πόσον ή έκτίμησις
των δημοσίων έσόδων εΙναι ρεαλιστική ή κατά τι να έκδο­
χήν ύπερμέτρως συντηρητική.
)) 'Εάν ή μελέτη αϋτη δδηγήση είς τό συμπέρασμα δτι
τά έσοδα τοί> δημοσίου προϋπολογισμοί> κατά τό \958 δύ­
νανται νά άναμένωνται εuλόγως είς έπίπεδα ύψηλότερα
των ήδη έκτιμωμένων ύπό τοί> Γενικοί> Λογιστηρίου, ε{ναι
άπαραίτητον σαφώς νά προβλεφθοί>ν καί νά προγραμματι­
σθή καί ή δαπάνη.
))w Αλλως ύπάρχει κίνδυνος, καθ' δ μέτρον τά έσοδα
ύπερβαίνουν τάς προβλέψεις καί δημιουργοί>νται περιθώ­
ρια ταμειακής εuχερείας διά τό Δημόσιον, νά αuξάνωνται
άναλόγως καί α{ καταναλωτικαί δαπάναι τοί> Δημοσίου,
καθ' ijν στιγμήν θά ήδύνατο τό ένδεχόμενον τοιούτων
προσθέτων έσόδων νά χρησιμοποιηθή διά παραγωγικούς
σκοπούς ώς συνέβη εν τι νι μέτρφ καί κατά τό τρέχον έτος.
))'Επί πλέον ενδείκνυται νά γίνη σαφής πρόβλεψις είς
τόν προϋπολογισμόν διά τήν κάλυψιν του έλλείμματος τής
διαχειρίσεως των καταναλωτικών άγαθων, τό δποίον διά τό
1957 ώς καί τό \958 προεβλέπετο δτι θά άνέλθη, κυρίως
λόγω τής αuξήσεως του έλλείμματος τής διαχειρίσεως του
σίτου, είςJπίπεδα 350 έκατ . δρχ. περίπου, έφ' δσον δέν
ληφθοί>ν μέτρα τινα τά όποία ύποδεικνύονται κατωτέρω
πρός περιορισμόν.
))β. Λογαριασμός έφοδίων
))Τό τρέχον έλλειμμα τοί> λογαριασμοί> τούτου όφείλε­
ται είς τό γεγονός δτι ή κατά τόν παρελθόντα 'Ιούλιον
αϋξησις των τιμών του άρτου ήτο έλαχίστη έναντι του
ϋψους τής έσοδείας τοί> σίτου καί τής διαμορφώσεως τής
μέσης τιμής συγκεντρώσεως, οuσιωδως κατωτέρων των
ήδη πραγματοποιηθεισών.
))Οϋτω, ένω κατά τήν έποχήν τής έξαγγελίας των μέτρων
τής προστασίας του σίτου ύπελογίζετο δτι τό έλλειμμα δέν
θά ύπερέβαινε τά 30-40 έκατ. δρχ., ύπολογίζεται ήδη δτι
τοί>το θά ύπερβή τά 260 έκατ. δρχ .
)) ·Ο ύγιέστερος άπό νομισματικής πλευρίiς τρόπος κα­
λύψεως του έλλείμματος τούτου, έν δλφ ή έν μέρει, εΙναι
βεβαίως ή αϋξησις τής τιμής του άρτου. Δεδομένου δμως
δτι καί δευτέρα αϋξησις τής τιμής του ί:iρτου είς διάστημα
μερικών μηνών δύναται νά έντείνη τάς άπαιτήσεις των έρ­
γαζομένων δι, αϋξησιν του ήμερομισθίου, ένδείκνυται
δπως, έάν τοιαύτη αϋξησις άποφασισθή, νά συνδυασθή μέ
τήν βελτίωσιν τής ποιότητος του άρτου, τόσον του μέλα­
νος δσον καί του λευκοu, ή καί άκόμη μέ τήν δημιουργίαν
ένδιαμέσου ποιότητος, μέ τήν άπωτέραν προοπτικήν τής
στροφής του κοινοί> έκ του μέλανος άρτου είς τόν άρτον
τής ένδιαμέσου ταύτης ποιότητος καί τήν ένδεχομένην κα­
τάργησιν του ί:iρτου έξ άλεύρων τραβήγματος 90%.
))Διά τής μεθόδου ταύτης θά ήδύνατο νά άποφευχθή δ
ψυχολογικός άντίκτυπος έκ τής ύψώσεως του τιμαρίθμου,
συγχρόνως δέ νά πραγματοποιηθή καί ή κάλυψις τουλάχι­
στον σημαντικοί> μέρους τοί> προβλεπομένου έλλείμματος,
διά τής ευκαιρίας ijτις θά παρασχεθή πρός αϋξησιν τής τι­
μής του λευκοu καί ένδιαμέσου άρτου ή καί μόνον του
δευτέρου, κατά ποσοστόν οuσιωδως ύψηλότερον του δι-
 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΝΟΜΙΣΜΑ τΙΚΗΣ ΠΟΛΠΙΚΗΣ
καιολογημένου εκ τής βελτιώσεως τής ποιότητος του άρ­
του .
»Πέραν του ελλείμματος του άρτου, ύπάρχει καί ελ­
λειμμα είς τήν διαχείρισιν του σπορελαίου. Τουτο δμως
δυσκόλως θά 1'jδύνατο νά περιορισθή, δεδομένου δτι ή τιμή
του έλαιολάδου εχει ήδη καμφθή καί πιθανώτατα θά καμ­
φθή ετι περαιτέρω, μέ &.ποτέλεσμα, εφ. δσον τά ήδη είς
χείρας του Δημοσίου &.ποθέματα σπορελαίου πωλουνται
είς τιμήν κόστους, νά εξαφανισθή ή διαφορά τιμής μεταξύ
ελαιολάδου καί σπορελαίου καί επομένως τό κοινόν νά
στραφή πρός τήν κατανάλωσιν αύτουσίου ελαιολάδου.
»Τουτο βεβαίως θά ήτο εύκταίον, εφ' δσον ή διάθεσις
σπορελαίου είς τό εσωτερικόν &.ποβλέπει &.ποκλειστικώς
είς τήν συγκράτησιν τών τιμών του ελαιολάδου κατά τάς
περιόδους &.φορίας.
» ' Εάν δμως ή συνεχής κατανάλωσις σπορελαίου άπο­
βλέπη είς τήν δημιουργίαν επαρκών καί σταθερών περι­
θωρίων εξαγωγής έλαιολάδου, ένδείκνυται δπως συνεχι­
σθή ή διάθεσις του κρατικου άποθέματος σπορελαίου είς
τιμάς επαρκώς κατωτέρας τών τελευταίων διαμορφωθεισών
τιμών ελαιολάδου, οϋτως rοστε νά διατηρήται τό κίνητρον
πρός κατανάλωσιν σπορελαίου καί νά έδραιωθουν α{ πε­
ποιθήσεις διά τήν ταχείαν προσαρμογήν τών καταναλωτι­
κών συνηθειών του κοινου πρός τάς εκάστοτε δημιουργου­
μένας συνθήκας παραγωγής καί εξαγωγής, χωρίς τόν κίν­
δυνον σοβαρών διαταραχών τών τιμών.
»Μία τοιαύτη πολιτική βεβαίως σημαίνει δτι θά συνε­
χιerθή ή επιδότησις του σπορελαίου διά του λογαριασμου
'Εφοδίων . Ή επιδότησις αϋτη δμως θά άφορα, κατά πα­
σαν πιθανότητα, l.ιόνον τό ήδη ύφιστάμενον άπόθεμα τών
6.000 τόννων περίπου. Δεδομένου δτι εχει ήδη σημειωθεί
κάμψις τών τιμών σπορελαίου είς τό εξωτερικόν, είς επίπε­
δα κάτω των 300 δολλαρίων εναντι 400 δολλαρίων του τρέ­
χοντος ετους, καθίσταται δυνατή είς τό μέλλον ή διάθεσις
τών άγορασθησομένων σπορελαίων άνευ επιδοτήσεως,
διατηρουμένης συγχρόνως τής άναγκαίας διαφορας μεταξύ
τιμών ελαιολάδου καί τιμών σπορελαίου.
»Πάντως, ώς ήδη έλέχθη &.νωτέρω, ο{ονδήποτε ελλειμ­
μα παρουσιάσει δ λογιαριασμός 'Εφοδίων καί μετά &.πό
ο{αδήποτε άποφασισθησόμενα μέτρα, έπιβάλλεται νά
καλυφθή εκ του τρέχοντος προϋπολογισμου, ή κάλυψις δέ
αϋτη σαφώς νά προβλεφθή &.πό τουδε καί νά περιληφθή είς
τόν κατατεθησόμενον προϋπολογισμόν του ετους 1958.
»ΠI. Δημόσια ι 'Επενδύσεις
»'Η άρμοδ ία ύπηρεσία του ύπουργείου Συντονισμου
προβλέπει δτι ή συνέχισις των ήδη εν εξελίξει εργων θά
&.παιτήση δαπάνας εσωτερικου 400 εκατ. δρχ. περίπου, κα­
τά τό πρώτον εξάμηνον του 1958. Σαφώς δέ &.ναμένει δτι θά
ε{ ναι είς θέσιν νά προωθήση τήν εκτέλεσιν νέων εργων μέ
ρυθμόν δ δποίος δύναται νά ύπερβή τά 200 έκατ. δρχ. μετα­
ξύ 'Ιανουαρίου καί 'Ιουνίου 1958.
»Δεδομένη ς τής επειγούσης φύσεως τής &.ναγκαίας
προωθήσεως τής οίκονομικής άναπτύξεως τής ·Ελλάδος,
ενδείκνυται δπως άποφευχθή δ περιορισμός του Προγράμ­
ματος Δημοσίων 'Επενδύσεων, έξ &.ντιθέτου δέ vά έπιδιω­
χθή καί περαιτέρω αϋξησίς του συνδυαζομένη πιθανώς μέ
καλλιτέραν σύνθεσιν ώς πρός τήν &.πόδοσιν τών εργων καί
'ίσως &.κόμη καί μέ πληθωρικήν χρηματοδότησιν ένός μέ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
155
ρους αύτών, έφ' δσον διά τής χρηματοδοτήσεως ταύτης
εκτελεσθουν εργα ύψηλών συντελεστών σχετικώς ταχείας
&.ποδόσεως.
»IV. Δαπάναι άμερικανικών &.ποστολών
»'Από του 1955 καί εντευθεν αί δαπάναι τών έν 'Ελλάδι
άμερικανικών άποστολών, ίδί~ διά τήν εκτέλεσιν των
στρατιωτικών εργων, παρουσιάζουν αϋξησιν 100 /;;κατ.
δρχ. περίπου ετησίως, ύπολογίζονται δέ διά τό 1957 συνο­
λικώς είς 400 εκατ. δρχ.
»ΕΙ ναι άναγκαίον νά τονισθή δτι α{ δαπάναι αύται πρα­
γματοποιούμεναι εκ τών ύπέρ του άμερικανικου Δημοσίου
κρατήσεων εκ τών δραχμών τής βοηθείας, άποτελουν ού­
σιώδη πληθωρικόν παράγοντα, ένδείκνυται δέ νά περιορι­
σθή τό ϋψος των είς εύλογον επίπεδον, πάντως ούσιωδώς
κατώτερον του προβλεπομένου διά τό 1957. 'Εάν δέ τουτο
ύποτεθή πρακτικώς άδύνατον, νά &.ποφευχθή τουλάχιστον
ή περαιτέρω αϋξησίς του.
»V. 'Ισοζύγιον πληρωμών
»'Η προβλεπόμενη έξέλιξις του ίσοζυγίου εξωτερικών
πληρωμών, εφ· δσον μάλιστα εν τμήμα τής βοηθείας του
ετους 1958 εδόθη ύπό μορφήν Global pa's, δέν παρουσιά­
ζεται ώς Ιδιαιτέρως δυσμενής.
»Δέν πρέπει νά παροραται τό γεγονός δτι τά εξ εξαγω­
γών συναλλαγματικά εσοδα μετά τήν κατά τό 1955 ούσιώ­
δη αϋξησίν των, παρουσιάζουν βραδυτάτην αϋξησιν, ίσο-"
δυναμουσαν πρός στασιμότητα, ύπό τάς ύφισταμένας δέ
συνθήκας τής διεθνους καί ίδί~ τής εύρωπαϊκής άγορας,
δέν ύπάρχει προοπτική &.μέσου καί ταχείας διευρύνσεών
των.
» ' Ανάλογος παρατήρησις ίσχύει καί διά εξ &.δήλων πό­
ρων εσοδα, τά όποία ένεφάνισαν μέν ούσιώδη αϋξησιν κα­
τά τό 1957, κυρίως λόγω τής αύξησεως τών ναυτιλιακών
εμβασμάτων.
»'Η αϋξησις δμως αϋτη δέν δύναται εύλόγως νά άναμέ­
νεται δτι θά επαναληφθή καί κατά τό 1958, ίδί~ έάν ληφθή
ύπ' όψιν ή άρξαμένη κρίσις είς τήν διεθνή εμπορικήν ναυ­
τιλίαν.
»~Εναντι τής στασιμότητας αύτής τών εσόδων, αί είσα­
γωγαί παρουσιάζουν συνεχή καί ταχείαν αϋξησιν, ή όποία
θά περιορισθή μέν κατά τό 1958 λόγω τών μειωμένων
άναγκών είσαγωγής σίτου καί σπορελαίου, δέν δύναται
δμως νά άναμένεται καί άνατροπή τής τάσεως αύτής είς τό
άμεσον μέλλον.
»Διάφορα είδικά μέτρα φορολογικής καί πιστωτικής
φύσεως θά ηδύναντο νά ληφθουν βεβαίως πρός τόν σκοπόν
του περιορισμου. τουλάχιστον ώρισμένων μή ίδιαιτέ ρως
επιθυμητών είσαγωγών. Τά μέτρα ταυτα δμως δέν δύνανται
νά άποδώσουν ούσιώδη καί μόνιμα άποτελέσματα, έάν δέν
συνδυασθουν μέ γενικώτερα μέτρα περιορισμου τής αύξή­
σεως τών χρηματικών είσοδημάτων καί τής συνολικής
χρηματικής ζητήσεως.
»Λήψις συνεπώς τοιούτων μέτρων είς τό παρόν στάδιον
δύναται νά δημιουργήση τήν εντύπωσιν ύπάρξεως κρίσεως
είς τό Ισοζύγιον έξωτερικών πληρωμών μέ δυσμενείς άντι­
κτύπους τόσον επί τής εσωτερ ικής νομισματικής ίσορρο­
πίας δσον καί έπί τqt συναλλαγματικου άποθέματος, χωρίς
νά δύναται καί νά άναμένεται σταθερά ή μονιμωτέρα βελ-
 156 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
τίωσις του ισοζυγίου των εξωτερικών πληρωμών εκ των
ληφθησομένων μέτρων .
»VI. Πιστώσεις πρός τήν Οiκονομίαν
»Μέ τήν ύφισταμένην προοπτικήν αυξήσεως τrον κατα­
θέσεων παρά Έμπορικαίς Τραπέζαις, εν συνδυασμφ καί
πρός τήν εποχιακήν ρευστοποίησιν σημαντικοί) ποσου πι­
στώσεων πρός τό καπνεμπόριον, δέον νά άναμένεται δτι τά
διαθέσιμα κεφάλαια των Τραπεζών θά παρουσιάσουν αϋ­
ξησιν μέχρι τέλους Δεκεμβρίου, άνερχομένην συνολικώς
εiς άνω των 1.000 έκατ.
»'ΕΚ τούτων, βάσει τrον ήδη ύφισταμένων διατάξεων
καί άποφάσεων τής Νομισματικής 'Επιτροπής, άνω των
500 έκατ. δρχ. θά άντληθοuν καί θά κατατεθοuν εiς τήν
Τράπεζαν τής 'Ελλάδος, τά ύπόλοιπα δέ 500 έκατ. θά πα­
ραμείνουν εiς χείρας των Τραπεζών καί θά ε{ ναι διαθέσιμα
πρός αϋξησιν τής χρηματοδοτήσεως των ύπολοίπων κλά­
δων, πλήν του καπνεμπορίου.
»'Εάν ληφθή ύπ' όψιν δτι κατά τούς τελευταίους μήνας
τοu ετους αί άνάγκαι χρηματοδοτήσεως τής Οίκονομίας
ε{ναι ουσιωδώς ηυξημέναι λόγω των γνωστών εποχιακών
λόγων, δέν φαίνεται δυνατόν νά περιορισθή ή πιστοδοτική
ίκανότης των Τραπεζών άνευ τής δημιουργίας στενοτήτων
καί δυσχερειών περί τήν παραγωγήν καί διακίνησιν άγα­
θrον είς μίαν πίφίοδον έντάσεως τής καταναλωτικής ζητή­
σεως.
»Διά τό μετά τόν Δεκέμβριον 1957 καί μέχρι 30/6/58
χρονικόν διάστημα δύναται ευλόγως νά άναμένεται δτι εκ
τής αυξήσεως των καταθέσεων καί τής άποδεσμεύσεως των
κατά τούς χειμερινούς μήνας κατατεθειμένων κεφαλαίων
εiς τήν Τράπεζαν τής 'Ελλάδος τrον 'Εμπορικών Τραπε­
ζών, μετά τήν άφαίρεσιν των εκ τής αυξήσεως των καταθέ­
σεων δεσμευομένων ποσών διά ύποχρεωτικάς καταθέσεις
καί διά μεσοπρόθεσμα δάνεια, αί Τράπεζαι θά εχουν διαθέ­
σιμα rοστε νά αυξήσουν τάς τοποθετήσεις των πλήν του
καπνεμπορίου, κατά 1.600 έκατ. δρχ. περίπου.
»Μία τοιαύτη αϋξησις των πρός τήν Οίκονομίαν πι­
στώσεων έντός βραχέος χρονικοί) διαστήματος, θά ήδύνα­
το νά άποβή έπικίνδυνος, δέν θά ήτο δμως σκόπιμον νά
ληφθοuν άπό τοuδε μέτρα πιστωτικών περιορισμών τής
άπαιτουμένης έκτάσεως καί τοuτο διότι κατά τούς μήνας
'Ιανουάριον καί Φεβρουάριον αί ήδη ύφιστάμεναι διατά­
ξεις έπιβάλλουν ουσιώδεις δεσμεύσεις των Τραπεζών άφ'
ένός μέν, άφ' έτέρου δέ τοιαuτα μέτρα δέν θά εδει νά λη­
φθοuν άνευ έξετάσεως τόσον τής προοπτικής αυξήσεως
τής οiκονομικής δραστηριότητος δσον καί τής δυνατότη­
τος τόσον ταχείας διευρύνσεως των τραπεζικών πιστώσεων
έν συναρτήσει πρός τάς ύφισταμένας τεχνικάς καί κατα­
στατικάς συνθήκας λειτουργίας των Τραπεζών.
»'Εάν καί έφ' δσον κατά τούς πρώτους μήνας του ετους
άποδειχθή δτι, συνεχιζομένης τής ταχείας αυξήσεως των
καταθέσεων, συνεχίζεται μέ έξ ίσου ταχύν ρυθμόν καί ή
αϋξησις των τραπεζικών χορηγήσεων, θά ένεδεικνύετο
ίσως καί πρό τοu Μαρτίου, δπως ληφθοuν μέτρα περιορι­
σμοu τής αυξήσεως τής πιστοδοτικής Ικανότητος των
Τ ραπεζrον, συνιστάμενα:
»α. εiς αϋξησιν των ύποχρεωτικrον καταθέσεων κατά
ποσοστόν δρισθησόμενον έν συναρτήσει πρός τά εσοδα
των Τραπεζών καί τό κόστος του τραπεζικοί) χρήματος,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»β. εiς τήν δημιουργίαν συμπληρωματικοί) άποθεματι­
κοu ύποχρεωτικrος επενδυομένου είς εντοκα γραμμάτια του
Δημοσίου ή είς άλλας έντόκους τοποθετήσεις .
»Τό μέγεθος του συμπληρωματικοί) τούτου άποθεματι­
κοu θά πρέπει νά καθορισθή έν συνδυασμφ πρός τόν ρυ­
θμόν αυξήσεως των καταθέσεων καί των λελογισμένων
άναγκrον χρηματοδοτήσεως τής Οίκονομίας λόγω αυξή­
σεως τής παραγωγικής καί έν γένει οiκονομικής δραστη­
ριότητος.
»Καί τά δύο ταuτα μέτρα θά πρέπει νά άποσκοποuν είς
τόν περιορισμόν του ρυθμοί) αυξήσεως των πιστώσεων, όχι
δέ είς τόν περιορισμόν τής χρηματοδοτήσεως τής Οiκονο­
μίας είς επίπεδα χαμηλότερα των σημερινών.
»Δεδομένου δτι εiς τήν δευτέραν περίπτωσιν θά έδημι­
ουργοuντο κίνδυνοι όχι μόνον άνακοπής τής αυξήσεως τής
οίκονομικής δραστηριότητος άλλά άκόμη καί κάμψεως αυ­
τής, πέραν των άνωτέρω παρατηρήσεων αί δποίαι άφοροuν
τάς έμπορικάς Τραπέζας, ίδιαιτέρα προσοχή πρέπει νά
άποδοθή είς τό Πρόγραμμα τής 'Αγροτικής Τραπέζης.
»Αί χορηγήσεις τής 'Αγροτικής Τραπέζης, πρός τό
παρόν χρηματοδοτούμεναι έκ του εκδοτικοί) προνομίου,
προβλέπεται δτι θά παρουσιάσουν αϋξησιν μεταξύ τέλος
Αυγούστου 1957 καί τέλος 'Ιουνίου 1958, 800 έκατ. δρχ.
περίπου. Μέγα μέρος τής αυξήσεως ταύτης θά πραγματο­
ποιηθή πρό του τέλους Δεκεμβρίου, κυρίως λόγω τής χο­
ρηγήσεως πλασματικών δανείων καπνοu καί δανείων έπί
ένεχύρφ διαφόρων προϊόντων. Καί ναί μέν τό μέγιστον
μέρος των δανείων τούτων θά ρευστοποιηθή κατά τούς
πρώτους μήνας του επομένου ετους, άλλά κατά τήν αυτήν
περίοδον άναμένεται δτι θά παρουσιάσουν ετι μεγαλυτέραν
αϋξησιν α{ χορηγήσεις διά καλλιεργητικά δάνεια μέ τελι­
κόν άποτέλεσμα τήν κατά 200 έκατ. καθαράν αϋξησιν των
χορηγήσεων τής 'Αγροτικής Τραπέζης έντός του πρώτου
έξαμήνου του 1958.
»'Εν όψει τrον διαμορφουμένων νομισματικών συνθη­
κών, έπιβάλλεται δπως έξετασθή μετά προσοχής ή σκοπι­
μότης τής χορηγήσεως μιdς έκάστης κατηγορίας δανείων
ώς καί τό ϋψος αυτων, έν συνδυασμφ πρός τήν έπιδιωκομέ­
νην σύνθεσιν των καλλιεργειών όσον καί πρός τάς συνθή­
κας έμπορίας καί διαθέσεως έκάστου προϊόντος.
»Ή μελέτη αϋτη εχει iδιαιτέραν σημασίαν λόγω του
δτι ή χρηματοδότησις δραστηριοτήτων εκ του έκδοτικοu
προνομίου άποτελεί 'αυτή καθ' έαυτή πληθωριστικόν παρά­
γοντα καί δέον νά έπιτρέπεται μόνον εiς τήν περίπτωσιν
καθ' ήν αί χορηγήσεις αuται ε{ναι παραγωγικής σημασίας
καί ταχείας άποδόσεως» 58 •
I ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Σέ σύσκεψη ύπό τήν προεδρία του πρωθυπουρ­
γοί), Κ. Καραμανλή, καί μέ τή συμμετοχή τών ύπουρ­
γών Προεδρίας καί 'Εθνικής Παιδείας, καθώς καί του
γ. γραμματέα 'Αθλητισμοu, άποφασίζεται η μεταβί­
βαση τών άρμοδιοτήτων του ύπουργείου Παιδείας
πού άφοροuν τήν έποπτεία καί τόν ελεγχο τών άθλη­
τικών δμοσπονδιών, τών σωματείων καί τών δημοτι­
κών καί κοινοτικών γυμναστηρίων στή Γενική
Γραμματεία 'Αθλητισμοu.
 ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΑΘΛΗτΙΣΜΟΎ
Στή συνέχεια άντιμετωπίζεται ή ταχύτερη όργά­
νωση καί λειτουργία τοϋ δελτίου προγνωστικών πο­
δοσφαιρικών συναντήσεων καί άποφασίζεται ή κα­
τάρτιση τοϋ σχετικοϋ διατάγματος.
6-9 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Η έφημερίδα «Καθημερινή» δημοσιεύει βαρυσή­
μαντο άρθρο μέ τήν ύπογραφή «Διπλωμάτης» καί μέ
τόν τίτλο «'Η πολιτική έπί τοϋ Κυπριακοϋ».
Σύμφωνα μέ άπόρρητες πληροφορίες βρετανικών
διπλωματικών πηγών59 , τό άρθρο ε{χε συντάξει ό
'Έλληνας ύπουργός τών 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ.
'Η 'Ελλάς άπεδύθη εiς τόν άγώνα διά τήν άπελευθέ­
ρωσιν τών Κυπρίων, διότι έπίστευσεν δτι αί άρχαί του
Χάρτου τών 'Ηνωμένων 'Εθνών, μεταξύ τών δποίων καί ή
άρχή τής αύτοδιαθέσεως, άποτελοuν τουλάχιστον έν τφ
πλαισίφ του έλεύθερου κόσμου, ίσχύοντας κανόνας διε­
θνοuς τάξεως. Διότι έπίστευσεν δτι ό 'Οργανισμός 'Ηνω­
μένων 'Εθνών άποτελεί &να Οiκουμενικόν "Αρειον Π άγον,
δπου οί άδικούμενοι λαοί προσφεύγοντες εύρίσκουν τό δί­
καιόν των. Διότι έπίστευσεν δτι τό άνώτατον Δικαστήριον
διαθέτει &να πανίσχυρον μέσον καταναγκασμοί), τήν παγ­
κόσμιον κοινήν γνώμην, ή όποία θά έπηρεάζετο περισσό­
τερον άπό τάς ίδέας του δικαίου καί τής έλευθερίας παρά
άπό τά ύλικά συμφέροντα.
Μόνον ύπό τήν προϋπόθεσιν αύτή ν ή το δυνατόν ή 'Ελ­
λάς, άντιμετωπίζουσα τήν πανίσχυρον Μεγάλην Βρετα­
νίαν καί τήν Τουρκίαν, νά έλπίζη δτι θά ελυε ύπέρ αύτής τό
κυπριακόν ζήτημα, χρησιμοποιοuσα διπλωματικά καί πο­
λιτικά μέσα. 'Η προϋπόθεσις αϋτη aπεδείχθη έσφαλμένη.
Αί διατάξεις του Χάρτου έν τij έλαστικij των έφαρμογij
καλύπτουν πaσαν άνομίαν. 'Ο 'Οργανισμός 'Ηνωμένων
'Εθνών ε{ναι πολύ όλιγώτερον aνώτατον δικαστήριον καί
πολύ περισσότερον χρηματιστήριον ύλικών άξιών, δπου
έλευθέρως μέν λέγονται πολλά, άλλά τελικώς δλα άποφα­
σίζονται σύμφωνα πρός τάς άπόψεις τών κρατουσών έκά­
στοτε έν τφ κόσμφ πολιτικών δυνάμεων. Ή δέ παγκόσμιος
κοινή γνώμη εΙναι πολύ όλιγώτερον ίσχυρόν δπλον άπό
δ,τι φαντάζονται οί άγνοί Ιδεολόγοι, διότι κατά τό πλεί­
στον εΙναι έξηρτημένη άπό τά μεγάλα οΙκονομικά καί πο­
λιτικά συμφέροντα τών iσχυρών τής γής. Αύτή εΙναι ή
διεθνής πραγματικότης .
' Οφε ίλομεν δι' αύτό σήμερον νά δμολογήσωμεν δτι ή
'Ελλάς έξεκίνησε τό κυπριακόν ζήτημα στηριχθείσα έπί
πεπλανημένης βάσεως. Τά πράγματα άπέδειξαν δτι μεταξύ
τής έφαρμογής τής άρχής τής αότοδιαθέσεως καί τών δυνά­
μεων τάς δποίας διέθετεν ή 'Ελλάς πρός έπιδίωξίν της
ύπήρχε μία έπικίνδυνος δυσαναλογία.
Βεβαίως, κατά τό διάστημα τών μεταπολεμικών έτών
πολλοί λαοί ύπόδουλοι άπέκτησαν τήν έλευθερίαν των .
'Αλλ ' c'iν έξετάση κανείς συγκεκριμένως τάς περιπτώσεις
αύτάς θά \:δη δτι δι' έκάστην έξ αύτών συνέτρεξαν εiδικαί
εύτυχείς συμπτώσεις, αί δποίαι δυστυχώς δέν συντρέχουν
εiς τήv περίπτωσιν τής Κύπρου.
Παρά πάντα ύπολογισμόν ή ' Ελλάς , πιστή εiς μίαν μα­
κράν ίστορικήν παράδοσιν καί κινουμένη άπό τόν πολιτι­
κόν ρομαντισμόν ό δποίος άποτελεί &να aπό τούς τίτλους
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
157
εόγενείας τής φυλής μας, άντί νά έπιδιώξη μέ κρυψίνοιαν
τήν σταδιακήν έπίλυσιν του Κυπριακοu, ή όποία άπετέλει
τήν άσφαλεστέραν διαδικασίαν πρός έπιτυχίαν του έπιδι­
ωκομένου σκοποu, έπεδίωξεν άμέσως τό δλον καί άπέ­
κρουσεν οίανδήποτε μορφήν αύτοκυβερνήσεως, ή όποία
σταδιακώς θά ώδήγει καί είς τήν πλήρη άνεξαρτησίαν.
Αuτό ύπήρξε τό ξεκίνημα τοu κυπριακοu ζητήματος .
Αί άρεταί μας, άλλά καί τά έλαττώματά μας, συνέβαλαν
<i\στε τό ξεκίνημα αύτό νά εΙναι άπό άπόψεως συλλήψεως
καί άπό άπόψεως διαδικασίας άτυχές.
'Αλλ' άφ' ή ς καλώς η κακώς τό ξεκίνημα αύτό εγινε ,
ούδείς ούτε έδικαιοuτο, οϋτε ήδύνατο πλέον νά ύπαναχωρή­
ση. 'Η εξοδος aπό τήν στενωπόν εύρίσκετο μόνον έμπρός
καί όχι όπίσω. 'Ο μόνος δρόμος, δ δποίος Ο:πέμενεν ή το ή
δι' δλων τών δυνάμεων τάς δποίας έπωφελώς ήδύνατο νά
διαθέση ή ' Ελλάς έπιδίωξις τή ς δικαιώσεως του κυπρια­
κοί) λαοu . 'Αντίθετος πολιτική θά εΙχεν άνυπολογίστους
κοινωνικάς καί ψυχολογικάς συνεπείας εiς τό έσωτερικόν,
εiς δέ τό έξωτερικόν θά έμείωνε τήν διεθνή θέσιν τής ' Ελ­
λάδος.
ΕΙναι εuκολον μετά δύο καί πλέον ετη νά iσχυρίζεταί
τις δτι ήδύνατο ή 'Ελλάς νά μεταβάλη έγκαίρως πολιτικήν
έπί του Κυπριακοu. 'Αλλά όλίγη μνήμη άρκεί διά νά άπο­
δειχθή ή σαθρότης του ίσχυρισμοu τούτου.
Ήτο άδύνατον, μετά τήν ταπείνωσιν τήν δποίαν ύπέ­
στη ή 'Ελλάς τόν Σεπτέμβριον του 1955 εiς Κωνσταντινού­
πολιν καί εiς Σμύρνην καί ύπό τήν πίεσιν τών τουρκικών
ώμοτήτων, νά έμφανισθή μεταβάλλουσα πολιτικήν είς τό
κυπριακόν ζήτημα. Ή το άδύνατqν νά τό πράξη τόν Μάρ­
τιον του 1956, μετά τήν άπαγωγήν του ' Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου, ή όποία έτραυμάτισε τήν ύπερηφάνειαν δλων
τών 'Ελλήνων. Ή το άδύνατον νά τό πράξη μετά τήν πρώ­
την άπόφασιν του 'Οργανισμοί) 'Ηνωμένων 'Εθνών, ή
όποία παρείχε βασίμους έλπίδας διά τήν προώθησιν του
ζήτήματος καί άκόμη όλιγώτερον ήτο δυνατόν νά τό πράξη
μετά τήν άπόφασιν τής Πολιτικής 'Επιτροπής του ΟΗΕ τό
1957, τήν πρώτην άπόφασιν, ή όποία άπό τής ίδρύσεως του
ΟΗΕ άνεγνώριζε διά τήν Κύπρον τήν aρχήν τής αύτοδιαθέ­
σεως. Βεβαίως, παρ' δ λα αύτά τά εύοίιρνα σημεία, δ άγών
δπως διεξήγετο ήτο πάντοτε έπικίνδυνος, διότι ήδύνατο νά
δημιουργηθοuν εiς τήν Μ . 'Ανατολήν τοιαuται συνθήκαι
<i\στε νά πνεύσουν άποτόμως άντίθετοι άνεμοι. ' Αλλά ύπό
τάς δεδομένας συνθήκας πaσα σκέψις περί μεταβολή ς πο­
λιτικής έκ μέρους τής 'Ελλάδος , άπλώς διότι ύπήρχον
τοιαuτα ένδεχόμενα, ήτο άπαράδεκτος.
'Αλλά καί c'iν ciκόμη εύρίσκετο έλληνική Κυβέρνησις,
ή όποία, έν όψει δλων αύτών τών κινδύνων, θά ήθελε νά
μεταβάλη πολιτικήν, δέν θά ε{ χε τήν δύναμιν νά τήν έπιβά­
λη είς τούς Κυπρίους, τών δποίων ή πολιτική ε{χε σαφώς
καί κατά τρόπον c'iκαμπτον χαραχθή. Θά ήτο έπομένως
έξωτερικώς άχρηστος μιά τοιαύτη μεταβολή πολιτικής καί
δέν θά εσωζε τήν 'Ελλάδα άπό τάς μελλοντικάς έξελίξεις .
' Αλλά θά ήτο έξ \:σου παρακινδυνευμένη καί διά τάς έσω­
τερικάς έπιπτώσεις της, διότι έν διαφωνί~ πρός τούς Κυ­
πρίους χάραξις διαλλακτικωτέρας πολιτικής θά ήνοιγε πε­
δίον έπικίνδυνον έκμεταλλεύσεως εiς τούς έχθρούς τής πα­
τρίδος.
'Εκείνοι , οί όποίο ι θέλουν νά δημοκοπήσουν έπί του
Κυπριακοί) , έφεuρον μίαν φράσιν, ή όποία κάμνει έντύπω-
 158 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
σι ν διότι είναι λογικοφανής καί έν ττϊ άπλότητί της έπηρεά­
ζει τούς έπιπολαίως σκεπτομένους. Λέγουν: «Διά τό Κυ­
πριακόν ύπάρχουν δύο πολιτικαί: ή τοu συμβιβασμοί) καί ή
τοu άγii>νος μέχρις έσχάτων. 'Η Κυβέρνησις δέν ήκολού­
θησεν οϋτε τήν μίαν οϋτε τήν liλλην καί αύτό είναι τό
λάθος της».
'Η άπάντησις έν τούτοις είς τό έπιχείρημα αύτό είναι
πολύ άπλη. 'Η πολιτική του συμβιβασμοu, άφ' ή ς στιγμής
τό ζήτημα έξεκίνησεν, δπως έξεκίνησε καί μέ τά συγκε­
κριμένα γεγονότα τά όποία συνήντησεν είς τόν δρόμον
του, είναι πολιτική ούτοπίας. Οί υποστηρίζοντες δτι υπάρ­
χει καί πολιτική μειοδοσίας θά ήδύναντο νά είχον δίκαιον
δταν άκόμη τό πρόβλημα ήτο έν τ1j-γενέσει του. 'Από των
γεγονότων τοu Σεπτεμβρίου 1955 καί έντεuθεν καί καθ'
δλην τήν διάρκειαν τής έξελίξεως πρός τά πρόσω του Κυ­
πριακοί) μέχρι καί της πτώσεως τής δευτέρας Κυβερνήσε­
ως τής ΕΡΕ, ή πολιτική αύτή ή το καί δι' έξωτερικούς καί
δι' έσωτερικούς λόγους άπολύτως άδύνατος.
'Αλλά καί ή πολιτική τοu μέχρις έσχάτων άγii>νος είναι
έξ ίσdυ άδύνατος καί ούτοπική. Ύποστηρικταί αύτής εί­
ναι έκείνοι οί δποίοι, διαφωνοuντες μέ τήν Κυβέρνησιν,
άποβλέπουν είς άγii>να δχι μόνον έντός του πλαισίου των
ύφισταμένων συμμαχιών, άλλά καί άγii>να φθάνοντα μέχρι
καί της έξόδου τής ·Ελλάδος άπό τάς συμμαχίας της. Διό­
τι, έάν υπό τήν εννοιαν της πολιτικής άγii>νος μέχρις έσχά­
των έννοοuν τήν χρησψοποίησιν δλων των δυνατών πολι­
τικών καί διπλωματικών μέσων, τά όποία διέθετεν ή 'Ελ­
λάς καί δύναται νά χρησιμοποιήση χωρίς νά θέση έν άμέ­
σφ κινδύνφ τούς συμμαχικούς της δεσμούς, τότε αύτή ν τήν
πολιτικήν ούδείς δύναται νά άντιπαραθέση πρός τήν κυ­
βερνητικήν πολιτικήν, διότι αύτήν άκριβii>ς τήν πολιτικήν
ήκολούθησεν ή Κυβέρνησις. Δέν παρέλειψεν έπί 2 Υ2 ετη
νά χρησ.ιμοποιήση πaν μέσον, είτε πολιτικόν, είτε διπλω­
ματικόν, είτε προπαγανδιστικόν, διά νά προωθήση τό κυ­
πριακόν ζήτημα . UΟλα δέ τά λεγόμενα περί του άντιθέτου
άποτελοuν κατηγορίας, αί δποίαι είς ούδέν συγκεκριμένον
στοιχείον δύναται νά στηριχθοuν η πρόκειται περί κατη­
γοριών άναφερομένων είς καθαρώς λεπτομερειακά θέματα.
Οί ζητοuντες επομένως έν άντιθέσει πρός τήν Κυβέρ­
νησιν πολιτικήν άγωνιστικήν εχουν προφανώς υπ· δψιν
των άγii>να liνευ περιορισμών, άγii>να περιλαμβάνοντα καί
τό ένδεχόμενον τής έξόδου τής ·Ελλάδος άπό τάς συμμα­
χίας της. 'Αλλ' έν τοιαύτΊJ περιπτώσει ή σκέψις των είναι
έκ βάθρων σαθρά. VΕξοδος τής ·Ελλάδος άπό τάς συμμα­
χίας της θά έσήμαινε προσφοράν πρός τούς Βρετανούς καί
τούς Τούρκους του ίσχυροτέρου δυνατοu έπιχειρήματος
έναντίον πάσης παροχής δικαιώματος αύτοδιαθέσεως, άλ­
λά καί αύτοκυβερνήσεως άκόμη είς τόν κυπριακόν λαόν.
Θά ήσαν μωροί οί Βρετανοί έάν εδαφος άνήκον είς τόν
ΝΑΤΟ εσπευδον νά τό προσφέρουν είς χώραν έκτός τοu
ΝΑΤΟ. 'Αλλά καί έάν άκόμη αύτοί άπεδέχοντο μίαν τοιαύ­
την λύσιν, δέν θά τήν έπέτρεπον ο{ c'iλλοι σύμμαχοί των
καί ίδίως αί ·Ηνωμένα ι Πολιτεία ι τής 'Αμερικής.
'Η εξοδος τής 'Ελλάδος άπό τάς συμμαχίας της δι'
δσους πιστεύουν δτι δ κομμουνισμός άποτελεί μόνιμον
έθνικόν κίνδυνον καί μόνιμον άπειλήν των βορείων συνό­
ρων μας, σημαίνει τήν έγκατάλειψιν του μεγαλυτέρου μέ­
σου άσφαλείας, τό δποίον διαθέτομεν. Σημαίνει είδικώτε­
ρον μείωσιν είς τό έλάχιστον των υλικών μέσων διά των
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
όποίων συντηροuνται αί ενοπλοι δυνάμεις, διότι βεβαίως
δέν πρόκειται ή 'Αμερική νά βοηθήση είς τήν συντήρησιν
στρατοu, δ δποίος δέν άνήκει πλέον είς τήν συμμαχία ν της.
Είς τό κυπριακόν ζήτημα είναι δυστυχώς πολλοί UΕλ­
ληνες αίχμάλωτοι σχημάτων καί συνθημάτων άπό τά όποία
δέν εχουν τήν δύναμιν νά χειραφετηθοuν. Τά σχήματα αύ­
τά τά επλασεν ή κομμουνιστική προπαγάνδα καί δυστυχώς
άνεξετάστως τά δέχονται οί εξαλλοι καί ο{ έπιπόλαιοι, άλ­
λά καί ο{ άπλii>ς φανατικοί άντίπαλοι της Κυβερνήσεως.
'Εάν γίνωμεν σύμμαχοι μόνον των' Αράβων καί τοu τίτο,
έάν άκόμη γίνωμεν σύμμαχοι τοu Συμφώνου τής Βαρσοβί­
ας, πώς θά διεκδικήσωμεν τήν Κύπρον; Θά κάμουν πόλε­
μον ο{ Ρώσοι διά νά μaς τή δώσουν; 'Ή μήπως ο{ Ρώσοι
διαθέτουν τήν πλειοψηφίαν είς τά 'Ηνωμένα VΕθνη διά νά
έπιτύχωμεν εστω καί μίαν θεωρητικήν άπόφασιν υπέρ του
Κυπριακοu; τίποτε άπ' δλα αύτά δέν συμβαίνει. 'Απλοό­
στατα οί κομμουνισταί, εχοντες ώς πρόγραμμα τήν άπό­
σπασιν τής 'Ελλάδος άπό τό ΝΑΤΟ, χρησιμοποιοuν τήν
κατά τών δυτικών δυνάμεων πικρίαν του ελληνικοu λαοu
διά νά τόν υποτάξουν είς τά σχέδιά των. Διότι, δ,τι πράτ­
τουν οί κομμουνισταί είς τό Κυπριακόν, δέν τό πράττουν
διά νά υποστηρίξουν τήν υπόθεσιν τής Κύπρου, διά τήν
δποίαν άδιαφοροuν δπως τό άποδεικνύει ή στάσις τών Κυ­
πρίων κομμουνιστών άπέναντι τοu άγώνος της ΕΟΚΑ. Τό
πράττουν διά νά ένισχύσουν τόν Σοβιετικόν Συνασπισμόν
καί ούτος είναι δ μόνος καί άποκλειστικός σκοπός των.
Οϋτε ίχνος έθνικής συγκινήσεως ύπάρχει πίσω άπό τήν
καπηλείαν τήν δποίαν κάμνουν του κυπριακοu ζητήματος,
σύροντες όπισθέν των πολλούς έκτων έθνικοφρόνων. Έν
τούτοις, δταν έγένετο λόγος διά πολιτικήν άγώνος μέχρις
έσχάτων, αύτό έπεδιώκετο. 'Η εξοδος άπό τάς συμμαχίας.
'Επεδιώκετο άπό της πλευρaς ώρισμένων έθνικοφρόνων
λόγω βλακείας, έκείνο τό δποίον άπό πονηρίαν έπιδιώκουν
οί κομμουνισταί.
Αύτά τά τόσον άπλα τά λησμονοuν οί υποστηρικταί
τής πολιτικής του άγii>νος μέχρις έσχάτων. Καί έν τούτοις δέν
χρειάζεται παρά όλίγος κοινός νοuς διά νά κατανοηθη δτι
ή πολιτική αύτή είναι έξ ίσου άδύνατος καί άνόητος δσον
είναι καί ή πολιτική τοu λεγομένου συμβιβασμοu.
Αί πολιτικαί έπί τοu Κυπριακοu ίσως νά ήσαν πολλαί
κατά τάς πρώτας φάσεις του, άλλά δέν είναι πλέον πολλαί
η μaλλον δέν ήσαν πλέον πολλαί άφ' ή ς τό Κυπριακόν
είχε προχωρήσει μέχρι του σημείου ωστε νά προκαλέση τά
τρομερά γεγονότα του Σεπτεμβρίου του 1955. VΕκτοτε ή
δυνατή έθνική πολιτική έπί τοu Κυπριακοu ήτο μόνον μία,
καί αύτή ή μία πολιτική δέν είναι οϋτε ή πολιτική του
συμβιβασμοu, οϋτε ή πολιτική του έξάλλου άγώνος. Ήτο
καί είναι ή πολιτική του άγώνος δι' δλων των πολιτικών
καί διπλωματικών μέσων έντός του πλαισίου των συμμαχι­
ών. Αύτή είναι ή πολιτική τήν δποίαν ήκολούθησεν ή ελ­
ληνική Κυβέρνησις άπό τοu 'Οκτωβρίου 1955. Είναι ή
μόνη ή όποία ήδύνατο νά μήν προκαλέση περισσότερας
ζημίας άπό ώφέλειας.
'Η ώρα ία επομένως φράσις δτι είς τό Κυπριακόν υπάρ­
χουν δύο πολιτικαί, ή του συμβιβασμοί) καί του άγ&νος,
καί δτι ούδεμία έξ αύτών ήκολουθήθη άπό τήν Κυβέρνη­
σιν, είναι φράσις κενή περιεχομένου, φράσις έκφράζουσα
εν έπιπόλαιον σόφισμα. Διότι έν ττϊ πραγματικότητι δέν υ­
πάρχει οϋτε πολιτική συμβιβασμοί), οϋτε πολιτική έξάλ-
 «Η ΠΟΛΠΙΚΗ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΎ» 159

Ή 'Ελλάδα έξάvτλησε κάθε διπλωματικό μέσο yιά τήv προώθηση τού Κυπριακού.
Κάτω, ό Ε. 'Αβέρωφ στό Μπριόvι, μέ τούς προέδρους Νάσερ καί Πτο.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 160 ' ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
λου άγώνος. 'Υπάρχει ή πολιτική του μεγαλυτέρου δυνα­
του άγώνος του δυναμένου νά συμβιβασθfί μέ τά συμφέ­
ροντα τών Κυπρίων κ:αί μέ τήν άσφάλειαν του ~θνους . 'Η
πολιτική τήν δποίαν ήκ:ολούθησεν ή Έλλάς.
'Αλλά θά πρέπει ήδη νά εξετάσωμεν διατί ή πολιτική
αuτή δέν ά,πέδωσε μέχρι σήμερον τά προσδοκώμενα aπο­
τελέσματα, διατί αuτήν τήν στιγμήν έμφανίζεται άποτυγχά­
νουσα, κ:αί τέλος ποία πρέπει νά είναι ή πολιτική μας άπό
εδω κ:αί πέρα. Περί τούτων, δμως, εiς δεύτερον άρθρον.
Β'
'Από του 'Οκτωβρίου 1955 ή ελληνική Κυβέρνησις
εχρησιμοποίησεν δλ(ι τά πολιτικά κ:αί διπλωματικά μέσα,
τά όποία ήδύναντο νά προωθήσουν τό Κυπριακ:όν, χωρίς
νά βλάψουν τά γενικ:ώτερα συμφέροντα του ~θνους. ·Η πο­
λιτική αuτή άπέδωσε μέχρι του Μαρτίου του 1958 σαφfί
κ:αί συγκεκριμένα aποτελέσματα.
Διά πρώτην φοράν Ι;γίνετο μία συστηματική προσπά­
θεια διεθνους προβολfjς του κ:υπριακ:ου ζητήματος. Πρέπει
νά άντιληφθώμεν δτι τό μέγα δι, ήμdς εθνικ:όν θέμα είναι
διά τούς 80 λαούς των 'Ηνωμένων 'Εθνών θέμα δευτερευον
κ:αί δτι ύπάρχουν τφ όντι μεγάλα διεθνfί προβλήματα, τά
όποία θίγουν τήν ζωήν κ:αί τήν ελευθερίαν πολλών εκα­
τομμυρίων aνθρώπων, τά όποία aπό άνωτέρας σκοπιάς
κρινόμενα, είναι πολύ κ:ρισιμώτερα κ:αί πολύ πλέον επεί­
γοντα aπό τό κ:υπριακ:όν θέμα . Εiς τόν διεθνfί στίβον τά
θέματα δέν άξιολογουνται κατά τήν aξίαν των iδεών, τάς
δποίας αuτά συμβολίζουν, άλλά κατά τήν άξίαν τών πολι­
τικών συμφερόντων κ:αί των αναγκών, τάς δποίας αuτά
επηρεάζουν.
Πρέπει νά δμολογηθfί εν τούτοις δτι αί aγωνιστικ:αί
προσπάθειαι του κ:υπριακ:ου λαου, άλλά κ:αί ή ~ντονος
δραστηριότης τής ελληνικής Κυβερνήσεως προέβαλαν δι­
εθνώς τό κ:υπριακ:όν ζήτημα κατά τρόπον ίσως aνάλογον
πρός τό εiς διεθνή κλίμακα μέγεθός του.
'Ο iσχυρισμός δτι !;ζημίωσε τήν διαφώτισιν τής ελλη­
νικής πλευράς ή μή δημοσίευσις των Βίβλων, αί δποίαι
περιείχαν τούς βανδαλισμούς τής Κωνσταντινουπόλεως
κ:αί τάς εν Κύπρφ βρετανικ:άς ώμότητας, μαρτυρεί δτι uστε­
ρα άπό 4 ~τη διεθνών άγώνων διά τό Κυπριακ:όν, δέν εδιδά­
χθησαν ή μάλλον δέν θέλουν νά διδαχθουν οί ~χοντες γνώ­
μη ν επί του Κυπριακ:ου ποία είναι επί τών θεμάτων αuτών ή
διεθνής νοοτροπία. ·:Η ύπέρμετρος επίκλησις ώμοτήτων
τήν στιγμήν κατά τήν δποίαν επικ:αλουνται ώμότητας εiς
πολύ μεγαλυτέραν κλίμακα δεκάδες λαοί τής 'Ασίας κ:αί
τής 'Αφρική ς κ:αί πολλών άλλων τμημάτων τής γής ή aφί­
νει τούς διεθνείς διπλωμάτας άδιαφόρους ή δημιουργεί aν­
τιθέτους ψυχολογικ:άς aντιδράσεις. Φοβούμεθα δτι οί κ:ο­
πτόμενοι διά τήν διαφώτισιν εiς τό Κυπριακ:όν aνήκουν εiς
δύο κατηγορίας. Εiς τούς μ ή γνωρίζοντας τό διεθνές κλίμα
κ:αί εiς έκ:είνους οί δποίοι φωνασκ:ουν διά λόγους εσωτερι­
κής πολι τικ:ής .
' Αλλά κ:αί πέραν του τομέως τής διαφωτίσεως κ:αί αuτή
ή οuσία του κ:υπριακ:ου ζητήματος !;σημείωσε πρόοδον . Τό
κ:υπριακ:όν ζήτημα, τό δποίον εθεωρείτο άποικ:ιακ:όν πρό­
βλημα τής Μεγάλης Βρετανίας, άνεγνωρίσθη ώς διεθνές
πρόβλημα διά τής aποφάσεως τής Γενικής Συνελεύσεως
τών 'Ηνωμένων 'Εθνών του 1956. Τό γεγονός τουτο aπετέ­
λεσε σημαντικ:όν σταθμόν εiς τήν εξέλιξιν του Κυπριακ:ου.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Περαιτέρω, ή πρότασις τής Πολιτικής 'Επιτροπής τών
'Ηνωμένων 'Εθνών του Δεκεμβρίου 1957, διά τής δποίας
άναγνωρίζεται δτι πρέπει κ:αί εν Κύπρφ νά έφαρμοσθή ή
άρχή τής aυτοδιαθέσεως, άποτελεί ενα δεύτερον μέγα βfίμα
προόδου, διότι διά πρώτην φοράν κ:αί εiδικ:ώς διά τήν Κύ­
προν μνημονεύεται ή έφαρμογή τής aρχής τfjς aυτοδιαθέ­
σεως άπό τά ·Ηνωμένα ~Εθνη.
Παραλλήλως, ή έν Στρασβούργφ διαδικασία ένώπιον
τής 'Επιτροπής των Δικαιωμάτων του 'Ανθρώπου, άπό
σταδίου εiς στάδιον επροχώρει κ:αί προχωρεί άκ:όμη κατά
τρόπον ίκ:ανοποιητικ:ώτατον διά τήν ·Ελλάδα. Οί κ:οπτό­
μενοι διά τήν ~λλειψιν καταλλήλου προπαγάνδας διά τάς
βρετανικ:άς ώμότητας ~πρεπε νά είχον άντιληφθή δτι αuτή
ή διαδικασία, τήν όποίαν πρώτη ένεκ:αινίασεν ή ελληνική
Κυβέρνησις τό 1956, ήτο ή μόνη άποφασιστικ:ή κ:αί aποτε­
λεσματική προπαγάνδα διά τό ζήτημα τουτο.
'Αλλά, κ:αί πέραν αuτών των δημοσίc;ι γνωστών έξελίξε­
ων, ή Κυβέρνησις εiς δλας τάς έπαφάς της εuλόγως διεπί­
στωσεν δτι ή βρετανική Κυβέρνησις άπό τής άπολύτου
άκ:αμψίας έξειλίσσετο μέ βραδύν άλλά σταθερόν ρυθμόν
πρός λύσεις, όχι βεβαίως ίδανικ:άς, άλλά λύσεις άνεκ:τάς,
αί δποίαι χωρίς νά θίγουν τρίτους εiς τά ζωτικά των συμφέ­
ροντα, ~διδον διέξοδον κ:αί εiς τό αίτημα του κ:υπριακ:ου
λαου. 'Η τελευταία επίσκεψις του ύπουργου τών 'Εξωτε­
ρικών τfjς Μεγάλης Βρετανίας εν 'Αθήναις κ:αί αί διεξα­
χθείσαι τότε συνομιλίαι άποτελουν, κατ ' άσφαλείς πλη­
ροφορίας, τήν κ:αλυτέραν άπόδειξιν δτι μέχρι του Μαρτίου
1958 τό κ:υπριακ:όν ζήτημα προωθείτο κατά τρόπον ίκ:ανο­
ποιητικ:όν .
.ο iσχυρισμός επομένως, τόν δποίον ή προηγουμένη
ελληνική Κυβέρνησις προέβαλλεν επιμόνως, δτι δηλαδή
κατά τήν διάρκειαν τής θητείας αuτής προώθησε τό κ:υπρι­
ακ:όν ζήτημα, ήτο iσχυρισμός τίμιος κ:αί εiλικ:ρινής κ:αί
έστηρίζετο έπί συγκεκριμένων γεγονότων κ:αί aποδείξεων.
'Ότε, δμως, λήγοντος του μηνός Μαίου, άνέλαβε πάλιν
ή εκ: των εκλογών αναδειχθείσα Κυβέρνησις τήν διαχείρι­
σιν του Κυπριακ:ου, ή είκ:ών είχε μεταβληθή . VΕνα παραπέ­
τασμα κ:απνου είχε καλύψει τόσον τήν βρετανικ:ήν δσον
κ:αί τήν άμερικ:ανικ:ήν πλευράν κ:αί αiφνιδίως μέσα aπό τό
παραπέτασμα αuτό προεβλήθη ή γνωστή πρότασις Μάκ:
Μίλλαν. τί έμεσολάβησεν; 'Η βρετανική Κυβέρνησις εί­
χεν άλλάξει επί του Κυπριακ:ου πολιτικ:ήν; Τό επιβεβαιώ­
νει κατά τρόπον ρητόν είς τόν λόγον του του μηνός 'Ιουνί­
ου 1958 ένώπιον τής Βουλής των Κοινοτήτων δ ύπουργός
τών 'Αποικιών κ:. Λέννοξ Μπόυντ, λέγων:«' Ο κυβερνήτης
ήλθεν έκ: νέου εiς τό ·Η νωμένον Βασίλειον τάς άρχάς Μα ί­
ου (1958). Συνεφωνήσαμεν τότε μαζί του επί μιdς νέας πο­
λιτικής!». ·Ο Λέννοξ Μπόυντ δικαιολογεί τήν αiφνιδίαν
αuτήν στροφήν μέ τήν διαπίστωσιν δτι εiς τό κατά Φε­
βρουάριον ταξίδιον του Σέλγουιν Λόυντ εiς τάς 'Αθήνας
κ:αί "Αγκ:υραν κ:αί τάς έπακ:ολουθήσασας επαφάς δέν εύρέ­
θη βάσις κ:οινήςσυνεννοήσεως 'Ελλάδος κ:αί Τουρκίας.
'Αλλου δμως πρέπει νά άναζητηθή ή αίτία τής βρετανικής
στροφής. ·Η Μεγάλη Βρετανία, δπως κ:αί αί 'Ηνωμένα ι
Πολιτείαι, αί όποίαι ηδύναντο νά aσκήσουν εiς τό παρελ­
θόν σχετικ:ήν οίκ:ονομικ:ήν πίεσιν επί τής Τουρκίας, οοστε
νά δεχθή αuτη μίαν μέσην λύσιν, αίφνιδίως εύρέθησαν πρό
μιdς Τουρκίας στρατιωτικ:ώς σημαντικ:ωτέρας κ:αί πολιτι­
κώς ίσχυροτέρας άπό πρίν λόγω τών γεγονότων τής Μέσης
 «Η ΠΟΛΙτΙΚΉ ΕΠΙ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΎ»
·Ανατολής. Τήν στιγμήν καθ' ijν ήρχισε νά έκδηλοϋται ή
κατάρρευσις τοϋ Λιβάνου, ή όποία ένδέχεται νά συνεπιφέ­
ρη τήν κατάρρευσιν τής 'Ιορδανίας καί τήν άποστασίαν
τοϋ 'Ιράκ, παραμένει ή Τουρκία είς τόν μεσοανατολικόν
χώρον καί γεωγραφικώς καί στρατιωτικώς δ τελευταίος
προμαχών τής Δύσεως.
Ή Τουρκία ηξιοποίησεν, ώς ήτο φυσικόν, αύτήν τήν
εϋνοιαν τής τύχης καί ήντλησεν δλα τά πλεονεκτήματα
άπό τήν ίδιάζουσαν θέσιν της. Είς τάς Ήνωμένας Πολι­
τείας, δπου τό μάλλον φιλοτουρκικόν Πεντάγωνον έξουδε­
τερώνετο άπό μίαν ούδετέραν στάσιν τοϋ ύπουργείου τών
'Εξωτερικών, ήδη έπικρατοϋν αί απόψεις του καί διαμορ­
φώνεται μία ψυχολογία, άλλά καί μία πολιτική, ή όποία
έκφράζεται κατά τόν έπιγραμματικώτερον τρόπον είς τήν
φράσιν 'Αμερικανοί\ έπισήμου είπόντος: «Μ ή μdς βάλετε
είς τήν δύσκολον θέσιν, άπό τήν δποίαν θά πρέπει νά έκλέ­
ξωμεν μεταξύ 'Ελλάδος καί Τουρκίας, διότι παρά τά φι­
λελληνικά αίσθήματά μας, εϊμεθα ηναγκασμένοι νά έκλέ­
ξωμεν τήν Τουρκίαν». 'Ανάλογον ήτο καί τό πνεϋμα τό
όποίον έπεκράτησεν είς τό ύπουργείον τών 'Εξωτερικών
τής Μεγάλης Βρετανίας. 'Απόρροια τοϋ πνεύματος αύτοϋ
ήτο ή πρότασις Μάκ Μίλλαν, διά τής δποίας διά πρώτην
φοράν, έν άντιθέσει πρός τήν συνθήκην τής Λωζάννης,
αναγνωρίζονται έμμέσως πολιτικά δικαιώματα τής Τουρ­
κίας έπί τής Κύπρου.
Κατ ' αύτόν τόν τρόπον μία πρόοδος, ή όποία έσημειοϋ­
το σαφώς έπί 2 Υ2 ετη, μετετράπη λόγω τών τελευταίων
διεθνών έξελίξεων, έντός όλίγων εβδομάδων, είς μίαν σαφή
όπισθοδρόμησιν τοϋ ζητήματος.
'Ήδη καλείται ή 'Ελλάς , έν δψει αύτής τής πολιτικής
πραγματικότητος, νά χαράξη τήν έπί τοϋ Κυπριακοί\ πολι­
τικήν της. ' Εκ πάντων τών έκτεθέντων καί είς τό προηγού­
μενον Ciρθρον ε{ ναι σαφές δτι ή 'Ελλάς δέν δύναται τίποτε
Ciλλο νά πράξη παρά νά παλαίση έντός τοϋ πλαισίου τών
συμμαχιών της διά τήν μείζονα δυνατήν ίκανοποίησιν τοϋ
δικαίου τοϋ κυπριακοί\ λαοϋ. 'Η πολιτική τής έξόδου άπό
τάς συμμαχίας μας, ώς άπεδείχθη είς τά προηγούμενα, άπο­
τελεί μωρίαν. ·Αλλά καί ή πολιτική ουχί τής έξόδου, αλλά
τής απειλής δτι θά έξέλθωμεν από τόν ΝΑΤΟ , δηλαδή ή
πολιτική τοϋ έκβιασμοϋ τήν όποίαν φαίνεται ώρισμένοι
έθνικόφρονες άντιπολιτευόμενοι έπιμόνως νά ύποδεικνύ­
ουν, εΙναι έπίσης πολιτική άφελής. Διότι, ij εχεις τήν άπό­
φασιν νά έξέλθης τών συμμαχιών σου καί τότε κινδυνεύεις
ύπό τάς παροϋσας συνθήκας νά εύρεθής ταχέως μέ δλους
τούς γνωστούς θανασίμους κινδύνους έκτός αυτών, χωρίς
βεβαίως νά εχης προωθήσει τό Κυπριακόν οϋτε κατά σπι­
θαμήν, ή δέν εχεις αύτήν τήν άπόφασιν καί αυτό ε{ναι
πάντοτε είς θέσιν οί τρίτοι νά τό διακρίνουν καί τότε ή
πολιτική τοϋ έκβιασμοϋ δδηγεί :ιφός τήν γελοιοποίησιν .
Σημειωτέον δτι ή Κυβέρνησίς , δσας ένεργείας εκαμε
κατά τά 2 Υ2 αυτά ετη , έν άντιθέσει πρός τούς συμμάχους
της, δέν τάς επραξε ποτέ διά νά τούς έκβιάση, άλλά διότι
πιστεύει δτι έδικαιοϋτο νά ακολουθήση άνεξάρτητον πο­
λιτικήν, παραμένουσα έντός τών συμμαχιών της, δπως τό
επραξαν καί liλλαι χώραι τή ς αυτής συμμαχίας είς--άναλό­
γους περιστάσεις. Δικαιοϋται δέ έπίσης νά μή συμμετέχη
είς κοινάς συμμα-χικάς ένεργείας έκεί , δπου άντικειμενι­
κώς καί ανευ ύπαιτιότητός της δημιουργείται δι. αυτήν
αδυναμία τοιαύτης συμμετο-χής. Πάντως δμως ή ίδέα τοϋ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
161
έκβιασμοϋ, ίδέα άφελής, απερρίφθη πάντοτε από τήν έλ­
ληνικήν Κυβέρνησιν.
'Αλλά καί ή πολιτική τής έγκαταλείψεως τοϋ Κυπρια­
κοί\ άποτελεί έξ ϊσου μεγάλην μωρίαν. Έφ' δσον οί Κύ­
πριοι δέν έγκαταλείπουν αυτοί τόν άγώνα των, ή έγκατά­
λειψις αυτοϋ από τήν ελληνικήν Κυβέρνησιν δέν θά εΙ-χε
διεθνώς παρά αξίαν πολύ περιωρισμένην. 'Εσωτερικώς δέ
θά ένίσχυε τόν κομμουνισμόν καί γενικώς τό άντιδυτικόν
πνεϋμα.
'Η ελληνική Κυβέρνησις επομένως, κινουμένη έντός
τών συμμα-χιών της, θά συνε-χίση τήν συμπαράστασίν της
πρός τούς άγωνιζομένους Κυπρίους. ' Εντός τοϋ πλαισίου
τούτου θά έπιλέγη εκάστοτε τάς προσφορωτέρας ενεργεί­
ας. Θά συζητή δποτεδήποτε τό κρίνει σκόπιμον καί θά
συζητή μέ δποιονδήποτε καί δπουδήποτε, ε-χουσα ύπ' δψιν
δτι τά μεγάλα διεθνή προβλήματα διέρ-χονται άπό ποικίλας
φάσεις καί προσλαμβάνουν ποικίλας μορφάς. 'Εφ' δσον
τό κρίνει σκόπιμον θά άδιαφορήση διά τάς απωτέρας φά­
σεις τοϋ Κυπριακοί\, αί δποίαι έξαρτώνται άπό μέλλοντα
καί liδηλα έπί τοϋ παρόντος γεγονότα, καί θά συγκεντρώση
τήν πολιτικήν της προσπάθειαν είς τήν διαμόρφωσιν μιdς
άμέσου λύσεως, ή όποία θά εΙναι ή καλυτέρα δυνατή ύπό
τάς παροϋσας συνθήκας καί ή όποία δέν θά προδικάζη οϋτε
ύπέρ οϋτε έναντίον οίουδήποτε τάς άπωτέρας μελλοντικάς
έξελίξεις.
Ή πολιτική τής έμμονής είς τήν δλοκληρωτικήνλύσιν
τοϋ ζητήματος ύπήρξε τό προπατορικόν άμάρτημα τοϋ κυ­
πριακοί\ άγώνος. 'Η πολιτική επομένως τής έπιδιώξεως
τής aυτοδιαθέσεως έντός ευλόγου καί τακτής προθεσμίας
δέν ημπορεί νά δεσμεύη τούς χειρισμούς τής ελληνικής
Κυβερνήσεως, διότι ύπό τάς παροϋσας συνθήκας ή έπιδίω­
ξις αύτοϋ τοϋ σκοποί\ ένδέ-χεται δ-χι μόνον νά μή ώφελήση,
άλλ ' άντιθέτως θά δδηγήση είς τάς -χειρίστας διά τήν ' Ελ­
λάδα λύσεις. Καί σήμερον, έκείνο τό δποίον προέ-χει ε{ναι
ή άποφυγή τών χειρίστων λύσεων, δηλαδή ή άποφυγή τών
λύσεων αί δποίαι θά άνέβαλλον είς τό άπώτερον καί άβέ­
βαιον πλέον μέλλον τήν ίκανοποίησιν τοϋ δικαίου τών
Κυπρίων. Χάριν τής άποφυγής αυτής όφείλει ή ' Ελλάς νά
κάμη τιμίως καί είλικρινώς ώρισμένας θυσίας. Θυσίας,
άφορώσας τό προσεχές μέλλον, αλλά ένδε-χομένως καί θυ­
σίας α{ δποίαι καί διά τό άπώτερον μέλλον θά άπέτρεπον
τήν δριστικοποίησιν άνεπανορθώτων καταστάσεων είς βά­
ρος τής 'Ελλάδος.
'Εν συμπεράσματι, ή ελληνική Κυβέρνησις όφείλει -χά­
ριν αυτής ταύτης τής κυπριακής ύποθέσεως, νά εχη άπόλυ­
τον έλευθερίαν είς τόν -χειρισμόν αυτής, τόσον από απόψε­
ως διαδικασίας δσον καί άπό άπόψεως τών έπιδιωκτέων
άμέσως σκοπών . Ποίαι πρέπει νά εΙναι άπό ώρας είς ώραν
καί άπό ήμέρας είς ήμέραν αί συγκεκριμέναι ένέργε1.αί της
αυτό δέν δύναται βεβαίως νά τό γνωρίζουν παρά οί σήμε­
ρον ύπευθύνως -χειριζόμενοι τό Κυπριακόν. Κατ ' άσφαλείς
δμως πληροφορίας ή ελληνική Κυβέρνησις μέσα είς τήν
ρευστότητα τής σημερινής καταστάσεως ε-χει ήδη χαράξει
ώρισμένας βασικάς γραμμάς τάς δποίας θά ακολουθήση
είς τό προσε-χές μέλλον καί αί δποίαι άποτελοϋν μέ τά
σημερινά δεδομένα τήν καλυτέραν ύπεράσπισιν τοϋ κυ­
πριακοί\ άγώνος.
Δι' αυτόν τόν λόγον θά απετέλει καί βαρύτατον σφάλ­
μα τών Βρετανών έάν τήν έπιδει-χθείσαν έν ττ; άπαντήσει
 162 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
τής έλληνικής Κυβερνήσεως πρός τόν πρωθυπουργόν Μάκ
Μίλλαν μετριοπάθειαν τήν έξελάμβανον ώς άδυναμίαν ή
ώς διάθεσιν τής έλληνικfjς Κυβερνήσεως νά δεχθή οίανδή­
ποτε λύσιν . 'Η μετριοπάθεια επεδείχθη άπό έλληνικής
πλευράς διά νά δοθή τέρμα είς μίαν κρίσιν έντός τών κόλ­
πων τής • Ατλαντικής Συμμαχίας. Ζώμεν είς μίαν έποχήν
δπου καί τά εθνη εχουy μέχρις ένός όρίου τό καθήκον νά
σκέπτωνται ύπερεθνικώς . 'Η ' Ελλάς τό επραξεν καθ ' δ
μέτρον τουτο είναι όρθόν καί επιβεβλημένον. 'Εάν ή τοιαύ­
τη πολιτική δέν εϋρη άνταπόκρισιν καί ζητηθουν άπό αύ­
τήν θυσίαι ύπερβαίνουσαι τό ύπ ' αύτής τεθέν δριον πρέπει
άπό τουδε νά γνωρίζουν οί Βρετανοί δτι θά συναντήσουν
τήν liρνησιν τής έλληνικής Κυβερνήσεως , ή όποία πλέον
εύλόγως θά έπιρρίψη άποκλειστικώς είς αύτούς τήν εύθύ­
νην τών συμβησομένων, οίαδήποτε καί liν είναι ταυτα .
Δέν ύπάρχει καμμία άμφιβολία δτι ή έλληνική Κυβέρ­
νησις, εχουσα τήν εύθύνην διά τάς τύχας όλοκλήρου του
έλληνικου εθνους, άκόμη καί δλων τών έλληνικών κοινοτή­
των αί όποία ι ζουν εξ ω τών συνόρων μας, δέν πρόκειται νά
παρασυρθή ποτέ, ύπό τήν πίεσ ιν τής δημαγωγίας του πεζο­
δρομίου, είς ενεργείας αί όποία θά θέσουν έν κινδύνφ liλλα
τμήματα του • Ελληνισμου ή καί αύτή ν ταύτη ν τήν • Ελλά­
δα . 'Ο άγών χάριν τής Κύπρου γίνεται διά νά έκπληρώση
τό εθνος μίαν ίστορικήν του άποστολήν καί όχι διά νά
ύποστή μίαν ίστορικήν καί εθνικήν φαλκίδευσιν. Ή Κύ­
προς δέν είναι όλόκληρον τό εθνος καί ή έλληνική Κυβέρ­
νησις είναι Κυβέρνησις όλοκλήρου του εθνους . Καί τήν
κυπριακήν της πολιτικήν όφείλει νά τήν εντάξη εiς τήν
πολιτικήν ή όποία εξυπηρετεί τά συμφέροντα όλοκλήρου
του εθνους .
' Εάν ή έ λληνική Κυβέρνησις κρατήση μέ θάρρος αύ­
τή ν τήν γραμμήν, θά προσφέρη τήν μεγαλυτέραν ύπηρεσί­
αν τήν όποίαν ύπό τάς παρουσας δυσμενείς συνθήκας δύ­
ναται νά προσφέρη εiς τήν κυπριακήν ύπόθεσιν .
Βεβαίως μίαν λύσιν άπέχουσαν ιlπό εκείνας τάς όποίας
έπιδιώκει σήμερον ό κυπριακός λαόζ θά τήν άποδικιμάση
ή άντιπολίτευσις, πρό παντός δέ ή άκρα 'Αριστερά. ' Η
Κυβέρνησις οφείλει νά μή πτοηθή άπό τάς επιθέσεις αύ­
τάζ . ΕΙ ναι γνωστόν εiς τούς παροικουντας τήν 'Ιερουσα­
λήμ, δτι οί επικριταί της, δταν δέν όμιλουν δημοσί~, συμ­
φωνουν πλήρως μέ τήν πολιτικήν της. Ό δέ έλληνικός
λαός μέ τό ύγιές του πολιτικόν αΙσθητήριον, άντιλαμβανό­
μενος δτι εγένετο τό καλύτερον τό όποίον ήτο δυνατόν νά
γίνη χάριν τής κυπριακής ύποθέσεως, θά επιδοκιμάση,
πλήν τών άριστερών καί τών όλίγων έξάλλων , τήν δοθη­
σομένην λύσιν. Θά τήν επιδοκιμάσουν καί οί 'Έλληνες
Κύπριοι κατά τήν συντριπτικήν των πλειοψηφίαν. Μόνον
δέ οί καπηλευόμενοι τό Κυπριακόν διά λόγους προσωπι­
κής φιλοδοξίας, μόνον έκείνοι οί όποίοι τό μεταχειρίζον­
ται ώς όργανον άντιπολιτευτικου άγώνος θά συνεχίσουν νά
κραυγάζουν. 'Αλλά δι ' αύτούς μία iσχυρά Κυβέρνησις
εχει χρέος νά άδιαφορήση .
8 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Πρίν άπό τήν εναρξη τών έργασιών τής 'Επι­
τροπής έξουσιοδοτήσεως τής Βουλής, δ πρωθυπουρ­
γός, Κ . Καραμανλής, καλεί τούς βουλευτές τής ΕΡΕ
στήν αίθουσα τοϋ κόμματος στή Βουλή καί τούς συ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
νιστα. «νά παρακολουθουν τακτικώς τάς συνεδριά­
σεις, νά έπιδεικνύουν ένδιαφέρον διά τά διάφορα θέ­
ματα, ό καθένας άνάλογα μέ τήν είδικότητά του, καί
νά είδικευθουν είς διαφόρους τομείς, ιίiστε νά άπα­
δώσουν καλύτερα είς τάς έργασίας του Κοινοβουλί­
οω>.
8-9 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Μετά τήν πρόσκληση τοϋ Γιουγκοσλάβου δμολό­
γου του, Κότσα Πόποβιτς, δ 'Έλληνας ύπουργός τών
'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ, συμμετέχει σέ τριμερή
Διάσκεψη πού όργανώθηκε στό Μπριόνι, άπό κοινοϋ
καί μέ τόν Αίγύπτιο έκπρόσωπο. 'Η συνάντηση τών
τριών ύπουργών πραγματοποιήθηκε μέ τήν εύκαιρία
τής παράλληλης συναντήσεως, στόν ίδιο χώρο , τών
προέδρων τίτο καί Νάσερ .
Τό γεγονός εδωσε λαβή στή διατύπωση είκασιών
γιά δήθεν μεταβολή τοϋ έξωτερικοϋ προσανατολι­
σμοϋ τής 'Ελλάδος καί προσέγγιση, η καί ενταξή
της, στό μέτωπο τών «ούδετέρων» Κρατών. Σχετικά ,
δ πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, θεώρησε σκόπιμο
νά διευκρινήσει :
«Οvδαμώς δύναται νά δοθή τοιαύτη έρμηνεία. 'Η
'Ελλάς εlναι καί παραμένει είλικρινές μέλος του
ΝΑ ΤΟ. Τουτο δμως δέν τής άφαιρεί τό δικαίωμα νά
έπικοινωνή καί νά άνταλλάσση σκέψεις μέ άλλας
φιλικάς χώρας αί όποία ι δέν μετέχουν τής 'Α τλαντι­
κής Συμμαχίας. 'Υπό τό πνευμα τουτο δ 6πουργός
τών 'Εξωτερικών άvταπεκρίθη είς τήν πρόσκλησιν
του 6πουργου τών ·Εξωτερικών τής Γιουγκοσλαβίας
κ. Πόποβιτς».
Παράλληλα, δ ίδιος δ Ε. 'Αβέρωφ εκαμε τήν άκό­
λουθη δήλωση :
«Είμαι εύτυχής διότι μοί παρέχεται ή εύκαιρία δπως
άποδεχθώ τήν πρόσκλησιν του διακεκριμένου Γιουγκοσλά­
βου συναδέλφου , δπως άνταλλάξω άπόψεις μετά τούτου
καί μετά του ύπουργου τών 'Εξωτερικών τής 'Ηνωμένης
' Αραβικής Δημοκρατίας, Φάουζι . 'Η 'Ελλάς είναι μία χώ­
ρα ή όποία άνήκει εiς τήν Δύσιν καί μετέχει είς τήν άμυν­
τικήν συμμαχίαν του ΝΑΤΟ . Συγχρόνως δμως άκολουθεί
πολιτικήν καλών σχέσεων μέ δλας τάς χώρας αί όποίαι σέ­
βονται τήν άνεξαρτησίαν των καί τήν άξιοπρέπειάν των,
σεβόμεναι συγχρόνως καί τήν άνεξαρτησίαν καί άξιοπρέ­
πειαν τής ·Ελλάδος .
»Παρακολουθώ εκ του πλησίον τήν πολιτικήν τής
Γιουγκοσλαβίας μετά τής όποίας μaς ένώνουν πάντοτε οί
στενοί δεσμοί του παρελθόντος. Είμεθα εύτυχείς διότι καί
κατά τήν παρουσαν στιγμήν τάς σχέσεις μας διέπει πολιτι­
κή εiλικρι νους συνεργασίας . ' Υ π ' αύτή ν τήν εννοιαν είμαι
εύτυχής άποδεχόμενος τήν πρόσκλησιν του ύπουργου τών
'Εξωτερικών κ . Πόποβιτς».
Κατά τήν ύποδοχή, έξάλλου, τοϋ 'Έλληνα ύπουρ­
γοϋ τών 'Εξωτερικών, δ Γιουγκοσλάβος όμόλογός
 ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΔΙΆΣΚΕΨΗ ΣτΟ ΜΠΡΙΟΝΙ
του ε{χε τήν εύκαιρία νά ύπογραμμίσει ότι ή έπί­
σκεψή του, «καθ' ήν άκριβώς στιγμήν καταβάλλον­
ται σημαντικαί προσπάθειαι διά τήν άναζήτησιν
τών τρόπων άναπτύξεως τής συνεργασίας μεταξύ δι­
αφόρων Κρατών καί λαών καί διά τήν έξασφάλισιν
τής εiρήνης εiς τήν άνθρωπότητα, θά συμβάλη εiς
τόν εύγενή αύτόν άντικειμενικόν σκοπόν»· καί χα­
ρακτήρισε τήνέπικοινωνία μεταξύ 'Ελλάδος καί Γι­
ουγκοσλαβίας ~ ώς «παράδειγμα χρησίμου συνεργα­
σίας καί άμοιβαίας κατανοήσεως» . Τήν ϊδια άποψη
έπανέλαβε, στήν άπάντησή του, δ Ε. 'Αβέρωφ.
Οί συνομιλίες τών τριών ύπουργών τών 'Εξωτε­
ρικών διήρκεσαν δύο ήμέρες καί, μετά τήν δλοκλή­
ρωσή τους, έκδόθηκε σύντομο κοινό άνακοινωθέν:
«Οί τρείς ύπουργοί, σεβόμενοι άμοιβαίως τάς ίδιαιτέ­
ρας διεθνείς σχέσεις των χωρών των καί εχοντες ύπ' όψιν
τάς θέσεις αύτάς, προέβησαν είς εμπεριστατωμένην άνταλ­
λαγήν άπόψεων επί τής εν γένει διεθνοuς καταστάσεως καί
τής καταστάσεως των περιοχών των. Κατά τήν διάρκειαν
των συνομιλιών αύτών, αί όποίαι διεξήχθησα~ εντός
άτμοσφαίρας εγκαρδιότητας καί κατανοήσεως διά τήν
εξεύρεσιν των καταλληλοτέρων μέσό>ν, πρός περιφρούρη­
σιν τής είρήνης, οί ύπουργοί διεπίστωσαν μεθ' ίκανοποιή­
σεως τό σταθεροποιητικόν άποτέλεσμα επί των περιοχών
των εκ των σχέσεων φιλίας, αϊτινες ύφίστανται εύτυχώς
μεταξύ των χωρών των, καθώς καί τήν aξίαν των σχέσεων
αύτών πρός τό συμφέρον τής έδραιώσεως τής είρήνης. Οί
ύπουργοί ετερμάτισαν τάς συνομιλίας των μέ έξέτασιν των
ίδιαιτέρων σχέσεων μεταξύ των χωρών των καί διεπίστω­
σαν μεθ' ίκανοποιήσεως τήν πρόοδον, fiτις συνετελέσθη
είς τήν aνάπτυξιν των οίκονομικων, τεχνικών καί μορφω­
τικών σχέσεων, εν άνταποκρίσει πρός τά συμφέροντα των
λαών των, καθώς καί πρός τό αϊσθημά των περί άμοιβαίας
καί πατροπαραδότου φιλίας. Οί ύπουργοί εξέφρασαν τήν
σταθεράν έπιθυμίαν τών Κυβερνήσεών των, νά ϊδουν άνα­
πτυσσομένας τάς σχέσεις αύτάς . Οί τρείς ύπουργοί άνε­
γνώρισαν τήν μεγάλην χρησιμότητα των προσωπικών αύ­
τών επαφών καί διετύπωσαν τήν εύχήν δπως ύπάρξη εύ­
καιρία επαναλήψεώς των».
Μετά, τέλος, τήν έπιστροφή του στήν 'Ελλάδα, δ
Ε. 'Αβέρωφ συνόψισε τίς έντυπώσεις του, ώς έξής:
«Θεωρώ δτι α{ συνομιλίαι είς Μ πριόνι εστέφθησαν ύπό
πραγματικής επιτυχίας. 'Η άνταλλαγή γνωμών άπ' εύθείας
μέ τούς ύπευθύνους των δύο χωρών, μετά των όποίων ή
'Ελλάς διατηρεί στενάς σχέσεις καί εχει ποικίλα κοινά
συμφέροντα, εξυπηρετεί σαφώς τήν εξέλιξιν των σχέσεών
της . Είς τούς ήγέτας τής Γιουγκοσλαβίας καί τής 'Ηνωμέ­
νης 'Αραβικής Δημοκρατίας συνήντησα καί συμπάθειαν
καί κατανόησιν δι' δλα τά θέματα τά ένδιαφέροντα τήν
'Ελλάδα. Δύναμαι νά εϊπω δτι εν όνόματι τής Κυβερνήσε­
ώς μου άνταπέδωσα πλήρως τήν συμπάθειαν καί τήν κατα­
νόησιν ταύτην.
»Πιστεύω έξ άλλου άκραδάντως δτι ή 'Ελλάς διά τής
πολιτικής της αύτής προσφέρει καί θετικήν ύπηρεσίαν είς
τήν Δύσιν. Είς πάσας τάς εύκαιρίας κατά τό ταξίδιόν μου
ετόνισα δτι ή Έλλάς άνήκει είς τήν Δύσιν άλλ' δτι οί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
163
στενοί καί είλικρινείς δεσμοί της μέ αύτήν τήν άφήνουν
έλευθέραν νά καλλιεργή στενάς σχέσεις μέ τάς χώρας, αί
όποίαι σέβονται τήν άνεξαρτησίαν καί τήν άξιοπρέπειάν
των, καθώς καί εκείνην τής ' Ελλάδος . ·Η Γιουγκοσλαβία
καί ή ΑΔ πληροuν τελείως τάς προϋποθέσεις ταύτας καί
επί πλέον εχουν πατροπαραδότους δεσμούς μέ τήν ' Ελλά­
δα. Συνεπώς ή Έλλάς, καλλιεργοuσα τάς μετ' αύτών σχέ­
σεις της, εξυπηρετεί μέν τά ϊδια αύτής συμφέροντα άλλά
πιστεύει συγχρόνως δτι έκπληρώνει καί μίαν εύρυτέραν
άποστολήν είς τήν προσπάθειαν δλων, δπως περιφρουρή­
σουν έν τφ μέτρφ των δυνάμεών των τήν είρήνην».
'Η συμμετοχή τοϋ 'Έλληνα ύπουργοϋ τών 'Εξω­
τερικών στίς συνομιλίες τοϋ Μπριόνι άποτέλεσε τό
άντικείμενο ποικίλων σχολίων στό έπίπεδο τής διε­
θνοϋς κοινής γνώμης. τίς άνησυχίες καί τά έρωτη­
ματικά πού διατυπώθηκαν άπό τίς στήλες τών άντι­
προσωπευτικών δημοσιογραφικών όργάνων στή δυ­
τική Εύρώπη καί τίς 'Ηνωμένες Πολιτείες, συνοψί­
ζει ή άκόλουθη καταληκτήρια παρατήρηση τοϋ
Σάυρους Σουλτσμπέργκερ. 'Αφοϋ άντικρούει τήν
άποψη ότι «μία Κυβέρνησις ύπό τόν Κ. Καραμανλή»
θά ήτο δυνατό νά έγκαταλείψει τό ΝΑΤΟ καί νά
άσπαστεί τήν ούδετεροφιλία, έπισημαίνει:
«Ούχ' ήττον δμως ύπάρχουν χαρακτηριστικοί ύπαινι­
γμοί διά τήν έλληνικήν συμμετοχήν είς τάς συνομιλίας του
Μ πριόνι. Αί 'Αθήναι εκπέμπουν προφανώς σήμα θυέλλης,
πού άποτελεί προειδοποίησιν πρός τήν Δύσιν: δτι, άν δέν
έπιτευχθή άποδεκτή λύσις είς τό Κυπριακόν, ή 'Ελλάς
ϊσως άναγκασθή μίαν ήμέραν νά μεταβάλη τήν βασικήν
πολιτικήν της. ,
»'Ο κ. 'Αβέρωφ ημπορεί νά διακηρύσση δτι οί 'Έλλη­
νες εχουν εuλογον ένδιαφέρον διά τάς αίγυπτιακάς ύποθέ­
σεις λόγω τής έλληνικής έν Αίγύπτφ παροικίας καί δτι
εχουν έπίσης εuλογον ένδιαφέρον διά τάς γιουγκοσλαβι­
κάς ύποθέσεις λόγω τοu έτοιμοθανάτου Βαλκανικοί> Συμ­
φώνου, κατά συνέπειαν, δτι εύρίσκεται εύλόγως είς Μ πριό­
νι . 'Η έκεί δμως παρουσία του άποσκοπεί προφανώς είς τό
νά κάμη νύξιν διά σοβαρωτέρας δυνατότητας .
'Ο Κ. Καραμανλής - κατέληγε δ άρθρογράφος
-προειδοποιεί μέ τόν τρόπο του, ότι «άν δέν έπιτευχ­
θή διακανονισμός τοϋ Κυπριακοϋ καί μάλιστα ταχέ­
ως, ή Κυβέρνησις τών 'Αθηνών δέν θά ή μπορεί διαρ­
κώς νά άναχαιτίζη τό όγκούμενον ρεϋμα τής ούδετε­
ροφιλίας μεταξύ τών ήγανακτισμένων 'Ελλήνων» 60 •
Διαφορετικό πνεϋμα άναδίνεται άπό τίς στήλες
τοϋ ήμιεπίσημου γιουγκοσλαβικοϋ τύπου - εΙδικό­
τερα τής έφημερίδας «Μπόρμπα»:
'Ο Καταστατικός Χάρτης των 'Ηνωμένων 'Εθνών πε­
ριέχει γνησίας δημοκρατικάς άρχάς πρός έπίλυσιν των
έπιδίκων προβλημάτων, τά όποία εθεσαν aναποφεύκτως είς
τήν ήμερησίαν διάταξιν ή μεταπολeμική διαδικασία τής
άφυπνίσεως τής εθνικής συνειδήσεω!ς καί ή ταχεία πρόο­
δος των άπελευθερωτικών κινημάτων.
'Εν τφ πλαισίφ τούτφ δύνανται νά βρεθοuν τά στοιχεία
 164 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ

'Αναχώρηση γιά Ιδιωτικό ταξίδι στή Γενεύη.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΤΡΙΜΕΡΗΣ ΔΙΆΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΜΠΡΙΟΝΙ
πού θά χρησιμεύσουν ώς βάσις διά τήν πρώτην ιωινήν
σύσκεψιν τών ύπουργών 'Εξωτερικών 'Ελλάδος, ΗΑΔ καί
Γιουγκοσλαβίας.
Αί τρείς χώραι &χουν μεταξύ των -είς διαφορετικόν
βαθμόν βεβαίως- λίαν καλάς σχέσεις, αί δποίαι διαρκώς
έξελίσσονται. 'Η δλονέν καί εύνοϊκωτέρα έξέλιξις τών
σχέσεων τούτων &θεσε καί μίαν έπί πλέον μορφήν συνερ­
γασίας καί έδημιουργήθησαν αί συνθήκαι διά τήν άποκατά­
στασιν έπαφών, έπί τής γραμμής τής τριμερους κατανοή­
σεως καί τών κοινών συμφερόντων. Καί, άληθώς, αί τρείς
χώραι &χουν πολλά κοινά σημεία, πρiiγμα τό δποίον λογι-
, κώς άπορρέει έκ τής πολιτικής των τής είρήνης καί διε­
θνους συνεννοήσεως.
'Η διάσκεψις του Μ πριόνι δπωσδήποτε θά διευρύνη
καί θά ένισχύση τούς δεσμούς τούτους καί θά έπιτρέψη τήν
έκδήλωσίν των έπί εύρυτέρου διεθνους έπιπέδου. 'Η άμοι­
βαία ύποστήριξις έπί τής βάσεως ταύτης εlναι δλως φυσι­
κή .
'Η σημασία τών τριμερών συνομιλιών δέν έξαντλείται
μόνον διά τών άνωτέρω. Αί τρείς χώραι κατέχουν κυριαρ­
χουσαν πολιτικήν θέσιν είς τήν άνατολικήν Μεσόγειον έπί
άκτών καί νήσων, είς τάς δποίας εύρίσκονται νευραλγικά
σημεία, προκαλουντα περιοδικάς συγκινήσεις καί συνεχή
οξυνσιν. Τό κοινόν ένδιαφέρον των διά τήν είς τήν πε­
ριοχήν ταύτην παρουσαν κατάστασιν ε{ναι τελείως νοη­
τόν. Βασίζεται τουτο έπί τών πόθων τών τριών χωρών δπως
ή κατάστασις είς τήν 'Ανατολικήν Μεσόγειον καί πέριξ
αύτής έξομαλυνθή καί σταθεροποιηθή διά τής λογικής
έπιλύσεως τών έπιδίκων προβλημάτων καί του παραμε­
ρισμου τών στοιχείων, τών προκαλούντων περιοδικάς
κρίσεις 61 •
'Από τίς στήλες, τέλος, τοϋ έλληνιιωu τύπου, ή
«Καθημερινή» έπιχειρεί νά άντικρούσει τίς τυχόν
παρερμηνείες καί νά άποδώσει τό πραγματικό νόημα
τής κυβερνητικής πολιτικής:
Δύο έφημερίδες διετύπωσαν χθές τήν ίiποψιν, δτι δ
πρωθυπουργός τής χώρας αύτής θά &πρεπε νά άσκή τήν
διπλωματίαν τής <<μπλόφφας». Θά &πρεπε, δηλαδή, έπ' εύ­
καιρίι;χ τής Τριμερους του Μπριόνι, νά δημιουργήση τήν
έντύπωσιν δτι εστειλε τόν ύπουργόν τών 'Εξωτερικών είς
τήν Γιουγκοσλαβίαν διά νά έξεύρη νέας συμμαχίας διά τήν
'Ελλάδα, τήν δποίαν θά &πρεπε έπίσης νά έμφανίση ώς
άποφασισμένην, χωρίς δμως καί νά εlναι είς τήν πραγμα­
τικότητα, νά άποχωρήση τής 'Ατλαντικής Συμμαχίας, διά
νά γίνη μέλος του συνασπισμου τών ούδετέρων. Σκοπός
τής διπλωματικής <<μπλόφφας» θά ήτο νά άναγκασθή δ
ΝΑΤΟ νά υίοθετήση τάς έπί του Κυπριακου έλληνικάς
άπόψεις. ' Επειδή δέ δ κ. πρωθυπουργός, άντί νά άσκήση
αύτου του είδους τήν εύθηνήν διπλωματίαν, προετίμησεν ,
έρωτηθείς, νά είπη τήν άλήθειαν, δτι δηλαδή ή 'Ελλάς
παραμένει είλικρινής σύμμαχος του ΝΑΤΟ, διατυπουνται
κατ ' αύτοu έπικρίσεις. Τό σφiiλμα, δμως, έάν δέν πρόκει­
ται περί άπλής άντιπολιτεύσεως , &γκειται είς τό δτι οί έπι­
κριταί θεωροuν τούς δυτικούς διπλωμάτας ώς άπληροφό­
ρητους. Εlναι, έν τούτοις, έπαρκώς ένήμεροι τοu δτι , πρώ­
τον, ούτε τό έν τ1j Κυβερνήσει κόμμα ούτε οί Φιλελεύθεροι
θεωροuν ώς έθνικώς qυμφέρουσαν τήν άποχώρησιν τής
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
165
'Ελλάδος άπό τό ΝΑΤΟ καί δέν φρονοuν δτι ή άποχώρη­
σις αύτή θά ύπεβοήθει τήν εύμενή δι' ήμaς λύσιν τοu Κυ­
πριακοί) καί, δεύτερον, γνωρίζουν, οί σύμμαχοι, καλώς δτι
ή άποχώρησίς μας άπό τό ΝΑΤΟ σημαίνει έθνικούς κιδύ­
νους διά τήν 'Ελλάδα, τούς δποίους δέν είμεθα είς θέσιν νά
άντιμετωπίσωμεν μόνοι . Τέλος, γνωρίζουν καλώς δτι άν δ
Τίτο ή δ Νάσερ χρειάζωνται κατ' αύτήν τήν στιγμήν τήν
έλληνικήν διπλωματικήν συνεργασίαν, τοuτο όφείλεται
καί είς τήν ίδιότητα τής 'Ελλάδος ώς μέλους τοu ΝΑΤΟ,
ίiνευ τής δποίας, άν μή τί άλλο, αί στρατιωτικαί της δυνά­
μεις θά στερηθοuν άνεφοδιασμου είς πολεμικόν ύλικόν.
'Επειδή, λοιπόν, οί Δυτικοί ε{ ναι καλώς πληροφορημένοι,
δέν ήμπορεί νά εlναι ήλίθιοι διά νά καταπιοuν μίαν τόσον
χονδροειδή «μπλόφφαν», έάν τυχόν άιτεπειρώμεθα νά τήν
διαπράξωμεν. 'Αντιθέτως, μία τοιαύτη ένέργειά μας θά μaς
καθίστα όχι μόνον είς τήν ίδικήν των παράταξιν, άλλά
διεθνώς άνυπολήπτους καί θά άπεδείκνυεν δτι στερούμεθα
σοβαρότητος. Καί δ κ. πρωθυπουργός, προασπίσας διά τής
χθεσινής του δηλώσεως τήν σοβαρότητα τής χώρας, επρα­
ξεν άριστα 62 •
10 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής άναχωρεί γιά τή Γενεύη,
προκειμένου νά ύποβληθεί σέ iατρικές έξετάσεις. Τό
ταξίδι του πρωθυπουργοί) δέν εχει πολιτική σημα­
σία: σύμφωνα μέ άνακοίνωση τοϋ Πολιτικοί) Γρα­
φείου «δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως Κ. Καραμαν­
λής άναχωρεί σήμερον τήν μεσημβρίαν εiς Γενεύην
διά λόγους καθαρώς iδιωτικούς, θέλει δέ έπιστρέψει
έκείθεν τήν έσπέραν τής Κυριακής η τήν πρωίαν τής
Δευτέρας». Στό διάστημα αύτό- διευκρινίζεται <ωύ­
δεμίαν πρόκειται νά εχη συνάντησιν πολιτικής ση­
μασίας».
'Ο ύπουργός Προεδρίας , Κ. Τσάτσος, σέ τηλε­
φωνική έπικοινωνία του, θέτει ύπόψη του πρωθυ­
πουργοί) τίς πληροφορίες ξένων πρακτορείων γιά
έπικείμενη συνάντησή του μέ τόν Μάκ Μίλλαν καί
συμμετοχή του σέ τριμερή διάσκεψη. Σ' δ,τι άφορά
τό πρώτο σημείο, δ πρωθυπουργός άπαντα δτι «δέν
άντιμετωπίζεται έπί του παρ6ντος τέτοια συνάντη­
σις, καθ6σον μάλιστα δέν έχει προπαρασκευασθή
διά τής διπλωματικής δδοv>> " σχετικά μέ τό δεύτερο
παρατηρεί δτι «δέν ύπάρχει τέτοια περίπτωσις» 63 •
'Ο πρωθυπουργός έπέστρεψε άπό τήν 'Ελβετία
στίς 14 ·Ιουλίου.
12 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Ο ύπουργός Συγκοινωνιών καί Δημοσίων »Ερ­
γων, Σόλ,ων Γκίκας, έπιθεωρεί τά εργα στήν πλατεία
'Ομονοίας καί δηλώνει δτι σύντομα άρχίζει ή έκ­
τέλεση τοϋ τελευταίου τμήματος, δαπάνης ϋψους
30.000.000 δρχ. , πέρα άπό τά 24.000.000 πού εχουν
ηδη διατεθεί. Στά εργα περιλαμβάνεται ή διαρρύθμι­
ση του ίfπόγειου χώρου, οί άρχιτεκτονικές έργασίες
καί οί κυλιόμενες σκάλες. 'Η δαΠάνη των εργων, εΙ-
 166 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
πε δ Σ. Γκίκας, δέν θά βαρύνει τό Δημόσιο, -άλλά θά
καλυφθεί μέ δάνειο 20ετοuς διάρκειας άπό τό Ταμείο
Παρακαταθηκών καί Δανείων μέ εσοδα προερχόμενα
άπό τήν έκμετάλλευση τών 30 καταστημάτων, του
άναψυκτηρίου, τοu τηλεγραφείου, τοu ΟΤΕ καί τοu
γραφείου Τουρισμοu . 'Ο ρυθμός έκτελέσεως τών ερ­
γων, κατέληξε, θά έπιταχυνθεί, rοστε νά όλοκληρω­
θεί ή άποπεράτωσή του rος τό Μάρτιο τοu 1959.
14 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Εuθύς μετά τήν έπιστροφή του άπό τήν 'Ελβετία,
δ πρωθυπουργός γίνεται δεκτός άπό τό βασιλέα, τόν
όποίο καί ένημερώνει γιά τήν κατάσταση τής χώρας,
πρίν άπό τήν άναχώρησή του γιά τήν Κέρκυρα. Στή
συνέχεια προεδρεύει σέ μακρά σύσκεψη μέ συμμετο­
χή του ύπουργοu 'Εξωτερικών, Ε. •Αβέρωφ, τών πρέ­
σβεων Γ . Σεφεριάδη, Γ. ~ελa καί Χ. Ξανθόπουλου­
Παλαμa, καθώς καί άλλων ύπηρεσιακών παραγόν­
των του ύπουργείου 'Εξωτερικών, μέ άντικείμενο τίς
έξελίξεις του κυπριακοu ζητήματος .
15 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Ευθύς μετά τήν άνατροπή τοu φιλοδυτικοu καθε­
στώτος τής Βαγδάτης, τήν άποχώρηση του 'Ιράκ
άπό τό Σύμφωνο τής Βαγδάτης καί τήν *πειλή έπε­
κτάσεως τής άναταραχής στό Λίβανο , ή άμερικανική
Κυβέρνηση άποστέλλει 10.000 πεζοναuτες στήν πε­
ριοχή τής Βυρηττοu -μετά άπό πρόσκληση του
προέδρου τής χώρας, Καμίλ Σαμούν- καί ή βρετα­
νική 2.500 άλεξιπτωτιστές στή ζώνη του 'Αμμάν τής
'Ιορδανίας.
Σύμφωνα μέ διεθνείς δημοσιογραφικές πληροφο­
ρίες, όρισμένα Κράτη, άνάμεσά τους η Νορβηγία καί
η · Ελλάδα, διατύπωσαν στούς κόλπους του Συμβου­
λίου του ΝΑΤΟ άντιρρήσεις γιά τή σκοπιμότητα τής
άμερικανικής πρω<tοβουλίας. Σχετικά, άρμόδιοι κυ­
βερνητικοί παράγοντες άπέφυγαν νά κάμουν όποια­
δήποτε δήλωση, τονίζοντας δτι οί συνεδριάσεις του
Συμβουλίου τής Συμμαχίας ε{ναι άπόρρητες .
17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Ύπό τήν προεδρία του πρωθυπουργοu συνέρχε­
ται ή οίκονομiκή έξ ύπουργών έπιτροπή καί συζητεί
θέματα έμπορικής καί οίκονομικής πολιτικής. Είδι­
κότερα διερευνa τίς δυνατότητες γιά τήν αύξηση τών
· έξαγωγών καί τή μετάκληση ξένων είδικών τεχνικών
συμβούλων μέ άποστολή τή μελέτη καί τήν άξιολό­
γηση τών δυνατοτήτων γιά τήν οίκονομική άνάπτυ­
ξη τής χώρας.
18 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Ο πρόεδρος τής ΕΔΑ, Ι. Πασαλίδης, σέ έπιστολή
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
του πρός τόν πρωθυπουργό, ζητεί τήν άμεση σύγκλη­
ση τής Βουλής γιά νά συζητηθεί η έξωτερική πολι­
τική τής Κυβερνήσεως :
«Κύριε πρόεδρε,
»'Η δημιουργηθείσα εiς τήν άμεσον γειτονίαν τής χώ­
ρας καί τής Κύπρου έκρηκτική κατάστασις θέτει ώς κοινόν
αίτημα, συμφέρον καί άνάγκη δλου του λαου, άνεξαρτήτως
πολιτικής καί iδεολογικής τοποθετήσεως, τήν κατοχύρω­
σιν τής εiρήνης καί τήν διαφύλαξιν τής 'Ελλάδος έκτός
πάσης περιπετείας, δυναμένης νά τήν έμπλέξη εiς κινδύ­
νους έξοντώσεως διά λόγους ξένους πρός τά έθνικά συμφέ­
ροντα.
»'Η ύπεύθυνος ήγεσία τής χώρας εχει , φρονοuμεν,
έθνικόν χρέος , αiρομένη ύπεράνω πάσης πολιτικής άντιδι­
κίας νά διακηρύξη : Τήν άκλόνητον έμμονήν τής 'Ελλάδος
είς τάς άνωτέρω θέσεις, άλλά καί νά διαγράψη τά θετικά
μέτρα πού θά τήν καταστήσουν ένεργόν συντελεστήν δια­
σώσεως τής είρήνης . Διότι φοβούμεθα δτι ή παγκόσμιος
είρήνη ε{ ναι άδιαίρετος καί κάθε παράλειψις θετικής ένερ­
γείας διά τήν περιφρούρησίν της άποτελεί έξ άντικειμένου
διακινδύνευσιν του ύψίστου κατά τήν στιγμήν ταύτην
έθνικου συμφέροντος.
»'Ιδίως φρονοuμεν δτι έπιτακτική ε{ ναι ή καταψήφισις
είς τόν ΟΗΕ πάσης μορφής σχεδίου νομιμοποιήσεως έκ
των ύστέρων τής άδικαιολογήτου έπιδρομής κατά του φι­
λικοί) άραβικου κόσμου -τοποθέτησις μέλλουσα νά προ­
αγάγη τήν ύπόθεσιν τής κυπριακής έλευθερίας- καθώς
καί ή άποχή άπό πάσης είδικής διεθνοuς δεσμεύσεως τής
χώρας, ή όποία ύπό τάς έκτάκτους νέας σημερινάς συνθή­
κας θά τήν ένέπλεκε εiς έπιδιώξεις άσχέτους μέ τά αύστη­
ρώς έθνικά συμφέροντα καί θά τήν έξέθετεν άπέναντι άλ­
λων χωρών .
»Εlναι βέβαια καί λυπηρόν καί ξένον πρός τήν κοινο­
βουλευτικήν τάξιν τό δτι άπό τών έκλογών μέχρι σήμερον
έπίμονοι αίτήσεις μου ώς ήγέτου τής άξιωματικής άντιπο­
λιτεύσεως πρός συνάντησιν μεθ' ύμών προσκρούουν δυ­
στυχώς εiς άπροθυμίαν τής Κυβερνήσεως. ΕΙμαι , δθεν,
ύποχρεωμένος δπως, έν οψει των άπειλούντων τήν είρήνην
καί τήν ϋπαρξιν τής χώρας κινδύνων, σaς παρακαλέσω νά
προβήτε εiς άμεσον σύγκλησιν τής Βουλής, ένώπιον τής
δποίας νά λάβη θέσιν καί νά άναλάβη τάς {στορικάς εύθύ­
νας της ή πολιτική ήγεσία» .
·Ο Κ. Καραμανλής άπάντησε ώς έξής:
«Κύριε πρόεδρε,
))Βεβαιώ τήν λήψιν τής άπό 12ης τρέχοντος έπι­
στολής σας. Ή Κυβέρνησις, έκτιμώσα τό σύνολον
τών πολιτικών δεδομένων, δέν νομίζει δτι συντρέχει
λόγος έκτάκτου συγκλήσεως τής Βουλής. Μέ τήν εύ­
καιρίαν αύτήν δμως έπιθυμώ νά παρατηρήσω δτι ή
αίτησίς σας πρός σύγκλησιν τής Βουλής έν συνδυ­
ασμψ μέ τήν εντεχνον πpόκλησιν ψηφισμάτων δια­
φόρων όργανώσεων, άποβλέπει είς τήν παραπλάνη­
σι ν του λαοv διά τής δημιουργίας ψευδών έντυπώ­
σεων καί όχι είς τήν προστασίαν τών έθνικών συμ­
φερόντων, τά δποία ή ύπεύθυνος Κυβέρνησις γνωρί-
 ΑΜΥΝτΙΚΆ ΠΡΟΒΛΉΜΑΤΑ ΕΛΛΑΔΟΣ
ζει καί δύναται νά προστατεύση. 'Επειδή έξ aλλου
έπικαλείσθε συνεχώς τήν iδιότητά σας ώς άξιωμα­
τικής άντιπολιτεύσεως, όφείλω νά σ{iς όπομνήσω
δτι οϋτε δ κανονισμός τής Βουλής γνωρίζει τήν εν­
νοιαν αvτήν».
'Ανταπαντώντας, μέ άναιωίνωσή της, ή ΕΔΑ
ίσχυρίστηκε δτι ή liρνηση τής Κυβερνήσεως νά δε­
χτεί τήν σύγκληση τής Βουλής μαρτυρεί <<πρόθεσιν
αύταρχικήν καί άνεξέλεγκτον διαχείρισιν τοϋ κρισι­
μωτάτου αύτοϋ θέματος>> .
18-19 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
·Ο Κ. Καραμανλής εχει συνεργασία στό ύπουρ­
γείο 'Εθνικής ' Αμύνης μέ τόν ύφυπουργό, Γ. Θεμε­
λή, καί τόν άρχηγό τοϋ ΓΕΕΘΑ, άντιστράτηγο Κ.
Δόβα, μέ κύριο άντικείμενο τήν έξέλιξη τών μεγάλων
στρατιωτικών γυμνασίων τών βουλγαρικών ένό­
πλων δυνάμεων μέ συμμετοχή καί τοϋ σοβιετικοϋ
στρατοϋ. Τά γυμνάσια αύτά, μολονότι διεξάγονται
κυρίως μεταξύ τής κωμοπόλεως Χασκόβου καί τοϋ
Εϋξεινου Πόντου, άντιμετωπίζονται άπό τήν έλληνι­
κή πλευρά μέ τήν ένίσχυση τών μέτρων στρατιωτι­
κής έπαγρυπνήσεως. Μεταξύ liλλων, ό διοικητής τοϋ
Γ' Σώματος Στρατοϋ, άντιστράτηγος Γ ρ. Κετσέας,
έπισκέπτεται τήν 'Αλεξανδρούπολη καί έπιθεωρεί
τίς μονάδες προκαλύψεως κατά μήκος τής έλληνο­
βουλ γαρικής μεθορίου.
Ό Κ. Καραμανλής, σέ συνεδρίαση τοϋ Ύπουρ­
γικοϋ Συμβουλίου, ένημερώνει τούς ύπο'Uργούς γιά
τή διεθνή κατάσταση καί βεβαιώνει δτι ή Κυβέρνη­
ση παρακολουθεί μέ προσοχή καί περίσκεψη τήν έξέ­
λιξη τών γεγονότων. Μέ τόν ϊδιο σκοπό έπισκέπτε­
ται, τήν έπομένη, τό Πεντάγωνο, συνεργάζεται έκ
νέου μέ τόν ύφυπουργό 'Εθνικής ' Αμύνης καί τόν
άρχηγό τοϋ ΓΕΕΘΑ καί έποπτεύει τήν έφαρμογή τών
σχετικών έντολών του.
Στό πλαίσιο τής ένημερώσεως τοϋ πρωθυπουργοϋ
έντάσσεται καί ή ύποβολή άπό τόν άρχηγό τοϋ ΓΕ­
ΕΘΑ, άντιστράτηγο Κ. Δόβα, liκρως άπόρρητης έκθέ­
σεως γιά τό άμυντικό πρόβλημα τής ·Ελλάδος, τή
συμβολή τής ·Ελλάδος καί τής Τουρκίας στήν liμυ­
να τής νότιας πτέρυγας τοϋ ΝΑΤΟ καί τή συγκριτική
άποτίμηση τής συμβολής τών δύο χωρών.
«1. Ή συμβολή τής 'Ελλάδος καί Τουρκίας εiς τήν
άμυναν τοϋ ΝΑΤΟ έξαρταται άπό τήν δυνατότητα τών
χωρών τούτων νά άντιδράσουν είς τήν έπίτευξιν τών στρα­
τηγικών άντικειμενικών σκοπών τοϋ Σοβιετικοϋ Συνασπι­
σμοϋ, είς τήν περιοχή ταύτην .
>>2. Οί στρατηγικοί άντικειμενικοί σκοποί τοϋ Σοβιετι­
κοϋ Συνασπισμοϋ, είς τήν νοτίαν περιοχή τοϋ ΝΑ ΤΟ, ώς
έξετιμήθησαν ύπό τής Μονίμου 'Ομάδος (S.G. 161/
11/ 1958) καί ύπό τοϋ ΥΕΘΑ/ΓΕΕΘΑ, άναλύονται κατω­
τέρω .
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
167
>>3. Ιος στρατηγικός άντικειμενικός σκοπός τοϋ Σοβιε­
τικοϋ Συνασπισμοϋ:
»(α)"' Ο κύριος σκοπός τής έκστρατείας κατά τής' Ελ­
λάδος καί Δυτικής Τουρκίας εlναι ή έξασφάλισις τής
έλευθέρας διόδου τών σοβιετικών ναυτικών δυνάμεων διά
τών Στενών, πρός καί aπό τήν Μαύρην Θάλασσαν".
»(β)· Η περιοχή τών Στενών, καθ' ή μας (τάς έλληνικάς
άπόψεις), περιλαμβάνει τήν θαλασσίαν περιοχήν, άπό τής
Μαύρης Θαλάσσης μέχρι καί τής Κρήτης, μετά τής περι­
βαλλούσης ταύτη ν περιοχής τής ήπειρωτικής • Ελλάδος
καί Β.Δ. Τουρκίας.
»(γ) 'Εάν ό έχθρός καταλάβη μόνον τόν Βόσπορον καί
τόν • Ελλήσποντον θά έπιτύχη τήν έξοδον μόνον τών ύπο­
βρυχίων του . 'Αεροναυτικαί έπιχειρήσεις έκ βάσεων έκ
τής ήπειρωτικής καί νησιωτικής • Ελλάδος, είς τήν περιο­
χήν τοϋ Αίγαίου, δύναται νά άπαγορεύσουν τήν έξοδον τοϋ
στόλου έπιφανείας πρός τήν Μεσόγειον ή νά καταστήσουν
ταύτην λίαν δυσχερή, δαπανηράν καί βραδείαν .
»(δ) ΕΙ ναι άδιανόητος έπιχείρησις, μόνον διά τήν κατά­
ληψιν τών Στενών άνευ προηγουμένης ή ταύτοχρόνου
έξουδετερώσεως τών έλληνικών ένόπλων δυνάμεων ή καλύ­
ψεως έναντι αύτών. Οuτω, είς τήν περίπτωσιν συγκεντρώ­
σεως έχθρικών δυνάμεων κατά τής ' Ανατολικής Θράκης
σημαντικόν μέρος τούτων θ' άπορροφήσουν αί έλληνικαί
ένοπλοι δυνάμεις. 'Επί πλέον, αύται, ύπό εύνοϊκάς συνθή­
κας, θά δύνανται νά άντεπιτεθοϋν κατά τών έχθρικών δυ­
νάμεων.
»(ε) Συνεπώς, ή συμβολή τής ·Ελλάδος διά τήν άμυναν
κατά τής έξόδου τοϋ σοβιετικοϋ στόλου είς τήν Μεσόγει­
ον συμπληροί aποφασιστικώς τήν συμβολήν τής Τουρκί­
ας καί έκτιμαται ώς σημαντική .
»4. 2ος aντικειμενικός σκοπός τοϋ Σοβιετικοϋ Συνα­
σπισμοϋ εlναι :
»(α) "Ή καταστροφή ή έξουδετέρωσις τών συμμαχι­
κών δυνάμεων καί βάσεων, αϊτινες δύνανται νά προξενή­
σουν σοβαράν καί άμεσον καταστροφήν είς τάς δυνάμεις
τοϋ Σοβιετικοϋ Συνασπισμοϋ, μέ άπόλυτον προτεραιότητα
κατά τών δυνάμεων έκτοξεύσεως πυρηνικών δπλων" .
»(β) Τοιαϋται συμμαχικαί βάσεις είς τάς δύο χώρας θά
εlναι κυρίως:
»(ι) Αί άεροπορικαί βάσεις ξηρας .
»(ιι) Αί μελλοντικώς, τυχόν, έγκατασταθησόμεναι βά­
σεις πυραύλων μέσου βεληνεκοϋς.
»(γ) Καθ' δσον άφορα μέν τάς άεροπορικάς βάσεις, λό­
γω τοϋ δτι αί τουρκικαί τοιαϋται εύρίσκονται έγγύτερον
πρός στόχους έν τtj ΣοβιετικΌ • Ενώσει, προσφέρονται
καλλίτερον.
»(δ) Καθ' δσον άφορα τάς βάσεις πυραύλων, μολονότι
ίσχύει ή άνωτέρω, ύπέρ τών έπί τουρκικοϋ έδάφους τοιού­
των, στάθμισις, δέν γνωρίζομεν εiσέτι τόν άριθμόν καί τήν
σοβαρότητα αύτών.
»5. 3ος άντικειμενικός σκοπός τοϋ Σοβιετικοϋ Συνα­
σπισμοϋ εΙναι :
»(α) "Ή έξασφάλισις άεροπορικών καί ναυτικών βά­
σεων, έξ ών νά δύναται νά ύποστηρίξη περαιτέρω έπιχειρή­
σεις διά τό έλεγχον τής 'Ανατολικής Μεσογείου καί ή
κατάληψις ζωτικών περιοχών τής Μ. 'Ανατολής ('Αν.
Τουρκίας, 'Ιράν καί 'Ιράκ) διά περαιτέρω έπιχειρήσεις" .
168 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ
»(β) Κατ' έκτίμησιν τοϋ S.G., δ έχθρός, διά νά έπιτύχη
τά άνωτέρω, πρέπει νά καταλάβη:
»ι. Διά τόν ~λεγχον τής Μεσογείου, τήν 'Ελλάδα καί
Δυτικήν Τουρκίαν.
»ιι . Διά τάς ζωτικάς περιοχάς τής Μ. 'Ανατολής, τήν
'Ανατολικήν Τουρκίαν, τό 'Ιράν καί 'Ιράκ.
»(γ) 'Εάν δ έχθρός καταλάβη μόνον τήν 'Ελλάδα:
»Προωθεί τάς βάσεις του μέχρι τής Κρήτης.
»'Αποκόπτει τάς θαλασσίας δδούς άνεφοδιασμοϋ πρός
τήν Μ. 'Ανατολήν καί τήν Τουρκίαν, έκ τοϋ 'Ατλαντικοϋ.
»'Απειλεί τήν Νότιον Ίταλίαν καί Δυτικήν Τουρκίαν .
»'Απομονώνει τήν Γιουγκοσλαβίαν, άπό νότου.
»Παρακάμπτει τά Στενά, τά όποία δύναται νά προσβά-
λη καί άπό δυσμών.
»'Εξουδετερώνει τάς ζωτικάς έλληνικάς έγκαταστάσεις
έγκαίρου προειδοποιήσεως έχθρικής αιφνιδιαστικής έπιθέ­
σεως κατά τής περιοχής τής Βαλκανικής.
»(δ) 'Εάν δ έχθρός καταλάβη μόνον τήν Τουρκίαν:
»ι. 'Αποκτίi μέν βάσεις άεροπορικάς, έκ τών δποίων
δύναται νά προσβάλη στόχους έπί τοϋ έλληνικοϋ έδάφους
καί έπί τής 'Ανατολικής Μεσογείου, πλήν δμως δέν θά
δύναται νά έλέγχη ταύτην εύχερώς διά ναυτικών δυνάμεων
έφ' δσον, ώς άνεφέρθτr, ύφισταμένης άμύνης εις τό Αιγαί­
ον, δ στόλος του έπιφανείας δέν θά δυνηθή νά έξέλθη άμέ­
σως καί εύχερώς έκ τής Μαύρης Θαλάσσης. Αί άποκτώμε­
ναι ύπό τούτου άεροπορικαί βάσεις έπί τουρκικοϋ έδάφους
~χουν τήν αύτήν σημασίαν, τήν δποίαν ~χουν αί άεροπο­
ρικαί βάσεις τής ·Ελλάδος, αί όποία ι δμως εΙ ναι περισσό­
τερον προωθημέναι πρός νότον καί διά τών δποίων, έπί
πλέον, έπεκτείνεται περισσότερον πρός δυσμάς ή άεροπο­
ρική του δυνατότης καί διχοτομείται ή Μεσόγειος.
ι>ιι. Διά τής καταλήψεως τής 'Ανατολικής Τουρκίας, δ
έχθρός έξουδετερώνει τόν κίνδυνον τών ζωτικών του περι­
οχών τής Μαύρης Θαλάσσης καί τοϋ Καυκάσου καί άπει­
λεί άμέσως τήν ζωτικήν διά τούς συμμάχους περιοχήν τών
πετρελαίων καί τής Μ . 'Ανατολής, πλήν δμως, τήν τελευ­
ταίαν αύτή ν έπιδίωξιν δύναται νά έπιτύχη, έν μέρει, καί διά
τοϋ 'Ιράν, παρακάμπτων τήν 'Ανατολικήν Τουρκίαν.
»'Εκτός τούτου, ή πρόσβασις αϋτη παρουσι_gζει σοβα­
ράς έδαφικάς δυσχερείας καί έκτιμίiται δτι εις τήν προσπά­
θειά ν του, πρός Μ. 'Ανατολήν, δ έχθρός πιθανόν νά προ­
τιμήση νά ρίψη τό κύριον βάρος του διά τής Δυτικής
Τουρκίας καί τής θαλασσίας προσβάσεως τοϋ Αιγαίου,
δπότε δ έλληνικός χώρος θά παίξη τόν άνασχετικόν του
ρόλον, ώς έξετέθη άνωτέρω .
»6. 4ος άντικειμενικός σκοπός τοϋ Σοβιετικοϋ Συνα­
σπισμοϋ εΙναι:
»(α) "Ή κάλυψις τοϋ νοτίου πλευροϋ τών κατά τής
Κεντρικής Εύρώπης έπιτεθησομένων έχθρικών δυνάμεων
καί ή κατάληψις ζωτικών περιοχών διά μετέπειτα έπιχiιρή­
σεις, πρός Νότιον 'Ιταλίαν καί Μεσόγειον".
»(β) Διά νά έπιτύχη τά άνωτέρω δ έχθρός πρέπει νά
καταλάβη ij νά έξουδετερώση τήν Γιουγκοσλαβίαν.
»"Εχει έκτιμηθή ύπό τοϋ ΥΕΘΑ/ΓΕΕΘΑ, δτι ή Γιουγ­
κοσλαβία θά άμυνθή ένόπλως κατά οίουδήποτε δ δποίος
θά έπιχειρήση νά παραβιάση τό ~δαφός της .
»'Εκτιμάται άκόμη δτι ή άπόφασις αϋτη τής Γιουγ­
κοσλαβίας στηρίζεται εις άξιόλογον ποσοστόν είς τήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
άσφάλειαν τήν δποίαν τής έξασφαλίζει δ έλληνικός χώ­
ρος, δ δποίος τήν καλύπτει άπό νότου καί τήν συνδέει καί
μέ τάς δυτικάς δυνάμεις .
»·Η ύπό τής Γιουγκοσλαβίας τήρησης τής στάσεως
ταύτης άποτελεί σοβαρόν άνασχετικόν παράγοντα κατά
τών έχθρικών έπιδιώξεων είς τήν Βαλκανικήν.
»(γ) Συνεπώς, ή συμβολή τής 'Ελλάδος διά τήν άντιμε­
τώπισιν τοϋ άντικειμενικοϋ τούτου σκοποϋ τοϋ έχθροϋ εΙ­
ναι ούσιώδης, έν φ ή συμβολή της Τουρκίας εΙ ναι μικροτέ­
ρας σημασίας.
»7. (α) 'Εάν ή 'Ελλάς έξέλθη τής συμμαχίας:
»Τό~ε άπομονοϋται ή Τουρκία, κ;αί αί ύφιστaμεναι σή­
μερον βουλ γαρικαί δυνάμεις, ούσαι άνώτεραι τών τουρκι­
κών τής περιοχής τών Στενών, θά δύνανται, καί άνευ ένι­
σχύσεως ~ξωθεν, νά ένεργήσωσιν έπιθετικώς καί αιφνιδι­
αστικώς κατά 'Ανατολικής Θράκης καί νά έπιδιώξωσι τα­
χέα καί σημαντικά άποτελέσματα.
»(β) 'Εάν ή Τουρκία έξέλθη τής συμμαχίας :
»Ai βουλγαρικαί δυνάμεις δύνανται, έπίσης άνευ προ­
παρασκευής, νά έπιτεθώσι αίφνιδιαστικώς κατά τής 'Ελλά­
δος.
»Ai έλληνικαί δμως ~νοπλοι δυνάμεις περισσότεραι
τών τουρκικών τής περιοχής τών Στενών, θά προβάλουν,
συγκριτικώς, ισχυροτέραν άντίστασιν εις τήν έχθρικήν
έΠίθεσιν. 'Επί πλέον, έάν ή Τουρκία έξέλθη τής συμμαχί­
ας, δέν άπομονοϋται ή ·Ελλάς έκ τών δυτικών της συμμά­
χων .
»8. Σύγκρισις τής άξίας τών ένόπλων δυνάμεων .
»(α) 'Εκ τής έξετασθείσης μέχρι τοϋδε σημασίας τών
έδαφικών χώρων καί ή άξία τών ένόπλων δυνάμεων έκά­
στης χώρας συμβάλλει ούσιωδώς είς τήν άμυναν τής νοτί­
ου περι<;>χής.
ιz(β) Αί έλληνικαί ~νοπλοι δυνάμεις εΙναι μέν όλιγαρι­
θμώτεραι τών τουρκικών, πλήν δμως, ποιοτικώς εΙναι λίαν
· άξιόμαχοι μέ πρόσφατον καί ποικίλην πολεμικήν πείραν.
»(γ) Αί τουρκικαί ~νοπλοι δυνάμεις εΙναι ποσοτικώς
άνώτεραι τών έλληνικών άλλά καί α{ άμυντικαί άνάγκαι
τής Τουρκίας εΙναι πολύ μεγάλαι.
»'Η Τουρκία, έκτός τών δυνάμεων τάς δποίας διατηρεί
διά τήν άμυναν τών Στενών, διαθέτει καί έτέρας δύο στρα­
τιάς διά τήν άμυναν τής 'Ανατολικής καί Νοτίου Τουρ­
κίας.
»(δ) Συνεπώς, α{ έλληνικαί ~νοπλοι δυνάμεις, έν σχέσει
μέ τόν χώρον τοϋ δποίου θά άμυνθοϋν, έξασφαλίζουν άπο­
τελεσματικώτερον τήν ι'iμυναν τοϋ χώρου τούτου.
»Συμπεράσματα:
»9. 'Εκ τής γενομένης άναλύσεως έξάγονται τά κάτωθι
συμπεράσματα:
»(α) 'Η συμβολή τής ·Ελλάδος διά τήν ι'iμυναν τών
Στενών εΙναι ούσιώδης .
»(β) ·Η συμβολή τής Τουρκίας διά τήν ι'iμυναν τής Μέ­
σης 'Ανατολής εΙναι άμεσος άλλά καί ή 'Ελλάς συμβάλ­
λει έμμέσως λίαν σοβαρώς είς τήν άμυναν τής περιοχής
ταύτης.
»(γ) ·Η συμβολή τής ·Ελλάδος διά τήν ι'iμυναν τήi;
Γιουγκοσλαβίας καί τήν ύπό ταύτης διατήρησιν άνεξαρτή­
του στάσεως, εΙναι άποφασιστική.
 ΙΔΡΥΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΑΖΩΤΟΥΧΩΝ ΛΙΠΑΣΜΆΤΩΝ
»(δ) Τά άνωτέρω συμπεράσματα καί επί πλέον ή ποιοτι­
κή άξία των έλληνικών ένόπλων δυνάμεων δδηγεί είς τό
γενικόν συμπέρασμα δτι ή συμβολή τής ' Ελλάδος ε{ ναι
ζωτική διά τήν συμμαχίαν είς τήν νοτίαν περιοχήν» 64 •
18 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Τό 'Υπουργικό Συμβούλιο συνέρχεται ύπό τήν
προεδρία τοϋ Κ. Καραμανλή καί υίοθετεί είσήγηση
τ&ν ύπουργ&ν Συντονισμοϋ καί Βιομηχανίας γιά τήν
άνάθεση τής ίδρύσεως, μετά άπό διεθνή διαγωνισμό,
βιομηχανικής μονάδας άζωτούχων λιπασμάτων σέ
δμιλο, πού άπαρτίζεται άπό τούς οίκους «Καζάλε»
καί «Οϋχντε». ' Ο πρώτος, μέ εδρα τήν ' Ελβετία, άνέ­
λαβε τήν κατασκευή των έγκαταστάσεων μέχρι τή
σύνθεση τής άμμωνίας καί ό δεύτερος, μέ προέλευση
τή Δυτική Γερμανία, τίς μονάδες παραγωγής νιτρι­
κου όξέος, νιτρικής άμμωνίας, άσβεστούχου νιτρι­
κής άμμωνίας καί θειικής άμμωνίας, ώστε νά ύπάρ­
ξουν <'iρτιες τεχνικές έγκαταστάσεις μέ οίκονομικούς
δρους ευνοϊκούς γιά τούς 'Έλληνες άγρότες .
Σύμφωνα μέ τή σχετική κυβερνητική άνακοίνω­
ση, ή δαπάνη υπολογίζεται σέ 35 έκατ. δολλάρια (τά
24 έκατ. δολλάρια σέ συνάλλαγμα , τά όποία θά κα­
ταβληθουν άφ' ένός άπό τήν άμερικανική Κυβέρνη­
ση - τά 12 έκατ . δολλάρια -άφ' έτέρου άπό τίς
έταιρίες- 12 έκατ. δολλάρια) καί τά ύπόλοιπα σέ
δραχμές πού θά καλυφθουν άπό τό πρόγραμμα Δη­
μοσίων 'Επενδύσεων μέσα σέ μιά τριετία . 'Η μονά­
δα θά βασίζεται στή χρησιμοποίηση έγχώριων πρώ­
των ύλ&ν (ίδίως λιγνίτη τής περιοχής Πτολεμαίδας)
καί θά εχει παραγωγικότητα 75.000 τόνων άζώτου
έτησίως, πού άντιστοιχεί σέ περισσότερους άπό
350.000 τόνους άζωτούχων λιπασμάτων. Τά όφέλη
τής έθνικής οίκονομίας συνοψίζονται στή μείωση
του κόστους των καλλιεργειών, τήν αϋξηση του εί­
σοδήματος των άγροτ&ν μέ τήν εόρύτερη χρησιμο­
ποίηση φτηνών λιπασμάτων, τήν έξοικονόμηση 15
έκατ. δολλαρίων συναλλάγματος έτησίως, τή μόνιμη
άπασχόληση περίπου χιλίων έργατ&ν καί τεχνικών
καί τή μείωση του κόστους παραγωγής του λιγνίτη
άπό τή αϋξηση τής έξορυσσόμενης ποσότητας.
Σχετικά, ή κυβερνητική άνακοίνωση έπισημαί-
ν ει:
«'Ως ε{ ναι ήδη γνωστόν , ή προηγουμένη υπό τήν προε­
δρίαν τοϋ κ . Κ. Καραμανλή Κυβέρνησις έν τij έφαρμογij
τοϋ προγράμματος αύτής, τοϋ άποβλέποντος είς τήν επιτά­
χυνσιν τοϋ ρυθμοϋ οtκόνομικής άναπτύξεως τής χώρας καί
τήν ταχείαν έκβιομηχάνισιν ταύτης διά τής ίδρύσεως ώρι­
σμένων βασικών βιομηχανιών, στηριζομένων κυρίως είς
τήν χρησιμοποίησιν καί άξιοποίησιν έγχωρίων πρώτων
υλων, έκτων πρώτων άπέβλεψεν είς τήν ϊδρυσιν βιομηχα­
νίας άζωτούχων λιπασμάτων. Οϋτω, κατόπιν σχετικής μελέ­
της , τό φθινόπωρον τοϋ 1956 προεκήρυξε διεθνή διαγωνι­
σμόν, είς τόν δποίον μετέσχον εξ σοβαρώτατοι οlκοι τοϋ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
169
έξωτερικοϋ . Διά τήν μελέτην τών προσφορών συνεστήθη
είδική έπιτροπή, διά τήν υποβοήθησιν τοϋ εργου τής
δποίας προσελήφθη ώς τεχνικός σύμβουλος καί δ δανικός
οlκος Τόπς. Τό εργον τής μελέτης καί έπιλογής των προ­
σφορών ήτο δυσχερές καί έπίπονον καί λόγω τής φύσεως
καί τής έκτάσεως τοϋ εργου, άλλά καί λόγω τοϋ γεγονότος
δτι αί υποβληθείσαι προσφοραί ήσαν γενικώς ίκανοποιη­
τικαί. • Εχρειάσθη κατά συνέπειαν λίαν εμπεριστατωμένη
καί λεπτολόγος δ ιερεύνησις τοϋ θέματος καί τελικώς ή
έπιτροπή τοϋ διαγωνισμοϋ καί δ τεχνικός σύμβουλος, μέ
κριτήρια : α) τήν εξασφάλισιν μιtiς άπό πάσης άπόψεως
άρτίας τεχνικώς έγκαταστάσεως , β) τήν πραγματοποίησιν
τοϋ εργου υπό τούς οίκονομικωτέρους δρους, γ) τήν παρα­
γωγήν προϊόντων καταλλήλων διά τούς VΕλληνας άγρότας
καί είς τό μικρότερον δυνατόν κόστος καί δ) τήν έκτέλεσιν
τοϋ εργου κατά τρόπον έγγυώμενον τήν έπιτυχή όργάνωσιν
καί διασφαλίζοντα aρτιον συντονισμόν είς τό στάδιον τής
έκτελέσεως καί συνεπώς άποτρέποντα ένδεχομένως κινδύ­
νους έκ τής έλλείψεως συντονισμοϋ, προέκρινε τόν μέν
δμιλον "' Αμμονία Καζάλε" διά τό τμήμα τών έγκαταστά­
σεων μέχρι καί τής συνθέσεως τής άμμωνίας, τόν δέ δμιλον
'Όϋχντε" διά τάς μονάδας παραγωγής νιτρικοϋ όξέος, νι­
τρικής άμμωνίας, άσβεστούχου νιτρικής άμμωνίας καί θει­
ϊκής άμμωνίας , είς li τμήματα έν τφ συνόλφ των λαμβανό­
μενα, εκαστος έκ τών δμίλων τούτων παρείχε καί τήν εύθη ­
νοτέραν εναντι πάντων τών aλλων προσφοράν. 'Εν τού­
τοις, οί δμιλοι ούτοι θά συνεργασθοϋν διά τήν σχεδίασιν
τοϋ συνόλου τών έγκαταστάσεων καί τόν συντονισμόν τής c
έκτελέσεως υπογράφοντες μετά τοϋ Δημοσίου ένιαίαν σύμ­
βασιν.
»'Η δαπάνη διά τήν έκτέλεσιν τοϋ εργου θά άνέλθη
περίπου είς 35 έκατ. δολλάρια , εξ ών 23-24 έκατ. δολλάρια
είς συνάλλαγμα καί τά υπόλοιπα είς δραχμάς .• I:J χρημα­
τοδότησις τής είς συνάλλαγμα δαπάνης έξησφαλίσθη ήδη
κατά τρόπον έπιτρέποντα τήν έκτέλεσιν τοϋ εργου, aνευ
διαθέσεως οίουδήποτε ποσοϋ συναλλάγματος έκ τών δια­
θεσίμων τής Τραπέζης τής 'Ελλάδος. ' Η άμερικανική Κυ­
βέρνησις ένέκρινε τήν διάθεσιν υπό τοϋ Ταμείου Οίκονο­
μικής ·Αναπτύξεως ποσοϋ 12 έκατ . δολλαρίων, δπερ θά κα­
λύψη τάς άπαιτηθησομένας κατά τήν διάρκειαν τής κατα­
σκευής δαπάνας, αί δέ άνάδοχοι τής κατασκευής θά παρά­
σχουν πιστώσεις διά τό υπόλοιπον τής · δαπάνης . ' Η άπο­
πληρωμή των χορηγουμένων δανείων καί πιστώσεων θά
πραγματοποιηθή μετά τήν λειτουργίαν τοϋ έργοστασίου,
δπότε ή εκ ταύτης εξοικονόμησις συναλλάγματος θά έπι­
τρέψη άνέτως καί aνευ ούσιαστικής συναλλαγματικής
έπιβαρύνσεως τήν έξόφλησιν τούτων . Αί είς δραχμάς
δαπάναι, κλιμακούμεναι είς μίαν τριετίαν, θά καλυφθοϋν
έκ τοϋ προγράμματος Δημοσίων ·Επενδύσεων.
>>Τό ίδρυόμενον έργοστάσιον θά βασίζεται άποκλειστι­
κώς είς τήν χρησιμοποίησιν έγχωρίων πρώτων υλών καί
δή λιγνίτου τής περιοχής Πτολεμαίδος, δπου καί θά έγκα­
τασταθή.
>> ' Η παραγωγική ίκανότης αύτοϋ θά άνέρχεται είς 76
χιλ. τόννους μονάδων άζώτου έτησίως, άντιστοιχοϋσαν είς
πλέον των 350.000 τόννων άζωτούχων λιπασμάτων, υπερ­
καλύπτουσαν τήν σημερινήν έν τij χώρ~ κατανάλωσιν
άζωτούχων λιπασμάτων .
>>Τά υπέρ τής έθνικής οίκονομίας aμεσα όφέλη έκ τής
 170 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
λειτουργίας τής βιομηχανίας ταύτης, η όποία θά άποτελέ­
ση τό μεγαλύτερον βιομηχανικόν συγκρότημα τής χώρας,
συνίστανται κυρίως εiς τά άκόλουθα :
»α . Θά καταστή δυνατή ή διάθεσις εiς τούς άγρότας των
λιπασμάτων εiς εύθηνοτέραν τιμήν, πράγμα τό δποίον θά
μειώση τό κόστος τής καλλιεργείας καί θά αύξήση τό είσό­
δημα των άγροτών καί θά διευκολύνη τήν εύρυτέραν χρή­
σιν των λιπασμάτων, μέ άποτέλεσμα τήν αuξησιν των άπο­
δόσεων πρός όφελος των άγροτών καί τής έθνικής οίκονο­
μίας .
»β . Θά έξοικονομήται έτησίως συνάλλαγμα 15 έκατ .
δολλαρίων .
»γ. Θά εϋρουν μόνιμον άπασχόλησιν 1.000 περίπου τε­
χνίται καί έργάται, πέραν των 3.000 περίπου , οί δποίοι θά
άπασχοληθοί>ν κατά τήν διάρκειαν τής άνεγέρσεως .
»'Εξ άλλου, θά ύπάρξουν σημαντικώτατα ~μμεσα όφέ­
λη, διότι ή λειτουργία του έργοστασίου θά συντελέση είς
αuξησιν τής έξορυσσόμενης ποσότητος λιγνίτου καί έντεί>­
θεν είς τήν μείωσιν τοί> κόστους παραγωγής αύτοί> καί
έπομένως, καί είς τήν μείωσιν του κόστους παραγωγής των
προϊόντων τών εiς τήν περιοχήν Πτολεμαίδος λοιπών βιο­
μηχανιών. 'Επίσης θά συμβάλη είς τήν δημιουργίαν iσχυ­
ροί> βιομηχανικοί> πυρήνος, δ δποίος θά διευκολύνη τήν
περαιτέρω άνάπτυξιν, διά τής δημιουργίας των μικροτέρων
οίκονομικών μονάδων εiς τήν ίδία ν περιοχήν καί θά συμβά­
λη είς τήν άνύψωσιν του έπαγγελματικοί> έπιπέδου τών
' Ελλήνων τεχνικών καί έργατών.
»Διά δλους τούς άνωτέρω λόγους ή άπόφασις του
'Υπουργικοί> Συμβουλίου, ή όποία προωθεί άποφασιστι­
κώς πρός τήν πραγματοποίησιν τό ~ργο τοί>το άποτελεί
πράγματι σημαντικόν σταθμόν εiς τήν προσπάθειαν άνα­
πτύξεως τής έλληνικής οiκονομίας» .
Σέ επίκαιρο σχόλιο, μέ τίτλο «Τό v Αζωτον», ή
εφημερίδα «Καθημερινή» επισημαίνει:
·Η Κυβέρνησις, άνήγγειλε τήν παρελθοί>σαν Κυριακήν
τήν άπόφασίν της νά ίδρύση τό έργοστάσιον βιομηχανίας
άζώτου, ή κατασκευή του δποίου άνετέθη πλέον δριστικώς
εiς τήν κοινοπραξίαν δύο ξένων οϊκων. ΕΙναι έντελώς
περιττόν νά έπαναληφθή ποίαν σημασίαν διά γεωργικήν
χώραν, ώς ή 'Ελλάς, θά ~χη ή έξασφάλισις iδίων άζωτού­
χων λιπασμάτων. Μαζί μέ τά μεγάλα κ,αί τά μικρά έγγειο­
βελτιωτικά ~ργα τά όποία συνεχώς έκτελοί>νται, μέ νέους
προσανατολισμούς των γεωργικών καλλιεργειών εiς άπο ­
δοτικωτέραν παραγωγήν, μέ τήν συνεχή προώθησιν των
έπιστημονικών καλλιεργητικών μεθόδων, μέ μίαν πλήρη
σειράν μέτρων βελτιώσεως του βιοτικοί> έπιπέδου των γε­
ωργών μας, ή δυνατότης έγχωρίου παραγωγής άζωτούχων
λιπασμάτων άποτελεί πράγματι άκρογωνιαίον λίθον διά
τήν έπιδιωκομένην θεμελίωσιν τής λαμπρaς αuριον τών
άγροτικών πληθυσμών τής ' Ελλάδος. 'Ανεξαρτήτως, δμως,
τής ούσίας τοί> θέματος, τό γεγονός δτι ή Κυβέρνησις
άνήγγειλεν έν μέσφ τής όξυτάτης παγκοσμίου κρίσεως των
ήμερων αύτών τήν δριστικήν άπόφασιν τής έκτελέσεως
ένός μεγάλου ~ργου προσφέρει ενα τόνον αίσιοδοξίας είς
τήν έλληνικήν άτμόσφαιραν. 'Υποδηλοί δέ δτι, ένώ ή Κυ­
βέρνησις παρακολουθεί μετ' άδιαλείπτου προσοχής τάς
διεθνείς έξελίξεις, άντί νά παρασυρθή άπό αύτάς , συνεχίζει
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τό εργον τής έπεκτάσεως τής έλληνικής οίκονομικής άνα­
πτύξεως . Δέν σημαίνει, βεβαίως, τοί>το δτι δέν ~χει συνεί­
δησιν των πέριξ τής χώρας κινδύνων άλλά άσφαλώς ση­
μαίνει δτι διαπνέεται άπό έλπίδας διά τήν εκβασιν τής κρί­
σεως, έλπίδας, αί δποίαι τονώνουν τήν αiσιοδοξίαν τοί>
λαοί> καί συντελοί>ν είς τήν συνέχισιν τής ίδιωτικής παρα­
γωγικής δραστη ριότητος6 5 •
Ή μονάδα αύτή, άπό κοινοϋ μέ τό Διυλιστήριο
πετρελαίου στόν 'Ασπρόπυργο, τήν προμήθεια νέας
θερμοηλεκτρικής μονάδας 125.000 KW μέ έτήσια πα­
ραγωγή 800 έκατ. KW καί τή λειτουργία τών 'Ελλη­
νικών Ναυπηγείων Σκαραμαγκa, άποτέλεσε ~να άπό
τά σπουδαιότερα βήματα στόν τομέα τών προσπα­
θειών γιά τήν επίσπευση τής βιομηχανικής άναπτύ­
ξεως κατά τήν περίοδον Μαίου-Δεκεμβρίου τοϋ 1958.
21 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
' Η ' Ελλάδα συνομολογεί μέ τήν ΕΣΣΔ τήν πρώ­
τη μακροπρόθεσμη έμπορική συμφωνία .
'Η συμφωνία ύπογράφηκε στήν 'Αθήνα άπό τούς
άρχηγούς τών δύο άντιπροσωπειών, Τριανταφύλλη
καί Βινογκράντωφ, παρουσία τοϋ Σοβιετικοϋ πρε­
σβευτή καί τοϋ ύπουργοϋ 'Εμπορίου, Λ. Δερτιλη,
καί προβλέπει τή σταθερή έτήσια αϋξηση τοϋ ογκου
τών συναλλαγών (17,5 έκατ. δολλάρια τό 1958, 21
έκατ. δολλάρια τό 1959 καί 24 έκατ . δολλάρια τό
1960). Είδικότερα, προβλέπεται ή έξαγωγή άπό τήν
'Ελλάδα κυρίως καπνών, εσπεριδοειδών, ξηρών καρ­
πών καί σύκων καί ή είσαγωγή μηχανημάτων άξίας
9.000.000 δολλαρίων, πετρελαίου, γαιανθράκων, ξυ­
λείας καί χαρτόμαζας.
Μετά τήν ύπογραφή, δ πρωθυπουργός συνεργά­
στηκε μέ τούς ύπουργούς 'Εμπορίου καί Βιομηχανί­
ας, οί όποίοι καί τόν ένημέρωσαν γιά τίς λεπτομέρει­
ες της συμφωνίας.
Στό γεγονός άναφέρεται καί επίκαιρο δημοσιο­
γραφικό σχόλιο:
Εlναι εύχάριστον δτι έπετεύχθη πλήρης έλληνορωσική
συμφωνία διά τάς μεταξύ 'Ελλάδος καί Σοβιετικής 'Ενώ­
σεως έμπορικάς συναλλαγάς . 'Εξ αύτή ς θά ώφεληθοί>ν οι­
κονομικώς καί αί δύο χώρα ι . 'Η ·Ελλάς θά δυνηθή νά
έξαγάγη ώρισμένα γεωργικά της προϊόντα καί ή Ρωσία
κυρίως καύσιμα καί ξυλείαν. Διά τής ύπογραφής τής συμ­
φωνίας , ή όποία προβλέπει μεγαλύτερον κύκλον έργασιών,
είς μικροτέραν, μάλιστα, περίοδον έν συγκρίσει πρός τό
παρελθόν, ή ' Ελλάς έπέδειξεν δλην της τήν είλικρινή διά­
θεσιν οίκονομικής συνεργασίας μέ τήν Σοβιετικήν 'Ένω­
σιν, ή όποία τής εΙχε, διά λόγους πολιτικής προπαγάνδας,
άμφισβητηθή άπό τούς έδώ πράκτορας τοί> διεθνοί>ς κομ­
μουνισμοί> . Εύχάριστον, μάλιστα, θά εlναι νά έπιδιωχθοί>ν
άνάλογοι συμφωνία ι καί μέ τάς λοιπάς χώρας του Παραπε­
τάσματος. 'Ημπορεί μέ τάς χώρας αύτάς νά ~διϊστάμεθα
πολιτικώς άλλά καί χάριν του κοινοί> οiκονομικοί> συμφέ­
ροντος καί χάριν τοί> γενικωτέρου κατευνασμοί> τής διε-
 ΕΜΠΟΡΙΚΉ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΕΣΣΔ
θνοuς άτμοσφαίρας, ή 'Ελλάς δέν εχει τήν παραμικ:ράν
άντίρρησιν νά διατηρή έμπορικ:άς σχέσεις μέ κάθε λαόν
πού εχει νά προσφέρη κάτι είς ήμdς κ:αί νά λάβη κάτι άπό
τήν ίδικ:ήν μας έργασίαν 66 •
21 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
·Ο στρατάρχης τίτο άπευθύνει μηνύματα στούς
πρωθυπουργούς τής Βιρμανίας καί τής Σουηδίας,
στόν αυτοκράτορα τής Αίθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ,
καθώς καί στόν πρωθυπουργό τής 'Ελλάδος, μέ
άφορμή τήν κρίση τής Μέσης 'Ανατολής.
Στό μήνυμα πρός τόν Κ. Καραμανλή έπισημαίνει
τούς σοβαρότατους κινδύνους πού δημιούργησε γιά
τή διεθνή είρήνη ή νέα τροπή των πραγμάτων στή
Μέση 'Ανατολή καί έκφράζει τό φόβο γιά τή δημι­
ουργία γενικότερων περιπλοκώv, ίκανών νά όδηγή­
σουν καί σέ διεθνή σύρραξη. Διατυπώνει άκόμη τήν
αποψη δτι οί χώρες πού διατηροϋν ίδιαίτερους δε­
σμούς μέ τόν άραβικό κόσμο ή δέν θεωροϋνται, λόγω
τής γεωγραφικής καί πολιτικής τους θέσεως, ϋπο­
πτες γιά ίδιοτελείς έπιδιώξεις, δπως ή ·Ελλάδα, θά
επρεπε νά καταβάλουν συστηματική προσπάθεια γιά
τήν aμβλυνση τής όξύτητας καί νά άναλάβουν κοινή
μεσολαβητική πρωτοβουλία, μεταξύ των δύο παρατά­
ξεων.
Στήν άπάντησή του, ό Κ. Καραμανλής, μολονότι
συνεφώνησε , γιά τή σοβαρότητα τής καταστάσεως
καί τούς κινδύνους πού έγκυμονεί, άπέφυγε νά άναλά­
βει δεσμεύσεις καί διaτύπωσε τήν άποψη δτι τό κύ­
ριο βάρος γιά τήν άντιμετώπισή της θά όφειλε νά
άναληφθεί άπό τόν ΟΗΕ, στόν όποίο καί νά παρα­
σχεθοϋν τά μέσα γιά τήν έκπλήρωση τής άποστολής
του.
Σέ σχετικό σχόλιο τής «Καθημερινής» έπισημαί­
νεται σχετικά:
·Η· Ελλάς έπιθυμεί τήν ταχυτέραν άποκ:ατάστασιν τής
είρήνης κ:αί τής άσφαλείας είς τήν τόσον γειτονικ:ήν της,
άλλωστε, περιοχήν τfjς Μέσης 'Ανατολής. Καί κατά τάς
έγκ:υροτέρας υπαρχούσας πληροφορίας ή Κυβέρνησίς της
καταβάλλει, έν τφ μέτρφ τών έλληνικ:ών δυνατοτήτων βε­
βαίως, πdσαν πρός τοuτο προσπάθειαν έντός των διεθνών
όργανισμών είς τούς δποίους άνήκ:ει ή χώρα μας. Οί όργα­
νισμοί δέ ούτοι -ίδιαίτατα τά ·Ηνωμένα ~Εθνη- εΙ ναι
άσφαλώς τά καλύτερα πλαίσια πρός άσκ:ησιν πολιτικής
κ:ατευνασμοu. Δέν συντρέχει, έπομένως, λόγος άμέσου
άναπτύξεως άλλων πρωτοβουλιών έκ: μέρους μας είτε κατ'
ίδίαν είτε συλλογικ:ώς μέ άλλας μικράς δυνάμεις, δπως
εΙναι ή γείτων κ:αί φίλη Γιουγκοσλαβία. Πρέπει, διατη­
ροuντες πλήρη τήν ψυχραιμίαν μας, νά περιμείνωμεν τήν
έξάντλησιν των δυνατοτήτων τών διεθνών όργανισμών . Εύ­
τυχώς, άλλωστε, ώς σημειοuμεν κ:αί άλλαχοu, παρατηρεί­
ται τώρα ϋφεσις τής έντάσεως τής κρίσεως κ:αί ή ϋφεσις
αύτή διευκολύνει ώσαύτως τήν άνωτέρω έλληνικ:ήν στά­
σιν67.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
171
22 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Τό κόμμα των Φιλελευθέρων, μετά άπό σύσκεψη
τής κοινοβουλευτικής όμάδας του, σέ διακήρυξη
πρός τόν έλληνικό λαό, κατηγορεί τήν Κυβέρνηση
δτι στερείται συγκεκριμένης πολιτικής άπέναντι στό
Δόγμα 'Αίζενχάουερ καί χειρίζεται τά θέματα τής
έθνικής πολιτικής μέ τρόπο σπασμωδικό καί άντιφα­
τικό- παράδειγμα ή μετάβαση τοϋ ύπουργοϋ 'Εξω­
τερικών Ε. 'Αβέρωφ στό Μπριόνι· καί ζητεί τή
σύγκληση Συμβουλίου τοϋ Στέμματος ή Συμβουλίου
των πολιτικών άρχηγών «διά νά συντελεσθή ή πλή­
ρης ένημέρωσις καί νά λάβουν τά κόμματα ύπεύθυ­
νον θέσιν άπέναντι τής κρίσεως».
Σέ άπάντηση, έκδόθηκε άπό τό Πολιτικό Γρα­
φείο τοϋ πρωθυπουργοϋ ή άκόλουθη άνακοίνωση:
«' Η άνακ:οί νωσις του κόμματος τών Φιλελευθέρων έπί
τής έξωτερικ:ής πολιτικής τής χώρας προκαλεί θλιβεράς
σκέψεις. 'Εκ: τής δ λ ης οίκ:ονομίας τής άνακ:οινώσεως προ­
κύπτει δτι ίδιάζουσαν βαρύτητα άποδίδει τό κόμμα των
Φιλελευθέρων είς τό Δόγμα 'Αιζενχάουερ κ:αί τάς έξ αύτοu
ένδεχομένας υποχρεώσεις τής 'Ελλάδος εναντι τής δημι­
ουργηθείσης κρίσεως είς τήν Μέσην 'Ανατολήν. Παραμέ­
νει άκ:ατανόητον διατί άναφέρεται είς τό Δόγμα 'Αιζενχά­
ουερ καί διατυπώνει σχετικ:άς έπικ:ρίσεις, καθ' ijν στιγμήν
ε{ ναι γνωστόν δτι τό Δόγμα τοuτο ούδείς έπεκ:αλέσθη, ή δέ
άμερικ:ανικ:ή ένέργεια έγένετο κατ' έπίκ:λησιν του άρθρου
5I τοu Καταστατικ:οu Χάρτου τοu ΟΗΕ. 'Ασχέτως δμως
,τούτου, ε{ναι άπ' ζ)λους γνωστόν δτ~ τό Δόγμα 'Αιζενχά­
ουερ ούδεμίαν δημιουργεί διά τήν ·Ελλάδα δέσμευσιν . Τό
κόμμα τών Φιλελευθέρων ίσχυρίζεται έπίσης δτι ή έπιχεί­
ρησις τοu Λιβάνου ήτο παγκοίνως γνωστή πρό τής άναχω­
ρήσεως τοu 'Έλληνος υπουργοu τών 'Εξωτερικών διά τό
Μπριόνι . Τάς άμερικ:ανικ:άς προθέσεις, δμως, φαίνεται νά
έγνώριζε μόνον τό κόμμα τών Φιλελευθέρων, διότι άλλως
δέν θά έματαιοuτο αίφνιδιαστικ:ώς ή έντός ώρών έπικ:ειμέ­
νη σύσκεψις τοu Συμφώνου τής Βαγδάτης, οuτε θά ήναγκ:ά­
ζετο δ πρόεδρος Νάσερ νά μεταβάλη πορείαν διά νά άντι­
μετωπίση τά άπροσδόκ:ητα γεγονότα τοu Λιβάνου.
»'Εν συνεχεί~, τό κ: όμμα των Φιλελευθέρων έπικ:ρί ν ει
τήν Κυβέρνησιν ώς παραπαίουσαν. ·Η θέσις, δμως, τής Κυ­
βερνήσεως εΙ ναι σαφής κ:αί γνωστή. ·Η ·Ελλάς άνήκ:ει είς
τό ΝΑΤΟ, εΙνΟ:ι φίλη τών ΗΠΑ, εΙναι δέ άποφασισμένη νά
έκ:πληρώση τάς συμμαχικ:άς της υποχρεώσεις. 'Επειδή έξ
άλλου διατηρεί φιλικούς δεσμούς κ:αί μέ τάς άραβικ:άς χώ­
ρας δέν θά έπεθύμει νά άναλάβη άκ:αίρους κ:αί μή ζητουμέ­
νας πρωτοβουλίας, αί δποίαι θά ήδύναντο νά προκαλέσουν
παρεξηγήσεις κ:αί νά βλάψουν τά γενικ:ώτερα συμφέροντα
τής χώρας. Έξάλλου, ούδεμία χώρα ελαβεν, άνευ είδικ:οu
λόγου, θέσιν έπί των γεγονότων, ένώ δλαι, δπως κ:αί ή
·Ελλάς, έπιθυμοuν τήν διευθέτησιν τής προκυψάσης κρί­
σεως.
»'Αντιθέτως, ούδείς ποτέ άντελήφθη έν μέσφ των άντι­
φατικών έκ:δηλώσεων, ποία ε{ναι ή πολιτική του κόμματος
τών Φιλελευθέρων, όχι μόνον είς τά έξωτερικ:ά άλλά κ:αί
είς τά έσωτερικ:ά προβλήματα. ~
»'Η Κυβέρνησις, πάντως, άποφασισμένη νά προστατεύ-
 172 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
ση τήν άσφάλειαν καί τήν ήρεμίαν τής χώρας, θά συνεχίση
τήν πολιτικήν της μέ ψυχραιμίαν καί σταθερότητα. 'Εάν ή
έξέλιξις τής καταστάσεως έπιβάλη τήν λήψιν κρισίμων
άποφάσεων, δέν θά παραλείψη νά έπικοινωνήση μέ τήν
έκτός τής Κυβερνήσεως έθνικόφρονα πολιτικήν ήγεσίαν
τής χώρας».
23 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Συνέρχεται ή έξ ύπουργών Οίκονομική 'Επιτρο­
πή ύπό τήν προεδρία του Κ. Καραμανλή καί άποφασί­
ζει νά προωθήσει τά νομοσχέδια «περί 'Οργανισμοί)
Βάμβακος», «περί έκκοκκίσεως βάμβακος», «περί όρ­
γανισμοu τής Α ΤΕ», μέ σκοπό τήν άποκέντρωση
ύπηρεσιών της, καί «περί νοσοκομειακής καί ιατρο­
φαρμακευτικής περιθάλψεως μελών τών οίκογενειών
άστυνομικών ύπαλλήλων».
Σέ άνακοίνωση του ύπουργείου Γεωργίας, μετά
τήν εγκριση άπό τό 'Υπουργικό Συμβούλιο τής κα­
ταθέσεως στήν 'Επιτροπή 'Εξουσιοδοτήσεως τών
νομοσχεδίων γιά τό βαμβάκι, τονίζεται δτι τό πρώτο
προβλέπει τίς άρμοδιότητες του 'Οργανισμοί) Βάμ­
βακος, τά όργανα διοικήσεως, τή σύνθεση του προ­
σωπικοί), τήν έξασφάλιση καλής ποιότητος βαμβακό­
σπορου καί τήν αύξηση τών μόνιμων θέσεων του όρ­
γανισμοu σέ 117, ένώ τό δεύτερο καθορίζει τίς προ­
διαγραφές τής λειτουργίας τών έκκοκκιστηρίων καί
προβλέπει συγκεκριμένα μέτρα γιά τήν ένίσχυσή
τους ώστε ή έκμετάλλευση νά μήν άποβαίνει άντιοι­
κονομική.
23 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Οί βουλευτές τής ΕΔΑ άποχωροuν άπό τή συνε­
δρίαση τής 'Επιτροπής Νομοθετικής 'Εξουσιοδοτή­
σεως τής Βουλής σέ . ενδειξη διαμαρτυρίας γιά τίς
έκτοπίσεις στελεχών του κόμματός τους. 'Ο ύφυ­
πουργός 'Εσωτερικών, Ε. Καλατζής, σέ δηλώσεις
του διευκρινίζει δτι δ έκτοπισμένος Ν. Σολωμός δέν
εχει συλληφθεί ώς μέλος τής Διοικούσας 'Επιτρο­
πής τής ΕΔΑ ή ώς γενικός γραμματέας τής νεολαίας
της, άλλά έξαιτίας τής παράνομης κομμουνιστικής
δραστηριότητάς του. 'Η ΕΔΑ, σέ άνακοίνωσή της,
θά άμφισβητήσει τόν κυβερνητικό ίσχυρισμό, κα­
λώντας τόν ύφυπουργό νά παραπέμψει τήν ύπόθεση
σέ δημοσία έκδίκαση ένώπιον άκροατηρίου, καί θά
κατηγορήσει τήν Κυβέρνηση δτι εχει έκτοπίσει liλ­
λα σαράντα ενα στελέχη της χωρίς συγκεκριμένα
έπιβαρυντικά στοιχεία.
Σέ άπάντηση, ή Κυβέρνηση θά έπισημάνει:
«'Η ΕΔΑ ένοχλείται διά τάς γενομένας τελευταίως
συλλήψεις άνατρεπτικών στοιχείων. Τό ένδιαφέρον της
έπιβεβαιώνει τήν πεποίθησιν τής Κυβερνήσεως καί τοϋ
έθνικόφρονος έλληνικοϋ λαοϋ δτι δλα τά άνατρεπτικά
στοιχεία έμφωλεύουν ε{ς τούς κόλπους της καί άποτελοϋν
έν παρανομί~ δρώντα σκληρόν πυρήνα τοϋ ΚΚΕ.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
>>'Η έλληνική Κυβέρνησις, συνεχίζουσα -ώς όφεί­
λει- τήν έπαγρύπνησίν της διά τήν γαλήνην καί τήν δμα­
λήν διαβίωσιν τοϋ έλληνικοϋ λαοϋ, άδιαφοροϋσα δέ πλή­
ρως διά τάς περί δημοκρατίας καί δικτατορίας δημαγωγίας
τής ΕΔΑ, θά έξουδετερώση δλα έκείνα τά στοιχεία, τά
όποία κινοϋνται διά νά διαταράξουν τήν ~ννομον τάξιν».
24 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Μέ έντολή του πρωθυπουργοί), Κ. Καραμανλή, δ
μόνιμος ύφυπουργός 'Εξωτερικών, Π. Σκέφερης,
καλεί τό Βρετανό πρεσβευτή στήν 'Αθήνα στό
ύπουργείο καί έκφράζει τήν εντονη διαμαρτυρία τής
Κυβερνήσεως γιά τίς δμαδικές συλλήψεις 'Ελλήνων
στήν Κύπρο, τίς δποίες χαρακτηρίζει αύθαίρετες καί
άδικαιολόγητες. 'Έντονο έπίσης διάβημα μέ άνάλο­
γο περιεχόμενο εκαμε καί πρός τό γ. γραμματέα τών
'Ηνωμένων 'Εθνών.
Προτου δώσει τή σχετική έντολή, δ πρωθυπουρ­
γός ε{χε έπισκεφθεί τό ύπουργείο τών 'Εξωτερικών,
δπου καί ,ε{ χε συνεργασία μέ τόν ύφυπουργό καί άρ­
μόδιους ύπηρεσιακούς παράγοντες.
25 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, δέχεται τόν
πρόεδρο τής ΕΕ τής ΑΔΕΔ Υ σέ συνεργασία γιά τά
έκκρεμοuντα δημοσιοϋπαλληλικά ζητήματα.
'Ο πρωθυπουργός, μετά άπό συνεννόηση μέ τόν
ύπουργό Συντονισμοί), εδωσε έντολή πρός τήν έπι­
τροπή άναδιαρθρώσεως δημοσίων ύπηρεσιών νά
άσχοληθεί, άνεξαρτήτως τών liλλων έργασιών της,
μέ τό μισθολόγιο καί τίς συντάξεις τών δημοσίων
ύπαλλήλων. ·Η έπιτροπή συνήλθε τό ίδιο άπόγευμα
ύπό τήν προεδρία του Α. Πρωτοπαπαδάκη καί δρισε
είσηγητή έπί του θέματος, δ δποίος καί έπιφορτί­
στηκε νά ύποβάλει ταχύτατα τό πόρισμά του.
26 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Μετά άπό συνεργασία μέ τόν πρωθυπουργό, δ
ύπουργός Οίκονομικών, Κ. Παπακωνσταντίνου, κα­
ταθέτει τόν προϋπολογισμό του τρέχοντος ετους
1958.
Μέ τ,ήν εύκαιρία αύτή, δ Κ. Παπακωνσταντίνου
εκαμε μακροσκελείς άνακοινώσεις σχετικά τόσο μέ
τό περιεχόμενο του νέου προϋπολογισμοί) δσο καί τά
άποτελέσματα του προγενέστερου, του ετους 1957.
'Ιδιαίτερα ύπογράμμισε δτι κεντρική έπιδίωξη τής
δημοσιονομικής καί γενικότερα τής οίκονομικής
πολιτικής τής Κυβερνήσεως ε{ναι ή αϋξηση του
έθνικου είσοδήματος. Πρός αύτή τήν κατεύθυνση
στρέφονται τρείς είδικότερες έπιδιώξεις: νά διατη­
ρηθοuν οί κρατικές έπενδύσεις σέ ύψηλό έπίπεδο
ώστε νά συνεχιστεί ή έκτέλεση εργων, νά ένθαρρυν­
θεί μέ σχετικά νομοθετικά μέτρα ή έπένδυση τών
 ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΣΥ ΛΛΗΨΕΙΣ ΕΛΛΗΝΟΚΎΠΡΙΩΝ 173

'Ενώ συνεχίζονται οί όμαδικές συλλήψεις στήν Κύπρο, ό 'Αρχιεπίσκοπος

συσκέπτεται στήν 'Αθήνα μέ τά μέλη τfjς 'Εθναρχίας.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 174 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ

κερδών των έπιχειρηματιών σέ εργα έπεκτάσεως των πτούσας τήν ώς άνω άπώλειαν των 785 εκατ., άλλά καί
έργασιών τους, νά προστατευτεί, τέλος, τό έθνικό νό­ δικαιολογούσας καί πέραν τούτων άπόδοσιν κατά 848
μισμα. εκατ. Κατά συνέπειαν, ή διά τό τρέχον ετος άπόδοσις τών

Τήν έπομένη, δ Κ. Παπακωνσταντίνου, καταθέ­ έσόδων έκ τών διατηρουμένων πηγών ύπελογίσθη κατά
1.633 εκατ. ύψηλοτέρα τής aντιστοίχου τοϋ ετους 1957.
τοντας τόν προϋπολογισμό στό προεδρείο τής Βου­
>>'Εξ άλλου, ή άπαλλαγή τοϋ προϋπολογισμοϋ 1958 άπό
λής, εκαμε τίς άκόλουθες έκτενείς δηλώσεις:
μή έπαναλαμβανομένας, έν δλφ ή έν μέρει, δαπάνας τής
«'Ο άναμορφωθείς καί κατατιθέμενος σήμερον προϋ­ χρήσεως 1957, άνερχομένας δέ είς 1.300 εκατ. περίπου, έπέ­
πολογισμός έξασφαλίζει τήν έξ ελληνικών πηγών κάλυψιν τρεψε τήν ύπ' αυτοϋ aντιμετώπισιν ίσου περίπου ποσοϋ
των τρεχουσών αυτοϋ δαπανών, έπί πλέον δέ καί τήν χρη­ νέων δαπανών, ώς:
ματοδότησιν τοϋ έκτελεστέου κατά τό διανυόμενον ετος »α. 'Η διά πλήρες ετος έπιβάρυνσις τοϋ προϋπολογι­
προγράμματος τών δημοσίων έπενδύσεων, κατά τό εν τρί­ σμοϋ 1958 έκτων aπό I 'Ιουλίου 1957 γενομένων διαρρυ­
τον περίπου τοϋ συνολικοϋ αυτοϋ ϋψους. ·Η κάλυψις τοϋ θμίσεων μισθών καί συντάξεων, άνερχομένη είς δρχ . 205
ύπολοίπου τμήματος αυτοϋ aντιμετωπίζεται έκ τής άμερι­ εκατ., ώς καί έκτων γενομένων ύπό τής ύπηρεσιακής Κυ­
κανικής βοηθείας καί τών έντόκων γραμματίων τοϋ Δημο­ βερνήσεως δμοίων, ύπολογιζομένη είς δρχ. 225 εκατ., ήτοι
σίου. συνολική έπιβάρυνσις έκ δρχ. 430 εκατ.
»Παραλλήλως ή Κυβέρνησις, συνεπής πρός τάς διάτων »β .• Η προσθήκη τό πρώτον νέων βαρών έκ 211 εκατ.,
προγραμματικών της δηλώσεων γενομένας έξαγγελίας, έν ο{ς50 εκατ . διά τήν κάλυψιν τής ζημίας έκ τής συγκεν­
παρεσκεύασε τά σχέδια διαρρυθμίσεως ώρισμένων φορο­ τρώσεως καπνών έσοδειών 1955 καί 1956.
λογιών καί έπέσπευσε τήν έπανεξέτασιν τοϋ πρώτου σχε­ »γ. 'Η παραχώρησις 50 εκατ. έκ τοϋ ενιαίου φόρου
δίου τοϋ κώδικος τών φορολογικών δικαστηρίων. Είς τήν ύπέρ τής αυτοδιοικήσεως.
ταχείαν περαίωσιν τοϋ δλου εργου έπεδόθη ή οφειλομένη »δ . •Η κατά 95 ε κατ. ένίσχυσις τών πιστώσεων διά τήν
σημασία, έπερατώθη δέ ή διατύπωσις τοϋ πρώτου μέρους προστασίαν τής γεωργίας.
των φορολοικών νομοσχεδίων, ή κατάθεσις τών δποίων θά »ε. 'Η δαπάνη διενεργείας των έκλογών.
έπακολουθήση συντόμως. »στ. ·Η κατά 60 εκατ . ένίσχυσις τών πιστώσεων κοινω­
»·Ο τακτικός προϋπολογισμός 1958 προβλέπει σύνο­ νικής προνοίας.
λον έσόδων έξέλληνικής πηγής (πλήν των είδικών έσόδων »ζ. •Η κατά 66 εκατ. αϋξησις των πιστώσεων συντηρή­
έξ έπενδύσεων) δρχ. 13.856 εκατ. καί σύνολον πληρωμών, σεως των τεχνικών εργων καί aπαλλοτριώσεων διά νέα
aφαιρουμένων των είς τό τέλος τής χρήσεως άδιαθέτων τοιαϋτα, ώς καί άλλαι τινές άπαραίτητοι δαπάναι.
ύπολοίπων των πιστώσεων, δρχ. 13.006 εκατ., ήτοι κατα­ »η. Ή πρόβλεψις άποθεματικοϋ έκ δρχ. 385 εκατ.
λείπει διαθέσιμα εσοδα έκ δρχ . 850 εκατ.
»Οϋτως, ένώ τά δρια των έξόδων τοϋ 1958 περιεστρά­
»Ταϋτα θέλουσι χρησιμοποιηθή διά τήν χρηματοδότη­
φησαν είς τά αυτά μέ τά τοϋ 1957 έπίπεδα, τά δρια των
σι ν τοϋ έκτελεσθησομένου κατά τό 1958 προγράμματος
έσόδων αυτων, άνευ ουδεμιάς έπιβολής νέων φορολογικών
δημοσίων έπενδύσεων, τό ϋψος τοϋ δποίου προβλέπεται
βαρών, υπερέβησαν τά άντίστοιχα τοϋ 1957 κατά 850 εκατ.
είς 2.827 εκατ. περίπου, ή δέ τελική έκτέλεσις είς δρχ.
Καί ταϋτα διατίθενται άποκλειστικώς ύπέρ τfjς χρηματο­
2.560 εκατ.
δοτήσεως τοϋ προγράμματος τών δημοσίων έπενδύσεων.
»Χρηματοδοτείται τουτέστιν διά δεύτερον κατά σειράν
'Οφείλεται τοϋτο είς τήν έπιτυχίαν τής ύπό τοϋ κ. προέ­
ετος έκτων έξ ελληνικής πηγής δημοσίων πόρων τό πρό­
δρου τfjς Κυβερνήσεως έμπνεομένης οίκονομικfjς πολιτι­
γραμμα τών δημοσίων έπενδύσεων καί μάλιστα είς εκτασιν
κής.
τετράκις μεγαλυτέραν τής τοϋ 1957, δτε ή συμμετοχή τα­
»Είς τάς κυριωτέρας κατηγορίας, τά προβλεπόμενα
κτικών δημοσίων πόρων είς τήν χρηματοδότησιν τοϋ προ­
εσοδα τοϋ προϋπολογισμοϋ 1958 άναλύονται ώς άκολού­
γράμματος τούτου aνήλθεν είς δρχ . 218 εκατ.
θως (είς εκατ. δραχμών):
»Είναι aνάγκη νά προστεθή δτι οί έξ ελληνικής πηγής
πόροι τοϋ προϋπολογισμοϋ 1958, μέ βάσιν τήν τελικήν >>~ Αμεσοι φόροι .......................... 2.807
αυτών κατά τό προηγούμενον ετος 1957 άπόδοσιν, θά ήσαν >>~Εμμεσοι φόροι ......................... 9.961
κατώτεροι αυτων κατά 785 εκατ., λόγω τής άπό τοϋ ετους »Λοιπά τακτικά καί συνήθη εκτακτα εσοδα . . . . 1.088
1958 έφαρμογής των τελευταίων ύπέρ των φορολογουμέ­
»Σύνολον έσόδων κοινοϋ προϋπολογισμοϋ ..... 13.856
νων διαρρυθμίσεων τής φορολογίας τοϋ ενιαίου φόρου, τής
»Είδικά εσοδα έπενδύσεων .................. 180
λήξεως άποδόσεως τής ύπέρ τών σεισμοπλήκτων έκτάκτου ---
είσφορaς καί τής μή έπαναλήψεως έκτάκτων τινών έσόδων »Σύνολον έσόδων έξ ελληνικής πηγής ........ 14.036
συμπτωματικώς έμφανισθέντων κατά τό 1957, ώς αί συμ­ >>'Αμερικανική βοήθεια .................... 780
ψηφισθείσαι άπαιτήσεις κατά τών σιδηροδρομικών δικτύ­ »Χρηματοδότησις ύπό τοϋ ΝΑΤΟ τών έν 'Ελλάδι
ων κ.λ.π. έκτελουμένων εργων ...................... 825
»' Η σημειωθείσα, δμως, κατά τό 1957 aνιοϋσα πορεία »Προϊόν έντόκων γραμματίων ............... 750
των τομέων τής οίκονομίας εσχεν ώς φυσικήν συνέπειαν
---
»Γενικόν σύνολον ........................ 16.391
τήν aνάλογον αϋξησιν των δημοσίων έσόδων, ή έκτίμησις
τών όποίων, δμοϋ μέ τήν προσπάθειαν τής καλυτέρας >>Τά έξ έμμέσων φόρων εσοδα αναλύονται είς 4.280
έφαρμογής τής φορολογικής νομοθεσίας, έδικαιολόγησεν εκατ . έκ τελωνειακών είσπράξεων καί 5.681 έκ λοιπών έμμέ­
ηυξημένας διά τό 1958 προβλέψεις έσόδων, ου μόνον καλυ- σων φόρων.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΚΑΤΆΘΕΣΗ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 175

»Κατά τήν σημειωθείσαν διάκρισιν ταύτην, οί άμεσοι τά ποσά ταυτα προστίθενται α{ ύπό των μέτρων τής ύπηρε­
φόροι άποτελουν τά 20% του συνόλου των έξ έλληνικής σιακής Κυβερνήσεως οtκονομικαί παροχαί, τό μέν πρός
πηγής εσόδων, οί δέ εμμεσοι τά 70,9% αύτών. τούς ύπαλλήλους μέ νέον βάρος του προϋπολογισμου εκ
))Τά προβλεπόμενα εξοδα του προϋπολογισμου 1958 εtς δρχ. 150 έκατ. ετησίως, τό δέ πρός τούς συνταξιούχους, μέ
τάς κυριωτέρας αύτών κατηγορίας άναλύονται ώς έξής (είς νέον επίσης βάρος εκ δρχ. 75 έκατ. Οϋτως, δ προϋπολογι­
έκατ. δραχμών): σμός επεβαρύνθη συνολικώς άπό τοϋ 1956 καί εντεϋθεν διά
τήν βελτίωσιν τής θέσεως των έν ενεργεί~ καί ύπό.σύντα­
»Πολιτικά ύπουργεία καί συντάξεις . . . 9.002 η 8.608 ξιν ύπαλλήλων, πρόσθεταν δαπάνην δρχ. 1.058 έκατ.
»'Υπουργείον 'Εθνικής 'Αμύνης . . . . . 3.125 η 2.984 )) 'Η Κυβέρνησις, ώς καί διά τών προγραμματικών δη­
»Σώματα 'Ασφαλείας . . . . . . . . . . . . . . . 1.095 η 1.045 λώσεων του προέδρου αύτής εδήλωσεν, ελπίζουσα είς τήν
))Τακτικόν άποθεματικόν ............ ~η~
άνάπτυξιν τών δημοσίων πόρων καί ε{ς τήν σταθεράν συνέ­
13.607 13.007 χισιν τής παραγωγικής τής χώρας άνασυγκροτήσεως, θέ­
))nΕργα ΝΑΤΟ .. .. .. .. .. . .. . .. . .. . 825 η 825 λει προχωρήσει ε{ς τήν σταδιακήν αϋξησις τών άπολαυών
»Πρόγραμμα επενδύσεων . . . . . . . . . . . . 2.827 η 2.559 των εν ένεργεί~ καί ύπό σύνταξιν δημοσίων ύπαλλήλων,
--- --- λαμβάνουσα ύπ' όψιν τό πόρισμα τής επί τούτφ συσταθεί­
»Σύνολον ........................ 17.259 η 16.391
σης 'Επιτροπής 'Αναδιοργανώσεως τής Διοικήσεως.
('Η πρώτη στήλη δεικνύει τήν πρώτην εκτίμησιν των »Α{ στρατιωτικαί δαπάναι εν τφ κατατιθεμένφ προϋπο­
δαπανών, ή δέ δευτέρα τάς δαπάνας μετά τήν άφαίρεσιν λογισμφ 1958 περιωρίσθησαν ε{ς 2.961 έκατ., ητοι ύπελο­
των προβλεπομένων &διαθέτων πιστώσεων). γίσθησαν κατά 201 έκατ. κατώτεραι των άντιστοίχων πι­
στώσεων του παρελθόντος ετους, χωρίς νά παρορaται ή
»Κατά τήν διάκρισιν ταύτην αί δαπάναι των πολιτικών άμυντική ίκανότης τής χώρας, διαφυλασσομένης ε{ς τά
ύπουργείων άπορροφουν τά 61,3% των εξ έλληνικής πηγής ύπό τής εθνικής άσφαλείας επιβαλλόμενα επίπεδα.
πόρων του προϋπολογισμου, του ύπουργείου 'Εθνικής »Διά τάς δαπάνας κοινωνικής προνοίας καί δημοσίας
'Αμύνης τά 21,2%, των Σωμάτων' Ασφαλείας τά 7,4%, καί ύγείας προβλέπονται (πλήν μισθολογίου) επί πλέον του
τό τακτικόν άποθεματικόν 2,6%, ητοι 92,5%, άπομένει δέ 1957 πιστώσις κατά 61 έκατ., ητοι εν συνόλφ 691 έκατ.
ποσοστόν 7,5%, δπερ διατίθεται ύπέρ τής χρηματοδοτήσε­ κυρίως διά τήν επέκτασιν τής νοσηλευτικής περιθάλψεως
ως του προγράμματος των δημοσίων έπενδύσεων. των άγροτών καί των άπόρων.
))Τό σύνολον τών δαπανών δι' άποδοχάς προσωπικου, »'Όσον άφορά τήν εκπαίδευσιν, ύπό του προϋπολογι­
δμου μετά των καταβαλλομένων είς αύτό πάσης φύσεως σμου 1958 προβλέπονται πιστώσεις διά τήν πλήρωσιν πα­
έπιδομάτων καί άλλων προσθέτων άποζημιώσεων, άνέρχε­ σών των νομοθετημένων θέσεων τής Στοιχειώδους 'Εκπαι­
ται ε{ς 4.629 έκατ., συνυπολογιζομένης δέ καί τής συμμε­ δεύσεως καί του συνόλου σχεδόν των θέσεων τής Μέσης
τοχής του προϋπολογισμου ε{ς τήν μισθοδοσίαν του προ­ 'Εκπαιδεύσεως. Κατά τήν προσεχή κατάρτισιν τοϋ προϋπο­
σωπικου των σιδηροδρομικών δικτύων, έφημεριακου κλή­ λογισμου του επομένου οίκονομικου ετους θά καταβληθή
ρου, άγροφυλακής καί έπιχορηγουμένων Νομικών Προσώ­ πaσα προσπάθεια εξευρέσεως των άπαιτουμένων πιστώσε­
πων Δημοσίου Δικαίου, εtς 5.334 έκατ., ητοι 38% τών εξ ων διά τήν ϊδρυσιν καί προαγωγήν σημαντικοϋ άριθμου
έλληνικής πηγής εσόδων του προϋπολογισμου. Συνυπολο­ νέων σχολείων.
γιζομένης καί τής εξ 1.712 έκατ. δαπάνης διά τάς συντά­ »Εtς τόν νέον προϋπολογισμόν προβλέπονται ώσαύτως
ξεις, τό σύνολον των σχετικών δαπανών καλύπτει τά 50,4% πιστώσεις 24 έκατ. διά τήν συντήρησιν των διδακτηρίων,
των εξ έλληνικών πηγών εσόδων. ώς καί 40 έκατ. διά τήν άνέγερσιν σχολείων τής Στοιχειώ­
))Τό ποσοστόν τουτο δέν δύναται νά θεωρηθή βεβαίως δους 'Εκπαιδεύσεως, 24 έκατ. τής Μέσης, 25 /::κατ. διά τά
δτι δέν επιδρά σοβαρώς, λόγω του μεγέθους αύτου καί τοϋ κτίρια καί εργα των άνωτάτων εκπαιδευτικών {δρυμάτων
χαρακτήρος τής δαπάνης, επί τής συνθέσεως των λοιπών καί 4 έκατ. διά τήν κατασκευήν θρανίων. 'Εν προκειμένφ
δαπανών του προϋπολογισμου καί του ρόλου αύτου ώς όρ­ θά εδει νά τονισθή δτι κατά τήν τριετίαν 1955-56, 1957 καί
γάνου τής γενικής οίκονομικής καί κοινωνικής πολιτικής 1958 διετέθησαν διά τήν άνέγερσιν σχολικών κτιρίων
του Κράτους. Παρά ταυτα α{ παρεχόμεναι άπολαυαί δέν Στοιχειώδους καί Μέσης 'Εκπαιδεύσεως 175 έκατ., διά τήν
εξασφαλίζουν εtς τά όργανα τοQ Κράτους άπολύτως επαρ­ 'Ανωτάτην δέ 121 έκατ., ποσά ούχί συνήθη διά τούς προ­
κή τά μέσα διαβιώσεως. Τοιαύτη δμως ίκανοποίησις δέν γενεστέρους έλληνικούς προϋπολογισμούς.
δύναται νά καταστή δυνατή άνευ συγχρόνου άναπτύξεως »Διά τήν γεωργίαν δ προϋπολογισμός 1958 προβλέπει
των δημοσίων εσόδων, έπιδιωκομένης διά τής εκτελέσεως ηύξημένας πιστώσεις πλέον του 1957, διά τάς άκολούθους
του προγράμματος των παραγωγικών εργων καί τής καλυτέ­ δαπάνας: Δι' ενίσχυσιν κατά δρχ. 40 έκατ. τής πιστώσεως
ρας έφαρμογής τής φορολογικής νομοθεσίας. πρός αϋξησιν τής επιδοτήσεως των λιπασμάτων, άνερχομέ­
)) 'Η ύπό τής Κυβερνήσεως επιτυχώς άσκουμένη ο{ κο­ νης εν συνόλφ ταύτης είς δρχ. 110 /::κατ., διά προστασίαν
νομική πολιτική παρέσχεν η δη ε{ς αύτήν τάς δυνατότητας τής ελαιοπαραγωγής κατά δρχ. 49 έκατ. καί διά τήν κατα­
δπως βελτιώση τό μισθολόγιον κατ' άρχάς μέν εν ετει πολέμησιν των άρουραίων καί των άκρίδων κατά δρχ. 4
1956, άκολούθως δέ διά των εντός του 1957 ληφθέντων έκατ.
μέτρων. »Σημειωτέον δτι πλέον τούτων ή γεωργία ενισχύεται
»Διά των ληφθέντων κατά τά δύο ταυτα ετη μέτρων, εμμέσως διά τfjς ύπό του Κράτους συγκεντρώσεως βασικών
άπητήθησαν 580 έκατ. περίπου ετησίως, ετερα δέ 230 έκατ. τινων γεωργικών προϊόντων, ώς δ σίτος, ό καπνός καί ή
διά τήν επέκτασιν αύτών καί ε{ς τούς συνταξιούχους. Εις σταφίς, εκ τfjς όποίας ό προϋπολογισμός βαρύνεται μέ τήν

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 176 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
προκύπτουσαν διαφοράν μεταξύ τιμής συγκεντρώσεως καί
διαθέσεως των προϊόντων.
»Προβλέπεται έπίσης ύπό του προϋπολογισμου
νέα ένίσχυσις τής αύτοδιοικήσεως έκ 50 έκατ., κατόπιν τής
πρός αύτήν παραχωρήσεως ποσοστου έπί του έξ οίκοδο­
μών είσοδήματος καί έκ του έσόδου έπί τής φορολογίας
τών κληρονομιών.
»τέλος, διά τό πρόγραμμα των δημοσίων έπενδύσεων
προβλέπονται διά τό 1958 πιστώσεις έκ 2.827 έκατ. , ήτοι
326 έκατ. έπί πλέον του 1957. Ή ένίσχυσις του προγράμ­
ματος έκφράζει τήν καταβαλλομένην συνεχή προσπάθειαν
έπιταχύνσεως του ρυθμου τής παραγωγής καί έπιτεύξεως
ύψηλοτέρας παραγωγικότητας τής έλληνικής οίκονομίας.
»Πέραν τών ύπό του προϋπολογισμου διατιθεμένων ώς
άνω κεφαλαίων, προβλέπεται διά τό 1958 διάθεσις
είσέτι έκατ . διά τήν χρηματοδότησιν των "παραλλήλων"
καλουμένων έπενδύσεων, ijτις πραγματοποιείται μέσω τής
'Αγροτικής Τραπέζης, τής ΔΕΗ, του ΟΤΕ καί του ΟΧΟΑ.
»'Η παρατεθείσα συνοπτική άνάλυσις τών στοιχείων
τής οίκονομίας καί του προϋπολογισμου έπιτρέπει τάς
άκολούθους διαπιστώσεις, τήν σημασίαν των όποίων αί­
σθάνομαι τήν άνάγκην διά μίαν άκόμη φοράν νά τονίσω:
»α. Τά άνωτέρω έκτεθέντα δημοσιονομικά άποτελέ­
σματα έξησφαλίσθησαν άνευ έπιβολής νέων φόρων. 'Αν­
τιθέτως τά ληφθέντα μέτρα κατ ' είσήγησιν τής Κυβερνή­
σεως καί αί έπελθουσαι μεταρρυθμίσεις τής φορολογίας
είσοδήματος εlχαν ώς συνέπειαν τόν πέριορισμόν τών δη­
μοσίων έσόδων κατά 300 έκατ. καί liνευ παρατάσεως τής
ύπέρ τών σεισμοπλήκτων έκτάκτου είσφορdς, έξ ής άπέλι­
πε πόρος του προϋπολογισμου έξ 134 έκατ .
»β. ' Ο δημιουργηθείς θόρυβος περί περισσευμάτων
έλέγχεται τούλάχιστον άνεδαφικός . 'Η πραγματοποιηθεί­
σα ύπεραπόδοσις των είσπράξεων του ι 957 οφείλεται, ώς
κατ' έπανάληψιν έξετέθη, κυρίως είς τάς ηύξημένας τελω­
νειακάς είσπράξεις καί τάς λοιπάς τοιαύτας έξ έμμέσων
φόρων συνεπεί~ τής αύξήσεως του έθνικου είσοδήματος ,
ijτις δέν ήτο δυνατόν νά έκτιμηθή είς τό πραγματοποιηθέν
ϋψος, βάσει των κατά τήν σύνταξιν του προϋπολογισμου
του ετους τούτου διαθεσίμων προσωρινών στοιχείων. Τό
προϊόν τής ύπεραποδόσεως διετέθη ~ξ όλοκλήρου έντός
του ετους, κυρίως δέ διά παραγωγικάς δα πάνας, δι ' ίκανο­
ποίησιν αίτημάτων ύπαλλήλων καί συνταξιούχων καί διά
τακτοποίησιν αίτημάτων ύπαλλήλων καί συνταξιούχων
καί διά τακτοποίησιν παλαιών έκκρεμοτήτων του δημοσί­
ου ταμείου, άπό τήν όποίαν έξησφαλίσθη είς σημαντικόν
βαθμόν ή έξυγίανσις τής δημοσίας έπιχειρήσεως.
»γ. Τά μετά τήν κάλυψιν τών τρεχουσών άναγκών έξ
έλληνικής πηγής εσοδα διατίθενται διά τήν χρηματοδότη­
σιν του έκτελουμένου προγράμματος δημοσίων έπενδύσε­
ων καί μάλιστα είς τετραπλάσιον του παρελθόντος ετους
ποσόν. Οϋτω, διά τής άσκουμένης δημοσιονομικής κυβερ­
νητικής πολιτικής, διαφυλάσσεται ή οίκονομική σταθερό­
της, προϋπόθεσις καί βάσις τής προστασίας του είσοδήμα­
τος των λαϊκών τάξεων καί έξασφαλίζεται συνεχής καί αύ­
ξάνουσα άπό ετους είς ετος ή διάθεσις τών έγχωρίων πό­
ρων διά τήν έκτέλεσιν μεγάλων εργων, τά όποία καί μόνον
θά καταστήσουν δυνατήν τήν πραγματικήν αuξησιν του
έθνικου είσοδήματος καί τήν συστηματικήν άντιμετώπισιν
των κοινωνικών καί οίκονομικών προβλημάτων του τόπου.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
>>·Η Κυβέρνησις, καταθέτουσα τόν προϋπολογισμόν
του 1958, εχει σαφή τήν άντίληψιν δτι διά τούτου δέν όλο­
1958 κληρουνται αί ύποχρεώσεις του Κράτους εναντι του έλλη­
νικου λαου.
>>' Εκφράζεται, δμως, διά του νέου προϋπολογισμου ή
συνέχεια τής έφαρμοζομένης ύπό τής Κυβερνήσεως δημο­
σιονομικής πολιτικής, άφ' ής, έγκρίσει τής λαϊκής έτυμη­
γορίας, άνεδέχθη τήν εύθύνην τής προπαρασκευής τών
συνθηκών, αϊτινες θέλουν δημιουργήσει τάς άπαραιτήτους
προϋποθέσεις διά τήv άνύψωσιν του βιοτικου έπιπέδου του
λαου. Καί μέ πίστιν είς τήν άποστολήν της καί μέ βάθρον
τήν λαϊκήν έμπιστοσύνην καί τήν συμπαράστασιν του μο­
χθοuντος λαου, τόν όποίον θά τηρή συνεχώς ένήμερον τής
οίκονομικής του τόπου καταστάσεως, θά χωρήση ή Κυ­
1.870 βέρνησις είς τήν δημιουργικήν διαχείρισιν τής έμπεπι­
στευμένης είς αύτήν εύθύνης.>>
Στή συνέχεια, ό ύπουργός τών Οίκονομικών &να­
φέρθηκε στήν έκτέλεση τοϋ προϋπολογισμοϋ τοϋ
ετους 1957:
«Ή έκτέλεσις του προϋπολογισμου του ετους 1957
ύπήρξε διάφορος τής προβλεφθείσης ώς πρός τά εσοδα καί
τά εξοδα . Κατά τά συγκεντρωθέντα άποτελέσματα, αί εί­
σπράξεις (πλήν έξωτερικής βοηθείας, δανείων καί ΝΑΤΟ)
άνήλθον είς 13.008 έκατ., προστιθεμένων δέ καί τών είδι­
κών έσόδων έπενδύσεων (166 έκατ.) είς 13.174 έκατ., ένώ αί
πληρωμαί εφθασαν είς τά 15.454 έκατ.
>>Τό έκ 2.280 έκατ. ελλειμμα έκαλύφθη κατά 1.255 έκατ.
έκ τής βοηθείας, κατά 430 έκατ. έκ τής ύπό του ΝΑΤΟ
χρηματοδοτήσεως τών έν 'Ελλάδι έκτελουμένων εργων
κοινής ύποδομής, κατά 303 έκατ. έκ τών γερμανικών πι­
στώσεων διά τό διυλιστήριον καί κατά 289 έκατ. έκ προκα­
ταβολών τής Τραπέζης εναντι τών έντόκων γραμματίων.
)) Ή πραγματοποιηθείσα αuξησις των προβλεφθεισών
είσπράξεων, έκτων έξ έλληνικής πηγής πάντοτε έσόδων,
άνήλθε λογιστικώς μέν είς 1.983 έκατ . , ούσιαστικώς δέ είς
1.491 έκατ. , μ ή ύπολογιζομένων των δι' έπιστροφάς άχρε­
ωστήτως εΙσπραχθέντων φόρων διατεθέντος ποσου έκ δρχ.
100 έκατ . , του έσόδου έξ έπιστρεφομένων χρημάτων ύπό
δημοσίων διαχειριστών έκ δρχ. 41 έκατ., τής έκτάκτως γε­
νομένης κατά τό 1957 άθρόας βεβαιώσεως καί είσπράξεως
ένιαίου φόρου άνήκοντος είς τό 1955-56 έκ δρχ. 95 έκατ.
καί λογιστικών τινων έγγραφων, ώς αί είς τό τίμημα τών
σιδηροδρομικών δικτύων συμψηφισθείσαι άπαιτήσεις του
Δημοσίου έκ δρχ. 256 έκατ.
»Ή κατά τό ποσόν τών 1.491 έκατ. , έπί πλέον τής προ­
βλεφθείσης, άπόδοσις των έσόδων του προϋπολογισμοu
1957 κατέστησε δυνατήν τήν αuξησιν των διά παραγωγικάς
δαπάνας προβλεπομένων πιστώσεων, τήν {κανοποίησιν αί­
τημάτων των ύπαλλήλων καί συνταξιούχων, τήν ούσιώδη
έξυγίανσιν του δημοσίου ταμείου διά τής τακτοποιήσεως
πλείστων κατά τό παρελθόν δημιουργημένων έκκρεμοτή­
των καί τήν ίκανοποίησιν άλλων τινών άναποτρέπτων
άναγκών.
»Οϋτω, τά ύπερέσοδα, κατά τήν καθιερωθείσαν όρολο­
γίαν, διετέθησαν έξ όλοκλήρου έντός του οίκονομικου
ετους 1957 είς τάς άκολούθους άνάγκας (είς έκατ. δρχ.):
Διά παραγωγικάς δαπάνας: ήτοι διά τήν χρηματοδότησιν
τών δημοσίων έπενδύσεων διά πρώτην φοράν έκ των έγχω-
 ΚΑΤΆΘΕΣΗ ΠΡΟΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ
ρίω πόρων τοϋ 1957 218, διά τήν δποίαν ούδεμία εΙχε γίνει
πρόβλεψις είς τόν κατατεθέντα προϋπολογισμόν καί ή
όποία κατέστη πολύτιμος λόγω τής μ ή άποδεσμεύσεως τής
βοηθείας είς τό προβλεφθέν ποσόν. Δι' άποζημιώσεως τών
διά τά εργα άπαιτουμένων άπαλλοtριώσεων καί δι' εκτέλε­
σιν τεχνικών τινων εργων 72, διά τήν επιτάχυνσιν τής άνοι­
κοδομήσεως τών σεισμοπλήκτων περιοχών 300, διά τήν
ίκανοποίησιν αίτημάτων ύπαλλήλων καί συνταξιούχων
266, διά τήν τακτοποίησιν παλαιών εκκρεμοτήτων τοϋ Δη­
μοσίου Ταμείου 566, δι ' ενίσχυσιν τών δαπανών κοινωνι­
κής προνοίας καί δημοσίας ύγείας 52, διά τήν ίκανοποίησιν
διαφόρων άλλων ύποχρεώσεων 17. Σύνολον 1.491 έκατ .
»'Όσον . άφορά τό πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων
1957, δ κατατεθείς προϋπολογισμός ε{χε προβλέψει σύνο­
λον δαπανών εκ 1.900 /:κατ., εξ ών 1.465/:κατ. είς δραχμάς
καί 435 /:κατ. είς συνάλλαγμα. Τό πρόγραμμα τοϋτο ηύξή­
θη κατά τήν διάρκειαν τοϋ ετους είς 2.501 /:κατ. Έκ τών
προσωρινών στοιχείων προκύπτει χρηματοδότησις τοϋ
προγράμματος μέ 2.334 /:κατ. Τό ϋψος τών πραγματικών
πληρωμών δέν ε{ναι είσέτι δριστικώς εκκαθαρισμένον,
προβλέπονται δμως αύται κατά 100 /:κατ. περίπου έπί ελατ­
τον. 'Η πέραν τών άρχικών προβλέψεων αϋξησις τοϋ είς
δραχμάς προγράμματος κατέστη δυνατή μόνον χάρις είς
τήν χρηματοδότησιν αύτοϋ εκ τών εγχωρίων πόρων του
προϋπολογισμοί\ . Καί ύπήρξεν αϋτη πολύτιμος πράγματι ,
άφοϋ ή άρχικώς προβλεφθείσα χρηματοδότησις εκ τfjς
βοηθείας ύπελείφθη κατά δρχ. 150 /:κατ.
»'Εκ τής επφκοπήσεως τοϋ προϋπολογισμοί\ τοϋ λή­
ξαντος έτους προκύπτει, ώς γενικόν συμπέρασμα, ή διαπί­
στωσις δτι εν τφ συνόλφ της ή δημοσιονομική διαχείρισις
του έτους τούτου ένεφάνισεν έλλειμμα, δπως προεβλέπετο
άλλωστε, παρά τήν σημειωθείσαν βελτίωσιν έναντι τών
παρελθόντων έτών. Καί ε{ναι άνάγκη, προκειμένου περί
τής συναγωγής συμπερασμάτων, νά λαμβάνωνται ύπ' οψιν
δλαι α{ έκδηλώσεις τής διαχειρίσεως τών δημοσίων οίκο­
νομικών. Διότι, δ περιορισμός μόνον είς τόν προϋπολογι­
σμόν τών τρεχουσών δαπανό)ν, χωρίς τόν ταύτόχρονον συ­
νυπολογισμόν καί τοϋ άποτελέσματος τής ύπό τοϋ Κρά­
τους διαχειρίσεως καταναλωτικών τινων άγαθών καί τής
προστασίας ώρισμένων βασικών γεωργικών προϊόντων,
δπως δ καπνός, δ σίτος, ή σταφίς κ.λ.π., κυρίως δέ χωρίς
τόν συνυπολογισμόν καί τοϋ άνοίγματος τοϋ προϋπολογι­
σμοί\ των δημοσίων επενδύσεων, θά εδιδεν έσφαλμένην καί
άπατηλήν είκόνα τής καταστάσεως τών δημοσίων οίκονο­
μικών. 'Υπό τήν εννοιαν ταύτην δένεΙ ναι δυνατόν νά γίνε­
ται &κόμη συζήτησις περί πλεονασμάτων τοϋ προϋπολο­
γισμοί\».
τέλος, δ ύπουργός τών Οίιωνομικών, άφοϋ τόνι­
σε ότι κίνητρο της κυβερνητικής πολιτικής εlναι ή
αϋξηση τοϋ έθνικοϋ εισοδήματος μέσω τών παραγω­
γικών έπενδύσεων, παρέθεσε τίς γενικές κατευθύν­
σεις καί άρχές της δημοσιονομικής πολιτικής:
«!. Ή δλη κατάστρωσις τοϋ δημοσιονομικοί\ προ­
γράμματος πρέπει νά γίνη μέ κατευθυντήριον γραμμήν τήν
έπείγουσαν άνάγκην επισπεύσεως τής οίκονομικής άναπτύ­
ξεως τής χώρας, ήτοι του προγράμματος δημοσίων έπενδύ­
σεων είς βασικά κυρίως έργα ύποδομής, τά όποία εΙναι
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
177
δυνατόν νά άποτελέσουν τό ύπόβαθρον τής περαιτέρω
άναπτύξεως, ή όποία θά παράσχη τήν εύκαιρίαν παραγω­
γικής άπασχολήσεως του πληθυσμοϋ καί δημιουργίας
πραγματικών είσοδημάτων, άντικρυζομένων μέ παραγωγήν
άγαθών καί ύπηρεσιών .
»2. Αj)ξησις τών έξόδων δι' ο{ονδήποτε άλλον σκοπόν
πρέπει νά συσχετίζεται μέ τήν καθολικήν πρόβλεψιν τοϋ
προϋπολογισμοί\, πρός τόν σκοπόν τής προλήψεως επαυξή­
σεως τοϋ άνοίγματος, δταν μάλιστα ή τελική κάλυψις αύ­
τοϋ άντιμετωπίζεται διά τής βοηθείας ή διά πληθωρικών
μέσων.
»3. Φορολογικαί μεταρρυθμίσεις εΙναι άναποφεύκτως
συνυφασμέναι μέ τά εσοδα τοϋ προϋπολογισμόϋ καί τάς
άντιμετωπιζομένας ύποχρεώσεις τής δλης δημοσιονομικής
διαχειρίσεως. Είς πρώτον στάδιον α{ φορολογικαί μεταρ­
ρυθμίσεις πρέπει νά τείνουν είς εξασφάλισιν φορολογικής
δικαιοσύνης καί είς εξαφάνισιν ή ούσιώδη τούλάχιστον
περιορισμόν τής φοροδιαφυγής. Τοϋτο άνταποκρίνεται
πρός τήν κοινήν διαπίστωσιν δτι αί φορολογικαί μεταρρυ­
θμίσεις, κατά τήν παροϋσαν τούλάχιστον περίοδον, πρέπει
νά άντιμετωπίζωνται μέ βασικόν γνώμονα τήν άποτροπήν
μειώσεως των έσόδων.
»4. 'Εντός τοϋ οϋτω διαγραφομένου πλαισίου ε{ ναι
επιβεβλημένη ή είς τάς δαπάνας συμμετοχή δλων των πο­
λιτών, κατά τό μέτρον τής δυνάμεως έκάστου καί ή άνά­
πτυξις τής φορολογίας κατ ' επέκτασιν, πρός σύλληψιν τής
διαφευγούσης μέχρι σήμερον φορολογητέας ϋλης.
»5. Πέραν τούτων, ή δλη δημοσιονομική καί οίκονομι­
κή γενικώτερον πολιτική πρέπει νά διέπωνται εξ δλοκλή­
ρου άπό τήν εμμονήν είς τάς κατακτήσεις τής τελευταίας
ίδί~ διετίας , οlαι ή σταθερότης τών τιμών καί ή σταθερό­
της τοϋ εθνικοϋ νομίσματος. Καί διά τήν επιτυχίαν τής
οίκονομικής πολιτικής, ώς αϋτη διεγράφη, εΙναι εξ ίσου
σημαντική ή σταθερά συμπίεσις τοϋ έλλείμματος τοϋ ίσο­
ζυγίου τών πληρωμών καί ή προστασία τοϋ συναλλαγματι­
κοί\ άποθέματος .
»Οίαδήποτε &πό τάς άρχάς ταύτας έκτροπή θά άπετέλει
τήν άπαρχήν σκληρdς διά τήν χώραν καί τόν λαόν δοκι­
μασίας, μέ μοιραίον άποτέλεσμα τήν άνάσχεσιν τής οίκο­
νομικής άναπτύξεως, τήν δημιουργίαν οίκονομικοϋ καί
συναλλαγματικοί\ &διεξόδου καί τήν πτώσιν τοϋ βιοτικοϋ
επιπέδου τών μεγάλων καί άσθενών οίκονομικώς λαϊκών
μαζών11.
26 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
' Ο πρωθυπουργός, μέ άφορμή τίς διαδόσεις γιά
νέες φορολογίες καί άλλα οίκονομικά μέτρα πού
άφοροϋν τίς εισαγωγές καί τόν ελεγχο, τfίς πολυτε­
λοϋς διαβιώσεως, εκαμε τήν άκόλουθη δήλωση:
«Αυποvμαι, διότι δημιουρyοvνται συζητήσεις έπί
τόσον σοβαρών θεμάτων, βάσει άνευθύνων πληρο­
φοριών. Βεβαίως ύφίσταται θέμα άνευρέσεως μέσων
πρός περιορισμόν τijς πολυτελοvςδιαβιώσεως, δπως
καί θέμα μή έπεκτάσεως τώvεlσαyωyών πρός άyαθά,
τά όποία δέν είναι πλέον χρήσιμα διά τήν οlκονομί­
αν τijς χώρας. 'Αλλά διά τό θέμα τοvτο, τό όποίο ν
 178 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΠΙΚΗ
άπό καιροv μελετiiται, δέν πρόκειται ή Κυβέρνησις
νά λάβη δριστικάς άποφάσεις πρίν άκούση τάς άπό­
ψεις τών ένδιαφερομένων τάξεων. Πρός τοvτο, προ­
τίθεται νά καλέση τό Συμβούλιον ΟΙκονομικής καί
Κοινωνικής Πολιτικής, ώς καί τούς έκπροσώπους
τών παραγωγικών τάξεων καί μόνον άφ' ού διαφωτι­
σθή τό δλον θέμα άπό τάς συζητήσεις αvτάς, θά προ­
χωρήση ένδεχομένως εlς τήν λήψιν άποφάσεων».
27 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Ο πρόεδρος τής ΕΔΑ ι· Πασαλίδης δημοσιεύει
άρθρο -άνοιχτή έπιστολή- πρός τόν πρωθυπουρ­
γό, μέ τήν όποία θέτει τό «θέμα του σεβασμοu τής
δημοκρατίας έν συνδυασμφ πρός τόν διωγμόν πού
άσκείται είς βάρος τής ΕΔΑ» καί ζητεί «τήν άποκατά­
στασιν τής δημοκρατίας μέ τήν νομιμοποίησιν του
ΚΚΕ καί τήν κατάργησιν τ&ν έκτάκτων νόμων».
Παράλληλα, ή Διοικοuσα 'Επιτροπή τής ΕΔΑ,
μέ άνακοίνωσή της, δηλώνει δτι ή Κυβέρνηση φυγο­
μάχησε γιά μιά άκόμη φορά, έπειδή δέν είχε τίποτε
θετικό νά άντιπαρατάξει στίς ρεαλιστικές προτάσεις
της καί δέν μετέδωσε τίς άπόψεις του κόμματος στά
δελτία είδήσεων του ραδιοφώνου.
Σέ άπάντηση, ή Κυβέρνηση εδωσε στή δημοσιό­
τητα άνακοίνωση, δπου καί παρατηρεί :
«Διά τής δημοσιευθείσης είς τάς εφημερίδας τής Κυρι­
ακής επιστολής του πρός τόν κ. πρωθυπουργόν, δ πρόε­
δρος τή ς ΕΔΑ επανέρχεται επί του γνωστου αίτήματος τής
νομιμοποιήσεως του Κομμουνιστικου κόμματος. ' Η προ­
βολή του θέματος τούτου άπό τόν κ. Πασαλίδην γίνεται
προφανώς κατ' άξίωσιν του Κ.Κ., τό δποίον καί καθορίζει
τήν έκάστοτε πολιτικήν γραμμήν τής ΕΔΑ.
»Τό Κομμουνιστικόν κόμμα επιδιώκει νά νομιμοποιηθή
διά πολλούς λόγους:
»α) Διότι θά επανέλθουν είς τήν ' Ελλάδα δλα τά στελέ­
χη του , τά όποία εχουν εκπαιδευθή είς άνωτάτας στρατιω­
τικάς σχολάς τών χωρών του Σιδηρου Παραπετάσματος. β)
Διότι, δπως διδάσκει ή πείρα, τό Κ.Κ. δέν δύναται νά επι­
χειρήση κατάληψιν τής εξουσίας διά τών δπλων δταν ευ­
ρίσκεται εν παρανομί~. Χρειάζεται νά εχη τήν δυνατότητα
ελευθέρας δράσεως διά νά ύπονομεύη καί νά άποδιοργα­
νώνη βαθμιαίως τό δημοκρατικόν καθεστώς καί εν συνε­
χεί~ νά εξαπολύση τήν ενοπλον εφοδον. γ) Τό Κ.Κ. επιδι­
ώκει τήν νομιμοποίησίν του, διότι αϋτη θά άπετέλει εμμε­
σον δικαίωσιν τής άνταρσίας του καί θά εδημιούργει πολι­
τικόν καί ψυχολογικόν προηγούμενον, τό δποίον θά ένε­
θάρρυνε τήν ήγεσίαν του καί τά στελέχη του είς επανάλη­
ψιν του ένόπλου άγώνος . δ) Μέ τήν νομιμοποίησιν του
ΚΚΕ θά παρασχεθή ή εύχέρεια είς αύτό άφ ' ένός μέν νά
διατηρήση πλήρως τήν συγκεκαλυμμένην δρaσιν του μέ
τό πρόσθεταν μάλιστα επιχείρημα δτι ή ΕΔΑ εlναι σαφώς
διαχωρισμένη άπό τόν κομμουνισμόν, συγχρόνως δέ νά
άναπτύξη καί τήν εμφανή δρaσιν του, ώς νομιμοποιημένον
ΚΚΕ, μέ στελέχη πλέον δλους τούς εν εξορί~ ήγέτας του
κομμουνισμου».
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
28 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Ο πρόεδρος τής Κυβερνήσεως δέχεται σέ συ­
νεργασία τόν ύπουργό 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ, δ
δποίος τόν ένημερώνει γιά τίς συζητήσεις στό συμ­
βούλιο του ΟΕΟΣ στό Παρίσι σχετικά μέ τή δημι­
ουργία Εύρωπαϊκής Ζώνης 'Ελευθέρων Συναλλαγών
καί τόν κατατοπίζει γιά τά πορίσματα πού άφοροuν
τίς έλληνικές θέσεις.
Στή διάρκεια, πράγματι, των έργασι&ν τής διακυ­
βερνητικής έπιτροπής, ή έλληνική άντιπροσωπεία
είχε διεξαγάγει σκληρό άγώνα γιά τήν προβολή τ&ν
αίτημάτων των ύπό άνάπτυξη χωρών, έν γένει. Μετά
άπό άλλεπάλληλες παρεμβάσεις του Ε . 'Αβέρωφ
έπιτεύχθηκε πρόοδος στό θέμα του εύρωπαϊκου οί­
κονομικου όργανισμοu, δ δποίος εχει προταθεί μέ
στόχο τή χρηματοδότηση τής άναπτύξεως των χω­
ρών αύτ&ν. Συγκεκριμένα, δόθηκαν σχετικές δδηγίες
πρός τήν δμάδα έργασίας 23, προκειμένου νά βασί­
σει τίς έργασίες της στίς προτάσεις των οίκονομικ&ν
έμπειρογνωμόνων γιά τόν τρόπο διευκολύνσεως τής
συμμετοχής τους στήν ΕΖΕΣ.
Ύπό τήν προεδρία του Κ. Καραμανλή συνέρχε­
ται ή έξ ύπουργ&ν Οίκονομική 'Επιτροπή καί άσχο­
λείται μέ τόν καθορισμό τής τιμής τής σταφίδας.
'Η τιμή άσφαλείας τής σουλτανίνας καθορίστη­
κε σέ 8,7 δρχ. κατά όκa γιά τήν μέση ποιότητα, τής
κορινθιακής 8 δρχ., δρίστηκαν τά βασικά ποσοστά
τής ποιοτικής διαλογής σέ 5,5% καί των απορριμμά­
των σέ 15%, αποφασίστηκε ή εγκαιρη χρηματοδό­
τηση του ΑΣΟ καί τής ΚΣΟΣ γιά τή συγκέντρωση
καί έξαγωγή τής σουλτανίνας γιά λογαριασμό των
παραγωγών.
Οί τιμές ασφαλείας, τονίζει . ή σχετική άνακοίνω­
ση, είναι άνώτερες κατά 70 λεπτά (σουλτανίνα) καί
40 λεπτά (κορινθιακή), μέ σκοπό νά ύποβοηθηθεί ή
άκώλυτη έξαγωγή του προϊόντος, ή διάθεσή του κα­
θώς καί ή διατήρηση τ&ν άγορ&ν έξωτερικου (μέ τήν
υίοθέτηση τιμών ασφαλείας μικρότερων από τίς τρέ­
χουσες διεθνείς τιμές).
29 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής προεδρεύει σέ σύσκεψη των
άντιστρατήγων στό Πεντάγωνο μέ άντικείμενο γενι­
κότερα θέματα πού άφοροuν τίς ενοπλες δυνάμεις καί
τήν liμυνα τής χώρας. Στή σύσκεψη αύτή γίνεται
έπισκόπηση καί τής διεθνοuς καταστάσεως άπό
στρατιωτικής πλευρaς, δπως έμφανίζεται μετά τά τε­
λευταία γεγονότα στό Λίβανο καί τό 'Ιράκ. ' Η άνώ­
τατη στρατιωτική ήγεσία άναπτύσσει στόν πρωθυ­
πουργό τή στρατηγική σημασία τής θέσεως τής
' Ελλάδος στίς παρυφές τής νευραλγικής περιοχής
τής Μέσης 'Ανατολής καί τόν ένημερώνει γιά τά
 ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
σχέδια άμύνης καί τήν άνάγκη έξοπλισμοu του
στρατοί) μέ σύγχρονα όπλα.
'Ο πρωθυπουργός έξέφρασε, μετά τή σύσκεψη,
τήν πρόθεσή του νά προεδρεύσει σύντομα καί σέ συ­
νεδριάσεις των άνωτάτων συμβουλίων του ναυτικοί)
καί τής άεροπορίας, προκειμένου νά ένημερωθεί γιά
τήν κατάσταση καί τίς άνάγκες τ&ν δύο όπλων.
30 ΙΟΥΛΙΟΥ 1958
Συγκροτείται ύπό τήν προεδρία του Κ. Καραμαν­
λή εύρύτατη σύσκεψη μέ τή συμμετοχή των μελών
του Συμβουλίου Κοινωνικής καί Οίκονομικής Πολι­
τικής. 'Ο πρωθυπουργός, άπευθυνόμενος στά μέλη
τής συσκέψεως ε{πε τά έξής:
«Σiiς παρεκάλεσα νά προσέλθητε είς τήν παροfJ­
σαν σύσκεψιν, διότι, ώς καί άλλοτε εlχον τήν εύκαι­
ρίαν νά τονίσω, θεωρώ δτι ή έπαφή καί ή άνταλλαγή
άπόψεων μεταξύ τής Κυβερνήσεως άφ' ένός καί τών
έκπροσώπων τών παραγωγικών τάξεων . άφ' έτέρου,
ύποβοηθοfJν τά μέγιστα είς τήν καλυτέραν καί συμ­
φερωτέραν διά τό κοινωνικόν σύνολον άντιμετώπι­
σιν τών οίκονομικών προβλημάτων καί τήν έξασφά­
λισιν τής οίκονομικής προόδου τής χώρας. Είς μίαν
έλευθέραν δημοκρατικήν οίκονομίαν τήν εύθύνην
τής οίκονομικής προόδου τής χώρας φέρουν κυρίως
αl παραγωγικαί τάξεις. Τό καθήκον τής Κυβερνήσε­
ως περιορίζεται είς τήν δημιουργίαν τών καταλλή­
λων συνθηκών διά τήν άνάπτυξιν τής ίδιωτικής πρω­
τοβουλίας, είς τήν ένίσχυσιν ταύτης, έφ' δσον αϋτη
κατευθύνεται πρός σκοπούς έξυπηρετοfJντας τό συμ­
φέρον καί τάς έπιδιώξεις τofJ κοινωνικοfJ συνόλου
καί είς τήν ρυθμιστικήν έπέμβασιν όσάκις αlκοινω­
νικαί άνάγκαι τό έπιβάλουν.
»Εlναι γνωστόν δτι ή έλληνική οίκονομία μέχρι
τofJ ετους 1956 έτέλει είσέτι ύπό καθεστώς έντόνων
πληθωρικών πιέσεων μέ δλας τάς έξ αύτών δυσμενείς
συνεπείας. Al τιμαί διαρκώς ηϋξανον, αl άποταμιεύ­
σεις έξηκολούθουν νά άποθησαυρίζωνται ύπό μορ­
φήν χρυσών λιρών, άντί νά κατατίθενται είς τάς
Τραπέζας, ώργίαζεν ή μαύρη άγορά τofJ χρήματος, ή
οίκονομία τής χώρας έμαραίνετο έξ έλλείψεως έπαρ­
κοfJς πιστοδοτήσεως, δ προϋπολογισμός τρεχουσών
άναγκών ήτο έλλειμματικός καί τό πρόγραμμα δη­
μοσίων έπενδύσεων έστηρίζετο άποκλειστικώς είς
τήν άμερικανικήν βοήθειαν. 'Η έλληνική οίκονομία
έκινείτο έντός κύκλου μέ βραχυχρονίους διαταρα­
χάς, αl δποίαι καί δέν έπέτρεπον τήν άνάληψιν σο­
βαρiiς προσπαθείας διά τήν έπιτάχυνσιν τής οίκονο­
μικής άναπτύξεως τής χώρας.
»'Η κατά τήν παρελθοfJσαν διετίαν άσκηθείσα οί­
ιωνομική πολιτική άπέβλεψεν είς τήν άντιμετώπισιν
δύο βασικών προβλημάτων, ήτοι είς άποκατάστασιν
τ,ής οίκονομικής σταθερότητος καί τήν δημιουργίαν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
179
όμαλών οίκονομικών συνθηκών διά τήν άνάπτυξιν
ίδιωτικής πρωτοβουλίας άφ' ένός καί είς τήν έπιτά­
χυνσιν τofJ ρυθμοfJ οίκονομικής άναπτύξεως τής χώ­
ρας άφ ' έτέρου.
)Πά έπιτεύγματα τής κυβερνητικής προσπαθείας
εlναι είς δλους γνωστά καί εlναι άξιόλογα. Εlναι
άναμφισβήτητον σήμερον δτι διανύομεν μίαν περίο­
δον οlκονομικής όμαλότητος καί άνόδου, ή όποία
έπιτρέπει νά προσβλέπωμεν μέ αίσιοδοξίαν πρός τό
μέλλον. Διά πρώτην φοράν μετά τόν πόλεμον, ή οί­
κονομική σταθερότης κατέστη άπό τofJ 1956 καί έν­
τεfJθεν πραγματικότης, ή όποία άποτελεί καί τό
άναγκαίον ύπόβαθρον τής προσπαθείας διά τήν οί­
κονομική ν άνάπτυξ ι ν τής χώρας. 'Ανήκει τόσον είς
τήν Κυβέρνησιν, δσον καί είς ύμiiς ή εύθύνη τής
διατηρήσεως τών έπιτευγμάτων, άλλά καί τής άξιο­
ποιήσεώς των διά τήν ταχυτέραν πραγματοποίησιν
τofJ τελικοfJ άντικειμενικοfJ σκοποfJ, ήτοι τής έξα­
σφαλίσεως τής εύημερίας είς τόν έλληνικόν λαόν.
)) 'Αξιοσημείωτος εlναι ή σημειωθείσα σταθερό­
της τών τιμών, αl όποίαι κατά τά δύο τελευταία ετη
έσημείωσαν αϋξησιν κατά 4% περίπου, ώς προκύπτει
έκ τής κινήσεως τofJ τιμαρίθμου κόστους ζωής καί
τής Τραπέζης τής 'Ελλάδος. Ol τιμάριθμοι λιανικής
καί χονδρικής πωλήσεως ηύξήθησαν μόνον κατά
3,20% περίπου. 'Η σταθερότης αϋτη τών τιμών, ή
όποία είς ούδεμίαν άλλην εύρωπαϊκήν χώραν παρε­
τηρήθη, εlναι περισσότερον άξιοσημείωτος, έάν λη­
φθή ύπ' δ ψι ν δ τι έπετεύχθη ούχί διά τής άσκήσεως
άντιπληθωρικής πολιτικής άλλ' άντιθέτως παρά τήν
βελτίωσιν τών άγροτικών καί έργατικών είσοδημά­
των καί παρά τήν σημαντικήν αϋξησιν τόσον τofJ
όγκου τών έπενδύσεων, δσον καί τής πιστοδοτήσεως
τής οίκονομίας.
)) Ή σταθερότης τών τιμών εlχεν ώς συνέπειαν
τήν άποκατάστασιν τής έμπιστοσύνης τofJ κοινοfJ
πρός τό έθνικόν νόμισμα. Αϋτη, έν συνδυασμφ πρός
τά ύπό τής Κυβερνήσεως ληφθέντα μέτρα, ώδήγησεν
είς τήν ταχείαν αϋξησιν τών ίδιωτικών καταθέσεων
παρά Τραπέζαις. Α[ καταθέσεις αύται, ένώ κατά τό
τέλος τofJ 1955 άνήρχοντο είς 3.102 έκατ. δραχμάς,
κατά τό τέλος τofJ ετους 1956 άνήλθον είς 4.319 έκατ.
καί κατά τό τέλος τofJ 1957 είς 7.616. Ό ρυθμός ού­
τος συνεχίζεται καί κατά τό τρέχον ετος. Σημειωτέον
δτι ή πρωτοφανής διά τά μεταπολεμικά οίκονομικά
χρονικά τής χώρας είσροή καταθέσεων είς τάς Τρα­
πέζας πραγματοποιείται παρά τήν συντελεσθείσαν
κατά δύο μονάδας μείωσιν τών έπιτοκίων καταθέσε­
ων.
»'Η πιστοδότησις τής οίκονομίας πρός κάλυψιν
τών βραχυπροθέσμων άναγκών αύτής, διά πρώτην
φοράν, χάρις είς τήν αϋξησιν τών ίδιωτικών καταθέ­
σεων, συντελείται όχι μόνον έπαρκώς, άλλά καί άνευ
προσφυγής είς τό έκδοτικόν προνόμιον. 'Η συνολι-
 180 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
κή χρηματοδότησις τής οΙκονομίας ύπό Τραπεζών
καί λοιπών πιστωτικών όργαvισμών, άπό τό έπίπεδον
τών11.631 έκατ. δίς, εΙς τό δποίον εύρίσκετο τόν Δε­
κέμβριον του 1955, άνήλθεν εΙς 18.936 έκατ. τόν Δε­
κέμβριον του 1956. Ή κατά 7.300 έκατ. περίπου αϋ­
ξησις πιστοδοτήσεως κατηυθύνθη κατά 5.000 έκατ.
εΙς τούς κυρίως παραγωγικούς τομείς τής γεωργίας
καί μεταποιήσεως καί κατά τό ύπόλοιπον εΙς τό έμπό­
ριον καί λοιπούς τομείς τής οΙκονομικής δραστηριό­
τητος. 'Αποτέλεσμα τής δημιουργηθείσης πιστωτι­
κής εύχερείας ήτο ή μείωσις του κόστους του χρήμα­
τος, διά τής σοβαρωτάτης κάμψεως τώv έπιτοκίων
τής έξωτραπεζιτικής άγορίiς χρήματος καί ή τόνωσις
τής παραγωγικής προσπαθείας μέ συνέπειαν τήν αϋ­
ξησιν τής παραγωγής.
»'Επιτυχής ύπήρξεν ή πολιτική τής Κυβερνήσε­
ως καί εΙς τόν δημοσιονομικό ν τομέα. Τά έλλείμματα
του κρατικού προϋπολογισμού, τά όποία άπετέλουν
παγίως έπικίνδυνον πληθωρικόν παράγοντα έπηρεά­
ζοντα δυσμενώς τήν έξέλιξιν τής όλης οΙκονομίας,
βαθμιαίως έξηφανίσθησαν. 'Ο κρατικός προϋπολο­
γισμός, άφοv έξυγιάvθη πλήρως διά τής τακτοποιή­
σεως χρονιζουσών ύποχρεώσεων του Δημοσίου, κα­
τέστη ίκανός νά συμβάλη κατά μέν τό έτος 1957 κατά
218 έκατ. δρχ., κατά δέ τό έτος 1958 κατά 850 έκατ.
δρχ. εΙς τήν χρηματοδότησιν τώv δημοσίων έπενδύ­
σεων. Τό ούσιωδέστερον έν προκειμένφ εlναι ότι τά
άποτελέσματα ταvτα έπετεύχθησαν ούχί διά τής έπι­
βολής νέων φόρων άλλά, άντιθέτως, παρά τήν συντε­
λεσθείσαν διαρρύθμισιν τής φορολογίας του εΙσοδή­
ματος fίτις ώδήγησεν εlς μείωσιν τής φορολογικής
έπιβαρύνσεως. Τό έπίτευγμα τοvτο εlναι Ιδιαιτέρας
σημασίας διά τήν οlκονομίαν τής χώρας, όχι μόνον
διότι δ κρατικός προϋπολογισμός έπαυσε νά εlναι
πληθωρικός παράγων, άλλά καί διότι καθίσταται δυ­
νατή ή διάθεσις περισσοτέρων κεφαλαίων διά τήν
πραγματοποίησι ν παραγωγικών έπενδύσεων. 'Η φθί­
νουσα άμερικανική βοήθεια δέν άπετέλει πλέον τήν
άποκλειστικήν πηγήν χρηματοδοτήσεως του προ­
γράμματος τών δημοσίων έπενδύσεων. Πόροι άντλού­
μενοι έκ τής έλληνικής οlκοvομίας συμβάλλουν συ­
νεχώς περισσότερον εΙς τήν πραγματοποίησιν, καί
δή εΙς ύψηλότερα έπίπεδα, βασικών έπενδύσεων, διά
τών δποίων &σφαλίζεται ή πρόοδος τής οΙκονομίας.
»Παραλλήλως πρός τήν προσπάθειαν άποκατα­
στάσεως οΙκονομικής σταθερότητος Ιδιαιτέρα ση­
μασία άπεδόθη ύπό τής Κυβερνήσεως εΙς τήv έπιτά­
χυνσιν του ρυθμοv τής οΙκονομικής άναπτύξεως. ΕΙς
όλους τούς τομείς έκτελοvνται διάφορα σημαντικά
έργα καί μελετώνται νέα τοιαvτα, ή πραγματοποίη­
σις τών δποίων θά συμβάλη ούσιωδώς εΙς τήν άνά­
πτυξιν τής έλληνικής οΙκονομίας καί εlδικώτερον εΙς
τήν έξυγίανσιν του Ισοζυγίου έξωτερικών πληρω-
μών.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
>> 'Εξ άλλου, τό πρόγραμμα δημοσίων έπενδύσεων
τοv τρέχοντος έτους έχει καταρτισθή εΙς ϋψος 2.827
έκατ. δρχ. 'Εάν εΙς τοvτο προστεθούν καί αί "πα­
ράλληλοι" έπενδύσεις, τό συνολικόν ϋψος άνέρχεται
κατά τό τρέχον έτος εΙς 4.697 έκατ. δρχ. έναντι 3.205
του 1957, 2.453 του 1956 καί 1.466 του 1955.
>>Σημαντική έπίσης αϋξησις σημειοvται εΙς τάς
lδιωτικάς έπενδύσεις, αί δποίαι, εΙς τιμάς 1954, άπό
6.378 τό 1956 καί 7.938 τό 1957.
>Πό έθνικόν εΙσόδημα μεταξύ τών έτών 1955 καί
1957 έσημείωσεν αϋξησιν, εlς σταθεράς τιμάς, κατά
16,6%. Ή αϋξησις αϋτη ύπερβαίνει κατά πολύ τήν
σημειωθείσαν άντίστοιχον αϋξησιν εΙς οίανδήποτε
άλλη ν εύρωπαϊκήν χώραν. Οϋτως, έναντι τής άνωτέ­
ρω αύξήσεως, έσημειώθη άvτίστοιχος αϋξησις κατά
10% περίπου εΙς τήν Δυτικήν Γερμανίαν, τήν Γαλ­
λίαv, τήν 'Ιταλία ν καί τήν Πορτογαλίαν, ένώ εΙς τάς
λοιπάς χώρας αϋτη ήτο σημαντικώς μικροτέρα, κυ­
μανθείσα άπό 3-7%. 'Η αϋξησις αϋτη τοv έθνικοv
εΙσοδήματος προέρχεται κυρίως έκ τών κατ' έξοχή ν
παραγωγικών τομέων τής οΙκονομίας, ήτοι τής γε­
ωργίας καί τής μεταποιήσεως.
>>'Ο δείκτης τής βιομηχανικής παραγωγής τό
1955 άνήρχετο εΙς 183, ένώ τό 1957 άνήλθεν εΙς 205.
Κατά τούς πρώτους μήνας του τρέχοντος έτους έκινή­
θη εΙς έπίπεδον κατά 10% περίπου άνώτερον του έπι­
πέδου τώv άντιστοίχων μηνών του προηγουμένου
έτους.
>>'Εξ όλων τών άνωτέρω προκύπτει σαφώς ότι ή
έλληνική οΙκονομία παρουσιάζει σήμερον όλα τά
χαρακτηριστικά μιίiς εύημερούσης καί συνεχώς ά­
vαπτυσσομένης οΙκονομίας. Τοvτο όμως δέv σημαί­
νει ότι δέν ύφίστανται προβλήματα. 'Αντιθέτως, εlς
πίiσαν οlκονομίαν, δσονδήποτε ύγιίi, δημιουργούνται
έξελίξεις, αί δποίαι πρέπει μετά προσοχής νά παρα­
κολουθούνται καί μελετώνται. VΕργον ήμώv εlναι νά
έξετάσωμεν τά προβλήματα πού έκάστοτε προκύ­
πτουν καί νά λαμβάvωμεν έγκαίρως τά μέτρα τά
όποία κρίνονται έκάστοτε κατάλληλα, πρός διασφά­
λισιν τών έπιτευγμάτων καί έπιτέλεσιν νέων βημά­
των προόδου. v Αλλως, άναπότρεπτος συνέπεια θά εl­
ναι ή άπώλεια τών όσων έπετεύχθησαν καί ή ύποχώ­
ρησις τής οΙκονομίας.
>>Παρά τάς άνωτέρω εύνοϊκάς έξελίξεις, έκδη­
λοvνται ήδη ώρισμέναι δυσμενείς έπιδράσεις έπί του
lσοζυγίου τών έξωτερικών πληρωμών τής χώρας, αί'­
τινες καί άπειλοvν νά διαταράξουν τήν έπιτευχθείσαν
Ισορροπίαν καί νά καταστήσουν δυσχερεστέρας τάς
περαιτέρω προσπαθείας διά τήν οlκονομικήν άνά­
πτυξιν. Οϋτω, σημειοvται μία ραγδαία αϋξησις τών
πληρωμών δι ' εlσαγωγάς, ένώ αί συναλλαγματικαί
μας εΙσπράξεις παρουσιάζουν σχετικήν στασιμότη­
τα. Χαρακτηριστικώς σημειώ ότι, ένώ αί πληρωμαί
δι' εlσαγωγάς κατά τό 1955 άνήλθον εΙς δολλάρια
 ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ 181

ΗΑ νω: Σύσκεψη στό Πεντάγωνο. Κάτω: 'Επιθεώρηση στρατιωτικών μονάδων στό Κιλκίς.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

182 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
352 έκατ., κατά τό 1957 έφθασαν τά 475 έκατ. καί διά
τό 1958 ύπολογίζεται δτι θά άνέλθουν, μέ τόν άκο­
λουθούμενον ρυθμόν, εΙς 515 έκατ. ΗΗτοι, ύπολογί­
ζεται δτι αί εlσαγωγαί θά σημειώσουν αύξησιν κατά
τό τρέχον έτος έναντι του προηγουμένου, έκ 40 έκατ.
δολλαρίων. 'Αντιθέτως, αί εΙσπράξεις έξ έξαγωγών
καί άδήλων πόρων ύπολογίζεται δτι δέν θά ύπερβουν
εΙμή κατά 10 μόνον έκατ. δολλαρίων τάς άντιστοί­
χους εΙσπράξεις του προηγουμένου έτους.
)) 'Η aύξησις τών εΙσαγωγών άποτελεί βεβαίως
δείγμα βελτιώσεως του βιοτικου έπιπέδου του έλλη ­
νικου λαου καί δείγμα προόδου, έφ' δσον συντελείται
μέ παράλληλο ν αύξησιν τής άποταμιεύσεως. 'Εν τού­
τοις, δμως, έφ' δσον οί συναλλαγματικοί πόροι τής
χώρας, καί δ ή οί τοιουτοι έξ έξαγωγών, δέν αύξάνον­
ται παραλλήλως, εΙς τρόπον ώστε ν' άντιμετωπίζουν
τάς ηύξημένας δι ' εlσαγωγάς δαπάνας, δημιουργεί­
ται κατάστασις έπικίνδυνος διά τήν σταθερότητα τής
οΙκονομίας. Τά συναλλαγματικά άποθέματα τής χώ­
ρας ήδη έμειώθησαν κατά τό παρελθόν έτος κατά 21
περίπου έκατ. δολλαρίων καί κατά τό πρώτον έξάμη­
νον του τρέχοντος έτους κατά 10 έκατ. δολλαρίων,
ύπολογίζεται δέ δτι κατά τό Πλήρες έτος 1958 θά
μειωθουν έν συνόλφ κατά 30 έκατ. δολλαρίων. Καί
εlναι μέν άληθές δτι τό ύψος του συναλλαγματικου
μας άποθέματος εύρίσκεται εΙς ίκανοποιητικόν έπί­
πεδον, άνερχόμενον εΙς 160 έκατ. δολλαρίων περί­
που, λόγοι δμως προνοίας έπιβάλλουν τήν λήψιν μέ­
τρων πρός άποτροπήν περαιτέρω μειώσεως.
»'Α ξ ιοσημείωτον εlναι δτι παρατηρείται σημαν­
τική aύξησις τής εΙσαγωγής εΙδών πολυτελείας. Αί
c εlσαγωγαί τών εΙδών τούτων κατά τά δύο τελευταία
έτη ηύξήθησαν κατά πλέον του 30%, δπερ σημαίνει
αύξησιν τής συναλλαγματικής δαπάνης κατά 15 έκατ.
δολλαρίων. Τό ποσόν τουτο άποτελεί τό ήμισυ τής
ύπολογιζομένης μειώσεως τών συναλλαγματικών δι­
αθεσίμων κατά τό έτος 1958. 'Επίσης δέον νά τονι­
σθή δτι αί εlσαγωγαί τοιούτων εΙδών πολυτελείας
άνήλθον κατά τό 1957 εΙς 60 έκατ. δολλαρίων περί­
που, δπερ κρίνεται ύπερβολικόν διά τάς δυνατότητας
τής έλληνικής οΙκονομίας.
)) 'Η παρουσα Κυβέρνησις έχει ώς μόνιμο ν πολι­
τική ν αύτής τήν δι' όργανικών καί μακροχρονίου
φύσεως μέτρων έξάλειψιν τών διαρθρωτικών άδυνα­
μιών του Ισοζυγίου πληρωμών. Πρός τήν κατεύθυν­
σιν ταύτην κατεβλήθησαν ήδη καί καταβάλλονται
σύντονοι καί συστηματικαί προσπάθειαι διά τής
προωθήσεως τών έκ παραδόσεως έλληνικών έξαγω­
γών καί τής δημιουργίας νέων έξαγωγίμων προϊόν­
των, διά τής ίδρύσεως νέων παραγωγικών μονάδων,
αϊτινες θά συμβάλουν εΙς τήν έξοικονόμησιν συναλ­
λάγματος, διά τής έξασφαλίσεως προϋποθέσεων ά­
ναπτύξεως τών κυριωτέρων πηγών άδήλων εΙσπρά­
ξεων, ώς εlναι π.χ. ή έπιτελουμένη προσπάθεια εΙς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τόν τομέα του τουρισμου.
)>Πλήν δμως, τά μέτρα ταυτα ώς έκ τής φύσεώς
των δέν εlναι δυνατόν νά άποδώσουν συντόμως καί
νά άποτρέψουν τόν κίνδυνον έκ τής διευρύνσεως του
έλλείμματος του Ισοζυγίου πληρωμών καί τής μειώ­
σεως τών συναλλαγματικών διαθεσίμων.
)) 'Ανωτέρω έξετέθησαν τά έπιτεύγματα εΙς τόν
δημοσιονομικόν τομέα. 'Υπάρχουν δμως εlς τόν το­
μέα τοίίτον δύο θέματα, τά όποία άπασχολουν τήν
Κυβέρνησιν. Πρώτον, τό θέμα άποκαταστάσεως φο­
ρολογικής δικαιοσύνης, καί τουτο θά άντιμετωπισθή
διά τής λειτουργίας τών φορολογικών δικαστηρίων
καί δεύτερον, τό θέμα τής παρατηρουμένης εlς εύ­
ρείαν έκτασιν φοροδιαφυγής.
)>Εlναι γεγονός έκτός άμφισβητήσεως δτι ύπάρ­
χουν εΙσοδήματα μή συλλαμβανόμενα ύπό τών φο­
ρολογικών άρχών. 'Υπάρχουν έκδηλώσεις πολυτε­
λους διαβιώσεως εΙς μεγάλας κατηγορίας πολιτών,
τών δποίων δμως τό φορολογούμενο ν εΙσόδημα εlναι
ούσιωδώς κατώτερον έκείνου, τό δποίον καθιστά δυ­
νατή ν τοιαύτη ν πολυτελή διαβίωσιν. Αί ένδείξεις εl­
ναι πολλαί, άρκεί νά άναφέρω δτι μεταξύ 210 χιλιά­
δων περίπου φορολογουμένων, μόνον 14.225 έδήλω­
σαν εΙσόδημα άνώτερον τών 8.000 μηνιαίως. Εlναι
προφανές δτι ό άριθμός αύτου του έπιπέδου εΙσοδη­
ματιών πρέπει νά εlναι πολύ μεγαλύτερος.
)) 'Η τοιαύτη φοροδιαφυγή δέν στερεί μόνον τόν
κρατικόν προϋπολογισμόν πόρων χρησίμων διά τήν
έπιτάχυνσιν του ρυθμου τής οΙκονομικής άναπτύξε­
ως ή τήν άντιμετώπισιν κοινωνικών άναγκών, άλλά
άποτελεί καί κοινωνικήν άδικίαν, διότι ο{ οΙκονομι­
κώς Ισχυρότεροι δέν συμβάλλουν άναλόγως τής δυνά­
μεώς των είς τήν άντιμετώπισιν τών κοινών άγαθών.
)> "Ετερον θέμα άπασχολουν τήν Κυβέρνησιν εl­
ναι ή παρατηρουμέvη ταχεία aύξησις τής κατανα­
λώσεως είδών πολυτελείας, μέ έντευθεν δυσμενείς
έπιδράσεις κυρίως έπί του Ισοζυγίου τών έξωτερικών
πληρωμών, δεδομένου δτι τά πλείστα τούτων εΙσά­
γονται έκ του έξωτερικου.
)>'Η άντιμετώπισις τών τριών τούτων θεμάτων
έπιβάλλεται καί έκ λόγων κοινωνικής δικαιοσύνης,
άλλά καί καθαρώς οΙκονομικών λόγων. Ή πάταξις
τής φοροδιαφυγής δέν εlναι μόνον αϊτημα κοινωνι­
κής δικαιοσύνης. Συγχρόνως θά άποδώση εΙς τό Δ η­
μόσιον τά διαφεύγοντα έσοδα αύτου, τά όποία θά εl­
ναι δυνατόν νά διατεθουν καί διά τήν άνάπτυξιν τής
οΙκονομίας καί συνεπώς ταχυτέραν βελτίωσιν του
βιοτικου έπιπέδου, άλλά καί ύπέρ τών άσθενεστέρων
οΙκονομικώς τάξεων, διά τής άντιμετωπίσεως εύρει­
ών κοινωνικών άναγκών. Ή περιστολή τών εΙσαγω­
γών θά διασφαλίση τό μέλλον τής οΙκονομίας, μέχρις
δτου άποδώσουν τούς καρπούς των ετερα μέτρα, δι ,
ών θά βελτιωθή μονίμως τό Ισοζύγιον έξωτερικών
πληρωμών. 'Ο περιορισμός τής καταναλώσεως εί-
 ΓΕΝΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
δών πολυτελείας άποτελεί έπίσης ιωινωνικόν αίτη­
μα, όταν εύρείαι μtiζαι τοv έλληνικοv λαοv μόλις
άντιμετωπίζουν μίαν στοιχειώδη διαβίωσιν. Ταυτο­
χρόνως όμως πρέπει νά κατανοηθή ότι ό περιορι­
σμός τής καταναλώσεως καί ή αϋξησις τής άποταμι­
εύσεως πρέπει νά άποτελέσουν έπιδίωξιν πρός έξα­
σφάλισιν μεγαλυτέρων δυνατοτήτων διά τήν έπιτά­
χυνσιν τής οiκονομικής άναπτύξεωζ'. Οiκονομική
άνάπτυξις σημαίνει αϋξησιν του εiσοδήματος. 'Η αϋ­
ξησις αϋτη εlναι δυνατή μόνον διά τής πραγματο­
ποιήσεως μεγαλυτέρων έπενδύσεων, πράγμα όπερ εl­
ναι δυνατόν μόνον διά τής αύξήσεως τής άποταμιεύ­
σεως καί κατά συνέπειαν περιορισμού τής κατανα­
λώσεως η τουλάχιστον αύξήσεως ταύτης κατά ρυ­
θμόν βραδύτερον του ρυθμού αύξήσεως τής άποταμι­
εύσεως.
))Αύτά εlναι τά προβλήματα, τά όποία έπιθυμώ
τήν στιγμήν ταύτην νά έξετάσωμεν άπό κοινού.
'Επιθυμώ ν' άκούσω τάς σκέψεις σας έπ' αύτών. Καί
κάτι περισσότερον: νά έχω συγκεκριμένας έποικο­
δομητικάς προτάσεις σας. Αί σκέψεις όμως καί προ­
τάσεις σας αύταί πρέπει νά έμπνέωνται άπό τό αί­
σθημα τής εύθύνης, τήν όποίαν όλοι μαζί φέρομεν
διά τό μέλλον του έλληνικοv λαοv.
)) 'Η Κυβέρνησις πράττει τό καθήκον της. Δι' αύ­
τό καί άξιοί άπό όλους ύμiiς κατανόησιν, συνεργα­
σίαν καί άντιμετώπισιν τών προβλημάτων ύπό τό
πρίσμα του συμφέροντος του κοινωνικού συνόλου.
Μέ τοιαύτη ν άντιμετώπισιν εlμαι βέβαιος ότι θά δια­
φυλάξωμεν τήν έλληνικήν οiκονομίαν καί θά βαδί­
σωμεν μετ' άσφαλείας καί βεβαιότητος εiς άνώτερα
έπι τεύγματωλ
Μετά τήν δμιλία του Κ. Καραμανλή, οί προσκε­
κλημένοι στή σύσκεψη έξέφρασαν τίς άπόψεις τους
πάνω στά διάφορα έπίμαχα θέματα, δπως δ πρόεδρος
του ΕΒΕ, 'Αργ. Νικολόπουλος , δ δποίος ύπεστήριξε
δτι πρέπει νά άναδιοργανωθεί ή φοροτεχνική ύπη­
ρεσία καί νά μή τεθουν περιορισμοί στίς είσαγωγέ,ς
βασικων είδων, δ Γ. Δράκος, πρόεδρος του ΣΕΒ, δ
δποίος άναφέρθηκε στή λήψη μέτρων περιστολής
των είσαγωγων μόνο σέ περίπτωση άμέσου άνάγκης
καί τάχθηκε κατά τής θεσπίσεως φορολογικων κρι­
τηρίων, καθώς καί δ I. Μπερνίτσας, πρόεδρος τής
Συνομοσπονδίας Έπαγγελματιων-Βιοτεχνων, δ δποί­
ος πρότεινε τήν άπαγόρευση των είσαγωγων προϊόν­
των, τά όποία παράγονται στή χώρα μας. τέλος, μί­
λησαν δ γ. γραμματέας τής ΓΣΕΕ, Φ. Μακρής , δ
όποίος έξέφρασε τήν έπιφύλαξη των έργαζομένων
γιά τά άποτελέσματα των περιορισμων στίς είσαγω­
γές βασικων άγαθων, πρότεινε τήν άνάληψη έκστρα­
τείας ύπέρ των έγχώριων προϊόντων, ζήτησε φορο­
λογικές έλαφρύνσεις γιά τούς έργαζομένους καί άνέ­
πτυξε τίς άπόψεις τους γιά τίς φορολογικές ρυθμί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
183
σεις, καθώς καί δ πρόεδρος τής ·Ενώσεως Γεωργι­
κων Συνεταιρισμων, Ρουσσος, δ δποίος πρόβαλε τό
αϊτημα νά μήν «έπιπέσουν» στόν άγροτικό κόσμο οί
φορολογικές έπιβαρύνσεις.
Τά άποτελέσματα τής συσκέψεως ύπό τόν Κ. Κα­
ραμανλή σχολιάστηκαν θετικά άπό τήν έφημερίδα
«Καθημερινή»:
'Από δσα έδήλωσεν δ πρόεδρος της Κυβερνήσεως κα­
τά τήν προχθεσινήν μεγάλην σύσκεψιν διά τά οικονομικά
ζητήματα, δύνανται νά έξαχθοuν πολλά χρήσιμα συμπερά­
σματα. Τό κυριώτερον φαίνεται νά είναι τοuτο, δτι, ένω ή
Κυβέρνησις θά ημποροuσε νά εφησυχάση έπί της σημερι­
νής οίκονομικης σταθερότητος της χώρας καί τοu λίαν
ίσχυροu άκόμη συναλλαγματικοί) της άποθέματος, έπιδει­
κνύ_ει προβλεπτικότητα διά μελλοντικούς ένδεχομένους
κινδύνους, άνησυχεί δι' αuτούς καί φροντίζει διά τήν έκ
των προτέρων έξουδετέρωσίν των . Είς άλλας έποχάς αί
Κυβερνήσεις της χώρας περιωρίζοντο ε\ς ρόλον 'Επιμηθέ­
ων καί δι' αuτό πολλαί ο\κονομικαί καταιγίδες έξέσπασαν
έν μέσφ α\θρίας. v Άλλωστε, ώς έτονίσθη καί άπό τόν κ.
Καραμανλή , ή κυριωτέρα ώς πρός τά οίκονομικά εuθύνη
της οίασδήποτε Κυβερνήσεως συγχρόνου Κράτους είναι
νά παρακολουθη τάς έξελίξεις των οίκονομικων τάσεων
καί νά παρεμβαίνη ρυθμιστικrος, προτοu αύται μεταβλη­
θοuν είς δυσμενείς καταστάσεις. 'Η 'Ελλάς έπέτυχε νά
εχη σήμερον διεθνώς ζηλευτήν οίκονομικήν εuεξίαν. "Εν
άπό τά πλέον εντονα χαρακτηριστικά της, πλήν της αuξή­
σεως του έθνικοu είσοδήματος , είναι ή νομισματική στα­
θερότης . Θά άπετέλει τό μέγιστον των εγκλημάτων, άν ελ­
λειψις συνέσεως ή πολιτικοu θάρρους εκαμε τήν Κυβέρ­
νησιν νά όρρωδήση είς τήν λήψιν μέτρων διασφαλιστικων
τοu άγαθοu τούτου. "Ως πρός τήν φύσιν των μέτρων, τά
όποία πρέπει νά ληφθοuν, ένδέχεται νά ύπάρχουν ή νά
ύπάρξουν διαφοραί άπόψεων. 'Ακριβώς δμως δι' αuτό δ
πρωθυπουργός εκάλεσε τούς έκπροσώπους των παραγωγι­
κών τάξεων διά νά ζητήση τάς γνώμας των. Δοθέντος δέ
δτι, ώς έδηλώθη παρά του ίδίου, δέν ύφίστανται άκόμη
δριστικαί κυβερνητικαί άποφάσεις, βέβαιον είναι δτι κάθε
γνώμη έποικοδομητική καί τείνουσα ε\ς τήν έξυπηρέτησιν
τοu γενικοu συμφέροντος θά ληφθη ύπ' οψιν. Τό καθήκον
τής Κυβερνήσεως καί κάθε πολίτου είναι αuτήν τήν στι­
γμήν σαφές: νά προστατεύσωμεν δσα μέ πολλούς κόπους
άπεκτήσαμε καί πρός τοuτο νά συνεργασθrομεν μέ άμοι­
βαίαν κατανόησιν, μέ καλήν θέλησιν καί εtλικρίνειαν, θέ­
τοντας, πρό πάντων, κατά μέρος τά συμφέροντα τάξεων ή
άτόμων.
'Ανεξαρτήτως των άνωτέρω, ή εκθεσις .της οίκονομι­
κης καταστάσεως της χώρας, τήν δποίαν εκαμε δ πρωθυ­
πουργός κατά τήν εν λόγφ σύσκεψιν, παρουσίασεν άναγλύ­
φους καί κατά τρόπον σαφέστατον τάς οίκονομικάς άρχάς,
έπί των δποίων έθεμελιώθη μέχρι σήμερον ή οίκονομική
εuεξία τής χώρας. Είναι φανερόν δτι ή Κυβέρνησις fικολού­
θησεν όρθόδοξον ο\κονομικήν πολιτικήν καί δέν άπεδύθη
είς τυχοδιωκτικούς πειραματισμούς. 'Ενώ tθεσεν είς ε­
φαρμογήν ενα πρόγραμμα σταδιακής καί έντός των καθα­
ρώς έλληνικων δυνατοτήtων αuξήσεως του έθνικοu εισοδή­
ματος, έφήρμοσε διά τήν έν τφ μεταξύ περίοδον μέτρα, τά
όποία έδημιούργησαν σταθεράν ύποδομήν της πραγματο-
 184 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΉ
ποιήσεως του προγράμματος τούτου . Τά κυριώτερα έπιτεύ­
γματα τfjς dμέσου αύτfjς δημοσιονομικής δραστηριότητος
ε{ναι, δτι ύπάρχει πράγματι ίσοσκελισμένος προϋπολογι­
σμός, dφίνων έξ έλληνικων πόρων περισσεύματα διά μεγά­
λα παραγωγικά ~ργα , χωρίς νά αύξηθουν αί φορολογίαι
aντιθέτως, παρά τάς μειώσεις των φόρων. Καί δτι έξουδε­
τερώθησαν αί πληθωριστικαί πιέσεις, ένrο ύπfjρξεν dρκετό
χρfjμα διαθέσιμον διά τήν πιστοδότησιν τfjς παραγωγfjς
καί του έμπορίου. ΤοUτο συνετέλεσεν είς τήν αϋξησιν τfjς
οίκονομικfjς δραστηριότητος καί τήν παγίωσιν τfjς σταθε­
ρότητος τfjς δραχμfjς. 'Ασφαλώς τά νέα μέτρα τά όποία θά
λάβη ή Κυβέρνησις διά τήν διασφάλισιν των dνωτέρω έπι­
τευγμάτων δέν θά έκφύγουν -καί δέν πρέπει- των πλαι­
σίων τfjς όρθfjς πολιτικfjς, τήν όποίαν ήκολούθησε μ~χρι
σήμερον 68 •
I Α ΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Ο ύπουργός Βιομηχανίας, Ν . Μάρτης, ένημερώ­
νει τόν πρωθυπουργό, Κ . Καραμανλή, γιά τίς συζητή­
σεις πού εγιναν -στή διάρκεια τής τελευταίας συνό­
δου τής διακυβερνητικής έπιτροπής γιά τήν ΕΖΕΣ
καί στό συμβούλιο ύπουργών του ΟΕΟΣ.
'Ο ύπουργός Βιομηχανίας διευκρίνισε δτι ή
'Ελλάς ζήτησε τή ματαίωση τής δυσμενοuς μεταχει­
ρίσεως των έξαγώγιμων άγροτικών της προϊόντων
καί τή διεύρυνση των ξένων άγορών. Σ,' δ,τι άφορα
τό δασμολογικό καθεστώς, προβλέφθηκε δτι οί δα­
σμοί θά άρχίσουν νά μειώνονται άπό 1.1.59
10%, σέ τρία στάδια διαρκείας 12 ή 15 έτών, ένώ γιά
τίς ύπό άνάπτυξη χώρες άποφασίστηκε, κατ' άρχήν,
ή παροχή διπλασίου χρόνου - 12 εως 15 ετη, μέ
εναρξη τής συστηματικής μειώσεως άπό τό ένδέκατο
ετος . 'Η έλληνική άντιπροσωπεία υίοθέτησε τ:ή μεί­
ωση, κατά5% τό πρώτο ετος καί 5% τό εκτο ετος,
των ι'iνω των
50% δασμών, δέν άποδέχτηκε δμως τήν
ύποχρέωση μειώσεως κατά 5% τής έν γένει δασμο­
λογικής έπιβαρύνσεως τής πρώτης δεκαετίας . 'Επι­
πρόσθετα,~ ύπογράμμισε τήν άνάγκη γιά τή θετική
άντιμετώπιση των θεμάτων πού τήν άφοροuν, προ­
κειμένου νά καταστεί δυνατή ή έπίτευξη συμφωνίας
στά πλαίσια τής Εuρωπαϊκής Οίκονομικής Συνεργα­
σίας , καί τήν αϋξηση των έλληνικών έξαγωγών πρός
τίς χώρες, μέ τίς όποίες τό ελλειμμα του ίσοζυγίου
πληρωμών παρουσιάζει αϋξηση, άντί γιά μείωση.
I ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής, σέ συνεργασία μέ τόν ύπουρ­
γό Παιδείας, Γ. Βογιατζή, άποφασίζει τήν κατάρτιση
νομοσχεδίων, <(περί τρόπου πληρώσεως κενών έφη­
μεριακών θέσεων παραμεθορίων Μητροπόλεων καί
έν γένει Β . 'Ελλάδος», «περί ίδρύσεως 'Ανωτέρας
'Εκκλησιαστικής Σχολής είς Θεσσαλονίκην», «περί
συμπληρώσεως καί τροποποιήσεως τής περί ΤΑΚΕ
νομοθεσίας», μέ τό όποίο προβλέπεται καί ή όλοκλή­
ρωση τής άσφαλιστικfjς προστασίας των κληρικών,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
«περί του διδακτικοί) προσωπικοί) των σχολείων
'Ιδιωτικής 'Εκπαιδεύσεως», στό όποίο καθορίζεται
ή διάρκεια προσλήψεως των έκπαιδευτικών καί ή μι­
σθολογική τους τακτοποίηση, καί, τέλος, «περί ίδρύ­
σεως πειραματικοί) τεχνικοu Γυμνασίου είς τό Ζάν­
νειον 'Οpφανοτροφείον».
I ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
Σέ έκτενή άνακοίνωση τοu ύπουργείου Συντονι­
σμοu παρέχονται συγκεντρωτικά στοιχεία σχετικά
μέ τό πρόγραμμα μικρών κοινωφελών εργων. Συγκε­
κριμένα έπισημαίνεται δτι μεταξύ 1948-1953 έκτελέ­
στηκαν λιγότερα άπό 4.000 εργα, ένώ στή διάρκεια
των έτών 1956 καί 1957 έ~τελέστηκαν άντίστοιχα
3.500 καί 4.771 εργα. Γιά τό ετος 1958 προβλέπεται
νά έκτελεστοuν 5.330 εργα καί είδικότερα νέες άρδεύ­
σεις 537.715 στρεμμάτων , άποστραγγίσεις καί άντι­
πλημμυρική προστασία 202.235 στρεμμάτων, ύδρεύ­
σεις βοσκοτόπων 448.890 στρεμμάτων, 1.033 ύδρεύ­
σεις οίκισμών, νέες όδοί 3.077 χιλιομέτρων καί βελ­
τιώ. σεις όδών 2.018 χιλιομέτρων.
'Η χρηματοδότηση των μικρών κοινωφελών ερ­
γων εχει προβλεφθεί νά γίνεται άπό τίς δημόσιες
έπενδύσεις μέ τή μορφή δανείου ή χαριστικής χορη­
γήσεως καί τήν άνάλογη συμμετοχή των ένδιαφερό­
μενων φορέων- κοινότητες ή συνεταιρισμούς. Συγ­
κατά
κεκριμένα χορηγήθηκαν κατά τά ετη 1954-55,
84.700.800 δρχ. άπό τίς δημόσιες έπενδύσεις, 1955-56:
450.251 .000 δρχ. άπό τίς δημόσιες έπενδύσεις καί
56.723.000 άπό τή συμμετοχή των ένδιαφερομένων,
1957: 189.914.000 καί 69.710.000 άντίστοιχα, 1958:
241.015.000 καί 75.861.000.
I ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
Συνέρχεται τό Συμβούλιο τής Οίκονομικής καί
Κοινωνικής Πολιτικής ύπό τήν προεδρία τοu Κ. Κα­
ραμανλή καί μέ τή συμμετοχή των ύπουργών Συντο­
νισμοu, Οίκονομικών, 'Εμπορίου, Βιομηχανίας καί
'Εργασίας, καθώς καί του διοικητή τής Τραπέζης
τής ' Ελλάδος. Κύριο άντικείμενο τής συσκέψεως
ύπήρξε ή διαμόρφωση τών νομοσχεδίων «περί έλέγ­
χου πολυτελοuς διαβιώσεως», «περί τροποποιήσεως
του νόμου περί φορολογίας είσοδήματος», «περί
έλέγχου των πωλήσεων μέ δόσεις» .
Σύμφωνα μέ τίς σχετικές άνακοινώσεις τοu ύπουρ­
γοu Συντονισμοί), ' Αρ. Πρωτοπαπαδάκη, ή συναλ­
λαγματική έξέλιξη, χωρίς νά είναι άνησυχητική,
έπιβάλλει τήν εγκαιρη λήψη μέτρων γιά τή φειδωλή
διάθεση συναλλάγματος, ένώ ή άνάγκη γιά τήν περι­
στολή τής καταναλώσεως πολυτελών είδών όδηγεί
στήν υίοθέτηση σειράς φορολογικών μεταρρυθμί­
σεων γιά τήν άνακούφιση των φορολογουμένων καί
τήν άποκατάσταση φορολογικής δικαιοσύνης.
 ΧΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣΗ ΜΙΚΡΩΝ ΚΟΙΝΩΦΕΛΩΝ ΕΡΓΩΝ 185

Συνοπτικά, προβλέπονται τά άκόλουθα: φοροδιαφυγης καί υίοθετείται σειρά μέτρων γιά τή

ι. Μέ πράξεις της διοικήσεως έπέρχονται μετα­
βολές στήν πιστωτική μεταχείριση σειράς εισαγό­
μενων είδών μέ τή μετάταξή τους άπό πίνακα σέ πί­
νακα καί μέ τήν έπιβολή ύποχρεώσεως προκαταβο­
λης μέρους τών δασμών γι' aλλα εϊδη.
2. Μέ νομοθετικά μέτρα καθιερώνεται φόρος κα­
ταναλώσεως γιά δρισμένα εϊδη πολυτελείας, αυξά­
νονται τά τέλη κυκλοφορίας τών αυτοκινήτων δυνά­
μεως πάνω άπό ι ο ϊππους κατά 50 ως ι 00% καί ή έφ,
άπαξ είσφορά γιά τά τιθεμένα σέ κυκλοφορία αυτο­
κίνητα καί έπιβάλλεται ελεγχος στίς πωλήσεις μέ
δόσεις.
3. Χωρίς νά καθιερώνονται άμάχητα τεκμήρια,
συντονίζονται οί προσπάθειες γιά τήν πάταξη της
φορολογική άνακούφιση καί τήν άποκατάσταση της
φορολογικης δικαιοσύνης: κατοχύρωση τών λογιστι­
κών βιβλίων εναντι τών φοροτεχνικών όργάνων·
έπίσπευση της λειτουργίας τών φορολογικών δικα­
στηρίων, παράλληλα μέ τήν όργάνωση της επιθεωρή­
σεως του εργου τών έκδικαστικών έπιτροπών φορο­
λογικών ένστάσεων· μείωση κλιμακούμενη σέ δύο
έτήσια στάδια, της προεισπράξεως του ένιαίου φό­
ρου άπό 75% είς 50%· έπέκταση του φόρου είσοδή­
ματος καί στίς άνώνυμες έταιρείες ευνοϊκότερη ρύ­
θμιση του φόρου κληρονομιών, δωρεών καί προικών·
καθιέρωση του άμετάβλητου γιά μιά τριετία της φο­
ρολογικης μεταχειρίσεως γιά τούς έπαγγελματίες μέ
έτήσισ είσόδημα μέχρι 60.000 δρχ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 Η ΚΥΠΡΟΣ ΥΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΙΛΉ ΤΗΣ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ

'Η σταθερή έμμονή στήν προάσπιση των έθνικ&ν δικαίων είχε, έπί δυόμισυ ήδη χρόνια, άποτελέσει
άπαράβατο κανόνα στή διαχείριση τοu κυπριακοί) ζητήματος άπό τήν Κυβέρνηση τοu Κ. Καραμανλή.
'Η σθεναρή έντούτοις στάση τής 'Αθήνας καί ή άπαράμιλλη αύταπάρνηση των' Ελληνοκύπριων μαχη­
τών δέν είχαν πάντοτε άποφέρει τούς έπιθυμητούς καρπούς. 'Αντίξοες πολιτικές συγκυρίες, συνυφασμέ­
νες μέ τή διεθνή ίσορροπία δυνάμεων καί αίσθητές τόσο σέ διaκρατικό έπίπεδο δσο καί στούς κόλπους
τοu 'Οργανισμοί) 'Ηνωμένων Έθν&ν, ή άκαμπτη έμμονή τής Μ. Βρετανίας στήν άρνητική της στάση
καί, ήδη, ή δλοένα καί πιό εντονη διεμβολή τής ν Αγκυρας στίς διπλωματικές ζυμώσεις γιά τήν έξεύρεση
ένός τελικοu διακανονισμοί), όχι μόνο είχαν άναστείλει τήν εύόδωση άλλά καί, μέ τήν πάροδο του
χρόνου, ετειναν νά έκτρέψουν τήν έθνική ύπόθεση πρός άκρως έπικίνδυνες κατευθύνσεις.
Μετάξύ των λύσεων πού διαδοχικά κυοφορήθηκαν μέ πρωτοβουλία τοu Λονδίνου, οί προτάσεις πού
ύπέβαλε δ Βρετανός πρωθυπουργός, Χ. Μάκ Μίλλαν, περιέκλειαν τούς μεγαλύτερους κινδύνους γιά τό
έθνικό μέλλον τής Κύπρου. 'Ο θεσμικός διαχωρισμός γιά έπτά χρόνια τής έλληνικής άπό τήν τουρκική
κοινότητα- δπως είσηγούνταν- προδίκαζε τή διχοτόμηση, εστω καί μέ μόνη τήν έπιθυμία τής μιdς
πλευρdς καί σέ έφαρμογή των τετελεσμένων γεγονότων πού θά είχαν δημιουργηθεί· πρός τήν ϊδια,
έξάλλου, κατεύθυνση θά έπενεργοuσε καί ή έπάνοδος τής Τουρκίας στήν Κύπρο ύπό μορφή «συνεταί­
ρου)) - στήν ούσία συγκυρίαρχου, ίκανοu μελλοντικά νά άποκρούσει είτε τήν 'Ένωση είτε τή δεσμευμέ­
νη άνεξαρτησία. Ή άπειλή πού περιέκλειαν οί προτάσεις τοu Μάκ Μίλλαν έντεινόταν άπό τήν πρόσθε­
τη έκβιαστική δήλωσή του δτι, άν τό σχέδιό του άπορριπτόταν, θά άναβίωναν οί προγενέστερες βρετα­
νικές δεσμεύσεις ύπέρ τής διπλής αύτοδιαθέσεως - ούσιαστικά καί πάλι τής διχοτομήσεως.
'Ο Κ. Καραμανλής θά άπορρίψει κατηγορηματικά καί τή νέα πρόταση του Λονδίνου. Οί διμερείς
διαβουλεύσεις, μέ τήν παρουσία του ϊδιου του Βρετανοu πρωθυπουργοί) στήν 'Αθήνα, θά έπιβεβαιώσουν
τή ριζική διάσταση άπόψεων μεταξύ των δύο μερών. Μέ κάθε δυνατό μέσο θά άντιδράσει ή έλληνική
Κυβέρνηση καί στήν άπειλή γιά μονομερή έφαρμογή τοu σχεδίου άπό τή Μ. Βρετανία. 'Η παρεμβολή,
στήν κρίσιμη αύτή στιγμή, μέ τήν ένθάρρυνση τής έλληνικής πλευράς, τής διαμεσολαβητικής πρωτο­
βουλίας τοu Π.-Α. Σπάακ, γ. γραμματέα τοu ΝΑΤΟ, παρά τήν τελικά άγονη εκβασή της, θά φέρει στήν
έπιφάνεια τό ένδιαφέρον εύρύτερων κύκλων τής διεθνοuς κοινής γνώμης γιά τή σύγκληση μιdς πολυμε­
ροuς διεθνοuς διασκέψεως, ίκανής νά δδηγήσει στήν έξομάλυνση τής κρίσεως.

7-9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958 Καραμανλής θά άντιτάξει σταθερή καί άνυποχώρητη

'Ο πρωθυπουργός τής Μεγάλης Βρετανίας, Χά­
ρολντ Μάκ Μίλλαν, στήν προσπάθεια νά προωθήσει
τήν έφαρμογή του γνωστοu σχεδίου του, ή τουλά­
χιστο vά πείσει τά ενδιαφερόμενα μέρη νά τό άποδε­
χτοϋν ώς βάση δι'απραγματεύσεως, επισκέπτεται τήν
'Αθήνα καί εχει τριήμερες συνομιλίες μέ τούς 'Έλ­
ληνες ίθύνοντες. Στήν άποψή του, δτι οί πρόσφατες
προτάσεις άποτελοuν τή μόνη διέξοδο κάτω άπό τίς
ίδιάζουσες συνθήκες πού εχουν δημιουργηθεί, δ' κ.
στάση καί θά άποκρούσει τό βρετανικό σχέδιο, ώς
διχοτομικό καί καταστροφικό γιά τή Μεγαλόνησο.
Τά πρακτικά τών κρισίμων διμερών συνομιλιών,
μέ τή συμμετοχή τών πρωθυπουργών τής Μ. Βρετα­
νίας καί τής 'Ελλάδος, άναφέρουν τά άκόλουθα:
«Τήν I Οην rοραν τής 8ης Αύγούστου 1958 ~λαβε χώραν
σύσκεψις είς τό Πολιτικόν Γραφείον, είς ήν ~λαβον μέρος
άπό έλληνικής πλευράς οί κ. κ. Κωνσταντίνος Καραμαν­
λής, πρόεδρος τής Κυβερνήσεως, Εύάγγελος 'Αβέρωφ -

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 188 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
Τοσίτσας, ύπουργός τών 'Εξωτερικών, Γεώργιος Σεφεριά­
δης, πρέσβυς τής ' Ελλάδος έν Λονδίνφ, Γεώργιος Χριστό­
πουλος, πρεσβευτής, καί Δημήτριος Μπίτσιος, σύμβουλος
,;τρεσβείας .
>>Τά Πρακτικά έτηρήθησαν ύπό τών κ . κ . Βασιλείου
'Ελευθεριάδη, γραμματέως πρεσβείας Γ' καί Πέτρου Μο­
λυβιάτη, dκολούθου πρεσβείας.
>>'Από dγγλικής πλευράς ί\λαβον μέρος ο{ κ . κ . Χά­
ρολντ Μάκ Μίλλαν, πρωθυπουργός τής Μεγάλης Βρετα­
νίας, Σέρ Ρότζερ ν Αλλεν, πρέσβυς τής 'Αγγλίας έν 'Αθή­
ναις, Α. Δ. Ρόςς, ύφυπουργός των 'Εξωτερικών, Ε. Μέλβιλ,
dνώτερος ύπάλληλος ύπουργείου 'Αποικιών, Σέρ Χιού
Φούτ, κυβερνήτης τής Κύπρου καί Φ. Α. Μπίσοπ, γραμμα­
τεύς τοϋ κ. Μάκ Μίλλαν .
>>Τήν συζήτησιν dνοίγει δ κ . Καραμανλής λέγων δτι
εΙ ναι εύτυχής ύποδεχόμενος τόν κ. Μάκ Μίλλαν, τοϋ όποί­
ου ή συμπάθεια διά τήν · Ελλάδα εΙ ναι γνωστή έκ τοϋ πα­
ρελθόντος. 'Επιθυμοuμεν, συνεχίζει δ κ . πρόεδρος, νά δη­
λώσωμεν δτι έκτιμώμεν τήν πρωτοβουλίαν τήν δποίαν
&νελάβατε καί έλπίζομεν εiς τήν έπιτυχίαν τής συναντή­
σεως αύτής διά τήν έξεύρεσιν μιiiς λογικής καί έντίμου
λύσεως του Κυπριακοu. Τάς έλπίδας αύτάς ένισχύει καί τ6
γεγον6ς δτι άπεφασίσατε νά έλθητε εiς 'Αθήνας, γνωρίζων
τάς παρατηρήσεις μας έπί τών τελευταίων άγγλικών σχε­
δίων καί χωρίς τήν προσαρμογήν έκείνων τών δποίων
ήμείς έθεωρήσαμεν άπαραίτητον διά τήν συvάντησίν μας,
έστω καί aν δέν ύπήρξεν προηγουμένως ή προπαρασκευή
έκείνη τής συναντήσεως τήν δποίαν θά έπεθυμοuμεν. τέ­
λος, δ κ . Καραμανλής παρεκάλεσε τόν κ. Μάκ Μίλλαν
δπως έκθέση τάς dπόψεις του.
>>·Ο κ . Μάκ Μίλλαν dπήντησεν δτι εΙ ναι εύτυχής, διότι
έπραγματοποιήθη τό ταξείδιον αύτό διά πολλούς λόγους .
))Χωρίς νά ύποτιμώ , εΙπεν, τήν τέχνη ν τής διπλωματίας,
ήλθον νά συζητήσω εΙλικρινώς καί εύθέως. Τό ί\ργον τό
δποίον dνέλαβον διά τής πρωτοβουλίας μου εΙναι δυσχε­
ρές. ·Η κατάστασις εΙναι πολύ περιπεπλεγμένη, άλλά
όφείλομεν νά έξακριβώσωμεν έάν εΙναι δυνατόν, &κόμη
καί τώρα, νά έξευρεθή μία λύσις, προσωρινή ίσως , άλλά
σημαντική διά τήν εtρήνην τοϋ κόσμου. Παρακαλώ νά κα­
τανοήσητε τήν δυσχερή θέσιν μου . Εtς τήν ν Αγκυραν θά
dκούσω τά dντίθετα dκριβώς έπιχειρήματα έκείνων τά
όποία θά μοϋ λεχθοϋν εtς 'Αθήνας. νΕχω συνείδησιν τοϋ
καθήκοντός μου ί\ναντι τοϋ κόσμου δλοκλήρου καί εtδικώ­
τερον ί\ναντι τών κατ' tδίαν χωρών μας καί διά τοϋτο κάμω
δ,τι δύναμαι . Νομίζω δτι καλύτερον θά ήτο σήμερον τήν
πρωίαν νά διεξάγωμεν μίαν γενικήν συζήτησιν καί dργό­
τερα νά εtσέλθωμεν εtς τάς λεπτομερείας, διά νά ίδωμεν
Μν δυνάμεθα νά έξεύρωμεν μέσα συμβιβαστικά τών εκατέ­
ρωθεν dπόψεων.
))Θά έπεθύμουν νά σdς είπω τί σκέπτομαι έγώ καί ο{
, συνάδελφοί μου .
))ΕΙμαι πολύ εύτυχής πού ήλθον είς τήν · Ελλάδα καί
εύχαριστώ τόν κ. πρωθυπουργόν διά τούς καλούς του λό­
γους. Στενή φιλία συνέδεσε dπό πολλών γενεών τάς δύο
χώρας μας. Διήλθομεν dπό κοινοί> τά δεινά τοϋ πολέμου
καί τάς συνεπείας αύτοϋ . Τελευταία μου dνάμνησις dπό
τήν • Ελλάδα εΙ ναι δταν ίστάμεθα μετά τοϋ κ. Τσώρτσιλ είς
αύτή ν έδώ τήν πλατείαν έν μέσφ τοϋ έπευφημοϋντος έλλη ­
νικοϋ πλήθους. ΕΙναι λίαν θλιβερόν δτι ήγέρθη μεταξύ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ήμών τό πρόβλημα τοϋτο καί ούδείς θά εΙναι εύτυχής, εως
δτου έξευρεθή μία, liν δχι δριστική, εστω προσωρινή
λύσις .
))Δυστυχώς τό ζήτημα τοϋτο εΙναι μόνον ενα έκ τών
πολλών παραδειγμάτων διαψεύσεως των έλπίδων τάς δποί­
ας έτρέφομεν κατά τό τέλος τοϋ πολέμου. Σήμερον βλέπο­
μεν τόν κόσμον διηρημένον είς τήν κομμουνιστικήν παρά­
ταξιν καί είς τήν Δύσιν, ή όποία έχει όργανωθή διά τοϋ
ΝΑΤΟ, SEATO κ.λ.π. πρός άμυναν. Πρέπει νά έξαρθώμεν
είς τό ϋψος τών περιστάσεων καί νά dντιμετωπίζωμεν κάθε
πρόβλημα έντός τοϋ πλαισίου τής οϋτω διαμορφωθείσης
καταστάσεως . Γνωρίζω δτι ύφίστασθε καί ύμείς πίεσιν είς
τά σύνορά σας καί dντιμετωπίζετε τόν κομμουνισμόν καί
ώς έσωτερικόν πρόβλημα. Τό αύτό συμβαίνει καί είς πολ­
λά άλλα Κράτη μας . ' Εάν έγώ ή μην δ Ιθύνων νοϋς τοϋ
Κρεμλίνου, θά ήμην εύτυχής βλέπων τήν διαίρεσιν τών
Συμμάχων.
))Πιστεύω δτι ο{ νεώτεροί μας έπί δύο ή τρείς γενεάς θά
έχουν νά dντιμετωπίζουν τό πρόβλημα τών σημερινών dν­
τιθέσεων.
))Συντριβή συνέχει τήν καρδία ν μου δταν βλέπω φίλους
νά διαπληκτίζωνται, ένώ θά έπρεπε νά εΙναι ήνωμένοι . Διά
τοϋτο καί ήλθον , διά νά ίδω έάν τό μόνον πρόβλημα πού
μdς χωρίζει δύναται νά διευθετηθή.
))Παρακαλώ νά μοϋ έπιτρέψητε, έφ' δσον έγώ ήλθον,
νά είπω πρώτος τήν γνώμην μου . Είς τό πρόβλημα τής
Κύπρου νομίζω δτι δλοι διεπράξαμεν σφάλματα . 'Υπήρ­
ξαν έποχαί, καθ' άς τό Κυπριακόν ήδύνατο νά περιορισθή
είς ενα μικρό πρόβλημα . Είλικρινώς πιστεύω δτι έχάσαμεν
πολλάς εύκαιρίας , ίσως καί έσείς νά έχάσατε ευκαιρίας,
πρίν έξαφθοϋν τά πάθη. Μερικαί έκ τών προτάσεων θά
ήδύναντο νά εΙχον γίνει dποδεκταί έάν δλοι είμεθα περισ­
σότερον έλαστικοί ή έάν ήδυνάμεθα νά προβλέψωμεν · τί θά
έπηκολούθει. Παράδειγμα dποτελεί τό Σύνταγμα Ράν­
τκλιφ. Λυποϋμαι διότι δέν τό dπεδέχθητε καί νομίζω δτι
αύτό ήτο σφάλμα .
))Κ. Καραμανλής: Δέν συμφωνώ μέ τήν γνώμη ν σας. Τ6
σύνταγμα έκείνο δέν ήταν δυνατ6ν νά γίνη δεκτ6ν δι6τι,
έκτ6ς τών aλλων, συνδυάζεται μέ τήν διχοτ6μησιν.
Μάκ Μίλλαν: Τώρα όφείλομεν νά dντιμετωπίσωμεν τήν
κατάστασιν δπως εχει σήμερον. Η Οταν παρουσίαζον τό
σχέδιόν μου είς Jήν Βουλήν τών Κοινοτήτων ήλπιζον δτι
θά ήδύνατο νά εύρεθή μία λύσις έπί των βασικών του
γραμμών.
>>Τά βασικά σημεία τοϋ σχεδίου τούτου εΙναι τά έξής :
Κατά πρώτον εΙναι άνάγκη νά ύπάρξη μία περίοδος ήρεμί­
ας εtς τήν νήσον . ΕΙναι άληθές, βεβαίως, δτι ή dναβολή
τής λύσεως δέν άποτελεί λύσιν . Διά νά έξασφαλίσωμεν τήν
είρηνικήν αύτήν περίοδον δύο τινά εΙναι άπαραίτητα:
))α) σταθερά άπόφασις δλων δτι ή εtρήνη πρέπει νά
έπικρατήση, καί β) μία περίοδος έπτά π . χ. έτών, ή όποία θά
εΙ ναι άρκετά μακρά διά νά έπιτρέψη είς τόν πληθυσμόν τής
νήσου νά παίξη κάποιον ρόλον καί dρκετά βραχεία διά νά
μή dπογοητεύση τάς έλπίδας αύτοϋ διά τό μέλλον.
))Μετά ταϋτα θά πρέπει νά δοθή δριστική λύσις .
))Πρώτος δρος, λοιπόν, εΙναι νά έπιτευχθή ή ειρήνευ­
σις. Κατά τήν διάρκεια τής περιόδου αύτής δέον νά συντε­
λεσθή έποικοδομητικόν έργον άλλά καί νά dποκλεισθοϋν
δλαι αί dκραίαι λύσεις, α{ δποίαι θά προεδίκαζον τήν δρι-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
στικήν λύσιν. Είς τό τέλος αύτfjς τfjς περιόδου α{ διαθέσεις
δυνατόν νά ί\χουν μεταβληθfj καί νά έξευρεθοϋv λύσεις.
»ΕΙμαι 35 ί\τη είς τήν πολιτικήν καί γνωρίζω δτι τά
ά.νθρώπινα αίσθήματα δέν πρέπει νά ά.γνοοuνται καί δτι
δέν πρέπει νά ζητοuμεν ά.πό τούς ά.νθρώπους νά έγκαταλεί­
πουν τούς σκοπούς των. 'Έχομεν είς τήν 'Αγγλίαν κόμμα
τό όποίον ί\χει ώς πρόγραμμα τήν έθνικοποίησιν. Ούδέπο­
τε έγκατέλειψε τόν σκοπόν αύτόν, ούχ' ήττον, δμως, δταν
εύρέθη είς τήν έξουσίαν, ούδέν τό θετικόν επραξε.
»Είς τό Κυπριακόν ά.ντιμετωπίζομεν δύο διαφορετικάς
ά.ντιλήψεις : 'Ένωσιν, δηλαδή προσάρτησιν, ά.φ' ενός καί
ά.φ' ετέρου τήν ά.πόφασιν νά έμποδισθfj αϋτη εστω καί διά
τfjς βίας καί νά έπιτευχθfj ή διχοτόμησις διά παντός μέσου .
'Εδοκίμασαμεν πάν εΙδος σχεδίου, καί ώρισμένας στιγμάς
είχομεν έλπίδας. Συνεζητήσαμεν τό ένδεχόμενον μιάς μι­
κράς τουρκικfjς βάσεως μέ συμβολικόν χαρακτfjρα . 'Αλλά
σας λέγω είλικρινώς δτι τοϋτο δέν θά ά.πετέλει λύσιν . Οί
Τοuρκοι έπιθυμοuν βάσιν μεγάλην καί όχι άπλώς συμβο­
λικοu χαρακτfjρος, τοuτο δέ θά ήτο παράγων πολέμου καί
όχι είρηνεύσεως , λόγω τfjς διοχετεύσεως διά τfjς βάσεως
τουρκικών στρατευμάτων ~gί δπλων είς τήν νfjσον .
»Συνεζήτησα μετά τών συναδέλφων μου μίαν πολιτικήν
ά.ποκλείουσαν τήν διχοτόμησιν, ήτις θά εΙναι μοιραία διά
τήν νfjσον, τόσον λόγω του μικροu μεγέθους τfjς Κύπρου
δσον καί τοu ά.ναμίκτου πληθυσμοu της. ' Η διχοτόμησις
φέρει μεθ ' εαυτfjς τόν σπόρον τοu πολέμου καί όχι τόν
κλάδον τfjς έλαίας.
»' Αφ ' ετέρου, δμως, ή μεταβίβασις τfjς κυριαρχίας τfjς
νήσου είς τήν 'Ελλάδα εΙ ναι ά.δύνατός λόγω τών τουρκι­
κών ά.πόψεων .
»Διά τfjς μακράς αύτfjς ά.ναλύσεως ήθελον νά σάς άνα­
πτύξω τάς σκέψεις μου, αί όποίαι εΙναι δύσκολον νά έκ ­
φρασθοuν μέσω διπλωματικών έγγράφων. Διά τοuτο ήλθον
ό ίδιος έδώ.
»~Εχομεν, κατά ταuτα , δύο άκραίας θέσεις, τήν ελληνι­
κήν καί τήν τουρκική ν , ά.φ ' ετέρου δέ τήν βρετανική ν
θέσιν, ή όποία περιορίζεται είς στρατιωτικά συμφέροντα.
Πώς δυνάμεθα νά συμβιβάσωμεν ταύτας ; 'Εσκέφθημεν δτι
άν αί τρείς αύταί χώραι δέν δύνανται νά έπιτύχουν πλήρη
ίκανοποίησιν τών αίτημάτων των, δύνανται, πρός τό παρόν
τουλάχιστον , νά συνεργασθοϋν διά νά ά.ποφευχθfj ί\νοπλος
ρfjξις . ~Ετσι συνελάβαμεν τήν εννοιαν τfjς κοινοπραξίας.
Γνωρίζομεν τάς δυσχερείας αί όποία ι ύφίστανται δι' ύμaς.
Διά τοuτο προετείναμεν μίαν περίοδον επτά έτών, μέ έπιφύ­
λαξιν τών δικαιωμάτων έκ μέρους δλων κατά τήν διάρκειαν
αύτfjς . ' Εν τφ μεταξύ ούδείς γνωρίζει τάς έξελίξεις τfjς
μεγαλυτέρας πάλης ή όποία διεξάγεται μεταξύ των δύο με­
γάλων παρατάξεων . Έσκέφθημεν οϋτω τήν λύσιν τfjς κοι­
νοπραξίας καί δέν διστάζομεν νά χρησιμοποιήσωμεν τήν
λέξιν αύτήν, διότι τά πράγματα όδηγοuν πρός αύτήν. Κατά
τό τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου ούδείς ήδύνατο νά
φαντασθfj δτι θά διετηροϋμεν σήμερον έπ ί του γερμανικοί)
έδάφους 45.000 ά.γγλικοu στρατοϋ πρός προστασίαν τfjς
Γερμανίας. 'Επί τοu έδάφους μας έξ άλλου ί\χομεν δεχθfj
ά.μερικανικά βομβαρδιστικά άεροπλάνα καί στρατεύματα .
Τό ΝΑΤΟ εΙναι ενα ά.κόμη παράδειγμα τfjς προσπαθείας
πρός συνεργασίαν. Τέλος, βλέπομεν τόν 'Αμερικανόν πρό­
εδρον, 200 ετη μετά τήν ύπογραφήν τfjς δηλώσεως τfjς άνε­
ξαρτησίας τfjς χώρας του, νά ύπογράφη συμφωνίαν άλλη-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
189
λεξαρτήσεως μεθ ' ήμών.
>> ' Α νακεφαλαιώνω, λοιπόν, δτι έκείνο τό όποίο ν χρειά­
ζεται τώρα ε{ναι επταετής έκεχειρία, διατήρησις του μέλ­
λοντος άνοικτοu, άναβαλλομένων τών τελικών λύσεων, εί­
ρήνη έπί τfjς νήσου καί έν τφ μεταξύ έφαρμογή ενός είδους
αύτοκυβερνήσεως έντός του πλαισίου τfjς κοινοπραξίας .
>>'Ομιλών είς τήν Βουλή ν τών Κοινοτήτων ε! χ ον ύπο­
δείξει τήν ίδέαν τfjς τριπλfjς συγκυριαρχίας μετά τήν επτα­
ετίαν . 'Επιθυμώ τώρα νά προσθέσω δτι δέν έκβιάζομεν τήν
λύσιν αύτήν (It was not a solution which we were pressing).
Ήτο ή συβολή μας, καθ ' δσον άφορα ήμάς . Λέγω ταuτα,
διότι φοβοuμαι δτι παρεξηγήθην ώς παρουσιάζων ταύτην
ώς μοναδικήν λύσιν . Δέν ήννόουν δτι δέον νά δοθfj αύτή ή
λύσις (lt shall be that solution). 'Απλώςπροσεφέραμεν αύ­
τήν.
»"Οταν έξέθεσα τό σχέδιόν μου είς τήν Βουλήν των
Κοινοτήτων προεκλήθησαν ζωηραί ά.ντιδράσεις τόσον είς
τήν 'Ελλάδα δσον καί είς τήν Τουρκίαν. 'Επηκολούθησαν
δμως ώρισμέναι συζητήσεις είς τό ΝΑΤΟ καί ά.λλαχοu καί
έδόθη ή εύκαιρία νά έξηγήσωμεν τάς άπόψεις μας ώστε
τώρα ά.πό τινων εβδομάδων εύρισκόμεθα είς καλύτερον
σημείον . 'Αλλά αί βασικαί ίδέαι παραμένουν:
»1. 'Επταετής περίοδος ήρεμίας.
»2. 'Αναβολή τελικfjς λύσεως άνευ παραιτήσεως άπό
τάς πλέον άκραίας θέσεις .
»3. 'Εγκατάλειψις τfjς ίδέας τfjς διχοτομήσεως, έάν δυ­
νηθώ νά πείσω τούς Τούρκους , ώς καί τfjς διοχετεύσεως
τουρκικών στρατευμάτων είς τήν νfjσον ύπό μορφήν βά­
σεως.
»4. Κατά τό μεταβατικόν τοuτο διάστημα τfjς επταετίας
άποκλείεται τόσον ή διχοτόμησις δσον καί ή ενωσις.
>>τί άπομένει λοιπόν νά γίνη κατά τό διάστημα τοuτο.
»Χορήγησις αύτοκυβερνήσεως είς μεγάλον βαθμόν
(high degree), δύο Βουλαί, μία διά τούς 'Έλληνας καί μία
διά τούς Τούρκους, άσχολούμεναι άποκλειστικώς μέ κοι­
νοτικά ζητήματα, τά όποία άλλωστε καί τώρa α{ δύο κοι­
νότητες χειρίζονται κεχωρισμένως .
>>Τά ζητήματα ταuτα θά εΙναι θρησκευτικοϋ καί έκπαι­
δευτικοu χαρακτfjρος καί ά.ποτελοuν περίπου 20% τοu συ-c
νόλου τών άπασχολούντων τήν Κυβέρνησιν θεμάτων. Αί
δύο αύταί Βουλαί θά έκλέγουν ά.ντιπροσώπους είς τό Συμ­
βούλιον, τό όποίον θά ί\χη άρμοδιότητα έφ' δλων των ζη­
τημάτων τfjς νήσου. Είς τό Συμβούλιον τοuτο θά ύπάρχουν
4 " Ελληνες καί 2 Τοuρκοι , συνεπώς οί 'Έλληνες ί\χουν
έλεύθερον χειρισμόν των ζητημάτων καί διατηροuν μόνι­
μον πλειοψηφίαν .
>>Τό σχέδιον τοuτο νομίζω δτι εΙναι κατάλληλον διά
μίαν επταετίαν . Τά ζητήματα τfjς άμύνης καί τών έξωτερι­
κών σχέσεων θά τελοuν ύπό τήν άρμοδιότητα του Κυβερνή­
του . Κατά τήν πρώτην αύτήν περίοδον ούτος διατηρεί έπί­
σης τήν εύθύνην διά τά θέματα τfjς έσωτερικfjς ά.σφαλείας.
»Μέχρις έδώ οί 'Έλληνες ί\χουν διά τfjς πλειοψηφ ίας
είς τό Συμβούλιον πλήρη ί\λεγχον τών γενικών ζητημάτων,
ένώ δέν ά.πομένει διά τούς Τούρκους παρά ό ί\λεγχος των
ίδίων κοινοτικών ζητημάτων . Κατά τήν περίοδον αύτήν, άν
άφαιρέσωμεν τά θέματα τfjς άσφαλείας καί ά.μύνης , δλα τά
άλλα θέματα εύρίσκονται είς χείρας τfjς ελληνικfjς πλειο­
ψηφίας . Συνεπώς οί Τοuρκοι έλέγχουν περίπου 20% εως
25% του συνόλου των ζητημάτων, δηλαδή θέματα έκκλη -
 190 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
σιαστικά, έκπαιδευτικά καί κοινοτικά .
»Είς τό σημείον τοuτο ό κ. 'Αβέρωφ παρακαλεί νά δι­
ευκρινισθή ή έννοια των κοινοτικών ζητημάτων .
»'Ο κ. Μάκ Μίλλαν λέγει δτι τοuτο άποτελεί λεπτομε­
ρειακόν ζήτημα τό όποίον θά καθορισθή άργότερα.
»' Αμφιβάλλω, συνέχισεν ό n Αγγλος πρωθμπουργός,
έάν οί Τοuρκοι θά συμβιβασθοuν μέ τά άνωτέρω. Διότι τί
έπιτυγχάνουν εως έδrο ;
»nΕλεγχον έπί των κοινοτικών μόνον ζητημάτων καί
μίαν μόνιμον μειοψηφίαν είς τό Συμβούλιον, ένrο τούς ζη­
τείται νά έγκαταλείψουν τήν ίδέαν τής βάσεως καί τής
έδαφικής διχοτομήσεως . Πρέπει λοιπόν νά τούς δοθοuν
ώρισμέναι έγγυήσεις, δηλαδή κάτι τό όποίον θά άποτελή
fair pιay. Δύο μέτρα δέον νά ληφθοuν πρός τοuτο:
>>ι. 'Επειδή θά ύπάρχη γραπτόν σύνταγμα, δέον νά δη­
μιουργηθή ενα άνώτατον Δικαστήριον, είς τό όποίον θά
δύναταί τις νά προσφύγη, liν θεωρή εαυτόν άδικούμενον.
Τό μέτρον τοuτο ευνοεί άμφοτέρας τάς πλευράς . 'Ο θεσμός
ούτος ύφίσταται καί είς ΗΠΑ.
»2. 'Εκατέρα τ& ν χωρών δέον νά έχη άντιπρόσωπον είς
τό Συμβούλιον, ό όποίος θά παρακολουθή καί θά διαφυ­
λάττη τά είδικά συμφέροντά της.
>>'Εκ τούτου προήλθεν ή πρότασις διορισμοί> άντιπρο­
σώπου των δύο Κυβερνήσεων. Οί ΗΕλληνες, τέλος, τής
Κύπρου θά εχουν τήν ευχέρειαν, έάν έπιθυμοuν, νά άποκτή­
σουν καί τήν έλληνικήν ύπηκοότητα . Τό αυτό άντιστοίχως
θά ίσχύη βεβαίως καί διά τούς Τούρκους. Ο θεσμός τής
διπλής ύπηκοότητος άνταποκρίνεται είς τάς συγχρόνους
έξελίξεις του διεθνοUς δικαίου, ευνοεί δέ τούς 'Έλληνας
Κυπρίους, 60.000 έκ των όποίων εfναι έγκατεστημένοι είς
Μ . Βρετανίαν . Πάντως, οί έχοντες διπλήν ίθαγένειαν δέν
θά έκτελοuν στρατιωτικήν ύπηρεσίαν.
»Οί νόμοι καί οί κανόνες έπί τοιούτων ζητημάτων με­
ταβάλλονται ευχερώς είς τήν , Αγγλίαν . ΗΟταν ημην νέος
ουδείς ήδύνατο νά είσέλθ:gείς τήν διπλωματικήν ύπηρεσί­
αν έάν αί δύο προηγούμ~ναι γενεαί του δέν άπετελοuντο
άπό n Αγγλους ύπηκόους . Οϋτω άπεκλείσθη έκτου Foreign
Office τόσον ό κ. Τσώρτσιλ, δσον καί έγώ. Τώρα νομίζω
δτι δέν ίσχύει πλέον ό νόμος αυτός. Γενικώς οί διεθνείς
νόμοι περί ίθαγενείας μεταβάλλονται συχνά. Δι' αυτό θε­
ωρώ τήν ίδέαν τής διπλής ύπηκοότητος σύγχρονον καί
έξυπηρετοuσαν τούς κινουμένους μεταξύ των δύο χωρών.
Θά ύπάρχη βεβαίως ό περιορισμός τής μή στρατιωτικής
έκπαιδεύσεως είς τήν μίαν χώραν καί τής έπιστροφής είς
τήν νήσον . 'Επιθυμώ νά γνωρίζετε δτι μέ τούς συναδέλ­
φους μου συνεζητήσαμεν πiiσαν liλλην λύσιν. Είς τό πα­
ρελθόν ύπήρξαν πολλαί άπολεσθείσαι ευκαιρίαι. 'Αλλά ή
άναδρομή είς τό παρελθόν εfναι έργον των ίστορικrον καί
δχι των πολιτικών. Όφείλομεν νά άντιμετωπίσωμεν τήν
κατάστασιν ώς εχει τώρα καί νά τήν έμποδίσωμεν, παρά
τάς δυσχερείας, άπό του νά έξελιχθή είς καταστροφήν'. Σiiς
ε{μαι ευγνώμων διά τήν εκκλησιν τήν όποίαν έκάνατε διά
τήν κατάστασιν τής βίας. 'Ημείς ο{ έλεύθεροι λαοί έχομεν
νά πολεμήσωμεν τόν κομμουνισμόν καί δέν πρέπει νά πο­
λεμrομεν μεταξύ μας .
»Νομίζω δτι όφείλομεν νά καταβάλωμεν μίαν νέαν
προσπάθειαν (new start), ή όποία νά στηριχθή είς τάς άρ­
χάς τάς δποίας έξέθεσα, flτοι:
>>ι. ' Επταετής περίοδος.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»2. 'Εξέλιξις τής αυτοκυβερνήσεως.
»3. Παροχή περιωρισμένων δικαιωμάτων κεχωρισμέ­
νως είς τάς δύο κοινότητας, άλλά μέ κοινήν ευθύνη ν, μέσω
του Συμβουλίου τής νήσου. Είς τό Συμβούλιον τοuτο τό
έλληνικόν στοιχείον έχει μόνιμον πλειοψηφίαν.
>>4. 'Εγγυήσεις μέσω των δύο άντιπροσώπων καί του
'Ανωτέρου Δικαστηρίου.
>>'Αναγνωρίζω τάς δυσχερείας διά τήν πραγματοποίη­
σι ν τής κοινοπραξίας γνωρίζων τόν μακραίωνα άγrονα με­
ταξύ' Ελλήνων καί Τούρκων καί δτι ή {στορία δέν δύναται
νά παραμερισθή. 'Αλλά, έάν τοuτο δέν γίνη, δέν βλέπω
μέλλον διά τήν Ευρώπην καί τόν έλεύθερον κόσμον . Ή
έξέλιξις των πραγμάτων, μετά τό τέλος του πολέμου, όδη­
γεί είς τήν διεθνή συνεργασία ν . 'Η μεγαλυτέρα έξέλιξις
ύπήρξεν ή συμφιλίωσις τής Γαλλίας καί τής Γερμανίας.
Οϋτω 'Αντενάουερ, Σουμάν καί Ντέ Γκάσπερι, παραμερί­
ζοντες τάς έχθρότητας του παρελθόντος έγκαινιάζουν κοι­
νήν συνεργασίαν. Παρηκολούθησα τήν άρχήν αυτής δταν
ίδρύθη τό Συμβούλιον τής Ευρώπης. Τό 1947 είς τό Στρα­
σβοuργον δέν ύπήρχεν άντιπρόσωπος τής Γερμανίας. ·Ο
Τσώρτσιλ, ή ίσχυρά φυσιογνωμία τής έποχής έκείνης,
έξερχόμενος άπό έξαετή πόλεμον, έδήλωσεν δτι καί ή χώ­
ρα αϋτη πρέπει νά άντιπροσωπευθή . Δέν σiiς ζητώ νά κάμε­
τε παρομοίαν χειρονομίαν. 'Αλλά, έάν πέραν τής κοινο­
πραξίας δέν ύπάρχη παρά ή διχοτόμησις, ό πόλεμος καί ή
α{ματοχυσία, πρέπει νά έξετάσητε τήν πρότασίν μου προ­
σεκτικrος.
»Θά έπισκεφθrο έν συνεχεί~ τήν 'Άγκυραν, δπου θά
είπω είς τούς Τούρκους δτι δέν δύναται νά εχουν οϋτε διχο­
τόμησιν, οϋτε βάσιν, οϋτε μεγαλυτέραν συμμετοχήν είς
τήν διακυβέρνησιν τής νήσου πέραν των δσων παρέχει τό
σχέδιον. Θά εχουν μόνον έκλεγομένην Βουλήν μέ περιω­
ρισμένην άρμοδιότητα έπί των κοινοτικών ζητημάτων, μό­
νιμον μειοψηφίαν είς τό Συμβούλιον καί κάποιον βαθμόν
έγγυήσεως διά τήν μεταχείρισιν τrον Τούρκων τής Κύπρου.
»Σiiς ζητώ συγγνώμην διά τήν μακράν είσαγωγήν, άλλά
flθελα νά έκθέσω σαφώς τάς ίδέας μου καί τά αίσθήματά
μου. Έν τούτοις έπιθυμοuμεν τήν άποκατάστασιν τής πα­
λαιiiς μας φιλίας καί πιστεύω δτι καί ό έλληνικός λαός τό
αυτό έπιθυμεί.
>>nΕχομεν άπολέσει είς τό παρελθόν πολλάς ευκαιρίας.
Τώρα μiiς παρουσιάζεται άλλη μία καί παρακαλώ νά τήν
μελετήσητε καλώς, ϊνα μή άπολεσθή καί αυτή. ΕΙναι μία
εντιμος πρότασις καί θέτει τάς τελικάς φιλοδοξίας είς τό
ήμίφως. Πιστεύω δτι οί φίλοι καί σύμμαχοί μας, είς τό
παλαιόν καί τόν νέον κόσμον, έπιθυμοuν νά μiiς ίδουν όδη­
γοuντας τό πρόβλημα είς καλυτέρας, εστω καί προσωρινώς
συνθήκας.
»Θά flθελα νά έκτιμήσητε τάς προθέσεις, αί όποίαι
ώθησαν είς τό νά διατυπώσωμεν τό σχέδιόν μας.
>>'Εν συνεχεία ώμίλησεν ό κ. Καραμανλής, δστις άνε­
φέρθη είς τήν παλαιάν φιλίαν καί συνεργασίαν μεταξύ των
δύο χωρών. 'Επιθυμώ νά γνωρίζετε, ε{πεν, δτι έπιθυμία
τής Κυβερνήσεως καί τοίί έλληνικοίί λαοίί εlναι νά &ναβι­
ώση ή παλαιά αvτή φιλία. 'Η θέσις τής 'Ελλάδος έπί τοίί
Κυπριακοίί δέν έμπνέεται &πό αίσθήματα έχθρότητος κατά
τοίί βρετανικοίί λαοίί. Ύποστηρίζομεν τόν &γώνα τών Κυ­
πρίων έκπληροίίντες ίστορικόν καί ήθικόν χρέος &πέναντι
αvτών. Τοίίτο σημαίνει δτι τήν διευθέτησιν τοίί Κυπριακοίί
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
θά έπαιωλουθήση άμεσος άποκατάστασις τής φιλίας καί
συνεργασίας τών δύο χωρών.
))Συμφωνώ μέ τάς διαπιστώσεις σας έπί τής διεθνους
καταστάσεως καί του κινδύνου έκτου κομμουνισμου. Τόν
κίνδυνον τουτο αlσθανόμεθα έντονώτερον ήμείς λόγω τής
γεωγραφικής θέσεως τής 'Ελλάδος. Άλλά προϋπόθεσις
άποτελεσματικής άντιμετωπίσεως αυτου ε[ναι δ άμοιβαίος
σεβασμός εΙς τάς διεθνείς σχέσεις καί ή θεμελίωσις τών
σχέσεων αυτών έπί ήθικών καί λογικών άρχών. Νομίζω δτι
δ έλεύθερος κόσμος δέν έπιδεικνύει έπαρκή προσήλωσιν
εΙς τάς άρχάς αυτάς καί τουτο άκριβώς άποτελεί τήν άδυ­
ναμίαν του, lναντι τοίί κομμουνισμοίί. Δέν άvτελήφθη δτι
ή μεταπολεμική πραγματικότης έντέλλεται νά άντιμετωπι­
σθή μέ μίαν νέαν νοοτροπίαν.
))Αυτά ώς πρός τάς γενικάς παρατηρήσεις σας έπί τών
μεταπολεμικών έξελίξεων. ΗΟσον άφοριi τό Κυπριακόν,
δέν θά ήθελα νά άναφερθώ εΙς τό παρελθόν διά νά άποδείξω
δτι έξ Ιδικής μας πλευριiς διεπράχθησαν τά όλιγώτερα
σφάλματα. 'Αρκοίίμαι μόνον νά είπω δτι έπί σειράν έτών
οί Κύπριοι έστρέφοντο πρός τάς έλληνικάς Κυβερνήσεις,
αί δποίαι ήρνοίίντο νά άναλάβουν τό ζήτημά των, διότι δέν
έπεθύμουν νά lλθουν εlς ρήξιν μέ τήν Άγγλίαν. Άναφέ­
ρω τουτο εΙς ένίσχυσι ν τοίί Ισχυρισμοίί μου δ τι ούτε έχθρι­
κάς διαθέσεις lχομεν ούτε έσπεύσαμεν, άλλά δτι ίσως ή
'Ελλάς έβράδυνε, μέ άποτέλεσμα νά κατηγορηθή έπί πα­
ραλείψει ίστορικοίί καθήκοντος.
)) 'Αλλά, ώς είπατε, ή Ιστορία ε[ναι lργον τών Ιστορι­
κών. "Αν τήν έπεκαλέσθην τό lπραξα διά νά άποδείξω τήν
καλήν μας πίστιν καί εΙς τό παρελθόν καί εΙς τό παρόν καί
εΙς τό μέλλον.
))Συμφωνώ μαζί σας δτι έπείγει νά έξέλθη τό Κυπριακό ν
άπό τήν σημερινήν του όξύτητα. 'Εκείνο τό δποίον καθι­
στιi δυσχερή τήν λύσιν του ε[ναι άκριβώς ή όξύτης καί ό
φανατισμός εlς τήν δποίαν περιήλθεν τό θέμα. 'Υπάρχει
φανατισμός εΙς τήν Κύπρον, τήν 'Ελλάδα καί τήν Τουρκί­
αν. ΕΙς τήν 'Ελλάδα ε[vαι αύθόρμητος. Άλλά έπιτρέψατέ
μοι νά είπω δτι εlς τήν Τουρκίαν προεκλήθη τεχνητώς.
Πάντως γεγονός ε[ναι δτι ύπάρχει. 'Υπάρχει έπίσης τό
γόητρον τών τριών Κυβερνήσεων. Ταίίτα καθιστουν δύ­
σκολον καί πολύπλοκον ένα θέμα τό δποίον κατά τήν γνώ­
μη ν μου εlναι έντελώς άπλουν. Θεωρώ τοίίτο ώς τό άπλού­
στερον καί τό ευκολώτερον τών προβλημάτων, ύπό μίαν
δμως προϋπόθεσιν, δτι θά έξέλθη τοίίτο τοίί σημερινοίί
κλίματος. Τό θεωρώ δέ άπλοίίν, τοίίτο δέ δέν εlναι περίερ­
γον, διότι ουδείς, ούτε ή άγγλική Κυβέρνησις, άρνείται τό
δικαίωμα εΙς ένα λαόν δπως άποφασίζη διά τό μέλλον του.
'Εκείνο δμως τό δ ποίον προστίθεται ε[ναι δτι, έκτός τοίί
δικαιώματος aυτοίί καί τής δικαιοσύνης, ύπάρχουν ώρισμέ­
νοι πολιτικοί ύπολογισμοί καί συμφέροντα έμποδίζοντα
τήν λύσιν. Άκόμη καί οί άρνούμενοι τό δικαίωμα τής
aυτοδιαθέσεως δέν τό πράττουν έπειδή δέν πιστεύουν εΙς
aυτό, άλλά έπικαλούμενοι συμφέροντά των. ΗΟταν δμως
ε[ναι δυνατόν καί τό δικαίωμα τοίίτο νά ίκανοποιηθή καί
τά εΙδικά συμφέροντα νά καλυφθουν, τότε τό πρόβλημα
ευχερώς δύναται νά λυθή, άλλά περιπλέκεται λόγω χειρι­
σμοίί. Τό Κυπριακόν παρουσιάζεται ύπό πάντων, άλλά αί
περιπλοκαί δέν έπιτρέπουν τήν λύσιν τοίί ζητήματος. Αί
περιπλοκαί δέν προήλθον άπό παρεξηγήσεις καί κακόν
χειρισμόν.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
191
)) Έάν ή Έλλάς άνήκεν εΙς άλλον συνrzσπισμόν θά
ύπήρχεν πρόβλημα δύσκολον. Άλλά έφ' δσον ή Έλλάς
άνήκει εlς τό ΝΑ ΤΟ καί συνδέεται διά συμμαχίας μέ τήν
Τουρκίαν, τό ζήτημα ε[ναι άπλοίίν. Πάντως, δέχομαι τήν
άποψίν σας, δτι τώρα τό θέμα περιεπλάκη καί κατέστη
δύσκολον. Άλλά εlς τήν φύσιν του ε[ναι άπλοίίν. Έάν τό
έξαγάγωμεν άπό τό κλίμα τής σημερινής έντάσεως καί φα­
νατισμοίί, θά έπανεύρη τήν φυσικήν του άπλότητα καί θά
έξευρεθή ή φυσική του λύσις.
)Πό θέμα λοιπόν ε[ναι πώς νά έξέλθωμεν έκ τοίί &διεξό­
δου. 'Επιτρέψατε νά ύποστηρίξω δτι ή Κυβέρvησίς μου
εκαμε πιiν δ, τι ήδύνατο έπί 3 έτη, άκολουθουσα μετριοπαθή
πολιτικήν διά νά βοηθήση δλους νά έξέλθωμεν άπό τό
άδιέξοδον. Καίτοι ύποστηρlζει δικαίαν ύπόθεσιν, έκαμε
θυσίας, διότι άντιλαμβάνεται τάς δυσχερείας. Τό aυτό
έκαμε καί τελευταίως δτε άνεκοινώθη τό νέον σχέδιον.
Καίτοι δεσμεύεται διά ψηφίσματος τής Βουλής δπως έμ­
μείνη εlς τό αίτημα τής aυτοδιαθέσεως έντός καθωρισμέ­
νου χρόνου, πιστεύουσα εΙς τήν άνάγκην διεξόδου, έδέχθη
προσωρινήν λύσιν, άφήνουσαν άνοικτόν τό μέλλον.
))Διαφωνοίίμεν δμως έπί τής μορφής τοίί προσωρινοίί
καθεστώτος. Ύπεστηρίξατε δτι πρέπει νά ε[ναι προσωρι­
νόν τό καθεστώς καί νά δδηγή εΙς είρήνευσιν έπί τής νή­
σου καί άναβίωσι ν τής παλαιιiς φιλίας. Συμφωνοίίμεν δ τι ή
δημιουργία προσωρινου καθεστώτος, τό όποίον δέν θά
προδικάζη τό μέλλον, θά φέρη εΙρήνη ν είς τήν νήσον καί
θά άποκαταστήση τήν παλαιάν φιλίαν μας.
))Μολονότι ύπήρξατε άπολύτως πειστικός διά πάντα μ ή
γνωρίζοντα τήν φύσιν τοίί θέματος δσον ήμείς, ε[μαι ύπο­
χρεωμένος νά σιiς είπω δτι τό σχέδιον τοίίτο όχι μόνον δέν
δδηγεί είς τούς σκοπούς αυτούς, άλλά καθιστιi άδύνατον
τήν Πραγματοποίησίν των. Φοβοίίμαι δτι περιπλέκει τό θέ­
μα τόσον ώστε< νά δημιουργήση μεγαλυτέραν έντασιν καί
εΙς τήν νήσον καί εΙς τάς σχέσεις τών τριών χωρών. Δέν
συζητώ τό θέμα άγωνιζόμενος νά κερδίσω περισσότερα ή
όλιγώτερα διά τάς άπόψεις μου, άλλά διά νά έπιστήσω τήν
προσοχήν σας έπί τοίί κινδύνου νά περιπλακή τοίίτο έτι
περισσότερον. 'Εφ ' δσον παραμένει ή τελική λύσις άνοι­
κτή, τοίίτο δέ θά γνωρίζουν καί αί Κυβερνήσεις καί δ πλη­
θυσμός τής νήσου, ε[ναι φυσικόν κατά τήν διάρκειαν τοίί
προσωρινοίί καθεστώτος νά ένταθή δ άνταγωvισμός. Αυτοί
εlναι οί λόγοι διά τούς δποίους, καίτοι λυποίίμαι, δέν δύ­
ναμαι νά συμφωνήσω έπί τής άπόψεώς σας, δτι διά τοίί
σχεδίου έπιτυγχάνεται ή εΙρήνευσις καί ή βελτίωσις τών
σχέσεών μας.
))Συνεπώς, lffχω τήν γνώμην δτι προσωρινόν καθεστώς
πρέπει νά ε[ναι άπλούστερον. Δέν άντιλαμβάνομαι διατί θά
πρέπει νά άναμιχθοίίν al Κυβερνήσεις είς ένα προσωρινόν
καθεστώς κάλλιστα δυνάμενον νά λειτουργήση μόνον μέ
τήν συμμετοχήν του πληθυσμοίί τής νήσου. Θά πρέπει νά
δημιουργήσωμεν πρQϋποθέσεις εΙρηνεύσεως καί όχι νά εl­
σαγάγωμεν είς τό σχέδιον στοιχεία δημιουργοίίντα δύσκο­
λο ν ψυχολογικόν κλίμα. Διερωτώμαι, χωρίς νά άγνοώ τάς
δυσχερείας, διατί δέν θά ήδύνατο νά λειτουργήση άπλή
aυτοκυβέρνησις, ύπ' ευθύνη ν τής άγγλικής Κυβερνήσεως,
άνευ άναμίξεως τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας, ώστε νά
άποφευχθοίίν αί έπιπλοκαί τάς δποίας φοβοίίμαι. Τελικώς
ή άποψίς μου ε[ναι δτι τό προσωρινόν καθεστώς, διά νά
δδηγήση εΙς τήν είρήνευσιν, πρέπει νά περιλαμβάνη δσον
 192 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
τό δυνατόν περισσότερον ένοποιητικά καί 6λιγώτερα δι­
αιρετικά στοιχεία. Τούτο πραγματοποιείται εύκολώτερον
έάν τό προσωρινόν καθεστώς εlναι άπλούν καί περιορισθή
μεταξύ τής βρετανικής Κυβερνήσεως καί τού κυπριακού
λαού. Ύπεστηρίξατε πειστικώς τήν θεωρίαν τής κοινο­
πραξίας μεταξύ τών έλευθέρων λαών. Συμφωνώ μαζύ σας
καί νομίζω ότι, άν ή συνεργασία μεταξύ τών έλευθέρων
λαών δέν φθάση είς βαθμόν πλήρη, θά δυσκολευθώμεν νά
άντιμετωπίσωμεν τόν κομμουνισμόν.
»Μολονότι ή ίδέα τής συνεργασίας ώς άρχή εlναι 6ρθή,
πιστεύω ότι είς τήν συγκεκριμένη ν περίπτωσιν τού Κυπρι­
ακού ή κοινοπραξία άvτί νά . άποτελέση λύσιν θά περιπλέ­
ξη έτι περισσότερον 'τήν κατάστασιν.
» Ώμιλήσατε έπίσης περί τών δυσκολιών τάς δποίας
άντιμετωπίζετε άπό τουρκικής πλευράς. Δέν έπιθυμώ νά
κάμω κριτικήν τής θέσεως τήν δποίαν υποστηρίζει ή
τουρκική Κυβέρνησις καί τής τακτικής τήν δποίαν άκο­
λουθεί αύτη. ·Επιθυμώ όμως νά τονίσω ότι τήν εύθύνην διά
τήν Κύπρον φέρει ή Μεγάλη Βρετανία, χωρίς νά άγνοώ
τήν άνάγκην όπως αύτη λάβη ύπ' δψιν της τά τουρκικά
συμφέροντα· πιστεύω ότι ή βρετανική Κυβέρνησις, ώς
ύπεύθυνος, πρέπει νά έιcτιμήση τήν άξίαν αύτών μέ λογικά
καί ήθικά κριτήρια. Διά τόν λόγον τούτον είς τήν άπάντη­
σίν μου πρός ύμίiς έγραφον ότι πρέπει νά καταβληθή
προσπάθεια πρός έξεύρεσιν μέσων τά δποία δέν θά περιπλέ­
κουν τήν κατάστασιν. Νομίζω ότι α{ άγγλικαί άπόψεις δέ­
ον νά άναθεωρηθούν ύπό τό πρίσμα τών κινδύνων τούς
δποίους δημιουργούν διά τό παρόν καί τό μέλλον ώρισμέ­
να σημεία _τού σχεδίου. Ή ~λληνική Κυβέρνησις δέν παρα­
λείπει, μέ πλήρη κατανόησιν, νά βοηθήση είς τήν έξεύρε­
σιν λύσεως καί νά διεξαγάγη συνεννοήσεις μεθ ' ύμών. Σίiς
παρακαλώ νά κατανοήσετε τήν θέσιν μου. Πιστεύω πράγμα­
τι ότι ώρισμέναι διατάξεις περιέχουν κινδύνους καί διά τού­
το πρέπει νά έπιμείνω vά άπαλειφθούν. 'Η άποψίς μου αύτή
δέν 6φείλεται είς άδιαλλαξίαν άλλά εlς τήν πεποίθησίν
μου ότι διά τής προτεινομένης διαδικασίας δέν έπιτυγχά­
νομεν τό έπιδιωκόμενον άποτέλεσμα, τό δποίον πραγματι­
κώς έπιθυμώ νά έπιτύχωμεν. Είς άπόδειξιν τούτου έπικα­
λούμαι τό γεγονός ότι έπί μίαν τριετίαν διεχειρίσθην τό ζή­
τημα μέ θάρρος έναντι τής έλληνικής κοινής γνώμης καί
μετριοπαθώς. Προκειμένου περί έθνικού θέματος, τό δποί­
ον συγκινεί ζωηρώς, εlς κάθε πολιτικόν θά συνέφερε νά
έμφανίζεται δημαγωγός. Εlναι πράγματι μέγας δ πειρασμός
νά άνταποκριθή τις είς τήν κοινήν γνώμην τού τόπου του.
'Αντιθέτως, όλοι γνωρίζουν ότι έπολιτεύθην έναντίον τής
δημοτικότητός μου. νΕπραξα τούτο, διότι έκτιμώ τήν
άνάγκην διευθετήσεως τού ζητήματος καί τούς κινδύνους
έκ τής έκκρεμότητος. Τό Κυπρίακόν καθ' έαυτό δυνατόν
νά εlναι μικρό ή μεγάλο ζήτημα, άλλά α{ συνέπειαι καί α{
έπιπτώσεις του εlναι δυσαναλόγως μεγαλύτεραι. νΗδη
άπενέκρωσε τό Βαλκαvικόν Σύμφωνον, άπαραίτητον διά
τήν ίσορροπίαν είς τά Βαλκάνια, έδημιούργησε δυσαρμο­
νίαν είς τό ΝΑΤΟ καί προεκάλεσεν άντιδυτικόν πνεύμα είς
'Ελλάδα. Τό διαμορφούμενο ν ψυχολογικό ν κλίμα άποβαί­
νει ύπέρ τής Ρωσίας. Τό ηύξημένο ν ποσοστόν άριστερών
ψήφων κατά τάς τελευταίας έκλογάς μας 6φείλεται έν πολ­
λοίς εlς τήν δημιουργηθείσαν δυσαρέσκειαν καί τήν έκμε­
τάλλευσιν τού Κυπριακού. 'Υπάρχει κίνδυνος είς τό μέλ­
λον τό θέμα νά έκφύγη τού έλέγχου μας.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
» νΕχων συνείδησιν όλων αύτών τών κινδύνων έπολιτεύ­
θην μέ έπιδίωξιν τήν έπίτευξιν συνεννοήσεως. Συνεπώς
τήν θέσιν μου έπί τών άγγλικών άπόψεων λαμβάνω έν πλή­
ρει συνειδήσει τών κινδύνων καί διά νά προλάβω χειροτέ­
ρευσι ν τής καταστάσεως.
»Ή Κυβέρνησίς μου καί έγώ έξητάσαμεν μέ πλήρη
κατανόησιν τάς άπόψεις σας, παρακαλώ όπως καί ύμείς μέ
τήν αύτήν κατανόησιν έξετάσητε τάς παρατηρήσεις μας.
Παρακαλώ όπως κατανοήσητε τό πνεύμα ύπό τό δποίον
διατυπούνται αύται. Δέν θά έδυσκολευόμην νά σ{iζ γίνω εύ­
χάριστος, έφ ' όσον ήλθατε είς τήν 'Ελλάδα, δεχόμενος
οΙανδήποτε λύσιν τήν δποίαν προτείνετε, άν δέν ήμην
άπολύτως πεπεισμένος δτι μετά μίαν έβδομάδα ή λύσις αύ­
τη θά έπιπτε. νΑ ν ή το άπλώς ζήτημα προσωπικού θάρρους,
θά τήν έδεχόμην. Εlμαι δμως βέβαιος ότι δέν δύναται αύτη
νά διατηρηθή. 'Υπό τό πνεύμα τούτο διατυπούνται δλαι α{
παρατηρήσεις μου καί παρακαλώ ύπό τό αύτό πνεύμα καί
ύμείς τάς έξετάσητε.
»Κατανοώ τήν σπουδήν σας νά έλθητε είς 'Αθήνας καί
τήν πρόθεσίν σας νά βοηθήσητε εlς τήν έπίλυσιν τού θέμα­
τος. Θά ήτο άδικον νά είπω δτι μόνον έγώ προσπαθώ νά
έξεύρω λύσι ν. Ένώ έχομεν τάς αύτάς έπιθυμίας καί τούς
αύτούς σκοπούς, ύπάρχει διάφορος έκτίμησις ώς πρός τούς
άκολουθητέους τρόπους πρός έπίτευξιν αύτών, τούτο δέ
δημιόυργεί τήν διαφοράν μας.
»Σάς παρακαλώ όπως κατανοήσητε τάς δυσχερείας αύ­
τάς καί νά παραμερίσητε τάς διαφοράς μας. 'Υμείς, εlς τήν
προκειμένην περίπτωσιν, δύνασθε νά πράξητε περισσότε­
ρα άπό δσα δύναμαι έγώ.
))Αύταί εlναι α{ παρατηρήσεις μου έπί τών άπόψεών
σας.
11 • Ο κ. Μάκ Μίλλαν, άπαντών, ηύχαρίστησε τόν κ. Κα­
ραμανλήν διά τήν εκθεσιν τής καταστάσεως, εiς τήν όποίαν
προέβη καί διά τό πνεϋμα ύπό τό όποίον ώμίλησε. Εlμαι
βέβαιος, συνέχισεν οτι οσα είπατε δέν άποτελοϋν κενούς
λόγους. Γνωρίζω τάς πιέσεις τάς όποίας ύφίσταται μία δη­
μοκρατική Κυβέρνησις καί σίiς εύχαριστώ διά τό πνεϋμα
μετριοπαθείας, μέ τό όποίον συζητείτε τό θέμα όχι μόνον
έδώ άλλά καί δημοσί~.
11νΗδη θεωρώ δτι κατενοήσαμεν περισσότερον τάς
έκατέρωθεν άπόψεις. 'Εξ οσων είπατε άντιλαμβάνομαι οτι
υπάρχουν ώρισμένα σημεία έπί των όποίων συμφωνοϋμεν.
))Συiιφωνοϋμεν δτι, άνεξαρτήτως της τελικής λύσεως,
πρέπει νά ύπάρξη εν προσωρινόν καθεστώς , ό χαρακτήρ
τοϋ όποίου δέον νά ε{ναι θετικός καί έποικοδομητικός καί
νά μήν έμποδίζη τήν τοιαύτην ή τοιαύτην (of one kind or
the other) μελλοντικήν λύσιν. Τοϋτο ε{ναι λίαν σημαντι­
κόν τόσον δι' ύμίiς δσον καί διά τούς Τούρκους. Ό βρε­
τανικός λαός άρκείται ε{ς τό νά έλπίζη είς τήν έξεύρεσιν
μιίiς λύσεως. Δι· ήμίiς τό θέμα τοϋτο δέν εΙναι άποικιακόν
πρόβλημα. 'Εάν ήτο, θά ε{ χε λυθη πρό πολλοϋ. Γνωρίζετε
ποίαν πολιτικήν ήκολούθησαν αί διάφοροι βρετανικαί
Κυβερνήσεις παρασχοϋσαι άλλοτε μέν εύρύτατα δικαιώ­
ματα, ώς είς τάς 'Ινδίας, άλλοτε δέ περιωρισμένα, ώς ε{ς
Σιγκαπούρην, Γκάναν κ.λ.π . Πάντοτε δμως άνεπτύξαμεν
τό δικαίωμα των λαών δπως μόνοι ρυθμίζουν τά της τύχης
των. 'Εάν ή Κύπρος ήτο μία νήσος τοϋ Εlρηνικοϋ , ούδεμία
δυσχέρεια θά ύφίστατο. ·Αλλά όφεΟ,.ομεν νά άντιμετωπί­
σωμεν τήν πραγματικότητα. Λόγω τής θέσεως της νήσου,
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
του χαρακτήρος του πληθυσμοί) της καί του μακροί) άγώ­
νος μεταξύ ·Ελλήνων καί Τούρκων, τό πρόβλημα εlναι
δυσχερές . • Επικαλοuμαι τήν συμπάθειάν σας διά τό δύ­
σκολον ~ργον τό δποίον ~χω νά έπιτελέσω.
»Συμφωνοuμεν έπί τοu πρώτου σημείου, ήτοι νά δοθή
προσωρινή λύσις. Νομίζω δτι έπ' αuτοu θά δυνηθώ νά πεί­
σω καί τούς Τούρκους. Προσωρινόν καθεστώς σημαίνει
διατήρησιν τών εκατέρωθεν έπιδιώξεων, δηλαδή καί τής
άξιώσεως τών ·Ελλήνων Κυπpίων δπως διά δημοψηφί­
σματος έπιτύχουν τήν ~νωσιν μέ τήν 'Ελλάδα καί τής
άξιώσεως τών Τούρκων Κυπρίων δπως είς τήν περίπτωσιν
αuτήν έπιτύχουν τήν διχοτόμησιν.
»'Αναγνωρίζω τό πνεuμα υπό τό δποίον ώμιλήσατε.
"Ας δώσωμεν προσωρινήν λύσιν καί liς άφήσωμεν τήν
δριστικήν δι· άργότερον. 'Έργον μου ε{ ναι νά πείσω ' τούς
Τούρκους . 'Η ίδέα τής διχοτομήσεως εχει προβληθή
ίσχυρώς έν Τουρκί~ καί δσον κακή και liν εlναι εχει έπι­
βληθή de facto είς τήν διεθνή κοινήν γνώμην είς πολλάς
περιπτώσεις, π. χ . . Κορέα, Κασμίρ, Παλαιστίνη. Τόσον υ­
μείς δσον καί έγώ θά εύρίσκομεν άπελπιστικήν τήν έφαρμο­
γήν τής διχοτομήσεως είς τήν Κύπρον. Πάντως ή έφαρμο­
γή της είς liλλας περιπτώσεις άποτελεί ~ν έπιχείρημα καί
πρέπει νά πείσω τούς Τούρκους νά τό έγκαταλείψ~υν.
>> " Ας έξετάσωμεν τώρα τό εlδος τοu προσωρινοί) καθε­
στώτος . 'Αντιλαμβάνομαι τάς άπόψεις υμών έπ' αuτοu. Τό
σχέδιον έστηρίχθη έπί τής σκέψεως δτι ή τουρκική πα­
ρουσία είς τήν νήσον άποτελεί γεγονός. Ύμείς υποστηρί­
ζετε τήν liποψιν δτι δέον νά μ ή ~χωμεν προσωρινόν σύντα­
γμα προδικάζον τήν μίαν ή τήν ι'iλλην λύσιν. Οί Τοuρκοι
θά χρησιμοποιήσουν τό αuτό έπιχείρημα υποστηρίζοντες
δτι ή λύσις άκριβώς αuτή προδικάζει τό μέλλον, έφ ' δσον
δέν περιέχει στοιχεία υπέρ αuτών, ένώ τό προσωρινόν καθε­
στώς προβλέπει τό ένιαίον Συμβούλιον καί τήν εννοιαν τής
ένότητος .
>>Τό πρώτον λοιπόν σημείον εlναι τό προσωρινόν τοuτο
καθεστώς νά άποτελή εντιμον προσωρινήν λύσιν.
>>Τό δεύτερον σημείον εlναι ή είρήνευσις είς τήν νή­
σον. Πρόβλημα, τό δποίον δύναται νά λυθή μόνον διά τή ς
συνεργασίας δλων τών ένδιαφερομένων παραγόντων. Οί
Τοuρκοι μίiς κατηγοροuν. Εlναι άδύνατον νά τηρηθή ή
τάξις καί είρήνη έναντίον δύο άντιμαχομένων παρατάξεων ,
~στω καί άν είχομεν 50.000 στρατιώτας. Δέν διαθέτομεν
ήμείς μέσα άποτελεσματικά. Μόνον τά χρησιμοποιηθέντα
ύπό τών Ρώσσων έν Πολωνίg καί Οuγγαρί~ ή ύπό τών
ναζιστών κατά τήν διάρκειαν του πολέμου, ώς δμαδικαί
έκτελέσεις κ.λ.π., θά ήδύναντο νά έπιτύχουν τήν τήρησιν
τής τάξεως . Καί έν · Ελλάδι ο{ κομμουνισταί έχρησιμο­
ποίησαν παρόμοια μέτρα διά νά έπιτύχουν τούς σκοπούς
των. 'Εγώ δ ίδιος εlδον 1.500 νεκρούς εξω τών · Αθηνών.
· Αλλά ήμείς δέν δυνάμεθα νά χρησιμοποιήσωμεν τοιαuτα
μέσα. Δέν εlναι δυνατόν λοιπόν νά έπιτύχωμεν τήν είρή­
νευσιν έάν αί τρείς Κυβερνήσεις, οί ήγέται καί δ πληθυ­
σμός τής Κύπρου, δέν συμφωνήσουν έπί τοu σημείου δτι
δυνάμεθα νά έξεύρωμεν ~ν άποδοτικόν σχέδιον διά τά προ­
σεχή ~τη .
»Σίiς εuχαριστώ είλικρινώς διά τόν τρόπον μέ τόν
δποίον άντιμετωπίζετε τό ζήτημα. 'Ενώ ουδέποτε είχομεν
γνωρισθή , μέ έδέχθητε ώς έάν συνεργαζόμεθα έπί ετη . Αί­
σθάνομαι ώς νά γνωριζόμεθq πρό πολλοu. ' Αλλά, παρά τά
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
193
φιλικά αuτά αίσθήματα καί τήν άτμόσφαιραν φιλίας, άς
μήν αuταπατώμεθα δτι ή είρήνη δύναται νά τηρηθή έάν α{
τρείς Κυβερνήσεις καί ο{ ήγέται τής Κύπρου δέν συμφωνή­
σουν έΠί ένός σχεδίου, τό δποίον, καί liν δέν εlναι τής
πλήρους άρεσκείας των, πάντως νά δύνανται νά τό άνε­
χθοuν.
»Προτείνω νά συναντηθώμεν τό άπόγευμα καί νά έκθέ­
σητε τά σημεία έκείνα τά όποία νομίζετε δτι άντίκεινται
πρός τούς σκοπούς μας. Οϋτω, αϋριον θά ήδυνάμεθα νά
συζητήσωμεν έπ' αuτών, ώστε φεύγων έξ 'Αθηνών νά γνω­
ρίζωμεν δτι εχουν απομονωθή ώρισμένα σημεία.
»Συμφωνείτε δπως αί συζητήσεις έπαναληφθοuν τήν
18.00 ώραν.
» Έν συνεχεί~ δ Βρετανός πρωθυπουργός άνέγνωσε
κείμενον, τό δποίον θά ~διδεν είς τούς Βρετανούς δημοσιο­
γράφους, διευκρινήσας δτι δέν πρόκειται περί άνακοινω­
θέντος άλλά περί άνεπισήμου άνακοινώσεως (guidance).
Μεταξύ άλλων, τό κείμενον τοuτο άνέγραφεν δτι οί δύο
πρωθυπουργοί εlχον πλήρη συζήτησιν έπί τής καταστά­
σεως έν Κύπρφ σχετικώς μέ προβλήματα εχοντα ίδιαιτέ­
ραν σημασίαν καί δτι ή συζήτησις θά έπαναληφθή είς δευ­
τέραν συνάντησιν.
»Ή σύσκεψις εληξε τήν 14.00 ώραν».
Στή συνέχεια, τό κείμενο των πρακτικών καλύ­
πτει τήν άπογευματινή συνεδρίαση:
«Τήν 18.00 ώραν τής 8ης Αuγούστου 1958 έπανελή φθη
ή διακοπείσα τήν πρωίαν σύσκεψις, είς ην μετέσχον τά
αuτά ώς καί τήν πρωίαν πρόσωπα.
>>Τήν συζήτησιν άνοίγει δ κ. Καραμανλής λέγων δτι
τήν πρωίαν έξέθεσεν έν γενικαίς γραμμαίς τήν θέσιν τής
έλληνικής Κυβερνήσεως.
)) 'Επιδίωξις, συνέχισεν δ κ. πρωθυπουργός, του κυπρια­
κου λαου καί τής έλληνικής Κυβερνήσεως εlναι ή έπίτευξις
δριστικής λύσεως συμφώνως πρός τάς άρχάς τής δικαιοσύ­
νης καί τής έλευθερίας, έκείνας τάς δποίας καί ή βρετανι­
κΊj Κυβέρνησις παλαιότερον άπεδέχετο. Παρά ταυτα, δμο­
λογώ δτι τώρα τό θέμα περιεπλάκη κατά τρόπον ώστε ύφί­
σταται άνάγκη νέας άντιμετωπίσεως. Συνεφώνησα πρός
τΊjν άποψίν σας δτι πρέπει νά έπιτύχωμεν προσωρινόν κα­
θεστώς, διά του δποίου θά έξέλθωμεν έκ τοίί &διεξόδου.
'Ετόνισα δτι τοίίτο δέον δπως μΊj προδικ:άζη τό μέλλον καί
φέρη τΊjν είρήνευσιν. Ή άποψίς μας εlναι δτι θά ήτα δυνα­
τόν νά διεμορφοίίτο προσωρινόν καθεστώς, διά συζητήσε­
ων μεταξύ τής άγγλικής Κυβερνήσεως καί τών Κυπρίων,
άνευ άναμ ίξεως άλλων Κυβερνήσεων, τό δποίον νά άφίνη
άνοικτόν τό μέλλον. Τοίίτο ε{ναι άλλωστε σύμφωνον μέ
παλαιοτέρας καί προσφάτους άπόψεις τής βρετανiκής Κυ­
βερνΊjσεως. Δυσκολεύομαι νά έννοήσω διατί έκείνο τό
δποίον ή το δυνατόν πρό δύο ή τριών έτών τώρα θεωρείται
άδύνατον. Γεγονός βεβαίως ε{ναι δτι ύπάρχει έντονος προ­
βολΊj τών τουρκικών άξιώσεων άλλά διερωτώμαι διατί τώ­
ρα ol Τοίίρκοι έμφανίζονται ώς έχοντες δικαιώματα, τά
δποία δέν ε{χο ν πρό ένός ή δύο έτών.
))Δέν παραβλέπω τήν άνάγκην τής καλύψεως τής τουρ­
κικής πλευράς, ούτε ζητώ νά λάβετε άποφάσεις άδίκο~ς διά
τΊjν Τουρκία ν. 'Αλλά δέν δύναμαι νά δεχθώ άποφάσεις
άδίκους διά τήν 'Ελλάδα έπειδή ο ί Τοίίρκοι έμφανίζονται
 194 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
άδιάλλακτοι. νΕχω τήν γνώμην ότι τό κριτήριον τής δι­
καιοσύνης ε{ναι έκείνο τό δποίον ή βρετανική Κυβέρνησις
δύναται καί όφείλει νά έφαρμόση.
;; Τήν πρωίαν άνεπτύξατε τό σχέδιόν σας, τό δ ποίον,
άπό έλληνικής πλευράς, ε{ναι τό χειρότερον όλων τών κα­
τά τό παρελθόν προταθέντων. Διότι, άντί νά άπλοποιή τό
θέμα, τό περιπλέκει έτι πλέον καί δδηγεί είς νέας περιπε­
τείας. 'Εξήγησα τήν πρωίαν διατί ή έφαρμογή του δδηγεί
άσφαλώς εlς άνεπιθυμήτους έξελίξεις καί περιπετείας. Τό
σημείον τοίi σχεδίου περί συμπράξεως τών τριών Κυβερνή­
σεων δέν θά βοηθήση τήν λύσιν, ένώ άντιθέτως περιέχει
κινδύνους διά τό μέλλον. 'Ενώ ούτε άναγκαία, ούτε χρήσι­
μος ε{ναι ή σύμπραξις αϋ'τη, προκειμένου περί προσωρινού
καθεστώτος, ε{ναι άντιθέτως έπικίνδυνος. 'Υπεστηρίξατε
τό έπιχείρημα ότι ol άντιπρόσωποι τής 'Ελλάδος καί τής
Τουρκίας ε{ναι άπαραίτητοι ώς έγγύησις τής έφαρμογής
τοίi Συντάγματος. Τά δικαιώματα όμως έκάστης κοινότη­
τος τά έγγυiiται 1) αύτό τοίiτο τό Σύνταγμα, 2) τό Ά νώτε­
ρον Δικαστήριον, καί 3) ή άγγλική Κυβέρνησις καί ύμείς δ
ίδιος. Συνεπώς, όχι μόνον δέν ε{ναι χρήσιμος δ θεσμός,
άλλά φοβοίiμαι ότι θά ε{ναι έκείνος δ δποίος θά μiiς όδηγή­
ση εlς περιπετείας. 'Επιτρέψτε μου νά έπιμείνω ότι εlς τό
θέμα τοίi προσωρινού καθεστώτος ούτε α{ 'Αθήναι ούτε ή
νΑ γκυρα πρέπει νά έχουν άνάμιξ ι ν, άλλά, άφοίi διαμορφω­
θή τό Σύνταγμα, πρέπει ol νΑγγλοι νά έχουν τήν εύθύνην
τής έφαρμογής του.
"'Επανέρχομαι εlς τήν παρατήρησίν μου ότι τό προ­
σωρινόν καθεστώς, διά νά δδηγήση εlς τήν εlρήνευσιν,
δέον νά έχη όσον τό δυνατόν όλιγώτερα διαιρετικά καί
περισσότερα ένωτικά στοιχεία. Ή ύπαρξις δύο Βουλών
ψυχολογικώς δημιουργεί διαίρεσιν, ένώ ή μία Βουλή θά
καλλιέργει τό στοιχείον τής ένότητος καί θά προσέθετε
θετικά στοιχεία είς τήν λύσιν. Καί άν δέν έγκατελείπετο ή
Ιδέα τών δύο Βουλών, θά έπρεπε πάντως παραλλήλως νά
ύπάρχη καί μία ένιαίαΒουλή. 'Εκτός τοίi ότι θά έκαλλιέρ­
γει τό πνείiμα τής ένότητος θά άπέβαινε καί εlς σημαντικός
παράγων τοίi συστήματος.
"'Όσον άφορii τήν έκπροσώπησιν τών 'Ελλήνων καί
τών Τούρκων Κυπρίων εlς τό Συμβούλιον, έπιθυμώ νά πα­
ρατηρήσω ότι τό ποσοστόν τής συμμετοχής δέον νά άντα­
ποκρίνεται αύστηρώς εlς τήν άναλογίαν τοίi πληθυσμοίi,
διότι άλλως άπομακρυνόμεθα άπό τήν άρχήν τής δημοκρα­
τικής έκπροσωπήσεως.
;; Ώς πρός τήν lδέαν τής διπλής ύπηκοότητος, νομίζω
ότι αϋτη εlναι έν πρόσθετον στοιχείον καλλιεργούν τήν
διαίρεσιν, δiότι οί έχοντες έπί πλέον έλληνιιcήν ή τουρκι­
κή ν ύπηκοότητα θά διαμορφώσουν συνείδησιν διάφορον
καί άνάλογον ψυχολογίαν καί συμπεριφοράν, ώστε νά
προκαλούν συνεχώς έπεμβάσεις τών Κυβερνήσεών των.
Συνεπώς, καί τό σημείον τοίiτο τοίi σχεδίου, χωρίς νά προ­
σθέτη τί τό έποικοδομητικόν, θά δδηγήση είς περιπετείας
καί θά δημιουργήση διαίρεσιν.
;;Δι ' δλους αύτούς τούς λόγους πιστεύω ότι ή καθιέρω­
σις τών διατάξεων τούτων, άντί νά άΠλοποιήση τό θέμα,
ένδεχομένως θά δδηγήση εlς νέας περιπλοκάς. Δ ι ' δλους
αύτούς τούς λόγους ή έλληνική Κυβέρνησις άντιλαμβάνε­
ται τήν προσωρινήν λύσιν ώς καθεστώς άπηλλαγμένον
στοιχείων προδικαζόντων τό μέλλον.
;; Ώμιλήσατε τήν πρωίαν περί τών δυσκολιών τάς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
δποίας θά συναντήσετε διά νά πείσετε τούς Τούρκους δπως
παραιτηθούν τών άξιώσεών των. 'Επιτρέψατέ μου νά έπα­
ναλάβω δτι οίοσδήποτε δύναται νά διατυπώνη άξιώσεις,
άλλά δ φέρων τήν εύθύvην τοίi θέματος θά πρέπει νά έκτιμii
ταύτας έπί τfl βάσει ώρισμένων άρχών.
;;Πρός τήν πλευράν τής Τουρκίας έγένοντο ήδη παρα­
χωρήσεις, αί όποίαι θά έπρεπε, κατά τήν γνώμην μου, νά
τήν έχουν ίκανοποιήσει. Οϋτω, διά τής θέσεως τήν δ ποίαν
λαμβάνομεν άφίνεται άνοικτόν τό θέμα τής αύτοδιαθέσεως,
τό δποίον έπί πολλά έτη ε{ναι ή έπιδίωξις τών Κυπρίων.
Τοίiτο θά έπρεπε νά άποτελή ίκανοποίησιν διά τήν Τουρ­
κίαν, δεδομένου ότι αϋτη έδέχετο πρό δύο έτών λύσεις εύ­
νοϊκωτέρας δι' ήμiiς, άπό τήν σημερινή ν. Συνεπώς δένε{­
ναι δυνατόν ή Τουρκία νά έμφανίζεται σήμερον, διά λό­
γους τούς δποίους δέν έπιθυμώ νά κατονομάσω, άδιάλλα­
κτος καί τοίiτο νά άποτελή άποφασιστικόν παράγοντα. Δέν
έχω λόγους άντιδικίας μέ τήν Τουρκίαν. Τήν εύθύνην καί
τήν δύναμιν δι' άντιμετώπισιν τής Τουρκίας φέρει ή άγ­
γλική Κυβέρνησις. 'Α νέφερα άπλώς τά άνωτέρω, διότι δέν
εlναι δυνατόν νά παραμερίζωνται λογικαί λύσεις λόγω τής
τουρκικής άδιαλλαξίας.
;; Ή έλληνική Κυβέρνησις πιστεύει δτι λαμβάνει μίαν
λογικήν θέσιν καί θά ήθελα νά παρακαλέσω δπως εϋρη
κατανόησιν έκ μέρους τής βρετανικής Κυβερνήσεως.
»'Ο κ. Μάκ Μίλλαν, άπαντών, ηύχαρίστησε τόν κ. Κα­
ραμανλήν διότι έξέθεσε τάς έλληνικάς άπόψεις.
>>'Επιθυμώ, συνέχισεν δ Βρετανός πρωθυπουργός, νά
ύπομνήσω ώρισμένα σκληρά γεγονότα, τά όποία άνέφερον
τήν πρωίαν. Έδημιουργήθη μία κατάστασις εtς τήν Κύ­
προν, ή όποία θίγει τήν σταθερότητα του ΝΑΤΟ καί τάς
σχέσεις μεταξύ 'Ελλάδος καί Τουρκίας. Πρέπει νά ύΠερ­
πηδήσωμεν τοuτο.
>> ' Αναγνωρίζω πλήρως τήν σπουδαιότητα τής άπόψεώς
σας περί τής άνάγκης εtρηνεύσεως καί προσωρινής λύσε­
ως . ΕΙναι άληθές δτι ύπήρξαν εtς τό παρελθόν προτάσεις,
α{ δποίαι, ίiν ε{χον γίνει άποδεκταί, θά μaς ε{χον θέσει έπί
τής δδοu τής λύσεως. ΕΙναι εν ζήτημ~ τό δποίον ύπενθυμί­
ζει τά "σιβυλλικά γράμματα". ' Εάν άπολέσωμεν καί αύτή ν
τήν εύκαιρίαν, τό άποτέλεσμα θά ε{ναι κακόν.
»Προσεπαθήσαμεν νά έξεύρωμεν εν σχέδιον, τό δποίον
νά άνταποκρίνεται εtς δύο άνάγκας τήν εtρήνευσιν καί τό
προσωρινόν καθεστώς. Ήτο μοιραίον φυσικά νά i:χωμεν
άντιδράσεις καί πράγματι τόσον έν ' Ελλάδι δσον καί έν
Τουρκί~ α{ πρώται άντιδράσεις ύπήρξαν έχθρικαί πρός τό
σχέδιον. Δέν γνωρίζω ίiν αί έχθρικαί έκδηλώσεις θά έπα­
ναληφθοuν έν 'Αγκύρ~ κατά τήν έκεί μετάβασίν μου. Δέν
ύπάρχει δμως άμφιβολία δτι ο{ Τοuρκοι θά εϋρουν ώρισμέ­
να κακά καί ώρισμένα καλά σημεία εtς τό σχέδιον. ' Εκείνο
τό δποίον άπαρέσκει είς ύμaς θά άρέση είς τούς Τούρκους
καί άντιστρόφως. Δέν πρέπει δμως νά αύταπατώμεθα.
νΕχομεν νά συμβιβάσωμεν τέσσαρας παράγοντας. Τάς
Κυβερνήσεις ·Ελλάδος καί Τουρκίας καί τούς Η Ελληνας
καί Τούρκους ήγέτας τής Κύπρου . Τοuτο ε{ναι τό πρόβλη­
μά μας .
»'Αντιλαμβάνομαι δτι άντιπαθείτε έκείνο τό δποίον
ήμείς άποκαλοuμεν κοινοπραξίας, διότι πιστεύετε δτι εtς τό
έπόμενον στάδιον ή 'Ελλάς θά εχη άποκομίσει όλιγώτερα
καί ή Τουρκία περισσότερα πλεονεκτήματα. 'Αλλά σκε­
φθήτε δτι ένδεχομένως δύναται νά συμβή τό άντίθετον.
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ 195

Ή aφιξη τού Βρετανού πρωθυπουργού.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 196 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
»Δέν δυνάμεθα νά έχωμεν ειρήνην εις τήν νήσον καί
συνεργασίαν μεταξύ τών χωρών μας έάν δέν έξεύρωμεν
λύσιν δικαίαν δι· δλα τά μέρη. Μετά τήν κατάπαυσιν τών
παθών καί τήν πρακτικήν συνεργασίαν ή τελική λύσις θά
καταστή περισσότερον έφικτή. Ούδέν τό άποκρουστικόν
εύρίσκω είς τήν γνώμην του ΝΑΤΟ δτι διά τής συνεργασί­
ας τών τριών Κρατών πρέπει νά έξευρεθή ή λύσις του δυ­
σχεροuς αύτοu προβλήματος. ·Αντιλαμβάνομαι τάς άνη­
συχίας σας καί συμφωνώ δπως είς τό προσωρινόν καθε­
στώς μή ύπάρχη στοιχείον προδικάζον τό μέλλον.
»»Ας έλθωμεν τώρα είς τό σχέδιον, τό δποίον θά χρεια­
σθή νά ύπερασπισθώ τήν Κυριακήν είς τήν v Αγκυραν.
'Εκεί θά πρέπει νά χρησιμοποιήσω τά άντίθετα έπιχειρή­
ματα .
>>Τό πρώτον σημείον ε{ναι ή έπίτευξις είρήνης . Πρός
τοuτο πρέπει νά συμφωνήσουν οί τέσσαρες παράγοντες
τούς δποίους άνέφερον ήδη.
>>Τό δεύτερον σημείον ε{ναι δτι πρέπει νά άρχίση ή
λειτουργία είς τήν νήσον ένός κυβερνητικοί) μηχανισμοί)
έργαζομένου προσωρινώς κατά τρόπον έμπειρικόν.
>>Τρίτον, ή έξωτερική πολιτική, ή άμυνα καί ή έσωτε­
ρική άσφάλεια, πρός τό παρόν -for the time being.:.:_ θά
εύρίσκωνται εις χείρας τοu Κυβερνήτου. J ήτο εύπρόσδεκτος δι· ύμdς. VΕχομεν πολλάς χιλιάδας Κυ­
~, »Παραλλήλως πρός ταuτα όφείλομεν νά άρχίσωμεν οί­
κοδομοuντες στοιχεία αύτοκυβερνήσεως. Τό Σύνταγμα
Ράντκλιφ ήτο κατάλληλον άλλά δέν νομίζω δiι σήμερον
τοuτο ε{ναι πρακτικως έφαρμόσιμον.
>>Εiς τό σημείον τοuτο δ κ. Καραμανλής παρετήρησεν
δτι τό Σύνταγμα Ράντκλιφ συνεδυάζετο μέ τήν δήλωσιν
του Λέννοξ Μπόυντ περί διχοτομήσεως.
>>'Ο κ. Μάκ Μίλλαν άπαντα δτι ή δήλωσις αϋτη θά
έφηρμόζετο μόνον εις τήν περίπτωσιν καθ' ήν διεξήγετο
δημοψήφισμα. Πάντως, συνέχισεν, τό Σύνταγμα Ράντκλιφ
δέν νομίζω δτι εΙναι πλέον έφαρμόσιμον, καίτοι τοuτο εΙ­
ναι λίαν έντιμον. Πάντως ~'δέν θεωρώ άδύνατον έξέλιξιν
πρός τήν κατεύθυνσιν ταύτ'ην, διότι οίοδήποτε Σύνταγμα,
δσονδήποτε κακόν, δύναται νά λειτουργήση έάν ύπάρξη
τό κατάλληλον πνεuμα -in the right frame of mind.
>>Πώς θά δυνηθώμεν νά δώσω μεν είς τόν Κυβερνήτην τά
πρώτα στοιχεία δπως οικοδομήση τήν αύτοκυβέρνησιν;
»Ας λάβωμεν τάς δύο κοινότητας καί liς έκλέξουν, έκάστη
έξ αύτών, τούς άντιπροσώπους της . 'Αναγνωρίζω δτι τοuτο
δμοιάζει πρός διαίρεσιν άλλά περιορίζοντες τά θέματα τά
ύπαγόμενα είς τήν δικαιοδοσίαν τών δύο Βουλών, καίτοι
οίκοδομοuμεν έπί χωριστών κοινοτήτων, περιορίζομεν τήν
εκτασιν τής διαιρέσεως. »Άλλωστε α{ Βουλαί αύται θά δι­
αχειρίζωνται θέματα άφορώντα είς τάς ίδίας αύτών κοινό­
τηtας άνερχόμενα εις 20% περίπου του συνόλου, δηλαδή
θρησκευτικά, έκπαιδευτικά κ.λ.π . Καί είς τήν ιδικήν μας, έξ
liλλου, χώραν ισχύει τό σύστημα τής θρησκευτικής έκπαι­
δεύσεως παραλλήλως πρός τήν έθνικήν.
>>Τό προτεινόμενον, λοιπόν, σύστημα άναγνωρίζει μέν
τήν διαίρεσιν άλλά τήν διατηρεί εις χαμηλόν έπίπεδον διά
του περιορισμοί) τών άρμοδιοτήτων.
»Διά του έπομένου βήματος έπαναφέρεται ή ένότης .
Τοuτο έπιτυyχάνεται διά τής ίδρύσεως ένός κοινοu Συμ­
βουλίου ύπό τόν Κυβερνήτην, τό δποίον διαχειρίζεται τά
80% τών ύποθέσεων. Τό ιδεώδες βεβαίως θά ήτο νά είχομεν
δύο Βουλάς, διά τών δποίων, έμμέσως, έκλέγονται άντιπρό-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
σωποι του πληθυσμοu είς εν Συμβούλιον. Τοuτο εΙναι άσύ­
νηθες εις τό προσωρινόν Σύνταγμα.
»ΕΙναι άληθές δτι ή άναλογία εις τό Συμβούλιον θά έδει
νά εΙναι 4 πρός Ι διά νά εΙναι άντιπροσωπευτική του πλη­
θυσμοu . Πάντως θά έχετε μίαν μόνιμον πλειοψηφίαν διά
τών τεσσάρων άντιπροσώπων έναντι δύο τών Τούρκων, του­
το δέ είς τήν v Αγκυραν τό εύρίσκουν τερατώδες, διότι
άπαιτοuν ίσην άντιπροσώπευσιν. 'Αλλά έπί του σημείου
τούτου δέν πρόκειται νά ύποχωρήσουν.
»Είς τάς ίδέας αύτάς ύπάρχουν στοιχεία έξελίξεως liν
δημιουργηθή κατάλληλος άτμόσφαιρα. Μέχρις έδώ νομί­
ζω δτι τό σχέδιον ε{ναι έφαρμόσιμον, διότι καίτοι εις τήν
βάσιν διαιρεί εις τήν κορυφήν ένώνει.
»Δέν δυνάμεθα νά έξαναγκάσωμεν διά τής βίας τούς
άνθρώπους νά συμφωνήσουν. Δυνάμεθα μόνον νά προσπα­
θήσωμεν νά τούς πείσωμεν δπως συνεργασθοuν.
»Καί τώρα liς έλθωμεν είς τά σημεία έκείνα τά όποία
άπαρέσκουν είς ύμdς. 'Επί τοu θεσμοu τοu 'Ανωτάτου Δι­
καστηρίου δέν νομίζω δτι έχετε άντιρρήσεις. 'Επομένως
άπομένουν δύο σημεία:
»α . Διπλή ύπηκοότης . Αϋτη άνταποκρίνεται εις τάς
συγχρόνους άντιλήψεις καί είχομεν τήν βεβαιότητα δτι θά
πρίων καλώς άποκατεστημένων εις τήν 'Αγγλίαν καί δέν
θά ήμην εύτυχής νά ίδω αύτούς αύτομάτως άπελαυνομέ­
νους έξ 'Αγγλίας είς τήν περίπτωσιν τής ένώσεως τής Κύ­
πρου μέ τήν 'Ελλάδα . Νομίζω δτι ή ιδέα τής διπλής ύπη­
κοότητος θά έπρεπε νά έπεκταθή εις δλόκληρον τήν Εύ­
ρώπην. ·Αντιλαμβάνομαι τούς φόβους σας, δτι δι· αύτής
θά tσχυροποιηθοuν αί τουρκικαί άξιώσεις. 'Αλλά άμφι­
βάλλω έάν θά συμβή τοuτο έφ' δσον δημιουργηθή μία κα­
τάστασις εις τήν δποίαν ούδείς θά έχη πολλά νά κερδίση ή ,
νά χάση . Είλικρινώς έπιστεύομεν δτι θά σdς ήτο εύπρόσ­
δεκτος ή ιδέα αύτή, παραλλήλως δέ ένομίζομεν δτι παρέχει
μίαν μικράν ίκανοποίησιν καί είς τήν Τουρκίαν. Πάντως
κρατω σημείωσιν τών άντιρρήσεών σας.
»Μέχρις έδώ φαίνεται δτι δέν δπάρχουν σημεία μεγά­
λης διαφωνίας.
>>β . 'Η έκπροσώπησις τών δύο Κυβερνήσεων ε{ ναι τό
δυσχερέστερον σημείον. Παραμερίζοντας τό θέμα τής δι­
πλής έθνικότητος- ίσως καί είς τούς Τούρκους νά άπαρέ­
σκη τοuτο, δέν έχω ίδέαν - τό σημείον τής διαφωνίας
περιορίζεται εις τούς δύο άντιπροσώπους είς τό Συμβούλι-
ον. '
»Ό σκοπός αuτοu του θεσμοu ήτο διττός. Έθεωρήσα­
μεν ώς γενναιόφρονα χειρονομίαν έκ μέρους μας τό νά
δείξωμεν δτι δέν κρατοuμεν τήν νήσον ύπό άποικιακόν
καθεστώς, άλλά άναζητοuμεν τήν συνεργασία ν τής 'Ελλά­
δος καί, εν τινι μέτρφ, τής Τουρκίας. Ένθυμοuμαι δτι ή
άρχή του θεσμοu ύπάρχει εις τόν Θουκυδίδην, δ δποίος
άναφέρει δτι ή Σπάρτη έστελνε "προξένους" είς τάς • Αθή­
νας διά νά έπιμελοuνται τών συμφερόντων της . Καί αί
'Αθήναι έξ liλλου διετήρουν προξένους είς liλλας πόλεις.
>>'Ημείς έπί τοu προκειμένου είμεθα τρίτοι, χιλιάδας
μιλίων μακράν . 0{ δύο άντιπρόσωποι θά ήσαν παρόντες
διά νά έπιβλέπουν τήν δμαλήν λειτουργίαν του Συντάγμα­
τος . Κάτι παρεμφερές ήτο καί δ θεσμός τών διομολογήσε­
ων έν Αιγύπfφ .
>> · Επιστεύομεν πάντως δτι θά ή το μία άποζημίωσις δι·
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
δσα ζητοϋμεν άπό τάς δύο Κυβερνήσεις νά ·έγκαταλείψουν
προσωρινώς, ήτοι τήν ενωσιν άφ' ένός καί τήν διχοτόμη­
σιν καί τήν βάσιν άφ' έτέρου. Διότι οί Κύπριοι, καίτοι
τυπικώς Βρετανοί ύπήκοοι, αiσθάνονται ώς 'Έλληνες, καί
ώς Τοϋρκοι καί άποβλέπουν εiς τάς άντιστοίχους Κυβερνή­
σεις δι' ύποστήριξιν. 'Η σκέψις αϋτη άπετέλεσε τήν άφε­
τηρίαν τής προτάσεως. Δέον νά ληφθή ύπ' όψιν δτι οί δύο
άντιπρόσωποι δέν θά έχουν έξουσίαν άλλά δ ρόλος τους
περιορίζεται εiς τό νά τούς ένημερώνη καί τούς συμβουλεύ­
εται δ Κυβερνήτης. Τό έργον των θά ήτο ή διαφύλαξις τών
συμφερόντων έκάστης χώρας. Δέν ύπάρχει πρόθεσις νά
προδικασθή τό μέλλον διά τής παρουσίας των άλλά νά
βοηθήσουν τόν Κυβερνήτην εiς τό έργον του.
»'Ο κ. Καραμανλής άπαντών λέγει δτι έπιδιώκομεν
τούς αύτούς σκοπούς άλλά κατά διαφορεηκόνtκαστος τρό­
πον. Αύτά τά .δπόiα έκ τής μιaς πλευράς θεωρουνται ώς
έποικοδομηηκά στοιχεία έκ τής άλλης φαίνονται ώς έμπό­
δια. Οί δύο άντιπρόσωποι καί ή διπλή έθνικότης προεβλή­
θησαν ώς άγγλικαί προσφοραί. Ή tλληνική Κυβέρνησις
πιστεύει δη ταυτα θά δδηγήσουv εlς περιπλοκάς καί άρ­
νείτaι τάζ προσφοράς αύτάς. Ή tλληνική Κυβέρνησις καί
τά 80% τών Κυπρίων ε{ναι δύο ούσιαστικοί παράγοντες τοίί
προβλήματος. 'Εφ' δσον οί δύο ούτοι παράγοvτές θεω­
ρουν δτι ή προσφορά αύτη άντί νά έξομαλύνη τήv κατά­
στασιν άποτελεί έμπόδιον καί συνεπώς τήν άρνοίίνται, ή
άγγλική Κυβέρνησις δέν έχει λόγους νά έπιμείνη έπ' αύ­
τής.
»Πιστεύω δτι ή άνάμιξις τών δύο Κυβερνήσεών θά έχη
δυσάρεστα άποτελεσματα καί έπιθυμουμεν νά τά άποφύ­
γωμεν. Ή tλληνική Κυβέρνησις έφθασε μέχρι του σημεί­
ου νά δεχθή έπί τοίί παρόντος παραμερισμό ν τής tνώσεως.
Τοίίτο άποτελεί τήν μεγαλυτέραν άπόδειξιν τής καλfίς της
θελήσεως καί τοίί ότι δέν έπιδιώκει, δι ' όσων ζητεί τώρα,
νά κερδίση εlς τόν τελικόν γίίρον. Συνεπώς, άποκρούοντες
τά σημεία αύτά τοίί σχεδίου, δέν τό πράττομενδιά vάέπιτύ­
χωμεν καλυτέρας θέσεις διά τό μέλλον άλλά διότι εlλικρι­
νώς πιστεύομεν ότι θά περιπλέξουν τό πρόβλημα. Έπιθυ­
μοίίμεν νά έξευρεθή λύσις τερματίζουσα τήν παροίίσα πε­
ριπλοκή ν.
»Δύναμαι έπ' αύτου νά έπικαλεσθώ καί γνώμας τρίτων
παραγόντων μ ή έχόντων άμεσα συμφέροντα εlς τό ζήτημα.
ιιΠληροφοροίίμαι σχετικώς ότι δ κ. Σπάακ άνέλαβεν
άνεπισήμως πρωτοβουλiαν πρός άνταλλαγήν άπόψεων έπί
του Κυπριακοίί. Καί uπό τών παραγόντων αύτών υποστηρί­
ζονται άπλούστεραι μορφαί λύσεως διά νά άποφύγωμεν τάς
περιπλοκάς. Δέν έπικαλοίίμαι τουτο διότι δύναται νά εlναι
άποφασιστικής σημασίας άλλά διά νά άποδείξω ότι αί άν­
τιρρήσεις καί έπιφυλάξεις προκαλοίίν τούς αύτούς φόβους
καί εlς τρίτους.
ιιΠαρατηρώ ότιεlς όλας τάς σκέψεις περί προσωρινοίί
καθεστώτος δέν λαμβάνεται έπαρκώς uπ' όψιν ότι δ πλη­
θυσμός τής Κύπρου εlναι κατά 80% έλληνικός. Προκειμέ­
νου περί τοίί προσωρινοί) καθεστώτος, uπάρχουν άπόψεις
έκατέρωθεν θεωρούμεvαι έξ ίσου όρθαί, ψυσικόν όμως ε{­
ναι νά l'Fανοποιηθοίίν αl άπόψεις τής πλειοψηφίας. ~Α ν ή
άγγλική Κυβέρνησις δέν ε{χε τήν πρόθεσιν νά δώση εlς
τούς Τούρκους ι'κανοποίησιν, ής δέν δικαιουνται, τό πρό­
βλημα θά ήτο λίαν εύχερέστερον. Δεν έχω βεβαίως τήν
άξίωσιν νά άδικήσητε τούς Τούρκους καί νά μή λάβητε
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
197
ι5π' όψιν τάς δικαίας άπόψεις των. Άλλά ή έπιθυμία σας
νά lκανοποιήσητε τούς Τούρκους δέν πρέπει νά φθάση μέ­
χρι σημείου ώστε νά άδικήσητε τόν tλληνικόν λαόν, διό­
τι ούτος άπέδειξε διά τής θέσεώς του ότι εlλικρινώς έπιθυ­
μεί νά συμβάλη εlς τήvρύθμισιν τοίί θέματος.
ιι 'Εδέχθημεν κατ' άρχήν τό βασικό ν σημείον, vά άνα­
ζητήσωμεν δηλαδή προσωρινήν λύσιν άφίνοvτες τήν δρι­
στικήν διά τό μέλλον, διά νά συμβάλωμεν ούτω ε{ς τήν
εlρήνευσιν. Νομίζω ότι μέ τήν θέσιν ifν λαμβάνομεvι5πη­
ρετουμεν τόν σκοπόν αύτόν.
»'Εν συνεχείq. ώμίλησεν δ κ. Μάκ Μίλλαν, δ δποίος
είπεν δτι "συμφωνοϋμεν ολοι έπί τής άποκαταστάσεως τής
εiρήνης, άλλά αϋτη έξαρτίiται άπό τήν συμφωνίαν καί τών
τεσσάρων στοιχείων τά όποία άνέφερον προηγουμένως.
Δέν γνωρίζω τήν τουρκικήν στάσιν άλλά νομίζω δτι μετά
τάς βιαίας άντιδράσεις τώρα ϊσως νά έχουν τήν διάθεσιν νά
συνεργασθοϋν. Νομίζω δτι έκείνο τό όποίον θά ζητήσουν
άντί τής διχοτομήσεως θά είναι, Μν όχι κοινοπραξία, του­
λάχιστον συνεργασία. Τό αίτημα τοϋτο δέν είναι άπο­
κρουστέον. Είπατε δτι αί δύο Κυβερνήσεις δέον νά μή
άναμιχθοϋν καί δτι τά 80% τών Κυπρίων θά έπρεπε νά
έχουν περισσότερον λόγον. 'Εάν ή Κύπρος εύρίσκετο δυ­
τικώς τής 'Ελλάδος καί όχι εiς μίαν στρατηγικήν διά τήν
Τουρκίαν θέσιν, θά σίiς τήν είχομεν παραχωρήσει, ώς έπρά­
ξαμεν προκειμένου περί τών 'Ιονίων νήσων. Όφείλομεν
δμως νά άντιμετωπίσωμεν τήν πραγματικότητα. 'Η ϋπαρ­
ξις ένδιαφέροντος τών δύο Κυβερνήσεων είναι γεγονός.
'Αντιλαμβάνομαι τούς λόγους δι' οϋς άποκρούετε τήν iδέ­
αν τών δύο άντιπρ~σώπων. Νομίζετε δτι άποδεχόμενοι τό
σημείον τοϋτο άναγνωρίζετε τήν ϋπαρξιν τουρκικοί> ένδι­
αφέροντος. 'Αλλά τό ένδιαφέρον τής Τουρκίας ύπάρχει,
είτε αϋτη έκπροσωπείταί l:tς τήν νήσον είτε όχι. 'Η Κύπρος
κείται πλησίον τής Τουρκίας, έχει στρατηγικήν σημασίαν
δι' αό'tήν καί διά τήν Μέσην 'Ανατολήν καί τό τουρκικόν
έyδιαφέρον ύπάρχει.
»"Οσον άφορα τάς συνομιλίας τοϋ κ. Σπάακ, αόταί εΙ~
ναί έπίσημοι, άνέγνωσα δέ τάς σχετικάς έκθέσεις. Ό κ.
Σπάακ εΙπεν δτι δ άντίπρόσωπος τής Κυβερνήσεώς σας
έγείρει σοβαράς άντιρρήσεις διά τούς δύο άντιπροσώπους
καί δτι τοϋτο είναι τό μόνον σημείον. Δέν έχαρακτήρισεν
δμως δ κ. Σπάακ τό σημείον τοϋτο ώς κακόν. 'Απλώς με­
τεβίβασε τάς άντιρρήσεις τοϋ ύμετέρου άντιπροσώπου.
»Τοϋτο άποτελεί τό κύριον (major) σημείον τών δυ­
σκολιών".
»'Ο κ. Καραμανλής άπήντησεν δτι λυπείται διότι
ίιφίστανται διαφορετικαί άπόψεις έπί βασικών ζητημάτων
καί εlδικώς έπί τοίί σημείου τών δύο άντιπροσώπων. 'Η
Τουρκία, είπε, δέν έχει άνάγιι:ην προστασίας τώv συμφε­
ρόντων της καί τής άσφαλείας της διά του άvτιπροσώπου,
έφ' δσον ή Μεγάλη Βρετανlα φέρει τήν εύθύνην διά τήν
προστασίαν αύτήν. νΑλλωστε ή 'Αγγλία εlναι σύμμαχος
καί τών δύο χωρών καί θά δοθοίίν uπ ' αύτής όλαι αί έγγυή­
σεις. 'Επαναλαμβάνω ότι ή άνάμιξις τών δύο Κυβερνήσε­
ων άποτελεί στοιχείον όχι μόνον μ ή έποικοδομητικόν άλ­
λά ιι:αί διαλυτικόν. Τό βασικόν τοίίτο σημεiρν άντιλαμβα­
νόμεθα κατά τρόπον διάφορον. 'Υμείς πιστεύετε δτι θά
συμβάλη εlς τήν πρόοδον, ήμείς δέ ότι θά δυσχεράνη τό
ζήτημα.
»'Ο κ. Μάκ Μίλλαν άπήντησε δτι "λυπείται μέν διότι δ
 198 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΉ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
κ. Καραμανλής έμμένει έπί του σημείου τούτου άποδίδων
είς αότό τοιαύτην σημασίαv, άλλά εlναι ικανοποιημένος
διαπιστών δτι τοuτο άποτελεί καί τό μόνον σημείον δια­
φωνίας".
»• Ο κ. Καραμανλήςέδήλωσεν δτι "διατηρεί έν τούτοις
έπιφυλάξεις καί έπί τών άλλων σημείων, τοuτο όμως ε{ναι
τό βασικόν. Δέν εlναι τό μόνον άλλά τό βασικόν".
>>·Ο κ. Μάκ Μίλλαν παρετήρησεν δτι "δέν θά διεξα­
χθοuν βεβαίως τώρα γενικαί έκλογαί είς τήν νήσον. 'Εάν
λοιπόν άποκλεισθοuν ή διπλή ύπηκοότης καί οί δύο άντι­
πρόσωποι, τί προσφέρομεν είς τούς Τούρκους, οί δποίοι
ζητοuν τήν διχοτόμησιν καί τήν βάσιν καί εlναι άποφασι­
σμένοι Vά πολεμήσουν δι' αότά;"
>> • Ο κ. Καραμανλής άπήντησεν δτι "τούς προσφέρεται
δ παραμερισμός τfίς αύτοδιαθέσεως".
>>·Ο κ. 'Αβέρωφ είς τό σημείον τοuτο η ρώτησε τόν κ.
Μάκ Μίλλαν τί προσφέρει είς τά 80% τών Κυπρίων καί είς
τόν έλληνικόν λαόν.
>>'Ο κ. Μάκ Μίλλαν άπήντησεν είς τοuτο δτι "προσφέ­
ρει πλήρη ελεγχον έπί τών ίδίων κοινοτικών ύποθέσεων
καί μόνιμον πλειοψηφίαν είς τό Συμβούλιον τό δποίον
άσκεί έξουσίαν έφ' δλων τών θεμάτων, πλήν τής άσφαλεί­
ας, τής άμύνης καί τών έξωτερικών ύποθέσεων."
>> • Ο κ. 'Αβέρωφ άντέτεινεν δτι ή πλειοψηφία είς τό
Συμβούλιον εlναι 4 πρός 5, ήτοι πλειοψηφία μιίiς μόνον ψή­
φου. Τοuτο καί ή συγκυριαρχία μετά τήν έπταετίαν εlναι
έκείνα τά όποία μίiς προσφέρονται εναντι τής ·Ενώσεως.
>>·Ο κ . Μάκ Μίλλαν παρετήρησεν δτι "κάθε τί τό δποί­
ον παραχωροuμεν φαίνεται νά σίiς ένοχλή" .
>> • Ο κ. Καραμανλής διηυκρίνησεν δτι "δέν άγωνιζόμε­
θα διά νά κερδίσωμεν περισσότερα ή όλιγώτερα, διότι τότε
θά είχομεν έμμείνει εlς τήν διεκδίκησιν τfίς αύτοδιαθέσε­
ωζ. Τό προσωρινόν καθεστώς συζητώ άπό άπόψεως άρχfίς,
άν δηλαδή θά διαμορφωθfί κατά τρόπον ώστε νά δδηγήση
εlς τήν είρήνην. Διότι άλλως φοβοuμαι ότι θά δδηγήση εlς
νέας περιπλοκάς.
)) "0, τι προσφέρετε εlς τήν Τουρκίαν τό προσφέρετε καί
είς τήν Έλλάδα. 'Εάν άρνούμεθα, τό πράττομεν πρός έπί­
τευξιν του κοινοί) σκοποu."
>> • Ο κ. Μάκ Μίλλαν άπήντησε δτι "θά προσπαθήσω νά
σίiς πείσω δτι σφάλλετε καί έπί τών δύο σημείων. ·Ο κ.
Σπάακ εlχεν έπισημάνει δτι αότά άποτελοuν τήν κυρίαν
διαφορά ν μας. Διαπιστώ δτι διαφωνείτε διά τούς δύο άντι­
προσώπους διότι θεωρείτε δτι ούτοι άποτελοuν άναγνώρι­
σιν τών δικαιωμάτων τής Τσυρκίας".
>>'Ο κ. Μπίτσιος είς τό σημείον τοuτο παρετήρησεν δτι
δέν ένθυμείται νά μετέφρασε τοιοuτον τι πρός τόν κ . Μάκ
Μίλλαν καί διευκρίνησεν δτι αί άντιρρήσεις τής έλλη­
νικής Κυβέρνήσεως όφείλονται είς τήν πεποίθησίν της δτι
ot δύο άντιπρόσωποι θά περιπλέξουν τά πράγματα.
>> • Ο κ . Μάκ Μίλλαν ηόχαρίστησε διά τήν διόρθωσιν,
λέγων δτι "χαίρεται διότι α{ έλληνικαί άντιρρήσεις δέν
εlναι θεωρητικαί άλλά πρακτικαί" .
»• Ο κ . 'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι δ θε(ψός τών άντι­
προσώπων έπιπροσθέτως προδικάζει καί τό μέλλον .
>> • Ο κ. Καραμανλής ήρώτησεν ποίον σκοπόν θά έξυπη­
ρέτει ή άνάμιξις τών δύο Κυβερνήσεων, εφ· δσον ή 'Αγ­
γλία διατηρεί τήν κυριαρχίαν τής νήσου.
»• Ο κ. Μάκ Μίλλαν άπήντησεν δτι "επιθυμία μας εlναι
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
νά δείξωμεν δτι τό προσωρινόν καθεστώς εlναι ενα εΙλι­
κρινές καί εντιμον πείραμα κο ινοπραξίας, ή εστω συνερ­
γασίας. Παρά τό γεγονός δτι ή ' Αγγλία θά διατηρή τήν
κυριαρχίαν επί τής νήσου οί δύο άντιπρόσωποι θά βοηθή­
σουν τόν λαόν τής Κύπρου, δ δποίος θά αίσθανθή δτι εχει
πλησίον του κηδεμονίαν, τής χώρας μέ τήν δποίαν διατηρεί
δεσμούς".
»Ό κ. Καραμανλής διερωτήθη, διατί εφ' δσον τά 80%
τών ·Ελλήνων Κυπρίων δέν αΙσθάνονται άνάγκην τοιαύ­
της προστασίας, οί Τοuρκοι τής Κύπρου νά εχουν τοιαύ­
την άνάγκην.
>> · Ο κ. Μάκ Μίλλαν άπήντησεν δτι 'Όί Τοuρκοι αίσθά~
νονται ίσως τήν άνάγκην ταύτη ν άκριβώς επειδή ε{ ναι μει­
οψηφία".
>>·Ο κ. Καραμανλής παρετήρησεν δτι ή μειοψηφία
όφείλι;ι νά εμπιστεύεται είς τήν κατέχουσαν δύναμιν. Οί
άντιπρόσωποι, συνέχισεν, θά καλλιεργοuν συνεχώς τόση­
μερινό~ κλίμα καί τάς συγκρούσεις τών δύο μερών, δι'
αότό καί θεωρώ τοuτο ώς τό πλέον επικίνδυνον σημείον.
>> • Ο κ. Μάκ Μίλλαν εlπεν δτι "αίσθάνεται άνακούφισιν
διά τά λεχθέντα ύπό τοu κ. Καραμανλή. Ένόμιζον, εlπεν,
δτι είχατε άντιρρήσεις διά τούς άντιπροσώπους διότι τούς
έθεωρε~τε ώς σύμβολα του ένδιαφέροντος τών δύο χωρών
καί ώς στοιχεία προδικάζοντα, κατά κάποιον τρόπον, τό
μέλλον. Διαπιστώ τώρα δτι αί άντιρρήσεις όφείλονται είς
πρακτικούς λόγους, διότι νομίζετε δτι οί άντιπρόσωποι θά
προκαλέσουν άνταγωνισμόν".
»• Ο κ. Καραμανλής άπήντησεν δτι, "έφ ' όσον κάθε
πλευρά έπιφυλάσσεται διά τήν δριστικήιi λύσιν, φυσικόν
εlναι, έν όψει αύτfίς, οί άντιπρόσωποι νά καλλιεργοuν τό
σημερινόν κλίμα. Έκτός τούτου όμως δημιουργείται προ­
ηγούμενον άναγνωρίσεως δικαιωμάτων είς τάς δύο Κυβερ­
νήσεις, ένώ δι, ούδέ να πρέπει νά δημιουργfίται υποθήκη".
>> • Ο κ . 'Αβέρωφ παρετήρησεν δτι "δέν πρόκειται περί
συμβολικοί) ενδιαφέροντος άλλά περί άρχής ένάρξεως δι­
καιώματος , τό δποίον συζεύγνυται μέ τήν τριπλήν συγκυ­
ριαρχίαν (beginning of a right coupled with the triple con-
dominium). ' Εάν μάλιστα δηλώσω μεν συνεργασίαν διά
τήν τριπλήν συγκυριαρχίαν εόνοοuμεν ετι περισσότερον
τήν διαίρεσιν".
>>·Ο κ. Μάκ Μίλλαν άπήντησε δτι "έπίστευον δτι ή
παραίτησίς μας άπό μέρους τής κυριαρχίας θά εβοήθει τήν
κατάστασιν.
»Θά έπεθύμουν νά έξετάσω προσεκτικώς τάς άπόψεις
σας. Χαίρομαι πάντως διαπιστών δτι, έκτός άπό τά ση μεία
τών άντιπροσώπων καί τής διπλής ύπηκοότητος, είς τά
liλλα θέματα προσεγγίζουν. Τά σημεία άκριβώς αότά είς
τήν ~ Αγκυραν θά εlναι ζωτικής σημασίας.
>>~Ισως συναντηθώμεν καί αϋριον.
»Εlμαι βέβαιος δτι δ κόομος δέν θά μίiς συγχωρήση έάν
μία έντοπισμένη διαφορά (narrow issue) έπί του θέματος
εlναι αότήν τήν φοράν τό μόνον ίστάμενον μεταξύ είρήνης
καί πολέμου. Πάντως θά σκεφθώ μέχρις αϋριον".
» · Ο κ. Καραμανλής άπήντησεν δτι θά πράξη καί έκεί­
νος τό ίδιον. "ΥΕχω", συνέχισεν, "πλήρη συνείδησιν τής
κρισιμότητας τfίς συζητήσεως. Παρακαλώ νά κατανοήση­
τε ότι αί άπόψεις μας άποτελοuν πλήρη άπόδειξιν τfίς είλι­
κρινοuς έπιθυμίας μας νά συμβάλωμεν είς τήν λύσιν. Πέ­
ραν ώρισμένου σημείου αί υποχωρήσεις πιθανόν νά κατα-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
στήσουν τήν λύσιν άδύνατον, ένώ έπιθυμία μας ε{ναι ή
έξεύρεσις λύσεως έφαρμοσίμου. "
»• Η σύσκεψις διεκόπη τήν 20.00 ώραν καί συνεφωνήθη
δπως έπαναληφθή τήν πρωίαν 'της επομένης».
'Ακολουθεί τό κείμενο τών συνομιλιών τής 9ης
Αύγούστου:
«Τήν I 1.00 ώραν τής 9ης Αύγούστου 1958 έπανελήφθη
ή σύσκεψις μέ συμμετοχήν των αύτrον προσώπων έξ άμφο­
τέρων των πλευρών.
»• Ο κ. Καραμανλή ς ε{πεν δτι θά προσπαθήση νά συνο­
ψίση τά συμπεράσματα έκ των προηγουμένων συσκέψεων.
"Διαπιστώ" συνέχισεν, "δτι έκατέρωθεν ύπάρχει εΙλικρι­
νής έπιθυμία πρ6ς έπίτευξιν συμφωνίας, dς έξετάσωμεν δέ
dν αί διεξαχθείσαι συνομιλίαι συνέβαλαν εlς τοvτο.
))Χθές κατέστη έμφανές δτι έκτιμώμεν κατά τρ6πον διά­
φορον ώρισμένα σημεία. Προτείνατε νά μελετήσωμεν ταυ­
τα έν τφ μεταξύ καί νά συναντηθώμεν πάλι ν σήμερον. 'Εφ'
δσον ύπεβλήθητε εlς τ6ν κ6πον νά έλθητε είς 'Αθήνας,
έπιθυμία μου ε{ναι δπως αί συζητήσεις μή τερματισθοvν
κατά τρ6πον δημιουργοvντα παρεξηγήσεις, δι6τι α{ άσά­
φειαι καί α{ άοριστίαι δημιουργοvν παρανοήσεις καί βλά­
πτουν. Όφείλομεν λοιπ6ν νά δμιλήσωμεν μέ σαφήνειαν.
'Εξήγησα κατ' έπανάληψιν διατί τ6 θέμα τών δύο άντι­
προσώπων ε{ναι άπαράδεκτον δι' ήμiiς καί έπικίνδυνον καί
δέν θά σiiς ύποβάλω είς τ6ν κ6πον νά τ6 άναπτύξω καί
πάλιν.
)) • Υπεστήριξα έπίσης τήν γνώμη ν δτι ή ύπαρξις ένιαίας
Βουλής ε{ναι άπαραlτητος καί δτι θά άποτελέση αύτη
έποικοδομητικ6ν καί ένοποιητικ6ν στοιχείον του προσω­
ρινοί} καθεστώτος.
)) 'Ετ6νισα έπίσης δτι ή διπλή ύπηκο6της άποκρούεται,
δι6τι ε{ναι πρ6σθετον διαιρετικ6ν στοιχείον καl, έάν δέν
έγκαταληφθή, δπως έγώ ύπεστήριξα, ή Ιδέα περί αύτών θά
δημιουργήση εlς τ6 μέλλον ζητήματα. τέλος, έτ6νισα δτι
ή σύνθεσις τοv Συμβουλίου θά πρέπει νά άνταποκρίνεται
περισσ6τερον πρ6ς τήν άρχήν τής άντιπροσωπεύσεως.
))Χθές τήν έσπέραν σiiς παρεκάλεσα νά έχητε ύπ' δψιν
σας δτι, dν συμφωvήσωμεν έπί τών σημείων τούτων, έφ'
δσον πρ6κειται περί προσωρινοί} καθεστώτος, δέον νά δη­
λωθή κατηγορηματικώς δτι τοuτο δέν προδικάζει τ6 μέλ­
λον καί δτι δλαι α{ γεv6μεναι εlς τ6 παρελθ6ν δηλώσεις
περί τοv Κυπριακοv θεωροvνται ώς μή lr;rχύουσαι. 'Υπάρ­
χουν πράγματι άντιφαnκαί δηλώσεις διά τήν αύτοδιάθε­
σιν, διχοτ6μησιν κ.λ.π. Τοvτο ε{ναι σύμφωνον πρ6ς τήν
προσπάθειαν έπιτεύξεως προσωρινοί} καθεστώτος, διά του
δποίου δέν θά προδικάζεται τ6 μέλλον.
))Νομίζω δτι, dν ήτο δυνατ6ν έπί τών βασικών αύτών
σημείων νά συμπέσουν α{ έκατέρωθεν άπ6ψεις, θά έδει νά
δοθή &μνηστεία, νά έπιτραπή εlς τ6ν Άρχιεπίσκοπον
Μακάριον νά έπανέλθη εlς τήν νήσο ν, ϊνα καταστή δυνατή
ή έναρξις συζητήσεων μετά του Κυβερνήτου διά τάς λε­
πτομερείας τοu Συντάγματος. 'Ηθέλησα, άπ6 τής Iδικής
μας πλευρiiς, νά συνοψίσω τά συμfFεράσματά μας ώς πρ6ς
τήν δυνατ6τητα νά προχωρήσωμεν περαιτέρω, παρακαλώ
δέ δπως έκθέσητε τάς έν προκειμένφ άπ6ψεις σαρλ
»'Ο κ . Μάκ Μίλλαν εΙπεν δτι δέν άποιφύπτει εν αίσθη­
μα άπογοητεύσεως, είδικώτερον διά τήν ύποδοχήν ής ετυ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
199
χεν ή βρετανική πολιτική, ώς έξετέθη αϋτη είς τήν Βουλήν
των Κοινοτήτων τόν Ίούνιον. Είς τάς άνεπισήμους συνο­
μιλίας μετά τοϋ κ. Σπάακ καί γενικώς είς τήν διεθνή κοινή ν
γνώμην ή πολιτική αϋτη ετυχεν εύμενοϋς ύποδοχής ώς δι­
καία καί έποικοδομητική.
»Ούχ' ήττον ε{ ναι άληθές δτι πολλάκις ύφίστανται δι­
αφορετικοί τρόποι άντιμετωπίσεως τοϋ προβλήματος, οί
δποίοι δύνανται νά δδηγήσουν πρός τήν αύτήν τελικήν
κατεύθυνσιν. Πλήρως άντιλαμβάνομαι, καίτοι λυποϋμαι,
τάς δυσχερείας τής ελληνικής Κυβερνήσεως καί Βουλής
δπως δεχθοϋν μέ δλην των τήν καρδίαν τήν ίδέαν τής κοι­
νοπραξίας . 'Εκείνο, πάντως, τό δποίον παραμένει άληθές,
γεγονός ε{ναι δτι τό Κυπριακόν δέν δύναται νά λυθή, ούτε
είς τό παρόν ούτε είς τό μέλλον, είμή διά πρακτικής συνερ­
γασίας.
»Θεωρώ δτι ή ίδέα τής κοινοπραξίας άνταποκρίνεται
είς τάς συγχρόνους περιστάσεις καί, χωρίς νά θεωρηθώ
άναιδής, θά ελεγον δτι έκείνοι οί δποίοι τήν άπορρίπτουν
δέν εύρίσκονται είς τό ϋψος των περιστάσεων αύτrον. Πάν­
τως ή πρακτική συνεργασία ε{ναι έκείνο τό δποίον χρειά­
ζεται διά τήν λύσιν τοϋ ζητήματος.
»Διαπιστω 1 δτι έκκινοϋντες άπό διαφορετικάς θέσεις
έφθάσαμεν είς 'δύο συμπεράσματα, δτι δηλαδή άπαιτείται
δπως τεθή τέρμα είς τήν αίματοχυσίαν καί τάς ταραχάς είς
τήν νήσον καί δτι δέον νά συγκεντρώσωμεν τάς προσπα­
θείας μας διά τήν έπίτευξιν προσωρινής λύσεως διά επτά
εtη. Χαίρω διότι συμφωνοϋμεν δτι αύτός εΙναι δ πρακτικός
τρόπος άντιμετωπίσεως τοϋ ζητήματος.
»Τό επταετές σύστημα προώρισται νά άφίση τήν τελι­
κήν λύσιν είς τούς διαδόχους μας, εύκολύνει δέ ήμaς νά
είσέλθωμεν είς αύτήν μέ πνεϋμα συνεργασίας.
»Οϋτω ερχομαι τώρα είς τάς σημεία τοϋ προσωρινοϋ
σχεδίου.
»' Οφείλω νά είπω δτι αί προηγούμενα ι δηλώσεις μας
δέν άναφέρονται είς τό προσωρινόν σχέδιον άλλά είς liλλα
ζητήματα, π.χ. είς τήν αύτοδιάθεσιν, ούδεμίαν σχέσιν
εχοντα μέ αύτό . Αί δηλώσεις αύται εγιναν, iσχύουν δέ καί
δεσμεύουν τήν βρετανικήν Κυβέρνησιν. Πρός τό παρόν
άφίνομεν τήν ενωσιν, διχοτόμησιν κ.λ.π. κατά μέρος.
»Δέον νά συγκεντρωθrομεν εiς τά πρακτικά σημεία καί
τάς τροποποιήσεις τοϋ σχεδίου τάς δποίας προτείνετε .
·Υ φίστανται τέσσαρα σημεία διαφορετικής εκαστον ση­
μασίας. 'Εξ αύτrον δύο ε{ ναι τά πλέον σημαντικά.
»Πρώτον, δ σχηματισμός τοϋ Έκτελεστικοϋ Συμβου­
λίου. Δέν έθεωρήσατε τό ζήτημα ώς μεγάλης σημασίας,
άλλά έφ' δσον τό άνεφέρατε θά δμιλήσω έπ' αύτοϋ. Ύπε­
στηρίξατε δτι δ μαθηματικός ύπολογισμός των ποσοστών
τοϋ πληθυσμοϋ έπιβάλλει τήν άναπροσαρμογήν τής άνα­
λογίας άντιπροσωπεύσεως είς τό Συμβούλιον. 'Αλλά ή
πλειοψηφία 4 πρός 2 έπί των θεμάτων έκείνων, έπί των
δποίων δ Κυβερνήτης ζητεί τήν συμφωνίαν τοϋ Συμβουλί­
ου, ε{ναι έπαρκής.
»Δεύτερον, ύπεστηρίξατε δτι, ένω τό σχέδιον προβλέπει
τήν άπό κοινοϋ έργασίαν των έκπροσώπων των δύο Βου­
λών εiς τό Έκτελεστικόν Συμβούλιον διά τήν liσκησιν τής
έκτελεστικής έξουσίας, δέν ύπάρχει πρόβλεψις δπως συ­
νέρχωνται αί δύο Βουλαί έπί τφ αύτφ διά νομοθετικήν έρ­
γασίαν.
»Δυστυχώς ή δημιουργία ενιαίας Βουλής άπαιτεί γενι-
 200 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
κ:άς έκ:λογάς κ:αί δ κ. Φούτ εύρίσκ:ει τοϋτο άδύνατον έπί τοϋ
παρόντος. Δίδεται όμως εν μέτρον έκ:λογής διά τής έμμέ­
σου έκ:λογής άντιπροσώπων κ:αί τής παρουσίας αύτών είς
εν ένιαίον Συμβούλιον. Πάντως ή περίοδος τών έπτά έτών
εΙναι μακρά κ:αί κατά τήν διάρκειαν αύτής ίσως νά ύπάρ­
ξουν δυνατότητες έξελίξεως μιaς μορφής κοινής συνεργα­
σίας (deliberation) μεταξύ των δύο Βουλών. 'Εκείνο τό
δποίον εχει σημασίαν εΙναι νά άρχίση ή λειτουργία αύτ&ν
των θεσμών .
»Αί δύο Βουλαί εχουν περιωρισμένην άρμοδιότητα κ:αί
ύφίσταται εν ένιαίον Συμβούλιον, μέ άντιπροσώπους των
Βουλών, τό δποίον εχει άρμοδιότητα έπί γενικών ζητημά­
των. 'Εάν τό σύστημα τοϋτο άρχίση νά λειτουργή έν συν­
δυασμφ πρός τήν είρήνευσιν, θά ύπήρχον δυνατότητες
έξελίξεως πρός ένοποιητικ:ά στοιχεία, τά όποία τώρα περι­
ορίζονται μόνο είς τό Συμβούλιον.
»'Εάν έπιτευχθή ή είρήνευσις, θά εΙ ναι εύπρόσδεκ:τος ή
έπιστροφή τοϋ 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου είς τήν νήσον,
ωστε μέ έκ:προσώπους των διαφόρων μερίδων τοϋ πληθυ­
σμοϋ νά συζητηθοϋν αί λεπτομέρειαι τοϋ σχεδίου μετά τοϋ
Κυβερνήτου .
»Τώρα στρέφομαι πρός τό σημείον έκ:είνο τό δποίον
θεωρώ ότι άποτελεί τήν μεγαλυτέραν δυσκ:ολίαν. 'Αλλά
πρίν φθάσωμεν είς αύτό άς έξετάσωμεν τό ζήτημα τής δι­
πλής ύπηκ:οότητος. Τοϋτο δέν εχει μεγάλην σημασία ν. 'Η
έλληνικ:ή Κυβέρνησις θεωρεί ήδη τούς 'Έλληνας Κυπρί­
ους, πρακτικώς, ώς 'Έλληνας ύπηκ:όους. v Αν όμως κ:αί οί
Τοϋρκ:οι εχουν έπ' αύτοϋ τήν ίδίαν γνώμην, ήμείς δέν θά
εχωμεν άντιρρήσεις. 'Ημείς τό έθέσαμεν ώς στοιχείον δε­
κ:τόν ύπ' άμφοτέρων τών πλευρών . 'Αλλά τοϋτο δέν άπα­
τελεί τήν κ:αρδίαν τοϋ ζητήματος.
»Τό κύριον πρόβλημα εΙναι οί δύο άντιπρόσωποι. v Αν
τοϋτο λυθή, πάντα τά άλλα δύναται νά διευθετηθοϋν (ma-
nagable).
»'Επιτρέψατέ μοι νά άναγνώσω τί άναφέρει τό σχέδιον
περί των άντιπροσώπων. ('Ο κ:. Μάκ: Μίλλαν άνέγνωσε τό
άρθρον ΠΙ τοϋ σχεδίου του ώς κ:αί τάς παραγράφους Β, C μέ τ6 παρ6ν σχέδιον, άvτιλαμβάνεσθε τήν δικαιολογημέ­
κ:αί Ε τοϋ άρθρου VII). Πάντα ταϋτα δίδουν σημαντικ:άς
έξουσίας είς τούς άντιπροσώπους κ:αί άποτελοϋν ούσιώδεις
περιορισμούς διά τόν Κυβερνήτην . 'Αντιλαμβάνομαι ότι
αί άντιρρήσεις όφείλονται όχι τόσον διότι τούς θεωρείτε
ώς μή άναγκ:αίους άλλά διότι πιστεύετε ότι ούτοι θά περι­
πλέξουν ετι πλέον τό ζήτημα .
»Δέν γνωρίζω τάς άπόψεις των Τούρκων έπί τοϋ συνό­
λου τοϋ σχεδίου . 'Υμείς άντιτίθεσθε πρόςi ενα κύριον κ:αί
τρία δευτερεύοντα σημεία. vlσως οί Τοϋρκ:οι νά άμφισβη­
τήσουν περισσότερα κύρια σημεία . Δέν δύναμαι νά γνωρί­
ζω τήν εκ:τασιν των διαφορών μας πρίν ή πληροφορηθώ
κ:αί τάς τουρκ:ικ:άς άπόψεις. Πάντως άναχωρώ μέ πλήρη
κ:ατανόησιν των άντιρρήσεών σας, έπί τοϋ κυρίου σημείου.
"Αν τά δευτερεύοντα σημεία παρακ:αμφθοϋν, θά συζητήσω
τοϋτο μέ τήν τουρκ:ικ:ήν Κυβέρνησιν κ:αί θά σημειώσω τάς
ί-δικ:άς της άντιρρήσεις. 'Ενδέχεται τροποποιήσεις τινές
είς τήν όνομασίαν των άντιπροσώπων, ή τήν έξουσίαν
των, ή άλλαι άλλαγαί, νά δδηγήσουν πρός μίαν κ:οινήν
συμφωνίαν. Δέν γυρίζω άπό τοϋδε.
)) 'Εκτιμώ τάς πολιτικ:άς δυσχερείας τάς δποίας ολοι
μας άντιμετωπίζομεν. Δέν νομίζω όμως ότι τό σημέίον τοϋ­
το, όσον κ:αί άν ε{ναι σημαντικ:όν, θά επρεπε νά σημαίνη
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τήν άποτυχίαν των προσπαθειών μας κ:αί τήν έπανάληψιν
τής βίας .
»Παρηκ:ολούθησα τάς άνεπισήμους συνομιλίας ύπό τόν
κ: . Σπάακ: κ:αί νομίζω ότι κ:αί κατ' αύτάς τοϋτο ήτο τό κύρι­
ον σημείον διαφωνίας. Καί ύμείς έξ άλλου τό είπατε λίαν
ειλικρινώς. ΕΙμαι πρόθυμος νά τό συζητήσω μέ τούς Τούρ­
κους κ:αί θά πράξω πίiν δ, τι δύναμαι διά νά τό λύσω, διότι
αισθάνομαι ότι άν τό παρακ:άμψωμεν θά εχωμεν υπερπηδή­
σει τάς δυσκολίας. "Οσας δυσκολίας κ:αί άν εχωμεν, άν
ρυθμίσωμεν τοϋτο, ή πρόοδος ijτις θά σημειωθή θά τάς
παραμερίση. 'Επομένως, ό,τι άπομένει νά κ:άμωμεν τώρα, άν
καλώς έκ:τιμώ τήν κατάστασιν, εΙναι νά άφίσωμεν τάς λε­
πτομερείας περί τής έξελίξεως τών δύο Βουλών κ:αί τήν
λειτουργίαν τοϋ Συμβουλίου δι' άργότερον . 'Ο Κυβερνή­
της εύκ:όλως θά έπιλύση τά ζητήματα είς συνομιλίας μέ
τούς έκ:προσώπους των δύο κοινοτήτων.
»Αί άλλαι δυσκ:ολίαι δύνανται νά λυθοϋν, άλλά τό κύρι­
ον σημείον εΙναι τό ζήτημα των δύο άντιπροσώπων. Δέν
γνωρίζω ποίας άλλας δυσχερείας θά άντιμετωπίσωμεν, άλ­
λά πιστεύω ότι ή προσπάθεια έπιλύσεως τοϋ κυρίου ζητή­
ματος άποτελεί τήν κλείδα διά τήν εύνοϊκ:ήν έξέλιξιν. Θά
πράξω πaν τό δυνατόν.
>>'Ο κ: . Καραμανλής ηύχαρίστησε τόν κ: . Μάκ: Μίλλαν
διά τήν σαφήνεια ν μέ τήν όποία ν έξέθεσε τάς άπόψεις του.
»" 'Εξεφράσατε, όμως", συνέχισεν, "τήν άπογοήτευσίν
σας διά τήν 6ποδοχήν ής έτυχεν έκ μέρους μας τ6 σχέδι6ν
σας. 'Επιθυμώ νά σtiς διαβεβαιώσω ότι δέν τ6 άντιλαμβά­
νομαι αύτ6 δι6τι ή άπογοήτευσις τής έλληνικής Κυβερνή­
σεως έκ τού σχεδίου 6πήρξε έτι βαθυτέρα, δι6τι τούτο άπα­
τελεί όπισθοδρ6μησιν, καί όχι πρ6οδον, τού Κυπριακού.
Δέν θά έπεθύμουν νά άναφερθώ εlς τά κατά τ6 παρελθ6ν
σχέδια τής άγγλικής Κυβερνήσεως καί τάς προηγουμένας
θέσεις μας διά νά άποδείξω τούτο. Τ6 1955 προσεφέρατε
αύτοκυβέρνησι~ καί, άναγνωριζομένης τής άρχής τής αύ­
τοδιαθέσεως, δήλωσιν περί τής έφαρμογής της μέ έπιφύ­
λαξιν μ6νον ώς πρ6ς τ6ν χρ6νον. v Αν συγκρίνωμεν ταύτα
νην άπογοήτευσιν τής έλληνικής Κυβερνήσεως καί τού
έλληνικού λαού. Ή έλληνική Κυβέρνησις, παρά ταύτα,
έν6μισεν ότι ώφειλε νά κάμη καί τώρα μίαν προσπάθειαν
άναζητήσεως κοινού σημείου συναντήσεως.
ιι 'Επιθυμώ νά σημειώσετε δύο περιστατικά τών τελευ­
ταίbJν μηνών. Άφ' έν6ς μέν τήν πλήρη κατανοήσεως με­
τριοπάθειαν τής έλληνικής Κυβερνήσεως, άφ' έτέρου δέ
τήν άδικαιολ6γητον καί άκαταν6ητον τουρκική ν άδιαλλα­
ξίαν. Δέν δύναμαι νά έξηγήσω τί έμεσολάβησε κατά τ6
διάστημα τούτο ώστε νά άλλάξη ή βρετανική πολιτική.
Έτ6νισα καί χθές ότι δέν παραβλέπω τήν άνάγκην όπως
καλυφθούν διά τής λύσεως καί τά εΙδικά τουρκικά συμφέ­
ροντα. Δέν νομίζω όμως ότι ε{ναι έπιτετραμμένον, έπειδή οί
Τούρκοι παραλογίζονται, νά τούς δέχεσθε ώς ρυθμιστάς
τής καταστάσεως. 'Η lδική μας άπογοήτευσις, στρέφεται
περί τήν διαπίστωσιν τής μεταβολής αύτής. Παρά ταύτα
έπράξαμεν πtiν ό,τι ήδυνάμεθα διά νά συναντήσωμεν ώρι­
σμένα σημεία τού σχεδίου.
ιι Ή 'Αγγλία ε{ναι μεγάλη δύναμις καί κατέχει τήν νή­
σον καί δύναται συνεπώς νά άποφασίζη δ, τιδήποτε θέλiι
περί αύτής. Δέν δικαιούται όμως νά ζητή άπ6 ήμtiς νά συμ­
πράξωμεν εiς λύσεις όχι μ6νον άδίκους διά τούς Κυπρίους
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
άλλά καί ταπεινωτικούς διά τήν 'Ελλάδα. Τ6 γεγον6ς δτι
σiiς άπασχολεί συνεχώς ή σκέψις τής Ικανοποιήσεως τής
Τουρκlας, δχι έπειδή lχει δίκαιον άλλά έπειδή φωνασκεί,
καθιστά άδύνατον τήν πρ6οδον του θέμα τος. Δέν ύπάρχει
άμφιβολία δτι δημιουργείται καί είς τ6ν έλληνικ6ν λα6ν
καί εlς έμέ ή έντύπωσις δτι ή θέσις τής βρετανικής Κυβερ­
νήσεως, lσχυριζομένης δτι κάθε φοράν πού δέν συμφωνοv­
μεν λαμβάνομεν καί όλιγώτερα,(δέν δύναται vά άποτελέση
βάσιν συνεννοήσεως. Φοβοvμαι, ώς "Ελλην, δτι έπιδεικνύ­
ετε ύπερβάλλουσαν άδυναμίαν πρ6ς τήν Τουρκίαν ώστε νά
άδικήτε τήν 'Ελλάδα. ~ τευσίν σας, αίσθάνεσθε τήν άνάγκην νά έρευνήσητε καί νά
» Ήτο άνάγκη νά είπω δλα αύτά δι6τι, πολιτευθείς ώς
έπολιτεύθην έπί τοv Κυπριακοv, δέν άνέμενον δτι ή πολι ­
τική μου ήτο δυνατ6ν νά μή έκτιμηθή ώς πολιτική έν6ς
άνθρώπbυ, δ δποίος τιμlως καί εlλικρινώς προσεπάθει νά
βοηθήση εlς τήν έξεύρεσιν λύσεως. Φοβοvμαι δμως δτι ή
μετριοπαθής αύτή πολιτική μου παρεξηγήθη. Παρακαλώ
νά κατανοήσητε δτι εlvαι ίσως εύκολώτερον νά κάμωμεν
θυσίας καί παραχωρήσεις έπί τής ούσίας, άλλά ούδέποτε
θά προχωρήσωμεν εlς λύσεις έπειδή ol Τοvρκοι προκα­
λοvν καί άπειλοvν. ·Επί τρία lτη οί Τοvρκοι μiiς έπιτίθεν­
ται, καίουν οΙκίας εlς τήν Κωνσταντινούπολιν καί τήν
Σμύρνη ν καί προβαίνουν είς έμπρηστικάς δηλώσεις. ·Απέ­
φυγα νά άπαντήσω δι6τι ήλπιζον δτι θά εύρεθή λύσις. Φο­
βοvμαι δμως δτι ή σωφροσύνη καί ή μετριοπάθεια παρε­
ξηγήθησαν καί ώδήγησαν τούς Τούρκους εlς άδιαλλαξίαν.
» Τ6 νά lσχυρίζεταl τις δτι κάποια λύσις εlναι άναγκαία
έπειδή ol Τοvρκοι άτακτοvν, εlναι άπαράδεκτον διά τήν
έλληνικήν Κυβέρνησιν.
)) 'Ως διαμορφοvται ή κατάστασις, μέ τάς τουρκικάς άν­
τιδράσεις τίθεται μiiλλον θέμα έθνικής φιλοτομίας καί
γοήτρου παρά πρακτικής πολιτικής. Δέν διεκδικοvμεν τήν
Κύπρον. Τ6 Κυπριακ6ν εlναι δι· ήμiiς θέμα ήθικοv καί
ίστορικοv καθήκοντος. Συνεπώς δέν lχομεν λ6γους νά τα­
πει νωθώμεν ώς lθνος.
)) 'Ηναγκάσθην νά δμιλήσω ούτως δι6τι είπατε δτι άπε­
γοητεύθητε έκ τής ύποδοχής του σχεδίου σας. 'Ηθέλησα
έπίσης νά σiiς παρουσιάσω τήν ψυχολογίαν τfjς έλληνικής
Κυβερνήσεως καί του έλληνικοv λαοv, δι6τι νομlζω δτι,
έκτ6ς άπ6 τά ούσιαστικά έπιχειρήματα, τ6 νά γνωρίζετε
τήν ψυχολογία μας θά σiiς βοηθήση εlς τήν έκτίμησιν τής
καταστάσεως.
)) •Εδηλώσατε δτι, μολον6τι πρ6κειται περί προσωρι­
νοί) καθεστώτος, δέν δύνασθε νά άποδεσμευθfjτε άπ6 ώρι­
σμένας δηλώσεις τοv παρελθ6ντος. 'Εκτ6ς τοv δτι τοvτο
lρχεται εlς άντίφασιν πρ6ς τήν γενική ν προσπάθειαν πρ6ς
δημιουργίαν προσωρινοί) καθεστώτος, διερωτώμαι διατί
καί άλλαι δηλώσεις γεν6μεναι εlς τ6 παρελθ6ν, π.χ. περί
τήν αύτοδιάθεσιν, δέν θά lπρεπε νά {σχύουν. 'Επιθυμώ νά
σiiς πείσω δtι ύπάρχει διαφορά εlς τήν στάσι ν σας lναντι
τής ' Ελλάδος καί lναvτι τής Τουρκίας. τί δύναμαι πλέον
νά πράξω; νΕδωσα άποδείξεις τής καλής μου πlστεως άλλά
δέν'' δύναμαι νά ταπεινώσω τήν χώραν μου. 'Ερωτiiτε
συνεχώς τί θά προσφέρετε εlς τούς Τούρκους. Πρώτον δέν
όφείλετε νά τούς προσφέρετε τίποτα. Εlς τούς Τούρκους
προσφέρεται δ παραμερισμ6ς τής αύτοδιαθέσεως. Τοvτο
θά lδει νά τ6 θεωρήσουν ώς νlκην. 'Ενδεχομένως ύμείς νά
άδιαφορήτε δι· δ, τι συμβαίνει εlς τήν 'Ελλάδα, άλλά έγώ
όφείλω νά έκτιμήσω ποίαι θά εlvαι αl έσωτερικαί έξελί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
201
ξεις, έάν ταπεινωθή δ έλληνικ6ς λα6ς. "Ολοι δέ ol "Ελλη­
νες γνωρίζουν καί ήνέχθησαν τάς παραχωρήσεις πού έκά­
μαμεν. Τ6 αύτ6 άναγνωρlζει καί ή άγγλική Κυβέρνησις.
Δέν δυνάμεθα νά κάνωμεν τίποτα πέραν αύτών.
)) 'Επαναλαμβάνω δτι, έκτ6ς τών νομικών καί ούσιαστι ­
κών έπιχειρημάτων, σiiς άνέπτυξα καί τήν ψυχολογικήν
πλευράν του θέματος, δι6τι μέ τήν πείρα ν σας γνωρίζετε τ6ν
μέγα ρ6λον τ6ν δποίον lχει αύτη έπί τής όρθής έκτιμήσεως
τών ζητημάτων.
))Εύχαριστώ δι6τι έδηλώσατε δτι, παρά τήν άπογοή­
έξετάσητε τά σημεία τά όποία έπεσήμανον. Παρακαλώ νά
πράξετε τοvτο μέ περισσοτέραν άποφασιστικ6τητα καί νά
εlσθε βέβαιος δτι τοιουτοτρ6πως έξυπηρετείται δχι μ6νον
δ σκοπ6ς τ6ν δποίον έπιδιώκομεν άλλά καί ή δικαιοσύνη.
))Παρακαλώ, έπίσης, νά βεβαιωθήτε δτι έάν έν πλήρει
εlλικρινείrι διατυπώνω τάς έπιφυλάξεις μου καί τάς άντιρ­
ρήσεις, ε[ναι δι6τι ούδέν πέραν τών δσων άνέφερον δύνα­
μαι νά πράξω. Δέν εlναι ζήτημα διαθέσεώς μου ή πολιτικής
μου άλλά πράγματι ούδέν περισσ6τερον δύναμαι νά προ­
σφέρω. νΑ ν έπρ6κειτΌ, άνευ συνεπειών, νά σiiς δώσω, ώς
προσωπικήν ίκανοποίησιν, τήν συγκατάθεσίν μου έπί του
σχεδίου, θά τ6lπραττον έάν δέν έγνώριζον έκ τών προτέρων
δτι τοvτο δέν δύναται νά λειτουργήση.
)) 'Εάν διά τούς Τούρκους ε[ναι θέσις πείσματος, διά τ6ν
έλληνικ6ν λα6ν εlναι θέμα δικαιοσύνης καί έθνικής τιμής.
))Θά έπεθύμουν δπως ύμείς, πρωθυπουργ6ς μεγάλης
φίλης καl συμμάχου χώρας, μή ζητήτε άπ6 έμέ νά κάμω
κάτι πέραν έκείνου τ6 δποίον δύναμαι . Θά παρεκάλουν
δπως έκτιμήσητε καλώς πάντα ταvτα καί μέ τιjν πείραν κaί
τήν εύθύνην, ή ν lχετε, πράξη τε πiiν δ, τι χρειάζεται ίνα κα­
ταστή δυνατ6ν νά φθάσωμεν εlς τήν λύσιν.
>>'Ο κ. Μάκ Μίλλαν εύχαριστεί τόν κ . Καραμανλήν δι '
δσα εΙπε . "Ταυτα", συνέχισεν, "μέ βοηθουν νά άντιληφθώ
καλύτερον τήν κατάστασιν καί μοί ενεποίησαν εντύπωσιν.
ΕΙπον δτι άπεγοητεύθην διότι εΙχον τήν εντύπωσιν δτι τό
σχέδιον ~λυε τό ζήτημα, ενώ τουτο συνήντησεν άντίδρα­
σιν. ' Η ' Αγία Γραφή άναφέρει δτι εΙναι εύλογημένοι οί
εΙρηνοποιοί, άλλά δυστυχώς τό ρητόν δέν ενεργεί οϋτω.
>>'Αλλά ενθαρρύνομαι μεγάλως, διότι ύπάρχουν ώρισμέ­
να σημεία επί τών δποίων συμφωνουμεν, ήτοι τήν επίτευ­
ξιν είρήνης καί τό ~πταετές προσωρινόν καθεστώς. Μίαν
μόνον μεγάλην διαφοράν ~χομεν, έάν άντιλαμβάνωμαι
καλώς, τό ζήτημα τών άντιπροσώπων. Δέν εΙναι ή μόνη . Τά
άλλα θέματα νομίζω ότι δύνανται νά διευθετηθουν. Θά
σκεφθώ προσεκτικώς πώς θά χειρισθώ τό ζήτημα. νlσως
τουτο νά ε{ναι εuκολον, ίσως δύσκολον.
>>'Εάν δυνηθώ μεν νά άρχίσωμεν τήν εφαρμογήν του
σχεδίου θά εύρεθώμεν ε{ς τήν δδόν μιας καλυτέρας περιό­
δου. Καί ο{ δύο επιθυμουμεν τό αύτό πράγμα, τήν είρήνην
καί τήν ~ναρξιν εξελίξεως πρός αύτοκυβέρνησιν. Έπιθυ­
μουμεν επίσης τήν επιστροφήν του 'Αρχιεπισκόπου πρός
~ναρξιν μετά του Κυβερνήτου συνομιλιών καί συνεργασί­
ας, δμου μετά τών εκπροσώπων τής τουρκικής κοινότητος.
Ένώ ή άπογοήτευσίς μου ήτο μεγάλη, ενθαρρύνομαι διότι
διαπιστώ δτι είμεθα τόσον κοντά.
))ΕΙναι ίσως πολύ φιλόδοξον εκ μέρους μου, διότι γνω­
ρίζαι τήνίt?τορίαν τών 500 ετών, άλλά θά προσπαθήσω νά
επιληφθώ τής επιλύσεως του ζητήματος, άναγνωρίζων τήν
202 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
μετριοπάθειαν καί τάς προσπαθείας, c'iς κατεβάλατε.
>>Η Α ν δυνηθώμεν νά άρχίσωμεν τήν έφαρμογήν του
έπταετους σχεδίου, εΙναι δυνατόν νά ύπάρξουν πολλαί έξε­
λίξεις είς μίαν διαφορετικήν άτμόσφαιραν. Έθεώρησα
καθήκον μου νά φέρω τήν είρήνευσιν καί νά κάμω τό σχέ­
διον των έπτά έτών . Θά έξακριβώσω τί έμπόδια ύφίστανται
άπό τής ίδικής σας καί τής τουρκικής πλευράς διά νά έκ­
καθαρισθή ή κατάστασις καί νά άντιληφθώ τί δύναται νά
γίνη.
>>'Εάν δυνηθώμεν νά ρυθμίσωμεν τό θέμα τών άντιπρο­
σώπων, θά εύρεθώμεν έπί τής δδου τής έφαρμογής του
έπταετους σχεδίου. Δέν γνωρίζω άν τουτο θά συμβή έντός
ήμερων ή έβδομάδων, πάντως θά ύπάρξη πρόοδος.
))Μέ έβοηθήσατε μέ τήν άνάπτυξιν των κυρίων σημείων
σας. Τό σπουδαιότερον ζήτημα εΙναι ή έπίτευξις τής είρή­
νης, πρός τουτο δέ πρέπει νά συμφωνήσουν ο{ 4 παράγοντες
τούς δποίους άνέφερον.
))ΗΕχω σαφή ε{Κόνα τών Κυρίων σημείων, έπί τών δποί­
ων δέον νά συγκεντρώσωμεν τάς προσπαθείας μας. 'Επιμέ­
νω έπί τής διαπιστώσεως δτι τό βασικόν σημείον των άντι­
προσώπων εΙναι δύσκολον. 'Υπόσχομαι πάντως νά κάμω
δ, τι δύναμαι. Η Αν τουτο λυθή, θά ~χωμεν προχωρήσει πο-
λ ))'Επισυνάπτω διά τήν Ύμετέραν 'Εξοχότητα τό κεί­
,,
υ .
>>'Ο κ . Καραμανλής ηuχαρίστησε τόν κ. Μάκ Μίλλαν
έξ όνόματος τής έλληνικής Κυβερνήσεως, διά τήν πρωτο­
βουλίαν του καί τόν κόπον είς δν ύπεβλήθη νά ~λθη είς
'Αθήνας. "'Επιθυμώ" συνέχισεν, "νά έχητε ύπ' όψι ν σας
δτι έκτιμώ τάς προσπαθείας σας καί παρακαλώ νά έκτιμή­
σητε καί ύμείς τάς ίδικάς μας. Καθώρισα σαφώς τήν θέσιν
τής έλληνικής Κυβερνήσεως καί προσεπάθησα νά σaς δώ­
σω μίαν άντίληψιν τών σκέψεων καί τών αlσθημάτων τοίί
έλληνικοίί λαοίί διά νά δυνηθήτε νά έκτιμήσητε όρθώς τήν
πολιτικήν μας. 'Επιθυμώ όπως ύπάρχη όρθή άvτίληψις
περί τών σκέψεων καί τών αlσθημάτων τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως, διότι τότε θά έκτιμηθή όρθώς ή πολιτική της.
))Εlμαι εύτυχής διότι έδόθη ή εύκαιρία νά γνωρισθώμεν
καί προσωπικώς. "
))Είς τό σημείον τουτο καί περί ώραν 13.00 ~ληξαν α{
συνομιλίαι)) 69 •
Μετά τή λήξη τών έπίσημων συνομιλιών άκολού­
θησε ίδιαίτερη συνάντηση τών δύο πρωθυπουργών
στήν κατοικία τοϋ Κ. Καραμανλή. Στήν τελευταία
σύσκεψη πού εγινε τό πρωί τής έπομένης, 9 Αύγού­
στου, διατυπώθηκε τό κείμενο τοϋ τελικοϋ κοινοϋ
άνακοι νωθέντος:
«'Ο πρωθυπουργός τής Μ. Βρετανίας, κ. Χάρολδ Μάκ
Μίλλαν καί δ πρωθυπουργός τής ·Ελλάδος, κ. Κ. Καρα­
μανλής, εΙχον συνομιλίας έν 'Αθήναις τήν 8ην καί 9ην
Αuγούστου έπί του ζητήματος τής Κύπρου.
))Οί κ. κ. πρωθυπουργοί προέβησαν είς πλήρη καί ειλι­
κρινή άνταλλαγήν άπόψεων καί ~μειναν σύμφωνοι δτι α{
συνομιλίαι των ύπήρξαν λίαν χρήσιμοι, μολονότι δέν δύ­
ναται νά λεχθή δτι α{ άπόψεις των συνέπεσαν καθ' δλην
τήν γραμμήν)) .
Μετά τήν έπιστροφή του στό Λονδίνο, δ Χ. Μάκ
Μίλλαν άπηύθυνε πρός τόν Κ. Καραμανλή έπιστολή,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
μέ τήν όποία, έπιφέροντας έπουσιώδεις προσαρμογές
καί προσθήκες στό άρχικό σχέδιο, προσπάθησε νά
πείσει τήν έλληνική Κυβέρνηση γιά τήν όρθότητα
των προτάσεών του:
«'Ως γνωρίζετε, έπεσκέφθην μεταγενεστέρως τήν w Αγ­
κυραν διά παρομοίαν προσωπικήν άνταλλαγήν άπόψεων
μετά του πρωθυπουργου τής Τουρκίας . 'Αφου έμελέτησα
έπίσης μετά προσοχής τό άνεπίσημον ύπόμνημα τό δποίον
μοί άπέστειλεν εuγενώς δ γενικός γραμματεύς του 'Οργα­
νισμου Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, οί συνεργάται μου
καί έγώ δυνάμεθα πλέον εuλόγως νά είπωμεν δτι κατέχομεν
πάντα τά στοιχεία έπί των δποίων θά ληφθώσιν αί άναγ­
καίαι άποφάσεις . 'Ως πρωθυπουργός τής Κυβερνήσεως
του 'Ηνωμένου Βασιλείου συναισθάνομαι άπολύτως τήν
βαρείαν εuθύνην ήν φέρω. Οuχ ήττον, εΙμαι ικανοποιημέ­
νος δτι ή πολιτική, ήν άνήγγειλεν ή Κυβέρνησις τής Α .
Μ., εΙναι ή ~χουσα μεγαλυτέρας πιθανότητας νά άποκατα­
στήση τήν έμπιστοσύνην έν Κύπρφ καί νά συντελέση είς
τήν ένίσχυσιν των φιλιών, είς μίαν ζωτικήν περιοχήν, τήν
δποίαν γνωρίζω δτι έπιθυμεί ή Ύμετέρα 'Εξοχότης καί
τήν δποίαν άπαιτεί ή παρουσα διεθνής κατάστασις.
μενον δηλώσεως περί τής Κύπρου, είς ήν θά προβώ τό
έσπέρας τής 15ης Αuγούστου. Θά ίδητε έκτου περιεχομέ­
νου ταύτης δτι ή Κυβέρνησις τής Α. Μ. έθεώρησε καθήκον
της νά έπισπεύση τήν έφαρμογήν έλευθερίας πολιτικής ήν
άνήγγειλεν ήδη .
))Οuχ ήττον, νέαι σκέψεις άπό τής 19ης 'Ιουνίου καί
έντευθεν μέ ήνάγκασαν νά έπιφέρω προσθήκας τινάς καί
άναπροσαρμογάς πρός τό συμφέρον πάντων των ένδιαφε­
ρομένων. Έθεώρησα δτι ήτο δίκαιον νά έκφράσω τήν έλ­
πίδα δτι, ύΠό τό φώς τής πείρας, τών δύο κοινοτήτων ένερ­
γουσών κεχώρισμένως μέσω των Βουλών των 'Αντιπρο­
σώπων των καί άπό κοινου έν τφ Συμβουλίφ του Κυβερνή­
του, δύναται νά έπιτευχθή έν καιρφ περαιτέρω πρόοδος
πρός μίαν μορφήν άντιπροσ~πευτικου θεσμου περιλαμβά­
νοντος τήν συνεργασίαν καί κοινάς ένεργείας αuτών.
'Απεφάσισα νά άναβάλω τάς προτάσεις ώς πρός τήν δι­
πλήν ίθαγένειαν, διότι κατόπιν έξετάσεως αuτών, νομίζω
δτι αύται συνεπάγονται νομικά τινά, μάλλον περίπλοκα,
προβλήματα. Προέβλεψα έπίσης δτι οί άντιπρόσωποι τής
'Ελλάδος καί Τουρκίας δέν θά συμμετέχουν πράγματι έν
τφ Συμβουλίφ του Κυβερνήτου, άν καί τά καθήκοντά των,
ώς ταυτα έκτίθενται έν τΌ ΛευκΌ Βίβλφ, παραμένουν άμετά­
βλητα · θά έργάζωνται, ώς προεβλέπετο, παρά τφ πλευρφ
του Κυβερνήτου χωρίς νά τελουν ύπό τήν προεδρίαν του,
τό καθεστώς δέ τουτο νομίζω δτι θά συμβιβάζεται περισσό­
τερον μέ τόν χαρακτήρα των ώς άντιπροσώπων κυριάρχων
δυνάμεων. τέλος, δ Κυβερνήτης έξουσιοδοτήθη νά διευκο­
λύνη, δσον τουτο εΙναι σκόπιμον, τόν σχηματισμόν
Ιδιαιτέρων κοινοτικών άρχων πρός διεκπεραίωσιν των
κοινοτικών των ύποθέσεων.
))Οuδέν σχέδιον δύναται νά εΙ ναι ποτέ τέλειον, άλλ' αί
προθέσεις τής Κυβερνήσεως τής Α. Μ. βασίζονται έπί εί­
λικρινους προσπαθείας πρός έξεύρεσιν δικαίου καί έντί­
μου διεξόδου έκ των δυσχερειών, c'iς θέτει τό κυπριακόν
πρόβλημα. Γνωρίζω έπίσης πόσην μεγάλην σημασίαν ή
Ύμετέρα 'Εξοχότης άποδίδει είς τήν έξεύρεσιν λύσεως
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
τών δυσχερειών τούτων καί εlμαι βέβαιος δτι δύναμαι νά
βασίζωμαι ί:πί της άπολύτου κατανοήσεως καί συνεργασί­
ας της Κυβερνήσεώς σας. 'Οφείλομεν ολοι νά άναλογι­
σθ&μεν πόσον μεγάλα εlναι τά ύπάρχοντα ζητήματα, ώστε
liπασαι αί χώραι μας, συνδεδεμένα ώς εlναι μεταξύ των είς
μίαν μεγάλην συμμαχίαν πρός ύπεράσπισιν της είρήνης
του κόσμου, νίi δυνηθ&σι νά άντιμετωπίσωσι διά τών προ­
σωπικών των προσπαθειών τό ϋψος των γεγονότων» 70 •
'Ο Κ. Καραμανλής, άφοϋ μελέτησε τό περιεχό­
μενο τής έπιστολής, άπέρριψε καί τό άναμορφωμένο
σχέδιο, διακηρύσσοντας τήν άπόφασή του νά συνε­
χίσει τόν άγώνα ύπέρ τής έλευθερίας τοϋ κυπριακοϋ
λαοϋ.
'Η άπαντητική έπιστολή τοϋ 'Έλληνα πρωθυ­
πουργοϋ έπιδόθηκε άπό τόνΕ. 'Αβέρωφ στό Βρετα­
νό πρεσβευτή στήν 'Αθήνα, Ρότζερ~ Αλλεν, στίς 20
Αύγούστου:
«Κύριε πρωθυπουργέ,
» 'Εμελέτησα μετά προσοχής τό περιεχόμενον
τής άπό 14ης Αύγούστου έ.έ. έπιστολής Σας.
»Κατά τήν έν 'Αθήναις πρόσφατον συνάντησίν
μας νομίζω δτι σiiς έδόθη ή εύκ:αιρία νά διαπιστώσε­
τε αύτοπροσώπως τήν εiλικ:ρινή καλήν μας θέλησιν
πρός έξεύρεσιν λύσεως, τήν όποίαν νά δύνανται δλ.οι
νά παραδεχθούν.
»Θά κατανοήσετε δι ' αύτό εύκ:ολώτερον τήν άπο­
γοήτευσιν κ:αί τήν πικ:ρίαν, τήν όποίαν προεκ:άλεσε
τό περιεχόμενον τής έπιστολής σας.
»Σiiς εlναι γνωστή ή έλληνικ:ή θέσις έπί τοί'5 κ:υ­
. πριακ:οv ζητήματος. Διεκ:δικ:οvμεν ύπέρ τών Κυπρίων
τό δικαίωμα τής αύτοδιαθέσεως. Χάριν αύτοv προσέ­
φυγεν ή 'Ελλάς εlς τά 'Ηνωμένα νΕθνη, πιστεύουσα
δτι δέν θά ήτο δυνατόν νά άρνηθή κανείς τήν aσκ:η­
σιν τοv δικ:αίωματος τούτου είς τόν τελευταίον εύρω­
παϊκ:όν λαόν, ό δποίος τελεί ύπό πλήρες άποικ:ιακ:όν
καθεστώς. 'Ενώπιον δμως τών τελευταίων περιπλο­
κών, αί όποία ι κατά τό πλείστον ύπήρξαν τεχνηταί, ή
'Ελλάς έδέχθη νά παραμερίση προσωρινώς τό θέμα
τούτο κ:αί νά συζητήση μίαν μεταβατικής φύσεως λύ­
σιν, ή όποία θά άφηνε τό μέν θέμα τής δριστικ:ής
λύσεως τοv Κυπριακ:ου τελείως άνοικ:τόν, θά παρείχε
δέ εiς τόν κ:υπριακ:όν λαόν, κατά τό διάστημα τής
έφαρμογής της, μίαν δημοκρατική ν αύτοκ:υβέρνησιν
μέ πάσας τάς δυνατάς έγγυήσεις διά τήν τουρκ:ικ:ήν
μειονότητα. Μία τοιαύτη λύσις θά ώδήγει εlς τήν
είρήνευσιν τής νήσου, τήν δποίαν ολοι εiλικ:ρινώς
έπιθυμοvμεν, κ:αί θά ένίσχυε τάς συμμαχίας μας εiς
τήν ζωτικ:ήν αύτήν διά τήν εiρήνην του κόσμου πε­
ριοχήν.
»'Υπό τό πyεvμα αύτό σiiς άπηύθυνα τήν άπό 21
'Ιουνίου έπιστ'ολήν μου κ:αί σiiς άνέπτυξα τούς λό­
γους, δι ' οϋς τό προταθέν παρ ' ύμών σχέδιον λύσεως
δέν όδηγεί εiς τούς σκοπούς τής εΙρηνεύσεως κ:αί τής
συμφιλιώσεως.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
203
»Κατά δέ τάς έν 'Αθήναις συνομιλίας μας, άφοv
κ:αθώρισα τήν βασικ:ήν τοποθέτησιν τής χώρας μου
εlς τό κ:υπριακ:όν ζήτημα, εlχα τήν εύκ:αιρίαν νά σiiς
άναπτύξω πώς θά έπρεπε νά άπομακ:ρυνθουν άπό τό
σχέδιόν σας περί προσωρινής λύσεως τά στοιχεία
έκ:είνα, tiτινατοv άφήρουν τόν συμπεφωνημένον χα­
ρακτήρα τής προσωρινότητας, άντί δέ νά άπλοποι­
ουν τό ζήτημα, τό περιέπλεκαν.
»Οϋτω εlχον ζητήσει:
,,α. "Οπως άποφευχθή πiiσα άνάμιξις τρίτων Κυ­
βερνήσεων εiς τά τής διοικήσεως τής νήσου.
'> 'Α ντ' αύτου, διαπιστώ εiς τό κείμενον τής προ­
σφάτου άνακ:οινώσεώς σας δτι ό θεσμός τών δύο άν­
τιπροσώπων διατηρείται κ:αί μάλιστα μέ άρμοδιότη­
τας, αί δποίαι καθιστούν σαφή τήν άνάμιξίν των εiς
τά τής διοικήσεως.
>> 'Εκ: τής άναμίξεως δμως ταύτης θά δημιουρ­
γούνται καθημερινώς έμπλοκ:αί, συνεχείς διαφωνίαι
κ:αί άνταγωνισμοί, οί όποίο ι θά έπιδεινώσουν τάς σχέ­
σεις, όχι μόνον τών δύο κοινοτήτων, άλλά κ:αί τών
δύο συμμάχων χωρών.
>>Πρό παντός δμως άλλου κ:αί αύτή ή άπλή πα­
ρουσία τών δύο άντιπροσώπων έντός τών πλαισίων
τής προσωρινής διοικήσεως δημιουργεί τάς προϋπο­
θέσεις διά νά προβληθουν βραδύτερον μόνιμα δικαι­
ώματα, πρiiγμα τό όποίον έρχεται εiς σαφή άντίθεσιν
μέ τήν συμπεφωνημένη ν προσωρινότητα τής προτει­
νομένης παρ' 'Υμών λύσεως.
>>β. "Οσον άφορii τήν συγκ:ρότησιν δύο χωριστών
Βουλών, σiiς εlχον έκ:θέσει τήν tiποψίν μου δτι τό
Νομοθετικό ν Σώμα δέον νά εlναι ένια ίον, μέ άρμοδιό­
τητας έφ' δλων τών ζητημάτων πλήν τών έπιφυλασ­
σομένων εiς τόν Κυβερνήτη ν. Καί tiν άκ:όμη έγκ:ρίνε­
το δτι δ θεσμός τών δύο Βουλών έδει νά διατηρηθή
μέ αύdτηρώς περιωρισμένην άρμοδιότητα έπί τών
κοινοτικών μόνον ζητημάτων, τότε θά έπρεπε νά
συγκ:ροτηθή πάντως κ:αί ένιαία Βουλή άντιπροσω­
πευτικ:ή όλοκ:λήρου του πληθυσμου.
,)Αντ' αvτου, έπισημαίνω δτι όχι μόνον διατη­
ρουνται αί δύο Βουλαί κ:αί μάλιστα μέ άσαφείς άρμο­
διότητας, άλλά κ:αί τήν ένιαίαν Βουλήν τήν όποίαν
θεωροvμεν ώς βασικ:όν στοιχείον του δλου συστήμα­
τος μόνον άορίστως μνημονεύετε.
>>γ. Θά ένθυμείσθε έπίσης δτι κατά τάς συζητή­
σεις μας έπεσημάναμεν κ:αί τό θέμα τής άριθμητικ:ής
συνθέσεως του Συμβουλίου, εiς τρόπον ώστε τουτο
νά άνταποκ:ρίνεται περισσότερον πρός τήν άναλογί­
αν του έκ:προσωπουμένου πληθυσμού. Δυστυχώς κ:αί
έπ ' αύτου του σημείου ούδεμία έπήλθε μεταβολή έπί
τοv άρχικ:οv σας σχεδίου.
»δ. 'Όχι δμως μόνον έπί τών άνωτέρω σημείων
δέν έπήλθον μεταβολαί, άλλά προσετέθη κ:αί νέον
διασπαστικ:όν τής ένότητος του πληθυσμού στοιχεί­
ον ύπό τήν μορφήν παρεχομένης είς τόν Κυβερνήτη ν
204 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΉ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
έξουσίας όπως έπιτρέπη τήν συγκρότησιν χωριστών
δημαρχιακών Συμβουλίων εlς τάς πόλεις καί χωρία
τής Κύπρου. Δέν δύναμαι εΙλικρινώς νά άντιληφθώ
διατί τό έπί αίώνας lσχυσαν καί ίσχυον σήμερον άκό­
μη σύστημα τών ένιαlων Δήμων, όπερ ίσχύει καί εlς
όλον τόν κόσμον, δέον τώρα νά άνατραπή διά τήν
Κύπρον. Καθείς δύναται νά άντιληφθή πόσον έπι­
κινδύνους περιπλοκάς θά δημιουργήση ή παρουσία
δύο χωριστών κοινοτικών άρχών είς τάς πόλεις καί
τά χωρία τής Κύπρου καί όφείλω νά είπω δτι οiανδή­
ποτε περίεργον πολιτικήν σκοπιμότητα καί aν πρό­
κειται τουτο νά έξυπηρετήση άδυνατώ νά έννοήσω
πώς συνελήφθη τοιουτος πρωτοφανής θεσμός.
»Γενικώς, καθώς άντιλαμβάνεσθε, δλαι αύταί αί
παρατηρήσεις μας άποβλέπουν είς τήν άπομάκρυν­
σιν έκ του σχεδίου σας έκείνων τών στοιχείων τά
όποία χωρίζουν τούς Κυπρίους κατά τρόπον σχεδόν
όργανικόν άντί νά ύποβοηθουν καί νά προάγουν τήν
δμόνοιαν καί τήν συνεργασίαν των.
))Κύριε πρωθυπουργέ,
)) Ή έλληνική Κυβέρνησις οϋτως άντιλαμβανομέ­
νη τά πράγματα λυπείται διότι δέν δύναται νά συμ­
πράξη είς τήν έφαρμογήν του σχεδίου Σας. Δέν πρό­
κειται έπομένως νά δρίση άντιπρόσωπόν της παρά
τφ Κυβερνήτu έν Κύπρφ. Ούδέποτε έζήτησε νά μετά­
σχη τής άσκήσεως τής κυριαρχίας έν τtf νήσφ. ΥΑλ­
λωστε, ώς άνωτέρω έξετέθη, τουτο ούδένα σκοπόν θά
έξυπηρέτει.
)) "Οσον άφορii τήν συμμετοχή ν τών 'Ελλήνων
Κυπρίων, άνήκεν είς αύτούς νά άποφασίσουν έάν θά
θελήσουν ή όχι νά συμπράξουν είς σχέδιόν Σας.
))Φοβουμαι, κύριε πρόεδρε, ότι τό άνακοινωθέν
παρ ' ύμών σχέδιον, χωρίς τάς μεταβολάς τάς δποίας
έπρότεινεν ή έλληvική Κυβέρνησις, δέν πρόκειται
νά έξυπηρετήση τούς σκοπούς τούς όποίους διεκηρύ­
ξατε, τήν είρήνευσιν τής νήσου καί τήν εύημερίαν
της. Διατηρεί τά στίγματα τών κακών έκείνων λύσε­
ων, αί δποίαι δυστυχώς έδημιούργησαν τραγικάς πε­
ριπλοκάς άνά τήν ύφήλιον είς βάρος τού, έλευθέρου
κόσμου, διότι ύπερέβησαν τό μέτρον, καθ' δ έπιτρέ­
πεται νά θυσιάζωνται άζημίως αi βασικαί άρχαί τής
διεθνους ζωής είς τάς προσκαίρους σκοπιμότητας.
)) Ή έλληνική Κυβέρνησις δέν έδίστασε νά προ­
βή είς συμφιλιωτικάς χειρονομίας χάριν τής εΙρηνεύ­
σεως τής νήσου καί χάριν τής άνασυνδέσεως τών
συμμαχιών της. 'Εάν άνάλογοι χειρονομίαι έγένον­
το καί άπό τάς έτέρας πλευράς θά είχομεν ήδη έξέλ­
θει άπό τήν σημεριvήν κρίσιν. 'Οφείλω δέ νά ύπο­
γραμμίσω ότι είς τήν κατευναστική ν αύτή ν προσπά­
θειάν της τήν παρηκολούθησε καί δ κυπριακός λαός,
όχι μόνον διά τών προσφάτων προτάσεων τάς δ ποίας
έκαμεν ό έκπρόσωπος αύτου, άλλά καί διά τών τριών
άνακωχών τάς δποίας προσέφερεν ή μαχητική κυ­
πριακή όργάνωσις καί τάς όποίας έτήρησεν άκόμη
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
καί όταν έπί μακρόν χρόνον προεκαλείτο διά νά τάς
διακόψη. Δι' αύτόν τόν λόγον άντιμετωπίζομεν μέ
ήσυχον τήν συνείδησιν τάς μελλοντικάς έξελίξεις,
άφου έπράξαμεν δ, τι ήδυνάμεθα διά νά τάς καταστή­
σωμεν είρηνικάς καί έποικοδομητικάς.
)) Ή 'Ελλάς, κατόπιν τής ματαιώσεως τής συμ­
φωνίας διά μίαν προσωρινή ν λύσιν, είναι φυσικόν νά
συνεχίση δι ' όλων τών νομίμων μέσων τόν άγώνα
της διά τήν έλευθερίαν του κυπριακου λαου.
))Κύριε πρόεδρε,
)) 'Από διαφόρων πλευρών μiiς έπισημαίνεται ότι,
παρ' όλην τήν μετριοπάθεiάν μας, έφ' όσον δέν γίνει
δεκτό ν τό παρ ' ύμών προ τε ι νόμενον σχέδιον, τό
μέλλον θά ε{ναι δι ' ήμiiς ζοφερόν. Ή Κυβέρνησις
έχει πλήρη συνείδησιν τών δοκιμασιών τάς δποίας
ένδεχομένως θά άντιμετωπίση. Τό έλληνικόν έθνος
δμως εlναι άποφασισμένον, όπως καί είς aλλας περι­
πτώσεις, νά άντιμετωπίση αύτάς τάς ένδεχομένας
δοκιμασίας, διότι τό θερμαίνει ή πίστις εlς τό δίκαι­
ον))7ι.
8 ΑΥΓΟΎΣτΟΥ 1958
'Ενόψει τής έκλογής νέου 'Αρχιεπισκόπου Βο­
ρείου καί Νοτίου 'Αμερικής, δ Κ. Καραμανλής
άπευθύνει στόν Οίκουμενικό Πατριάρχη 'Αθηναγό­
ρα τήν άκόλουθη έπιστολή:
«'Η προκύψασα χηρεία εlς τόν άρχιεπισκοπικόν
θρόνον τής Βορείου καί Νοτίου 'Αμερικής, συνεπεία
τής άδοκήτου καί σκληρiiς άπωλείας του άειμνήστου
Κυρου Μιχαήλ, ώς εlκός, έδημιούργησε ούχί μόνον
έκκλήσιαστικόν πρ6βλημα πρώτου μεγέθους είς τό
σεπτόν Οίκουμενικόν Πατριαρχείον άλλά καί έξέ­
χουσαν άπασχόλησιν είς τήν Β. Κυβέρνησιν.
))Εύθύς έξ άρχής έπιθυμώ νά τονίσω, Πα'vαγιώτα­
τε, ότι ή έξεύρεσις του άπό πάσης άπόψεως πλέον
ένδεδειγμένου άντικαταστάτου άποτελεί μέριμναν
τής 'Υμετέρας Θειοτάτης Παναγiότητος, ήτις άναμ­
φιβόλως θά προκρίνη τόν καταλληλότερον Ίεράρ­
χην πρός πλήρωσιν του δημιουργηθέντος κενου.
)) 'Εξ έτέρου, όμως, δεδομένου ότι όμου μετά τών
θρησκευτικών καθηκόντων, aτινα θά κληθή νά έκ­
πληρώση δ έκλεγησόμενος 'Αρχιεπίσκοπος, εϋρην­
ται συνυφασμένα Ιδιάζοντα έθνικά συμφέροντα άφο­
ρώντα τόν έν 'Αμερικtf 'Ελληνισμόν, aς μοί έπιτρα­
πή νά διατυπώσω τήν εύχήν όπως ή 'Υμετέρα Θειοτά­
τη Παναγιότης, κατά τήν έπιλογήν Αύτής μεταξύ
τών ίκανωτέρων 'Ιεραρχών τής Μητρός 'Εκκλησί­
ας, εύαρεστηθή καί λάβη ύπ' όψιν της, τήν ύποψη­
φιότητα του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Μελίτης
Κυρίου 'Ιακώβου, ούτινος αί iκανότητες, τό ήθος
καί δ έθνικός παλμός τυγχάνουν τής πλήρους έκτιμή­
σεως καί άπολύτου έμπιστοσύνης τής Β. Κυβερνή­
σεως.
 ΑΝΤ ΑΛΛΑΓΗ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΜΕ ΜΑΚ ΜΙΛΛΑΝ
»'Επί τούτοις, έπικαλούμεvος έπ' έμέ τάς 'Αρχι­
ποιμαvτορικάς εύλογίας τής 'Υμετέρας Θειοτάτης
Παvαγιότητος, διατελώ μετά βαθυτάτου σεβασμοv» 72 •
['Ο Μητροπολίτης Μελίτης 'Ιάκωβος θά έκλεγεί
πράγματι, 'Αρχιεπίσκοπος 'Αμερικής, τό Φεβρουά­
ριο του 1959].
9 Α ΥΓΟΥΣτΟΥ 1958
'Ο ύφυπουργός 'Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ρόμπερτ
Μέρφυ, έπισκέπτεται τήν 'Αθήνα, δπου συναντiiται
καί άνταλλάσσει άπόψεις μέ τόν Κ. Καραμανλή γιά
τό γενικότερο πρόβλημα τής Μέσης 'Ανατολής, κα­
θώς καί γιά τίς ελληνοτουρκικές σχέσεις καί τό Κυ­
πριακό.
Τό πρακτικό τών συνομιλιών του μέ τόν 'Έλληνα
πρωθυπουργό άναφέρει τά άκόλουθα:
«Tij είσηγήσει του ' Αμερικανου πρέσβεως κ . Ρίν­
τλμπέργκερ, δ είδικός άπεσταλμένος του προέδρου των
' Ηνωμένων Πολιτειών ύφυπουργός των 'Εξωτερικών κ. Ρ.
Μέρφυ, έπιστρέφων έκ τής άνά τήν Μέσην ' Ανατολήν πε­
ριοδείας του, έστάθμευσεν έπί 16 περίπου ώρας είς 'Αθή­
νας, ϊνα έπικοινωνήση μετά των aρμοδίων τής ~λληνικής
Κυβερνήσεως καί συζητήση μετ' αύτii>ν έπί τ&ν φλεγόν­
των ζητημάτων τής περιοχής.
»'Η συνάντησις ελαβε χώραν άργά τό άπόγευμα του
Σαββάτου, 9ης τρέχ., είς τήν έν Κηφισσί~ κατοικίαν του
πρωθυπουργου, δπου δ κ. Μέρφυ ε{χε μακράν συνομιλίαν
μετά του κ. Καραμανλή καί του ύπουργου των 'Εξωτερι­
κών κ. 'Αβέρωφ-Τοσίτσα . Κατ ' αύτήν παρίσταντο, άπό μέν
~λληνικής πλευράς, δ πρεσβευτής κ. Λιάτης καί δ διευθυν­
τής του Β. ύπουργείου κ. Μπίτσιος, άπό δέ άμερικανικής, δ
πρέσβυς κ. Ρίντλμπέργκερ, δ πρεσβευτής - σύμβουλος τής
άμερικανικής πρεσβείας κ. Πένφηλντ καί δ πολιτικός
σύμβουλος τής πρεσβείας κ . Χόρνερ.
»'Η συζήτησις , παραταθείσα πέραν των 2\12 ώρii>ν, πε­
ριέλαβε πλήρη άνταλλαγήν άπόψεων έπί του γενικωτέρου
προβλήματος τής Μέσης 'Ανατολής καί τii>ν έπί μέρους
έπικαίρων θεμάτων, έν μέσφ άτμοσφαίρας άμοιβαίας έμπι­
στοσύνης καί άκρας έγκαρδιότητος . ·Ο κ. Μέρφυ έξέθηκε
τά των έπαφii>ν του έν Βηρυτφ, έν 'Αμμάν, έν • Ιεροσολύ­
μοις, έν Βαγδάττι καί έν Καίρφ, ώς καί τάς έξ αύτii>ν έντυ­
πώσεις του, ήκουσε δέ μετά πολλής προσοχής καί προδή­
λου έκτιμήσεως τάς ~λληνικάς άπόψεις καί άντιλήψεις, ώς
αύται άνεπτύχθησαν ύπό του προέδρου τής Κυβερνήσεως
καί του ύπουργου των ' Εξωτερικών .
»Πάντως, ή συνάντησις περιωρίσθη είς πληρεστέραν
εκατέρωθεν ένημέρωσιν καί κατατόπισιν. ·Ο κ. Μέρφυ δέν
ήτο είς θέσιν ή άπέφυγεν aπλώς ν' άπαντήση είς έρωτή­
σεις άφορώσας τήν μέλλουσαν διαμόρφωσιν τής άμερικα­
νικής πολιτικής έν τij Μέστι ' Ανατολij , πολλφ δέ μάλλον
δέν εστερξεν νά διαλευκάνη σημεία άφορii>ντα ένδεχομέ­
νας έξελίξεις τής βρετανικής θέσεως έν 'Ιορδανί~. Περιω­
ρίσθη, τούτέστιν, έπιμελii>ς έντός των δρίων τής aρμοδιό­
τητός του ώς έκτελεστικου όργάνου τής άμερικανικής
έξωτερικής πολιτικής .
»Λίβανος. • Ο κ. Μέρφυ ήτο ίδιαιτέρως ίκανοποιημένος
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
205
έκ τής είς Βηρυτόν άποστολής του, εβλεπε δέ μέ άρκετήν
αίσιοδοξίαν τό μέλλον τής μικράς καί ίδιοτύπου ταύτης
άραβικής χώρας . 'Εντύπωσιν του εlχε κάμει τό προηγμέ­
νον των μεθ' ών εlχεν ελθη είς έπαφήν Λιβανίων πολιτι­
κών καί τό σχετικώς εϋκολον τής μετ' αύτii>ν συνεννοήσε­
ως, παρά τήν έμπάθειαν των μεταξύ αύτ&ν κομματικών άν­
τιθέσεων. 'Ιδιαιτέραν έκτίμησιν ετρεφε πρός τό πρόσωπον
του έκλεγμένου νέου προέδρου στρατηγου Χέαμπ .
»"Οσον άφορα τούς έκ τής άμερικανικής άποβάσεως
κινδύνους, τό εύτύχημα ήτο δτι δ σοβαρώτερος πάντων, δ
τής δυναμικής έκ μέρους τii>ν Σοβιέτ άντιδράσεως, εlχεν
άποφευχθή καί παρήλθεν ήδη δριστικii>ς. Καθ' δσον άφο­
ρά άλλας δυσμενείς πολιτικάς έπιπτώσεις, ώς καί άντιρρή­
σεις άφορώσας τήν σκοπιμότητα τής άμερικανικής ένερ­
γείας, παρεδέχετο μέν τό βάσιμον αύτii>ν, άλλ' ε{ χε νά πα­
ρατηρήση δτι ή είς Βηρυτόν παρουσία των 'Αμερικανών
πεζοναυτών ε{χε καί εύρύτερον εύμενή, καθ ' δ σταθερο­
ποιητικόν, άντίκτυπον έν τij περιοχij, μέχρις αύτής τής
Βαγδάτης.
>)·Ο κ. Μέρφυ ε{χεν άποκομίσει λίαν άγαθήν ώσαύτως
έντύπωσιν έκ συναντήσεώς του μέ τόν 'Ορθόδοξον 'Αρχι­
επίσκοπον Βηρυτου . Σχετικώς, έθίγη άπό έλληνικής πλευ­
ράς καί έξηγήθη ύπό του κ. 'Αβέρωφ ή σημασία τής μελ­
λούσης έν Δαμασκφ πατριαρχικής έκλογής καί τ&ν συνα­
φών φροντίδων τής έλληνικής διπλωματίας πρός άντιμε­
τώπισιν τής πολιτικώς έπιζημίου έπιρροής τής ρωσικής
'Εκκλησίας.
)) 'Ιορδανία. 'Επί των προβλημάτων τής χώρας ταύτης δ
κ . Μέρφυ άπέφυγε νά έκταθή, έφ' δσον ταυτα ύπάγονται
είς τήν άγγλικήν κυρίως aρμοδιότητα καί εύθύνην. Ήτο,
πάντως, πολύ σκεπτικός διά τό μέλλον τής χώρας ταύτης.
'Εθαύμαζε, βεβαίως, τό θάρρος καί τήν άποφασιστικότητα
του νεαρου βασιλέως Χουσείν, άλλά τό Κράτος του ήτο
δπωσδήποτε δυσκόλως βιώσιμον . Ή άντίθεσις τής πλειο­
ψηφίας του λαου ήτο προφανής, ώς έπίσης πρόδηλος ήτο
έν 'Αμμάν ή άντιπάθεια του κόσμου πρός τούς έπανακάμ­
ψαντας w Αγγλους στρατιώτας . Αί δυσκολίαι του Χουσείν
ήσαν μέγιστα ι, μεγαλύτερα ι παρ' δσον τάς έφαντάζετο δ
νεαρός μονάρχης , δστις έπίστευεν δτι ήδύνατο νά βασίζε­
ται έπί τής νομιμοφροσύνης του στρατου του, ένii> δ κ .
Μέρφυ διερωτaτο άν ή. έν προκειμένφ βασιλική έμπιστοσύ­
νη ήτο βάσιμος μέραν του '/3 των, πρός α άπηυθύνετο,
στελεχών του στρατεύματος.
)) ·Ως ούσιαστικωτέραν δικαιολογίαν τής είς 'Ιορδανί­
αν άποβάσεως των βρετανικών άεραγημάτων, δ κ . Μέρφυ
άνέφερεν δτι, δύο ήμέρας μετά τό πραξικόπημα τής Βαγδά ­
της έπρόκειτο νά έκραγή κίνημα καί έν 'Αμμάν πρός άνα­
τροπήν του καθεστώτος . Διά τό άκανθii>δες πρόβλημα τής
άποχωρήσεως των Βρετανών ούδέν εlχε νά είπη.
>>'Ισραήλ. 'Η Ισραηλινή Κυβέρνησις ετρεφε σοβαράς
άνησυχίας διά τάς περί τήν χώραν άραβικάς έξελίξεις.
»Κατά σχετικήν συζήτησιν του Παλαιστινιακου, δ κ .
Μέρφυ εύρε λίαν ένδιαφέρουσαν τήν ίδέαν του κ . 'Αβέρωφ
περί περιορισμου τής έβραϊκής μεταναστεύσεως ώς πρώ­
του προσφόρου βήματος πρός μίαν ρύθμισιν του ζητήμα­
τος. Εύθύς κατόπιν ήρχετο, άπό άπόψεως σπουδαιότητος,
τό ζήτημα τ&ν 'Αράβων προσφύγων, έπί του δποίου δ πρό­
εδρος τής Κυβερνήσεως κ. Καραμανλής έτόνισεν δτι ε{χε
σοβαρούς λόγους νά πιστεύη δτι ύπήρχε δυνατότης διακα-
 206 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
νονισμου, μέ βάσιν τήν έπιστροφήν εΙς τάς πρώην έν ' Ισ­
ραήλ έστίας των έκείνων έκ τ&ν προσφύγων, οϊτινες θά
έπελέγοντο τήν τοιαύτην παλιννόστησιν άντί της άποκα­
ταστάσεως αύτ&ν εΙς άλλας άραβικάς χώρας. Αί ύπάρχου­
σαι δέ σήμερον ένδείξεις ήσαν δτι οί πρώτοι θ' άπετέλουν
μειοψηφίαν του συνόλου.
>>'Ιράκ. ·Ο κ. Μέρφυ έπεβεβαίωσεν δτι ή ίρακινή έπανά­
στασις ε{χε πράγματι εύρύ λαϊκόν ερεισμα, καίτοι ή νασε­
ρική ύποκίνησης ε{χε παίξει σημαντικόν, κατ ' αύτόν, ρό­
λον.
))Κατά πόσον τά έν Λιβάνφ, 'Ιορδανί~ καί 'Ιράκ γεγο­
νότα ήσαν άποτέλεσμα έσωτερικ&ν παραγόντων καί έξελί­
ξεων, καί κατά ποίον ποσοστόν ήσαν άποτέλεσμα εξωθεν
ύποκινήσεων; Είς τό έρώτημα τουτο του προέδρου τής Κυ­
βερνήσ&ως δ κ. Μέρφυ άπήντησεν δτι, προσωπικώς καί
κατά προσέγγισιν, φυσικά, έξετίμα τήν άναλογίαν εΙς 60
πρός 40. 'Ο δεύτερος δέ ούτος συντελεστής - μικρότερος
έν 'Ιράκ - δέν άφεώρα άμεσον ρωσικόν δάκτυλον, άλλ '
εμμεσον διά του άγωγου του Νασερισμου, ρωσικήν έπί­
δρασιν.
)) Έπ' εύκαιρί~, δ κ. Μέρφυ έτόνισεν δτι ή πρώτη εκ­
θεσις των έν Λιβάνφ παρατηρητών του ΟΗΕ, περί μή
ύπάρξεως μαζικης εξωθεν βοηθείας πρός τούς Λιβανίους
έπαναστάτας, ήτο πεπλανημένη, σχετικώς δέ δ άρχηγός
τής δμάδος τ&ν παρατηρητών κ. Πλάζα ε{ χ εν έκφράσει τήν
έκ τούτου βαθείαν στενοχωρίαν του.
))Περαιτέρω δ 'Αμερικανός ύφυπουργός ώμίλησε περί
τ&ν έν τij νέ~ Κυβερνήσει του 'Ιράκ άντιπροσωπευομένων
τάσεων: έθνικιστ&ν, φιλονασερικ&ν καί άριστερ&ν . 'Ιδι­
αιτέρως έξηρε τήν δυναμικήν προσωπικότητα του άντι­
προέδρου συνταγματάρχου "Αρεφ, θιασώτου τής ένώσεως
τής χώρας του μετά τής ' Ηνωμένης 'Αραβικής Δημοκρα­
τίας . Πάντως, αί πιθανότητες συνεννοήσεως καί συνεργα­
σίας του νέου έν Βαγδάτιι καθεστώτος μετά τής Δύσεως
ε{ναι, κατά τήν άντίληψίν του, μάλλον καλαί καί ένθαρ­
ρυντικαί.
))Η.Α.Δ. Αί έντυπώσεις του κ. Μέρφυ άπό τόν πρόεδρον
Νάσερ δέν ήσαν δυσμενείς. 'Εντύπωσιν του εκαμαν ή
προσωπικότης καί ή διαλεκτική ίκανότης του Αίγυπτίου
ήγέτου, μετά του δποίου ε{χε πολύωρον συνομιλίαν. Καί­
τοι δέ δέν ήδύνατο νά δώση πολλήν πίστιν εΙς τάς διαβε­
βαιώσεις του συνομιλητου του περί σεβασμου τής άνεξαρ­
τησίας του Λιβάνου καί περί άγαθ&ν προαιρέσεών του
εναντι τής ' Ιορδανίας, έφρόνει δτι δ Αίγύπτιος πρόεδρος
ε{χε άρκούντως πλήρεις τάς χείρας μέ πληθύν προβλημά­
των καί φροντίδων έν Αίγύπτφ καί Συρί~, όSστε .νά μ ή έπι­
ζητή τήν δημιουργίαν προσθέτων δι' αύτόν δυσχερειών .
Γεvικ&ς, εύρε τόν άνδρα κουρασμένον καί περίφροντιν.
Ταύτοχρόνως, δμως, διηρωτάτο κατά πόσον ήτο κύριος
τής πορείας του ή δέν ήτο μοιραίον νά παρασύρεται καί δ
ίδιος άπό τόρευμα του παναραβικου Νασερισμου, τό δποί­
ον ε{χε δημιουργήσει.
))Αί έντυπώσεις του ' Αμερικανου ύφυπουργοu περί των
πολιτικών σκέψεων καί κινήτρων του Νάσερ συνέπιπταν
έν πολλοίς μέ τάς άντιστοίχους έντυπώσεις τ&ν κ . κ. Κα­
ραμανλή καί ' Αβέρωφ, έκτης πρό ετους εΙς Κάιρον έπισκέ­
ψεώς των, ώς καί του τελευταίου έκ του προσφάτου εΙς
Μ πριόνι ταξειδίου του. Αί άμερικανικαί, δμως, άντιλήψεις
διέφερον σημαντικ&ς ώς πρός τήν δυνατότητα προσεγγί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
σεως καί συνεννοήσεως τής Δύσεως μετ' αύτου . 'Από έλ­
ληνικής πλευράς του έτονίσθη δτι προσεγγίζοντες τόν Νά­
σερ προσεγγίζουν δλας τάς μάζας αϊτινες άποβλέπουν είς
αύτόν. ·Η άκτινοβολία του είς τάς μάζας άπετέλει γεγονός,
καί τουτο δέν ήδύνατο νά άγνοηθfj.
>>'Ο κ. Μέρφυ έπέμεινεν Ιδιαιτέρως έπί των κρατουσ&ν
έν Καίρφ ήθελημένων παρανοήσεων καί παρερμηνειών
τής άμερικανικfjς πολιτικfjς, άνέφερε δέ συγκεκριμένας
περιπτώσεις διαστροφής τ&ν πραγμάτων ύπό τ&ν ΑΙγυπτί­
ων ύπευθύνων.
)) Ή έν προκειμένφ συζήτησις ήγαγεν εΙς τήν έκ νέου,
ύπό του προέδρου τής Κυβερνήσεως, ύπογράμμισιν τής
σπουδαιότητος του ψυχολργικου παράγοντος, τήν σημα­
σίαν του δποίου ε{χεν έν άρχij έξάρει δ κ. Καραμανλfjς,
προκειμένου περί τfjς πρός τούς " Αραβας άπευθυνομένης
πολιτικής τής Δύσεως . 'Εν συνεχεί~ δέ καί δή έν συσχετί­
σει πρός τούς άντικτύπους του ' Αλγερινου άνά τόν άραβι­
κόν κόσμον, έτόνισεν δ κ. Καραμανλής τάς ηύξημένας εύ­
θύνας τ&ν 'Ηνωμένων Πολιτειών ώς ήγέτιδος του έλευθέ­
ρου κόσμου.
>>' Αφ' έτέρου, δ κ. 'Αβέρωφ, άναπτύσσων συναφείς
σκέψεις του, έπεσήμανε τό γεγονός δτι ή Δύσις ένεφανίζε­
το γενικώς εΙς τήν Μέσην 'Ανατολήν ώς άντιτιθεμένη
πρός τό λαϊκόν αίσθημα καί τά λαϊκά ρεύματα. Διότι, άτυ­
χ&ς, αί Μεγάλαι Δυνάμεις τfjς Δύσεως ήσκουν πολιτικήν
ήγετ&ν, βασιλέων καί έμίρηδων, ούδόλως δέ πολιτικήν
λαών. Οϋτω δέ δ δυτικός κόσμος παρουσιάζετο κατά κανό­
να συνδεδεμένος μέ τάς δυνάμεις τής όπισθοδρομικότητος,
της φεουδαρχίας καί τfjς άντιδράσεως.
>> "Αλλο , γενικώτερον θέμα, τό δποίον δ πρόεδρος τfjς
Κυβερνήσεως καί δ ύπουργός τ&ν ' Εξωτερικών εφερον
πρός συζήτησιν, ήτο τό του άραβικου έθνικισμου καί τής
άνάγκης δπως ή δυτική διπλωματία άντιμετωπίση τό φαινό­
μενον τουτο κάπως ρεαλιστικώτερον , ώς εν των πραγματι­
κών δεδομένων τής έν τφ άραβικφ κόσμφ καταστάσεως.
'Επεσήμαναν έπίσης τήν άνάγκην τής βελτιώσεως του βι­
οτικου έπιπέδου πολλών άραβικ&ν λαών, εί δυνατόν, δι'
ώργανωμένης προσπαθείας του έλευθέρου κόσμου . Τό βι­
οτικόν έπίπεδον ήτο τόσον χαμηλόν, όSστε όSθει τάς μάζας
εΙς τήν άπελπισίαν καί τάς ήγεσίας είς τήν άναζήτησιν
λύσεων δποθενδήποτε προερχομένων. 'Επί των σημείων
τούτων δ 'Αμερικανός ύφυπουργός ήρκέσθη νά έξηγήση
δτι ούδ' άπό τήν συνομιλίαν του μέ τόν πρόεδρον Νάσερ
ήδυνήθη νά σχηματίση σαφή δποσουν ίδέαν περί τή ς έν­
νοίας καί του περιεχομένου του άραβικου έθνικισμου, καί
δτι συνεφώνει ώς πρός τό θέμα τής άνάγκης βελτιώσεως
του βιοτικου έπιπέδου.
))Κυπριακόν. Κατά τάς άνωτέρω συζητήσεις έπανει­
λημμένως άνεφέρθη άπό έλληνικής πλευράς είτε έμμέσως
είτε άμέσως τό Κυπριακόν. Οϋτω , εΙς μίαν των δημιουργη­
θεισ&ν εύκαιρι&ν δ κ. Μέρφυ έζήτησεν δπως πληροφορη­
θη τί ε{χε προκύψει έκ τ&ν πρό τινων μόλις ώρ&ν τερματι­
σθεισ&ν συνομιλιών μετά του κ . Μάκ Μίλλαν. ' Ο πρόε­
δρος τfjς Κυβερνήσεως προέβη εΙς εκθεσιν τή ς πορείας
των έν λόγφ συζητήσεων, έχαρακτήρισεν δέ τά μετά των
"Αγγλων διαμειφθέντα, άναφέρας, έν συμπεράσματι καί έν
είδει έπιγράμματος , άποκαλυπτικήν των άγγλικ&ν προθέ­
σεων παρατήρησιν του Βρετανου πρωθυπουργου, δστις,
άπαντ&ν είς τήν έλληνικήν έπιχειρηματόλογίαν, άντε ρώ-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΜΕΡΦΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
τησε πλέον ή άπαξ:
»"Μά τί θά προσφέρω τότε είς τούς Τούρκους;".
»·Ο κ. Καραμανλής έξέφρασε τήν άπογοήτευσίν του
διά τήν τοιαύτην έξέλιξιν του ζητήματος. 'Έναντι τών δια­
δοχικών έλληνικών υποχωρήσεων, εναντι τής καλής θελή­
σεως τής ·Ελλάδος δπως έξευρεθή μία προσωρινή διευθέ­
τησις, ώρθουτο ή τουρκική άδιαλλαξία, τήν δποίαν καί
ε{χον κυρίως σήμερον κατά νουν νά Ικανοποιήσουν οί
'Άγγλοι.
»·Η ·Ελλάς ε{χε στέρξει είς θυσίας χάριν άποκαταστά­
σεως τής συμμαχικής συμπνοίας καί συνεργασίας, έν όψει
μάλιστα τών γενικωτέρων διεθνών κινδύνων. UΕναντι αύ­
τών έδέχετο uβρεις καί ραπίσματα. 'Υ φίστατο τήν χειροτέ­
ραν μεταχείρισιν άπό μέρους τών συμμάχων της, συμπερι­
λαμβανομένης καί τής 'Αμερικής.
»Ποϋ ώδήγει μία τοιαύτη έξέλιξις; 'Εξωτερικώς μέν, μέ
τήν έπιδείνωσιν τής διεθνοϋς καταστάσεως, καί δή τών έν
ττ'j Μέστι 'Ανατολτ'j πραγμάτων, έκινδύνευε τό Κυπριακόν
νά έκφύγη άπό τά φιλικά συμμαχικά πλαίσια καί νά γίνη
άντικείμενον όχι μόνον προπαγανδιστικής έκμεταλλεύσε­
ως άλλά καί πολιτικοϋ έπηρεασμοϋ έκ μέρους τής Σοβιετι­
κής ·Ενώσεως. 'Εσωτερικώς, ή άντίδρασις τοϋ έλληνικου
λαοϋ εβαινεν όγκούμενη καί ήτο άδηλον μέχρι ποϋ θά
εφθανε τό κυμα τής έθνικής άγανα κτήσεως, καθώς καί ποία
θά ήσαν τά έπακόλουθα. Διηρωτdτο δέ ήδη δ κ. Καραμαν­
λής, liν ή άδυσώπητος πίεσις τών πραγμάτων, ώς καί τό
στοιχειώδες καθήκον διαφυλάξεως τής έθνικής της άξιο­
πρεπείας καί των συμφερόντων του εθνους, δέν θά ήγαγον
έξ άνάγκης είς μίαν άναστάθμισιν καί άναπροσαρμογήν
τής διεθνοϋς τοποθετήσεως τής χώρας.
»Διά τήν λυπηράν αύτήν κατάστασιν δ κ. Καραμανλής
έθεώρει ίδιαζόντως υπεύθυνον καί τήν 'Αμερικήν, καί διά
τήν πρός τήν Μ . Βρετανίαν καί τήν Τουρκίαν εϋνοιαν καί
ένθάρρυνσιν, καί διά τήν παράλειψιν τών 'Αμερικανών ν'
άναλάβουν, ώς έπανειλημμένως τοίς ε{χε ζητηθή, ένεργό­
τερον μέρος διά μίαν δικαίαν ρύθμισιν τοϋ ζητήματος.
» · Ο κ . Μέρφυ ήκουσε πάντα ταυτα μέ ίδιαιτέραν προ­
σοχή ν καί περίσκεψιν, διακόπτων κάθε τόσον καί ζητών
έξηγήσεις. Διηρωτdτο δέ είς τό τέλος, άν πράγματι iιδύνα­
το τί καί τί συγκεκριμένως νά πράξη ή άμερικανική Κυ­
βέρνησις, πρός τήν κατεύθυνσιν ίδία τής Τουρκίας, διά νά
βοηθήση είς τήν έπίλυσιν τοϋ προβλήματος» 73 •
Μετά τίς συνομιλίες καί πρίν άπό τήν άναχώρη­
σή του, δ Ρόμπερτ Μέρφυ εκαμε τήν άκόλουθη δή­
λωση:
«'Ο πρωθυπουργός τής ·Ελλάδος κ. Κ. Καραμανλής
καί δ υπουργός τών 'Εξωτερικών κ. 'Αβέρωφ εχουν σαφή
άντίληψιν τής .καταστάσεως είς Μ. 'Ανατολήν, έμφοροϋν­
ται δέ άπό έποικοδομητικής άπόψεως εναντι τής καταστά­
σεως αύτής . 'Εκ τών συνομιλιών τάς δποίας διεξήγαγαν
άπεκόμισα τήν έντύπωσιν δτι ή 'Ελλάς περιλαμβάνεται
μεταξύ τών χωρών έκείνων α{ δποίαι ε{yαι περισσότερον
άφωσιωμέναι είς τάς ΗΠΑ. ι/ "' ·
» · Η στάσις αύτή τής · Ελλάδος, έν συνδυασμφ πρός τό
γόητρον του δποίου άπολαύει αuτη μεταξύ των άραβικών
Κρατών, τής έπιτρέπουν νά διαδραματίση εύεργετικόν ρό­
λον είς τήν προσπάθειαν πρός βελτίωσιν τής καταστάσε-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
207
ως είς τήν Μ. 'Ανατολήν. Ε{μαι ίδιαιτέρως εύτυχής, διότι
ένημερώθην έπακριβώς έπί τών έλληνικών άπόψεων έν σχέ­
σει μέ τό πρόβλημα τής Κύπρου» .
Στό Λονδίνο, έξάλλου, έπόμενο σταθμό τfjς περι­
οδείας του, δ Ρόμπερτ Μέρφυ έπεσήμανε οτι «πρός
τήν έλληνικήν Κυβέρνησιν ήδυνήθημεν νά δηλώ­
σωμεν οτι έπιθυμοϋμεν νά φανώμεν χρήσιμοι καθ'
ολον τό μέτρον των δυνατοτήτων μας, ώς τρίτη δύ­
ναμις>) .
'Η άφιξη στήν 'Αθήνα τοϋ 'Αμερικανοϋ είδικοϋ
άπεσταλμένου εδωσε τήν ευκαιρία στήν έλληνική
Κυβέρνηση νά έπανεξετάσει καί τά είδικά οίκονομι­
κά προβλήματα, μέ τά όποία συνέχεται ή συνεργασία
της μέ τήν Οί:ιάσιγκτων. Σχετικά, συντάχθηκε τό άκό­
λουθο συνοπτικό ύπόμνημα, τό όποίο καί έπιδόθηκε
στήν Κυβέρνηση τfjς Οί:ιάσιγκτων:
Το 0ΙΚΟΝΟΜΙΚΟΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
u Αμεσον: α. Μείωσις συναλλαγματικών διαθεσίμοw 1957:
23 έκατ. δολλάρια.
β. Προβλέπεται μείωσις αύτών διά τό 1958: 30-35 έκατ.
δολλάρια.
γ. Κίνδυνος νά διαταραχθή ή έμπιστοσύνη κοινο() είς
δραχμήν, δπότε μεταβαίνομεν είς πληθωρισμόν.
Μακροχρόνιον: α. Χαμηλόν είσόδημα 240 κατά κεφαλήν
'Ιταλία 400 κατά κεφαλήν
Ήν. Πολιτείαι 1.800 κατά κεφαλήν
β . 'Ανεργία: 12% έργατικοϋ δυναμικοϋ πόλεων. Τερά­
στιοι κοινωνικοί κίνδυνοι.
'Αντιμετώπισις άμέσου προβλήματος
I. 'Αμερικανική βοήθεια (διά 1958-59): 30-35 έκατ.
δολλάρια είς έλεύθερον συνάλλαγμα ή τριγωνικά PA'S.
2. 'Ενίσχυσις 12-15 έκατ. δολλαρίων διά κοινόχρηστα
(common use) 'Ενόπλων Δυνάμεων.
3. Παραγγελίαι offshore 15-20 έκατ. δολλαρίων διά Κα­
λυκοποιείον.
'Αντιμετώπισις μακροχρονίου προβλήματος
'Ενίσχυσις άμερικανική διά μεγάλα παραγωγικά εργα
(major inνestment projects) δπως μεταξύ άλλων:
α. Χαλυβουργείον Νιάρχου (υπό Τραπέζης Εισαγωγών
- ' Εξαγωγών (Export-Import Bank).
β. 'Υδροηλεκτρικά ' Αχελώου (ταμείον Οίκονομικής
'Αναπτύξεως (Development Loan Field).
γ. 'Υποστήριξις υπό ΗΠΑ διά τήν ϊδρυσιν Εύρωπαϊκής
'Αρχής Οίκονομικής 'Αναπτύξεως (European Develo-
pment Agency) τών υποαναπτύκτων χωρών καί περιοχών
τής Εύρώπης έντός πλαισίων ΕΖΕΣ (European Free Trade
Area).
Τυγχάνει εύρείας άναγνωρίσεως τό δτι, τόσον ή κοινω­
νική σταθερότης δσον καί ή άμυντική Ικανότη ς ένός
εθνους προάγονται σπουδαίως έντός ένός περιβάλλοντος
νομισματικής σταθερότητος καί συνεχοϋς οίκονομικής
άναπτύξεως. ' Η πpόσφατος πείρα παρ' δλα ταϋτα άπέδειξε
δι, άλλη ν μία φοράν δτι, υπό τό κράτος των γνωστών πιέ-
 208 ΚΥΠΡΟΣ : ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
σεων καί άδυναμιών τής έλληνικής οικονομίας άνεξαρτή­
τως του πόσον εύρεία καί έκτεταμένη εΙναι ή κινητοποίη­
σις των έγχωρίων πόρων, δέν ε{ναι δυνατή ή έπιτυχία των
προμνημονευθέτων άντικειμενικών σκοπών τής οίκονομι­
κής σταθερότητος καί άναπτύξεως liνευ μιdς καλώς όργα­
νωμένης έκ του έξωτερικοu ένισχύσεως, καί ιδίως έκ των
'Ηνωμένων Πολιτειών.
' Η ώς liνω ένίσiυσις θά εδει να κατευθύνεται πρωταρ­
χικώς πρός τά έξής δύο σημεία:
α . Τό ·Ισοζύγιον πληρωμών .
β. Βασικά εργα έπενδύσεων.
'Ισοζύγιον Πληρωμών
Μία άποτελματωθείσα καί ένίοτε φθίνουσα διεθνής ζή­
τησις διά τά έλληνικά έξαγώγιμα, μία πτωτική τάσις των
άδήλων εισπράξεων (γεγονός συνδεόμενον άμέσως μέ τό
παρόν χαμηλόν έπίπεδον τής παγκοσμίου οίκονομικής
άπασχολήσεως) καί ή άμερικανική βοήθεια, ητις άπό τό
έπίπεδον των 50 έκατ. δολλαρίων επεσε είς τό ημισυ του
ποσοu αύτοu κατά τό 1957-58, συνέτεινον ijδη εις τήν μεί­
ωσιν τών συναλλαγματικών διαθεσίμων κατά 23 έκατ. δολ­
λάρια, περαιτέρω δέ μείωσιν τής τάξεως των 30 έκατ. δολ­
λαρίων προβλέπεται νά λάβη χώραν έντός του 1958.
·Η έλληνική Κυβέρνησις άνήγγειλε προσφάτως τήν λ ή­
ψι ν όδυνηρών καί άντιδημοτικών μέτρων πρός τόν σκοπόν
τής άνασχέσεως των άντιξόων έξελίξεων, αίτινες λαμβά­
νουν χώραν έν άναφορ~ πρός τό ίσοζύγιον πληρωμών τής
χώρας.
I) Είς αύτό τό σημείον μία όριακή μόνον άλλά γενναιό­
δωρος καί εγκαιρος οικονομική ένίσχυσις έκ μέρους τών
·Ηνωμένων Πολιτειών θά ήτο δυνατόν νά εΙναι έκτάκτως
έπωφελής. 'Η πείρα, έπί του προκειμένου, μιdς γείτονος
χώρας ύπέρ τής όποίας μόλις προσφάτως άπεφασίσθη ή
διάθεσις κολοσιαίων ποσών διά τήν άποτροπήν μιdς πλή­
ρους οίκονομικής καταρρεύσεως αύτής, άποτελεί εϋλογον
άπόδειξιν .
2) 'Όπως εκτακτος συναλλαγματική βοήθεια τής τάξε­
ως τών 12-15 έκατ . δολλαρίων διατεθή είς τήν έλληνικήν
Κυβέρνησιν διά μερικήν κάλυψιν τών δαπανών είς συνάλ­
λαγμα έκ τής προμηθείας κοινοχρήστων είδών τών : Ενό­
πλων Δυνάμεων. Τοιαύτη βοήθεια άποτελεί έκτάκτως πολύ­
τιμον μέσον διά μείωσιν του έλλείμματος του ίσοζυγίου
πληρωμών ώς και διά τήν γενικωτέραν ένδυνάμωσιν τής
άμυντικής ικανότητος τής χώρας .
3) 'Η πτώσις των πολεμικών παραγγελιών άπό τό έπί­
πεδον τών 15,5 έκατ. δολλαρίων του 1956 εις 3,7 έκατ. δολ­
λάρια τό 1957 καί μηδέν τό 1958 (μέχρι του παρόντος)
ύπi'jρξεν εΙς έκτάκτως δυσμενής παράγων έπηρεάζων τούς
έξωτερικούς λογαριασμούς τής χώρας.
Διά τούς προαναφερθέντας λόγους ή έλληνική Κυβέρ­
νησις έπιθυμεί νά έκφράση τήν εντονον αύτής έπιθυμίαν
ίνα τό σπουδαίον αύτό κονδύλιον συναλλαγματικών είσ­
πράξεων άποκατασταθή είς τό έπίπεδον των 15-20 έκατ .
δολλαρίων. 'Επιπροσθέτως ή έλληνική Κυβέρνησις έπι­
θυμεί νά τονίση δτι άναμέvει σαφή ύποστήριξιν έκ μέρους
τών 'Ηνωμένων Πολιτειών διά τάς προτάσεις τών ύποανα­
πτύκτων χωρών τής Εύρώπης άναφορικώς μέ τήν ίδρυσιν
έντός τής ΕΖΕΣ μιdς 'Αρχής Οικονομικής 'Αναπτύξεως
πρός τόν σκοπόν τής ένισχύσεως του προγράμματος
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
βασικών εργων έπενδύσεων των χωρών αύτών.
Μία σαφής ενδειξις έκ μέρους τής Κυβερνήσεως των
'Ηνωμένων Πολιτειών δτι θά ήτο διατεθειμένη νά συμβά­
λη είς τούς πόρους ένός τοιούτου χρηματοδοτικοί) όργανι­
σμοu, άσφαλώς θά συνεπήγετο άναλόγους είσφοράς έκ μέ­
ρους των πλέον προηγμένων εύρωπαϊκών χωρών . 'Η έλλη­
νική Κυβέρνησις έπιθυμεί νά τονίση τήν γενικωτέραν βα­
ρύτητα καί κατ· άκολουθίαν τήν μείζονα σημασίαν ην
άποδίδει είς τήν έγκαθίδρυσιν ένός μονίμου καί συλλογι­
κοί) τοιούτου όργανισμοu, όστις θά εφερε τάς περιφερεια­
κάς χώρας τής Εύρώπης πλησιέστερον μέ τούς πλέον άνε­
πτυγμένους συνεταίρους αύτών, καί ijθελεν οϋτω συντελέ­
σει είς τήν ένδυνάμωσιν τής πολιτικής συνοχής καί τής
άμυντικής ίκανότητας τής Εύρώπης γενικώτερον.
'Η έλληνική Κυβέρνησις θά έπεθύμει νά έκφράση τήν
dποψιν δτι διά πολλούς καί λίαν σημαίνοντας λόγους ή
Κυβέρνησις τών 'Ηνωμένων Πολιτειών θά εδει νά έξετάση
εύνοϊκώς τήν εγκαιρον χορήγησιν του όρίου έκείνου τής
οίκονομικής βοηθείας, τό όποίο ν, άφ • ένός ijθελε συντελέ­
ση είς τήν άξιοποίησιν τής παλαιότερον χορηγηθείσης
βοηθείας, άφ' έτέρου δέν ήθελε συνδράμη είς τήν δημι ­
ουργίαν ένός προτύπου του τί δύναται νά έπιτελέση μία
έλευθέρα κοινωνία καί 1\ν φιλελεύθερον οίκονομικόν κα­
θεστώς.
·Η παροuσα έκτεταμένη άνεργία καί ή τεταραγμένη
περιοχή, έντός τής όποίας εύρίσκεται ή 'Ελλάς, δικαιολο­
γοuν εγκαιρον καί εύμενή έξέτασιν των έλληνικών προτά­
σεων.
9 Α ΥΓΟΥΣτΟΥ 1958
·Ο Σοβιετικός πρεσβευτής στήν 'Αθήνα έπιδίδει
στόν ύπουργό Προεδρίας, Κ. Τσάτσο, μήνυμα του
προέδρου του Ύπουργικου Συμβουλίου τής ΕΣΣΔ,
Ν. Χρουστσώφ, πρός τόν 'Έλληνα πρωθυπουργό, Κ.
Καραμανλή:
«Κύριε πρωθυπουργέ,
»'Απευθύνω πρός ύμdς τήν έπιστολήν ταύτη ν, μέ τήν
πρόθεσιν νά έκφράσω ώρισμένας άντιλήψεις τής σοβιετι­
κής Κυβερνήσεως, έν σχέσει πρός τήν σημερινήν τεταμέ­
νην κατάστασιν είς τήν 'Εγγύς καί τήν Μέση ν 'Ανατολήν,
δημιουργηθείσαν κατόπιν των έπιθετικών ένεργειών των
ΗΠΑ καί τής 'Αγγλίας είς τόν Λίβανον καί τήν Ίορδανί­
αν .
»'Η ενοπλος έπέμβασις των ΗΠΑ καί τής 'Αγγλίας
άνελήφθη κατά παράβασιν τών κανόνων τοu Διεθνοuς Δι­
καίου, παρακαμφθέvτος του Όργανισμοu 'Ηνωμένων
'Εθνών καί κατά παράβασιν τοu Καταστατικοί) Χάρτου
του ΟΗΕ.
»Αί πολεμικαί πράξεις τών ΗΠΑ καί τής 'Αγγλίας, τά
στρατεύματα τών όποίων είσέβαλον είς τό εδαφος τοu Λιβά­
νου καί τής 'Ιορδανίας καί ετοιμάζονται διά περαιτέρω
ενοπλον έπέμβασιν έναviίον dλλων άραβικών χωρών, ού­
δέν dλλο άποτελοuν εί μ ή έκστρατείαν των άποικιοκρατών
έναντίον του κινήματος των λαών, οί όποίοι έπιδιώκουν νά
άσκήσουν τό νόμιμον δικαίωμά των πρός αύτοδιάθεσιν. Αί
προσπάθειαι καταπνίξεως του έθνικοαπελευθερωτικοu κι­
νήματος τών άραβικών χωρών σκοπόν εχουν νά μ ή έπιτρέ-
 ΜΗΝΥΜΑ ΧΡΟΥΣτΣΩΦ
ψουν, έπί μακράν σειράν έτ&ν, τήν λύσιν του προβλήματος
τής έθνικής αύτοδιαθέσεως των λαών, οί όποίοι κατοικουν
είς τήν περιοχήν τής άνατολικής λεκάνης τής Μεσογείου,
καί μάλιστα όχι μόνον των άραβικ&ν λα&ν, άλλά καί του
κυπριακου λαου.
»'Ως γνωρίζετε, κύριε πρωθυπουργέ, ή σοβιετική Κυ­
βέρνησις εχει ijδη λάβει καί έξακολουθεί νά λαμβάνη δλα
τά άπαραίτητα μέτρα, διά τήν είρηνικήν ρύθμισιν τής πο­
λεμικής συγκρούσεως είς τήν 'Εγγύς καί τήν Μέσην
'Ανατολήν.
»'Η σοβιετική Κυβέρνησις διά τ&ν δηλώσεων αύτή ς
τής 16 καί 18 'Ιουλίου έ.ε. έπέστησε τήν προσοχήν των
Κυβερνήσεων καί τής διεθνους κοινής γνώμης έπί των
βαρυτάτων συνεπειών, πρός τάς όποίας όδηγεί ή άπόβασις
των άμερικανικ&ν στρατευμάτων είς τόν Λίβανον καί των
άγγλικ&ν στρατευμάτων είς τήν 'Ιορδανίαν καί έκάλεσε
τάς Κυβερνήσεις των ΗΠΑ καί τής 'Αγγλίας νά καταπαύ­
σουν τήν ενοπλον έπέμβασιν είς τάς έσωτερικάς ύποθέσεις
των χωρών τής 'Εγγύς καί τής Μέσης 'Ανατολής.
»Πρός τόν . σκοπόν τουτον ή σοβιετική Κυβέρνησις
έπρότεινε τήν' σύγκλησιν διασκέψεως των άρχηγ&ν των
Κυβερνήσεων τής ΕΣΣΔ, τής Μεγάλης Βρετανίας, τ&ν
ΗΠΑ, τής Γαλλίας καί τ&ν Ίνδι&ν, μέ συμμετοχήν του
γενικου γραμματέως του ΟΗΕ. Αί ΗΠΑ καί ή Μεγάλη
Βρετανία δμως ήναντιώθησαν είς τήν πραγματοποίησιν
τοιαύτης διασκέψεως καί έτάχθησαν ύπέρ τής άπόψεως
δπως τό ζήτημα τής καταστάσεως είς τήν 'Εγγύς καί τήν
Μέσην 'Ανατολήν παραπεμφθή έκ νέου πρός έξέτασιν ύπό
τής συνήθους συνεδριάσεως του Συμβουλίου 'Ασφαλείας.
ΕΙ ναι ijδη γνωστόν είς ύμdς δτι τό Συμβούλιον 'Ασφαλεί­
ας, τό όποίον έπί μακρόν χρόνον ήσχολήθη μέ τήν έξέτα­
σιν τής καταστάσεως είς τόν Λίβανον καί τήν 'Ιορδανίαν,
δέν ήδυνήθη μέχρι σήμερον νά λάβη άποτελεσματικά μέ­
τρα διά τήν έπίλυσιν του ζητήματος τούτου. Οϋτω αί Κυ­
βερνήσεις τ&ν ΗΠΑ καί τής Μεγάλης Βρετανίας φέρουν
τήν άμεσον εύθύνην διά τήν ματαίωσιν τής διασκέψεως
τ&ν άρχηγ&ν τ&ν Κυβερνήσεων των πέντε Δυνάμεων .
»~Αν καί α{ Κυβερνήσεις των ΗΠΑ καί τής Μεγάλης
Βρετανίας κατέστησαν άδύνατον τήν σύγκλησιν τής δια­
σκέψεως των πέντε Δυνάμεων, δυνάμεθα τώρα νά διαπι­
στώσωμεν, μετά πάσης θετικότητος, δτι αί άξιώσεις των
λα&ν περί άμέσου συγκλήσεως τοιαύτης διασκέψεως πρός
τόν σκοπόν του τερματισμου τής ένόπλου έπεμβάσεως είς
τήν 'Ιορδανίαν καί τόν Λίβανον καί ή άπόφασις τ&ν φι­
λειρηνικών Κρατών νά θέσουν τέρμα είς τήν έπίθεσιν είς
τήν 'Εγγύς καί τήν Μέσην 'Ανατολήν έξηνάγκασαν έκεί­
νους οί όποίοι ε{ χ ον τήν πρωτοβουλίαν τής ένόπλου έπεμ­
βάσεως νά έπιφυλαχθουν, κατά τό παρόν στάδιον, νά
έφαρμόσουν τά σχέδια τής διευρύνσεως τής έπιθέσεως
έναντίον άλλων χωρών καί, κατά πρώτον λόγον, έναντίον
τής δημοκρατίας του 'Ιράκ καί τής 'Ηνωμένης 'Αραβικής
Δημοκρατίας. Δέν εΙναι, <1>ς έκ τούτου, τυχαίον τό γεγονός
δτι α{ Δυτικαί Δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης τής Μεγά­
λης Βρετανίας καί των ΗΠΑ, έξηναγκάσθησαν νά άνα­
γνωρίσουν τήν δημοκρατίαν του 'Ιράκ, τήν ϊδρυσιν τής
όποίας ο{ έπιτιθέμενοι παρέστησαν άρχικ&ς <1>ς άπειλήν
κατά τής είρήνης είς τήν 'Εγγύς καί τήν Μέσην 'Ανατο­
λήν.
>>'Ο κίνδυνος, δμως, τής δημιουργίας παγκοσμίου συρ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
209
ράξεως δέν άπετράπη μέχρι σήμερον. Πληροφορίαι λη­
φθείσαι έκ τής περιοχής τής 'Εγγύς καί τής Μέσης 'Ανα­
τολής όμιλουν περί του δτι α{ άποβάσεις των άμερικανι­
κ&ν στρατευμάτων είς τόν Λίβανον καί των άγγλικ&ν
στρατευμάτων είς τήν 'Ιορδανίαν συνεχίζονται. Συγκέν­
τρωσις άμερικανικ&ν καί άγγλικ&ν ναυτικών δυνάμεων
λαμβάνει χώραν είς τόν χ&ρον τής' Ανατολικής Μεσογέί­
ου. Πάντα ταυτα γίνονται μέ τήν πλήρη ύποστήριξιν καί
τήν συνδρομήν τ&ν χωρών του καλουμένου Συμφώνου τής
Βαγδάτης. 'Η τουρκική Κυβέρνησις, μέ τήν ένεργόν ύπο­
στήριξιν των ΗΠΑ καί τής 'Αγγλίας, προέβη είς εύρείαν
προπαρασκευήν τής ένόπλου έπεμβάσεως είς τάς ύποθέ­
σεις των χωρών τής άραβικής 'Ανατολής.
>>Τό ζήτημα τής πλήρους καταπαύσεως τής ένόπλου
έπεμβάσεως είς τήν 'Εγγύς καί τήν Μέσην 'Ανατολήν καί
τής δημιουργίας έκεί δρων, οί όποίοι θά άπήλλασσον τούς
λαούς τής περιοχής ταύτης άπό τήν ξένην έπέμβασιν,
άπαιτεί τήν ταχυτάτην λύσιν του. Τά ξένα στρατεύματα
πρέπει νά άπομακρυνθουν έκ του Λιβάνου καί τής 'Ιορδα­
νίας, δοθέντος δτι ή παραμονή των έκεί άποτελεί συνεχή
άπειλήν κατά τής είρήνης καί τής άνεξαρτησίας των λα&ν·
QΠΟτελεί προκλητικήν παραβίασιν του Καταστατικου Χάρ­
του του ΟΗΕ, τήν όποίαν εΙναι άδύνατον νά παραδεχθή
οίονδήποτε κράτος- μέλος του Όργανισμου 'Ηνωμένων
Έθν&ν.
>>'Υπό τάς συνθήκας αύτάς ή σοβιετική Κυβέρνησις
θεωρεί άπαραίτητον νά συνεχίση τάς προσπαθείας διά τήν
διαφύλαξιν καί τήν έδραίωσιν τής είρήνης είς τήν 'Εγγύς
καί τήν Μέσην 'Ανατολήν. Δεδομένου δτι αί μέν Κυβερνή­
σεις τής Μεγάλης Βρετανίας καί των ΗΠΑ άπέφυγαν τήν
σύγκλησιν διασκέψεως τ&ν άρχηγ&ν των Κυβερνήσεων
τ&ν πέντε Δυνάμεων, τό δέ Συμβούλιον 'Ασφαλείας άπε­
δείχθη άνίκανον νά έξασφαλίση λύσιν του ζητήματος περί
τής καταστάσεως είς τήν 'Εγγύς καί τήν Μέσην 'Ανατο­
λήν, πρός τό συμφέρον τής είρήνης, ή Κυβέρνησις τής
Σοβιετικής 'Ενώσεως εδωσεν είς τόν άντιπρόεδρον αύτή ς
παρά τφ ΟΗΕ όδηγίας δπως ζητήση τήν σύγκλησιν έκτά­
κτου συνόδου τής γενικής συνελεύσεως του ΟΗΕ πρός έξέ­
τασιν του ζητήματος περί τής άνευ άναβολής άπομακρύν­
σεως των στρατευμάτων των ΗΠΑ άπό τόν Λίβανον καί
τής Μεγάλης Βρετανίας άπό τήν 'Ιορδανίαν. 'Η σοβιετική
Κυβέρνησις έλπίζει δτι ή έξέτασις του ζητήματος τούτου
ύπό τής γενικής συνελεύσεως, είς τήν όποίαν άντιπροσω­
πεύονται τόσον τά μεγάλα δσον καί τά μικρά Κράτη, θά
έπιτρέψη νά εύρεθουν τρόποι διά τήν έξάλειψιν του κινδύ­
νου πολέμου, ό όποίος έδημιουργήθη είς τήν 'Εγγύς καί
τήν Μέσην 'Ανατολήν, έξ αίτίας των ένεργει&ν τής Μεγά­
λης Βρετανίας καί των ΗΠΑ καί θά άποκαταστήση τήν
ήρεμίαν είς τήν περιοχήν ταύτην.
>>'Η σύγκλησις μίας τοιαύτης συνόδου θά έπιτρέψη όχι
μόνον είς τά μεγάλα άλλά καί είς τά μικρά Κράτη νά προ­
σφέρουν τάς ύπηρεσίας των είς τήν ύπόθεσιν τής έκμηδε­
νίσεως του κινδύνου, ό όποίος άνέκυψεν είς τήν 'Εγγύς καί
τήν Μέσην 'Ανατολήν.
»Ή σοβιετική Κυβέρνησις, εχουσα ύπ' όψιν δτι ή
'Ελλάς ένδιαφέρεται άμέσως διά τήν διατήρησιν τής είρή­
νης είς τόν χ&ρον τής' Ανατολικής Μεσογείου, έλπίζει δτι
ή έλληνική Κυβέρνησις, κατά τήν έξέτασιν, είς τήν εκτα­
κτον σύνοδον του ΟΗΕ, του ζητήματος περί τής καταστά-
 210 Κ\'ΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
σεως είς τήν 'Εγγύς καί τήν Μέσην 'Ανατολήν, θά ταχθfj
ύπέρ τfjς &.μέσου &.πομακρύνσεως των &.μερικανικών στρα­
τευμάτων &.πό τόν Λίβανον καί τών &.γγλικών &.πό τήν
Ίορδανίαν, συμβάλλουσα οϋτω είς ~ναν είρηνικόν διακα­
νονισμόν έν τίj περιοχίi ταύττι.
»Είς ήμdς ε{ ναι γνωστόν δτι μεταξύ τfjς 'Ελλάδος καί
των χωρών τfjς &.ραβικfjς 'Ανατολfjς ύφίστανται καλαί
&.μοιβαίαι σχέσεις. Μία συνεπής θέσις τfjς 'Ελλάδος έπί
του θέματος τfjς διατηρήσεως τfjς είρήνης είς τήν 'Εγγύς
καί τήν Μέσην 'Ανατολήν θά συνέβαλλεν είς ~ναν είρηνι­
κόν διακανονισμόν καί είς τήν ένίσχυσιν του διεθνους κύ­
ρους τfjς 'Ελλάδος.
»'Εκφράζω τήν πεποίθησιν, δτι τόσον ύμείς, κύριε
πρωθυπουργέ, δσον καί ή ύφ · ύμdς Κυβέρνησις θά έξετά­
σητε μετά τfjς δεούσης κατανοήσεως τάς έκφραζομένfLς,
παρά έμου, έν τίi παρούση, &.ντιλήψεις».
Τό μήνυμα τοϋ Σοβιετικοϋ ήγέτη δόθηκε στή δη­
μοσιότητα χωρίς νά άποτελέσει τό άντικείμενο ίδι­
αιτέρων σχολίων.
11 Α ΥΓΟΥΣτΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής μεταβαίνει μέ άεροπλάνο τής
ΕΒΑ στήν Κέρκυρα, όπου γίνεται δεκτός άπό τό
βασιλέα Παϋλο, τόν όποίο καί ένημερώνει γιά τίς
πρόσφατες συνομιλίες του μέ τόν Χ. Μάκ Μίλλαν
καί τόν Ρ. Μέρφυ.
11 Α ΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Αποφασίζεται ή παροχή, γιά πρώτη φορά, κρα­
τικής ένισχύσεως γιά τή βιομηχανική παραγωγή κι­
νηματογραφικών ταινιών στήν 'Ελλάδα.
Σύμφωνα μέ τή σχετική δήλωση τοϋ ύπουργοϋ,
Ν. Μάρτη, τό ύπουργείο Βιομηχανίας, σέ συνεργα­
σία μέ τά άντίστοιχα Προεδρίας καί Παιδείας, καθώς
καί τόν ΕΟΤ, καί μέ τή συμβολή τών έκπροσώπων
καί παραγόντων τοϋ κλάδου, θά διαμορφώσουν τό
πλαίσιο των μέτρων πού θά κριθοϋν άναγκαία.
[Παράλληλα, εκτοτε, μέ τήν εμπρακτη έκδήλωση
τοϋ κυβερνητικοϋ ένδιαφέροντος, θά είσαχθεί στή
Βουλή, στίς 30 'Απριλίου 1959, καί τό πρώτο νομο­
σχέδιο «περί προστασίας τοϋ έλληνικοϋ κινηματο­
γράφου»]15.
12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής προεδρεύει σέ σQσκεψη μέ τή
συμμετοχή τών ύπουργών Συντονισμοϋ, Οικονομι­
κών καί Βιομηχανίας, καθώς καί τών διοικητών τών
Τραπεζών 'Ελλάδος καί 'Εθνικής, στή διάρκεια τής
δποίας συζητήθηκε τό πρόγραμμα βιομηχανικής
άναπτύξεως τής χώρας καί άποφασίστηκε ή προκή­
ρυξη διεθνοϋς διαγωνισμοϋ γιά τά εργα τοϋ 'Αχελώ­
ου.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Ειδικότερα, προβλέφθηκε, μέ έντολή στή ΔΕΗ,
προθεσμία 20 ήμερων γιά τή σχετική προκήρυξη, μέ
τήν προοπτική νά δλοκληρωθεί σέ σύντομο χρόνο
καί μέ τή συμμετοχή φερέγγυων διεθνών οίκων, ή
δριστική μελέτη, ή προμήθεια μηχανημάτων καί ή
κατασκευή καί χρηματοδότηση τοϋ εργου.
'Ο ύπουργός Βιομηχανίας, Ν. Μάρτης, υπογράμ­
μισε ότι τό εργο τοϋ 'Αχελώου άποτελεί εργο κατα­
λυτικής σημασίας γιά τήν άνάπτυξη τής ένεργειακής
οικονομίας τής χώρας . 'Η λειτουργία το~ νέού αύτοϋ
σταθμοϋ, σέ συνδυασμό μέ τόν άτμοηλεκτρικό στα­
θμό τής Πtολεμαίδας, θά έπιτρέψει τήν παραγωγή
ήλεκτρικοϋ ρεύματος χαμηλοϋ κόστους καί θά συμ­
βάλει στή δημιουργία μεγάλων ήλεκτροβόρων βιο­
μηχανιών.
Μέ άναφορά στήν έξαγγελία τής έκτελέσεως «τοϋ
μεγαλύτερου ύδροηλεκτρικοϋ εργου τής χώρας», ή
«Καθημερινή» έπεσήμανε:
'Από του 1918 τό εργον τουτο &.πετέλεσεν όνειρον
δλων ~ων Κυβερνήσεων τfjς χώρας άλλά ποτέ δέν κατωρ­
θώθη οuτε κάν είς τό στάδιον τfjς σοβαρdς μελέτης.
'Υπάρχουν τώρα δλαι α{ ένδείξεις δτι θά πραγματοποιηθfj.
Τουτο σημαίνει δτι ή 'Ελλάς θά &.ποκτήσει άλλο ~ν δισε­
κατομμύριον ώριαίων κιλοβάτ ρεύματος εuθηνοτάτου. Καί
μέ τό εuθηνότερον τουτο ρευμα ή 'Ελλάς θά έφοδιάση
σειράν νέων βιομηχανιών, μεταξύ τών όποίων καί τήν βιο­
μηχανίαν τής &.λουμίνας. 'Η Κυβέρνησις έχει πολλά προ­
βλήματα νά &.ντιμετωπίση καί πολλά έξ αuτών &.ντιμετωπί­
ζει όρθώς, &.λλ' έσφαλμένως. 'Αλλ' ε{ ναι εuχάριστον δτι
τό πρόβλημα τfjς κατασκευfjς μεγάλων παραγωγικών ερ­
γων, των εργων τά όποία θά &.λλάξουν τήν μορφήν τfjς
διαβιώσεως του έλληνικου λαου, τό &.ντιμετωπίζει μέ έπι­
μονήν καί συνέπειαν καί, κατά τό πλείστον, μέ τάς όρθάς
λύσεις 76 •
12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Ο Σοφοκλής Βενιζέλος ένημερώνεται άπό τόν
πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή, σχετικά μέ τήν πορεία
τοϋ κυπριακοϋ ζητήματος καί, είδικότερα γιά τίς συ­
νομιλίες του μέ τόν Βρετανό πρωθυπουργό κ. Μάκ
Μίλλαν.
14 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Ο πρεσβευτής τής 'Ομοσπονδιακής Δημοκρα­
τίας τής Γερμανίας στήν 'Αθήνα εχει πολύωρη έγ­
κάρδια συνομιλία μέ τόν Κ. Καραμανλή. Μετά τή
συνάντηση έκδόθηκε τό άκόλουθο κοινό άνακοινω­
θέν:
«Ή Βασιλική 'Ελληνική Κυβέρνησις καί ή 'Ομο­
σπονδιακή Κυβέρνησις συνεφώνησαν δπως διεξαχθώσι
κατά τόν Σεπτέμβριον του τρέχοντος έτους διαπραγματεύ­
σεις περί έπεκτάσεως τfjς οίκονομικfjς συνεργασίας τών
δύο χωρών καί περί περαιτέρω συμβολfjς τfjς •Ομοσπονδι-
 ΑΧΕΛΩΟΣ
ακής Δημοκρατίας είς τήν οίκονομικήν άνόρθωσιν τής
·Ελλάδος. ·Η ·Ομοσπονδιακή Κυβέρνησις θά πράξη παν
τό δυνατόν πρός σταθεροποίησιν τής οίκονομικής κατα­
στάσεως έν • Ελλάδι καί έν συνδυασμφ πρός τοuτο θά προ­
αγάγη τήν χρηματοδότη σι ν διά έξαγωγάς κεφαλαιουχικών
άγαθrον, μονίμων έγκαταστάσεων καί έπενδύσεων διά συγ­
κεκριμένα εργα.
»'Επί πλέον θά ύποστηρίξη τά διεθνή μέτρα βοηθείας,
έν σχέσει πρός τά όποία αί άνάγκαι τής 'Ελλάδος έντός
τής ΕΖΕΣ θά τύχουν πάσης δυνατής ένισχύσεως τής Κυ­
βερνήσεως τής Δυτικής Γερμανίας.
»Αί διαπραγματεύσεις, αϊτινες θά λάβουν χώραν είς τάς
άρχάς Σεπτεμβρίου, κατά τήν σύνοδο ν τής 'Ελληνογερμα­
νικής Κυβερνητικής 'Επιτροπής, θά συνεχισθοuν καί θά
άχθrοσι είς πέρας κατά συνομιλίας μεταξύ μελών των δύο
Κυβερνήσεων, έν τφ πλαισίφ τής προβλεπομένης έπισκέ­
ψεως του Κ . Καραμανλή είς Βόννην» .
Στίς προοπτικές τής διμεροϋς συνεργασίας στόν
οίκ:ονομικ:ό τομέα άναφέρεται έμπεριστατωμένο ύπό­
μνημα, μέ τήν i:δια ήμερομηνία, τό όποίο -προφα­
νώς- ύποβλήθηκ:ε άπό τήν έλλην{κ:ή στή yερμανικ:ή
Κυβέρνηση:
«'Η έλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί νά ύπογραμμίση
τήν βαθείαν ίκανοποίησίν της διά τήν ταχείαν άνάπτυξιν
των έμπορικων σχέσεων τής 'Ελλάδος καί τής 'Ομοσπόν­
δου Δημοκρατίας τής Γερμανίας κατά τά τελευταία ετη. ·Η
άνάπτυξις των έμπορικων συναλλαγών μεταξύ των δύο χω­
ρών ύπήρξε τοιαύτη οοστε αί είσαγωγαί τής ·Ελλάδος έκ
Γερμανίας νά ε{ναι μεγαλύτεραι άπό τάς είσαγωγάς της έξ
οιασδήποτε άλλης ευρωπαϊκής χώρας, παραλλήλως δέ ή
Γερμανία κατέστη δ μεγαλύτερος άγοραστής έλληνικων
έξαγωγίμων προϊόντων. Δέον νά σημειωθή δμως δτι α{
έξελίξεις αύται συνεδυάσθησαν μέ σημαντικήν διεύρυνσιν
του τρέχοντος έλλείμματος του ίσοζυγίου πληρωμών τής
'Ελλάδος μετά τής Γερμανίας, χαρακτηριστικόν τής όποί­
ας ε{ναι τό γεγονός δτι αί γερμανικαί έξαγωγαί πρός τήν
·Ελλάδα ε{ ναι σχεδόν διπλάσια ι των έξαγωγrον έλληνικων
προϊόντων είς τήν Γερμανίαν. 'Η έξέλιξις αϋτη άποτελεί τό
κυριώτερον άνησυχητικόν σημείον είς τήν άνάπτυξιν των
ελληνογερμανικών σχέσεων , ίδία έάν ληφθή ύπ' δψιν ή
άνάγκη έπιταχύνσεως τής οίκονομικής άναπτύξεως τής
·Ελλάδος, ή όποία άποτελεί πρωταρχικήν έπιδίωξιν τής
έλληνικής Κυβερνήσεως καί ή όποία θά προκαλέση περαι­
τέρω αϋξησιν τής ζητήσεως δι' είσαγωγάς, μέγα μέρος τής
δποίας άναμφισβητήτως θά κατευθυνθή πρός τήν Γερμανί­
αν.
»'Η έλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί νά έπισύρη τήν
προσοχή ν τής ·Ομοσπονδιακής Κυβερνήσεως τής Γερμα­
νίας έπί του γεγονότος δτι, πλήν των άνωτέρω, ή 'Ελλάς μέ
τήν σταθερά ν κατ' ετος αϋξησιν του πληθυσμοί) άντιμετω­
πίζει καί πρόβλημα υποαπασχολήσεως, δπερ καθίσταται
σοβαρώτερον έκ του δτι ή χώρα εύρίσκεται είς κρίσιμον
περιφέρειαν τής Ευρώπης. Κατά συνέπειαν ή προώθησις
τής οίκονομικής άναπτύξεως τής χώρας καί ή έξασφάλισις
έπαρκοuς άπασχολήσεως είς τόν πληθυσμόν άποτελεί
πρωταρχικήν άνάγκην καί τοuτο διά λόγους δχι μόνον οί­
κονομικούς άλλά καί πολιτικούς, ο{ δποίοι δένε{ ναι δυνα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
211
τόν νά ε{ ναι του ένδιαφέροντος διά τήν δυτικοευρωπαϊκήν
κοινότητα καί διά τήν 'Ομοσπονδιακή ν Δημοκρατίαν.
»Έάν ληφθή ύπ' όψιν, δμως, τό μέγεθος των άπαιτουμέ­
νων πόρων, ή πραγματοποίησις τής έπιταχύνσεως τής οί­
κονομικής άναπτύξεως τής χώρας ύπό συνθήκας έσωτερι­
κής νομισματικής σταθερότητος καί συναλλαγματικής
ίσορροπίας καθίσταται άδύνατος άνευ ένισχύσεως των συ­
ναλλαγματικών πόρων τής ·Ελλάδος είς έπαρκή εκτασιν
καί ύπό καταλλήλους δρους.
>>'Η έλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί νά ύπογραμμίση τό
γεγονός δτι ή έλληνική οίκονομία uπέστη τεραστίας κα­
ταστροφάς κατά τήν διάρκειαν του παγκοσμίου πολέμου
καί του έπακολουθήσαντος άνταρτοπολέμου μέχρι του
1950. Ή Έλλάς εuρέθη οϋτω είς τήν άνάγκην δπως χρη­
σιμοποιήση δχι μόνο τούς ίδίους αυτής πόρους άλλά καί
τό μέγιστον μέρος τής έξωτερικής βοηθείας διά τήν κάλυ­
ψιν άμυντικων άναγκων άφ' ένός καί διά τήν έπανόρθωσιν
των έκ του πολέμου καταστροφών άφ' έτέρου, καθ' δν
χρόνον άλλαι χrοραι μή uποστaσαι ζημίας ήσαν είς θέσιν
μεταπολεμικώς νά χρησιμοποιήσουν τόσον τούς ίδίους αυ­
τών πόρους δσον καί τήν παρασχεθείσαν αυταίς οίκονομι­
κήν βοήθειαν έξ δλοκλήρου διά τήν προώθησιν τής άνα­
πτύξεως των οίκονομιων των.
>>'Η έλληνική Κυβέρνησις φρονεί δτι α{ άνωτέρω πα­
ρατηρήσεις δέον νά εχουν βαρύνουσαν σημασίαν διά μίαν
ευνοϊκήν μεταχείριtην τής 'Ελλάδος uπό τής 'Ομοσπον­
διακής Κυβερνήσεως τής Γερμανίας.
>>w Άλλωστε ή διά του τρόπου τούτου στενωτέρα σύσφι­
ξις των σχέσεων ·Ελλάδος καί Γερμανίας θά ε{χεν ίδιαιτέ­
ραν σημασίαν καί διά τήν προαγωγήν των είρηνικων έπι­
διώξεων των δύο χωρών uπό συνθήκας έλευθέρας συνερ­
γασίας .
»Ύπό τό φrος των άνωτέρω παρατηρήσεων καί πρός
τόν σκοπόν τής προαγωγής τής στενής φιλίας καί των
συμφερόντων των δύο χωρών, ή έλληνική Κυβέρνησις,
λαμβάνουσα uπ' δψιν της καί τήν έπανειλημμένως έκδη­
λωθείσαν πρόθεσιν τής γερμανικής Κυβερνήσεως νά ένι­
σχύση τήν ·Ελλάδα, έπιθυμεί νά γνωστοποιήση πρός τήν
Κυβέρνησιν τής 'Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας τής Γερ­
μανίας τάς άκολούθους σκέψεις έπί τής μορφής καί των
κατευθύνσεων τής περαιτέρω οίκονομικής συνεργασίας με­
ταξύ των δύο χωρών uπό τό φως των άπό του 1955 καί έντεu­
θεν έξελίξεων καί των μέχρι τοuδε διεξαχθεισων συνεννοή­
σεων .
»Αί βάσεις διά τήν μεταξύ των δύο χωρών ευρυτέραν
οίκονομικήν συνεργασίαν έτέθησαν διά των συμφωνιών
τής Ιlης Νοεμβρίου 1953. Ή περαιτέρω άνάπτυξις τής
έλληνογερμανικής οίκονομικής συνεργασίας άπετέλεσε τό
άντικείμενον νέου πρωτοκόλλου υπογραφέντος τήν 9ην
'Ιουλίου 1957 έν Βόνντι, συμφώνως πρός τό όποίον ή γερ­
μανική Κυβέρνησις έδέχθη τά έξής: Πρώτον, δτι θά ήδύνα­
το νά χρησιμοποιήση άντίστοιχα παρ' αυτij κεφάλαια είς
μάρκα έτrον διαθεσίμων του σχεδίου Μάρσαλ πρός χρημα­
τοδότησιν γερμανικών έπιχειρήσεων, αί δποίαι θά έξεδή­
λουν ένδιαφέρον διά σχέδια εργων τής έλληνικής Κυβερνή­
σεως καί θά έλάμβανον τούς συνδεομένους πρός αυτά τυ­
χόν έπιχειρηματικούς κινδύνους . Δεύτερον, νά έρευνήση
περαιτέρω τό θέμα τής μακροπροθέσμου σταθεροποιήσεως
του έκτου συνήθους έμπορίου των δύο χωρών έλλείμματος
 212 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
τής 'Ελλάδος μιaς σειράς έτών. Τρίτον, νά έξετάση κατά
τήν κατάλληλον στιγμήν τό αίτημα τής 'Ελλάδος περί
κρατικής βοηθείας.
»·Υπό τό φώς τών προεκτεθεισών σκέψεων καί τών μέ­
χρι τοuδε συμφωνιών καί συνομιλιών μεταξύ τής έλληνι­
κής καί τής γερμανικής Κυβερνήσεως καί δεδομένης τής
άνάγκης τής προσαρμογής τής μεθόδου καί τών όρων τής
χρηματοδοτήσεως πρός τήν φύσιν των εργων οίκονομικής
άναπτύξεως, τών δποίων έπιδιώκεται ή έκτέλεσις, ή έλλη­
νική Κυβέρνησις φρονεί ότι ή ένίσχυσις τής 'Ομοσπονδι­
ακής Κυβερνήσεως τής Γερμανίας πρός τήν 'Ελλάδα πρέ­
πει νά λάβη τήν μορφήν τόσον του κρατικοί) δανεισμοί)
όσον καί τής παροχής μακροπροθεσμοτέρων πιστώσεων
διά παραγγελίας κεφαλαιουχικών άγαθών καί τής χρημα­
τοδοτήσεως μελετών κατά τά κατωτέρω άναλυτικώτερον
έκτιθέμενα.
»Α. Κρατικός Δανεισμός
»'Η οίκονομική άνάπτυξις τής χώρας προϋποθέτει τήν
έκτέλεσιν είς εύρείαν εκτασιν εργων οίκονομικής ύποδο­
μής. Τά εργα ταuτα λόγφ τής φύσεώς των δέν ε{ναι αύτοε­
ξυπηρετούμενα, ή δέ άπόδοσίς των ε{ναι εμμεσος καί βρα­
δεία, ένώ συγχρόνως ε{ναι καί πολυδάπανα καί ώς έκ τού­
του δέν δύνανται νά χρηματοδοτηθοuν διά μακροπροθέ­
σμων ύψηλοτόκων πιστωτικών διευκολύνσεων άλλά μόνον
διά μακροπροθέσμων χαμηλοτόκων δανείων.
»'Η έλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί νά ύπογραμμίση τό
γεγονός ότι ή άνάπτυξις τής οίκονομικής ύποδομής, ή
όποία άποτελεί βασικόν προσδιοριστικόν παράγοντα τής
έν γένει οίκονομικής άναπτύξεως παρουσιάζει σημαντικήν
καθυστέρησιν έν 'Ελλάδι. Δέον νά σημειωθή σχετικώς ότι
κατά τό τέλος του πολέμου τό δδικόν δίκτυον τής χώρας,
άπασαι αί γέφυραι, σχεδόν άπασαι αί σιδηροδρομικαί καί
λιμενικαί έγκαταστάσεις ώς καί άπαν τό σιδηροδρομικόν
ύλικόν καί ώρισμένα εγγειοβελτιωτικά εργα εlχον δλο­
κληρωτικώς καταστραφή. Αί καταστροφαί αύται ήσαν
τοιαύτης έκτάσεως έν συγκρίσει πρός τούς πόρους τής χώ­
ρας rοστε, παρά τάς μέχρι τοuδε καταβληθείσας προσπαθεί­
ας, ή πλήρης άποκατάστασίς των δέν εχει είσέτι έπιτευχθή.
>>'Η έλληνική Κυβέρνησις φρονεί ότι ή ένίσχυσις διά
τήν χρηματοδότησιν των εργων ύποδομής δέον νά λάβη
τήν μορφήν λίαν μακροπροθέσμου (μέχρι 50 έτών) καί χα­
μηλοτόκου (2%) δανείου έκ μέρους τής γερμανικής Κυβερ­
νήσεως μέχρι ποσοu 100 έκατ. δολλαρίων. Τά εργα τά
όποία κατά τήν γνώμην τής έλληνικής Κυβερνήσεως θά
εδει νά χρηματοδοτηθοuν έκτου δανείου τούτου ε{ ναι εργα
πρός άποκατάστασιν καί έπέκτασιν του δδικοu δικτύου τής
χώρας, μείζον'α έγγειοβελτιωτικά εργα ώς καί βασικά
ύδροηλεκτρικά εργα είς έφαρμογήν του προγράμματος
έξηλεκτρισμοϊ>. Δέον νά ληφθή ύπ' όψιν σχετικώς ότι
άπαντα τά εργα ταϊ>τα άπαιτοuν σημαντικήν δαπάνην είς
έγχώριον νόμισμα μέ ποικίλας έπιδράσεις έπί τής συνολι­
κής ζητήσεως καί έπομένως καί έπί τών είσαγωγών. ·Η
παροχή συνεπώς ένός δανείου διά τήν έκτέλεσιν τοιούτων
εργων δέν εlναι άσχετος καί πρός τήν πιθανήν έξέλιξιν του
έλλείμματος του ίσοζυγίου των έξωτερικών πληρωμών τής
χώρας καί έπομένως καί πρός τάς μεταξύ τών άντιπροσω­
πειών τών δύο χωρών συζητηθείσας μεθόδους άντιμετωπί­
σεώς του κατά τάς έν Βόνντι συνομιλίας του ·Ιουλίου 1957.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»Β. Παροχή πιστώσεων διά βασικάς βιομηχανίας καί κρα­
τικάς παραγγελίας κεφαλαιουχικοί) έξοπλισμοu
>>'Η μέχρι τοuδε ίδρυσις βασικών βιομηχανιών έν 'Ελ­
λάδι έβασίσθη, κατά κύριον λόγον, έπί τών ύπό τών προ­
μηθευτών του μηχανικοί) έξοπλισμοu παρεχομένων πιστω­
τίκών διευκολύνσεων. Αί πιστώσεις αύται παρέχονται κα­
τά κανόνα διά διάρκειαν ούχί μεγαλυτέραν τών έπτά έτών,
μέ ύψηλόν έπιτόκιον κυμαινόμενον περί τά 7% καί.ύπό τόν
όρον καταβολής σημαντικής προκαταβολής εναντι τής
συνολικής άξίας του προσφερομένου έξοπλισμοu.
)) Ένώ βεβαίως άναγνωρίζεται ή χρησιμότης τών πι­
στώσεων τούτων, αϊτινες, έλλείψει κεφαλαίων παρεχομέ­
νων μακροπροθέσμως καί χαμηλοτόκως, έπέτρεψαν τήν
έκτέλεσιν ένός προγράμματος περιωρισμένης έκτάσέως,
παραμένει γεγονός δτι, ύπό τούς όρους τούτους, ή έκτέλε­
σις πλείστων εργων καθίσταται άντιοικονομική καί &σύμ­
φορος .
»Διά τοιαuτα εργα, όθεν, ζητείται όπως α{ χορηγηθησό­
μεναι πιστώσεις παρασχεθώσιν ύπό ούσιωδώς καλυτέρους
όρους καί συγκεκριμένως όπως ή μέν διάρκεια αύτών έπε­
κταθή είς τούλάχιστον 12 ετη, τό δέ έπιτόκιον μή ύπερβή
τά 5%.
))Είς τόν συνημμένον πίνακα περιλqμβάνονται τά εργα
έκείνα, τών όποίων ή κατασκευή, προfραμματισθείσα, θά
πραγματοποιηθή έντός του άμέσως προσεχοuς μέλλοντος.
))Γ. Χρηματοδότησις μελετών διά τήν ίδρυσιν νέων βιομη­
χανιών
))Δεδομένου ότι ή 'Ελλάς δέν διαθέτει είσέτι επαρκή
άριθμόν τεχνικών εχόντων τήν άπαιτουμένην πείραν καί εί­
δίκευσιν προκειμένου περί βιομηχανικών καί μεταλλουρ­
γικών κλάδων, οίτινες μέχρι σήμερον δέν εχουν άναπτυχθή
είς τήν χώραν μας, ή έλληνική Κυβέρνησις πιστεύει δτι ή
συμβολή Γερμανών τεχνικών διά τήν έκπόνησιν τεχνικο­
οικονομικών μελετών διά τήν όργάνωσιν άναλόγων έπι­
χειρήσεων δύναται νά άποβή τεραστίας σημασίας διά τήν
χώραν.
))Διά τόν λόγον τοuτον προτείνεται όπως παρασχεθή
δυνατότης χρηματοδοτήσεως διά μακροπροθέσμων πιστώ­
σεων άρτίων τεχνικοοικονομικών μελετών, άναλαμβανομέ­
νων ύπό γερμανικών έπιχειρήσεων ή τεχνικών οίκων, κατό­
πιν έπιλογής τούτων ύπό τής έλληνικής Κυβερνήσεως.
>>'Η έλληνική Κυβέρνησις θά ήτο περαιτέρω διατεθει­
μένη νά συζητήση, άπό τοuδε, τά γενικά πλαίσια, έντός τών
δποίων θά ήδύνατο νά πραγματοποιηθή ή χρηματοδότησις
καί ή ίδρυσις τών βιομηχανιών έκείνων διά τάς δποίας αί
άνωτέρω μελέται θά άπεδείκνυον ότι ε{ναι οίκονομικώς
συμφέρουσα ι.
))Εtδικώτερον προτείνεται ή εκπόνησις μελετών διά τάς
κάτωθι βιοιμηχανίας:
))Βιομηχανία σόδας.
))Μεταλλουργίαι σιδηροκραμμάτων, ήτοι σιδηρομαγ-
γανίου, σιδηροχρωμίου, σιδηροπυριτίου κ.λ.π.
>>Μεταλλουργία ψευδαργύρου.
))Βιομηχανία άλουμίνας καί άλουμινίου.
»Βιομηχανία πυριμάχων.
»Βιομηχανία προϊόντων επεξεργασίας πευκολίθου καί
μελέτη δυνατοτήτων παραγωγής μεταλλικοί) μαγνησίου.
 ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
»Βιομηχανίαι παραγωyfjς κατεψυγμένων όπωρών καί
λαχανικών κυρίως δι' έξαγωγήν.
>>Βιομηχανία κυτταρίνης.
»Δ. Γερμανικαί έπενδύσεις έν ·Ελλάδι καί σύμπραξις μέ
ήμεδαπάς βιομηχανικάς έπιχειρήσεις
>>'Αποδίδουσα ίδιαιτέραν σημασία ν είς τήν προώθησιν
της έπιχειρηματικης πρωτοβουλίας άπό τάς μάλλον άνε­
πτυγμένας βιομηχανικώς χώρας πρός τάς ύπό άνάπτυξιν
τοιαύτας, ή έλληνική Κυβέρyησις θά ηύνόει πάσαν κίνη­
σιν τείνουσαν είς τήν έκδήλωσιν ένδιαφέροντος έκ μέρους
γερμανικών έπιχειρήσεων διά τήν τοποθέτησιν έπενδύσε­
ων έν ·Ελλάδι, είτε αύτοτελώς είτε έν συνεργασίq. μετά
ήμεδαπών έπιχειρήσεων, πρός τόν σκοπόν ίδρύσεως νέων
βιομηχανιών ή άναπτύξεως ύφισταμένων τοιούτων, τόσον
διά τήν κάλυψιν των έν ·Ελλάδι άναγκών δσον καί δι'
έξαγωγάς ίδίως πρός Μέσην 'Ανατολήν καί 'Αφρικήν.
>> • Η στενωτέρα αuτη συνεργασία κρίνεται ώς ίδιαιτέρως
έπιθυμητή είς τόν τομέα των βιομηχανιών έκείνων δπως αί
μεταλλουργικαί, μηχανολογικαί καί χημικαί βιομηχανίαι,
διά τάς δποίας, πλήν τοϋ κεφαλαίου, άπαιτείται ίδιαιτέρα
τεχνολογική, όργανωτική καί έπιχειρηματική πείρα.
»Διά τήν ένθάρρυνσιν καί προώθησιν μιάς τοιαύτης κι­
νήσεως θά εδει άπό γερμανικης πλευράς νά δοθη πάσα
δυνατή διευκόλυνσις είς τάς ένδιαφερομένας γερμανικάς
έπιχειρή-σεις καί νά δημιουργηθοϋν κίνητρα, φορολογικά
ή άλλης μορφης, καθιστώντα έλκυστικήν τήν άνάληψιν
πρωτοβουλίας είς τό πεδίον τοϋτο.
>> • Η έλληνική Κυβέρνησις, άντιστοίχως, θά ήτο διατε­
θειμένη νά παράσχη ούσιώδεις έξασφαλίσεις καί εύρείας
έκτάσεως διευκολύνσεις διά τήν ϊδρυσιν έπιχειρηματικών
μονάδων καί έκμεταλλεύσεων στηριζομένων έπί της συμ­
πράξεως γερμανικών καί έλληνικών έπιχειρηματικών κε­
φαλαίων καί δυνάμεων. 'Εφ' δσον γερμανικαί έπιχειρή­
σεις ήθελον κρίνει δτι ώρισμέναι βιομηχανικαί έκμεταλ­
λεύσεις δύνανται έπωφελώς νά ίδρυθοϋν είς τήν ·Ελλάδα
μέ έξαγωγικάς προοπτικάς πρός τήν Εύρώπην ή τήν Μέ­
σην Άνατολήν καί έφ' δσον θά έξεδηλοϋτο ένδιαφέρον
διά τήν έπένδυσιν άπό γερμανικης πλευράς ούσιώδους πο­
σοστοϋ τοϋ έπιχειρηματικοϋ κεφαλαίου έξ έλληνικης
πλευράς θά ήτο δυνατόν α) νά συγκεντρωθη τό ύπόλοιπον
τοϋ άπαιτουμένου έπιχειρηματικοϋ κεφαλαίου καί β) νά
έξευρεθοϋν τά είς έγχώριον νόμισμα ή έξωτερικόν συνάλ­
λαγμα δανειακά κεφάλαια . Διά των μεθόδων τούτων θά
προετοιμασθη καί προωθηθη μία γόνιμος έπιχειρηματική
συνεργασία μεταξύ τών δύο χωρών.
»Ε. 'Ενίσχυσις της προσπαθείας άναπτύξεως τοϋ τουρισμοϋ
>>·Η έλληνική Κυβέρνησις άποδίδει ίδιαιτέραν σημα­
σίαν είς τήν άνάπτυξιν τοϋ τουρισμοϋ, τόσον άπό πλευράς
δημιουργίας νέων άπασχολήσεων δσον καί άπό πλευράς
συναλλαγματικών έσόδων.
>>·Η γερμανική Κυβέρνησις θά ήδύνατο νά βοηθήση
άποτελεσματικώς τήν προσπάθειαν αύτήν έν τφ πλαισίφ
των ώς liνω προταθέντων μέτρων, πιστωτικών διευκολύν­
σεων πρός έλληνικάς έπιχειρήσεις ώς καί παρορμήσεων
διά γερμανικάς έπενδύσεις έν • Ελλάδι.
»Είδικώτερον, γερμανικαί βιομηχανίαι καί ίδιαιτέρως
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
213
αί άναλαμβάνουσαι τήν κατασκευήν μεγάλων εργων ή τήν
προμήθειαν κεφαλαιουχικοί) έξοπλισμοϋ θά ήδύναντο νά
άναπτύξουν τουριστικάς περιοχάς έν ·Ελλάδι διά τήν πα­
ραμονήν τοϋ ύπαλληλικοϋ καί έργατικοϋ προσωπικοϋ αύ­
τών.
»ΣΤ. 'Ανάθεσις παραγγελιών στρατιωτικών έφοδίων είς έλ­
ληνικάς βιομηχανίας
»Ή διακοπή των παραγγελιών πρός έλληνικάς βιομη­
χανίας διά πολεμικά έφόδια, έκ μέρους των ΗΠΑ, προεκά­
λεσε δυσμενείς έπιδράσεις έπί της άπασχολήσεως είς τάς
έν λόγφ βιομηχανίας καί τοϋ ίσοζυγίου πληρωμών.
>> • Η έλληνική Κυβέρνησις πιστεύει δτι ή Κυβέρνησις
τής • Ομοσπόνδου Δημοκρατίας, λαμβάνουσαύπ' όψιν καί
τό γεγονός δτι αί γερμανικαί πρός τήν ·Ελλάδα έξαγωγαί
ε{ναι σχεδόν διπλάσιαι των γερμανικών είσαγωγών έλλη­
νικών προϊόντων, θά θελήση νά συμβάλη άποτελεσματι­
κώς είς τήν οίκονομικήν προσπάθειαν τής χώρας διά τής
άναθέσεως παραγγελιών πολεμικών έφοδίων διά τήν πλη­
ρεστέραν άξιοποίησιν τοϋ παραγωγικοϋ δυναμικοϋ τής έλ­
ληνικης βιομηχανίας καί τήν έξουδετέρωσιν των ώς liνω
δυσμενών συνθηκών.
»Αί βιομηχανίαι, αϊτινες μάλλον προσφέρονται διά τήν
έκτέλεσιν τοιούτων παραγγελιών, ε{ναι αί βιομηχανίαι πυ­
ρομαχικών, ύφαντουργικών είδών καί άτομικών στρατιω­
τικών έφοδίων.
>>'Ανεξαρτήτως καί πέραν των άνωτέρω έν λεπτομερείq.
έκτεθεισών προτάσεωνι ή έλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί
νά έπαναλάβη δτι άποδίδει δλως ίδιαιτέραν σημασίαν είς
τήν ύπό της 'Ομοσπονδιακής Κυβερνήσεως ύποστήριξιν
των προταθεισών ούσιωδών ρυθμίσεων διά τάς ύπανεπτυ­
γμένας χώρας κατά τάς διαπραγματεύσεις διά τήν δημιουρ­
γίαν μιάς Εύρωπαϊκής Ζώνης 'Ελευθέρων Συναλλαγών.
Είδικώτερον ή έλληνική Κυβέρνησις θεωρεί ίδιαιτέρως
άναγκαίαν τήν άποδοχήν καί θετικήν προώθησιν έκ μέ­
ρους τής γερμανικής Κυβερνήσεως τόσον κατά τάς δια­
πραγματεύσεις έν Παρισίοις δσον καί πλησίον τών Κυ­
βερνήσεων των λοιπών άνεπτυγμένων εύρωπαϊκών χωρών:
»α. Τής ίδρύσεως ένός Εύρωπαϊκοϋ 'Οργανισμοϋ Οί­
κονομικής 'Αναπτύξεως πρός τόν σκοπόν της μακροχρο­
νίου καί έπί πολυμεροϋς βάσεως άντιμετωπίσεως τοϋ προ­
βλήματος της έπιταχύνσεως της οίκονομικής άναπτύξεως
των ύπανεπτυγμένων εύρωπαϊκών χωρών διά της χορηγή­
σεως λίαν μακροπροθέσμων δανείων μέ ίδιαιτέρως χαμηλά
έπιτόκια πρός χρηματοδότησιν βασικών εργων οικονομι­
κής ύποδομής. Τό θέμα τοϋτο έμελετήθη ύπό δμάδος έπί
τούτφ δρισθέντων έμπειρογνωμόνων κατόπιν 'άποφάσεως
της Διακυβερνητικής 'Επιτροπής τών διαπραγματεύσεων
διά τήν ΕΖΕΣ, οί δποίοι καί ύπέβαλον συγκεκριμένας προ­
τάσεις διά τήν σύστασιν καί τόν τρόπον λειτουργίας τοϋ
προτεινομένου 'Οργανισμοϋ.
»β. Τής λήψεως θετικών μέτρων διά τήν έξασφάλισιν
μιάς διευρυνομένης εύρωπαϊκfiς άγοράς διά τά έξαγώγιμα
γεωργικά προϊόντα τής ·Ελλάδος έντός τοϋ πλαισίου τής
ένοποιηθησομένης εύρωπαϊκής οίκονομίας .
»Ή λήψις κατ' άρχήν άποφάσεων έπί τών δύο τούτων
θεμάτων καί ίδίq. έπί τής ίδρύσεως τοϋ προτεινομένου 'Ορ­
γανισμοί) Οίκονομικής 'Αναπτύξεως κατά τήν σύνοδον τής
 214 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
Διακυβερνητικής 'Επιτροπής τοϋ 'Οκτωβρίου θεωρείται
ύπό τής έλληνικής Κυβερνήσεως ώς βασικής σημασίας διά
τήν άποτελεσματικήν προώθησιν τής έπιλύσεως των ΠΡΟ­
βλημάτων των ύπανεπτυyμένων χωρών .
>>'Η έλληνική Κυβέρνησις άποδίδει μεγάλην σημασίαν
ε,ίς τήν έντονον ύποστήριξιν έκ μέρους τής γερμανικής
·Κυβερνήσεως τών συλλογικών τούτων προτάσεων διότι:
πρώτον, ή γενικωτέρα τοποθέτησις των χωρών τής Εuρω­
παϊκής Οίκονομικής Κοινότητος έναντι τοϋ προβλήματος
των έλληνικών γεωργικών έξαγωγών είς μίαν ένοποιουμέ­
νην εuρωπαϊκήν οίκονομίαν ε{ ναι έντελώς ίδιαιτέρας βαρύ­
τητος καί δεύτερον, διότι ή προσφορά συμμετοχής έκ μέ­
ρους τής Γερμανίας είς τό κεφάλαιον τοϋ ίδρυθησομένου
Εuρωπαϊκοϋ Όργανισμοϋ Οίκονομικής ·Αναπτύξεως θά
ύποκινήση συνεισφοράς καί άπό τάς άλλας εuρωπαϊκάς
χώρας καθώς καί σημαντικήν συμμετοχήν, κατά τάς
ύπαρχούσας ένδείξεις, έκ μέρους τών ΗΠΑ. Εlναι έπομέ­
νως κρίσιμος ή γερμανική πρωτοβουλία διά τήν καθιέρω­
σιν των συλλογικών τούτων μηχανισμών» 77 •
Μέ σκοπό τήν καλύτερη προετοιμασία καί τήν
πληρέστερη άξιοποίηση τ&ν δυνατοτήτων πού ήδη
άνοίγονταν στό έπίπεδο τής διμεροϋς έλληνογερμα­
νικής συνεργασίας, δ Κ. Καραμανλής συγκάλεσε,
μετά λίγες ήμέρες, σύσκεψη, μέ τή συμμετοχή τ&ν
ύπουργ&ν Συντονισμοϋ καί Βιομηχανίας καί άποφά­
σισε, ένόψει τής έπικείμενης ένάρξεως τ&ν προκα­
ταρκτικών διμερών διαπραγματεύσεων, τή συγκρό­
τηση είδικής έπιτροπής ύπό τό γενικό διευθυντή τοϋ
ύπουργείου 'Εμπορίου, 'Αθ. Τριανταφύλλη . Τά κύ­
ρια ύπό διαπραγμάτευση θέματα έντοπίστηκαν στή
χρηματοδότηση μέ μακροπρόθεσμα καί χαμηλότοκα
δάνεια μεγάλων βασικών εργων ύποδομής, τήν έξα­
σφάλιση παραγγελιών πάσης φύσεως σέ έλληνικές
βιομηχανίες, τή σύνταξη μελετών γερμανικών τεχνι­
κών οίκων γιά εργα στήν 'Ελλάδα, τήν έκτέλεση
τουριστικών εργων, τόν έκσυγχρονισμό τής έλληνι­
κής βιομηχανίας, τή συνεργασία 'Ελλήνων καί Γερ­
μανών βιομηχάνων μέ σκοπό τήν άπό κοινοϋ παρα­
γωγή προϊόντων καί τέλος, τήν ένίσχυση τ&ν έλλη­
νικών θέσεων κατά τήν διαπραγμάτευση μέ τήν
ΕΖΕΣ 78 • «'Εφόσον ή Κυβέρνησις τής Δυτικής Γερ­
μανίας» -παρατηροϋνταν σέ σχετικό δημοσιογρα­
φικό σχόλιο- «εχει τήν πρόθεσιν νά άναπτύξη μίαν
νέας μορφής, θετικήν καί vεύρείας κλίμακος, οίκονο­
μικήν συνεργασίαν μέ τήν 'Ελλάδα, δικαιολογείται
ή έντύπωσις δτι θά προωθηθή ή έκτέλεσις πολλών
άπό τά εργα, τά όποία δέν ήτο δυνατόν νά στηρι­
χθοϋν είς μόνας τάς έλληνικάς οίκονομικάς δυνατό­
τητας δεδομένου μάλιστα δτι καί τής άμερικανικής
άρωγής τά πλαίσια στενεύουν διαρκώς, ε{ναι αύτονό­
ητον δτι ή έλληνογερμανική συνεργασία προώρι­
σται νά παίξη άποφασιστικόν ρόλον είς τήν περαιτέ­
ρω όργάνωσιν τής έλληνικής οίκονομίας καί τήν
άξιοποίησιν των έν άδρανεί~ ή ύπό πενιχράν έκμε­
τάλλευσιν πλουτοπαραγωγικών πηγ&ν» 79 •
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Ό Κ. Καραμανλής θά παρακολουθήσει έκ τοϋ
σύνεγγυς τήν έξέλιξη τ&ν διαπραγματεύσεων μέ τή
γερμανική Κυβέρνηση. Είδικότερα, θά συνεργαστεί
καί θά δώσει προσωπικά δδηγίες στόν 'Αθ. Τριαν­
ταφύλλη, πρίν άπό τήν άναχώρησή του, άλλά καί θά
εύρίσκεται σέ συνεχή έπικοινωνία στή διάρκεια τ&ν
διμερών συνομιλιών πού θά διεξαγάγει δ τελευταiος
στή Βόννη. Συγκεκριμένα, στίς 9 Σεπτεμβρίου, δ γ.
διευθυντής τοϋ ύπουργείου 'Εμπορίου, μετά τίς πρώ­
τες έπαφές του στή γερμανική πρωτεύουσα, θά δια­
βιβάσει σ-rόν πρωθυπουργό τά σημαντικότερα πορί­
σματα πού ε{χε συναγάγει:
«'Ο πρόεδρος τής γερμανικής άντιπροσωπείας προέβη
είς σύντομον έξέτασιν καί κρίσιν τών αίτημάτων τοϋ ύπο­
μνήματος τής έλληνικής Κυβερνήσεως, δπερ, ώς έδήλω­
σεν, έμελετήθη ύπό των άρμοδίων ύπηρεσιών.
»uΟσον άφορα τό κρατικόν δάνειον, ε{πεν δτι τό θέμα
τοϋτο παρουσιάζει πολύ μεγάλας δυσχερείας καί δέν δύνα­
ται νά έπιλυθή μέ οίκονομικά κριτήρια άλλά άνάγεται είς
τήν πολιτικήν σφαίραν. Δέν παρέλειψεν δμως νά προσθέ­
ση δτι θά προσπαθήση νά έξευρεθή ποία τις λύσις.
»'Επί τοϋ θέματος των βιομηχανικών πιστώσεων, ε{­
πεν δτι θά ένισχύση τήν προσπάθειαν δραστηριώτερον
χρησιμοποιών τραπεζικά κεφάλαια έπαυξανόμενα διά κον-
δυλίων Μάρσαλ. ,
»Διά τάς μελέτας διεβεβαίωσεν δτι θά εύρεθή τρόπος'
προσεγγίσεως τών έκατέρωθεν άπόψεων. 'Όσον άφορα τήν
σύμπραξιν, έδήλωσεν δτι τό θέμα παρουσιάζει ένδιαφέρον
άπό γερμανικής πλευρας καί δτι θέλουν · έξεταόθή μέτρα
διευκολύνοντα τήν έπίτευξιν συνεργασίας κατά τάς περαι­
τέρω συζητήσεις.
»Τό θέμα τής 'Ελευθέρας Ζώνης τών Εuρωπαϊκών
Συναλλαγών θά συζητηθή μέ βάσιν τάς διά τήν γερμανι­
κήν πλευράν δηλώσεις τοϋ κ. WΕρχαρτ είς Commitee
Maudling)».
Σέ νέα άναφορά του πρός τόν πρωθυπουργό, στίς
21 Σεπτεμβρίου, δ • Αθ. Τριανταφύλλης θά έπισημά­
νει:
«'Εν ττϊ προσπαθεί~ προωθήσεως των ζητημάτων μας
έζήτησα καί εlχον χθές τήν μεσημβρίαν, δ κ. Τσιμικάλης
καί έγώ, ίδιαιτέραν φιλικήν συνάντησιν μέ τόν κ. Ράινχαρτ,
άρχηγόν τής γερμανικής άντιπροσωπείας. Κατά τήν διάρ­
κειαν τής συνομιλίας μας καί έξ άφορμής παρακλήσεώς
μου δπως αί ληφθησόμεναι άποφάσεις τηρηθοϋν μυστικαί,
δ κ. Ράινχαρτ εύρε τήν εuκαιρίαν νά έκθέση τάς δυσχερείας
τάς δποίας /:δημιούργησε διά τόν δλον χειρισμόν των ζη­
τημάτων, ίδία τοϋ κρατικοϋ δανείου καί πιστώσεων, ή δη­
μοσίευσις είς τόν έλληνικόν καί έκείθεν είς τόν γερμανι­
κόν τύπον, όχι μόνον συνοπτικώς τών αίτημάτων τής έλ­
ληνικής Κυβερνήσεως, άλλά καί πάσης λεπτομερείας
άφορώσης τήν διάρκειαν τοϋ δανείου, τόν τόκον, ώς καί
τόν χρόνον καί τόκον τών βιομηχανικών πιστώσεων . 'Ως
έτόνισεν δ κ . Ράινχαρτ, έπειδή ή άποδοχή τών αίτημάτων
τούτων, ώς διατυποϋνται έν τφ έλληνικφ ύπομνήματι, θ'
άπετέλει προνομιακήν μεταχείρισιν τής 'Ελλάδος, ξένοι
παράγοντες, έχοντες συμφέρον νά ματαιωθfj ij τουλάχι-
 ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
στον νά δυσχερανθή ή παροχή βοηθείας είς τήν 'Ελλάδα,
άπετάθησαν είς γερμανικήν προσωπικότητα μεγάλης έπιρ­
ροής καί έπικαλούμενοι τό γεγονός ότι ή 'Ελλάς δέν πλη­
ρώνει τά προπολεμικά της χρέη, προσεπάθησαν νά έπηρεά­
σουν δυσμενώς τήν γερμανική Κυβέρνησιν.
»Μολονότι δέν άποκλείει δ κ. Ράινχαρτ νά προκληθή
σχετική συζήτησις έν τφ 'Υπουργικφ Συμβουλίφ, φρονεί
ότι τελικώς ή γερμανική Κυβέρνησις δέν θά λάβη ύπ' όψιν
της ταuτα.
»'Εκ τής όλης συζητήσεως συνηγάγομεν τό συμπέρα­
σμα ότι δέν πρόκειται περί έπισήμου διαβήματος τών Κυ­
βερνήσεων --Μι:γάλης Βρετανίας καί Γαλλίας, άλλά περί
έvεργειών δμ~λογιούχων των έλληνικών προπολεμικών
δανείων.
»'Επίσης κατά τήν συνομιλίαν, δ κ. 'Αντενάουερ θά
θέση πρός συζήτησιν τό θέμα τών έγκληματιών πολέμου
καί παρεκάλεσεν όπως τεθή τοuτο ύπ' όψιν τής 'Υμετέρας
'Εξοχότητος».
Στίς 23 Σεπτεμβρίου, σέ νέα εκθεσή του πρός τόν
πρωθυπουργό, ό 'Αθ. Τριανταφύλλης θά συνδυάσει
τά τελικά συμπεράσματά του μέ τή διαπίστωση δτι οί
διαπραγματεύσεις θά δλοκληρωθοuν άναγκαστικά
στή διάρκεια τής έπικείμενης έπίσημης έπισκέψεως
του πρωθυπουργοί> στή Βόννη :
«Θεωρώ σκόπιμον νά ύποβάλω τάς άκολούθους σκέψεις
έν σχέσει πρός τήν περαιτέρω πορείαν καί τήν περαίωσιν
τών διαπραγματεύσεων. Θά επρεπεν έν πρώτοις νά λη­
φθοuν ύπ' όψιν δύο δεδομένα. Πρώτον, ή άναχώρησις του
άντικαγκελλαρίου κ . 'Έρχαρτ καί τοu άρχηγοu τής γερ­
μανικής άντιπροσωπείας κ. Ράινχαρτ τήν 3ην 'Οκτωβρίου
έ.ε. διά τήν γνωστήν Ύμίν έπίσκεψίν των είς άσιατικάς
χώρας καί δεύτερον, δ καθορισμός τής χρονολογίας τής
έπισκέψεως τής Ύμετέρας Έξοχότητος ένταuθα διά τήν
ΙΟην, llην καί l2ην Νοεμβρίου έ . ε .
»Τοιουτοτρόπως, τό πέρας τών διαπραγματεύσεων, αί
δποίαι κατ ' άνάγκην θά άπαιτήσουν τό μέχρι τέλους του
τρέχοντος μηνός ύπολειπόμενον είσέτι χρονικόν διάστη­
μα, θά συμπέση μέ τό άνωτέρω ταξείδιον. Πρέπει όθεν νά
ληφθή πρόνοια όπως γεφυρωθή κατά κάποιον τρόπον δ
μέχρι τής Ύμετέρας άφίξεως χρόνος.
» ' Αναχωρών άπό τήν έν ττΙ έμπιστευτικτΙ έπιστολτi μου
πρός Ύμaς τής 19ης Σεπτεμβρίου έ.ε. εύνοϊκήν προοπτι­
κήν, ύπό τήν προϋπόθεσιν τής δποίας ή ύπογραφή τής έλ­
ληνογερμανικής συμφωνίας διά τά οίκονομικά θέματα θά
γίνη παρ ' ·Υμών καί άρα τό χρονικόν σημείον ταύτης θά
επρεπε νά άναβληθή μέχρι τής Ύμετέρας άφίξεως, προέ­
βην είς τήν έξής συνεννόησιν μέ τόν κ. Ράινχαρτ .
>> l. Θέμα κρατικοu γερμανικοu δανείου πρός τήν · Ελλά­
δα.
»Εύθύς ώς διαμορφωθοuν τελικώς αί περί τούτου γερ­
μανικαί άπόψεις, ή γερμανική πλευρά θά προβή είς άνα­
κοίνωσιν πρός εν μόνον πρόσωπον έκ τής έλληνικής, πρός
τόν κ. πρέσβυν ή πρός έμέ, ίνα μεταδοθοuν Ύμίν, διαφυ­
λαττομένης οϋτω άπολύτου έχεμυθείας.
»2. ' Ως πρός τά λοιπά θιγέντα κατά τάς οίκονομικάς
διαπραγματεύσεις σημεία εχουν γίνει τηλεγραφικαί έκθέ­
σεις πρός τήν !(υβέρνησιν, αί δποίαι θά δλοκληρωθοuν.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
215
»3. Καί τής έμπορικής συμφωνίας ή ύπογραφή, ή όποία,
ώς εΙναι φυσικόν, δέν θά γίνη παρ' 'Υμών, θά άναβληθή
διά νά συμπέση κατά τήν έδώ παρουσίαν 'Υμών.
»4. Κοινή άνακοίνωσις των δύο Κυβερνήσεων θά μνη­
μονεύη ότι, έπειδή αί διαπραγματε(>σεις δέν κατέστη δυνα­
τόν νά περαιωθοuν πρό τής άναχωρήσεως τών κ. κ. 'Έρ­
χαρτ καί Ράινχαρτ, συνεχίζονται αύται είς τό έπίπεδον των
ύπηρεσιών έντός τής αύτής ώς μέχρι τοuδε φιλικής άτμο­
σφαίρας χάριν έπιτεύξεως συμφωνίας περί δλων των θεμά­
των. Πρός τόν σκοπόν αύτόν θά παραμείνω έν ΒόνντJ μετά
ένός ή δύο άλλων μελών τής έλληνικής άντιπροσωπείας
μέχρι τής τελικής φάσεως τών διαπραγματεύσεων κατά τήν
έδώ παρουσίαν Ύμών»sο.
19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
·Ο άρχηγός του λαϊκοί> Κοινωνικοί> κόμματος,
Στ. Στεφανόπουλος, σέ έκτενείς δηλώσεις του γιά τό
Κυπριακό, έπικαλείται τήν ίδική του <<Ι'iκαμπτψ> στά­
ση έπί του έθνικοu θέματος τής Κύπρου καί άπέναντι
στήν Τουρκία, προσάπτει στήν Κυβέρνηση τή μομ­
φή δτι «ή αύτοδιάθεσις έγκατελείφθη, άλλά καί ή
αύτοκυβέρνησις πλέον χάνεται», καί καταλήγει:
<Πήν Κυβέρνησιν βαρύνουν άποκλειστικώς αί εύθuναι
του καταντήματος αύτοu. ~Αν τολμά άς καταθέση τούς φα­
κέλλους καί τότε μόνον μία συζήτησις είς τήν Βουλήν θά
καταδείξη είς ποίον σημείον παρέλαβε τό Κυπριακόν καί
που σήμερον μέ τήν πολιτικήν της τό κατήντησεν. 'Όπως
θά καταδείξη έπί πλέον, ότι δ σημερινός πρωθυπουργός
έκπληρώνει έπί τέλους τάς ύποχρεώσεις, τάς δποίας εΙχε
άναλάβει όταν ιiνήλθεν είς τήν έξουσίαν».
Σέ άπάντηση, εγκυροι κυβερνητικοί κύκλοι, άφοu
ύπενθύμισαν τή δήλωση του Στ. Στεφανόπουλου «έπί
τής άνάγκης διατηρήσεως των ελληνοτουρκικών φι­
λικών δεσμών παρά τά αίματηρά γεγονότα τής Κων­
σταντινουπόλεως καί τής Σμύρνης», στίς 9 Σεπτεμ­
βρίου 1955, έπεσήμαναν:
«ΗΟσον άφορά τήν τελευταίαν φρaσιν τών δηλώσεων
τοu κ. Στεφανόπουλου, αϋτη άποτελεί χυδαίαν ϋβριν, άνα­
ξίαν πολιτικοί) ιiνδρός. 'Ο κ. Στεφανόπουλος λησμονεί ότι
δ κ. Καραμανλής έψηφίσθη δίς πανηγυρικώς άπό τόν έλ­
ληνικόν λαόν, όπως έλάχιστοι πολιτικοί ήγέται κατά τήν
τελευταίαν 50ετίαν, ένώ δ ίδιος, αύτοπροχειρισθείς άρχη­
γός άνυπάρκτου κόμματος, κατεδικάσθη επανειλημμένως
καί άμειλίκτως άπό τόν λαόν. Στοιχειώδης έντιμότη ς έπι­
βάλλει είς τόν κ. Στεφανόπουλον νά καταστήση σαφείς
τούς έν ττΙ τελευταί~ φράσει ύπαινιγμούς του, κατονομά­
ζων τά πρόσωπα, τά όποία ύπαινίσσεται καί εναντι των
δποίων άνέλαβε δήθεν ύποχρεώσεις δ κ. Καραμανλής».
21 ΑΥΓQΥΣΤΟΥ 1958
Σέ σύσκεψη στό ύπουργείο Συντονισμοί>, ύπό τήν
προεδρία του Κ. Καραμανλή καί μέ τή συμμετοχή
των ύπουργών Συντονισμοί> καί ' Εργασίας, καλοuν­
ται διαδοχικά έκπρόσωποι των έργατοϋπαλληλικrον
216 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
καί έργοδοτικών όργανώσεων μέ σκοπό τήν έπίτευξη
συμφωνίας γιά τίς νέες συλλογικές συμβάσεις, δεδο­
μένου οτι ή ίσχύς τής
2/1956 διαιτητικής &ποφάσεως,
βάσει τής δποίας ε{χαν καθοριστεί oi &ποδοχές των
έργαζομένων, λήγει στίς 23 Αύγούστου.
Είδικότερα, δ πρωθυπουργός &νακοίνωσε οτι «ή
προσπάθεια τής Κυβερνήσεως πρός προσέγγισιν τών
tκατέρωθεν διισταμένων aπόψεων θά συνεχισθή ώστε
νά &ποφευχθή ή παραπομπή στήν διαιτησία καί νά
ύπογραφή ή γενική συλλογική σύμβασις έργασίας
μέ καθορισμόν τών νέων κατωτάτων δρίων μισθών­
ήμερομισθίων)).
'Η κυβερνητική μεσολάβηση θά δδηγήσει στήν
άμεση ύπογραφή νέων συλλογικών συμβάσεων έρ­
γασίας μεταξύ έργαζομένων καί έργοδοτών μέ βελτι­
ωμένα τά κατώτατα ορια μισθών καί ήμερομισθίων
καί στήν παροχή οίκογενειακών έπιδομάτων σέ
οσους συντη ρουν τέκνα.
Μετά τήν έπίτευξη τής συμφωνίας, δ Κ. Καρα­
μανλής εκαμε τίς &κόλουθες δηλώσεις:
«Πρόθεσις τής Κυβερνήσεώς μου καί θεμέλιον
τής πολιτικής της ύπήρξεν aπό τής πρώτης στιγμής
ή βελτίωσις του βιοτικοί) έπιπέδου τών μεγάλων λαϊ­
κών μαζών, πού &ποτελοvν τήν βάσιν τής tλληνικής
κοινωνίας. Παραλλήλως πρός τούς &γρότας, οί έρ­
γατοϋπάλληλοι ύπήρξαν καί ε{ναι πάντοτε τό &ντι­
κείμενον τής κυβερνητικής μερίμνης.
)) 'Η παραγωγικότης του έργάτου, ή οiκονομική
δραστηριότης, αί τιμαί τών &γαθών, τό έθνικόν εiσό­
δημα, καθώς καί άλλοι τινές συντελεσταί, ε{ναι φυ­
σικόν νά διαμορφώνουν τά πλαίσια, έντός τών δποί­
ων προσδιορίζεται tκάστοτε ή &μοιβή τής μισθωτι­
κής έργασίας είτε διά τής ύπογραφής συλλογικών
συμβάσεων είτε, εiς τήν περίπτωσιν aποτυχίας τού­
των, διά τής παραπομπής τής συλλογικής διαφοράς
εlς διαιτησίfΧν. Ύπό τό πρίσμα τοvτο έξητάσθη τό
θέμα τής &νανεώσεως τής έθνικής συλλογικής συμβά­
σεως περί τών κατωτάτων όρίων τών μισθών καί
ήμερομισθίων τών &νειδικεύτων έργατών καί τών
iδιωτικών ύπαλλήλων.
)>Δένε{ναι πάντοτε εύχερές νά έξομαλύνι:ονται &μέ­
σως διαφοραί, τάς δποίας γεννii ή aντίθεσις συμφερό­
ντων. Διότι ή ρύθμισις τούτων πρέπει νά συντελεσθή
διά του συγκερασμοί) τών aπόψεων τών έμπνεομένων
aπό τάς aρχάς του έλευθέρου δημοκρατικού συνδι­
καλισμοί) όργανώσεων έργατών καί έργοδοτών, αί
όποίαι δροvν εΙς ένα έλεύθερον καί δημοκρατικόν
πολίτευμα. Δι' αύτό καί -έν aντιθέσει πρός τά
lσχύοντα εΙς τά όλοκληρωτικά καθεστώτα, δπου δέν
ύφίστανται τοιαύτα δικαιώματα τών συνδικαλιστι­
κών όργανώσεων, &λλά ή &μοιβή τής έργασίας ε{ναι
aντικείμενον διατιμήσεως έκ τών άνω- aπαιτούνται
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
έπίπονοι προσπάθεια ι, διαπραγματεύσεις, άρσεις δια­
φωνιών καί τέλος δημιουργiα πνεύματος κατανοή­
σεως, διά τήν συνδιαλλαγήν καί τήν έναρμόνισιν
τών συμφερόντων τών συντελεστών τής παραγωγής.
)) 'Η θέσις του μισθωτού, του μοχθοvντος εiς τήν
κλίμακα του έλαχίστου όρίου, έπέσυρεν &μέριστον
τό ένδιαφέρον τής Κυβερνήσεως, δεδομένου δτι πρό­
κειται δι' &ξιοπρόσεκτον κατηγορίαν έργαζομένων,
χάριν &κριβώς τής προστασίας τής όποίας ύφίσταται
ό θεσμός τοv κατωτάτου όρίου, ώς φραγμός εlς τήν
έκμετάλλευσιν τής &νθρωπίνης έργασίας.
)) 'Η έπελθοvσα σήμερον μεταξύ έργοδοτών καί
έργατών συμφωνία ε{ναι δλως Ιδιαιτέρας σημασίας,
πρώτον, διότι tδραιώνει τήν οlκοδόμησιν του μετα­
πολεμικού συλλογικού δικαίου τής έργασίας, δεύτε­
ρον, διότι aποτελεί έκδήλωσιν κοινωνικής συνεργα­
σίας καί &λληλεγγύης, έν αντιθέσει πρός τήν πάλην
τών τάξεων καί τρίτον, διότι βελτιώνει τό εlσόδημα
τών γλισχρότερον &μειβομένων έργατών, έργατριών
καί Ιδιωτικών ύπαλλήλων, καθοριζομένων τών ήμε­
ρομισθίων τών 'έργατών εlς δρχ. 47,50, τών έργατρι­
ών εΙς δρχ. 36,50 καί τών κατωτάτων όρίων μισθών
τών Ιδιωτικών ύπαλλήλων διά ποσοστιαίας &ναλό­
γου αύξήσεως. 'Η καθιέρωσις ηύξημένων κατωτά­
των δρίων ήμερομισθίων καί μισθών στηρίζεται εΙς
τά σημερινά περιθώρια aντοχής τής tλληνικής οi­
κονομίας καί συνδυάζεται μέ μίαν δικαίαν καί λογι­
κήν &μοιβήν τής μισθωτικής έργασίας.
)) 'Η Κυβέρνησις, έπίσης, περιβάλλουσα μέ στορ­
γή ν τήν έργατικήν οlκογένειαν καί ένδιαφερομένη
νά συμβάλη ένεργώς εiς τήν βελτίωσιν τής οiκονο­
μικής της θέσεως βάσει κριτηρίων κοινωνικής δι­
καιοσύνης καί σκοπιμότητος, aπεφάσισε τήν καθιέ­
ρωσι ν του θεσμού τών οΙκογενειακών επιδομάτων εΙς
τούς εχοντας τέκνα μισθωτούς. 'Η σπουδαία αύτή
κοινωνική μεταρρύθμισις, aποβλέπουσα εlς τήν οl­
κονομικήν ένίσχυσιν τής μετά τέκνων έργατικής οΙ­
κογενείας, aποτελεί τήν εκφρασιν τής περί δικαίου
aντιλήψεως καί τής μείζονος συμμετοχής εΙς τήν
διανομή ν του έθνικοv εισοδήματος τών βαρυνομένων
μέ τήν συντήρησιν aνηλίκων τέκνων.
))Διά τοv θεσμού τών οΙκογενειακών έπιδομάτων
έπιτυγχάνεται κυρίως ή προσαρμογή του ϋψους τής
&μοιβής τό}ν έχόντων οlκογενειακά βάρη μισθωτών
εlς τό ϋψος τών ηύξημένων αύτών &ναγκών, · τής εύθύ­
νης aντιμετωπίσεως τών τοιούτων &ναγκών &ναγομέ­
νης έν μέρει εΙς εύθύνην οίονεί συλλογικήν. Διά τής
συστάσεως "Διανεμητικού λογαριασμού οικογενει­
ακών έπιδομάτων μισθωτών" μέ πόρους 1% έργοδο­
τικήν εlσφοράν, Ισόποσον τοιαύτην τών μισθωτών,
καλυπτομένην διά τούς τελευταίους τούτους δι' &να­
λόγου αύξήσεως τών ήμερομισθίων καί μισθών, δη­
λαδή άνευ μειώσεως τών ήδη καταβαλλομένων aπο­
δοχών των καί διά τών tκάστοτε περισσευμάτων τοv
 ΝΕΕΣ ΣΥ ΛΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ
"λογαριασμου στρατεύσεως", θά έκδηλουται ή μέ­
ριμνα πρός άντιμετώπισιν τών οίκογενειακών βαρών.
))Εlμαι βέβαιος δτι δ έργατοϋπαλληλικός κόσμος
καί ίδιαιτέρως oi έκ τούτων οίκογενειάρχαι θά έκτι­
μήσουν τόσον τήν έπιτυχή ρVθμισιν του θέματος τών
κατωτάτων όρίων ήμερομισθίων καί μισθών, δσον
καί τήν άπόφασιν περί καθιερώσεως του vψίστης
σημασίας θεσμου τών οΙκογενειακών έπιδομάτων.
))ΑΙσθάνομαι, έν τούτοις, τήν άνάγκην νά τονίσω
δλως ίδιαιτέρως δτι ή Κυβέρνησις ώδηγήθη είς τήν
άπόφασίν της δπως μεσολαβήση διά τήν υπογραφή ν
νέας έθνικής συλλογικής συμβάσεως καί διά τήν λ ή­
ψι ν μέτρων πρός βελτίωσιν του βιοτικου έπιπέδου,
ίδία τών Οlκογενειών τών έργαζομένων, vπό τήν δια­
πίστωσιν του ίκανοποιητικου ρυθμου προόδου τής
έλληνικής οίκονομίας κατά τά τελευταία έτη. Συνε­
πώς, διά νά διατηρηθή ή νομισματική σταθερότης
Καί νά ένισχυθή ή διεθνής άνταγωνιστικότης τής έλ­
ληνικής παραγωγής, εlναι άπαραίτητον νά μή χαλα­
ρωθή, άλλ ' άντιθέτως νά ένταθή ή καταβαλλομένη
ήδη vπό πάντων τών συντελεστών τής παραγωγής
προσπάθεια.
)) 'Η Κυβέρνησις ε{ναι βεβαία δτι oi έργαζόμενοι,
άντιλαμβανόμενοι τήν άνάγκην αύτή ν καί άναγνωρί­
ζοντες τό vπέρ αύτών έκδηλούμενον ένδιαφέρον, θά
έξακολουθήσουν νά συμβάλλουν δι ' δλων τών δυνά­
μεών τους εlς τήν άνοδικήν έξέλιξιν τής έλληνικής
οΙκονομίας καί τήν προσπάθειαν αύξήσεως του έθνι­
κου εΙσοδήματος, τής δποίας καί μόνον ή έπιτυχία
δύναται νά έξασφαλίση τήν βελτίωσιν του βιοτικου
έπιπέδου του έλληνικου λαου)λ
Στό είδικότερο περιεχόμενο τών συλλογικών
συμβάσεων άναφέρθηκε, άναλυτικότερα , δ ύπουργός
'Εργασίας, 'Αρ . Δημητρtiτος . Συγκεκριμένα, άφοϋ
ύπογράμμισε τή σημασία τών αύξήσεων πού χορηγή­
θηκαν στά δύο προηγούμενα ετη, 1956-57, μέσα σέ
κλίμα σταθερότητας τών τιμών, παρατήρησε:
«'Η περαιτέρω άνοδος του βιοτικοu επιπέδου των εργα­
ζομένων άποτελεί μίαν άπό τάς επιτεύξεις τής οικονομικής
πολιτικής τής Κυβερνήσεως. Διά τοuτο, κατόπιν τής υπο­
βολής υπό των μισθωτών πρός τούς εργοδότας αιτήματος ,
δπως χορηγηθοuν αυξήσεις άμοιβών, ή Κυβέρνησις άπεφά­
σισε νά μεσολαβήση μεταξύ τών ενδιαφερομένων, επί τφ
σκοπφ δπως επιτευχθή συμφωνία tκανοποιοuσα τά αιτή ­
ματα των εργατών καί υπαλλήλων, εντός βεβαίως των δυ­
νατοτήτων τής ~λληνικής οίκονομίας. Τό ενδιαφέρον τής
Κυβερνήσεως συνεκεντρώθη κατ' άρχήν είς τήν βελτίωσιν
τής θέσεως τών άνειδικεύτων εργατών καί εργατριών καί
των μαθητευομένων, δηλαδή των κατηγοριών εκείνων των
εργαζομένων, α{ δποίαι εισπράττουν τάς κατωτάτας άμοι­
βάς . Διά τής επιτευχθείσης τij μεσολαβήσει τής Κυβερνή ­
σεως, συμφωνίας, χορηγοuνται α{ άκόλουθοι αύξήσεις
άμοιβών: α) Του άνειδικεύτου εργάτου άπό 43 δρχ. εiς
47,50 δρχ. ή αϋξησις κατά 4,50 δρχ . β) Τής άνειδικεύτου
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
217
εργατρίας άπό 33 δρχ . εiς 36,50 δρχ. ή αϋξησις κατά 3,50
δρχ. γ) Του μαθητευομένου αϋξησις κατά 10%. δ) Του iδιω­
τικοu υπαλλήλου άπό 1081 εις 1191 δρχ. ή αϋξησις κατά
I 10 δρχ. καί ε) τής ίδιωτικής υπαλλήλου άπό 862 εiς 952
δρχ . ή αϋξησις κατά 90 δρχ.
»Ε{ναι προφανές δτι αί χορηγούμεναι αύξήσεις ε{ναι
ούσιαστικαί καί θά συντελέσουν είς τήν βελτίωσιν του βι­
οτικοί) επιπέδου μιας κατηγορίας εργαζομένων , ή όποία
άντιπροσωπεύει τό 1/s περίπου του συνόλου των εργατοϋ­
παλλήλων. ·Η Κυβέρνησις πιστεύει δτι κατόπιν του άλμα­
τος, τό δποίον εσημείωσε τελευταίως ή εγχώριος παραγω­
γή καί τής συνεχοuς καί άξιολόγου βελτιώσεως τής παρα­
γωγικότητος δλων των συντελεστών τής παραγωγής, ή ~λ­
ληνική οίκονομία ε{ ναι άπολύτως εiς θέσιν νά άνταποκρι­
θή πρός τό αίτημα των εργαζομένων καί νά tκανοποιήση
τοuτο κατά τήν άνωτέρω &κτασιν . Σταθμίσασα δέ τούς εν­
δεχομένους άντικτύπους επί του επιπέδου των τιμών εκ τής
υψώσεως τώv κατωτάτων δρίων άμοιβών, κατέληξεν είς τό
συμπέρασμα δτι διά των χορηγουμένων αύξήσεων καλύ­
πτονται πλήρως ,τά σημερινά περιθώρια άντοχής τής εθνι­
κής οίκονομίας .
»'Η μέριμνα δμως τής Κυβερνήσεως διά τούς εργαζομέ­
νους μισθωτούς δέν εξαντλείται διά τής αύξήσεως των κα­
τωτάτων δ ρ ίων άμοιβών. 'Εν τφ πλαισίφ μιας μακροπνόου
πολιτικής σταδιακής βελτιώσεως τής θέσεως του συνόλο
των εργατοϋπαλλήλων καί παροχής είς τούτους των μέσων
άντιμετωπίσεως των επιτακτικών άναγκών των, ή Κυβέρ­
νησιςaπεφάσισεν , δπως καθιερώση διά πρώτην φοράν εiς
τήν χώραν μας τόν θεσμόν των οικογενειακών επιδομάτων
υπέρ των μισθωτών συντηρούντων άνήλικα τέκνα, διά τής
θεσπίσεως του κοινωνικοί), λεγομένου, μισθοu. Τό μέτρον
τοuτο άποτελεί &να φωτεινόν σταθμόν εiς τήν κοινωνικήν
μας πολιτικήν, δστις άναντιρpήτως θά συμβάλη είς τήν
καλυτέρευσιν των συνθηκών διαβιώσεως τής ~λληνικής
εργατικής οίκογενείας. Διά τόν σκοπόν αύτόν άπεφάσισε
τήν σύστασιν "Διανεμητικοί) Λογαριασμοί) ΟΙκογενεια­
κών 'Επιδομάτων Μισθωτών" μέ πόρους α) Ι% ώς εργοδο­
τικήν είσφοράν, β) 1% είσφοράν τών μισθωτών, καλυπτομέ­
νην δι' άναλόγου αύξήσεως των άποδοχών αύτών καί γ) τά
έκάστοτε πλεονάσματα του " λογαριασμοί) στρατεύσεως" .
»'Εξ άλλου ή Κυβέρνησις, συμπληροuσα τά άνωτέρω
μέτρα, άπεφάσισε νά διευρύνη τό πρόγραμμα άνεγέρσεως
των εργατικών κατοικιών καί νά επιταχύνη τήν εκτέλεσιν
τούτου . Οi.\τω , διά τήν εργατικήν κατοικίαν , ενω κατά τό
1956 εδαπανήθησαν 55.827.000 δρχ., τό 1957 εδαπανήθη­
σαν δρχ . 89.465.000 ή
60% επί πλέον καί κατά τό τρέχον
&τος α{ προϋπολογιζόμεναι δαπάναι θά άνέλθουν είς 196
έκατ. δρχ. ή 120% επί πλέον &ναντι των δαπανηθέντων του
&τους 1957. Διά τών άνωτέρω μέτρων ή Κυβέρνησις του κ.
Κ. Καραμανλή επέτυχεν, ε{μαι βέβαιος, νά &χη τήν γενι­
κήν επικρότησιν των εργαζομένων καί τήν συμπαράστασιν
τούτων είς τήν προσπάθειάν της διά τήν άνάπτυξιν τής
παραγωγής καί τήν τόνωσιν τών ήθικών καί υλικών δυνά­
μεων του &θνους»
τίς νέες ρυθμίσεις έπικρότησε, πρά-yματι, μέ
άνακοίνωσή τής, ή ΓΣΕΕ. Συγκεκριμένα, άφοϋ άνα­
φέρει τίς αύξήσεις τών άποδοχών τών έργατοϋπαλλή­
λων, προσθέτει δτι θεωρεί ίκανοποιητική τή συμφω-
 218 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
νία, ή όποία άλλωστε δέν θέτει σέ κίνδυνο την οίκο­
νομική σταθερότητα τής χώρας, γεγονός ζωτικής
σημασίας γιά τούς μισθωτούς. 'Εκφράζεται άκόμη ή
έλπίδα δτι ή · άναγνώριση έκ μέρους τών έργοδοτών
της άνάγκης κλιμακώσεως τών μισθών καί ήμερομι­
σθίων μέσω κλαδικών συμβάσεων θά δδηγήσει στη
δημιουργία καθεστώτος δικαιότερης άμοιβfiς τής
έργασίας. τέλος, τονίζεται ή ίδιαίτερη σημασία του
θεσμου τών οικογενειακών έπιδομάτων, μέ την είσα­
γωγη του δποίου θά άνακουφιστουν οί χαμηλόμισθοι
έργατοτεχνί τες.
25 ΑΥΓΟΎΣΤΟΥ 1958
Σέ σύσκεψη ύπό την προεδρία του Κ. Καραμανλή
καί μέ τη συμμετοχή του ύπουργου καί του ύφυπουρ­
γου Γεωργίας, Κ. 'Αδαμόπουλου καί Δ. Θανόπου­
λου, έπισημαίνονται οί άνάγκες, οί έλλείψεις καί ο{
δυνατότητες γιά τήν παραπέρα άνάπτυξη τής άγρο­
τικfiς οίκονομίας.
Οί άπόψεις πού διατυπώθηκαν καί ο{ άποφάσεις
πού διαμορφώθηκαν στη σύσκεψη άναφέρονται σέ
σχετικό άναλυτικό είδησεογpαφικό δελτίο:
'Εν όψει τών άνωτέρω, έξητάσθησαν κατά τήν σημερι­
νήν σύσκεψιν τά άκόλουθα θέματα καί έλήφθησαν υπό τοϋ
προέδρου τής Κυβερνήσεως σχετικαί άποφάσεις:
'Οργανισμός τοϋ υπουργείου Γεωργίας: Κατόπιν είση­
γήσεως του κ. υπουργοί\ δτι ό έν ίσχύι όργανισμός ε{ναι
πεπαλαιωμένος καί δέν παρέχει δυνατότητας άντιμετωπί­
σεως τών σημερινών άναγκών, ό κ. πρόεδρος τ~ ς Κυβερνή­
σεως ένέκρινεν δπως καταρτισθή νέος όργανισμός τοϋ
υπουργείου υπό τής συσταθείσης είδικώς έπιτροπής, μέ
άντικειμενικόν σκοπόν δπως τό υπουργείον δύναται νά
άνταποκρίνεται πλήρως είς τάς άξιώσεις τής πολιτείας καί
του άγροτικοϋ κόσμου καί δπως έξασφαλισθή ή άνάπλασις
τής γεωργίας μας, ή αϋξησις τής παραγωγής καί άποδοτικό­
τητός της καί ή τόνωσις τής συναγωνιστικότητός της είς
τόν στίβον τής διεθνοϋς άγορdς, δπου αϋτη άντιμετωπίζει
σκληρόν άνταγωνισμόν προϊόντων έτέρων χωρών περισσό­
τερον ήμών προηγμένων είς τήν γεωργικήν τεχνικήν . Ό
πρόεδρος τής Κυβερνήσεως άπεδέχθη τήν είσήγησιν τοϋ
υπουργοί\ Γεωργίας δπως, έφ' δσον, λόγω άρμοδιότητος,
ετερα υπουργεία έπιλαμβάνονται τή$ ρυθμίσεως θεμάτων
άπτομένων τής άγροτικής οίκονομίας; α{ έπί τούτων άποφά­
σεις λαμβάνωνται άπό κοινοί\ υπό των υπουργών Συντονι­
σμοί\, Γεωργίας καί τοϋ έπιλαμβανομένου τοϋ θέματος
υπουργοί\.
Έξητάσθη περαιτέρω τό σοβαρώτατον θέμα τής καλυ­
τέρας όργανώσεως τών υπηρεσιών α{ όποίαι άσχολοϋνται
μέ τά μεγάλα έγγειοβελτιωτικά εργα, ίδιαιτέρως δέ μέ τά
άρδευτικίi .• ο κ. υπουργός άνέπτυξε τάς άπόψεις του έπί
του θέματος, ή ρύθμισις του όποίου θέλει συμβάλει μεγά­
λως είς τήν ταχυτέραν άξιοποίησιν τών έκτελουμένων καί
μελλόντων νά έκτελεσθοϋν μεγάλων έγγειοβελ τιωτικών
εργων. Είδικώτερον έξητάσθη τό θέμα τής έπεκτάσεως τών
άρδευομένων καλλιεργειών, υπό τό πρίσμα τής διαπιστώ­
σεως δτι ή διάδοσις τών άρδεύσεων άποτελεί τήν μόνην
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
λύσιν τοϋ προβλήματος τής στενότητος τής έλληνικής
γής, έν συνδυασμφ πρός τήν διάδοσιν τής λιπάνσεως.
·Ο κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως ένέκρινε σχετικώς τά
άκόλουθα μέτρα: α) Τήν προμήθειαν 25 νέων γεωτρυπάνων,
μετά άνταλλακτικών συνολικής άξίας 3 έκατ . δολλαρίων.
β) Τήν έπιδότησιν τών ίσοπεδώσεων έντός τών περιοχών
των υφισταμένων άρδευτικών δικτύων, άτινα έλλείψει των
άναγκαίων ίσοπεδώσεων, δέν εχουν είσέτι πλήρως άξιο­
ποιηθή.
'Επίσης διεπιστώθη ή άνάγκη τής μελέτης έπεκτάσεως
τής ήλεκτροδοτήσεως είς τάς άγροτικάς περιοχάς δπου
λειτουργοϋν καί διατίθενται άρδευτικά συγκροτήματα καί
έδόθησαν α{ δέουσαι κατευθύνσεις συνεννοήσεως έπί τοϋ
θέματος καί μετά των άλλων άρμοδίων υπουργείων.
Τό θέμα τοϋτο συνδέεται άμέσως μέ τήν σιτοκαλλιέρ­
γειαν. Εlναι γνωστά τά ζητήματα τά όποία γεννώνται κατ'
ετος σχετικώς μέ τήν προστασίαν τοϋ σίτου. Τό πρόβλημα
δέν τίθεται ώς ζήτημα περιορισμοί\ τής σιτοπαραγωγής,
άλλά ώς θέμα αύξήσεως του γεωργικοί\ είσοδήματος των
άσχολουμένων μέ τήν σιτοκαλλιέργειαν. Τό είσόδημα τού­
των ηύξήθη μέν σημαντικώς διά τής αύξήσεως τής άποδό­
σεως -όφειλομένης είς τά λιπάσματα, τούς βελτιωμένους
πόρους καί τάς νεωτέρας μεθόδουςκαλλιεργείας- άλλά τό
υπουργείον Γεωργίας έμελέτησε τήν δυνατότητα τής πε­
ραιτέρω αύξήσεως τοϋ είσοδήματος διά άντικαταστάσεως
τής καλλιεργείας τοϋ σίτου -έκεί δπου ε{ ναι τοϋτο δυνα­
τόν- δι' άλλων καλλιεργειών α{ όποία ι καί μεγαλύτερον
άκαθάριστον είσόδημα θ' άποδίδουν καί θά συντελέσουν
είς τήν διατήρησιν καί αϋξησιν τής γονιμότητος των έδα­
φών.
'Επί τij βάσει των σκέψεων αύτών καί κατόπιν άρμο­
δίας είσηγήσεως, ό κ . πρωθυπουργός ένέκρινε: α) τήν είς
μεγαλυτέρας ποσότητας διάθεσιν σπόρων ψυχανθών είς
τιμάς έπιδ6τουμένας, β) τήν δωρεάν διάθεσιν σπόρων τεύτ­
λων καί γ) τήν αϋξησιν τής υπό τής ΑΤΕ ένεργουμένης
πιστοδοτήσεως των άνωτέρω καλλιεργειών ώς καί άλλων
διάτων δποίων θά υποκατασταθή ή καλλιέργεια του σίτου
(π.χ. βάμβακος, σησάμου, όσπρίων κ.λ.π . ) .
Πρός τόν σκοπόν δπως ή Κυβέρνησις μορφώση σαφή
γνώμη ν έπί τής καταστάσεως τής σιτοκαλλιεργείας καί δυ­
νηθή νά καθορίση πρακτικάς λύσεις, άπεφασίσθη δπως
ένεργηθή κατά τήν προσεχή περίοδον λεπτομερής άπο­
γραφή των καλλιεργουμένων διά σίτου έκτάσεων, καί των
καλλιεργητών.
'Εξ άλλου, δ κ . πρόεδρος τής Κυβερνήσεως εκ ρ ι νεν δτι
άπό τοϋδε πρέπει νά καταστή γνωστόν είς τούς σιτοκαλλι­
εργητάς δτι ή Κυβέρνησις θά έμμείνη τοϋ λοιποί\ είς τήν
άπό έφέτος χαραχθείσαν γραμμή ν δτι ή προστασία του σί­
του θά περιλαμβάνει μόνον τούς μικρούς καί μέσους καλ­
λιεργητάς. 'Επίσης δτι δέν θά γίνεται δεκτός είς τήν συγ­
κέντρωσιν σίτος, άκόμη καί μικρών καί μέσων καλλιεργη­
τών, καλλιεργούμενος είς έδάφη ευρισκόμενα έντός περιο­
χών άρδευτικών δικτύων.
'Η μεγάλη καί συνεχώς αϋξουσα ζήτησις νωπών κη­
πευτικών προϊόντων, φρούτων καί λαχανικών, είς τάς χώ­
ρας τής κεντρικής καί βορείου Εύρώπης, εχει διανοίξει
εύρείαν προοπτικήν έν σχέσει πρός τήν είς τά είδη ταϋτα
παραγωγήν τής χώρας. 'Από τοϋ παρελθόντος ilδη ετους
έπρογραμματίσθη δ τεχνικός έξοπλισμός τής χώρας διά
 ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΑΓΡΟτΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ
τήν προώθησιν των έξαγωγών φρούτων καί λαχανικών
(κέντρα συσκευασίας καί διαλογής, σταθμοί προψύξεως
καί ψύξεως, ψυκτικά μέσα μεταφοράς καί έργοστάσια άξι­
οποιήσεως των πλεονασμάτων τοιούτων προϊόντών). 'Ο κ .
πρόεδρος τής Κυβερνήσεως έδωσεν ήδη έντολήν διά τήν
σύντομον προώθησιν του προγράμματος αύτου, έξασφαλι­
σθείσης ήδη τής καλυτέρας μελέτης τής έγκαταστάσεως
του σχετικοu έξοπλισμοu υπό ξένων είδικών. Παραλλήλως
δμως έμελετήθη ή προσαρμογή τής παραγωγής τής χώρας
είς φροuτα καί λαχανικά πρός τάς προτιμήσεις τών είς τόν
έξωτερικόν πελατών μας, διά τής διαδόσεως των είδών κάί
ποικιλιών των άρεστών είς αύτούς.
'Η προσπάθεια αuτη θά συντελεσθή δι' είδικών ένισχύ­
σεων των παραγωγών, διά βραβεύσεως των πρωτοπόρων
καί έπιμελών παραγωγών κ.λ.π., δέν θά παραλειφθή έπίσης
δπως δι' δμοίων μέτρων έπιδιωχθή ή βαθμιαία μέν, άλλά
σύντομος άντικατάστασις διαδοθεισών παρ' ήμίν ποικιλι­
~ων φρούτων καί λαχανικών, αί δποίαι εΙναι άπαράδεκτοι
άπό τάς άγοράς τής κεντρικής Εύρώπης . 'Εγκαινιάζεται
οuτω ή μορφή τής διά θετικών καί έμμέσως δυναμικών
κρατικών μέσων προωθήσεως διαφόρων καλλιεργειών,
έξαγωγικου ίδί~ ένδιαφέροντος. 'Απεφασίσθη έπίσης δπως
τονωθή ίδιαιτέρως ή δενδροκομική καί κηπευτική έρευνα
είς τήν χώραν καί όργανωθή έπί καλυτέρων βάσεων δ ποι­
οτικός έλεγχος τών έξαγομένων γεωργικών προϊόντων.
'Απεφασίσθη τέλος ή διά πρώτην φοράν έν 'Ελλάδι σύ­
στασις του θεσμοu τών γεωργικών συμβούλων καί άκολού­
θως είς τάς κυριωτέρας χώρας καταναλώσεως, ώστε νά
έξασφαλισθή ή συστηματική παρακολούθησις τών έξαγω­
γών μας έν σχέσει πρός τάς άνταγωνιστρίας χώρας.
'Εξ άλλου, δ κ. πρωθυπουργός έδωσεν δδηγίας διά τήν
έπίσπευσιν τής προεργασίας καί τήν ταχυτέραν έναρξιν
τών έργασιών άνεγέρσεως τής λαχαναγοράς 'Αθηνών.
Κατά τήν διάρκειαν τής ()'υσκέψεως έξητάσθη τό θέμα
τής ένισχύσεως τής οίκονομίας των όρεινών πληθυσμών,
τό δποίον καταβάλλ"εται προσπάθεια δπως άντιμετωπισθή
υπό του υπουργείου Γεωργίας διά διαφόρων προγραμμάτων
κτηνοτροφίας, δασών κ.λ.π.
Τό πρόβλημα τοuτο κατέστη όξύτερον μεταπολεμικώς,
τό δέ έτήσιον οίκογενειακόν είσόδημα των όρεινών πλη­
θυσμών εΙναι ώς γνωστόν χαμηλότατον. Πρόκειται περί
προβλήματος πολυπλόκου καί συνθέτου, τό δποίον άπαιτεί
συντονισμένας ένεργείας τών άρμοδίων υπηρεσιών.
Κατά τήν σύσκεψιν άπεφασίσθη δπως, άναλόγως των
υφισταμένων δυνατοτήτων, ώς πρώτον στάδιον οίκονομι­
κοu προγράμματος πραγματοποιηθή ή έκλογή ~ξ λεκανών
άπορροής είς Θράκην, • Ανατολικήν Κεντρικήν καί Δυτι­
κήν Μακεδονίαν, 'Ανατολικήν Στερεάν 'Ελλάδα καί
Πελοπόννησον, συνολικής έκτάσεως I tκατ. περίπου
στρεμμάτων. Διά τήν δλοκλήρωσιν του προγράμματος
άπεφασίσθη διάθεσις πιστώσεως καί μέσων διά τήν έκτέ­
λεσιν των άπαραιτήτων μελετών είς τάς περιοχάς δπου θά
έκτελεσθοuν έργα. •Απεφασίσθη έπίσης ή έντατική έκμε­
τάλλευσις των δημοσίων δασών.
Διά νά κaταστή ή Α ΤΕ δσον τό δυνατόν άποδοτικώτε­
ρος έκτελεστής των κυβερνητικών προγραμμάτων γεωργι­
κής πολιτικής δ κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως ένέκρινεν
δπως α) καταρτισθή νέος 'Οργανισμός τής Τραπέζης, διά
του δποίου θά εύχεραίνεται ή λειτουργία της καί θά έλθη
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
219
αuτη έγγύτερον πρός τούς παραγωγούς, β) γίνη άνασύνθε­
σις του διοικητικοί) συμβουλίου, ώστε νά είσέλθουν είς
αύτό καί άλλα χρήσιμα διά τήν λειτουργίαν τής Τραπέζης
στοιχεία, γ) άνασυσταθή ή θέσις υποδιοικητοu, δ) δημι­
ουργηθή κλιμάκιον διοικήσεως έν Θεσσαλονίκυ έξασφα­
λίζον τήν περισσότερον συντονισμένην λειτουργίαν τών
υπηρεσιών τής Τραπέζης είς τήν Βόρειον 'Ελλάδα καίε)
καταστή ή Α ΤΕ δ κυριώτερος καί υπεύθυνος έναντι του
δημοσίου φορεύς των νέων υπό ίδρυσιν μεγάλων γεωργικών
βιομηχανιών.
τέλος, δ κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως ένέκρινεν τά
ληφθέντα υπό του υπουργείου Γεωργίας διοικητικά μέτρα,
τά άποβλέποντα είς τήν ταχυτέραν έκδοσιν πρός κληρού­
χους των παραχωρητηρίων του παλατιου καί νέου έποικι­
στικου προγράμματος γηγενών καί προσφύγων. 'Επίσης
ένέκρινε τήν τροποποίησιν τής ίσχυούσης νομοθεσίας
πρός τόν σκοπόν δπως αίρομένων τών νομικών κωλυμάτων
καταστή δυνατή ή ταχεία έκδοσις δεκάδων χιλιάδων πα­
ραχωρητηρίων του παλαιοί) έποικιστικου προγράμματος .
"Οσον άφορii τά δάση καί τήν κτηνοτροφίαν άνεκοινώθη
δτι θά ληφθοuν α{ σχετικαί άποφάσεις κατά νέαν συνεργα­
σίαν του κ. πρωθυπουργοί) μετά των άρμοδίων 81 •
26 Α ΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Ο πρωθυπουργός καί υπουργός ·Εθνικής Αμύνης,
Κ. Καραμανλής, προεδρεύει σέ συνεδρίαση του
·Ανωτάτου Στρατιωτικοί) Συμβουλίου, μέ τή συμμε­
τοχή καί του υφυπουργοu, Γ. Θεμελfί.
Στή διάρκεια τfίς συσκέψεώς έξετάστηκε τό θέμα
τfίς άνακατανομfίς των όργανικών θέσεων των άξιω­
ματικων του στρατοί) καί εγινε εύρεία έπισκόπηση
της διεθνους καταστάσεως άπό στρατιωτικής πλευ­
ράς σέ συνάρτηση μέ τά άμυντικά προβλήματα τfίς
χώρας καί τίς άνάγκες του στρατεύματος.
27 ΑΥΓΟΎΣΤΟΥ 1958
'Η Κεντρική ·Επιτροπή · Ερεύνης καί • Οργα­
νώσεως ΟΙκονομικοί) Προγραμματισμοϋ συνέρχεται ·
στό υπουργείο Συντονισμοϋ υπό τήν προεδρία τοϋ Κ.
Καραμανλή καί μέ τή συμμετοχή των υπουργών Συν­
τονισμοϋ, ·Εμπορίου, Βιομηχανίας καί Γεωργίας.
Στή διάρκεια της συσκέψεως διαπιστώθηκε δτι, άπό
τίς εΙκοσιτέσσαρες εΙδικές έπιτροπές, λειτούργησαν
οι δεκαεπτά, οί δποίες έντός τοϋ Σεπτεμβρίου καί θά
υποβάλουν έκθέσεις πάνω στά γενικά θέματα: κατά­
τμηση Ιδιοκτησίας - άναδασμός, εΙσαγωγή μηχα­
νών στήν καλλιέργεια, λιπάσματα, σιτηρά, κτηνο­
τροφία, βαμβάκι, καπνός, σταφίδα, έλαιόλαδο, γεώ­
μηλα, τεϋτλα. Σχετικά μέ τό τελευταίο στάδιο τfίς
έργασίας υπολογίστηκε δτι θά άπαιτηθεί ενα τρίμη­
νο έντατικfίς έργασίας έξειδικευμένων οΙκονομολό­
γων καί τεχνικών μέ παράλληλη άξιοποίηση των
πορισμάτων τfίς ερευνας.
.ο πρωθυπουργός υπογράμμισε δτι τό εργο τής
'Επιτροπής εΙ ναι Ιδιαίτερα σημαντικό γιά τό μέλλον
220 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΉ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
τής χώρας καί ότι τά μέλη της όφείλουν νά συνεχί­
σουν τήν προσπάθειά τους μέ τόνίδιο ζήλο, προκειμέ­
νου νά δπλίσουν τήν Κυβέρνηση καί τό Κράτος μέ
τό σύνολο των μελετών καί έρευν&ν, πού θά άποτελέ­
σουν τή στερεά βάση γιά τή θεμελίωση του μακρο­
χρονίου οίκονομικοu προγράμματος τής χώρας. Μο­
λονότι -πρόσθεσε- ή χώρα εχει άνάγκη καί ση­
μαντικών οίκονομικ&ν μέσων, ή μεγαλύτερη άδυνα­
μία στήν προσπάθεια γιά τήν οίκονομική άνάπτυξη
συνέχεται μέ τήν ελλειψη τεχνικής προπαρασκευής
καί όργανώσεως, τόσο στό δημόσιο, όσο καί στόν
ίδιωτικό τομέα, καθώς καί μέ τήν ελλειψη μακρο­
χρονίου καί κατάλληλα θεμελιωμένου οίκονομικοu
προγραμματισμοί)· καί κατέληξε:
«"Εως τώρα, ούδεμία εlχε γίνει σοβαρά προσπά­
θεια, ό5στε νά έπιτευχθή αύτ6 τ6 δποίον θά ήδύνατο
νά γίνη διά τ6ν λα6ν αύτ6ν, δ δποίος έργάζεται ήμέ­
ραν καί νύκτα καί σήμερον προσφέρει εlς τ6ν τ6πον
καί άρκετούς π6ρους, διά νά δημιουργήσωμεν τάς
προϋποθέσεις, ωστε νά γίνη έκείνο πού πρέπει, μεθο­
δικώτερον καί συστηματικώτερον. 'Εάν ή άμερικα­
νική βοήθεια μiiς εύρισκε τεχνικώς καί διοικητικώς
προπαρασκευασμένους, θά εlχεν άποδώσει πολύ πε­
ρισσ6τερα πράγματα, δπως άπέδωσεν εlς aλλας χώ­
ρας. Πιστεύω δτι, έκτ6ς του συμμοριτοπολέμου, δ
δποίος ύπήρξε ή κύρια αlτία τής μή πλήρους άξιο­
ποιήσεως τής άμερικανικής βοηθείας, δέν κατέστη
δυνατ6ν νά άξιοποιηθή ή βοήθεια αύτη καί δι6τι δέν
μiiς εύρήκε τεχνικώς προπαρασκευασμένους καί δε-
6ντως ώργανωμένους. Εlναι λοιπ6ν κρίμα νά διαπι­
στώνωμεν δ τι ύπάρχουν δλαι αί προϋποθέσεις εύνοϊ­
κής έξελίξεως, ύπάρχουν δέ άσφαλώς καί δλαι αί
δυνατ6τητες, άλλά τ6 Κράτος νά μή δύναται νά φθά­
ση εlς τ6ν σκοπ6ν αύτ6ν, όχι δι' έλλειψιν μέσων, όχι
δι6τι δ λα6ς δέν εlναι εύφυής, άλλά δι6τι τ6 Κράτος,
παρ' όλην τήν τελευταίως συντελεσθείσαν πρ6οδον,
δέν κατώρθωσε μέχρι τούδε νά δημιουργήση τά
πλαίσια, έντ6ς τών δποίων θά ήδύνατο νά προχωρή­
ση μεθοδικώς διά τήν βελτίωσιν του βιοτικού έπιπέ­
δου τοv λαοv. Αύτή ή διαπίστωσις, δτι άδικείται δ
λα6ς καί καθυστερεί ή έξέλιξις τής έθνικής μας ζω­
ής, δι6τι στερείται τ6 Κράτος αύτής τής προετοιμα­
σίας, ώδήγησεν εlς τήν σκέψιν καί τήν άπ6φασιν τής
Κυβερνήσεως νά ζητήση τήν συνδρομήν όλων σας,
εlς τρ6πον ό5στε νά καταστή δυνατ6ν εlς τ6 μέλλον
νά στηριχθή έπί περισσ6τερον μεθοδικής καί όργα­
νωμένης προσπαθείας δ άγών διά τήν βελτίωσιν τοv
οίκονομικοv έπιπέδου τής χώρας».
τέλος, δ πρωθυπουργός ένημερώθηκε γιά τό εργο
πού διεκπεραιώθηκε άπό τό Νοέμβριο, δπότε καίου­
σιαστικά λειτουργοuν, καί τήν πορεία τ&ν έργασι&ν
τ&ν έπιτροπ&ν καί όμάδων έργασίας, καθώς καί γιά
τήν προοπτική πού διαγράφεται καί τίς δυσχέρειες
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
πού τυχόν παρεμβάλλονται στήν ευόδωσή του.
27-28 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1958
'Ο πτέραρχος Νόρσταντ, άνώτατος άρχηγός τ&ν
συμμαχικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ, πραγματοποιεί διή­
μερη έπίσκεψη στήν 'Ελλάδα καί ένημερώνεται γιά
τήν κατάσταση του έλληνικοu στρατοu άπό τήν ήγε­
σία των ένόπλων δυνάμεων καί τόν πρωθυπουργό
καί ύπουργό 'Εθνικής 'Αμύνης, Κ. Καραμανλή .
·Ο πτέραρχος Νόρσταντ έξεδήλωσε άπόλυτη
ίκανοποίηση γιά τήν πρόοδο τ&ν έλληνικ&ν ένό­
πλων δυνάμεων καί έξέφρασε τήν έλπίδα ότι σύντομα
θά καταστεί δυνατή ή έπανεγκατάσταση του έλληνι­
κοu κλιμακίου στό στρατηγείο του ΝΑΤΟ, έξήρε τό
ϊσο ένδιαφέρον τής Συμμαχίας γιά όλα τά μέλη της
καί άναφέρθηκε στό πρόγραμμα άναπτύξεως καί έκ­
συγχρονισμοu τ&ν ένόπλων δυνάμεων τ&ν κρατών­
μελών, στό πλαίσιο του δποίου ή • Ελλάδα έξοπλίζε­
ται μέ τούς κατευθυνόμενους πυραύλους «τίμιος
Τζών» (βλήμα κατά έπιγείων στόχων) καί «Νίκη»
(βλήμα κατ ' έναερίων στόχων).
·Ο πτέραρχος Νόρσταντ, παράλληλα μέ τίς έπα­
φές του μέ τή στρατιωτική ήγεσία, συνάντησε καί
συνομίλησε μέ τόν Κ. Καραμανλή, άρχικά μέ τήν
εόκαιρία γεύματος πού παρέθεσε δ πρωθυπουργός
πρός τιμή του καί κυρίως, τήν έπομένη, στό Πολιτικό
Γραφείο . Συγκεκριμένα, συζητήθηκαν θέματα πού
άπτονται μέ τή θέση τής 'Ελλάδος ώς μέλους του
ΝΑΤΟ, τήν κατάσταση πού διαμορφώθηκε μετά τήν
οξυνση στίς σχέσεις 'Ελλάδος-Τουρκίας καί τήν
άποχώρηση του έλληνικοu κλιμακίου άπό τή Σμύρ­
νη. ·Ο άρχηγός τ&ν συμμαχικών δυνάμεων διατύπω­
σε εόχή γιά τήν έπάνοδο του κλιμακίου.
Μετά τή συνάντηση, δ πρωθυπουργός έξέφρασε
τήν ίκανοποίησή του γιά τήν κατανόηση τ&ν έλλη ­
νικών στρατιωτικών προβλημάτων καί τούς ειλικρι­
νείς καί άνεπιφυλάκτους έπαίνους γιά τίς έλληνικές
ενοπλες δυνάμεις, άποφεύγει όμως νά ύπεισέλθει σέ
λεπτομέρειες . Είδικότερα, γιά τό θέμα τής έπανόδου
στό Στρατηγείο Σμύρνης, παρατήρησε ότι «τούτο
έτυχε τής δεούσης προσοχής καί θά τύχη έν καιρφ,
όταν τ6 έπιτρέψουν αi περιστάσεις, καταλλήλου λύ­
σεως, συμφώνως πρ6ς τά συμφέροντα καί τάς άνάγ­
κας τής χώρας».
Τά άποτελέσματα τής έπισκέψεως Νόρσταντ χα­
ρακτηρίστηκαν ώς «έξόχως ίκανοποιητικά» - σ'
ό ,τι ίδίως άφορα τόν έξοπλισμό των ένόπλων δυνά­
μεων τής χώρας.
2-5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ . Καραμανλής, στή διάρκεια όλιγοήμερης
παραμονής του στή Ρόδο, εχει συνεργασία μέ τίς άρ­
χές καί τούς βουλευτές πάνω σέ θέματα τής περιο-
 ΣΥΣΤΑΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ
χης. Είδικότερα, άποφάσισε τήν παραχώρηση, μέ
άπλή πράξη τοϋ Ύπουργικοϋ Συμβουλίου, τοϋ κρα­
τικοϋ έργοστασιακοϋ συγκροτήματος της «Σάιφε»
στούς γεωργικούς συνεταιρισμούς, προενέκρινε κον­
δύλιο 9 έκατ. δρχ. γιά τήν άνέγερση τουριστικοϋ ξε­
νοδοχείου στήν Κω, δίέθεσε τό άναγκαίο ποσό γιά
τήν άποπεράτωση τοϋ άκρομωλίου της Καρπάθου
καί ύποσχέθηκε νά προωθήσει τό αίτημα γιά τήν
'ίδρυση καζίνου στή Ρόδο.
'Η έπιτροπή έξουσιοδοτήσεως της Βουλης έγ­
κρίνει δμόφωνα τό σχέδιο Ν.Δ. «περί κώδικος όργα­
νισμοϋ των φορολογικών δικαστηρίων» -ύπ ' άρ.
384 Ι 1958- βάσει τοϋ δποίου ίδρύονται γιά πρώτη
φορά στήν 'Ελλάδα 35 φορολογικά δικαστήρια.
'Ο έίσηγητής της πλειοψηφίας, Κ. Κο ρόζος,
ύποστήριξε δτι ή σύσταση των φορολογικών δικα­
στηρίων εχει κριθεί άναγκαία άπό 40ετίας προκειμέ­
νου νά έπιλύονται οί διαφορές μεταξύ τοϋ Κράτους
καί των πολιτών, τόνισε δτι οί νέες δικαστικές άρχές
θά ε{ναι άπόλυτα άνεξάρτητες καί τά μέλη τους 'έξο­
μοιωμένα μέ τούς ύπόλοιπους δικαστές, διευκρίνησε
δτι ώς κεφαλή θά εχουν τό Συμβούλιο της 'Επικρα­
τείας καί κατέληξε μέ τήν παρατήρηση δτι τό σχέδιο
Ν.Δ. προβλέπει τή διαδικασία έπιλογης των δικα­
στών άπό 'Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο.
'Ο είσηγητής της μειοψηφίας, I. Εύαγγελίδης,
τάχθηκε ύπέρ της ~ποδοχης τοϋ νομοσχεδίου καί
πρότεινε έπουσιώδεις τροποποιήσεις, ένώ δ ύπουρ­
γός Οίκονομικών, Κ. Παπακωνσταντίνου, ύπογράμ­
μισε δτι οί έκδικαστικές έπιτροπές πού εχουν νομο­
θετηθεί άπό 40ετίας «άπετέλεσαν ενα βημα προόδου,
άλλά δέν παρείχαν άξιολόγους έγγυήσεις, τόσον άπό
της άπόψεως των συμφερόντων τοϋ Κράτους δσον καί
άπό της άπόψεως τοϋ όρθοϋ καί δικαίου προσδιορι­
σμοϋ της ύποχρεώσεως τοϋ φορολογουμένου πολί­
του». 'Η Κυβέρνηση -κατέληξε- «εδωσε πρωταρ­
χικήν σημασίαν είς τό ζήτημα της συστάσεως των
φορολογικών δικαστηρίων έν τij πεποιθήσει δτι οϋ­
τω θά έπιτευχθη άφ' ένός μέν ή άνύψωσις της φορο­
λογικης συνειδήσεως, άφ' έτέρου δέ ή βελτίωσις των
έν γένει δρων καί συνθηκών, κάτω άπό τάς δποίας
διενεργείται ή έφαρμογή των φορολογικών νόμων» 82 •
Μέ άναφορά, έξάλλου, στό σύνολο τών πρόσφα­
των φορολογικών μέτρων, των δποίων ή ψήφιση ήδη
δλοκληρώθηκε, δ ύπουργός Οίκονομικών εκαμε τίς
άκόλουθες δηλώσεις:
«Ή Κυβέρνησις, συνεπής πρός τάς διά τών προγραμ­
ματικών της δηλώσεων γενομένας έξαγγελίας, κατέθεσεν
είς τήν έπιτροπήν έξουσιοδοτήσεως πέντε βασικής σημα­
σίας καί κάθολικής έφαρμογής νομοσχέδια, διά των δποί­
ων έπέρχονται σοβαραί διαρρυθμίσεις καί βελτιώσεις είς
τήν <iμεσον φορολογίαν.
»" Απασαι αί διά των νομοσχεδίων προταθείσαι διαρρυ­
θμίσεις άποβαίνουν είς όφελος των φορολογουμένων. Καί,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
221
ώς εΙναι εύνόητον, άποβαίνουν έπί ζημί~ τής άποδόσεως
των σχετικών φορολογιών, είτε διότι περιορίζεται τό φο­
ρολογικόν βάρος είτε παρέχονται διάφοροι διευκολύνσεις
καί εύεργετήματα είτε διότι δημιουργοuνται πρόσθετοι δα­
πάναι διά τόν κρατικόν προϋπολογισμόν καί είδικώτερον
α{ δαπάναι ίδρύσεως καί λειτουργίας των φορολογικών δι­
καστηρίων».
Στή συνέχεια, δ Κ. Παπακωνσταντίνου άναφέρ­
θηκε στίς βελτιώσεις πού είσάγονται στό σύστημα
φορολογίας είσοδήματος των φυσικών προσώπων -
μέ άφετηρία τίς διατάξεις τοϋ πρώτου άπό τά νέα
νομοθετήματα:
«α) Καθιεροϋται ή άρχή τής σταθερότητος έν τφ προσ­
διορισμφ τοϋ φορολογητέου είσοδήματος έκ τής άσκήσε­
ως έμπορικής έν γένει έπιχειρήσεως ή έλευθερίου έπαγ­
γέλματος. i Η άρχή αύτη άφορα είδικώς τούς φορολογουμέ­
νους, οί δποίοι τηροϋν βιβλία πρώτης καί δευτέρας κατη­
γορίας καί πραγματοποιοϋν κέρδος μέχρι δρχ . 60.000 έτη- .
σίως . Διά τούς φορολογουμένους τής κατηγορίας ταύτης
τό διά τό ετος τής βάσεως, τελεσιδίκως προσδιοριζόμενον
ποσόν έτησίων κερδών θά λαμβάνεται υπ' όψιν πρός φο­
ρολογίαν κατά τά τρία άμέσως επόμενα οίκονομικά ετη,
υπό τόν δρον δτι κατά τά ετη ταϋτα δέν έπήλθεν αϋξησις ή
μείωσις τοϋ κέρδους κατά ποσοστόν υπερβαίνον τό 25%
τοϋ κέρδους τοϋ ετους τήg βάσεως. 'Υπολογίζεται δτι τοϋ
μέτρου τούτου θά έπωφεληθοϋν περί τούς 110.000 έπιτη­
δευματίαι έπί συ~όλου 130.000 περίπου . ' Εξ <iλλου, ή διά
τής έφαρμογής του έν λόγφ μέτρου έξοικονόμησις φορο­
τεχνικοί) εργου, θά παράσχη είς τάς φοροτεχνικάς υπηρε­
aίας τήν δυνατότητα καλυτέρας παρακολουθήσεως των
μεγάλων φορολογουμένων καί τήν περιστολήν τής φορο­
διαφυγής, πρός όφελος τής κοινωνικής δλότητος.
β) Περιορίζεται τό ποσοστόν τής προεισπράξεως άπό
75% είς 50%. 'Ο περιορισμός ούτος θά γίνη είς δύο στάδια,
ήτοι κατά μέν τό προσεχές οίΚ:ονομικόν ετος 1959 δ υπο­
λογισμός θά γίνη βάσει ποσοστοϋ 62,50%, άπό δέ τοϋ
ετους 1960 βάσει ποσοστοϋ 50%.
γ) Παρέχεται άξιόλογος άνακούφισις είς τά μέλη των
συνεταιρισμών τοϋ νόμου 602. Τοϋ λοιποϋ δέ δέν θά φορο­
λογήται δλόκληρον τό μέρισμα τοϋ δικαιούχου, άλλά μετ'
εκπτωl::rιν 20%, ή όποία δμως δέν θά υπερβαίνη τάς 18.000
δρχ . έτησίως.
Διά τοϋ δευτέρου νομοθετήματος έπεκτείνεται άπό τοϋ
οίκονομικοϋ ετους1959 ή φορολογία είσοδήματος καί έπί
των νομικών προσώπων 'καί συνεπώς άπό τοϋ ετους τούτου
θά ίσχύση ενιαίον σύστημα φορολογίας, τόσον διά τά φυ­
σικά, δσον καί τά νομικά πρόσωπα. Διά τοϋ αύτοϋ νομοθε­
τήματος καταργείται τό πάγιον τέλος τών άνωνύμων εται­
ριών ώς καί δ πρόσθετος φόρος Ι 0% έπί τών μ ή διανεμομέ­
νων κερδών.
'Ο φορολογικός συντελεστής διά τάς άνωνύμους εται­
ρίας δρίζεται είς 35%, διά τούς συνεταιρισμούς είς 30% καί
διά τούς βιοτεχνικούς καί γεωργικοός συνεταιρισμούς πε­
ριορίζεται ετι πλέον, δριζόμενος είς 25%. 'ο φορολογικός
συντελεστής των νομικών προσώπων μή κερδοσκοπικοu
χαρακτήρος (ίδρύματα, άσφαλιστικοί οργανισμοί, σωμα­
τεία κ.λ.π.) δpίζεται είς 20%, εναντι των 35% προηγουμένως,
μέ συνέπειαν τόν περιορισμόν τοϋ φορολογικοί) βάρους
222 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
των κατά 40% περίπου. 'Επί πλέον θεσπίζεται άπαλλαγή
των φιλανθρωπικών κ:.λ.π. Ιδρυμάτων διά τά έξ άκ:ινήτων
γενικώς εισοδήματα αύτών, ένώ παραλλήλως τυγχάνουν
ιδιαιτέρας εύνοϊκ:ής μεταχειρίσεως ο{ πάσης φύσεως γεωρ­
γικοί συνεταιρισμοί.
Διά τοϋ τρίτου νομοθετήματος Ικανοποιείται έπίμονον
κ:αί ζωηρόν αίτημα των φορολογουμένων περί καθιερώσε­
ως έγγυήσεων διά τήν ύπό τών οiκ:ονομικ:ών έφόρων άπόρ­
ριψιν των τηρουμένων λογιστικών βιβλίων κ:αί στοιχείων.
Πρός τοϋτο, δ νόμος, δ δποίος θά iσχύση άπό τής δημοσι­
εύσεώς του προβλέπει τήν σύστασιν εiδικ:ών έπιτροπών, ηj
συμμετοχ"Q κ:αί λαϊκών μελών, εiς τάς δποίας θά παραπέμ­
πωνται α{ σχετικ:αί ύποθέσεις, εις τρόπον ώστε νά διασφα­
λίζεται δ φορολογούμενος άπό τυχόν άδικ:ίαν έκ: μέρους
των έφόρων.
Διά τοϋ ιδίου νομοθετήματος λαμβάνονται συμπληρω­
ματικά μέτρα διά τήν σύλληψιν τής φορολογητέας ϋλης
κ:αί πάταξιν τής φοροδιαφυγής.
Διά τοϋ τετάρτου νομοθετήματος έπέpχονται ούσιώδεις
μεταρρυθμίσεις εiς τήν φορολογίαν κληρονομιών, δωρεών
κ:αί προικών, ώστε νά κ:αταστή αϋτη έλαφροτέρα σημαντι­
κ:ώς κ:αί περισσότερον έλαστικ:ή, )φοσαρμοζομένη εις τάς
σημερινάς οiκ:ονομικ:άς κ:αί κ:οινωνικ:άς συνθήκ:ας τής χώ­
ρας .
Εiδικ:ώτερον, διάτων διατάξεων τοϋ νόμου τούτου αύξά­
νεται τό άφορολόγητον δριον άπό 6.000 δρχ. εiς
τούς κληρονόμους ij κληροδόχους τής πρώτης κ:αί δευτέ­
ρας κατηγορίας, δηλαδή διά τά τέκνα, τούς γονείς κ:αί τούς
συζύγους, άπό 2.000 δρχ. εiς 20.000 διά τούς κληρονόμους
ij κληροδόχους τής τρίτης κατηγορίας, δηλαδή τούς άδελ­
φούς κ:αί άπό 2.000 εiς 10.000 δρχ. διά τάς λοιπάς κατηγο­
ρίας.
'Επίσης εiσάγεται τό πρώτον παρ' ήμίν ή άρχή τής
ήπιωτέρας φορολογικής μεταχειρίσεως τών γεωργικών (ά­
γροτικ:ών, κτηνοτροφικών, μελισσοκομικών κ:αί άλιευτι­
κ:ών) περιουσιών, κ:αθιερουμένου τοϋ άφορολογήτου κλη­
ρονομιών έκ: γεωργικών περιουσιακών στοιχείων άξίας μέ­
χρι δρχ. 200.000, έφ' δσον κ:αί δ κ:ληρονομών κ:αί δ κληρο­
νομούμενος άσχολοϋνται κατά κύριον λόγον εiς γεωργικ:άς
έργασίας. Εις τάς περιπτώσεις καθ' ι'iς ή κληρονομική πε­
ριουσία ε{ναι μεγαλυτέρα τοϋ ποσοϋ των 200.000
πλασιάζεται τό άφορολόγητον δριον έκ:άστης κληρονομι­
κής μερίδος, ήτοι τό άφορολόγητον ποσόν δι. εκ:αστον
ύπόχρεων αύξάνεται άπό 30.000 εiς 60.000 δρχ.
'Εξ άλλου διευρύνονται τά κλιμάκια τοϋ φορολογητέ­
ου ποσοϋ προστατευομένων των μικρών κ:αί μέσων περιου­
σιών, μέ δριον δι' έκ:άστην μερίδα τό ποσόν των δρχ.
2.000.000, πέραν τοϋ δποίου θά έφαρμόζεται δ άνώτατος
συντελεστής έκ:άστης κατηγορίας, ένώ κατά τόν iσχύοντα
νόμον δ άνώτατος συντελεστής έφαρμόζεται άνω τών
600.000 δρχ.
'Επίσης μειοϋται δ φόρος κ:αί διά τάς προίκας κ:αί δω­
ρεάς, διά τάς δποίας έπί πλέον καταργείται κ:αί τό άναλο­
γικ:όν τέλος χαρτοσήμου, τό δποίον ώρίζετο μέχρι τοϋδε
εις 3% έπί τής άξίας τής προικ:οδοτουμένης ή δωρουμένης
περιουσίας . Εiδικ:ώτερον, αί προίκες διά τής έπερχομένης
διαρρυθμίσεως τής φορολογίας παραμένουν άφορολόγητοι
μέχρι ποσοϋ 90.000 ή 60.000 ή 40.000 δρχ., άναλόγως τής
συγγενείας των προικ:οδοτουμένων προσώπων πρός τούς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
προικ:οδότας . ·Η ισχύς τοϋ νομοθετήματος τούτου θά άρ­
χίση άπό \ης Σεπτεμβρίου 1957, ήτοι άφ' ής τό σχέδιον
τοϋ νόμου κατετέθη τό πρώτον πρός ψήφισιν εις τήν Βου­
λήν. Λόγφ δέ τής άναδρομικ:ής ισχύος αύτοϋ, λαμβάνεται
πρόνοια έπιστροφής των έπί πλέον καταβληθέντων φόρων,
διά νά μή τεθοϋν εις ijσσονα μοίραν οί έμπροθέσμως δη­
λώσαντες κ:αί κ:αταβαλόντες τόν φόρον . 'Επίσης παρέχε­
ται ή δυνατότης διά τάς πρό τής \ης Σεπτεμβρίου 1957
ύποθέσεις, καταβολής τών φόρων εις περισσοτέρας δόσεις
κ:αί δή μέχρι 15 εξαμηνιαίων τοιούτων, μέ μείωσιν τοϋ τό­
κου άπό 9% εις 6%.
Διά τοϋ πέμπτου νομοθετήματος πραγματοποιείται ή
άπό μακ:ροϋ χρόνου άναμενομένη ίδρυσις κ:αί λειτουργία
τών τακτικών φορολογικών δικαστηρίων . Είδικ:ώτερον, διά
τοϋ έν λόγφ νομοθετήματος κ:υροϋται δ ύπό τής συσταθεί­
σης πρός τοϋτο ειδικής έπιτροπής όργανισμός των φορολο­
γικών δικαστηρίων.
Τά προβλεπόμενα ύπό τοϋ έν λόγφ κ:ώδικ:ος τακτικά
φορολογικά δικαστήρια άπολαύουν πλήρους άνεξαρτησί­
ας κατά τάς περί διοικητικής δικαιοσύνης διατάξεις τοϋ
Συντάγματος, συγκ:ροτοϋνται δέ έξ iσοβίων δικ:αστώv κ:αί
παρέχουν πάσαν δυνατήν έγγύησιν, τόσον διά τήν όρθήν
κ:αί δικ:αίαν κρίσιν των παραπόνων των φορολογουμένων,
δσον κ:αί διά τήν περιφρούρησιν τοϋ δημοσίου συμφέρον­
τος. Διά τής λειτουργίας τών δικαστηρίων τούτων άναμέ­
30.000 διά νεται βασίμως δτι θά έμπεδωθή τό πνεϋμα τής φορολογι­
κής δικαιοσύνης τοϋ φορολογουμένου πολίτου πρός τό
Κράτος, κ:αλλιεργουμένης οϋτω κ:αί προαγομένης τής φο­
ρολογικής συνειδήσεως.
«UΟπως έξετέθη, έκ: τής έφαρμογής τών νέων φορολο­
γικών μέτρων, προκαλείται μείωσις των έσόδων τοϋ κ:ρα­
τικ:οϋ προϋπολογισμοϋ, ύπολογιζομένης εiς 200 έκ:ατ . δρχ.
περίπου, ένώ έξ άλλου δημιουργοϋνται νέαι δαπάναι 30
έκ:ατ. δρχ. έτησίως έκ: τής λειτουργίας των συνιστωμένων
φορολογικών δικαστηρίων πλήν τής δαπάνης διά τά εξοδα
τής πρώτης έγκ:αταστάσεως, έπίπλωσιν κ:.λ.π. των πρωτοβα­
θμίων κ:αί δευτεροβαθμίων φορολογικών δικαστηρίων.
»'Αλλά κ:αί πέραν τούτου κύριον μέλη μα τής Κυβερνή­
σεως θά ε{ναι άφ' ένός ή παρακολούθησις τής καλής
έφαρμογής τής κειμένης φορολογικής νομοθεσίας κ:αί άφ'
δρχ., δι­ έτέρου ή βελτίωσις ταύτης πρός τόν σκοπόν δπως έπιτευ­
χθή ή περαιτέρω άνακ:ούφισις των φορολογουμένων, ίδί~
τών μικρών κ:αί μεσαίων είσοδημάτων, ή δικ:αιοτέρα κατα­
νομή τοϋ φορολογικ:οϋ βάρους, ή έξασφάλισις τής άπονο­
μής τής φορολογικής δικαιοσύνης ώς κ:αί ή δίωξις κ:αί πε­
ριστολή τής φοροδιαφυγής» 83 •
4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Μέ άφορμή τ~ν άμεση κυβερνητική άντίδραση
στίς τρομοκρατικές ένέργειες άνεύθυνων στοιχείων
σέ βάρος όπαδών τής ΕΔΑ, δ ύφυπουργός 'Εσωτερι­
κών, Ε. Καλατζής, άφοu έπεκοινώνησε μέ τόν Κ.
Καραμανλή, εκαμε τήν άιcόλουθη δήλωση:
«' Επεκ:οινώνησα σήμερον μετά τοϋ έν Ρόδφ εύρισκ:ομέ­
νου προέδρου τής Κυβερνήσεως κ:αί ένημέρωσα αύτόν έπί
τών μέτρων τά όποία έλήφθησαν συνεπεία τών σημειωθει­
σών έναντίον τών γραφείων τής ΕΔΑ άποπειρών. 'Ο κ:.
 ΣΘΕΝΑΡΉ ΣΤΑΣΗ ΣτΟ ΚΥΠΡΙΑΚΌ
πρόεδρος τής Κυβερνήσεως έτόνισε δτι ή Κυβέρνησις εΙ­
ναι άποφασισμένη καί εχει τήν δύναμιν νά άντιμετωπίση
τόν κομμουνισμόν, δπουδήποτε κρυπτόμενον, χρησιμοποι­
οuσα πρpς τοuτο δ λα τά μέσα τά όποία παρέχει είς αύτή ν δ
νόμος. 'Η προστασία δμως τής έσωτερικής γαλήνης, τής
δημοσίας τάξεως καί τής ήσυχίας του λαου, άνήκει εiς τήν
Κυβέρνησιν, ή όποία δέν ε{ναι διατεθειμένη νά άνεχθή
πρωτοβουλίας ή έκδηλώσεις άνευθύνων στοιχείων».
6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
·Ο Κ. Καραμανλής, εύθύς μετά τήν έπίσ:ημη έπι­
βεβαίωση τής βρετανικής προθέσεως γιά μονομερή
έφαρμογή του πρόσφατου σχεδίου της γιά τήν Κύ­
προ, εδωσε στή δημοσιότητα τήν άκόλουθη δήλωση:
«Είς τό ιωπριακόν ζήτημα ή Μ. Βρετανία διέ­
πραξε μέχρι τοϋδε πολλά σφάλματα. Τό μεγαλύτερο
όμως σφάλμα, τό δποίον διαπράττει, εlναι ή έπιμονή
της νά έφαρμόση μονομερώς καί αύθαιρέτως τό προ­
ταθέν σχέδιον.
» Τό σχέδιον τοϋτο εlναι έν πρώτοις άδικο ν, διότι
παραβιάζει τήν θέλησιν τής μεγάλης πλειοψηφίας
τοϋ κυπριακοϋ λαοϋ.
» 'Αρχήθεν δυσεφάρμοστο ν, κατέστη καί πρακτι­
κώς άνεφάρμοστον, έφ ' όσον οί παράγοντες, τούς
δποίους προϋποθέτει ή έφαρμογή του, δηλαδή τά
80% τοϋ κυπριακοϋ λαοϋ καί ή έλληνική Κυβέρνη­
σις, άρνοϋνται νά συμπράξουν.
» 'Αλλά πρό παντός τό σχέδιον τοϋτο άποτελεί
παραβίασιν τής Συνθήκης τής Αωζάννης. Καί θά άνέ­
μενε πiiς τις άπό μίαν μεγάλην δημοκρατικήν χώραν
ότι δέν θά έδιδε τό παράδειγμα τόσον καταφώρου
παραβιάσεως μιiiς Συνθήκης, ύπό τήν δποίαν άπέθε­
σε τήν ύπογραφήν της.
»Ή έπιμονή τής Βρετανίας είς τήν μονομερή μά­
λιστα έφαρμογήν τοϋ σχεδίου της, θά έπιδεινώση έτι
μiiλλον τήν έν Κύπρφ κατάστασιν καί ένδέχεται νά
δδηγήση πρός έπικινδύνους έξελίξεις, αί δποίαι δέν
άνταποκρίνονται ούτε είς τά συμφέροντα, ούτε είς τό
πνεϋμα τοϋ έλευθέρου κόσμου.
)) Ή βρετανική Κυβέρνησις, έπιμένουσα έπί τής
έφαρμογής τοϋ σχεδίου της, άφοϋ ήγνόησε τάς λογι­
κάς καί μετριοπαθείς προτάσεις τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως καί τών 'Ελλήνων Κυπρίων, θά φέρη
άποκλειστικώς τάς εύθύνας δι ' όσα ένδέχεται νά
έπακολουθήσουν.
))Πρός άντιμετώπισιν τής τοιαύτης άποφάσεως
τής βρετανικής Κυβερνήσεως, ή δποία εlναι άδικος
διά τόν κυπριακόν λαόν καί προκλητική διά τήν
'Ελλάδα, ή έλληνική Κυβέρνησις ε{ναι άποφασισμέ­
νη νά χρησιμοποιήση όλα τά είς τήν διάθεσίν της
πολιτικά καί διπλωματικά μέτρα. Περί τής άποφά­
σεώς της ταύτης είδοποίησεν ήδη τάς συμμάχους
Κυβερνήσεφ).
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
223
Πέρα, πράγματι, άπό τίς αύστηρές δηλώσεις του,
δ Κ. Καραμανλής θά άντιδράσει, στό διπλωματικό
πεδίο, πρός πολλές κατευθύνσεις, προκειμένου νά
άποτρέψει τήν έφαρμογή τών διχοτομικών σχεδίων.
Καθοριστική σημασία θά εχει ή διακοίνωση πού θά
άποστείλει, στίς 9 Σεπτεμβρίου, πρός τό γ. γραμ­
ματέα του ΝΑΤΟ, Πώλ-' Ανρύ Σπάακ, καθώς καί
πρός τίς Κυβερνήσεις τών κρατών-μελών τής Συμ­
μαχίας:
«Εlναι γενική ήδη ή διαπίστωσις ότι τό κυπρια­
κόν ζήτημα εύρίσκεται πρό &διεξόδου, δημιουργοϋν­
τος τούς κινδύνους σοβαρωτάτης κρίσεως διά τήν
εlρήνην έν τfί 'Α νατολικfί Μεσογείφ.
)) Ή Κύπρος, τό τελευταίον τμήμα τής Εύρώπης
όπερ τελεί ύπό άποικιακόν καθεστώς, εύρίσκεται έν
καταστάσει διωγμοϋ, διότι δ πληθυσμός της, άποτε­
λούμενος κατά 80% έξ 'Ελλήνων, άπετόλμησε νά δι­
εκδικήση τό δικαίωμα όπως δι ' έλευθέρας έκφράσε­
ως τής βουλήσεώς του, άποφασίση δ ίδιος περί τοϋ
πολιτικοϋ μέλλοντός του.
)) Ή έλληνική Κυβέρνησις έπί μακρά έτη άπέσχε
πάσης άναμίξεως είς τό προκείμενον ζήτημα, κατά δέ
τήν περίοδον 1950-54 κατέβαλε προσπαθείας δπως τό
διευθετήση φιλικώς, δι ' άπ' εύθείας έπαφών μετά
τής βρετανικής Κυβερνήσεως, άπό τήν δποίαν περι­
ωρίσθη νά ζητήση τήν διευκρίνησιν τών προθέσεών
της διά τό μέλλον. Μόνον δταν άντιμετώπισε κατη­
γορηματικήν άρνησιν τής βρετανικής Κυβερνήσεως,
ίσχυρισθείσης ότι κυπριακόν ζήτημα δέν ύφίσταται,
ή έλληνική Κυβέρνησις, έλλείψει άλλης νομίμου
δδοϋ, άπεφάσισε νά φέρη τό ζήτημα ένώπιον τών
'Ηνωμένων 'Εθνών.
)) 'Ενώπιον τοϋ διεθνοϋς όργανισμοϋ καί είς τάς
άπ' εύθείας έπαφάς της, ή έλληνική Κυβέρνησις,
άναγνωρίζουσα ότι εlς τοιαύτης φύσεως προβλήμα­
τα, έκτός τής νομικής καί ήθικής πλευρiiς, ύπάρχει
καί ή πλευρά τών πολιτικών ύπολογισμών καί τής
πολιτικής σκοπιμότητος, προσεφέρθη νά δεχθή λύ­
σεις καλυπτούσας τά άντιπαρατασσόμενα συμφέρον­
τα. 'Εδέχθη νά προηγηθή τής άσκήσεως τοϋ δικαιώ­
ματος τής αύτοδιαθέσεως περίοδος δημοκρατικής αύ­
τοκυβερνήσεως. 'Ανεγνώρισε σταθερώς καί άνευ ού­
δενός χρονικοϋ περιορισμοϋ τά έν τfί νήσφ στρατη­
γικά συμφέροντα τής Άγγλίας. Προσέφερε διεθνείς
έγγυήσεις διά τάς στρατηγικάς φροντίδας τής Τουρ­
κίας καί ύπέρ τής έν Κύπρφ μειονότητας: Προσέφερε
πλήρη κάλυψιν τών έν τfί νήσφ οίκονομικών καί έμ­
πορικών συμφερόντων Άγγλίας καί Τουρκίας.
)) "Ολως προσφάτως ή έλληνική Κυβέρνησις, χω­
ρίς νά παύση ύποστηρίζουσα τό κύριον αίτημα τών
Κυπρίων περί αύτοδιαθέσεως, άπεδέχθη δπως άνα­
βληθή δι' εύθετώτερον χρόνον ή δριστική λύσις τοϋ
ζητήματος καί δοθή έπί τοϋ παρόντος λύσις προσω-
224 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
ρινή, διασφαλίζουσα έν παντί τήν τουρκική ν μειονό­
τητα, πρός aποκατάστασιν τής δμαλότητος καί έπα­
νασύνδεσιν τών συμμαχιών.
>>Ή έλληνική Κυβέρνησις κατέβαλε πiiσαν προ­
σπάθειαν διά νά πείση τήν βρετανικήν Κυβέρνησιν
ότι τό σχέδιον, τό δποίον έξήγγειλεν τήν 19ην 'Ιου­
νίου 1958, περιλαμβάνει στοιχεία προδικάζοντα τό
μέλλον καί εlναι aπαράδεκτον διά τήν μεγάλην πλει­
οψηφίαν τών 80% τοίJ κυπριακού λαοίJ.
>>Πλέον συγκεκριμένως, τό βρετανικόν σχέδιον
καθιεροί θεσμούς, οίτινες διασπούν τήν ένότητα τοίJ
πληθυσμού τής ΚύπροιJ καί διανοίγουν τήν δδόν
πρός τήν τριπλή ν συγκυριαρχίαν η πρός τήν διχοτό­
μησιν τής νήσου, τήν δποίαν άνευ ούδενός νομικού
καί ούσιαστικοίJ έρείσματος διεκδικεί ή Τουρκία.
'Επίσης αναμιγνύει τάς Κυβερνήσεις 'Ελλάδος καί
Τουρκίας είς τά τής διοικήσεως τής νήσου. Καί ή
μέν έλληνική Κυβέρνησις, ώς έδήλωσεν ηδη, ούδέν
διεκδικούσα ύπέρ έαυτής aρνείται νά μετάσχη τής
διοικήσεως. "Οσον aφoρii τήν τουρκικήν Κυβέρνη­
σιν, αϋτη έχει παραιτηθή διά τής Συνθήκης τής Αω­
ζάννης παντός έπί τής Κύπρου δικαιώματος, είδικώς
δέ διά του άρθρου 27 έστερήθη του δικαιώματος
όπως &σκήση οίανδήποτε πολιτικήν, νομοθετικήν η
διοικητική ν έξουσίαν η δικαιοδοσίαν, δι ' οίονδήπο­
τε λόγον, έπί τών ύπηκόων έδάφους παραμείναντος
έκτός τών τουρκικών συνόρων, συνεπώς καί έπί τής
Κύπρου.
»Παρά ταύτα, ή βρετανική Κυβέρνησις δέν μετε­
πείσθη, δι' ανακοινώσεώς της δέ aπό 15ης Αύγού­
στου 1958 κατέστησε γνωστήν τήν πρόθεσίν της δ­
πως προχωρήση είς τήν έφαρμογήν τοίJ σχεδίου της.
Οϋτω, είς τήν καλήν θέλησιν τήν δποίαν έπί τόσα
έτη έπέδειξεν ή 'Ελλάς, ή βρετανική Κυβέρνησις,
aντί κατανοήσεως, προβάλλει τήν &πόφασίν της νά
έφαρμόση ένα σχέδιον τό δποίον aποτελεί &δικίαν
διά τούς Κυπρίους καί έκδήλωσιν μ ή φιλική ν διά τήν
'Ελλάδα.
»'Ενώπιον τής έμμονής τής βρετανικής Κυβερνή­
σεως έπομένως όπως είσαγάγη έν Κύπρφ καθεστώς
&ντιτιθέμενον πρός τάς διατάξεις τής Συνθήκης τής
Αωζάννης καί &ντιστρατευόμενον τήν &πόφασιν
1013 τών 'Ηνωμένων 'Εθνών, ή έλληνική Κυβέρνη­
σις εlναι aποφασισμένη νά &ντιδράση δι , όλων
μέσων, aτινα τής παρέχει &φ' ένός ή προαναφερθεί­
σα συνθήκη καί &φ' έτέρου δ Χάρτης τών 'Ηνωμέ­
νων 'Εθνών.
»Ή έλληνική Κυβέρνησις θεωρεί έπίσης χρέος
της όπως διά τής παρούσης διακοινώσεως έπιστήση
τήν προσοχή ν τών μελών τής 'Α τλαντικής Συμμαχί­
ας έπί τών κινδύνων, τούς δποίους δημιουργεί ή
έφαρμογή τοίJ είρημένου σχεδίου τόσον διά τήν συ­
νοχήν τής Συμμαχίας όσον καί διά τήν εlρήνην τής
Ά νατολικής Μεσογείου»s 4 •
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Τά ϊδια βασικά σημεία ύπογραμμίστηκαν καί σέ
προσωπικό μήνυμα του βασιλέως Παύλου πρός τόν
πρόεδρο των 'Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς καί σέ
διάβημα διαμαρτυρίας γιά παραβίαση τής συνθήκης
τής Λωζάνης πρός δλες τίς χώρες πού τήν εΙχαν ύπο­
γράψει, όπου καί εγινε έπίκληση του άρθρου 16 τής
Συνθήκης, σύμφωνα μέ τό όποίο ή Τουρκία παραι­
τείται «όλων τ&ν δικαιωμάτων καί τίτλων πάσης φύ­
σεως έπί τ&ν έδαφ&ν καί νήσων έπί τ&ν όποίων δέν
εχει άναγνωρισθή ή τουρκική κυριαρχία διά τής ίδί­
ας συνθήκης», καί του άρθρου 27, μέ τό όποίο δρί­
στηκε ότι «ούδεμία πολιτική, νομοθiτική ή διοικη­
τική έξουσία θέλει άσκηθή δι, οιονδήποτε λόγον
ύπό των τουρκικών άρχ&ν»85 .
Παράλληλα, δ Κ. Καραμανλής κάλεσε τόν 'Αμε­
ρικανό πρεσβευτή στήν 'Αθήνα καί πρόβαλε τήν
άπαίτηση γιά ουσιαστική παρέμβαση τής άμερικα­
νικής Κυβερνήσεως. 'Η άπαθής στάση της, τόνισε,
δίνει τήν έντύπωση ότι εχει έγκαταλείψει τήν 'Ελλά­
δα άκάλυπτη στή διάθεση τ&ν "Αγγλων καί τ&ν
Τούρκων.
Τό πλήρες κείμενο τής συνομιλίας του 'Έλληνα
πρωθυπουργοί) μέ τόν 'Αμερικανό διπλωμάτη άναφέ­
ρει τά άκόλουθα:
«Τό aπόγευμα τής Παρασκευής, 19ης Σεπτεμβρί­
ου έ.έ., έκάλεσα τόν πρεσβευτήν τών 'Ηνωμένων
Πολιτειών καί, έν συνεχεί~ προηγουμένων διαβημά­
των, έτόνισα καί πάλιν είς αύτόν τούς κινδύνους,
τούς δ ποίους θά συνεπήγετο ή έπιμονή τής 'Αγγλίας
νά έφαρμόση μονομερώς τό σχέδιόν της έν Κύπρφ.
'Η βρετανική έπίμονή, εlπον είς τόν 'Αμερικανόν
συνομιλητήν μου, μετά τάς μετριοπαθείς προτάσεις
τής έλληνικής Κυβερνήσεως καί τών Κυπρίων, αί
δποίαι διηυκόλυναν aπολύτως μίαν φιλικήν, &λλά
καί πρακτική ν λύσι ν τοίJ Κυπριακού, εlναι όχι μόνον
ακατανόητος, &λλά καί θά πρέπει νά θεωρηθή ώς πρό­
κλησις τόσον διά τήν έλληνικήν Κυβέρνησιν, όσον
καί δι ' όλους τούς συμμάχους. 'Εκτός τούτου, όμως,
συνέχισα, έκείνο τό όποίο ν δέν &ντελαμβανόμην ή το
ή στάσις τής &μερικανικής Κυβερνήσεως, ή όποία,
χωρίς ν' &ρνήται ότι έχομεν δίκαιον, δέν παρεμβαί­
νει είς τρόπον ώστε νά διευκολύνη τήν κατάστασιν.
τών »Πρό τριμήνου, έξηκολούθησα λέγων εlς τόν
Άμερικανόν πρεσβευτήν, όταν τό πρώτον &νεκοι­
νώθη τό &γγλικόν σχέδιον, έπληροφόρησα τήν Κυ­
βέρνησιν τών ΗΠΑ περί τών aπόψεων τής έλληνι­
κής, καί έτόνιζον, έκτοτε, τούς κινδύνους, τούς δποί­
ους δημιουργεί τό άδικον καί παράλογον αύτό σχέ­
διον διά τήν 'Ελλάδα καί τήν Συμμαχία ν μας. 'Εζή­
τησα τότε νά παρέμβη ή Κυβέρνησίς σας διά νάμα­
ταιωθή ή ανακοίνωσις τοίJ σχεδίου, καί σiiς έξήγησα
ότι ή πολιτική αύτή τής βρετανικής Κυβερνήσεως θά
έπέδρα τόσον είς τήν Κύπρον καί είς τήν 'Ελλάδα,
 ΣΘΕΝΑΡΉ ΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ 225

Παρά τά καταπιεστικά μέτρα τής άποικιακής διοικήσεως, ό κυπριακός

έλληvισμός έμμέvει στόv άπελευθερωτικό άγώvα.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

226 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ

ώστε νά θέση τήν Κυβέρνησίν μου πρό του τραγικού
διλήμματος ή νά άvτιμετωπίση τό ένδεχόμενον τής
άναθεωρήσεως τήςέξωτερικής πολιτικής τής 'Ελλά­
δος, δεδομένου δτι ή άδικος συμπεριφορά τών ~Αγ­
γλων καί τών Τούρκων καί ή άδιαφορία τών ύπολοί­
πων συμμάχων θά ένισχύση είς βαθμόν έπικίνδυνον
τό άντιδυτικόν πvεvμα έν Έλλάδι, ή νά παραιτηθή,
καταγγέλλουσα τούς συμμάχους τής ·Ελλάδος δι
έλλειψιν κατανοήσεως.
»Παρά ταύτα, ή Κυβέρνησίς σας, έτόνισα είς τόν
Άμερικανόν πρεσβευτήν, δέν ήθέλησε ν' άναλάβη
πρωτοβουλίαν τινά διά νά διευκολύνη τήν κατάστα­
σιν. 'Επιθυμώ, λοιπόν, προσέθηκα, διά τόν λόγον
αύτόν διά τελευταίαν φοράν νά τονίσω δτι τό άνωτέ­
ρω τραγικόν δίλημμα θά προβάλη έπιτακτικόν καί
έντονον κατά τάς προσεχείς ήμέρας, έάν έστω καί
τήν τελευταία ν στιγμήν, ή Κυβέρνησίς σας δέν παρέ­
βη διά νά ματαιώση τήν έφαρμογήν του σχεδίου καί
ίδίως τής μεταβάσεως τοv Τούρκου άvτιπροσώπου
δποίον τά διαβήματα τής άμερικανικής Κυβερνήσε­
ως δέν είσηκούσθησαν.
))Σiiς πληροφορώ, πάντως, έξηκολούθησε δ κύρι­
ος πρεσβευτής, δτι κατόπιν τής τελευταίας συναντή­
σεώς μας έτηλεγράφησα καί πάλιν είς τήν Ούάσιγ­
κτων, έφιστών τήν προσοχή ν τών έν τψ Σταίητ Ντη­
πάρτμεντ καί συνιστών εlς αύτούς τήν άνάληψιν
' πρωτοβουλίας. Μοί έδόθη δέ, εlπεν, ή άπάντησις δτι
δ κύριος Ντάλλες, έπωφελούμενος τής συναντήσεώς
του μετά του Βρετανοί) ύπουργοv τών 'Εξωτερικών
εlς Νέαν ·Υόρκην, θά προσπαθήση καί αύθις διά τήν
ματαίωσιν ή άναβολήν, τούλάχιστον, τής έφαρμογής
του άγγλικοv σχεδίου.
))Δέν θά παραλείψη, συνεπέρανεν δ 'Αμερικανός
πρεσβευτής, νά μεταφέρη καί τά τής σημερινής μας
συνομιλίας είς τό ύπουργείον του μετά τών προσωπι­
κών του παρατηρήσεων, α{ δποίαι συμφωνούν, κατά
τό πλείστον, μέ τάς άπόψεις τής έλληνικής Κυβερ­
vήσεωρ)86.

είς Κύπρον.
))Χωρίς νά παραγνωρίζω, εlπον είς τόν 'Αμερικα­
νόν διπλωμάτη\!, τήν δυσκολίαν τήν όποίαν έχει ή
Κυβέρνησίς σας νά έλθη είς άντίθεσιν μέ τήν 'Α.γ­
γλίαν καί Τουρκίαν, εlμαι ύποχρεωμένος νά σiiς είπω
δτι ή στάσις τής 'Αμερικής, μετά τάς ύποχωρήσεις,
είς aς προέβη ή έλληνική Κυβέρνησις καί δ 'Αρχιε­
πίσκοπος Μακάριος, μοί δίδει τήν έντύπωσιν δτι,
άνεξαρτήτως δικαίου καί άνεξαρτήτως συνεπειών, ή
άμερικανική Κυβέρνησις έγκατέλειψε τήν 'Ελλάδα
εlς τήν διάθεσιν τών ~Αγγλων καί τών Τούρκων, ol
δποίοι, ώς γνωρίζετε, αύiόχρημα συνωμοτούν έναν­
τίον της.
)) •Ο 'Αμερικανός πρεσβευτής, άπαvτών, έδήλω­
σεν δτι άναγνωρίζει το δίκαιον τής Έλλάδος, καί
lδίως μετά τάς άπαvτήσεις, τάς δποίας έδωκεν αϋτη
εlς τάς βρετανικάς προτάσεις, άπαντήσεις, αίτινες
μαρτυρούν τήν είλικρινή έπιθυμίαν της νά διευκολύ­
νη μίαν φιλική ν διευθέτησιν του Κυπριακού. 'Ετό­
νισεν, δμως, έν συνεχείrι, ούτος δτι δέν εύρισκε δι­
καιολογημένα τά παράπονα, τά δποία διετύπωνα κα­
τά τής Κυβερνήσεώς του, διότι ή Κυβέρvησίς του
πράγματι κατ' έπανάληψιν έκαμε παραστάσεις εlς
τήν βρετανικήν διά τήν ματαίωσιν κατ' άρχήν τής
άνακοινώσεως τοv σχεδίου καί, έν συνεχείrι, διά τήν
τροποποίησίν του, συμφώνως πρός τάς έλληνικάς
άπόψεις. Δυστυχώς, προσέθηκεν, εlμαι ύποχρεωμέ­
νος νά σiiς δηλώσω δτι ούδέποτε ή άμερικανική Κυ­
βέρνησις συνήντησε τόσην έλλειψιν κατανοήσεως
άπό μέρους τής βρετανικής, δσην είς τό θέμα τής
Κύπρου.
))Τό θέμα, συνέχισε, τό χειρίζεται προσωπικώς ό
Μάκ Μίλλαν καί φαίνεται δτι διά λόγους έσωτερι­
κούς τό έχει άναγάγει εlς θέμα προσωπικού του γοή­
τρου. Αύτός δέ εlναι, προφανώς, καί δ λόγος, διά τόν
τέλος, ό Κ. Καραμανλής εδωσε έντολή στόν
'Έλληνα άντιπρόσωπο στά 'Ηνωμένα νΕθνη, Χ.
Ξανθόπουλο-Παλαμa, νά καταγγείλει μέ ύπόμνημα
πρός τό γ. γραμματέα τοϋ διεθνοϋς όργανισμοϋ, δτι ή
'Αγγλία δέν σεβάστηκε τήν άπόφαση τής Γενικής
Συνελεύσεως καί έμμένει έξακολουθητικά στήν κα­
τοχή, μέ τή συνεργασία τής Τουρκίας καί μέ μεθό­
δους τυχοδιωκτικές, στήν Κύπρο.
Μετά τήν όλοκλήρωση τοϋ πρώτου κύκλου των
ένεργειών του, δ πρωθυπουργός άνέλυσε σέ εόρεία
σύσκεψη στό ύπουργείο 'Εξωτερικών πού συγκλή­
θηκε στίς 19 Σεπτεμβρίου μέ τή συμμετοχή καί τοϋ
'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, τίς προσπάθειες τής
Κυβερνήσεως γιά τήν άποτροπή τής έφαρμογής τοϋ
σχεδίου Μάκ Μίλλαν. Στή διάρκεια τής σχετικής
συζητήσεως, δ 'Αρχιεπίσκοπος τήρησε εκδηλα κρι­
τική στάση άπέναντι στήν Κυβέρνηση.
Τά πρακτικά τής συσκέψεως άναφέρουν σχετικά:
<Πήν 19ην Σεπτεμβρίου 1958, ύπό τήν προεδρίαν τοiΧ
πρωθυπουργου, κ. Κωνσταντίνου Καραμανλή, έγένετο έν
τφ ύπουργείφ των 'Εξωτερικών σύσκεψις έπί του κυπρια­
κου ζητήματος, είς τήν όποίαν μετέσχον ό 'Αρχιεπίσκο­
πος Κύπρου Μακάριος, ό ύπουργός Προεδρίας Κυβερνή­
σεως καί άναπληρrον τόν ύπουργόν των 'Εξωτερικών κ .
Κων. Τσάτσος, ό μόνιμος ύφυπουργός των 'Εξωτερικών κ.
Π . Σκέφερης, ό γενικός διευθυντής κ. Π . Οικονόμου-Γκού­
ρας καί ό διευθύνων τήν Β' Πολιτικήν Διεύθυνσιν, κ. Δ .
ΜJτίτσιος.
»• Η σύσκεψις διήρκεσεν ~πό τής 11.30 π. μ. μέχρι τής
3.30 μ.μ.
>>'Εν άρχ'ίj τής συσκέψεως ό κ. πρόεδρος τής Κυβερνή­
σεως ένημέρωσε τόν 'Αρχιεπίσκοπον έπί των προσφάτων
ένεργειων του διά τήν ματαίωσιν τfjς έφαρμογfjς του βρε­
τανικου σχεδίου, μνημονεύσας α) τήν άποσταλείσαν είς
τόν γενικόν γραμματέα του ΝΑΤΟ καί τάς Κυβερνήσεις-μέ-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΣΘΕΝΑΡΉ ΣΤΑΣΗ ΣΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
λ η του Όργανισμου Διακοίνωσιν, δι' ή ς έφιστίiτο ή προ­
σοχή αύτών έπί του δτι ή έφαρμογή του σχεδίου θά εθετεν
έν κινδύνφ τήν εtρήνην καί τήν συνοχήν τής συμμαχίας, β)
τήν έπιδοθείσαν είς τούς πρεσβευτάς τών χωρών, αί δποίαι
ύπέγραψαν τήν Συνθήκην της Λωζάνης Διακοίνωσιν, δι'
ή ς έπεσημαίνετο ή σχεδιαζομένη ύπό τής 'Αγγλίας καί τής
Τουρκίας παραβίασις τής Συνθήκης καί έζητείτο ή παρέμ­
βασίς των, καί γ) τήν αίτησίν του πρός τόν κ. Σπάακ διά
σύγκλησιν του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ, ίνα έπιληφθη προ­
σφυγής ήμών έπί του περιωρισμένου θέματος της ματαιώ­
σεως τής έφαρμογής του σχεδίου.
»'Εν συνεχεί~ δ κ. πρόεδρος της Κυβερνήσεως άνε­
φέρθη είς τήν έγγραφήν. του ζητήματος είς τήν 'Ημερησί­
αν Διάταξιν τής ΙΓ' Γενικής Συνελεύσεως του ΟΗΕ καί
εlπεν δτι εlναι σκόπιμον νά έξετασθή, έάν θά πρέπη άπό
τουδε νά υίοθετήσωμεν μίαν έκ τών λύσεων, αί δποίαι θά
ήδύνατο νά τύχουν άποδοχής έκ μέρους τών 'Ηνωμένων
'Εθνών, ώς έπί παραδείγματι, τήν λύσιν της άνεξαρτησίας
ή της έντολης του ΟΗΕ, ίνα άναλάβωμεν άπό τουδε προ­
σπάθειαν διαφωτίσεως τών ξένων Κυβερνήσεων διά νά κα­
ταστήσωμεν τήν λύσιν ταύτην συμπαθή.
>>'Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι, κατά τήν γνώμη ν
του, πρότασις αύτοδιαθέσεως δέν θά εlχεν έφέτος έλπίδας
έπιτυχίας καί δτι διά τ<;>υτο δέχεται δπως προβάλωμεν τήν
λύσιν της άνεξαρτησίας, ή όποία θά εlχε μεγαλυτέρας
συμπαθείας, χωρίς δμως δρους καί περιορισμούς.
»Διεξάγεται έπί του σημείου τούτου βραχεία συζήτησις
καί διαπιστουται συμφωνία δπως προβληθη ή λύσις τής
άνεξαρτησίας άνευ δρων, άφιεμένου είς τήν Γενικήν Συνέ­
λευσιν νά προβάλη οίας ήθελε κρίνει σκόπιμον δεσμεύσεις.
>>'Εν συνεχεί~ γίνεται μνεία τών συζητήσεων, τάς
όποίας εlχεν ό 'Αρχιεπίσκοπος μετά τής Κάστλ, καί κατά
τάς όποίας άνεφέρθη ούτος είς τήν λύσιν της άνεξαρτησί­
ας [βλ. σχετικά, έκτεν&ς, σ. 231κ.ε.].
Πρωθυπουργός: Διά τήν θέσιν, τήν δποίαν θά λάβωμεν
είς τά 'Ηνωμένα WΕθvη, έχομεν καιρόν, διότι ή προσφυγή
μας θά συζητηθή, ίσως, τόν Δεκέμβριο ν. 'Εκείνο τό δ ποί­
ον έπείγει εlναι ή ματαίωσις ή ή άναστολή τής έφαρμογής
του βρετανικου σχεδίου διά τήν πρώτην 'Οκτωβρίου καί
θά ήθελα νά εlχα τάς άπόψεις σας έπ' αvτου.
'Αρχιεπίσκοπος: Δέν σίiς άποκρύπτω δτι εχω τήν έντύ­
πωσιν δτι ή άντίδρασις της Κυβερνήσεως κατά του βρετα­
νικου σχεδίου δέν ύπηρξεν άρκετά εντονος καί άποτελε­
σματική. Νομίζω δτι θά επρεπε τό ΝΑΤΟ νά προειδοποιη­
θή δτι ή 'Ελλάς θά σκεφθη τήν έντός αύτου θέσιν της, έάν
έφαρμοσθη τό σχέδιον.
Πρωθυπουργός: 'Εκπλήσσομαι, διότι διά πρώτην φο­
ράν άκούω αvτου του είδους παράπονα. ~Ολαι αί άντιδρά­
σεις μας κατά του σχεδίου Μάκ Μίλλαν έγένοντο άπό
συμφώνου καί ούτε κατά τάς πρό έβδομάδος συναντήσεις
μας διετυπώσατε οίανδήποτε παρατήρησιν ή παράπονον.
'Εν πάσrι περιπτώσει, έπιθυμώ νά σάς πληροφορήσω ότι ή
Κυβέρνησις, χωρίς νά θορυβή, διότι πολλάκις καί αvτό
εlναι έπιβεβλημένον, προέβη εlς άλλεπάλληλα καί έντονα
διαβήματα διά τήν ματαίωσιν τής έφαρμογής του άγγλικου
σχεδίου. Καί σάς προσθέτω, έκτός έκείνων τά δποία σάς
άνέφερα, ότι έστάλη προσωπικόν μήνυμα του βασιλέως
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
227
πρός τόν πρόεδρον τών 'Ηνωμένων Πολιτειών τής 'Αμε­
ρικής, ότι έπέδωκα προσωπικήν Νόταν πρός τόν πρεσβευ­
τή ν τών 'Ηνωμένων Πολιτειών, καί ότι είς όλα αvτά τά
διαβήματα ύπάρχει ή προειδοποίησις ότι ή έφαρμογή του
βρετανικου σχεδίου θά καταστήση προβληματική ν τήν θέ­
σιν τής 'Ελλάδος έντός τών Συμμαχιών της.
'Αρχιεπίσκοπος: Δέν τά έγνώριζον αύτά, κύριε πρόε­
δρε. Πρέπει, δμως, νά έξετάσωμεν διατί άπέτυχον αί μέχρι
τουδε ένέργειαι τής Κυβερνήσεως . Κατά τήν γνώμην μου
τουτο όφείλεται εiς τόν τρόπον, μέ τόν όποίον έγένοντο
αύτά τά διαβήματα. Δέν έδόθη, ίσως, είς τάς lίλλας Κυβερ­
νήσεις νά έννοήσουν δτι δέν ήμπορουν άζημίως ν' άγνο­
ουν τήν lίποψιν της ·Ελλάδος. Σίiς άναφέρω ώς παράδει­
γμα τάς δηλώσεις του κ. 'Αβέρωφ, μεταβαίνοντος εtς
Μ πριόνι, δτι ή ·Ελλάς δέν πρόκειται νά έγκαταλείψη τάς
Συμμαχίας της.
Πρωθυπουργός: 'Εάν έγένοντο κατά τό παρελθόν δη­
λώσεις έμμονής είς τάς Συμμαχίας μας, αvτό έπεβάλλετο,
καθ' ήν στιγμήν έγένοvτο, είτε διότι έπρεπε ν' άvτιδρά­
σωμεν κατά τής προσπαθείας τής άριστεράς νά παρασύρη
τήν 'Ελλάδα έκτός τών Συμμαχιών της, είτε διότι έπρεπε
νά έξουδετερώσωμεν τήν προπαγάνδαν τών άvτιπάλων μας
ότι ή 'Ελλάς εlναι έπισφαλής καί άπιστος σύμμαχος, πρά­
γμα τό δποίον κατά ένα τρόπον έβλαπτε καί τόν άγώνα μας
έπί του Κυπριακου. Σάς άνέφερα λοιπόν όλας τάς ένεργεί­
ας, εlς τάς δ ποίας προέβημεν, καί τό πνευμα ύπό τό δποίον
έγένοντο αύται· κατά τήν γνώμην μου, πέραν τών ένεργει­
ών αvτών, δέν ύπάρχει παρά ή πραγματική έξοδος τής
'Ελλάδος άπό τό ΝΑΤΟ. Θά ήθελα δέ νά γνωρίζω μέ τήν
εvκαιρίαν αvτήν, έάν υ{οθετήτε τήν άποψιν 'ταύτην, ή
δ ποία, τόν τελευταίον ίδlως καιρόν, προβάλλεται άπό ώρι­
σμένους κύκλους, μεταξύ τών δποίων καί οί κυπριακοί.
'Αρχιεπίσκοπος: Θά έχρησιμοποίουν, κατ' άρχήν, έν­
τέχν~ς. τήν άπειλήν περί άποχωρήσεως έκτου ΝΑΤΟ καί
δέν θά έδήλουν ποτέ δτι θά παραμείνω εiς τάς Συμμαχίας
μου.
Πρωθυπουργός: Καί έάν αvτό δέν άπέδιδεν άποτελέ­
σματα; 'Εάν, δηλαδή, δηλώσητε σαφώς ότι θά φύγητε άπό
τό ΝΑ ΤΟ, έάν δέν ίκανοποιηθή τό αίτημά σας, τί θά πρά­
ξητε, έάν δέν έχητε αvτήν τήν ίκανοποίησιν; VH θά πρέπει,
κατά τήν γνώμην μου, νά φύγητε ή, άλλως, θά γlvητε διε­
θνώς καταγέλαστος.
'Αρχιεπίσκοπος: 'Εν άνάγκτι θά φύγωμεν καί άπό τό
ΝΑΤΟ προσωρινώς.
Πρωθυπουργός: 'Εάν αvταί εlναι αί άπόψεις σας, τότε,
πράγματι, προκύπτει διαφωνία μεταξύ ήμών, διότι ή Κυ­
βέρνησις, προστατεύουσα τά γενικώτερα συμφέροντα του
έθνους, δέν ε{ναι διατεθειμένη ν' άκολουθήση πολιτικήν
έξόδου άπό τό ΝΑΤΟ. Θά πρέπει νά έχητε ύπ' όψιν σας τήν
γεωγραφικήν θέσιν τής 'Ελλάδος, πιεζομένης άπό τόν
σλαβικόν καί κομμουνιστικόν όγκον· θά πρέπει νά έχητε
ύπ' όψιν σας τήν μόνιμον άπειλήν τών Σλάβων διά τήν
δημιουργίαν Μακεδονίας του Αίγα ίου, διά ν' άντιληφθήτε
τούς κινδύνους, τούς δποίους θά διατρέξη ή 'Ελλάς, έάν
άποκοπή άπό τήν Δύσιν. 'Αρκεί νά σάς είπω ότι άκόμη καί
228 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ

Στή Διεθvfj νΕκθεση Θεσσαλονίκης.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΚΘΕΣΕΩΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ή Γιουγκοσλαβία μiiς προσφέρει τήν φιλία ν της, έφ' όσον
διατηρουμεν τ6 Βαλκανικ6ν Σύμφωνον καί παραμένομεν
είς τ6 ΝΑ ΤΟ. Θά ή το άσυγχώρητον, συνεπώς, νά τεθfj έν
κινδύνιp ή άσφάλεια τfjς έλευθέρας 'Ελλάδος διά νά έπι­
σπευσθfj ή λύσις του Κυπριακου. 'Η μέν Κύπρος δ, τιδή­
ποτε καί έάν πράξουν οί Βρετανοί, τελικώς θ' άπελευθερω­
θfj καί οί κάτοικοί της θά δικαιωθουν· ή 'Ελλάς δμως,
έξερχομένη τών συμμαχιών της, κινδυνεύει νά παύση νά
vφίσταται ώς έλευθέρα χώρα· άλλά, χωρίς έλευθέραν 'Ελ­
λάδα, δέν δύναται νά γίνη σκέψις περί άπελευθερώσεως
τfjς Κύπρου.
'Αρχιεπίσκοπος: 'Έχω τήν γνώμην δτι δέν θά ύπάρ­
ξουν ο{ κίνδυνοι αύτοί, διότι οί 'Αμερικανοί η δέν θ' ιiφή­
σουν τελικώς ν ' ιiποχωρήση ή ' Ελλάς η , έξερχομένην, θά
τήν δεχθοί>ν βραδύτερον καί πάλιν είς τήν Συμμαχίαν.
Πρωθυπουργός: Δέν νομlζω δτι εlναι δυνατ6ν άκινδύ­
νως νά δδηγήσωμεν τ6ν τ6πον εlς aύτάς τάς περιπετείας.
'Αρχιεπίσκοπος: Ή έφαρμογή, δμως, του βρετανικοί>
σχεδίου καί ή μετάβασις Τούρκου ιiντιπροσώπου εiς τήν
Κύπρον θά δημιουργήσουν μίαν έκρηκτικήν κατάστασιν
καί θά θεωρηθή ιiποτυχία τής πολιτικής τής Κυβερνήσεως .
Πρωθυπουργός: Διά πρώτην φοράν διαπιστώνω διαφω­
νίαν, δτι προσπαθείτε νά διαχωρίσητε τάς εύθύνας σας.
Αύτ6, δμως δέν εlναι γενναίον. Ή πολιτική, τήν δποίαν
έπί τρία έτη ήκολουθήσατε, vπfjρξε κοινή πολιτική. 'Εγώ
δέν γνωρίζω νά προέκυψε ποτέ διαφωνία μεταξύ ήμών εlς
τήν μέχρι τουδε διαχείρισιν του Κυπριακου, έκτ6ς τfjς ση­
μερινής, ή δποία άφορii τήν θέσιν μας εlς τ6 ΝΑΤΟ. 'Εάν
είχετε παράπονα ή διαφωνίας, διατί μέχρι σήμερον ούδέ­
ποτε μου τά άνεφέρατε;
'Αρχιεπίσκοπος: 'Ομολογώ δτι μέχρι τής διατυπώσε­
ως του νέου ιiγγλικου σχεδίου ούδεμία ύπήρξε κατά τό
παρελθόν διαφωνία μεταξύ έμοί> καί τής Κυβερνήσεως διά
τήν διαχείρισιν του Κυπριακοί> . Μετά τήν διατύπωσιν,
δμως, του σχεδίου τούτου, νομίζω δτι α{ ένέργειαι τής
Κυβερνήσεως δέν έπέτυχον, διότι δέν έγένοντο κατά τρό­
πον {κ:ανοποιητικόν.
Πρωθυπουργός: νΕχετε άδικον, δι6τι καί μετά τήν δια­
τύπωρ-ιν του σχεδlου ή πολιτική μας vπfjρξε κοινή, δι6τι
άμφ6τεροι τ6 άπεκρούσαμεν καί α{ βελτιώσεις, τάς δποίας
έζητήσαμεν έπ ' αύτου vπfjρξαν κοιναί. Διαφωνία δέ θά
vπfjρχεν, έάν τ6 έδεχ6μεθα ήμείς καί τ6 άπεκρούετε σείς ή
καί τάνάπαλιν. Έφ' δσον, δμως, δέν vπfjρξε τοιαύτη δια­
φωνία, έκπλήσσομαι άκούων αύτήν τήν στιγμήν καί διά
πρώτην φοράν αύτου του είδους παράπονα.
' Αρχιεπίσκοπος: Δέν ύπάρχουν, κύριε πρόεδρε, παρά­
πονα. 'Αλλά ύπάρχει , κατά τόν τελευταίον καιρόν, διαφο­
ρά έκτιμήσεως, δσον ιiφορa τά δρια των ένεργειών μας, τά
όποία, κατά τήν γνώμην μου δέν έξηντλήθησαν.
Πρωθυπουργός: Τά δρια αύτά τά καθορίζει ή Κυβέρνη­
σις, ή δποία καί περισσ6τερα πράγματα γνωρίζει καί εύρυ­
τέρας έχει εύθύνας. Σiiς δηλώ δέ δτι α{ ένέργειαί μας πλη­
σιάζουν ήδη τ6 σημείον του κινδύνου, έφ' δσον τήν έξο­
δον έκ του ΝΑΤΟ τήν θεωρώ ώς έθνικ6ν κίνδυνον.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
229
' Αρχιεπίσκοπος: 'Επαναλαμβάνω δτι, έάν έφαρμοσθή
τό βρετανικόν σχέδιον καί μεταβή ό Τοί>ρκος ιiντιπρόσω­
πος καί έρωτηθώ έάν ή έλληνική Κυβέρνησις εκαμεν δ,τι
ήδύνατο έπ' αύτου, δέν θά ήδυνάμην ν ' ιiπαντήσω κ:αταφα­
τικώς .
Πρωθυπουργός: Τ6τε νά διαφωνήσωμεν άπ6 σήμερον,
έφ ' όσον μάλιστα προκύπτει, διά πρώτην φοράν, καί δια­
φωνία άναφορικώς μέ τ6 ΝΑΤΟ. 'Επί τρία έτη συνεργαζ6-
μεθα καί δέν έχω vπ ' όψιν μου νά διετυπώσατε ποτέ δια­
φωνίας- είς άρκετάς περιπτώσεις ήκούσαμεν τάς άπ6ψεις
σας άκριβώς διά νά άποφύγωμεν τήν διάσπασιν του άγώ­
νος. Σiiς έρωτώ, όμως, καί πάλιν: Διατί δέν μiiς διετυπώσα­
τε ούτε κατά τάς προσφάτους συναντήσεις μας τά παράπο­
νά σας; Θά ήτο άχαρακτήριστον νά έκδηλωθfj σήμερον
διαφωνία δι6τι διά τfjς έφαρμογfjς του άγγλικου σχεδίου
εlσέρχεται τ6 Κυπριακ6ν εlς μίαν δυσάρεστον φάσιν, καί
νά προσπαθήσωμεν νά ρlψωμεν τάς εύθύνας δ εlς έπί του
άλλου, δταν μάλιστα, δπως προκύπτει καί άπ6 τήν σημερι ­
νήν συζήτησιν, δέν vπάρχει διαφορά εύθυνών. Ή γνώμη
μου ε{ναι δτι, άντί τούτου, θά έπρεπε νά διατηρήσωμεν τήν
ψυχραιμίαν μας καί τήν συνοχήν μας, μέ τήν βεβαι6τητα
δτι θ' άποτύχη τ6 άγγλικ6ν σχέδιον καί δτι α{ διεθνείς
έξελlξεις θά μiiς εύνοήσουν εlς τ6 μέλλον. Τ6 ζήτημα τfjς
Κύπρου, δπως καί δλα τά διεθνή προβλήματα, εlναι ζήτη­
μα χρ6νου, καί αύτ6ς §[ναι δ λ6γος διά τ6ν δποίον θά
άπαιτηθfj πρ6 παντ6ς άλλου υπομονή καί έπιμονή.
' Αρχιεπίσκοπος: 'Επί τής γενικής γραμμής δέν ύπάρ­
χει διαφωνία . 'Ως πρός τάς λεπτομερείας, δμως, εχω <όρι­
σμένας έπιφυλάξεις. Έξ δσων μοί είπατε σήμερον, βλέπω
'δτι δέν ύπάρχουν παραλείψεις. Διατηρώ δμως τήν έντύπω­
σιν δτι τά διαβήματα δέν ύπήρξαν ιiρκετά εντονα. Κάμνω
δέ τήν παρατήρησίν μου αύτήν, έπειδή ό ίδιος μέ ήρωτή ­
σατε. 'Εάν έπρόκειτο νά τήν έκδηλώσω δημοσί~, θά σaς
είδοποίουν προηγουμένως. ΕΙμαι ιiπολύτως εΙλικρινής εiς
τάς προθέσεις μου .
»Εiς τό σημείον τοί>το συμφωνείται νά γίνη νέα συνάν­
τησις μετά τήν έπιστροφήν του κυρίου ' Αβέρωφ έκ του
'Εξωτερικοί\» 87 •
7 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ . Καραμανλής, έγκαινιάζει τή Διεθνή "Εκ­
θεση Θεσσαλονίκης .
·Ο πρωθυπουργός δέν έξεφώνησε λόγο κατά' τήν
έορτή των έγκαινίων, ά.λλά παραβρέθηκε στή δεξίω­
ση τής διοικήσεως τής 'Εκθέσεως στή Στρατιωτική
Λέσχη. Τήν έπομένη, έπιθεώρησε τά ύπό έκτέλεση
εργα στήν περιοχή Θεσσαλονίκης καί τό ά.πόγευμα
έπισκέφθηκε τό χω ρο τής 'Εκθέσεως .
Στίς 8 Σεπτεμβρίου, σέ σύσκεψη των έκπροσώ­
πων των παραγωγικων τάξεων μέ τή συμμετοχή των
ύπουργων Συντονισμοί), Βορείου ·Ελλάδος, Βιομη­
χανίας καί 'Εμπορίου , δ Κ . Καραμανλής ύπογράμ­
μισε τήν ά.νάγκη συνεργασίας των παραγωγικων τά­
ξεων μέ τήν Κυβέρνη ση γιά τήν προαγωγή των συμ­
φερόντων του κοινωνικοί) συνόλου, ά.ναφέρθηκε στή
230 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
γενική οίκονομική κατάσταση τώς χώρας καί εδωσε
έντολή στούς διοικητές τών Τραπεζών' Ελλάδος καί
'Εθνικής νά μελετήσουν τή δυνατότητα δημιουργίας
όργανισμοu γιά τήν έκβιομηχάνιση τής Βορείου
'Ελλάδος.
Τήν ίδια ήμέρα, συγκροτήθηκαν συσκέψεις γιά
θέματα στρατιωτικά καί έθνικής άσφαλείας, ή πρώ­
τη, μέ τή συμμετοχή τών άρχηγών τών τριών έπιτε­
λείων, του διοικητή του Γ' Σ.Σ. καί του άρχηγοu τής
Χωροφυλακής καί ή δεύτερη, γιά τά τοπικά θέματα,
μέ τή συμμετοχή τών νομαρχών καθώς καί βουλευ­
τών τής Βορείου 'Ελλάδος.
10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ι 958
'Ο Κ. Καραμανλής δέχεται σέ συνεργασία τόν
ύφυπουργό καί τό γ. γραμματέα του ύπουργείου
Συγκοινωνιών, καθώς καί τόν άρχηγό τής Πολιτικής
'Αεροπορίας, πρός τούς όποίους καί δίνει τήν έντο­
λή νά προκηρυχθεί νέος διαγωνισμός γιά τά κτίρια
του άερολιμένα στό 'Ελληνικό, νά έπεκταθεί δ διά­
δρομος καί νά συμπληρωθεί ή μεταφορά τών άμερι­
κανικών έγκαταστάσεων στόν έσωτερικό χώρο του
άερολιμένα.
Σύμφωνα μέ τήν άποψη του πρωθυπουργοu, έφό­
σον έκτελεστοuν τά άναγκαία εργα, τό άεροδρόμιο
'Ελληνικοί) ε{ναι δυνατό νά άνταποκριθεί στίς προ­
διαγραφές ένός σύγχρονου διεθνοuς άεροδρομίου.
ι ι ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ι958
'Η βουλγαρική Κυβέρνηση έπιρρίπτει στήν 'Ελ­
λάδα τήν εόθύνη γιά τήν ελλειψη εστω καί έπιμέρους
συνεργασίας μεταξύ τών δύο χωρών -είδικότερα
στόν ύγιειονομικό καί τόν έπικοινωνιακό τόμέα.
Σέ άπάντηση τό ύπουργείο 'Εξωτερικών έξέδωσε
τήν άκόλουθη άνακοίνωση:
«Δυνάμει τής συνθήκης είρήνης, ή βουλγαρική Κυβέρ­
νηση &νέλαβε τήν ύποχρέωση πρός καταβολήν μέρους μό­
νον τών έπανορθώσεων έκ τών ζημιών /του πολέμου καί δή
πρός καταβολήν 45.000.000 δολλαρίων του 1938 (σημερι­
νής &ξίας 70.000.000 δολλαρίων). Τάς ύποχρεώσεις αύτάς
&ρνείται νά πληρώση. Έν όψει τών άνωτέρω ή έλληνική
Κυβέρνηση δέν πρόκειται νά έπηρεασθή άπό τόν δημιουρ­
γούμενον ύπό τής Βουλγαρίας ίδιοτελή θόρυβον, οϋτε θά
άποστή, ώς έδηλώθη ijδη, άπό τήν θέσιν της, διότι τήν
εύθύνην διά τήν μή προώθησιν τών σχέσεών μας φέρει
aποκλειστικώς ή Βουλγαρία, καί διότι, ι'iλλως, θά ήγνόει
τελείως όχι μόνον τά συμφέροντα μυριάδων θυσιασθέντων
'Ελλήνων άλλά καί τήν άξιοπρέπειαν τής χώρας».
ι ι ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ι958
Ό Κ. Καραμανλής δέχεται τόν πρώην πρωθυ­
πουργό του Βελγίου Βάν Ζέελαντ, δ δ ποίος, σύμφω­
να μέ δηλώσεις του, έπισκέφθηκε τήν 'Αθήνα μέ εί­
δική άποστολή.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ι4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ι958
Ύπό τήν προεδρία του Κ . Καραμανλή καί μέ τή
συμμετοχή του ύπουργοu Συγκοινωνιών καί Δημο­
σίων νΕργων, τών ύφυπουργών Προνοίας καί Οίκι­
σμοu καί των διοικητών τών Τραπεζών 'Ελλάδος,
'Εθνικής καί 'Αγροτικής, συνέρχεται ή έξ ύπουρ­
γών Οίκονομική 'Επιτροπή καί έγκρίνει σειρά είδι­
κών μέτρων γιά τήν Βόρειο 'Ελλάδα. Συγκεκριμένα:
1. Χορήγηση άπό τό ΙΚΑ 8 έκατ . δρχ. στό νοσο­
κομείο ΑΧΕΠΑ, ώς προκαταβολή νοσηλείων γιά
τήν άνέγερση πτέρυγας 200 κλινών, ρύθμιση τής
λειτουργίας παιδιατρικής κλινικής 120 κλινών καί
χρηματοδότηση τής Πανεπιστημιουπόλεως Θεσσα­
λονίκης, ώστε τό ποσό τής έπιχορηγήσεως, γιά τήν
τελευταία διετία, νά φθάσει σέ 40 έκατ. δρχ.
2. 'Υ πογραφή συμβάσεως γιά τήν άμεση εναρξη
έκτελέσεως τών εργων τοu Καυτατζογλείου Σταδίου
μετά τή διάθεση ποσοu 17 έκατ. δρχ. άπό τό ϊδρυμα
Καυτατζόγλου.
3. 'Επιτόπια έξέταση καί σύνταξη μελέτης άπό
άρχιτέκτονες του ύφυπουργείου Οίκισμοu γιά τή δι­
αμόρφωση τής παραλιακής λεωφόρου καί τής πλα­
τείας Μεταξa, τή συνέχιση τών λιμενικών εργων καί
τήν δδική σύνδεση Μακεδονίας - 'Ηπείρου.
Στόν τομέα τών πιστοδοτήσεων, άποφασίστηκε ή
διεύρυνση των άρμοδιοτήτων των ύποκαταστημάτων
τής 'Εθνικής Τραπέζης τής 'Ελλάδος, ή εύρύτερη
καί δικαιότερη χρηματοδότηση τών έπαγγελματιών
μέ αϋξηση τών δρίων άπό 94 σέ 125 έκατ., ή μελέτη
γιά τήν ϊδρυση έργοστασίου φωσφορικών λιπασμά­
των, ή έξέταση του αίτήματος τής καταργήσεως τής
είσφοράς Ι% έπί τών είσαγομένων έμπορευμάτων
ύπέρ τοu Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ή ενταση
τής προσπάθειας γιά τήν έπίλυση τών προβλημάτων
τών βιομηχανιών τής Βορείου 'Ελλάδος, ή ϊδρυση
άπό τήν 'Αγροτική Τράπεζα κεντρικοu οίνοποιείου,
ή δανειοδότηση τών καλλιεργητών ορυζας καί ή
έκτέλεση τοu έγγειοβελτιωτικοu εργου 'Ανθεμοuν­
τος.
ι6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ι958
'Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, σέ μακρά
συνεργασία του μέ τόν ύπουργό 'Εσωτερικών, Δ.
Μακρή, άποφασίζει τή λήψη σειρaς νομοθετικών
μέτρων γιά τή βελτίωση τής θέσεως τών δημοτικών
καί κοινοτικών ύπαλλήλων. Οί νέες ρυθμίσεις θά
άφοροuν είδικότερα τή βελτίωση τ&ν όρων καί τήν
άπονομή συντάξεως καί τή δυνατότητα έπεκτάσεως
τής άσφαλίσεως τών ύπαλλήλων τής περιφέρειας τέ­
ως διοικήσεως πρωτευούσης, καθώς καί τήν τροπο­
ποίηση καί συμπλήρωση του κώδικα, μέσω του
όποίου ρυθμίζεται ο μισθός των ύπαλλήλων των δή­
μων καί κοινοτήτων σ' δλόκληρη τή χώρα.
 ΔΗΛΩΣΗ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΥΠΕΡ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ
15-16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ δύο διαδοχικές συσκέψεις, ύπό τήν προεδρία
του Κ. Καραμανλή, καί μέ τή συμμετοχή τών ύπουρ­
γών Συντονισμοί), Προεδρίας καί Συγκοινωνιών καί
Δημοσίων ~Εργων, καθώς καί του ύφυπουργου Οίκι­
σμου, του διοικητή καί ύποδιοικητή τής 'Εθνικής
Τραπέζης τής 'Ελλάδος καί του είδικου συμβούλου
του ΕΟΤ, Στ. Πεσμαζόγλου, έξετάζεται ή πορεία τών
εργων γιά τήν τουριστική άνάπτυξη τής χώρας. Εί­
δικότερα, άποφασίστηκε ή προώθηση τών εργων του
, Μικρου Καβουριου, ή διαμόρφωση τής άκτής τής
Βουλιαγμένης, ή ίδρυση λαϊκών πλάζ στό 'Ελληνι­
κό καί τό Νέο Φάληρο , ή ίδρυση ξενοδοχείων σέ
δλόκληρη τήν έπικράτεια, ή τουριστική άξιοποίηση
τής περιοχής πλησίον του 'Αγίου ~ορους μέ βελτί­
ωση τής συγκοινωνιακής ύποδομής καί τήν ίδρυση
ξενοδοχείου στήν Ούρανούπολη. Στή Ρόδο, είδικό­
τερα, θά έπεκταθουν οί έγκαταστάσεις τής σχολής
τουριστικών έπαγγελμάτων, θά μετατραπεί ή περιο­
χή «Ροδί νι» σέ κέντρο ψυχαγωγίας καί θά διευρυνθεί
τό συγκρότημα «Μιραμάρε». Στόχος τής τουριστι­
κής πολιτικής τής Κυβερνήσεως -τονίστηκε- εΙ­
ναι ή αϋξηση του τουριστικοί) συναλλάγματος στό
διάστημα τής επομένης διετίας άπό 45.000.000 τό
1958 καί 29.000.000 τό 1955, σέ 90.000.000 δολλάρια.
Τό σχετικό είδησεογραφικό δελτίο καταλήγει:
'Ο κ. πρωθυπουργός διεπίστωσεν δτι ή 'Ελλάς δύναται
είς τό μέλλον νά προσελκύση μέγα ν άριθμόν τουριστών έάν
προετοιμασθή διά τήν ύποδοχήν των . Διά τόν λόγον αύτόν
έκρίθη άναγκαίον νά έπισπευσθή τό τουριστικόν πρό­
γραμμα καί νά δοθή εύρύτης είς αύτό, ό>στε έντός 4-5 έτών
τό έκ τουρισμοu συνάλλαγμα νά φθάση τά 70-80 έκατ .
έτησίως, δπότε μέγα μέρος του άνοίγματος του ίσοζυγίου
έξωτερικών πληρωμών θά καλύπτεται άπ' αύτό . 'Ο κ. πρό­
εδρος τής Κυβερνήσεως έζήτησε νά τηρήται ένήμερος τής
δλης πορείας του τουριστικου προγράμματος, <Οστε διά τής
άμέσου έπιλύσεως των προκυπτουσών δυσχερειών νά προ­
ωθήται τό πρόγραμμα τοuτο 88 •
16 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
' Η έπίσκεψη τής άντιπροέδρου του Συμβουλίου
του 'Εργατικου κόμματος βουλευτή Μπάρμπαρα
Κάστλ σηματοδοτεi νέα πορεία στό κυπριακό ζήτη­
μα. Στή συνάντησή του μέ τήν Βρετανή πολιτικό, δ
' Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ένόψει του κινδύνου νά
έφαρμοστεi μονομερώς τό σχέδιο Μάκ Μίλλαν, δη­
λώνει χωρίς νά εχει προσυνεννοηθεi μέ τήν έλληνι­
κή Κυβέρνηση, δτι άποδέχεται τή δεσμευμένη άνε­
ξαρτησία.
Το πλήρες κείμενο τής συνεντεύξεως του 'Αρχι­
επισκόπου μέ τήν Μπάρμπαρα Κάστλ, δπως δημοσι­
εύτηκε στόν ήμερήσιο τύπο στίς 23 Σεπτεμβρίου,
άναφέρει τά άκόλουθα:
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
231
ΕΡ. : 'Η βρετανική Κυβέρνησις εΙ ναι σαφώς άποφασι­
σμένη νά έπιμείνη είς τήν πρόσκλησιν πρός τήν τουρκικήν
δπως άποστείλη είδικόν άντιπρόσωπόν της είς τήν Κύπρον
τήν Ι ην 'Οκτωβρίου . Ποίον νομίζετε δτι θά εlναι τό άπο­
τέλεσμα;
ΑΠ.: Εlμαι βέβαιος δτι ή άφιξις του Τούρκου άντιπρο­
σώπου θά άντιμετωπισθή μέ τοιαύτην ίσχυράν άντίδρασιν,
<Οστε νά δημιουργηθή λίαν έπικίνδυνος κατάστασις μέ πολύ
εύρύτερον άντίκτυπον, έπηρεάζοντα δχι μόνον τήν Κύπρον,
άλλά τάς συμμαχίας έντός του ΝΑΤΟ, ώς καί τήν άσφά­
λειqy τής δλης περιοχής.
ΕΡ.: Ποία εlναι ή άντίρρησις του έλληνικοu κυπριακου
λαοu διά τήν άφιξιν του Τούρκου άντιπροσώπου είς τήν
Κύπρο ν;
ΑΠ.: Γνωρίζομεν δτι ή βρετανική Κυβέρνησις σχεδιά­
ζει νά δώση είς τήν τουρκικήν Κυβέρνησιν κυριαρχικά
δικαιώματα έπί τής Κύπρου, είτε διά διχοτομήσεως είτε δι'
άλλου μέσου . Τοuτο θά καταστήση άδύνατον τήν λύσιν
του κυπριακοu προβλήματος. Είμεθα πάντοτε τής γνώμης
δτι τό πρόβλημα τής Κύπρου επρεπε νά ήτο άντικείμενον
συζητήσεων μεταξύ του κυπριακοu λαοϋ καί τής βρετανι­
κής Κυβερνήσεως. Διά τfjς πολιτικfjς της , ή βρετανική
Κυβέρνησις περιέπλεξεν άνευ λόγου τήν κατάστασιν καί
μετέβαλε τό ζήτημα είς μίαν διένεξιν μεταξύ τfjς έλληνικής
Κυβερνήσεως καί τής τουρκικfjς. Είς τήν διένεξιν δέ αύτήν
έπιχειρεί νά έμφανισθή ώς διαιτητής . ' Αλλά κατά τήν
γνώμην μας, άποτελεί σφάλμα ν' άναμιγνύη κατ' αύτόν
τόν τρόπον τρίτους. Διά τοuτο άντιτιθέμεθα είς τόν διορι­
σμόν έκπροσώπου τής έλληνικfjς Κυβερνήσεως, δσον καί
έκπροσώπου τfjς τουρκικfjς .
ΕΡ.: Κατά τήν άποψίν σας έπομένως, δ όρθός δρόμος
λύσεως του προβλήματος αύτου εlναι δ παραμερισμός άμ­
φοτέρων τών Κυβερνήσεων, 'Ελλάδος καί Τουρκίας;
ΑΠ.: Μάλιστα.
ΕΡ.: Πώς τοuτο δύναται νά γίνη, κατά τήν γνώμην σας;
δολ.
ΑΠ.: 'Αποδίδω άρκετήν σημασίαν είς τό έρώτημα του-
το. Ζωηρώς ένδιαφέρομαι νά εϋρω τρόπον, διά του δποίου
ή είρήνη είς τήν Κύπρον δύναται ν' ό.ποκατασταθfj καί νά
σταματήση ή αίματοχυσία άπό δλας τάς πλευράς . Πρός
τοuτο είσηγοuμαι δπως μετά άπό μίαν καθωρισμένην περί­
οδον αύτοκυβερνήσεως, ή Κύπρος καταστfj ό.νεξάρτητος
χώρα, μ ή συνδεομένη μέ τήν 'Ελλάδα ή τήν Τουρκίαν .
ΕΡ. : Τοuτο σημαίνει δτι θά εlσθε διατεθειμένος νά δε­
χθfjτε άνεξαρτησίαν ύπό τινας δρους;
ΑΠ.: Μάλιστα. Θά είμεθα διατεθειμένοι ν' άποδεχθώ­
μεν τό καθεστώς άνεξαρτησίας διά τήν Κύπρον, ύπό τόν
δρον δτι τό καθεστώς αύτό δέν θά μεταβληθή είτε δι' ένώ­
σεως μέ τήν 'Ελλάδα είτε διά διαμελισμοu είτε δι' άλλου
τρόπου, έκτός έάν τά 'Ηνωμένα νΕθνη έγκρίνουν τοιαύτη ν
μεταβολήν.
ΕΡ. : ΗΩστε τά 'Ηνωμένα νΕθνη θά έγγυηθοuν τήν άνε­
ξαρτησίαν τής Κυπρου;
ΑΠ .: Μάλιστα.
ΕΡ. : τί διάσφαλίσεις θά παρείχοντο διά τήν τουρκικήν
κοινότητα τής Κύπρου;
ΑΠ . : 'Εάν ή πρότασίς μου γίνη άποδεκτή, είμεθα ετοι­
μοι νά διαπραγματευθώμεν διά τήν παροχήν πλήρων έγγυή­
σεων είς τήν τουρκικήν μειονότητα.
ΕΡ.: Ή είσήγησίς σας έμποδίζει τόν κυπριακόν λαόν
232 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
άπό τοί> νά άποφασίση νά παραμείνη εiς τήν βρετανικήν
Κοινοπολιτείαν Μν έπιθυμή τοί>το;
ΑΠ.: ~Οχι. •Η συμμετοχή εiς τήν βρετανικήν Κοινο­
πολιτείαν δένεΙ ναι άσυμβίβαστος μέ τό καθεστώς τό όποί­
ον προτείνομεν.
ΕΡ.: Ποίον θά εΙ ναι τό πρώτον βήμα διά τήν έφαρμογήν
τής προτάσεώς σας;
ΑΠ.: Ή βρετανική Κυβέρνησις μετ' έκπροσώπου τοί>
κυπριακοί> λαοί> πρέπει νά έπεξεργασθοί>ν εν σύνταγμα αύ­
τοκυβερνήσεως. ~οταν τοί>το έτοιμασθή, θά λειτουργήση
διά μίαν συμπεφωνημένην περίοδον, μετά τήν όποίαν θά
iσχύση τό καθεστώς τής άνεξαρτησίας.
ΕΡ.: Ποίαι θά ε{ναι αί στρατηγικαί συνέπειαι τοί> σχε­
δίου σας;
ΑΠ.: ΕΙμαι βέβαιος δτι μία άνεξάρτητος καί εiρηνική
Κύπρος θά συμβάλη καλύτερον εiς τήν c'iμυναν τής έλευθε­
ρίας, άπό μίαν Κύπρον σπαρασσομένην άπό άποικιακόν ή
έμφύλιον πόλεμον .
ΕΡ.: Νομίζετε δτι ή πρότασίς σας θά άποκαταστήση
τήν εiρήνην εiς τήν Κύπρον;
ΑΠ.: Μάλιστα. ΕΙμαι βέβαιος δτι, έφ' δσον τό κυπρια­
κόν πρόβλημα δέν θά εΙναι πλέον περιπεπλεγμένον ώς έκ
τής άναμίξεως τρίτων, θ' άποκατασταθή έμπιστοσύνη καί
άρμονία μεταξύ του κυπριακοί> λαοί>.
Τήν άποψη του 'Αρχιεπισκόπου θά μεταφέρει ή
Κάστλ στόν UΕλληνα πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή,
κατά τήν μεταξύ τους συνάντηση. 'Η άποδοχή της
νέας προτάσεως άπό τήν 'Ελλάδα, θά ύποστηρίξει,
προσφέρεται γιά νά άπομονώσει τήν τουρκική Κυ­
βέρνηση καί νά διασφαλίσει τήν άνεξαρτησία της
Κύπρου, ώς μέλους τής Κοινοπολιτείας, ύπό τήν
έγγύηση του ΟΗΕ. ~οπως διευκρίνησε, εύθύς μετά τή
συνομιλία της μέ τόν 'Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ένη­
μέρωσε σχετικά τό Βρετανό ύπουργό 'Αποικιών καί
τόν 'Αμερικανό πρεσβευτή στήν 'Αθήνα.
'Από τήν πλευρά του, δ Κ. Καραμανλής διευκρί­
νησε : «'Η 'Ελλάς, ούδέν διεκδικεί ύπέρ έαυτfjς.
'Υποστηρίζει δι' δλων τών δυνάμεών της τό αίτημα
του 'Αρχιεπισκόπου περί ανεξαρτησίας».
Είδικότερα, δ πρωθυπουργός παρατήρησε:
«Ή καλυτέρα διαδικασία θά ή το νά aπεδέχετο
τήν λύσιν ταύτηv ή ίδία ή ayyλική Κυβέρνησις.
'Εάν, δμως, τουτο δέν καταστfj δυνατόν, τότε ε!ναι
σκόπιμον νά μή προέλθη ή πρωτοβουλία έξ έλληνι­
κfjς πλευράς, διότι aμέσως θά τήν aπέρριπτεν ή
Τουρκία, aλλά aπό έν μέρος του 'Ερyατικου κόμμα­
τος, νά έπακολουθήση δέ ή aποδοχή τfjς έλληνικfjς
Κυβερνήσεωρ> 89 •
'Ανάλογη ύπήρξε ή άντίδραση του Κ. Καραμαν­
λή καί δταν ή Μπ. Κάστλ του έπέδειξε, σέ νέα συνάν­
τησή τους, τό κείμενο τής συνεντεύξεώς της μέ τόν
'Αρχιεπίσκοπο. Είδικότερα συμφωνήθηκε νά υίοθε­
τηθεί έπίσημα ή πρόταση άπό τό 'Εργατικό κόμμα
καί νά έγκριθεί στή συνέχεια άπό τόν 'Έλληνα πρω-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
θυπουργό, μέ δημόσια δήλωσή του.
Πράγματι, ή σχετική άνακοίνωση θά γίνει άπό
τόν Κ. Καραμανλή στίς 29 Σεπτεμβρίου:
«Ή Κυβέρνησις πάντοτε διεκήρυξεν δτι δέν δι­
εκδικεί τήν Κύπρον, aλλά ayωνίζεται διά τήv έλευ­
θερίαν τών Κυπρίων. 'Εν τφ πνεύματι τούτφ προέ­
βαλε διεθνώς τό αίτημα τών Κυπρίων περί αύτοδιαθέ­
σεως.
» Έν όψει δμως του &μέσου κινδύνου νά έπιδει­
νωθij ή έν Κύπρφ κατάστασις καί νά κλονισθουν,
κατά τρόπον aνεπανόρθωτον, αί σχέσεις τfjς 'Ελλά­
δος πρός τούς συμμάχους της, ή έλληνική Κυβέρνη­
σις, έν πλήρει όμοφωvίf! μετά του 'Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου, θά ύποστηρίξη τήν λύσιν τfjς ανεξαρτη­
σίας».
'Ο Ε. 'Αβέρωφ, σέ χειρόγραφες σημειώσεις του,
συσχετίζει άμεσα τήν πρωτόβουλία του 'Αρχιεπισκό­
που μέ τή διαπίστωση δτι «ή άναστολή της έπιλύσε­
ως του Κυπριακοu δι' εύθετώτερον χρόνον>> - προ­
κειμένου νά άποφευχθεί ή άμεση έφαρμογή του Σχε­
δίου Μάκ Μίλλαν - «δέν ήτο δυνατόν νά έπιτευ­
χθfi>>, έφόσον, πρός τοuτο, «έχρειάζετο καί ή συμφω­
νία άλλων δύο Κυβερνήσεων καί έκείναι μέ κανέναν
τρόπον δέν συνεφώνουν>>" καί συνεχίζει:
«'Ερρίφθη τότε άπό τόν άνεγνωρισμένον ώς έξουσιο­
δοτημένον καί μοναδικόν ήγέτην τής Κύπρου, τόν 'Αρχιε­
πίσκοπον Μακάριον, ή iδέα τής άνεξαρτησίας. Τήν έπρό­
τεινε τήν 22αν Σεπτεμβρίου 1958 διά δηλώσεώς του πρός τό
μέλος τής Βουλής των Κοινοτήτων τήν καν Μπάρμπαρα
Κάστλ, ήγετικόν στέλεχος τοί> 'Εργατικοί> κόμματος, ευ­
ρισκομένη ν τότε έν 'Αθήναις. ·Η άνεξαρτησία εΙχε συζη­
τηθή καί προηγουμένως . ·Η iδέα ε{ χε ώριμάσει καί εΙ χε
κριθή συμφέρουσα . ~Ισως δέν επρεπε νά προβληθή δπως
προεβλήθη, ίσως επρεπε προηγουμένως νά γίνουν ένδοελ­
ληνικαί συνεννοήσεις, ίσως επρεπε νά προταθή, , μέ δρους,
διά τής διπλωματικής όδοί>, ίνα έμφανισθή ώς εκτακτον
γεγονός εiς διεθνή διάσκεψιν ητις δέν θά τήν άνέμενεν .
>>Τά άνωτέρω δμως δέν λέγονται uπό πνεί>μα αύστηρdς
κριτικής διότι κανείς δέν δύναται νά βεβαιώση δτι ή άνε­
ξαρτησία οϋτω προβαλλομένη θά εφερε c'iλλα καί άσφαλή
άποτελέσματα.
'Ο μέγας Κύπριος ίεράρχης, γνωρίζων δτι ή έλληνι­
κή Κυβέρνησις δέν θά διεφώνει μαζί του, γνωρίζων δτι τό
θέμα εΙχε περιπλακεί έπικινδύνως, καλλιεργών καλάς σχέ­
σεις μέ τούς ήγέτας τοί> βρετανικοί> 'Εργατικοί> κόμματος
εκρινε- καίε{ χε τό δικαίωμα νά τό κάμη - δτι επρεπε νά
uποβάλη δημόσια τήν πρότασιν ταύτην.
>>'Η έλληνική Κυβέρνησις διά δηλώσεως τοί> προέδρου
της κ. Κωνσταντίνου Καραμανλή άπεδέχθη τήν 29ην
Σεπτεμβρίου τήν πρότασιν. ·Η άγγλική καί ή τουρκική
Κυβέρνησις δέν τήν άπεδέχθησαν . ·Η τελευτaία μάλιστα
έξαπέλυσεν έπίθεσιν έναντίον της, iσχυριζομένη δτι άπο­
τελεί τέχνασμα . ·Η διεθνής κοινή γνώμη τήν συνεζήτει, ό
γενικός γραμματέας τοί> Ν Α ΤΟ τήν uπεστή ριζε, άλλά δλοι
παρεδέχοντο δτι έχρειάζετο ή σύμφωνη γνώμη τών τριών
 ΔΗΛΩΣΗ ΜΑΚΆΡΙΟΥ ΥΠΕΡ ΑΝΕΞΑΡΊΉΣΙΑΣ 233

Διαδοχικές συναντήσεις τής Μπάρμπαρα Κάστλ μέ τόν Κ. Καραμανλή καί τόν 'Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

234 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ

Κυβερνήσεων. Καί σύμφωνος γνώμη δέν ύπήρχε)) 90 •
17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Ό Κ. Καραμανλής, μέ άφορμή τίς πλημμύρες
πού επληξαν τή Βοιωτία, τή Φθιώτιδα καί τή Φωκί­
δα, ζητεί άπό τό διευθυντή του προγράμματος 'Επεν­
δύσεων του ύπουργείου Συντονισμοί) νά τόν πληρο­
δεκτός καί εχει συνομιλία μακρaς διαρκείας μέ τόν
πρωθυπουργό, Κ . Καραμανλή.
Σύμφωνα μέ δημοσιογραφικές πληροφορίες, ή
συζήτηση περιστράφηκε κυρίως γύρω άπό τή νέα
στάση πού τήρησε ή έλληνική Κυβέρνηση, άντίθετα
μέ τίς άμερικανικές έπιθυμίες, στό θέμα της είσδοχfiς
της κομμουνιστικής Κίνας στά 'Ηνωμένα VΕθνη.

φορήσει σχετικά μέ τήν πορεία των προγραμματισμέ­
νων άντιπλημμυρικ&ν εργων ϋψους 28.000.000
στό Σπερχειό (16.200.000 δρχ.), στό Βοάγριο Φωκί­
δας (500.000 δρχ.), στό ' Αγορογιαννίτικο Παρνασ­
σίδας (700.000 δρχ.) καί στό Βοιωτικό Κηφισσό _:_
μέσω είδικfiς χρηματοδοτήσεως του 'Οργανισμοί)
Κωπαίδας (8.800.000 δρχ.).
Παράλληλα, μέ έντολή του πρωθυπουργοί), οί
ύπουργοί Γεωργίας, Έσωτερικ&ν καί Κοινωνικής
Προνοίας έπισκέφθηκαν τίς περιοχές πού L ε{χαν
πληγεί, προκειμένου νά διαπιστώσουν τό μέγεθος
των καταστροφ&ν καί νά είσηγηθοuν τά κατάλληλα
μέτρα γιά τήν άποκατάσταση των ζημι&ν. Σέ έπικοι­
νωνία μέ τόν Κ. Καραμανλή, μετά τήν έπάνοδό τους,
ελαβαν νέες σχετικές δδηγίες.
18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ εύρεία σύσκεψη ύπό τήν προεδρία του Κ. Κα­
ραμανλή καί μέ τή συμμετοχή των άρμόδιων ύπουρ­
γ&ν καί των διοικητ&ν τ&ν κυριότερων Τραπεζ&ν,
έξετάζεται ή οίκονομική κατάσταση της χώρας της
διάρκειας του τρέχοντος ετους 1958. 'Η γενική είκό­
να πού προέκυψε άπό τή συζήτηση έπιβεβαίωσε τήν
σταθερά άνοδική πορεία τής έλληνικfiς οίκονομίας:
« ' Εκ τής γενομένης διερευνήσεως τών δεδομένων καί
τής διεξαχθείσης συζητήσεως προέκυψεν δτι ή έξέλιξις
τής οίκονομίας εΙναι γενικώς ίκανοποιητική, δεδομένου
δτι καί ή παραγωγή κινείται είς έπίπεδα άνώτερα τών του
'Εν& πράγματι κατά τό προηγούμενο ετος ή ' Ελλά­
δρχ . , δα ε{χε καταψηφίσει τή σχετική ίνδική πρόταση,
στήν τελευταία σύνοδο άπλ&ς άπέσχε άπό τήν ψη­
φοφορία, γεγονός πού ύπογραμμίζει τή χάραξη νέας
έθνικfiς γραμμής πάνω στό θέμα - όπως έπιβεβαιώ­
θηκε καί στήν ψηφοφορία πού έπακολούθησε, στή
Γενική Συνέλευση του διεθνοuς όργανισμοu, μετά
τρείς ήμέρες.
20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Τό άνώτατο Συμβούλιο ' Αμύνης συνέρχεται ύπό
τήν προεδρία του πρωθυπουργοί) καί προβαίνει στήν
άναδιάρθρωση της άνώτερης ήγεσίας του στρατεύ­
ματος. Στή θέση του άντιστρατήγου Π . Νικολοπού­
λου, δ δποίος έξήντλησε τό όκταετές όριο παραμο­
νής στήν άνώτατη βαθμίδα τής ίεραρχίας, έκλέγεται,
ώς νέος άρχηγός του ΓΕΣ, δ Δ . Σειραδάκης, ώς άρ­
χαιότερος των έν ένεργεία άντιστρατήγων.
20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ έκτέλεση σχετικής έντολfiς του, δλοκληρώνε­
ται καί ύποβάλλεται στόν πρωθυπουργό, Κ . Καρα­
μανλή, λεπτομερής μελέτη γιά τήν παροχή άγροτι-
κ&ν κοινωνικ&ν άσφαλίσεων- συντάξεων. ·
Τά βασικά συμπεράσματα τής μελέτης συγκεφα­
λαιώνονται ώς έξής:
«1. Ποίοι οί δικαιούμενοι συντάξεως

προηγουμένου ετους καί ή οίκονομική σταθερότης παραμέ­

))Τής άμέσου συνταξιοδοτήσεως μέ μηνιαίαν σύνταξιν
νει άδιατάρακτος , άλλά καί οί λοιποί συντελεσταί σημειώ­
περί ής κατωτέρω, θά τύχη άπας δ liρρην πληθυσμός ήλι­
νουν πρόοδον. ΤαUτα δέ, παρά τό γεγονός δτι ή παρατηρού­
κίας 65 έτών καί άνω, ώς καί δ θήλυς πληθυσμός, τής ίδίας
μενη διεθνής σίκονομική ϋφεσις μοιραίως εχει έπιδράσει
ήλικίας, έφ' δσον κατά τήν στιγμήν τής συνταξιοδοτήσεως
έν τφ μέτρφ δυσμενώς καί έπί τής έλληνικής οίκονομίας.
εύρίσκετο έπί κεφαλής άγροτικής επιχειρήσεως.
"Α νευ τής δυσμενοi)ς ταύτης έπιδράσεως παραγόντων
έκτός τής έλληνικής οίκονομίας κειμένων, ή έξέλιξις θά ))2. Ποσόν συντάξεως καί άπαιτηθησομένη συνολική δαπά­
επρεπε νά εΙναι περισσότερον ίκανοποιητική)). νη

))α . Διά τήν άπό 1.1.1960 συνταξιοδότησιν τών ώς liνω

'Αφοu, σέ μακροσκελή άνακοίνωση, παρουσιά­
κατηγοριών άγροτών καί άγροτισσών, μέ βασικήν σύντα­
ζονταν άναλυτικά τά στοιχεία πού συνθέτουν τήν εί­ ξιν δραχμών δύο χιλιάδων έπτακοσίων (2.700) έτησίως ,
κόνα τής οίκονομικfjς καταστάσεως, έπισημαινόταν ητοι διακοσίων δραχμών (200) μηνιαίως, πλέον δώρων
συμπερασματικά ότι «ή παροuσα κατάστασις παρέ­ Χριστουγέννων καί Πάσχα, θέλει άπαιτηθή ποσόν δρα­
χει τήν άσφαλfi προοπτικήν σταθερaς βελτιώσεως χμών 618,5 έκατ. Ή άντίστοιχος δαπάνη διά τό τέρμα τής
της έλληνικfiς οίκονομίας καί συνεπ&ς καί συνεχοuς προσεχοuς δεκαετίας, ητοι κατά τήν 1.1 .1968, ύπελογίσθη
άνόδου του βιοτικοί) έπιπέδου του έλληνικου λαοu». είς 752,4 έκατ.
))β . Είς τό συνημμένον πίνακα, ύπ' άρ. I, εχει γίνεί

20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958 πρόβλεψις τής άπαιτηθησομένης συνολικής δαπάνης

(συντάξεις πλέον εξοδα διοικήσεως) διά τά ετη 1959- 1968.
'Ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στήν 'Αθήνα γίνεται ))Είς τόν αύτόν πίνακα εχει γίνει ύπολογισμός τής συ-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ 235

νολικώς άπαιτηθησομένης δαπάνης καί μέ βάσιν μηνιαίας »ii) Είσφορά έπί τών καταναλισκομένων
συντάξεως έκ δρχ. 250 καί 300. Τά άντίστοιχα ποσά ύπο­ σιγαρέττων δρχ . 80 έκατ.
λογίζονται: »iii) Φόρος 10% έπί τών δικαιωμάτων τών
άσφαλιστικών έταιριών προσαυξανομένων
Μέ βάσιν συντάξεως δρχ. 250
κατά 2% (ένδεικτικώς) δρχ. 20 έκατ .
1960 σύνολον δρχ. 764,9 έκατ.
1968 )) )) 930,6 )) »iv) Παραχώρησις του μονοπωλίου
άντασφαλίσεiι>ν (ένδεικτικώς) δρχ . 15 έκατ.
Μέ βάσιν συντάξεως δρχ. 300 »ν) Φόρος 2% έπί τών άκαθαρίστων
1960 σύνολον δρχ. 911,4 έκατ. είσπράξεων τών Τραπεζών έκ τόκων,
1968 )) )) 1.108,8 )) προμηθειών καί λοιπών ώφελημάτων δρχ. 25 έκατ .
»γ. 'Ενεκρίθη δτι τό ποσόν τής βασικής συντάξεως έκ »νi) Είσφορά έπί παντός προσώπου
200 δρχ. μηνιαίως, εΙναι εϋλογον, έν δψει του γεγονότος έξερχομένου των όρίων τής χώρας πέραν
δτι, άφ' ένός ύπό τών συνταξιοδοτουμένων άπό 1.1.1960 τών 15 ήμερών έξαιρέσει τών ναυτικών,
δέν θά !\χουν καταβληθή άνάλογοι είσφοραί, άφ' έτέρου τό έκ δρχ. 1000 κατά εξοδον δρχ. 70 έκατ .
ϋψος τής συντάξεως εύρίσκεται έντός του πλαισίου του »νiί) 'Ενίσχυσις κρατικου προϋπο-
γενικου οίκονομικου έπιπέδου καί τών οίκονομικών δυνα­ λογισμου δρχ. 70 έκατ .
τοτήτων τής χώρας.
»δ. Οϋτω, τό σύνολον τών έσόδων συγκεφαλαιουται είς
»δ. Είς τό σχέδιον νόμου προβλέπεται αϋξησις τής
τά κάτωθι ποσά είς στρογγυλούς άριθμούς.
συντάξεως μέχρι δρχ . 310 μηνιαίως, άναλόγως τών έτών
άσφαλίσεως καί τής ύπαγωγής του ήσφαλισμένου είς
»i) Είσφορά τών άγροτών δρχ. 268 έκατ.
ύπερτέραν άσφαλιστικήν κλάσιν. Συνεπώς ή έξαγγελλομέ­
»ii) Κοινωνικοί πόροι έκτός τής έπιχορη-
νη σύνταξις άνέρχεται είς δρχ. 31 Ο μηνιαίως, πλήν δμως
γήσεως έκ του κρατικου προϋπολογισμου δρχ. 280 έκατ.
δέν θά δικαιωθουν ταύτης ήσφαλισμένοι πρό τής παρελεύ­
»iii) Κρατικός προϋπολογισμός δρχ. 70 έκατ.
σεως 25ετίας. 'Από τίς 1.1.1960 μέχρι τής 1.1.1985 c'iπαντες
οί liνω τών 65 έτών δικαιουχοι θά λαμβάνουν σύνταξιν 200
»Γενικόν Σύνολον δρχ. 618 έκατ.
δρχ. μηνιαίως.
»Είς τόν πίνακα ύπ' άρ. 11 διαλαμβάνεται ή κλιμάκωσις
»4. Φορεύς
τών συντάξεων.
»Κρίνεται ώς καταλληλότερος φορεύς ή 'Αγροτική
»3. Πόροι
Τράπεζα 'Ελλάδος, διά πλείστους λόγους, οί κυριώτεροι
»α . ·Ολόκληρον τό σκέλος τών δαπανών διά τήν κοι­ των όποίων εΙναι ή παράλληλος άσκησις τής πιστοδοτή­
νωνικήν άσφάλισιν τών άγροτών προβλέπεται νά καλυφθή σεως τής άγροτικής οίκονομίας ύπ' αύτής, γεγονός τό
βασικώς άπό δύο πηγάς έσόδων . όποίον θά διευκολύνη καί μέ πολύ χαμηλόν κόστος τήν
»'Η πρώτη βασική πηγή εΙ ναι αί είσφοραί του άγροτι­ εϊσπραξιν τών είσφορών κατά τήν συγκομιδήν ή κατ' liλ­
κου πληθυσμου. Διά τών είσφορών τούτων ύπολογίζεται λας καταλλήλους έποχάς καί ή βαθεία γνώσις τής συνθέ­
δτι θά καλυφθή τό 43,6% τής όλικής δαπάνης κατά τήν σεως τής προσόδου καί του είσοδήματος τών ύποκειμένων
εναρξιν έφαρμογής του θεσμου καί τό 36,5% περίπου κατά είς άσφάλισιν άγροτικών οίκογενειών .
τό τέρμα τής ΙΟετίας. »'Ως πρός τάς δαπάνας, σημειουται δτι έγένετο δεκτόν
»'Η δευτέρα βασική πηγή έσόδων εΙ ναι κοινωνικοί πό­ κατ' άνώτατον δριον ποσοστόν 5% έπί τών έτησίως κατα­
ροι, συμπεριλαμβανομένης καί ένισχύσεως έκ του κρατι­ βαλλομένων συντάξεων, του ποσοστου τούτου δυνάμενου
κου προϋπολογισμου, καλυπτούσης περίπου κατά πλέον νά άποτελέση άντικείμενον διαπραγματεύσεων μετά τής
του 10% του σκέλους των δαπανών. 'Αγροτικής Τραπέζης καί ύπό τήν προϋπόθεσιν δτι θά δη­
»β. Διά τόν καθορισμόν τών ύποκειμένων είς εtσφοράν μιουργήση ή έν λόγφ Τράπεζα είδικόν εύέλικτον μηχανι­
άγροτικών οίκογενειακών έκμεταλλεύσεων καί του ϋψους σμόν κοινωνικών άσφαλίσεωy τών άγροτών μέ άποκλει­
τής έτησίας είσφορaς διηρέθη τό σύνολον τούτων είς έπτά στικώς μέ αύτήν τήν έργασίαν άσχοληθησόμενον προσω­
(7) άσφαλιστικάς κλάσεις μέ κριτήριον τήν άκαθάριστον πικόν.
πρόσοδον έκάστης άγροτικής έπιχειρήσεως. Τό άσφάλι­
στρον, ύπολογισθέν μέ έπιβάρυνσιν 1% περίπου έπί τής »5. Γενικαί παρατηρήσεις

συνολικής άκαθαρίστου προσόδου, καθωρίσθη κατά κλά­

»I. 'Η εναρξις καταβολής τών συντάξεων είς τούς συμ­
σεις ώς είς τόν συνημμένον πίνακα ΠΙ έμφαίνεται.
πληρουντας τό 65ον ετος τής ήλικίας των άρχηγούς άγρο­
>>' Ενταυθα σημειουται δτι τό έτήσιον εσοδον έκ τών τικών έκμεταλλεύσεων άγροτών καί άγροτισσών (χηρών
liνω είσφορών προϋπολογίζεται διά μέν τό 1959 είς 267,7 κ.λ.π.) προτείνεται διά τήν !ην 'Ιανουαρίου 1960.
έκατ . δρχ . διά δέ τό 1968 είς 279 έκατ. δρχ .
»2. 'Η καταβολή δμως τών άσφαλιστικών είσφορών
»γ. Οί κοινωνικοί πόροι, τών όποίων τό ϋψος διά τό
προτείνεται δπως άρχίση τήν !ην 'Ιανουαρίου 1959. Προ­
1959/60 προϋπολογίζεται είς 350,8 έκατ. τόσον ώς πρός
τείνεται έπίσης δπως καταβληθή έφ' c'iπαξ προικοδότησις
τάς πηγάς δσον καί ώς πρός τό καθ' εκαστον ϋψος αύτών,
έκ του κρατικου προϋπολογισμου έκ δρχ. 300 έκατ . Διά
άναλύονται ώς κατωτέρω :
τών έσόδων τούτων θέλει καταρτισθή άποθεματικόν ίκα­
»i) Φορολογία 1% έπί τών προϊόντων γής νόν ν' άντιμετωπίζη τάς ταμειακάς δυσχερείας τών άγρο­
ύπολογιζόμενον εσοδον δρχ. 80 έκατ. τικών κοινωνικών άσφαλίσεων, συνεπεί~ τών κατά τάς τά

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

236 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
έπόμενα ~τη είσπράξεις τών άσφαλιστικών είσφορών κατά
τάς περιόδους τής συγκομιδής .
»3. Αί έξαίρετοι κοινωνικοοικονομικαί καί έθνικαί έπι­
πτώσεις τής είσαγωγής παρ , ήμίν του θεσμοί) των άγροτι­
κών κοινωνικών άσφαλlσεων τονίζονται έν τέλει τής συ­
νημμένης άναλυτικής μελέτης. Φρονοuμεν δτι οί άγρόται
διά τούτων θά συνδεθοuν στενώτερον πρός τό Κράτος . Εtς
τοuτο δέον νά βοηθήση ή έπιλογή του προσωπικοί), δπερ
θά χρησιμοποιηθή ύπό του φορέως των άγροτικών κοινω­
νικών άσφαλίσεων».
Μέ βάση τίς σχετικές διαπιστώσεις τής μελέτης
συντάχθηκε καί συνυποβλήθηκε στόν πρωθυπουργό
καί τό άρχικό προσχέδιο νόμου «περί άγροτικών
κοινωνικών άσφαλίσεων» 91 •
23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Πώλ-' Α νρύ Σπάακ έπισκέπτεται τήν 'Αθήνα
καί εχει συνομιλίες μέ τόν πρωθυπουργό καί μέ ίθύ­
νοντα στελέχη τής έλληνικης Κυβερνήσεως.
Ή πρωτοβουλία τοϋ γ . γραμματέα τοϋ ΝΑΤΟ νά
έπισκεφθεί τήν έλληνική πρωτεύουσα συνέχεται
άμεσα μέ τήν πρόσφατη διακοίνωση πού ε{χε δ Κ.
Καραμανλής άπευθύνει πρός τήν εδρα τοϋ διεθνοϋς
όργανισμοϋ καί τίς Κυβερνήσεις τών κρατών-μελών
τής' Ατλαντικής Συμμαχίας. Παράλληλα εlχε ένθαρ­
ρυνθεί στήν άνάληψή της άπό τήν έλληνική πλευρά,
ώς άποτέλεσμα τών έποικοδομητικών γιά τίς έλληνι­
κές θέσεις άπόψεων πού ε{ χε έπανειλημμένα διατυπώ­
σει μέ περισσότερο πρόσφατη τήν πρότασή του γιά
τήν ούσιαστική άναθεώρηση τών περισσότερο άμφι­
λεγομένων διατάξεων τοϋ σχεδίου Μάκ Μίλλαν. ·Ο
ϊδιος δ Κ. Καραμανλής τοϋ ε{χε άπευθύνει, στίς 18
Σεπτεμβρίου, τό άκόλουθο μήνυμα:
«Εύχαριστώ ύμiiς διότι έξεδηλώσατε πάντοτε ζω­
ηρόν ένδιαφέρον ύπέρ μιας δικαίας λύσεως του κυ­
πριακοv ζητήματος.
)) Ή 'Ελλάς άπέδειξεν τήν προσήλωσίν της εiς
τήν 'Α τλαντικήv Συμμαχίαν, άντιμετωπίσασα μέ
ύπομονήν καί μετριοπάθειαν έπί όλόκληρον τετραε­
τίαν τήν aδικον μεταχείρισιν, τήν δποίαν όφ{στατο
έκ μέρους ώρισμένuiν συμμάχων της. ΝΗδη δμως η
έπιμονή τής βρετανικής Κυβερνήσεως νά έφαρμόση
μονομερώς τό άπαράδεκτον σχέδιόν της θά έπιφέρη
τόσον lσχυρόν κλοvισμόν εiς τό δημόσιον αίσθημα
έν ·Ελλάδι ώστε θά καταστή προβληματική ή θέσις
τής χώρας έντός τής Συμμαχίαρ) 9 2.
Εύθύς μετά τή γνωστοποίηση της προθέσεως τοϋ
γ . γραμματέα τοϋ ΝΑΤΟ νά έπισκεφθεί τήν 'Αθήνα,
δ Δ . Μπίτσιος, ε{χε, μέ έν;rολή τοϋ Ε . 'Αβέρωφ,
ένημερώσει τόν 'Αρχιεπίσκοπο Μακάριο σχετικά
μέ τή γραμμή πού ε{χε τήν πρόθεση νά τηρήσει ή
έλληνική Κυβέρνηση στίς έπικείμενες συνομιλίες:
«Τήν 22αν Σεπτεμβρίου 1958 καί ώραν 9 μ.μ . έπεσκέ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
φθην κατ' έντολήν του κ. προέδρου τής Κυβερνήσεως τόν
'Αρχιεπίσκοπον Μακάριον, άνήγγειλα δέ αύτή) δτι ό γενι­
κός γραμματεύς του ΝΑΤΟ κ . Σπάακ έπρόκειτο νά άφιχθή
τήν έπομένην ένταuθα ίνα κατόπιν τής ήμετέρας διακοινώ­
σεως τής 9ης Σεπτεμβρίου καί τής μελετωμένης συγκλή­
σεως του Συμβουλίου του ΝΑΤΟ έξετάση μετά τής έλληνι­
κ:ής Κυβερνήσεως τήν διαμορφουμένην κατάστασιν.
»ΕΙπον είς τόν 'Αρχιεπίσκοπον δτι ό κ . πρωθυπουργός
προετίθετο νά ζητήση δπως ή ένέργεια του ΝΑΤΟ έντοπι­
σθή είς τό αίτημα πρός τήν άγγλικήν Κυβέρνησιν δπως
ματαιώση τήν έφαρμογήν του σχεδίου της κ:αί δή τόν διο­
ρισμόν άντιπροσώπου τής τουρκικής Κυβερνήσεως. Ή το
δμως πιθανόν δτι ό κ:. Σπάακ θά προέβαλλε τήν άποψιν δτι
τό ΝΑ ΤΟ δέν ήτο δυνατόν νά προβή εtς παρόμοιον διάβη ­
μα χωρίς ταυτοχρόνως νά προτείνη είς τήν άγγλικήν Κυ­
βέρνησιν ετερον σχέδιον είς ύποκατάστασιν του ίδικου
της. ' Εν τοιαύττι περιπτώσει ό πρόεδρος τής Κυβερνήσεως
έπεθύμει νά γνωρίζη Μν ό 'Αρχιεπίσκοπος ήτο σύμφωνος
δπως έξουσιοδοτήσωμεν τόν κ . Σπάακ: νά προβάλη είς τό
Συμβούλιον τό ίδικ:όν του σχέδιον, τό όποίον εΙχε διατυ­
πώσει τήν 4ην Αύγούστου έ.~ . καί είς τό όποίον δέν εΙχε
δοθή συνέχεια λόγω του ταξειδίου του κ:. Μάκ Μίλλαν είς
'Αθήνας καί ν Αγκυραν κ:αί τής έν συνεχεί~ νέας βρετανι­
κής δηλώσεως τής 15ης Αύγούστου . Άνέφερον είς τόν
' Αρχιεπίσκ:οπον τά σημεία του σχεδίου Σπάακ, έκ του
όποίου άπεκλείονται οί άντιπρόσωποι τών δύο Κυβερνή­
σεων, προσθέσας δτι θά ζητήσω νά περιληφθή κ:αί ή συγ­
κρότησις ένιαίας Βουλής.
>>·Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι κατόπιν των χθε­
σινών πρός τήν κυρίαν Κάστλ δηλώσεών του, κ:αθ' dς δέ­
χεται νά κ:αταστή ή Κύπρος άνεξάρτητον Κράτος, θά ήδυ­
νάμεθα νά είπωμεν είς τόν κ . Σπάακ δπως τό ΝΑΤΟ συστή­
ση είς τήν άγγλικήν Κυβέρνησιν νά διαπραγματευθή άπ'
εύθείας μέ τούς Κυπρίους τό προσωρινόν καθεστώς, τό
όποίον δέον νά μή προδικάζη τό μέλλον.
» ' Απήντησα δτι τοuτο θά πράξωμεν . Δυνατόν δμως ή
άγγλική Κυβέρνησις νά δηλώση δτι δέν έπιθυμεί έπί του
παρόντος νά συζητήση περί όριστικής λύσεως καί έν τοιαύ­
ττι περιπτώσει γεννaται τό έρώτημα πώς θά πεισθή νά μή
έφαρμόση τό σχέδιόν της περί του προσωρινοί> καθεστώ­
τος των 7 έτών , Δέν θά ήτο σκόπιμον δπως , ίνα έπιτύχωμεν
τήν ματαίωσιν τής έφαρμογής του σχεδίου Μάκ: Μίλλαν,
δεχθώμεν τό σχέδιον Σπάακ κ:αί άποφύγωμεν τά τετελεσμέ­
να γεγονότα;
>>'Ο ' Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι Μν άποτύχη ή
πρώτη προσπάθειά μας, δέχεται δπως ένθαρρύνωμεν τόv κ .
Σπάακ νά προβάλη τό σχέδιόν του, ύπό τήν προϋπόθεσιν
δτι θά γίνη πρόβλεψις περ ί ένιαίας Βουλής καί δτι τό προ ­
σωρινόν καθεστώς θά όδηγήση είς τήν άνεξαρτησίαν τής
Κύπρου» 93 •
Στή διάρκεια τών συνομιλιών πού δ Π . -Α . Σπάακ
ε{χε στήν 'Αθήνα έξετάστηκε ή δλη πορεία τοϋ κυ­
πριακοί> ζητήματος καθώς καί οί προοπτικές γιά τήν
προώθηση τής έπιλύσεώς του . Τό σχετικό πρακτικό
άναφέρει, άναλυτικά, τά άκόλουθα:
« ν Ελαβον μέρος άπό έλληνικ:ής πλευρaς: αί Α.Α.Ε.Ε. ό
πρόεδρος τής έλληνικής Κυβερνήσεως κ . Κωνσταντίνος
 ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ Π. - Α. ΣΠΑΑΚ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Καραμανλής, δ ύπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως καί
άναπληρωτής ύπουργός 'Εξωτερικών, κ. Κ. Τσάτσος, δ
μόνιμος ύφυπουργός τών 'Εξωτερικών κ. Σκέφερης, δ μό­
νιμος άντιπρόσωπος παρά τφ ΝΑΤΟ πρέσβυς κ. Μελ.ίiς, δ
πρεσβευτής κ. Βερύκιος καί δ σύμβουλος παρά τij Β' Πολι­
τικij Διευθύνσει κ . Δ. Μπίτσιος .
»'Από πλευρίiς ΝΑΤΟ: δ γενικός γραμματεύς τοϋ ΝΑ­
ΤΟ κ . Πώλ-' Ανρί Σπάακ, δ βοηθός γενικοϋ γραμματέως
πρεσβευτής κ. Καζάρντι, καί οί κ. κ. Μπαντεβάν καί Σαίν­
Μιλαί.
»Πρακτικά έτηρήθησαν ύπό τοϋ κ. Δ. Πετρουνάκου,
άκολούθου πρεσβείας.
»'Ο κ. πρόεδρος τής έλληνικής Κυβερνήσεως λέγει δτι
έπιθυμεί νά εύχαριστήση τόν κ. Σπάακ διότι, έκτιμών τήν
σοβαρότητα τής καταστάσεως, άπεφάσισε νά ~λθη είς τάς
'Αθήνας, ώς έπίσης καί διά τήν συμπάθειαν τήν δποίαν
πάντοτε έπιδεικνύει άπέναντι τής ·Ελλάδος. Τήν μεσημ­
βρίαν ε{χε τήν εύκαιρίαν νά άναπτύξη διά μακρών είς τόν
κ . Σπάακ τήν ίστορίαν τοϋ Κυπριακοϋ καί τήν θέσιν τής
'Ελλάδος έπ' αύτοϋ. Ε{ χε έπίσης τήν εύκαιρίαν νά έξηγή­
ση διατί ή συμπεριφορά τών συμμάχων μας θέτει τήν Κυ­
βέρνησιν άλλά καί γενικώτερον τήν 'Ελλάδα ένώπιον
τραγικοϋ διλήμματος, ώστε νά μή παρίσταται άνάγκη νά
έπαναληφθοϋν πάντα ταϋτα καί πάλιν. 'Εκείνο τό δποίον
ε{ναι c'iξιον παρατηρήσεως ε{ναι δτι δλοι σχέδον άναγνω­
ρίζουν δτι ή έλληνική Κυβέρνησις ύποστηρίζει δικαίαν
θέσιν, άλλά, λόγω του περιπλόκου του θέματος καί διά νά
μ ή γίνουν ίσως δυσάρεστοι είς τούς άντιδίκους μας, άδυνα­
τοϋν νά παράσχουν βοήθειαν εiς αύτήν. Ή έλληνική Κυ­
βέρνησις πιστεύει έν τούτοις δτι πρόκειται περί προβλή­
ματος δυναμένου εύκόλως νά λυθή μέ τήν βοήθειαν τής
καλής πίστεως. Διά τοϋτο, καί διά νά καταστήση εύκολωτέ­
ραν τήν έξεύρεσιν λύσεως, προέβη τόν τιiλευταίον καιρόν
είς ύποχωρήσεις, αϊτινες δμως παρέμειναν c'iνευ άνταπο­
κρίσεως άπό τής τουρκικής καί τής άγγλικής πλευρίiς. 'Εν
προκειμένφ τό κύριον αίτημα τής έλληνικής Κυβερνήσεως
ε{ναι νά άνασταλή ή έφαρμογή του βρετανικοϋ σχεδίου,
δπερ άσφαλώς, τυχόν έφαρμοζόμενον, θά ~χη βαρείας
συνεπείας. 'Εν κατακλείδι δ κ. πρωθυπουργός λέγει δτι
θά έπεθύμει νά ήκουε τdς έπί του θέματος άπόψεις του κ.
Σπάακ.
>>·Ο κ. Σπάακ, άπαντών, λέγει δτι έπιθυμεί νά εύχαριστή­
ση τόν κ . πρόεδρον διά τούς λόγους του, ο{ δπ(\ίοι άποδει­
κνύουν δτι άντιλαμβάνεται τό πνεϋμα τό δποίον τόν ώθησε
νά ελθη εiς τάς 'Αθήνας, δσον καί c'iν ή c'iφιξίς του φαίνεται
έκ πρώτης όψεως περίεργος. Τό τηλεγράφημα, τό δποίον '
τφ άπηύθυνε δ πρόεδρος τής έλληνικής Κυβερνήσεως τήν
παρελθοϋσαν Παρασκευήν καί αί έπανειλημμέναι προει­
δοποιήσεις τοϋ κ. Μελίi, διά των δrtοίων έτονίζετο ή σο­
βαρότης τής καταστάσεως, ή όποία θά ~φθανε είς σημείον
νά καταστήση προβληματικήν τήν θέσιν τής 'Ελλάδος είς
ΝΑΤΟ, τοϋ έπέβαλον τό καθήκον νά ~λθη ένταϋθα. Φοβεί­
ται, λέγει δ κ . Σπάακ, δτι ή ήμερομηνία τής I ης 'Οκτω­
βρίου δυνατόν νά άποβή μοιραία, μέ συνεπείας τόσον έν
'Ελλάδι δσον καί έν Κύπρφ . Δέν άπομένουν εί μ ή όλίγαι
ήμέραι καί έσήμανεν ή ώρα των άποφάσεων. Τό κυπριακόν
πρόβλημα, συνέχισεν δ κ. Σπάακ, τίθεται ώς έξής έν 'Αθή­
ναις τήν στιγμήν ταύτην (διότι βεβαίως c'iλλως τίθεται έν
Λονδίνφ καί έν 'Αγκύρ~): ή μετάβασις τοϋ Τούρκου άντι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
237
προσώπου είς τήν νήσον μέλλει νά ~χη όλεθρίας συνεπεί­
ας. Δύο μόνον δυνατότητες ύφίστανται διά τήν άντιμετώ­
πισιν τής καταστάσεως: ή πρώτη ε{ναι μία c'iμεσος άνα­
σταλτική ένέργεια, ή δευτέρα ε{ναι ή θετική λύσις τοϋ ζη­
τήματος. 'Εκ τών ύπομνημάτων τής έλληνικής Κυβερνή­
σεως, λέγει δ κ. Σπάακ, τοϋ ένεποίησεν ίδιαιτέραν έντύπω­
σιν ή έπιχειρηματολογία ή σχετική πρός τήν Συνθήκην τής
Λωζάννης, μολονότι έκ τής έλλείψεως χρόνου δέν ήδυνή­
θη νά ~χ,η τήν έν προκειμένφ γνώμην τών νομικών του
συμβούλων, ούδέ νά άναγνώση τά σχετικά πρακτικά καί
τάς άνταλλαγείσας έπιστολάς, περιορισθείς εις μίαν άπλήν
άνάγνωσιν τών liρθρων. 'Εκ τής άναγνώσεώς των δμως,
ίδία δέ του c'iρθρου 27, προκύπτει δτι ή έλληνική θέσις
ε{ναι έκ πρώτης όψεως Ισχυρά καί θά ήδύνατο νά τύχη
δικαστικής έκμεταλλεύσεως. Διερωτίiται δθεν, διατί ή έλ­
ληνική Κυβέρνησις δέν άπέδωσε μεγαλυτέραν σημασίαν
είς τήν έπιχειρηματολογίαν αύτήν καί δέν προσέφυγε είς
τό Διεθνές Δικαστήριον. 'Εάν άπεφάσιζεν ή 'Ελλάς μίαν
τοιαύτην προσφυγήν, θά ήτο δύσκολον νά μή άποδεχθή
αύτήν ή βρετανική Κυβέρνησις καί νά μή άναστείλη τήν
έφαρμογήν του σχεδίου της. ~Άλλωστε, θά ήδύναντο νά
γίνουν ώρισμέναι προκαταρκτικαί βολιδοσκοπήσεις. Μία
προσφυγή είς τό Διεθνές Δικαστήριον θά άπέβαινεν δπωσ­
δήποτε πρός όφελος τής έλληνικής Κυβερνήσεως. Διότι,
έάν τό Δικαστήριον έδέχετο τάς έλληνικάς άπόψεις, ή βρε­
τανική Κυβέρνησις δέν θά ήδύνατο πλέον νά προχωρήση
είς τήν έφαρμογήν τοϋ σχεδίου της. Έάν, άντιθέτως, τό
Δικαστήριον δέν έδέχετο τήν έλληνικήν θέσιν, ή έλληνική
Κυβέρνησις ούδόλως θά ή το δεσμευμένη άπό τήν τοιαύτη ν
άπόφασιν. Αύτά, ώς πρός τήν άνασταλτικήν ένέργειαν, ή
όποία, χωρίς νά άποτελή μίαν έξαίρετον λύσιν, θά ώδήγει
εtς τήν λύσιν τοϋ άδιεξόδου. 'Ιδού δμως, συνεχίζει δ κ.
Σπάακ, καί ή δριστική λύσις : τό ζήτημα δέν θά ήδύνατο
ποτέ νά λυθή χωρίς μίαν διπλωματικήν συνδιάσκεψιν των
ένδιαφερομένων. 'Εκείνο τό δποίον ε{ ναι liξιον παρατηρή­
σεως ε{ναι τό δτι εiς τό παρελθόν ώμίλησαν συχνά περί
συνδιασκέψεων Κυβερνήσεων χωρίς δμως νά προτείνουν
τήν συμμετοχή ν τών δύο κοινοτήτων τής νήσου . 'Η καλυ­
τέρα λύσις θά ήτο ή συνδιάσκεψις των τριών Κυβερνήσεων
καί τών δύο κοινοτήτων. Προβάλλονται συνήθως κατά τής
'Ελλάδος τά δύο κάτωθι έπιχειρήματα : άφ' ένός δτι ή έλ­
ληνική Κυβέρνησις δέν έτήρησε τήν δέουσαν γραμμήν έπί
τοϋ Κυπριακοϋ, άφ' έτέρου δτι ή έλληνική Κυβέρνησις
δέν άναγνωρίζει τό τουρκικόν ένδιαφέρον είς τό κυπριακόν
ζήτημα, τό δικαίωμα αύτών δπως άναμιγνύωνται εiς τήν
δλην ύπόθεσιν. Τό δεύτερον τοϋτο έπιχείρημα δέν δέχεται
δ κ. Σπάακ, διότι πιστεύει δτι ή ·Ελλάς δέν άμφισβητεί τό
τουρκικόν ένδιαφέρον, άλλ' άπλώς τό δικαίωμα νά έπα­
νέλθη ή Τουρκία εiς τήν νήσον, μεταξύ δέ τών δύο αύτών
ύφίσταται μεγάλη άπόστασις. 'Εάν ή έλληνική Κυβέρνη­
σις, συνεχίζει δ κ. Σπάακ, άνελάμβανε τήν πρωτοβουλίαν
τής συγκλήσεως μιίiς διασκέψεως, ώς έκείνην τήν δποίαν
προτείνει δ κ. Σπάακ, τοϋτο θά άπετέλει μίαν άποστομωτι­
κήν άπάντησιν δι' άμφότερα τά κατά τής 'Ελλάδος προ­
βαλλόμενα έπιχειρήματα. Θά ~δει δμως ταυτοχρόνως νά
καθορισθοϋν αί γενικαί κατευθυντήριοι γραμμαί, αϊτινες
θά έχρησίμευον ώς βάσις συζητήσεως κατά τήν συνδιά­
σκεψιν. Αί γραμμαί αύταί, φρονεί δ κ. Σπάακ δτι δύνανται
πλέον νά καθορισθοϋν, ίδία κατόπιν τών συζητήσεων τάς
238 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
δποίας εσχε μετά τών πρεσβευτών τής 'Ελλάδος, Τουρκίας
καί 'Αγγλίας . Αϋτη εΙναι, κ. πρόεδρε, καταλήγει δ κ. Σπά­
ακ, ή πρότασίς μου, πρότασις τήν δποίαν κάμνω μέ σχετι­
κήν άγωνίαν, διότι άναγνωρίζω δτι αί συνέπειαι τής σημε­
ρινής καταστάσεως δύνανται νά εΙναι τρομεραί. Ήλθεν ή
όSρα διά νά φανώμεν δλοι τολμηροί καί νά επωμισθώμεν
τάς εύθύνας . Αύτός είναι δ μόνος τρόπος διά νά μή μετα­
βληθώμεν εiς ούραγούς των γεγονότων άλλ' άντιθέτως νά
προλάβωμεν αύτά.
»'Ο κ. πρωθυπουργός, λαμβάγων τόν λόγον, λέγει δτι
τήν έλληνικήν Κυβέρνησιν άπασχολεί τήν στιγμήν αύτήν
ή σκέψις τής άναστολής τοϋ βρετανικοϋ σχεδίου διά νά
άποφευχθοj)ν τά δυσάρεστα γεγονότα τά όποία προβλέπον­
ται. Πρός τοϋτο δέν άρνείται νά εξετάση τάς σκέψεις τοϋ κ .
Σπάακ, επιθυμεί δμως νά τονίση δτι οίαδήποτε προσπάθεια
πρός τήν κατεύθυνσιν αύτήν θά πρέπει νά στηρίζεται επί
μιας λογικής καί δικαίας βάσεως. Διότι, εάν επρόκειτο ή
·Ελλάς, χωρίς τάς προϋποθέσεις αύτάς, νά κληθή νά βοη­
θήση τήν κατάστασιν, δέν εχουν παρά νά τής ζητήσουν
εiλικρινώς νά παραιτηθή τοϋ κυπριακοϋ άγώνος. Νομίζω,
δμως, λέγει δ κ. πρόεδρος, δτι τοϋτο οuτε εσείς οuτε κανείς
άλλος θά ήτο δυνατόν νά τό ζητήση.
>>' Εμνημόνευσεν δ κ. Σπάακ, συνεχίζει δ κ. πρόεδρος,
δτι επικρίνεται ή γραμμή τήν δποίαν ήκολούθησε ή • Ελ­
λάς εiς τό Κυπριακόν. Πρόκειται δμως περί άδίκου επικρί­
σεως. ·Η ·Ελλάς, άφοϋ επί τετραετίαν προσεπάθησε νά
πείση τήν 'Αγγλίαν νά διευθετήση τό Κυπριακόν κατά ~να
φιλικόν τρόπον μέ τούς Κυπρίους καί συνήντησε τήν επί­
μονον άρνησιν τής 'Αγγλίας, προσέφερεν, cδς εΙ χε ιστορι­
κόν καί ήθικόν χρέος, τήν συμπαράστασίν της είς τούς
Κυπρίους, προσφεύγουσα εiς τά • Ηνωμένα ~Εθνη. ΔένεΙ χε
δέ άλλη ν δδόν διά νά ύπερασπίση τό δίκαιον τής αύτοδιαθέ­
σεως τών Κυπρίων, τό δποίον άναγνωρίζεται άλλωστε άπό
τόν Χάρτην των 'Ηνωμένων 'Εθνών άλλά καί άπό πάντα
ελεύθερον άνθρωπον. Τήν θέσιν αύτήν ύπεστήριξεν ή
·Ελλάς μέχρι τής άνακοινώσεως τοϋ τελευταίου βρετανι­
κοϋ σχεδίου, τό δποίον συνεδυάσθη μέ τήν γνωστήν όξυv­
σιν τής καταστάσεως έν Κύπρφ, δπότε ή έλληνική Κυβέρ­
νησις καί δ Μακάριος, διά νά προλάβουν τήν περαιτέρω
επιδείνωσιν τής καταστάσεως, προέβησαν είς μίαν σημαν­
τικήν ύποχώρησιν, δεχθέντες δπως άφεθή άνοικτή ή δρι­
στική λύσις του κυπριακοϋ προβλήματος, διδομένου εiς
τούς Κυπρίους ένός λογικοϋ συντάγματος. Προσφάτως δέ
άκόμη δ 'Αρχιεπίσκοπος, εν τij επιθυμί~ του νά διευκολύ­
νη τό άδιέξοδον τό δποίον εδημιουργήθη, εδέχθη, cδς δρι­
στικήν λύσιν, τήν ήγγυημένην άνεξαρτησίαν. Δέν εύστα­
θοϋν συνεπώς εκείνα διά τά όποία κατηγορείται ή ·Ελλάς,
δτι δηλαδή δέν ήκολούθησεν εποικοδομητικήν γραμμήν
διά νά διευκολύνη τήν εξεύρεσιν λύσεως . Ή Τουρκία κατά
καιρούς προέβαλε τά άκόλουθα τρία επιχειρήματα: α) εγ­
γυήσεις διά τήν διαβιοϋσαν εiς τήν νήσον τουρκική ν μειο­
νότητα, β) εγγυήσεις διά τήν άσφάλειαν καί γ) εγγυήσεις
διά τήν διατήρησιν των εν τij νήσφ οίκονομικών αύτής
συμφερόντων. Ή 'Ελλάς είς άπάντησιν εδήλωσεν δτι διά
μέν τήν τουρκικήν μειονότητα εΙναι πρόθυμος νά προσφέ­
ρη εiδικόν καθεστώς συνταγματικώς καί διεθνώς ήγγυημέ­
νον. uοσον άφορα εiς τά οίκονομικά συμφέροντα τής
Τουρκίας ή έλληνική Κυβέρνησις, μολονότι πιστεύει δτι
τοιαuτα συμφέροντα εΙναι άνύπαρκτα, εδήλωσεν δτι παρα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
χωρεί τελωνειακήν ~νωσιν, ελευθέρους λιμένας κ.τ.λ. τέ­
λος, δσον άφορα τήν στρεφομένην περί τήν άσφάλειάν
της άξίωσιν τής Τουρκίας, ή ·Ελλάς πιστεύει δτι αί ύφιστά­
μεναι δύο συμμαχία ι- ΝΑ~Ο καί Βαλκανική -παρέχουν
άρκετάς εγγυήσεις. Κατά συνέπειαν τό επιχείρημα δτι ή
'Ελλάς ήγνόησε τήν Τουpκίαν έλέγχεται cδς άνακριβές.
Σήμερον, μετά τήν εξαγγελίαν τοϋ νέου βρετανικοϋ σχεδί­
ου, ή θέσις τής έλληνικής Κυβερνήσεως συνοψίζεται είς
τάς έξής: ή Μεγάλη Βρετανία θά εδει νά παράσχη είς τούς
Κυπρίους δημοκρατικήν αύτοκυβέρνησιν διά μίαν προκα­
θωρισμένην περίοδον. • Ως ελέχθη καί προηγουμένως, τό
κύριον μέλημα τής έλληνικής Κυβερνήσεως εΙναι ή λύσις
του ύφισταμένου σήμερον άδιεξόδου, δπερ εδημιουργήθη
τεχνητώς άπό τήν 'Αγγλίαν. Μετά τήν εξεύρεσιν μιας
προσωρινής λύσεως θά καταστή δυνατόν νά άνασυνδεθοϋν
αί φιλίαι καί αί συμμαχίαι καί νά εξευρεθή μία μόνιμος
λύσις. Μετά τήν λήξιν τής περιόδου τής δημοκρατικής
αύτοκυβερνήσεως θά πρέπη νά δυνηθοuν ο{ Κύπριοι νά
καταστοϋν άνεξάρτητοι. Τό βρετανικόν σχέδιον ούδόλως
προβλέπει τοιαύτην εξέλιξιν, δημιουργεί δέ ~ν προσωρι­
νόν καθεστώς, τό δποίον θά συντελέση είς τήν χειροτέρευ­
σιν τών σχέσεων μεταξύ τών δύο Κυβερνήσεων καί τών
δύο κοινοτήτων, αϊτινες θά άγωνίζωνται άπό τής πρώτης
στιγμής διά τήν επιβολήν μιας εύνοϊκής δι' αύτάς δριστι­
κής λύσεως. Αύτοί άλλωστε εΙναι καί οί λόγοι, ~νεκα τών
δποίων δέν εδέχθη ή έλληνική Κυβέρνησις τό βρετανικόν
σχέδιον, είς τήν εφαρμογήν του δποίου, έάν επιμείνουν οί
Βρετανοί, θά προκληθοϋν ούχί άπλώς δυσάρεστοι άλλά
επικίνδυνοι συνέπειαι. 'Η έλληνική Κυβέρνησις, συνεχί­
ζει δ κ. πρόεδρος, ούδεμίαν θά εΙχεν άντίρρησιν νά συζητή­
ση τό κυπριακόν ζήτημα δπουδήποτε καί δποτεδήποτε, ύ­
πό τήν προϋπόθεσιν δτι θά προκαθορίζοντο cδρισμέναι βα­
σικαί καί γενικαί άρχαί. ·Η έλληνική Κυβέρνησις άντιλαμ­
βάνεται δτι δ κ. Σπάακ πιστεύει δτι τό βρετανικόν σχέδιον
δέν θά εΙ χ εν άγαθά άποτελέσματα, δι' δ καί άνεζήτησε τήν
λύσιν εiς ~ν νέον σχέδιον. ·Η έλληνική άποψις εΙναι δτι
θά εδει νά άπαλειφθώσι εκ του βρετανικοί) σχεδίου τά ση­
μεία τά όποία επιφέρουν διαίρεσιν άντί ένότητος cδς καί
εκείνα τά όποία δημιουργοϋν άντιθέσεις μεταξύ τών Κυ­
βερνήσεων. ·Ο κ. Σπάακ δέχεται εiς τό σχέδιόν του νά
άντικατασταθοϋν οί ύπό τοϋ βρετανικοϋ σχεδίου προβλεπό­
μενοι άντιπρόσωποι των δύο Κυβερνήσεων δι' άντιπρο­
σώπων τών δύο κοινοτήτων. Αύτό εΙ ναι στοιχείον προόδου
βεβαίως, πλήν δμως ελλείπει άπό τό σχέδιον δ θεσμός τής
ένιαίας Βουλής . 'Εξ άλλου, ~ν ~τερον μειονέκτημα τοϋ
σχεδίου αύτοϋ συνίσταται είς τό δτι, κατ' αύτό, ή δριστική
λύσις δέν δύναται νά επέλθη εί μή διά συμφωνίας κοινής
των τριών ενδιαφερομένων Κυβερνήσεων, τοϋθ' δπερ θά
καθίστα τήν τελικήν λύσιν πρακτικώς άδύνατον. Συνεπώς,
τό σχέδιον αύτό, μολονότι άπαμβλύνει τά μειονεκτήματα
τοϋ βρετανικοϋ σχεδίου, δέν συνιστα τήν iδεώδη εκείνην
λύσιν ήτις θά επανέφερε τήν είρήνην είς τήν νήσον. uοσον
άφορα εiς τήν ύπό τοϋ κ. Σπάακ μνημονευθείσαν Συνθήκην
τής Λωζάννης, ή έλληνική Κυβέρνησις πιστεύει βεβαίως
δτι τό βρετανικόν σχέδιον άντιβαίνει πρός ρητάς διατάξεις
τής Συνθήκης ταύτης καί εξετάζει τό ενδεχόμενον προ­
σφυγής εiς τό Διεθνές Δικαστήριον . Τοϋτο δμως άναφέρε­
ται εiς τήν νομικήν πλευράν τοϋ θέματος, ενω ή έλληνική
Κυβέρνησις πιστεύει δτι τό ζήτημα εΙναι πρωτεύοντος πο-
 ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ Π . -Α. ΣΠΑΑΚ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ 239

Ό Κ. Καραμανλής υποδέχεται τόv γ. γραμματέα τοv ΝΑΤΟ, Π.-Α. Σπάακ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

240 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
λιτικου χαρακτήρος καί νομίζει δτι μία σταθερά προσπά­
θεια έκ μέρους του κ . Σπάακ θά έπέφερε τήν λύσιν. 'Όπως
εlπε καί ό ϊδιος ό κ. Σπάακ, τό πρωτευον σήμερον εlναι νά
άνασταλή ή έφαρμογή του βρετανικου σχεδίου, ώστε νά
καταστή δυνατόν νά έπαναληφθή ή συζήτησις έπί των βά­
σεων αί όποία ι έμνημονεύθησαν προηγουμένως. ·Ο κ. Σπά­
ακ, συνεχίζει ό κ. Καραμανλής, άνέφερε προηγουμένως
τούς κινδύνους τούς όποίους έγκυμονεί ή έφαρμογή του
βρετανικου σχεδίου, διά τούς όποίους ι'iλλωστε ε{ χε προει­
δοποιηθή έκ μέρους τής έλληνικής άντιπροσωπείας. ·Η
έλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί νά τόν διαβεβαιώση δτι ού­
δόλως έπιδιώκει τήν pημιουργίαν έντυπώσεων καί δτι οί
κίνδυνοι ε{ναι πραγματικοί καί έπικείμενοι. Έκτός των
πολιτικών λόγων τούς όποίους πάς τίς δύναται νά άντιλη­
φθή, ύφίσταται καί ό παράγων τής έθνικής τιμής, τόν όποίr
ον δέν πρέπει νά παραγνωρίζωμεν. 'Η 'Ελλάς προέβη είς
μεγάλας όντως ύποχωρήσεις. 'Όταν άπέναντι των ύποχω­
ρήσεων αύτ&ν δέν έπιδεικνύεται τό παραμικρόν πνευμα
κατανοήσεως, ερχεται στιγμή καθ' ήν ή 'Ελλάς δέν θά
μάχεται διά τό ζήτημα αύτό καθ' έαυτό άλλ' ύπέρ τής
έθνικής τιμής της. 'Εάν ο{ σύμμαχοι έπιμείνουν νά έφαρ­
μοσθή έν Κύπρφ τό βρετανικόν σχέδιον, ή έλληνική Κυ­
βέρνησις δέν θά δυνηθή νά διατηρήση τόν ελεγχον τής
καταστάσεως καί θά άντιμετωπίση τό ένδεχόμενον τής
άναθεωρήσεως τής έξωτερικής της πολιτικής. 'Ανεξαρτή­
τως του πως σκέπτεται ή κοινή γνώμη, λέγει έν συνεχεί~ ό
κ. πρόεδρος, ίδού πως σκέπτομαι έγώ. ~Εχω τό αϊσθημα
ένός συμμάχου, ό όποίος, άφου προέβη είς σειράν ύποχω­
ρήσεων, προσέκρουσεν είς έπίμονον κακήν θέλησιν. Συ­
νεπώς, ή έλληνική Κυβέρνησις φρονεί δτι τόσον διά λό­
γους ούσίας δσον καί διά ψυχολογικούς λόγους έθνικής
τιμής όφείλει νά άντιδράση. 'Η Κυβέρνησις αύτή fικολού­
θησε μίαν πολιτικήν έν πολλοίς άντιδημοτικήν, μακράν
άπό άγγλικάς . πονηρίας καί τουρκικάς δημοκοπίας, ήτις
όφείλει νά έκτιμηθή δεόντως άπό τούς συμμάχους. 'Εξ
ι'iλλου ύφίσταται πάντοτε καί ό προμνησθείς κίνδυνος νά
έκφύγη τό θέμα του έλέγχου μας. Εlναι οϋτω δυνατόν νά
έκδηλωθή ένδιαφέρον διά τό θέμα έκ μέρους ι'iλλων Κρα­
τών, εύρισκομένων έκτός τής συμμαχικής οίκογενείας, έΙC
μέρους π.χ. των άραβικ&ν Κρατών, τά όποία θά fιδύναντο
νά μεταχειρισθουν τό έπιχείρημα τής Τουρκίας περί
άσφαλείας καί τυγχάνοντα τής ύποστηρίξεως καί άλλων
κρατών νά δημιουργήσουν μίαν κατάστασιν, ή όποία θά
εύρίσκεται έκτός του έλέγχου τής έλληνικής Κυβερνήσε­
ως. 'Εν όψει των άνωτέρω, ή τελευταία αϋτη προέβη είς
τάς γνωστάς ύποχωρήσεις καί ε{ναι πρόθυμος νά συζητή­
ση έκ νέου τό θέμα, ύπό τόν δρον δμως τής άναστολής τής
έφαρμογής του βρετανικου σχεδίου.
»Ό κ. Σπάακ, λαμβάνων τόν λόγον, λέγει δτι θά άπαν­
τήση κατά πρώτον είς τό τελευταίον σημείον των δσων
ε{πεν ό κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως. Είς τό παρελθόν,
λέγει, κατέβαλε διαφόρους προσπαθείας έντός των πλαι­
σίων του ΝΑΤΟ πρός τήν κατεύθυνσιν τής άναστολής τής
έφαρμογής του βρετανικου σχεδίου. Οϋτω, συνεκάλεσε. τό
Συμβούλιον, είς τό όποίον ύπέβαλε σχέδιον έπιστολής
μελλούσης νά άπευθυνθή είς τόν κ. Μάκ Μίλλαν, είς τήν
όποίαν ή άπάντησις είσέτι άνεμένετο. Τό άνωτέρω διάβη­
μα δμως ε{ναι πλέον "ξεπερασμένο". Καί τουτο διότι, άφ'
ένός μέν ολοι οί άντιπρόσωποι των κρατών-μελών του
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ΝΑΤΟ πιθανώς δέν θά άπεδέχοντο τό σχέδιον έπιστολής,
άφ' έτέρου δέ ό κ. Μάκ Μίλλαν, λαμβάνων ένδεχομένως
τήν έπιστολήν, θά άπήντα δτι ε{ναι πολύ άργά διά νέας
συζητήσεις. 'Εάν, συνεχίζει ό κ. Σπάακ, ύφίστανται λόγοι,
ενεκα των όποίων ή έλληνική Κυβέρνησις κωλύεται άπό
του νά προτείνη είς τήν βρετανικήν Κυβέρνησιν τήν προ­
σφυγήν είς τό Διεθνές Δικαστήριον, τότε θά ε{ναι πρόθυμος
νά τήν προτείνη ό ϊδιος. 'Αντιλαμβάνεται έπίσης δτι ή
έλληνική Κυβέρνησις δέν ε{ναι κατ' άρχήν άντίθετος πρός
μίαν συνδιάσκεψιν των τριών Κυβερνήσεων καί των δύο
κοινοτήτων ύπό τόν δρον του προκαθορισμου ώρισμένων
γενικών άρχων. Πρέπει δθεν νά καθορισθ&σιν αί γενικαί
αύταί άρχαί. 'Επιθυμεί νά διευκρινισθή κατά πόσον ό κ.
Καραμανλής άντιτίθεται πρός μίαν προσωρινήν λύσιν του
ζητήματος, ή όποία θά ήτο καί ή μόνη δυνατή πρός τό
παρόν λόγω των ύφισταμένων σοβαρών δυσχερειών . Πρά­
γματι, διά νά γίνη άποδεκτή μία όριστική λύσις, θά εδει ή
Τουρκία μέν νά άποκηρύξη δημοσί~ τήν διχοτόμησιν, ή
Έλλάς τήν ενωσιν, ή δέ Μεγάλη Βρετανία νά κάμη στρο­
φήν 90 μοιρ&ν. Προσωρινή έξ c'iλλουλύσις θά ήτο έκείνη
ή όποία καθ' οίονδήποτε τρόπον δέν προδικάζει τό μέλ­
λον. Καί τοιαύτη λύσις ε{ναι τό ίδικόν του σχέδιον. Μιά
έτέρα διευκρίνησις, τήν όποίαν θά έπεθύμει ό κ. Σπάακ,
ε{ναι ή εννοια τής λέξεως "αύτοκυβέρνησις". 'Η έλληνική
Κυβέρνησις έννοεί πλήρη αύτοκυβέρνησιν, καλύπτουσαν
δλα τά στάδια; Διότι μία τοιαύτη πλήρης δημοκρατική αύ­
τοκυβέρνησις δέν θά άπετέλει άπλ&ς προσωρινήν λύσιν
άλλά θά έπλησίαζε πολύ πρός τήν όριστικήν λύσιν του
ζητήματος. Τό σχέδιόν του, λέγει ό κ. Σπάακ, διέπεται άπό
δύο άρχάς: νά έπι τραπή άφ' ένός είς τόν κυπριακόν λαόν
νά φθάση είς τήν δημοκρατικήν αύτοκυβέρνησιν, νά προ­
στατευθουν άφ' έτέρου αί έν τij νήσφ μειονότητες. 'Ο ίδι­
ος, ούδόλως ε{ναι ύπέρμαχος τής άρχής των δύο άντιπρο­
σώπων-βοηθ&ν του κυβερνήτου, διότι φρονεί δτι ούτοι είς
ούδέν θά έχρησίμευον. Έξ ι'iλλου, άντιλαμβάνεται δτι αί
άντιρρήσεις τής έλληνικής Κυβερνήσεως ε{ναι πλήρως
δικαιολογημέναι, διότι τυχόν τοποθέτησις έν τij νήσφ
Τούρκου άντιπροσώπου θά άπετέλει μίαν άρχήν τής έπανό­
δου τής τουρκικής κυριαρχίας έν τij νήσφ. Νομίζει, δμως,
δτι ούδέν κακόν θά ύπήρχεν έάvχρέη άντιπροσώπων άνε­
λάμβανον οί πρόεδροι των δύο Βουλών, πράγμα τό όποίον
άλλωστε θά έστ]μαινε τήν άρχήν τής καταλήψεως των
έξουσι&ν ύπό των Κυπρίων. 'Εκ του σχεδίου του άναγνω­
ρίζει ό κ. Σπάακ δτι έλλείπει ό θεσμός τής κοινής Βουλής .
'Υ φίστανται μόνον αί δύο Βουλαί, άντιπροσωπευτικαί των
έν τij νήσφ κοινοτήτων, αί όποίαι θά εχουν δικαιοδοσίαν
έπί των κοινοτικών ζητημάτων (ζητημάτων προσωπικου
δικαίου κ.τ.λ . ). 'Αρμόδιον διά τά ύπόλοιπα έσωτερικά ζη­
τήματα θά ε{ναι τό Συμβούλιον, τό όποίον θά εχη μικτήν
δικαιοδοσίαν (έκτελεστικήν καί νομοθετικήν) καί τήν
πλειοψηφίαν του όποίου θά κατέχουν οί 'Έλληνες. "Εν
ετερον σημείον, συνεχίζει ό κ. Σπάακ, τό όποίον εθιξεν ό
κ. Καραμανλής εlναι τό ζήτημα του καθορισμου του μετά
τήν έπταετίανμέλλοντος τής νήσου. Είς αύτό δμως, νομί­
ζει, οίαδήποτε πρόγνωσις θά ήτο άσαφής καί άβεβαία. Δέ­
ον, δθεν, είς τήν συνέχειαν τής συσκέψεως νά καθορισθή
κατά πόσον τό σχέδιόν του δύναται νά θεωρηθή ώς βάσις
συζητήσεων καί νά έξετασθή κατά πόσον ύφίστανται βα­
σικαί άντιρρήσεις τής έλληνικής Κυβερνήσεως πρός αύτό.
 ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ Π .-Α. ΣΠΑΑΚ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
Ούδέν δύναται νά ύποσχεθή, πλήν δμως πιστεύει δτι, έάν
έπροτείνοντο είς τήν •Αγγλίαν, άφ' ένός μέν ή συνδιά­
σκεψις άφ • έτέρου δέ ή προσφυγή, αϋτη δέν θά τ'ιδύνατο νά
προβάλη μίαν έπίμονον liρνησιν. Τά μέσα ταυτα θά έτύγ­
χανον έπίσης τής έγκρίσεως δλων των μή άμέσως ένδιαφε­
ρομένων κρατών-μελών τής 'Ατλαντικής Συμμαχίας. Μιά
άπλή πρότασις πρός τόν κ. Μάκ Μίλλαν περί άναστολής
τής έφαρμογής του σχεδίου του δέον νά θεωρήται βέβαιον
δτι θά άπερρίπτετο .
»'Ο κ. πρωθυπουργός λέγει είς τό σημείον τουτο δτι
έπιθυμεί νά διευκρινισθή κατά πόσον εΙναι άναγκαία ή
συγκατάθεσις τής βρετανικής Κυβερνήσεως διά μίαν προ­
σφυγήν είς τό Διεθνές Δικαστήριον.
>>'Ο κ. Σπάακ λέγει δτι εΙ ναι άδύνατον διά τήν 'Αγγλί­
αν νά άρνηθή μίαν τοιαύτην προσφυγήν, δεδομένου t'iλλω­
στε δτι εχει ήδη ύπογράψει τήν "προαιρετικήν ρήτραν"
του Καταστατικου του Διεθνους Δικαστηρίου.
»Ό κ . Καραμανλής έρωτα κατά πόσον δ κ. Σπάακ θά
ήτο είς θέσιν νά ζητήση άπό τήν βρετανικήν Κυβέρνησιν
τήν άναστολήν τής έφαρμογής του σχεδίου της, έάν ή
'Ελλάς άπεδέχετο τήν προσφυγή ν είς τό Διεθνές Δικαστή­
ριον .
>>'Ο κ . Σπάακ άπαντα δτι, μολονότι δέv εχει συζητήσει
τό θέμα μέ τούς Βρετανούς, διατηρεί έν τούτοις βασίμους
έλπίδας περί τούτου, δεδομένου άλλωστε δτι καί τά πλεί­
στα τών Κρατών τής 'Ατλαντικής Συμμαχίας. θά έπίεζον
τήν Μεγάλην Βρετανίαν πρός τήν κατεύθυνσιν αύτήν.
Έάν δέ έπί πλέον ή έλληνική Κυβέρνησις έπρότεινε καί
μίαν συνδιάσκεψιν ύπό τήν γνωστήν σύνθεσιν, ή θέσις της
θά καθίστατο λίαν ίσχυρά:
>>' Ο μόνιμος άντιπρόσωπος τής ·Ελλάδος παρά τφ
ΝΑΤΟ κ. Μελdς έρωτα κατά πόσον δ κ. Σπάακ θά έδέχετο
νά κάμη δ ίδιpς τήν πρότασιν διά τήν προσφυγήν είς τό
Διεθνές Δικαστήpιον.
>>'Ο κ . Σπάακ άπαντα δτι θά έδέχετο νά πράξη τουτο,
ύπό τήν προϋπόθεσιν βεβαίως δτι θά έγνώριζεν δτι ή έλλη­
νική Κυβέρνησις θά ύποστηρίξη τάς προτάσεις του.
>>·Ο κ. Καραμανλής λέγει δτι, δταν δμιλουμεν περί
δημοκρατικής αύτοκυβερνήσεως, έννοουμεν εν κοινοβού­
λιον τό δποίον θά έξελέγετο άπό τόν λαόν τής νήσου καί
μία δημοκρατική Κυβέρνησις εχουσα δικαιοδοσίαν έφ'
δλων των ζητημάτων, πλήν τινών, ώς ή έξωτερική πολι­
τική, ή άμυνα κ.λ.π. Έν τ1j ώς άνω έννοί~ τής δημοκρα­
τικής αύτοκυβερνήσεως ή κυριαρχία πάντως θά παρέμενε
βρετανική.
>>'Ο κ . Σπάακ λέγει δτι μίαν τοιαύτη ν αύτοκυβέρνησιν
θά τ'ιδύνατο νά εΙχε προτείνει είς τό παρελθόν καί πρό τής
έξαγγελίας του βρετανικου σχεδίου. Τώρα δμως εΙναι άρ­
γά. Ζητεί άπό τήν έλληνικήν Κυβέρνησιν νά γνωρίση είς
αύτόν κατά πόσον θά έπεθύμει νά έμφανίση ώς ίδικήν του
πρωτοβουλίαν τήν ίδέαν τής προσφυγής είς τό Διεθνές Δι­
καστήριον καί τής συνδιασκέψεως . ·Επιθυμεί δμως νά εΙ ναι
παραλλήλως βέβαιος δτι θά τύχη τής έν προκειμένφ ύπο­
στηρίξεως τής έλληνικής Κυβερνήσεως.
>>· Επαναλαμβανομένης τής συσκέψεως, δ κ . πρόεδρος
τής έλληνικής Κυβερνήσεως λαμβάνων τόν λόγον παρα­
τηρεί δτι τό κυπριακόν πρόβλημα παρουσιάζει δύο πλευ­
ράς: τήν δυνατότητα τfjς δρ ιστικής λύσεως καί τήν τής
προσωρινής τοιαύτης. Καί δσον άφορά μέν είς τήν δριστι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
241
κήν λύσιν, δύο τινά εΙ ναι δυνατόν νά γίνουν: ή θά πρέπει νά
άφίεται τό μέλλον τελείως άνοικτόν (πράγμα τό δποίον
διατείνεται δτι πράττει ή άγγλική Κυβέρνησις διά του
σχεδίου της) ή θά πρέπει νά προκαθορίζεται τό δριστικόν
καθεστώς tής νήσου, ώς έπρότεινε τήν προτεραίαν δ 'Αρ­
χιεπίσκοπος Μακάριος. ~Ας ελθωμεν δμως, λέγει δ κ. πρό­
εδρος, είς τό προσωρινόν καθεστώς. Θά έκτεθουν ένταυθα
α{ τροποποιήσεις α'ίτινες θά ήσαν άναγκαίαι, κατά τήν έλ­
ληνικήν liποψιν, διά νά γίνη δεκτόν τό σχέδιον του κ. Σπά­
ακ ώς βάσις τών συζητήσεων διά τόν καθορισμόν του προ­
σωρινου καθεστώτος τής νήσου. 'Η πρώτη τοιαύτη τρο­
ποποίησις συνίσταται είς τό δτι, παραλλήλως πρός τάς
δύο Βουλάς, θά πρέπει νά προβλεφθή δ θεσμός μιdς ένιαίας
Βουλής άντιπροσωπευτικής δλων των έν τ1j νήσφ διαβι­
ούντων. 'Εξ άλλου τήν άναγκαιότητα μιdς τοιαύτης Βου­
λής άπεδέχθησαν καί οί ~ Αγγλοι κατά τήν έδώ έπίσκεψιν
του κ. Μάκ Μίλλαν, έδήλωσαν δμως δτι αϋτη θά ίδρυθή είς
τό μέλλον λόγω των παρουσιμζομένων σήμερον τεχνικών
δυσκολιών. Τό σχέδιον του κ. Σπάακ, λέγει δ κ. Καραμαν­
λής, θά τ'ιδύνατο νά γίνη άποδεκτόν ώς βάσις συζητήσεως
ύπό τής έλληνικής Κυβερνήσεως , παρά τάς σοβαράς άντι­
δράσεις τάς δποίας θά συναντήση αϋτη, έφ' δσον δμως έν
τφ σχεδίφ τούτφ θά προβλέπεται α) δ θεσμός τής ένιαίας
Βουλής καί β) θά διαγραφή ή τελευταία παράγραφος του
σχεδίου, ωστε ν. άφίεται τό μέλλον άνοικτόν ή έν περι­
πτώσει προκαθορισμου του θά προβλέπεται ή μετά πάρο­
δον ώρισμένων έτών τελεία άνεξαρτησία τής νήσου. Αί
τροποποιήσεις αύται δέν άφίστανται σημαντικώς του βρε­
τανικου σχεδίου, δεδομένου δτι καί τουτο προβλέπει διά τό
μέλλον τόν θεσμόν τής ένιαίας Βουλής καί άφήνει τό μέλ­
λον τής νήσου άνοικτόν καί άπροσδιόριστον.
»Ποίαι εΙναι αί έν προκειμένφ άπόψεις, έρωτα δ κ . Κα­
ραμανλής, του κ. Σπάακ.
>>·Ο κ . Σπάακ είς τό σημείον τουτο έρωτα κατά πόσον ή
έλληνική Κυβέρνησις θά έπεθύμει είς τήν συνδιάσκεψιν νά
παρακαθήσουν καί άλλα Κράτη ή πρόσωπα πλήν των τριών
Κυβερνήσεων καί των δύο κοινοτήτων.
>> • Ο ύπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως, κ. Τσάτσος,
άπαντα δτι έπιθυμία τής έλληνικής Κυβερνήσεως εΙναι
δπως δ κ . Σπάακ λάβη μέρος είς τήν συνδιάσκεψιν.
>>·Ο κ. Σπάακ, συνεχίζων, λέγει δτι μετά τόν καθορι­
σμόν των μελλόντων νά παρακαθήσουν είς τήν συνδιά­
σκεψιν δέον νά καθορισθή ή βάσις τών έν αύτφ συζητή­
σεων. Τοιαύτη βάσις θά εΙναι τό σχέδιόν του , άφου δμως
τονισθή διά μιdς καταλλήλου είσαγωγής τό προσωρινόν
τfιiς λύσεως αύτής καί έπέλθουν αί τροποποιήσεις τάς
δΠοίας θεωρεί άναγκαίας ή έλληνική Κυβέρνησις.
>>·Ο κ . Τσάτσος παρατηρεί δτι ούδεμίαν τροποποίησιν
έπιθυμεί ή έλληνική Κυβέρνησις πλήν του θεσμου τής ένι­
αίας Βουλής καί μιdς προβλέψεως διά τήν δριστικήν λύσιν
του ζητήματος.
>> • Ο κ. Σπάακ λέγει δτι δέον νά άναζητηθή διατύπωσις
είλημμένη κατά τό δυνατόν έκ του βρετανικοiΥ σχεδίου , ή
όποία δέν θά προσκρούση είς τάς τουρκικάς άντιρρήσεις.
'Ε ρωτά κατά πόσον ή διατύπωσις του βρετανικου σχεδίου
περί ένιαίας Βουλής θά ήτο άρκετή καί ικανοποιητική.
>> • Ο κ. Μπίτσιος φρονεί δτι μία τοιαύτη διατύπωσις δέν
θά ήτο άρκετή διότι είς τό βρετανικόν σχέδιον δ θεσμός
προβλέπεται ώς μία εύχή διά τό μέλλον.
242 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
>>·Ο κ. Καραμανλής δηλώνει δτι τά περί ένιαίας Βουλής
δεόν νά διατυπωθοϋν κατά τρόπον σαφή καί άποκλείοντα
πάσαν παρερμηνείαν .
»'Ο κ . Σπάακ έρωτα κατά πόσον ύφίστανται άντιρρή­
σεις διά τά σημεία 6 καί 7 τοϋ σχεδίου .
>>'Ο κ. πρόεδρος άπαντα δτι διά μέν τό σημείον 6 ούδε­
μία ύφίσταται άντίρρησις. ' Η έλληνική Κυβέρνησις δια­
τηρεί τάς άντιρρήσεις της δσο':' άφορα τήν δευτέραν παρά­
γραφον τοϋ <'iρθρου 7, τό όποίον προβλέπει ώς άναγκαίαν
τήν συναίνεσιν των τριών ένδιαφερομένων Κυβερνήσεων
διά τήν μεταβολήν τοϋ καθεστώτος τής νήσου.
>>'Ο κ. Σπάακ άπαντα δτι θά ήδύνατο νά άπαλειφθή
τελείως ή δευτέρα αύτ~ παράγραφος άφιεμένου τελείως
άνοικτοϋ τοϋ μετά έπταετίαν μέλλοντος τής νήσου . Πάν­
τως τό σχέδιον τοϋτο, λέγει ό κ. Σπάακ, δέν θά ήδύνατο νά
συζητηθή, έάν άντιλαμβάνεται καλώς τάς άπόψεις τής έλ­
ληνικήςΚυβερνήσεως, είμή έν περιπτώσει άναστολής τής
έφαρμογής τοϋ βρετανικοϋ σχεδίου .
» ' Ο κ. πρωθυπουργός &πα ντα δτι είς τήν περίπτωσιγ
τής μή άναστολής τοϋ βρετανικοϋ σχεδίου ούδείς θά ύφί­
στατο λόγος συζητήσεως καί έρωτα δ ιατί ό κ. Σπάακ άπο­
κλείει τήν ίδέαν τής ήγγυημένης άνεξαρτησίας ώς λύσιν
όριστικήν τοϋ κυπριακοϋ ζητήματος .
»Ό κ. Μελί'iς παρατηρεί δτι ή 'Ελλάς προβαίνει είς
τοιαύτας ύποχωρήσεις ώστε νά δικαιοϋται νά διεκδικήση
ώς όριστικήν λύσιν τήν άνεξαρτησίαν τής νήσου.
» ' Ο κ. Σπάακ άπαντα δτι ένδεχομένως ή μνεία τής ήγ­
γυημένης άνεξαρτησίας θά εθετε έν κινδύνφ τό δλον σχέδι­
όν του . 'Επιθυμεί νά γνωρίζη έκ παραλλήλου τάς άπόψεις
τής έλληνικής Κυβερνήσεως δσον άφορα τήν προσφυγήν
είς τό Διεθνές Δικαστήριον.
»'Ο κ . Μπίτσιος λέγει δτι τό πραγμα χρήζει περαιτέρω
έρεύνης έκ μέρους τής έλληνικής Κυβερνήσεως, ίδί~ άπό
νομικής άπόψεως. 'Εξ <'iλλου εχει ζητηθή ή παρέμβασις
πρό τής I ης ' Οκτωβρίου των ύπογραψασrον τήν Συνθήκην
τής Λωζάννης Δυνάμεων καί δέον νά άναμείνη ή' Ελλάς τά
άποτελέσματα τής ένεργείας ταύτης.
>> ' Ο κ . Σπάακ λέγει δτι δέον ή έλληνική Κυβέρνησις νά
εχη πάντοτε ύπ' όψιν της δτι δλα τά άνωτέρω ώς καί τό
σχέδιόν του δέν άποτελοϋν είμή βάσεις τής συζητήσεως
είς τήν μέλλουσαν νά συνέλθη διάσκεψιν . 'Εάν άντιλαμβά­
νεται καλώς, λέγει, ή έλληνική Κυβέρνησις έπιθυμεί δπως
δλαι α{ προτεινόμενα ι λύσεις καί διαδικασία ι τερματισθοϋν
έγκαίρως καί πρό τής συζητήσεως τής έλληνικής προσφυ­
γής είς τά 'Ηνωμένα ~Εθνη. Θά πρέπει δμως, καί τοϋτο
ε{ναι λίαν σοβαρόν, δταν τήν έπομένην προτείνη τά άνωτέ­
ρω είς τό Συμβούλιον τοϋ ΝΑΤΟ, νά μή γίνουν άμέσως
άποδεκτά ύπό τοϋ ΗΕλληνος άντιπροσώπου, διά νά μή πι­
στεύσουν τά μέλη τοϋ Συμβουλίου δτι πρόκειται περί κεκα­
λυμμένης έλληνικής προτάσεως . Πρέπει ούτος νά δηλώση
δτι θά μελετήση τό θέμα καί θά ζητήση τάς όδηγίας τής
Κυβερνήσεώς του.
>> ' Ο κ. Καραμανλής λέγει δτι, ώς παρετήρησε καί ό κ.
Σπάακ, ή <'iποψις τής έλληνικής Κυβερνήσεως ε{ναι δτι
δλαι αί προτεινόμεναι διαδικασίαι πρέπει νά λάβουν χώ­
ραν πρό τής συζητήσεως είς τά ' Ηνωμένα ~Εθνη.
»'Ο κ . Σπάακ λέγει δτι θά εδει ή έλληνική Κυβέρνησις
νά δηλώση δτι άναλαμβάνει νά ζητήση δπως τό ζήτημα
έξετασθή εί δυνατόν τελευταίον άπό τόν •Οργανισμόν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
'Ηνωμένων 'Εθνών . 'Ανακεφαλαιώνων τά προηγούμενα ,
λέγει δτι τήν έπομένην, άναφερόμενος είς τήν έλληνικήν
διακοί νωσι ν , καθ ' -ην τίθεται ζ ή τη μα καί δι' αύτή ν ταύτη ν
τήν θέσιν τής 'Ελλάδος έν ΝΑΤΟ, καί δικαιολογών οϋτω
τήν ένταϋθα έπίσκεψίν του, θά προβή είς τάς συμφωνηθεί­
σας προτάσεις.
>>'Ο πρωθυπουργός παρεμβαίνων λέγει δτι πρό πάσης
ένεργείας σχετικώς πρός τά προηγούμενα πρέπει νά ζητη­
θή ή σύμφωνος γνώμη των Κυπρίων . Θά ελθη δθεν είς
έπαφήν μέ τόν • Αρχιεπίσκοπον καί, έφ • δσον ούτος συμ­
φωνήση, θά ά)"tοσταλή σχετικόν τηλεγράφημα πρός τόν κ.
Σπάακ. 'Εν περιπτώσει διαφωνίας έκ μέρους των Κυπρίων
ό κ . Σπάακ θά ήδύνατο νά καταβάλη τήν ύστάτην προσπά­
θειαν διά τήν άναστολήν τής έφαρμογής τοϋ βρετανικοϋ
σχεδίου .
>>'Ο κ . Σπάακ άπαντων λέγει δτι θά καταβάλη έν τοιαύ­
ττι περιπτώσει προσπάθειαν, άλλά πιστεύει δτι αϋτη θά
άποτύχη . Είς τήν περίπτωσιν, καθ' -ην λάβη θετικοϋ περιε­
χομένου τηλεγράφημα, θά έμφανίση τά άνωτέρω ώς ίδικόν
του σχέδιον καί θά ζητήση τήν λήψιν άποφάσεως. Βασ ική
ίδέα τοϋ σχεδίου του θά εΙναι τό προσωρινόν τής λύσεως ,
τό όποίον ούδόλως θά προδικάζη τό μέλλον τής νήσου . Θά
προστεθή δέ μία παράγραφος διαλαμβάνουσα τά περί ένός
ένιαίου άντιπροσωπευτικοϋ θεσμοϋ άρμοδίου διά τά έσω­
τερικά ζητήματα . Θά διαγραφή ή παράγραφος, καθ' -ην
ε{ ναι άναγκαία ή συγκατάθεσις των τριών ένδιαφερομένων
Κυβερνήσεων διά τήν μεταβολήν τοϋ καθεστώτος τής νή­
σου καί θά άναγραφή δτι ό κυβερνήτης τής νήσου θά έπι­
κουρήται είς τά εργα του ύπό άντιπροσώπου των δύο κοι­
νοτήτων, ώς π . χ . οί πρόεδροι των δύο Βουλών . Διά νά
καταστή&η τήν θέσιν το υ περισσότερον ίσχυράν , θά προ­
σπαθήση νά με,αχειρισθfj φράσιν τοϋ σχεδίου Μάκ Μίλ­
λαν. ·Ο θεσμός τής ένιαίας Βουλής θά ήδύνατο νά διατυ­
πωθή ώς 'Όrgane representatif, charge des interets de l'ile
dans son ensemble".
»'Ο κ. Τσάτσος παρατηρεί δτι θά ή δυνάμεθα νά προόθέ­
σωμεν είς τήν άνωτέρω διατύπωσιν τήν λέξιν "legislatif' η
νά προτιμηθή ή διατύπωσις 'Όrgane commun".
» ' Ο κ . πρόεδρος τής έλληνικής Κυβερνήσεως παρατη­
ρεί έπίσης δτι τό σχέδιον έν τφ συνόλφ του καί ή διατύπω­
σις των περί ένιαίας Βουλής δέον νά ε{ ναι άπολύτως σαφής
ώστε νά παράσχη τοϋτο, χρησιμεϋον ώς βάσις συζητήσε­
ως, βασίμους έλπίδας έπιτυχίας καί νά άποφευχθή ό κίνδυ­
νος δημιουργίας παρεξηγήσεων.
»'Ο κ. Σπάακ λέγει δτι ή διατύπωσις εΙ ναι τελείως σα­
φής, ούδόλως δίδουσα λαβήν είς παρεξηγήσεις, δεδομένου
δτι έν τφ σχεδίφ προβλέπονται άφ ' ένός μέν δύο Βουλαί
διά τά κοινοτικά ζητήματα άφ' έτέρου δέ εν ένιαίον άντι­
προσωπευτικόν όργανον διάτα έσωτερικά ζητήματα . Οϋτω
ή άντιδιαστολή καθίσταται άπολύτως σαφής. Τό πρωτεϋον
<'iλλωστε εΙναι ή σύγκλησις τής συνδιασκέψεως, καθ ' -ην
τά άνωτέρω θά τύχουν έμπεριστατωμένης έξετάσεως.
» Είς τό σημείον τοϋτο ό κ . Μπίτσιος έρωτα τόν κ.
Σπάακ πως θά φέρη τόν λόγον είς τό θέμα τής προσφυγής
είς τό Διεθνές Δικαστήριον.
» ' Ο κ . Σπάακ άπαντrον λέγέι δτι είς τήν είσήγησίν του
θά περ ιλάβη τήν παρατήρησιν δτι είς τάς έλληνικάς άν­
τιρρήσεις έπί τοϋ βρετανικοϋ σχεδίου μνημονεύεται ή πα­
ραβίασις τοϋ <'iρθρου 27 τής Συνθήκης τής Λωζάννης . Δε-
 ΔΙΑΜΕΣΟΛΆΒΗΣΗ ΣΠΑΑΚ
δομένου δέ δτι τίθεται έπί τάπητος εν ζήτημα νομικής κυ­
ρίως φύσεως θά εΙ ναι εϋκολον δι' αuτόν νά προτείνη έν
συνεχείq. δπως αί δύο ένδιαφερόμεναι Κυβερνήσεις (ελ­
ληνική καί βρετανική) άποδεχθοuν τήν προσφυγήν εiς τό
Διεθνές Δικαστήριον.
.ο κ. πρωθυπουργός τελευτών λέγει δτι επιθυμεί νά ευ­
χαριστή ση τόν κ. Σπάακ,, διότι ύπεβλήθη ε{ς τόν κόπον νά
ί\λθη είς 'Αθήνας καί νά θέση είς τήν διάθεσιν τής ελληνι­
κής Κυβερνήσεως καί είς τήν διάθεσιν τής Συμμαχίας τό
κυρος τής προσωπικότητός του. 'Η ελληνική Κυβέρνη­
σις θά έπεθύμει νά έκτιμήση δ κ. Σπάακ τό μέγεθος τών
παραχωρήσεων, εiς liς προέβη, ώς καί τό μέγεθος τών κιν­
δύνων, οϊτινες θά προκύψουν έκ τής έπιμονής των Βρετα­
νών δπως έφαρμόσουν άπό τής ι ης 'Οκτωβρίου τό σχέδιόν
των . 'Η Κυβέρνησις θά έπικοινωνήση έντός τής εσπέρας
μέ τούς Κυπρίους, τών όποίων ή σύμφωνος γνώμη εΙναι
άπαραίτητος, άφ' ενός διότι θά παρακαθήσουν είς τήν συν­
διάσκεψιν καί άφ' ετέρου διότι ή ελληνική Κυβέρνησις
δέν δύναται νά έ~ιβάλη ε{ς αuτούς λύσεις, αϊτινες έν
άγνοίq. των θά άπεφασίζοντο .
>>'Ο κ. Σπάακ δηλώνει δτι θά καταβάλη τό maximum
των προσπαθειών του διότι άντιλαμβάνεται καλώς τήν ση­
μασίαν καί τάς συνεπείας τής έφαρμογής άπό ι ης 'Οκτω­
βρίου του βρετανικου σχεδίου. Μολονότι προβλέπει άπό
τουδε τάς δυσχερείας, liς θά συναντήση, έλπίζει νά φέρη
είς αϊσιον πέρας τό εργον του» 94 •
Εύθύς μετά τίς συνομιλίες του μέ τό γ. γραμματέα
τοϋ ΝΑΤΟ, δ 'Έλληνας πρωθυπουργός ένημέρωσε
σχετικά τόν 'Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Τό πρακτικό
τής συναντήσεως άναφέρει:
<Πό εσπέρας τής 23ης Σεπτεμβρίου ι958, μετά τήν σύ­
σκεψίν του μετά τουγενικου γραμματέως του ΝΑΤΟ, δ κ.
πρόεδρος τής Κυβερνήσεως έκάλεσε τόν 'Αρχιεπίσκοπον
Μακάριον παρ' αuτψ καί τόν ένημέρωσε πλήρως έπί τών
διαμειφθέντων μετά του κ . Σπάακ, έλθόντος ένταυθα κατό­
πιν τής Διακοινώσεως ήμών τής 8ης Σεπτεμβρίου καί του
μηνύματος του προέδρου τής ι8ης τρέχοντος, δι' ών τφ
έπεσημαίνετο δτι έάν ή βρετανική Κυβέρνησις έφαρμόση
τό σχέδιόν της έν Κύπρφ, θά προκύψη κατάστασις καθι­
στώσα προβληματικήν τήν θέσιν τής 'Ελλάδος έντός του
ΝΑΤΟ .
>>·Ο κ. Καραμανλής εΙπεν είς τόν 'Αρχιεπίσκοπον δτι
άπό τόν κ. Σπάακ έζήτησεν δπως ένεργήση ταχέως καί
άποτελεσματικώς ϊνα άσκηθή ή έπιρροή του ΝΑΤΟ διά
τήν ματαίωσιν τής έφαρμογής του βρετανικου σχεδίου. ·Ο
κ. Σπάακ άπήντησεν δτι εΙ ναι διατεθειμένος νά πράξη του­
το , πιστεύει δμως άπολύτως δτι παρομοία ένέργεια θά εΙ ναι
άνεπαρκής διά νά πείση τόν κ. Μάκ Μίλλαν καί δτι εΙ ναι
κατά τήν γνώμη ν του άπαραίτητον δπως παραλλήλως προ­
βληθουν νέαι έποικοδημητικαί ίδέαι, αϊτινες νά θέσουν είς
δύσκολον θέσιν τήν βρετανικήν Κυβέρνησιν. ·Ο κ. Σπάακ
προσέθεσεν δτι ή έποχή των λόγων παρήλθεν καί έπέστη ή
στιγμή τών άποφάσεων.
>> • Ο κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως άπήντησεν τότε δτι
ή χθεσινή δήλωσις του' Αρχιεπισκόπου περιέχει άκριβώς
αuτάς τάς νέας ίδέας. Δύναται συνεπώς δ κ. Σπάακ νά προ­
τείνη εiς τούς Βρετανούς δπως, διά μέν τήν προσωρινήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
243
περίοδον παράσχουν δημοκρατικήν αuτοκυβέρνησιν, ώς
όριστικήν δέ λύσιν άποδεχθουν τήν άνεξαρτησίαν τής νή­
σου. ·Ο κ. Σπάακ άπήντησεν δμως είς τουτο δτι βλέπει ώς
άπίθανον τήν δυνατότητα ρυθμίσεως άπό τουδε του όρι­
στικου καθεστώτος, διότι τουτο θά έσήμαινε παραίτησιν
καί τών τριών Κυβερνήσεων άπό τάς βασικάς των έπιδιώ­
ξεις. Διά τόν λόγον τουτον δ κ. Σπάακ προέτεινε τήν κάτω­
θι διαδικασίαν : Νά προτείνη τήν σύγκλησιν διασκέψεως,
είς τήν όποίαν νά μετάσχουν αί τρείς Κυβερνήσεις, άντι­
πρόσωποι τής ελληνικής πλειοψηφίας καί τουρκικής μει­
οψηφίας έν Κύπρφ καί δ ίδιος. ·Η διάσκεψις αuτη νά λάβη
ώς βάσιν συζητήσεως τό σχέδιόν του τής 4ης Αuγούστου.
»Συνεχίζων τήν ένημέρωσίν του πρός τόν 'Αρχιεπί­
σκοπον δ κ. πρωθυπουργός του άνέφερεν δτι άρχικώς μέν
έπέμεινεν έπί τής iδικής του σκέψεως, τελικώς δέ εΙπεν εiς
τόν κ. Σπάακ δτι, διά νά ληφθή τό σχέδιόν του ώς βάσις
συζητήσεως, δέον άπαραιτήτως νά γίνουν δύο μεταβολαί,
α) νά προστεθή δ δρος δτι θά συγκροτηθή ενιαία Βουλή
καί β) νά προβλεφθή ώς μελλοντικόν καθεστώς ή άνεξαρ­
τησία . Τελικώς δ κ. Σπάακ άπεδέχθη τόν πρώτον δρον,
έπειδή δέ θεωρεί δτι θά καταστή άδύνατος ή συνεννόησις
έάν έπιληφθώμεν άπό τουδε τής τελικής λύσεως, έδέχθη νά
άπαλείψη έντελώς τό σημείον του σχεδίου του τό άφορων
τό μέλλον.
>>'Επειδή δ κ. Σπάακ εΙπεν δτι βλέπει τήν άνωτέρω δια­
δικασίαν ώς τό μόνον μέσον ματ(lιώσεως του άγγλικου
σχεδίου καί λόγφ τών μεγάλων κινδύνων, ους θά έδημιούρ­
γει ή έφαρμογή αuτου, δ κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως
έπεθύμει νά γνωρίζη τάς σκέψεις του 'Αρχιεπισκόπου κα­
θόσον εΙχε δηλώσει εiς τόν κ. Σπάακ δτι πρίν i\ παράσχη
όριστικήν άπάντησιν έπεθύμει νά γνωρίζη τάς άπόψεις του
κυπριακου παράγοντος α) διότι δ 'Αρχιεπίσκοπος θά πα­
ρεκάθητο ε{ς τήν διάσκεψιν καί β) διότι σχέδιον μ ή άποδε­
κτόν ύπό των Κυπρίων δέν θά εΙχε πρακτικήν άξίαν.
>>·Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι ή άνωτέρω διαδι­
κασία, ήν προτείνει ό κ . Σπάακ τόν εύρίσκει σύμφωνον,
έφ' δσον ύπάρχει έλπίς διά ταύτης νά άνασταλή ή έφαρμο­
γή του σχεδίου Μάκ Μίλλαν, προτιμa δμως είς τήν διά­
σκεψιν ή όποία θά συνέλθη νά μή τεθή τό θέμα τής δριστι­
κής λύσεως.
>>·Ο κ . πρωθυπουργός άπήντησεν δτι τουτο δέν εΙ ναι
δυσχερές έφ' δσον, ώς εΙπεν, τό σχέδιον Σπάακ οuδεμίαν
θά κάμη μνείαν περί του μέλλοντος . Κατόπιν δέ τής συγκα­
ταθέσεως του 'Αρχιεπισκόπου θά τηλεγραφήση είς τόν κ.
Σπάακ δτι δύναται νά προχωρήση βάσει τών ένταυθα συ­
ζητηθέντων»95 .
24 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Ό γ. γραμματέας τοϋ ΝΑΤΟ, Πώλ-' Ανρύ Σπάακ,
εύθύς μετά τήν έπάνοδό του στό Παρίσι, συγκαλεί τό
Συμβούλιο τοϋ ΝΑΤΟ, πρός τό όποίο καί ύποβάλλει
σχέδιο γιά τήν έπίλυση τοϋ Κυπριακοϋ, μέ βάση τά
συμπεράσματα πού συνήγαγε κατά τήν έπίσκεψή
του στήν 'Αθήνα. 0{ άπόψεις του εΙχαν εύνοϊκή άπή­
χηση μεταξύ τών έκπροσώπων τών περισσοτέρων
χωρών-μελών τής Συμμαχίας μέ κύρια έξαίρεση τή
Μ . Βρετανία καί τήν Τουρκία. 'Η άντίδραση είδ.ικό-
244 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
τερα τής τελευταίας έκδηλώθηκε βίαιη μέ δήλωση
τοϋ έκπροσώπου της στό διεθνή όργανισμό, Σαρπέρ,
δτι δ γ. γραμματέας τοϋ ΝΑΤΟ έξαπάτησε τήν
~ Αγκυρα ύπερβαίνοντας τίς άρμοδιότητές του καί
προτείνοντας σχέδιο πού θά ήταν δυνατό νά παρο­
μοιάσει μέ «μάχαιρα έκ τών όπισθεν» γιά τήν Τουρ­
κία· παράλληλα, έπιτέθηκε καί κατά τής 'Ελλάδος,
τήν όποία καί χαρακτήρισε «άνειλικρινή σύμμαχο».
Στήν άνάληψη καί τήν έξέλιξη τής πρωτοβουλίας
τοϋ Σπάακ άναφέρθηκε, στίς 27 Σεπτεμβρίου, ό Κ.
Καραμανλής σέ έπιστολή πρός τό βασιλέα Παϋλο,
άπό τόν όποίο καί ζήτησε νά έπισπεύσει τήν έπάνοδό
του άπό ίδιωτικό ταξίδι στήν κεντρική Εύρώπη:
«Μεγαλειότατε,
» "Οπως θά εχετε πληροφορηθή καί όπως προέ­
βλεπα, τό Κυπριακό ν είσήλθεν είς τήν πλέον κρίσι­
μον φάσιν του. Ή έπικειμένη έφαρμογή του βρετα­
νικού σχεδίου, μέ έγκατάστασιν Τούρκου άντιπρο­
σώπου, κατά τήν lην 'Οκτωβρίου, θά δημιουργήση
έν Κύπρφ, έν 'Ελλάδι άλλά καί διεθνώς μίαν έπικίν­
δυνον εντασιν.
»Ή Κυβέρνησις, διά νά ματαιώση τήν έφαρμο­
γήν του σχεδίου καί τάς συνεπείας του, έκινητοποί­
ησε πaν μέσον, προσφάτως δέ καί τό Συμβούλιον του
ΝΑ ΤΟ, τοv δποίου δ γενικός γραμματεύς έπεσκέφθη
τάς 'Αθήνας.
)) 'Ο κ. Σπάακ συνεφώνησε μαζί μας έπί προτάσε­
ως τήν δποίαν θά ύπέβαλλε δ ίδιος, μέ σκοπόν, άφ'
ένός μέν νά έπιτύχη άναβολήν τής έφαρμογής τοv
βρετανικού σχεδίου, άφ' έτέρου νέας συζητήσεις βά­
σει ίδικοv του σχεδίου, έπί τfj έλπίδι έξευρέσεως μι­
aς λογικής λύσεως.
))Κατά τάς δύο συνεδριάσεις τοv Συμβουλίου τοv
ΝΑΤΟ, τήν πρότασιν Σπάακ, ή δποία εύνοεί τήν έλ­
ληνικήν θέσιν, ύπεστήριξαν αί περισσότεραι χώραι,
πλήν δυστυχώς τής 'Αμερικής καί τής Γαλλίας, αί
δποία έπεφυλάχθησαν, μέ τήν δήλωσιν ότι δέν εχουν
δδηγίας τών Κυβερνήσεών των.
))Συνεπείcι τούτου καί διότι καί δ ΝΑγγλος έδή­
λωσε ότι δέν εχει δδηγίας τής Κυβερνήσεώς του, δέν
κατέστη δυνατόν νά ληφθή άπόφασις. 'Υπάρχει πρό­
βλεψις ότι, όταν λάβη δδηγίας δ v Αγγλος άντιπρό­
σωπος, θά συνέλθη έκ νέου τό Συμβούλιον, &πόντος
όμως του κ. Σπάακ, όστις έν τφ μεταξύ άνεχώρησε
διά τήν Άμερικήν.
))Δέν γνωρίζω ποίον θά εlναι τό άποτέλεσμα τής
πρωτοβουλίας τοv κ. Σπάακ. "Ολαι αί ένδείξεις πεί­
θουν ότι οί ΝΑγγλοι καί οί Τούρκοι θά έπιμείνουν έπί
τής έφαρμογής του σχεδίου των. Τούτο, εlναι περιτ­
τόν νά σaς είπω, ότι θά δημιουργήση κατάστασιν αύ­
τόχρημα έκρηκτικήν καί έν Κύπρφ καί έν 'Ελλάδι.
)) ~Ηδη, έν όψει τοv ένδεχομένου αύτοv, ύπάρχουν,
έκτός τών άλλων, σοβαραί πληροφορία ι περί γενικής
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
έξορμήσεως άντιπολιτεύσεως, Μακαρίου, Διγενή
καί λοιπών Κυπρίων μέ σύνθημα τήν άποχώρησίν
μας άπό τό ΝΑ ΤΟ. Δέν σaς άποκρύπτ_ω ότι ύπό τάς
συνθήκας αύτάς θά δημιουργηθή μία δυσχερής κατά­
στασις, τοσούτφ μάλλον καθ' όσον τάς τελευταίας
ήμέρας τό άvτιδυτικόν πνεύμα παρ' ήμίν ένισχύεται.
)) 'Εν όψει όλων αύτών καί έπε ι δ ή ένδέχεται ίσως
νά παραστή άνάγκη νά ληφθούν έντός τών προσεχών
ήμερών άποφάσεις κρίσιμοι, νομίζω ότι θά ήτο χρή­
σιμον νά έπανέλθετε τήν προσεχή έβδομάδα είς τήν
'Ελλάδα. ~Αλλωστε εlναι φανερά καί ή άδημονία
τής κοινής γνώμης, ή δποία ύπό τάς παρούσας συνθή­
κας αίσθάνεται τήν άνάγκην τής έν 'Ελλάδι παρου­
σίας Σας.
))Αυποvμαι, διότι θά γίνω δυσάρεστος είς τήν Με­
γαλειοτάτη ν είσηγούμενος τήν έπίσπευσιν τής έπι­
στροφής Σας. Δυστυχώς όμως εlναι μέσα είς τά καθή­
κοντά μου νά είσηγοvμαι κάποτε καί δυσάρεστα,
πλήν χρήσιμα πράγματω)9 6 •
Τρείς μέρες άργότερα, δ ίδιος ό Σπάακ, σέ έπι­
στολή του πρός τόν Κ. Καραμανλή, άναφέρθηκε στή
συνέχεια πού ε{χε ή πρόσφατη πρωτοβουλία του:
«'Αγαπητέ μου κ . πρωθυπουργέ,
»'Ε πι τρέψατέ μου νά σiiς έκθέσω τά γεγονότα τά όποία
έξετυλίχθησαν έν Παρισίοις άπό τfjς έπιστροφfjς μου έξ
'Αθηνών .
»VΗδη, τήν πρωίαν τfjς 24ης Σεπτεμβρίου έξέθεσα είς
τό μόνιμον Συμβούλιον του ΝΑΤΟ τό σχέδιον, τοi) όποίου
τάς γενικάς γραμμάς σaς ε{χον άναφέρει τήν προηγουμέ­
νην.
»Τό σχέδιον τοuτο, όπερ έγένετο εύνοϊκrος δεκτόν ύπό
των περισσοτέρων άντιπροσώπων, έξέπληξεν άναμφισβη­
τήτως τούς άντιπροσώπους τfjς Μεγάλης Βρετανίας καί
τfjς Τουρκίας. Νομίζω ότι άμφότεροι εΙχον τό συναίσθημα
ότι έτίθεντο νέα προβλήματα.
»Μετά βραχείαν συζήτησιν προέτεινον όπως νέα συνε­
δρίασις λάβη χώραν τήν έπομένην ήμέραν, Πέμπτην, 25ην
τρέχοντος.
»Κατά τήν συνεδρίασιν αύτήν, ήτις ελαβε χώραν είς τό
τέλος του άπογεύματος, ό Βρετανός άντιπρόσωπος έδήλω­
σεν ότι έστερείτο όδηγιrον καί ότι ήτο είς άδυναμίαν νά
εχη όδηγίας πρό τfjς παρόδου πολλών ήμερων, τfjς Κυβερ­
νήσεώς του εύρισκομένης είς τήν άνάγκην νά μελετήση
λίαν προσεκτικrος τάς προτάσεις μου καί νά σταθμίση άπά­
σας τάς δυνατάς συνεπείας αύτrον.
»'Αντιθέτως, ό Τοuρκος άντιπρόσωπος, όστις εΙ χ εν εύ­
ρεθfj είς άπ' εύθείας έπαφήν μετά του κ. Ζορλοu, παρόντος
έν Παρισίοις, προέβη είς έπίθεσιν έκτάκτου βιαιότητος
κατά του σχεδίου καί έμόu του ίδίου, κατηγορών με έπί
ύπερβάσει των καθηκόντων μου καί μεροληψία ύπέρ τfjς
'Ελλάδος. 'Απέρριψεν άπάσας τάς προτάσεις μου καί έπέ­
ρανε τήν δήλωσίν του, τονίζων ότι ή Κυβέρνl,σίς του έμ­
μένει αύστηρrος είς τό βρετανικόν σχέδιον καί τήν έφαρμο­
γήν αύτοu καί ότι δέν ύπfjρχε πλέον άλλη συνδιάσκεψις έπί
του Κυπριακοu.
>>'Ο κ. Μελaς, άπό ίδικfjς του πλευρiiς, έδήλωσε τήν
 ΔΙΑΜΕΣΟΛΆΒΗΣΗ ΣΠΑΑΚ
άνευ ένθουσιασμοu άποδοχήν του σχεδίου ύπό τής έλληνι­
κής Κυβερνήσεως .
»'Εγώ δ ίδιος παρετήρουν ότι δέν ήτο πιθανόν ή έγκρι­
σις αϋτη νά εΙχε δοθή χωρίς τήν προηγουμένην διαβού­
λευσιν του 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου καί ότι τοuτο μου
έφαίνετο πρωταρχικής σημασίας .
»Τό Συμβούλιον άπεφάσισε νά άναβάλη τήν συνεδρία­
σιν μέχρις ότου ή βρετανική Κυβέρνησις εΙναι εiς θέσιν νά
άποφανθή καί άκολούθως άνεχώρησα διά τάς • Ηνωμένας
Πολιτείας .
»Τό παρελθόν Σάββατον έν Βοστώντι συνήντησα τόν κ .
Φόστερ Ντάλλες καί έξήτασα μετ ' αuτοu διά μακρών τήν
έν Κύπρφ κατάστασιν.
»Του άνέφερον τά τής έπισκέψεώς μου εiς 'Αθήνας καί
του ύπέδειξα πόσον σοβαρά ν εύρίσκω τήν κατάστασιν . ' Ο
ύπουργός οuδέν άντείπεν εiς τοuτο.
>>Συνεφώνησε μαζί μου είς τήν πρόβλεψιν ότι ή βρετα­
νική άπάντησις είς τήν πρότασίν μου 'θά ήτο πιθανόν οϋτε
ναί οϋτε όχι· καί ότι θά έτιθέμεθα πιθανώς ένώπιον άντι­
προτάσεων , μέ συνεβούλευσε δέ νά έπιστρέψω εiς Παρισί­
ους, ϊνα προεδρεύσω του Συμβουλίου, τό δποίον έγνωρίζα­
μεν ότι έπρόκειτο νά συγκληθή τήν Δευτέραν τό άπόγευμα.
»' Ηκολούθησα τήν συμβουλήν ταύτη ν, ijτις μοu έφάνη
σώφρων. Κατά τήν συνεδρίαν του άπογεύματος τής Δευτέ­
ρας, δ Βρετανός άντιπρόσωπος προέβη εiς δήλωσιν κατά
τήν εννοιαν ijτις εΙχε προβλεφθή.
»' Εδήλωσεν ότι κατόπιν ώρίμου σκέψεως, ή βρετανική
Κυβέρνησις δέν ήδύνατο νά παραιτηθή τής έφαρμογής του
σχεδίου . Τό κύριον επιχείρημά του ήτο ότι τοιαύτη παραί­
τησις θά ήπείλει νά δημιουργήση κατάστασιν είς άκρον
συγκεχυμένην καί έπικίνδυνον καί ότι, ένώ ήτο δυνατόν νά
μή συνταχθοuν οί UΕλληνες Κύπριοι πρός τοιαύτην ένέρ­
γειαν, αϋτη ήδύνατο νά έξερεθίση έπικινδύνως τούς Τουρ­
κοκυπρίους, όπερ καί έθετε τόν κυβερνήτην εiς κρίσιμον
θέσ ιν .
» ' Ο Βρετανός άντιπρόσωπος προσέθεσεν, έν τούτοις ,
ότι ή Κυβέρνησίς του ήτο έτοίμη νά λάβη μέρος είς συνδιά­
σκεψιν έπί σκοπψ συζητήσεως του ζητήματος έπί τών βά­
σεων καί εiς τό πλαίσιον του βρετανικοί) σχεδίου . ' Ο
Τοuρκος άντιπρόσωπος, πολύ μετριοπαθέστερος, εδήλω­
σεν ότι ή Κυβέρνησίς του εΙ χε άποφασίσει νά διορίση τόν
έν Λευκωσί~ Τοuρκον γεν ικόν πρόξενον εiς πλήρωσιν των
καθηκόντων, άτινα προέβλεπε τό βρετανικόν σχέδιον .
»'Ακολούθως, ήρχισενή συζήτησις, ijτις περιεστράφη
κυρίως περί τά έξης σημεία :
» I. Ποία άκριβής έρμηνεία θά έπρεπε νά δοθή είς τόν
ρόλον τόν δποίον ή βρετανική Κυβέρνησις εΙ χε σκοπόν νά
άναθέση εiς τόν ύπό τής τουρκικής Κυβερνήσεως διορι­
σθέντα άντιπρόσωπον καί εiς τόν ένδεχομένως διορισθησό­
μενον ύπό τής έλληνικής Κυβερνήσεως .
»2. 'Επί ποίων βάσεων θά ηδύνατο νά συγκροτηθή συν­
διάσκεψις καί ποία θά ήσαν τά πλαίσια αuτής.
»'Η συζήτησις ύπήρξε μακρά καί όφείλω νά παρατηρή­
σω ότι οί περισσότεροι των άντιπροσώπων των μή &:π '
εuθείας ένδιαφερομένων χωρών επενέβησαν κατά τρόπον
συμβιβαστικόν έν ταυτφ καί θετικόν.
»'Η συζήτησις αϋτη άπέφερεν ώρισμένον άριθμόν νέων
στοιχείων, άτινα θεωρώ λίαν σημαντικά; συγκεκριμένως
όσον άφορα εiς τήν άκριβή θέσιν των άντιπροσώπφν των
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
245
δύο Κυβερνήσεων καί τόν είς τούτους άποδιδόμενον ρό ­
λον. nΗχθημεν έν Συμβουλίφ νά έξετάσωμεν τήν διατύπω­
σιν (formule), ijν εΙ χε μεταχειρισθή δ κ. Μάκ Μίλλαν κατά
τήν άγόρευσίν του τής 19ης 'Ιουνίου καί τήν παρεβάλο­
μεν πρός έκείνην , ijν εΙχε χρησιμοποιήσει ούτος εiς τόν
λόγον του τής 15ης Αuγούστου . Κατά προσεκτική ν έπανά­
γνωσιν των κειμένων , διεπιστώσαμεν ότι ύπήρχε συγχρό­
νως καί μεγάλη έξέλιξις καί ίκανή άσάφεια. Παρακληθείς
ύπό του κ. Μελa νά δώση- έξηγήσεις όσον δυνατόν σαφε­
στέρας, , δ πρέσβυς τής Μεγάλης Βρετανίας έθεώρησε δυ­
νατόν νά δώση δρισμόν, όν θά ήδυνάμεθα νά άποκαλέσω­
μεν άρνητικόν · καί επί του άρνητικοu τούτου δρισμοu έπι­
θυμώ νά έπισύρω δλόκληρον τήν προσοχήν σας.
»Βασιζόμενος έπί του κειμένου τής δηλώσεως τής βρε­
τανικής Κυβερνήσεως έβεβαίωσεν ότι οί άντιπρόσωποι,
περί ών γίνεται λόγος είς τό βρετανικόν σχέδιον, δέν έπρό­
κειτο νά άσκήσουν ουδέν μέρος τής κυριαρχικής εξουσίας
καί οuδέ κάν μέρος τι τής διοικητικής έξουσίας . Δέν
ήδυνήθη νά προχωρήση περαιτέρω , άλλά ή δήλωσις αϋτη
μοu φαίνεται λίαν σημαντική καί πιθανώς επαρκής . 'Εάν
έννόησα καλώς τήν άποψιν τής έλληνικής Κυβερνήσεως,
ή άντίθεσις ταύτη εiς τό οuσιαστικόν τοuτο σημείον του
βρετανικοί) σχεδίου εΙναι ότι ή έλληνική Κυβέρνησις άρ­
νείται νά παραχωρηθή εiς τήν τουρκικήν Κυβέρνησιν οί­
ονδήποτε μερίδιον κυριαρχικής ή καί διοικητικής έξουσί­
ας έν τij νήσφ .
»Κατά συνέπειαν δέν μοu φαίνεται νά ύπάρχη βασική
άντίθεσις μεταξύ τής έλληνικής Κυβερνήσεως καί τής
βρετανικής. Φαίνεται μaλλον νά συνεχίζεται μία παρανό­
ησις προερχομένη εκ του γεγονότος ότι ή βρετανική δή­
λωσις εΙχε χαρακτήρα πολύ γενικόν, φαίνεται, όμως, έπί­
σης, ότι ή παρανόησις αϋτη θά i]δύνατο νά διαλυθfi.
»' Επιτρέψατέ μου να είπω ότι δέν νομίζω ότι θά ή το
σώφρον ή έλληνική Κυβέρνησις νά λάβη δριστικάς θέ­
σεις, χωρίς νά εχη τελείως διευκρινίσει τό σημείον τοuτο.
»Μετά τήν ώς άνω συζήτησιν, ήδυνήθημεν, έπίσης, νά
καθορίσωμεν, κατά τρόπον νομίζω έπιτυχή, έπί ποίων βά­
σεων καί έντός ποίων δρίων θά i]δύνατο ή συνδιάσκεψις νά
λάβη χώραν . Θά ήτο άναμφισβητήτως άδύνατον ή βρετα­
νική Κυβέρνησις νά παραιτηθfi δλοσχερώς του σχεδίου
της. 'Αλλά τοuτο δέν άποτελεί πλέον εi μ ή εν έκ τών στοι­
χείων τής συζητήσεως, αί δέ προτάσεις μου θά ήδύναντο
νά άποτελέσουν μέρος τής συζητήσεως κατ' ίσον λόγον
πρός αuτό τοuτο τό βρετανικόν σχέδιον.
»Προσθέτω ότι ή συζήτησις θά ήτο καθ ' δλοκληρίαν
έλευθέρα , καί δτι πaσα πρότασις καί πaσα τροποποίησις,
έπί των δποίων οί ένδιαφερόμενοι θά συνεφώνουν κατά τήν
διάρκειαν τής διασκέψεως, θά έδει νά γίνη άποδεκτή .
»'Αντιλαμβάνομαι καλώς, κ. πρωθυπο υ ργέ, ότι άπό έλ­
ληνικfjς πλευρaς ή οϋτω άνακύπτουσα κατάστασις παραμέ­
νει είσέτι πλήρης δυσχερειών, άλλά ε{μαι ύπερήφανος ότι
πρόοδοι μεγάλης σημασίας έπετελέσθησαν . ΕΙμαι έτι μaλ­
λον καί μaλλον πεπεισμένος ότι έάν i]δύνατο νά λάβη χώ­
ραν μία συνδιάσκεψις ύπό τούς όρους, τούς δποίους εΙχον
προτείνει, θά ήδύνατο νά προκύψη λύσις ευνοϊκή διά τόν
λαόν τfjς Κύπρου καί εuτυχής διά τήν 'Ατλαντικήν Συμ­
μαχίαν .
»Κατά τήν διάρ κ ε ιαν τfjς άπογευματινής συνόδου τής
χθές Τρίτης συνετάξαμεν εν εΙδος Πρακτικοu τών ~υνε-
246 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
δριάσεών μας καί άπεφασίσαμεν δτι εκαστος άντιπρόσω­
πος θά ύπέβαλε ταυτα ύπό τήν ί\γκρισιν τής Κυβερνήσεώς
του. 'Eciν δ λα ι α{ Κυβερνήσεις άπεδέχοντο ταυτα, τό άπο­
τέλεσμα θά ήτο δτι ή προτεινομένη διάσκεψις θά ήδύνατο
νά λάβη χώραν λίαν προσεχώς.
»Διά λόγους τούς όποίους σας ε{χον ήδη είπεί, έλπίζω
δτι θά ή το δυνατόν είς τήν έλληνικήν Κυβέρνησιν νά δώση
τήν συγκατάθεσίν της . Νομίζω δτι αί έξηγήσεις αϊτινες
εδόθησαν δσον άφορα είς τόν πραγματικόν ρόλον, τόν
όποίον θά ε{χεν ό Τουρκος άντιπρόσωπος (έάν ή διάταξις
αϋτη διετηρείτο μετά τήν συνδιάσκεψιν), θά ήδύνατο νά
γίνουν άποδεκταί ύπό τής έλληνικής Κυβερνήσεως, χωρίς
αϋτη νά δύναται νά κατηγορηθή δτι ενέδωσεν παντάπασιν
επί ένός σοβαρου σημείου τής θέσεώς της. Νομίζω, πρά­
γματι, δτι ό άντιπρόσωπος ούτος θά επρεπε νά θεωρηθή ώς
εν εlδος διπλωματικου άντιπροσώπου τής τουρκικής Κυ­
βερνήσεως πλησίον των άρχ&ν τής νήσου καί τουτο δέν
μοί φαίνεται οuτε άντίθετον πρός τήν Συνθήκην τής Λω­
ζάννης οuτε άντίθετον πρός τήν έλληνικήν θέσιν .
»Εlμαι πάντοτε είς τήν- διάθεσίν σας διά νά σας παρά­
σχω συμπληρωματικάς εξηγήσεις, έάν νομίζετε τουτο
άναγκαίον, εlμαι δέ, έπίσης, ί\τοιμος νά μεταβώ είς Λονδί­
νον καί ~ Αγκυραν, έάν τουτο ήδύνατο νά άποδειχθή επω­
φελές»97 .
Πρός τήν κατεύθυνση τής άποδοχής τ&ν προτά­
σεων Σπάακ γιά τή σύγκληση διεθνοϋς διασκέψεως
γιά τό Κυπριακό, θά στραφεί, ώς έκπρόσωπος τής
άμερικανικής πλευράς, δ ύφυπουργός 'Εξωτερικών,
Κ. Χέρτερ, μέ έπιστολή πρός τόν Κ. Καραμανλή :
«'Αγαπητέ κύριε πρωθυπουργέ,
»Αύτή τή στιγμή πού τό κυπριακό πρόβλημα παρουσιά­
ζει τόν μεγαλύτερο κίνδυνο γιά τή Συμμαχία του ΝΑΤΟ καί
παραδόξως βρίσκεται ταυτόχρονα πλησιέστερα παρά ποτέ
σέ μιά άμοιβαίως άποδεκτή μεταβατική λύση , θέλω νά μι­
λήσω είλικρινά ώς φίλος τής • Ελλάδος.
»τίς τελευταίες έβδομάδες κάναμε δ,τι μπορούσαμε,
άθορύβως άλλά επειγόντως , γιά νά φέρομε τά ενδιαφερόμε­
να μέρη πλησιέστερα πρός μιά συμφωνία. Οί Βρετανοί ,
τούς όποίους παρο;τρύναμε νά έξετάσουν μέ συμπάθεια τίς
άνάγκες σας, επιδεικνύουν άξιόλογη εύλυγισία καί προθυ­
μία νά κάνουν παραχωρήσεις πρός τό κοινό συμφέρον,
καθώς προκύπτει άπό τή δήλωση πού εκανε ό Βρετανός
άντιπρόσωπος στό ΝΑ ΤΟ κατά τή συνεδρίαση τοϋ Βορει­
οατλαντικου Συμβουλίου τής 30ής Σεπτεμβρίου δτι ό 'Έλ­
ληνας καί ό Τουρκος άντιπρόσωπος δέν θά εχουν ρόλο ώς
κυρίαρχοι ή σχετικά μέ τή διοίκηση τής Κύπρου .
»'Α ναγνωρίζομε δ τι ή 'Ελλάδα εχει ήδη κάνει άρκετές
σημαντικές παραχωρήσεις . Γνωρίζομε δτι οί δεύτερες πα­
ραχωρήσεις δημιουργουν πολιτικές δυσκολίες στήν Κυ­
βέρνησή σας καί έκτιμουμε τό θάρρος πού είχατε νά τίς
κάνετε. Σας ζητουμε τώρα νά μήν διστάσετε σ' αύτήν τήν
κρίσιμη στιγμή, άλλά νά συμφωνήσετε νά συμμετάσχετε
στή διάσκεψη επί τij βάσει του τελευταίου κειμένου τοϋ κ .
Σπάακ.
»Αύτή ή διάσκεψη προσφέρει τήν πιθανότητα μιας
άμοιβαίας ίκανοποιητικής συμφωνίας. Οί ΗΠΑ θά ήταν
πρόθυμες νά συμμετάσχουν στή δι(iσκεψη ώς παρατηρητές
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ή ώς μέλος μιας διμελους ή τριμελους συμβουλευτικής
'Επιτροπής του ΝΑΤΟ.
»Κατά τή διάρκεια τής διασκέψεως θά είμαστε διατε­
θειμένοι νά ύποστηρίξομε τήν ϊδρυση μιας ένιαίας Βουλής
επιπροσθέτως πρός τίς δύο κοινοτικές Βουλές καί νά άσκή­
σομε τήν επιρροή μας, γιά νά επιτευχθεί μιά άμοιβαία άπο­
δεκτή έρμηνεία των άρμοδιοτήτων των κυβερνητικών
άντιπροσώπων , σύμφωνα μέ τή δήλωση του Βρετανου πρέ­
σβη στό ΝΑΤΟ .
»Σ' αύτή τή διάσκεψη ή • Ελλάδα μπορεί νά άγωνισθεί
γιά μιά μεταβατική ρύθμιση, μέσα στά πλαίσια του βρετα­
νικου σχεδίου , ή όποία στ ήν πράξη δέν θά παραβλάπτει τά
μακροπρόθεσμα συμφέροντα τής ·Ελλάδος σχετικά μέ τήν
Κύπρο καί τόν κυπριακό λαό. Καθώς ετόνισε ό Βέλγος
άντιπρόσωπος τήν Τετάρτη στό Βορειοατλαντικό Συμβού­
λιο, οί παρατηρητές του ΝΑΤΟ στή διάσκεψη θά εξασφά­
λιζαν δίκαιη μεταχείριση γιά τήν • Ελλάδα. ~Ε χετε τήν εύ­
καιρία, κύριε πρωθυπουργέ, νά επηρεάσετε σημαντικά τήν
πορεία αύτής τής διενέξεως . Σταθμίζοντας τό άποτέλεσμα
τής άποφάσεώς σας, σας παρακαλώ νά θυμασθε τή βασική
σημασία τ& ν δεσμών τής • Ελλάδος μέ τή Συμμαχία τοϋ
ΝΑΤΟ καί, ίδιαίτερα, τής φιλίας καί τής συνεργασίας τής
'Ελλάδος μέ τίς 'Ηνωμένες Πολιτείες» 98 .
25-27 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
·Ο Ντάγκλας Ντίλλον, 'Αμερικανός ύφυπουργός
'Εξωτερικών έπί οίκονομικ&ν ύποθέσεων, έπισκέ­
πτεται τήν 'Αθήνα καί εχει συνομιλίες μέ άνώτερα
στελέχη τής Κυβερνήσεως καί τόν πρωθυπουργό .
•Ο Κ. Καραμανλής, στή συνάντησή του μέ τόν
'Αμερικανό έπίσημο, άναφέρθηκε άναλυτικά στούς
λόγους πού έπιβάλλουν τήν αυξημένη άμερικανική
βοήθεια ύπό νέα δμως ijδη μορφή. Είδικότερα, έπι­
καλέστηκε τήν αύξηση τής γεωργικής παραγωγής
καί τά προστατευτικά μέτρα τής έλληνικής Κυβερνή ­
σεως , παράγοντες πού δέν έπέτρεψαν τήν άπορρό­
φηση τής βοήθειας πού δινόταν μέ τή μορφή γεωργι­
κών πλεονασμάτων . Παράλληλα, δ πρωθυπουργός
άναφέρθηκε καί στό θέμα τής χορηγήσεως δανείων
γιά τήν έκτέλεση βασικών εργων ύποδομής . Σέ σύ­
σκεψη, έξάλλου, ύπό τήν προεδρία τοϋ ύπουργοϋ
Συντονισμοϋ καί μέ τή συμμετοχή τοϋ 'Αμερικανοϋ
πρεσβευτή στήν 'Αθήνα, τοϋ άρχηγοϋ τής άμερικα­
νικής οίκονομικής άποστολής καί τοϋ διοικητή τής
Τραπέζης τής ·Ελλάδος, έξετάστηκαν οί μακροχρό­
νιες καί βραχυχρόνιες άνάγκες τής έλληνικής οίκο­
νομίας σέ συνάρτηση μέ τή χορήγηση άμερικανικής
βοήθειας .
Σέ δηλώσεις του, δ Ντάγκλας Ντίλλον, πρίν άπό
τήν άναχώρησή του, άφοϋ έντόπισε τό κύριο άντι­
κείμενο τής έπισκέψεώς του στό θέμα τής οίκονομι­
κής βοήθειας, έξήρε τήν οίκονομική πρόοδο πού
εχει έπιτελεστεί στήν 'Ελλάδα:
«Παρά τό γεγονός δτι ε{χον πρό πολλου συνείδησιν
τ&ν τεραστίων προόδων τής · Ελλάδος κατά τήν παρελθου-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΝτΙΛΛΟΝ 247

Συνάντηση μέ τόν 'Αμερικανό ύφυπουργό 'Εξωτερικών, Ντάγκλας Ντίλλον.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

248 ΚΥΠΡΟΣ : ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
σαν δεκαετίαν, δσον άφορα τήν άποκατάστασιν τών ζημι­
ών συνεπείq τής φασιστικής καί τής κομμουνιστικής έπιθέ­
σεως, μου έπροξένησαν iδιαιτέραν έντύπωσιν δσα είδον,
iδίοις ομμασιν, δσον άφορα τήν έπιτευχθείσαν σημαντι­
κήν πρόοδον. ' Υπάρχουν όλίγαι χώραι, αί δποίαι εχουν νά
έπιδείξουν συνεχή έτησίαν άνάπτυξιν τόσον ταχείαν, δσον
ή έπιτευχθείσα ύπό τής 'Ελλάδος, κατά τά τελευταία ετη .
Τό γεγονός δτι ή άνάπτυξις αuτή συνοδεύεται ύπό άναμφι­
σβητήτου οiκονομικής σταθερότητος, άποτελεί μέγα κα­
τόρθωμα τής έλληνικής Κυβερνήσεως, του έλληνικου λαου
καί λίαν έλπιδοφόρον οίωνόν διά τό μέλλον».
Σέ δεύτερη συνάντησή του μέ τόν 'Αμερικανό
έπίσημο, παρουσία καί των ύπουργ&ν 'Εξωτερικών
καί Προεδρίας, δ Κ . Καραμανλής, παράλληλα μέ τήν
άναφορά σέ θέματα οίκονομικής συνεργασίας μετα­
ξύ 'Ελλάδος καί 'Ηνωμένων Πολιτειών, άνέλυσε τίς
έλληνικές άπόψεις γιά τό Κυπριακό, ύπό τό πρίσμα
καί των πρόσφατων έξελίξεων.
Είδικότερη άναφορά, στή διάρκεια των συνομι­
λιών, εγινε καί στό θέμα του έξωτερικου χρέους τής
· Ελλάδος, ~ ρύθμιση του δποίου, ένόψει καί τής
προοπτικής τής διευρύνσεως τής οίκονομικής συ­
νεργασίας της έπί διεθνου-ς έπιπέδου, ετεινε νά
προσλάβει έπιτακτικό χαρακ:cήρα. Σέ έπιστολή του
πρός τόν Ντάγκλας Ντίλλον, στίς 26 Νοεμβρίου, δ
Κ . Καραμανλής θά άποβλέψει στήν άξιοποίηση τής
συνδρομής του 'Αμερικανου ύφυπουργου :
<<Σχετικά μέ τίς συζητήσεις πού είχαμε κατά τήν
πρόσφατη έπίσκεψή σας στήν 'Αθήνα γιά τήν έπι­
θυμητή ρύθμιση του έξωτερικου μας χρέους, έπιθυμώ
νά σfiς πληροφορήσω ότι ό κ. Γαζής, νομικός σύμ­
βουλος τής 'Εθνικής Τραπέζης τής 'Ελλάδος, θά
έλθει πάλι στίς Ήνωμένες Πολιτείες γιά νά έπαναλά­
βει τίς συζητήσεις μέ τούς έκπροσώπους τών 'Αμε­
ρικανών όμολογιούχων. 'Η έπιτυχής έκβαση αύτή ς
τής νέας προσπάθειας θά έξαρτηθεί έν πολλοίς άπό
τή δική σας ένεργό παρέμβαση. Εlναι περιττό νά το­
νίσω ότι αύτή ή ύπόθεση δέν έχει μόνο οΙκονομική
άλλά καί μείζονα πολιτική σημασία. Θά πρέπει νά
μfiς δοθεί ό άπαραίτητος χρόνος γιά νά ένισχύσομε
τήν οΙκονομία μας καί νά έξασφαλίσουμε τήν πολι­
τική μας σταθερότητα. Δέν θεωρώ άναγκαίο νά έπε­
κταθώ περαιτέρω έπί του θέματος, δεδομένου ότι κα­
τά τήν πρόσφατη συζήτησή μας άπεκόμισα τή σαφή
έντύπωση ότι έκτιμfiτε πλήρως τή σοβαρότητά του.
Ό κ. Γαζής θά σfiς έξηγήσει λεπτομερώς τήν πιό
συrκεκριμένη θέση μας.
»Θά ήθελα, συνεπώς, νά ζητήσω τή μεσολάβησή
σας καί νά σfiς διαβεβαιώσω ότι ό έλληνικός λαός θά
σημειώσει καί θά έκτιμήσει βαθύτατα μιά στάση κα­
τανοήσεως καί καλής θελήσεως έκ μέρους τών
'Αμερικανών όμολοyιούχων.
» 'Επωφελούμαι αύτή ς τής εύκαιρίας γιά νά σfiς
έκφράσω τίς εΙλικρινείς εύχαριστίες μου γιά τό ζωη-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ρό ένδιαφέρον πού δείχνετε γιά τά προβλήματά μας
καί νά σfiς παρακαλέσω νά συνεχίσετε νά ύποστηρί­
ζετε τίς προσπάθειές μας γιά τήν &ντιμετώπιση του
δυσχερούς έργου τής διατηρήσεως τής σταθερότη­
τος καί τής προωθήσεως τής οΙκονομικής aναπτύξε­
ως τής 'Ελλάδος. Οί προσπάθειες αύτές έξαρτώνται
εύθέως άπό τή συνέχιση έπαρκοvς άμερικανικής βο­
ηθείας -ύπό τή μορφή βοηθείας άμυντικής στηρί­
ξεως, χρηματοδοτήσεως έργων κοινής χρήσεως, γε­
ωργικών προϊόντων Νόμου 480- γιά νά aντιμετωπί­
σουμε τό πιεστικό πρόβλημα του έλλείμματος του
Ισοζυγίου τρεχουσών πληρωμών καί νά aντέξομε τό
ύπερβολικό βάρος τής aμυντικής μας προσπάθειας.
Στηριζόμεθα έπίσης σημαντικά στή χορήγηση aμε­
ρικανικοv άναπτυξιακου δανείου γιά τήν προώθηση
τής οΙκονομικής μας aναπτύξεως. Θά ήθελα νά σfiς
πληροφορήσω σχετικά ότι προτίθεμαι νά χρησιμο­
ποιήσω τό πρόσφατο διακυβερνητικό γερμανικό δά­
νειο τών 200 έκατ. γερμανικών μάρκων γιά τήν κά­
λυψη τμήματος τών δραχμικών δαπανών δύο μειζό­
νων έργων ύποδομής, ήτοι του ύδροηλεκτρικοv έρ­
γοστασίου του 'Αχελώου καί του δικτύου έθνικών
δδών. 'Όπως πιθανόν θά θυμfiσθε, γιά άμφότερα τά
έργα αύτά έκκρεμοvν αΙτήσεις μας γιά δάνεια aπό τό
Ταμείο 'Αναπτυξιακών Δανείων. 'Η έγκριση αύτών
τών δανείων θά έκτιμηθεί Ιδιαιτέρως καί εlναι aπα­
ραίτητη γιά τήν κάλυψη τών δαπανών σέ συνάλλα­
γμα αύτών τών έργων, ένώ ή άντίστοιχη δραχμική
δαπάνη θά χρηματοδοτηθεί άπό τό γερμανικό δά­
νειο, τό όποίο θά καλύψει ταυτόχρονα καί τό προκύ­
πτον πρόσθετο έλλειμμα στό Ισοζύγιο πληρωμών.
Πιστεύω ότι τοvτο aποτελεί ενα έποικοδομητικό
συνδυασμό, σέ άρμονία μέ τή γενικότερη πολιτική
τών ΗΠΑ καί μέ τίς δικές μας προσπάθειες» 99 •
30 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο πρωθυπουργός προεδρεύει σέ σύσκεψη γιά τά
θέματα τής έκπαιδεύσεως μέ τή συμμετοχή των
ύπουργ&ν Συντονισμου, Οίκονομικ&ν καί Παιδείας.
Οί σχετικές άποφάσεις συνοψίζονται κατά κύριο λό­
γο, στά άκόλουθα σημεία:
1. 'Η άπαλλαγή δλων των άπόρων μαθητών άπό
τά 75% τής προβλεπόμενης άπό τό Ν. 3558/56 έκπαι­
δευτικής είσφορaς καί ή διάθεση του εισπραττόμε­
νου ποσου ώς έξής :
α. 10% καί μέχρι τό ποσό των 6.000.000 δρχ. γιά
τήν παροχή 2.000 ύποτροφι&ν άπό 300 δρχ. μηνιαίως
γιά τούς άπόρους μαθητές τής μέσης έκπαιδεύσεως,
tδίως τούς έπαρχι&τες.
β. 10% καί μέχρι τό ποσό των 6.000 δρχ., γιά τόν
έφοδιασμό των σχολείων μέ έποπτικά μέσα διδασκα­
λίας.
γ. Τό ύπόλοιπο ποσό γιά τήν κατασκευή καί συν­
τήρηση των διδακτηρίων.
 ΜΕΤΡ Α ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ
2. 'Η ϊδρυση καί άμεση λειτουργία έπτά μέσων
σχολών (στήν 'Αθήνα, Θεσσαλονίκη, 'Ιωάννινα,
Πάτρα, Βόλο, 'Ηράκλειο, Κεφαλλονιά) καί ή διάθε­
ση γιά τό σκοπό αύτό του ποσου των 10.000.000 δρχ.,
ώστε νά δημιουργηθουν τά άπαιτούμενα άπό τήν εν­
τονη οίκονομική άνάπτυξη στελέχη μέ τεχνική μόρ­
φωση, καθώς καί τεσσάρων γυμνασίων τεχνικής καί
έπαγγελματικής κατευθύνσεως.
3. 'Η μείωση στό ijμισυ του ύπέρ του Πανεπι­
στημίου Θεσσαλονίκης τέλους Ι% έπί τής άξίας τών
είσαγομένων είδών άπό τά τελωνεία τής Βορείου
'Ελλάδος καί σέ συνδυασμό μέ τήν έπέκτασή του σέ
δλα τά τελωνεία τής χώρας.
Στίς πρόσφατες κυβερνητικές άποφάσεις, ώς έν­
δεικτικές δρισμένων νέων κατευθύνσεων στό χώρο
τής έλληνικής παιδείας, άναφέρεται σχόλιο τής
έφημερίδας «Καθημερινή»:
Είναι εuχάριστον δτι ένεκρίθησαν ώρισμένα μέτρα διά
τήν είσαγωγήν τεχνικής καί έπαγγελματικής έκπαιδεύσεως
είς τήν 'Ελλάδα . 'Η σύστασις έπτά μέσων τεχνικών σχο­
λών, αί όποίαι θά δίδουν πτυχία είς τεχνικούς βοηθούς καί
ή σύστασις τεσσάρων γυμνασίων έπαγγελματικής κατευ­
θύνσεως άποτελουν πράγματι μίαν καλήν ,άρχήν. Οί είδι­
κοί μάλιστα -καί όρθώς- άποδίδουν δλως ίδιαιτέραν
σημασίαν είς τά γυμνάσια αuτά, σκοπός των όποίων θά
είναι νά παρέχουν προσανατολισμόν καί δυνατότητας είς
τούς άποφοίτους των νά άκολουθήσουν άναγκαία είς τήν
νέαν οίκονομίαν τής χώρας έπαγγέλματα 100 •
2 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Καραμανλής έγκαινιάζει σειρά άπορρήτων
συσκέψεων, μέ τή συμμετοχή του ύπουργου των
'Εξωτερικών καί κορυφαίων μελών τής Κυβερνήσε­
ως καί ύπηρεσιακών στελεχών, καθώς καί του 'Αρ­
χιεπισκόπου Μακαρίου, προκειμένου νά άντιμετω­
πιστουν οί κρίσιμες έξελίξεις πού άφορουν τό έθνικό
θέμα τής Κύπρου.
Είδικότερα, ή έλληνική Κυβέρνηση καλουνταν
ήδη, μετά τήν παρέμβαση του Π.-Α. Σπάακ καί τήν
πρότασή του γιά σύγκληση ύπό τήν αίγίδα του διε~
θνους διασκέψεως γιά τήν Κύπρο, νά δώσει συγκε­
κριμένη άπάντηση. Στήν ίδια τή Μεγαλόνησο, ή κα­
τάσταση ήταν έπικίνδυνη καί συγκεχυμένη, άφου , οί
βρετανικές δυνάμεις καί ή ΤΜΤ ε{χαν στραφεί κατά
τής ΕΟΚΑ, ή όποία, μολονότι άπαντουσε μέ σκληρά
πλήγματα, ήταν άνίσχυρη νά ματαιώσει τήν έφαρμο­
γή του σχέδιου Μάκ Μίλλαν. Παράλληλα, ή κλιμά­
κωση τής έντάσεως στίς σχέσεις 'Ελληνοκυπρίων
καί Τουρκοκυπρίων κινδύνευε νά άποδειχτεί κατα­
στροφική γιά τήν έλληνική πλευρά στό μέτρο πού θά
δημιουργουσε στή διεθνή κοινή γνώμη τήν έντύπω­
ση δτι οί 'Έλληνες καί Τουρκοι δέν μπορουσαν νά
συμβιώσουν στήν Κύπρο καί συνεπώς, μόνη λύση
ήταν ή διχοτόμηση· μέ αύτό τό σκοπό, άλλωστε, οί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
249
Τουρκοκύπριοι καί ή w Αγκυρα έπεδίωκαν τή διακοι­
νοτική άναμέτρηση άπό τίς άρχές του ετους. WΗδη,
έξάλλου, ή Τουρκία ήταν έπίσημα πλέον παρούσα
στό νησί, άφου εχει κατά τίς έπιταγές του σχεδίου
Μάκ Μίλλαν διορίσει δικό της κυβερνητικό άντιπρό­
σωπο . Τό βρετανικό σχέδιο έφαρμοζόταν άργά άλλά
σταθερά, δημιουργώντας τετελεσμένα γεγονότα.
Κάτω άπό τίς συνθήκες αύτές, ή διάσκεψη πού
πρότεινε δ γ. γραμματέας του ΝΑΤΟ παρουσιάστηκε
ώς τό μόνο μέσο άντιδράσεως τής έλληνικής πλευ­
ρaς.
Στή διάρκεια τής πρώτης συσκέψεως ύπό τήν
προεδρία του Κ. Καραμανλή καταγράφηκαν, σύμφω­
να μέ τό σχετικό πρακτικό, οί άκόλουθες άπόψεις:
«'Ο κ. Μελaς, άφου άνεγνώσθησαν τά κείμενα τής έπι­
στολής του κ. Σπάακ καί του νέου σχεδίου του γραμματέως
του ΝΑΤΟ, διετύπωσε τήν aποψιν δτι πρέπει νά άποδε­
χθώμεν τήν προτεινομένην ύπό του κ. Σπάακ διάσκεψιν,
ρίπτοντες τό βάρος είς τήν άξίωσίν μας δπως κατά τήν
,διάσκεψιν ταύτην συζητηθή τό όριστικόν καθεστώς τής
Κύπρου καί δή βάσει τής προτάσεως του 'Αρχιεπισκόπου
περί άνεξαρτησίας.
»'Ο κ. 'Αβέρωφ είπεν δτι, κατόπιν τών νέων τούτων
έξελίξεων, δύο όδοί άνοίγονται ένώπιόν μας: είτε νά άπορ­
ρίψωμεν τάς νέας προτάσεις, συνεχίζοντες τόν άγώνα δι'
δλων των μέσων liτινα διαθέτομεν, είτε νά παραδεχθώμεν
τήν προτεινομένην διάσκεψιν. Είς τήν δευτέραν ταύτην
περίπτωσιν δέν θά ήτο όρθόν νά άπαιτήσωμεν δπως έκτων
προτέρων γίνουν δεκτά τά αίτήματά μας, καθόσον τουτο
είναι άδύνατον νά γίνη δεκτόν καί συνεπώς είναι ώς έάν
άπορρίπτωμε τήν ίδέαν τής διασκέψεως.
»'Ο 'Αρχιεπίσκοπος είπεν δτι, κατά τήν γνώμη ν του,
πρέπει νά δεχθώ μεν τήν διάσκεψιν χωρίς νά έμμείνωμεν είς
τήν παροχήν έκτων προτέρων διευκρινήσεων. 'Εν τ'fi δια­
σκέψει, έάν οί άντίπαλοί μας δεχθουν τόν άπό τουδε καθο­
ρισμόν του καθεστώτος άνεξαρτησίας, τότε θά είμεθα έλα­
στικώτεροι έπί των λεπτομερειών του προσωρινου καθε­
στώτος. 'Εάν άντιθέτως έπιμείνουν δτι πρέπει νά ρυθμισθή
μόνον τό προσωρινόν καθεστώς, τότε θά έπιμείνωμεν δπως
τουτο μή εχη στοιχεία προδικάζοντα τό μέλλον.
»Ό κ . 'Αβέρωφ παρετήρησε δτι είς τό θέμα των κυ­
βερνητικών έκπροσώπων παρατηρείται μία συνεχής ύπο­
χώρησις τών n Αγγλων. Είς τό άρχικόν σχέδιον ο{ άντιπρό­
σωποι παρεκάθηντο είς τό Συμβούλιον. 'Εν συνεχείq, τούς
άφηρέθη τό προνόμιον τουτο. Κατόπιν άπεφασίσθη νά μή
σταλή είδικός άντιπρόσωπος έκ Τουρκίας, άλλά νά άνατε­
θουν τά καθήκοντα ταυτα είς τόν Τουρκον γενικόν πρόξε­
νον έν Κύπρφ. τέλος, δ "Αγγλος άντιπρόσωπος είς τό
ΝΑΤΟ έδήλωσεν δτι δ Τουρκος άντιπρόσωπος οuδεμίαν
άνάμειξιν θά εχη είς τήν διοίκησιν τής νήσου καί ουδέν θά
άσκή κυριαρχικόν δικαίωμα. Παραμένει βεβαίως τό γεγο­
νός δτι δέν ήκυρώθη τό βασικόν άγγλικόν κείμενον .
»'Ο κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως είπεν δτι τό βασι­
κώτερον δλων είναι νά έξέλθωμεν έκτου παρόντος άδιεξό­
δου, διότι εuθύς ώς άμβλυνθή δ εκατέρωθεν φανατισμός,
δέν είναι δυνατόν η νά έπικρατήσουν τά δίκαια τών Κυ­
πρίων.
250 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
»'Εν συνεχεί~, διεξάγεται βραχεία συζήτησις έπί τών
προϋποθέσεων ύπό τάς δποίας θά ήδυνάμεθα νά δεχθώμεν
τήν προτεινομένην &ιάσκεψιν.
»Είς τό σημείον τοϋτο δ κ. Μπίτσιος παρακαλεί τόν κ.
πρωθυπουργόν νά τοϋ έπιτρέψη νά διατυπώση τήν κατωτέ­
ρω liποψιν:
»Κατά τάς τελευταίας έβδομάδας δ 'Αρχιεπίσκοπος καί
ή Κυβέρνησις προέβησαν εiς σειράν σημαντικών ύποχωρή­
σεων. Αί ύποχωρήσεις αύται ούδεμίαν ε{χον άνταπόκρισιν .
'Εφεξής τό εδαφος καθίσταται όλισθηρόν καί ε{ναι λίαν
πιθανόν νά έξέλθωμεν έκ τής διασκέψεως μέ άληθώς τραυ­
ματισμένην τήν κυπριακήν ύπόθεσιν. Οϋτω, ένώ σήμερον
τό κϋρος τοϋ 'Αρχιεπισκόπου ε{ναι άκέραιον καί τά έσω­
τερικά πράγματα τής ·Ελλάδος εΙ ναι σταθερά, διότι α{ μέ­
χρι τοϋδε ύποχωρήσεις μας ήσαν όντως άναγκαίαι, κινδυ­
νεύομεν καί τήν κατάστασιν ταύτην τών πραγμάτων νά
ίδωμεν άνατρεπομένην, έάν, ύφιστάμενοι κατά τήν διά­
σκεψιν πιέσεις, προβώμεν εiς νέας ύποχωρήσεις.
»'Ο κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως άπαντα δτι άπό
ήμdς έξαρτdται νά άπορρίψωμεν τάς πιέσεις ταύτας καί θά
τάς άπορρίψωμεν.
»'Ο 'Αρχιεπίσκοπος συμφωνεί μέ τήν liποψιν τοϋ κ.
πρωθυπουργοϋ.
>>·Ο κ . Μελάς λέγει τότε δτι πρέπει νά ζητήσω μεν δπως
ή διάσκεψις διεξαχθή είς έπίπεδον πρωθυπουργοϋ καί τοϋ­
το ϊνα άποφύγωμεν τόν κ. Ζορλοϋ, ώς φερέφωνον τών
τουρκικών άπόψεων .
>> • Ο 'Αρχιεπίσκοπος, άνακεφαλαιώνων τάς άπόψεις
του, λέγει δτι δέον νά δεχθώμεν τήν διάσκεψιν. Δέν εΙναι
δυνατόν νά θέσωμεν δρους έξ ύπ' άρχής. Ό κ. Μελάς liς
φροντίση νά προωθήση τάς άπόψεις μας καί έπιτύχη δπως
ώρισμέναι έκ τούτων, τουλάχιστον, γίνουν άπό τοϋδε δε­
κταί.
»• Ο κ. πρωθυπουργός λέγει δτι, έφ' δσον κρίνεται δτι
δέν δυνάμεθα νά θέσωμεν έκ των προτέρων δρους, πρέπει
νά διατυπώσω μεν τάς άπόψεις μας πρός τόν κ . Σπάακ, προ­
σθέτοντες δτι θεωροϋμεν σκόπιμον δπως συμμετάσχουν
τής διασκέψεως ή Γαλλία καί ή 'Ιταλία, διεξαχθοϋν δέ α{
διαπραγματεύσεις, τόσον έπί τοϋ σχεδίου Μάκ Μίλλαν
δσον καί έπί τοϋ άρχικοϋ σχεδίου τοϋ κ . Σπάακ».
Τήν έπομένη, ή σύσκεψη έπαναλήφθηιcε μέ τήν
παρουσία τ&ν ίδιων προσώπων:
«'Ο πρόεδρος τής Κυβερνήσεως παρατηρεί δτι είς τήν
άπάντησίν μας πρός τόν κ. Σπάακ πρέπει νά ζητήσωμεν
δπως γίνη έκ των προτέρων δεκτόν τό θέμα τής νέας ενιαί­
ας Βουλής, οϋτως ιΟστε δμοϋ μετά τόν άποχρωματισμόν
τής iδιότητος των δύο άντιπροσώπων νά εχωμεν τό έλάχι­
στον δριον τών αiτημάτων μας έξησφαλισμένον.
»• Ο 'Αρχιεπίσκοπος λέγει δτι καί τά δύο αύτά στοι­
χεία, δηλαδή δ άποχρωματισμός των άντιπροσώπων καί ή
ένιαία Βουλή, άποτελοϋν έπαρκείς προϋποθέσεις διά νά
δεχθώμεν τήν σύσκεψιν. Πρέπει νά ζητήσωμεν δπως κα­
θορισθή δτι κατά τήν διάσκεψιν θά συζητηθοϋν πλήν τοϋ
σχεδίου Μάκ Μίλλαν καί Σπάακ καί αί προτάσεις τοϋ
'Αρχιεπισκόπου.
>>·Ο ύπουργός Προεδρίας κ. Τσάτσος έρωτα τόν 'Αρχι­
επίσκοπον έάν έννοή δτι δέον νά έγγραφή είς τήν ήμερη-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
σίαν διάταξιν τό θέμα τοϋ μελλοντικοϋ καθεστώτος ij έάν
θεωρή άπαραίτητον τήν έκ τών προτέρων άποδοχήν τής
λύσεως τής άνεξαρτησίας ύπό τών άλλων ενδιαφερομένων.
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπαντα δτι άρκείται εiς τήν άνα­
γραφήν τοϋ θέματος εiς τήν ήμερησίαν διάταξιν. Βεβαίως,
είς τήν διάσκεψιν θά έπιμείνωμεν μόνον έπί τής λύσεως
τής άνεξαρτησίας, διότι καί liν άκόμη άποκλεισθοϋν ή
ενωσις ij ή διχοτόμησις, ύπάρχουν καί άλλαι λύσεις, ώς τής
όμοσπονδίας καί, συνεπώς, δέν πρέπει νά μείνη τό ζήτημα
άδιευκρί νιστον .
»·Ο κ. Μελάς παρατηρεί δτι, εάν οί άντίπαλοί μας δε­
χθοϋν τ' άλλα δύο σημεία καί άρνηθοϋν νά συζητήσουν τό
μελλοντικόν καθεστώς, τοϋτο θά ε{ναι ώς έάν έδέχοντο τό
σχέδιον Σπάακ. Πώς θά δυνηθώμεν, λοιπόν, τότε νά άρνη ­
θώμεν ήμείς χωρίς νά χαρακτηρισθώμεν ώς άδιάλλακτοι.
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπαντα δτι χωρίς τήν τελική ν .
λύσιν δέν δυνάμεθα νά άρκεσθώμεν είς τά άλλα δύο σημεία,
διότι ύπάρχει τό γεγονός τής παρουσίας τοϋ Τούρκου,
εστω καί άποχρωματισμένον.
>> • Ο κ. Μελaς λέγει δτι έν πάστι περιπτώσει δέν δυνά­
μεθα νά άποκρούσωμεν τήν διάσκεψιν, χωρίς συγχρόνως
νά δηλώσωμεν δτι άποχωροϋμεν τοϋ ΝΑΤΟ.
»·Ο κ. πρωθυπουργός άπαντα δτι, μολονότι άντιλαμβά­
νεται τούς λόγους γοήτρου, οίτινες ένέπνευσαν τήν παρα­
τήρησιν τοϋ κ. Μελa, όφείλει νά είπη δτι ούδείς ε{ναι
περισσότερον τοϋ ίδίου εύαίσθητος εiς δ,τι θίγει τό γόη­
τρον τής χώρας. 'Εν τούτοις, πρέπει ολοι νά γνωρίζω μεν
δτι ή άποχώρησις έκ τοϋ ΝΑΤΟ δένεΙ ναι μόνον άντίθετος
πρός τήν πολιτικήν τής Κυβερνήσεώς του, άλλά συγχρό­
νως καί πολιτική άνεφάρμοστος διά λόγους το~ς όποίους
έλπίζει δτι δλοι γνωρίζουν χωρίς νά χρειάζεται νά τούς
άναφέρη . Τό κύριον θέμα εΙναι τί θά πράξωμεν έάν άρνη­
θώμεν τήν διάσκεψιν. Αί έξελίξεις τοϋ Κυπριακοϋ εχουν
έσωτερικάς έπιπτώσεις. 'Εάν είς τήν Κύπρον συνεχισθή ή
αΙματοχυσία, θά έπέλθουν είς τήν χώραν σοβαροί κλονι­
σμοί, συνεπώς δέν δυνάμεθα νά είπωμεν δτι έάν άπορρίψω­
μεν τήν διάσκεψιν θά άκολουθήσωμεν πολιτικήν άναμο­
νής. ~Άλλωστε, είς τό Κυπριακόν ήμείς είμεθα ο{ έπισπεύ­
δοντες καί ήμdς συμφέρει νά συζητήται τοϋτο όποτεδήπο­
τε καί όπουδήποτε .
>>·Ο 'Αρχιεπίσκοπος λέγει δτι τό βάρος θά ρίψωμεν είς
τό αίτημά μας, περί τελικής λύσεως. 'Εάν τοϋτο γίνη δε­
κτόν, τότε διά τήν πρώτην έπταετίαν δεχόμεθα καί τό σχέ­
διον Μάκ Μίλλαν, άλλως δέν θά δεχθώμεν συζήτησιν εί μή
έπί τοϋ σχεδίου Σπάακ.
»'Ο κ. Τσάτσος διερωτάται τί ε{ναι προτιμώτερον, νά
διαφωνήσωμεν τώρα ij είς τήν διάσκεψιν. Είς ποίαν περί­
πτωσιν θά εΙναι α{ ζημίαι όλιγότεραι.
»·Ο κ. Μελάς λέγει δτι ύπάρχει καιρός νά λύσωμεν τά
διλήμματα ταϋτα είς τήν διάσκεψιν. ~Άλλωστε, εΙναι βέ­
βαιος δτι έκεί θά εϋρωμεν κατανόησιν άπό διαφόρους παρά­
γοντας .
»'Ο κ. ύπουργός τών 'Εξωτερικών, παρεμβαίνων είς τό
σημείον τοϋτο, λέγει τά έξής: υΟλοι γνωρίζετε δτι κατά
βάθος ε{μαι πολιτικός τής έντόνου άντιδράσεως, έν άνάγκτι
μέχρις άποχωρήσεως καί άπό τό ΝΑΤΟ. Ή πολιτική,
δμως, αύτή εχει ώς προϋπόθεσιν τήν ϋπαρξιν μονολιθικοί)
μετώπου έν 'Ελλάδι. 'Από τής έπιστροφής μου έκ τοϋ
έξωτερικοϋ εΙJ.ίαι άνήσυχος, πρέπει δέ νά είπω δτι, έφ'
 ΔΙΑΒΟΥ ΛΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
δσον δέν διαθέτομεν τόν τρόπον νά κ:αταφέρωμεν άπ, ευ­
θείας πλήγματα έναντίον τών ~ Αγγλων κ:αί Τούρκων ουδέ
δυνάμεθα νά άναμένωμεν γενικ:ήν έπανάστασιν έν Κύπρφ
μέ άποφασιστικ:ά άποτελέσματα, ύφίσταται δ σοβαρός κίν­
δυνος μή τυχόν αϋριον μετανοήσωμεν, ώς συνέβη κ:αί κ:ατά
τό παρελθόν, όσάκ:ις άφήσαμεν ευκαιρίας νά παρέλθουν.
Οί κίνδυνοι έκ: τής έξελίξεως τών πραγμάτων έν Κύπρφ
εΙναι μεγάλοι.
»'Ο πρόεδρος τής Κυβερνήσεως συμφωνεί μέ τόν κ: .
'Αβέρωφ λέγων δτι δέν δύναται νά άποκ:λείση τούς κινδύ­
νους τούς δποίους ύπονοεί δ κ:. ύπουργός τών 'Εξωτερι­
κών, έφ' δσον ώθούμενοι τυχόν έκ:τός τών συμμαχιών μας
δέν θά εχωμεν που νά στηριχθώμεν.
>>·Ο 'Αρχιεπίσκοπος έρωτα τόν κ: . 'Αβέρωφ τί έν συμ­
περάσματι είσηγείται .
»• Ο κ:. 'Αβέρωφ άπαντα νά συνεχισθή έπί του παρόντος
ή τακ:τικ:ή τής άπειλής, τήν δποίαν άσκ:οuμεν κ:αί επιφυ­
λάσσεται νά σκ:εφθή διά τά περαιτέρω.
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος συνοψίζει έκ: νέου τήν θέσιν του,
λέγων δτι έάν δεχθοuν τήν έγγραφήν είς τήν ήμερησίαν
διάταξιν του δριστικ:οu θέματος, τότε θά μεταβώμεν είς τήν
διάσκ:εψιν. 'Εάν είς τήν διάσκ:εψιν χρειασθή νά διαφωνή­
σωμεν, θά πράξωμεν τοuτο έπί του θέματος τής τελικής
λύσεως κ:αί έπ' αυτοί) θά θέσωμεν τήν εμφασιν τής άποτυ­
χίας.
»·Ο κ:. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως λέγει δτι ύπάρχει
κ:αί τό ένδεχόμενον, ώς ε{πεν κ:αί προηγουμένως, νά έναν­
τιωθοuν οί άντίπαλοί μας είς τήν ρύθμισιν του τελικ:οu
καθεστώτος τής Κύπρου, νά παραδεχθοuν δμως τήν συγ­
κ:ρότησιν ένιαίας Βουλής κ:αί τήν κ:ατάργησιν τοu θεσμοu
τών κυβερνητικών άντιπροσώπων, μετά τήν πάροδον διε­
τίας ij τριετίας. 'Εν τοιαύτ1J περιπτώσει δ κ:. πρωθυπουρ­
γός φρονεί δτι δέν πρέπει ήμείς νά προκ:αλέσωμεν ναυάγι­
ον τής διασκέψεως, διότι, ώς πάντοτε έτόνισε, τό προέχον
εΙ ναι νά δημιουργηθοuν συνθήκ:αι είρηνεύσεως κ:αί νά άμ­
βλυνθή δ σημερινός φανατισμός, ίδίως τών Τούρκων, δπό­
τε τό Κυπριακ:όν θά τύχη τελικώς δικαίας λύσεως .
»'Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπαντα: .. ~Ας εχωμεν κ:αί αυτό
ύπ' όψιν, επιφυλασσόμενοι νά τό συζητήσωμεν".
»·Ο κ:. πρωθυπουργός έπαναλαμβάνει τάς άνωτέρω άπό­
ψεις του, δ δέ 'Αρχιεπίσκοπος άπαντα δτι εΙναι σύμφωνος
μέ τά δσα έλέχθησαν».
Στήν ϊδια σειρά έντάσσεται καί ή σύσκεψη πού
συγκλήθηκε στίς 4 'Οκτωβρίου:
«Ό πρωθυπουργός εΙπεν δτι ή στιγμή έπέστη νά λη­
φθοuν δριστικ:αί άποφάσεις περί τής άπαντήσεώς μας είς
τόν κ:. Σπάακ: κ:αί έζήτησεν άπό τούς παρισταμένους νά
διατυπώσουν τάς τελικ:άς άπόψεις των.
»'Ο κ:. Μελaς εΙπεν δτι κ:ατ' αυτόν ουδεμία ύπάρχει
άμφιβολία δτι πρέπει νά άποδεχθώμεν τήν πρότασιν περί
διασκέψεως, κ:αθ' δσον δ χρόνος δέν έργάζεται ύπέρ ήμών,
έάν δέ άρνηθώμεν, θά εuρουν τρόπον οί άντίπαλοί μας νά
χαρακτηρίσουν ήμaς ώς dδιαλλάκ:τους.
»·Ο κ:. πρωθυπουργός άπήντησεν δτι δέν δύναται νά
δεχθή τήν τελευταίαν ταύτην παρατήρησιν κ:αθ' δσον άπό
έλληνικ:ής πλευράς έγένετο σειρά παραχωρήσεων, προσφά­
τως δέ άπεδέχθημεν τό σχέδιον Σπάακ:, ύπέρ του δποίου
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
251
έτάχθησαν τά πλείστα μέλη του ΝΑΤΟ. 'Αδιάλλακτοι συ­
νεπώς ε{ ναι οί άντίπαλοί μας. 'Ο κ:. πρόεδρος προσθέτει
δτι διά τών άνωτέρω δέν ύποδηλοί διαφωνίαν πρός τήν
βασικ:ήν τοποθέτησιν τοu κ:. Μελά.
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος έρωτα τόν κ:. Μελaν τί δέον κ:ατά
τήν γνώμην του νά πράξωμεν έάν τό Συμβούλιον άποφασί­
ση δτι ή διάσκεψις θά έξετάση μόνον τά σχέδια Μάκ: Μίλ­
λαν κ:αί Σπάακ: κ:αί όχι τό μελλοντικ:όν καθεστώς.
»'Ο κ:. Μελaς άπαντα δτι κ:αί είς τήν περίπτωσιν αuτήν
εΙναι σκόπιμον νά προσέλθωμεν είς τήν διάσκ:εψιν.
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος λέγει δτι δέν συμφωνεί, διότι
ύπάρχει κίνδυνος νά παρουσιασθώμεν τότε ήμείς ώς άδι­
άλλακ:τοι κ:ατά τήν διάσκ:εψιν κ:αί συνεπώς εΙναι προτιμώ­
τερον νά άρνηθώμεν. 'Εάν, δμως, περιληφθή είς τήν ήμε­
ρησίαν διάταξιν κ:αί τό θέμα του δριστικ:οu καθεστώτος,
τότε πρέπει νά προσέλθωμεν . Δέν ε{ναι δυνατόν νά δεχθώ­
μεν συζήτησιν έπί τών άλλων δύο σχεδίων είμή μόνον έν
συναρτήσει πρός τήν δριστικ:ήν λύσιν. 'Εάν τοuτο έγγρα­
φή είς τήν ήμερησίαν διάταξιν δέν δικαιούμεθα νά άρνη­
θώμεν. 'Εξ άλλου, έάν κ:ατά τήν συζήτησιν τούτου εϊπουν
δτι δέν εΙ ναι κατάλληλος τώρα ή στιγμή δι' δριστικ:ήν
λύσιν, τότε θά άπορρίψωμεν κ:αί τά άλλα σχέδια ίνα μή
δεσμευθώμεν έπί δλόκ:ληρον έπταετίαν. 'Υπάρχει βεβαίως
κ:αί ή σκέψις του κ:. προέδρου νά ζητήσωμεν τόν περιορι­
σμόν τής θητείας τών άντιπροσώπων . Αuτά θά τά έξετάσω­
μεν έπί τόπου.
»• Ο κ:. πρωθυπουργός παρατηρεί δτι πρέπει τό άνωτέρω
σημείον νά διευκ:ρινισθή άπό τοuδε διά νά γνωρίζωμεν πώς
θά βαδίσωμεν.
»Μετά βραχείαν συζήτησιν άποφασίζεται δτι, έάν δέν
έγγραφή είς τήν ήμερησίαν διάταξιν τό θέμα τής δριστικ:ής
λύσεως, θά άρνηθώμεν τήν διάσκ:εψιν .
»• Ο ύπουργός τών 'Εξωτερικών κ:. 'Αβέρωφ λέγει τά
έξής: "Ύποθέσωμεν δτι τό Συμβούλιον άποδέχεται νά συ­
ζητηθή ή δριστικ:ή λύσις κ:ατά τήν διάσκ:εψιν, άλλά δτι δέν
έπέρχεται κ:ατά τάς συζητήσεις συμφωνία, τότε έάν έπιτύ­
χωμεν νά άναχωρήση δ Τοuρκ:ος άντιπρόσωπος μετά τριε­
τίαν, τί θά πράξωμεν; Θά εύρεθώμεν διαφωνοuντες μόνον
ήμείς".
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπαντα δτι άμφιβάλλει δτι θά εύ­
ρεθώμεν μόνοι είς τήν διαφωνίαν μας. Θά τούς έξηγήσω­
μεν, λέγει, τούς φόβους μας δτι τό σχέδιόν τους δδηγεί είς
διχοτόμησιν κ:αί άν αuτοί δέν δηλώσουν δτι ή διχοτόμησις
άποκ:λείεται, τότε αuτοί θά έμφανισθοuν ώς άδιάλλακ:τοι.
»Είς ~έρώτησιν τοu κ:. Μπιτσίου έάν άποτυγχάνοντες
τήν άναγνώρισιν ύπό τής διασκέψεως καθεστώτος άνεξαρ­
τησίας διά τήν Κύπρον θά άρκ:εσθώμεν είς τήν ίκ:ανοποίη­
σιν τών έτέρων δύο σημείων μας. ·Ο 'Αρχιεπίσκοπος
άπήντησε άρνητικ:ώς.
»• Ο κ:. Μελάς λέγει δτι τήν σκ:έψιν περί άνεξαρτησίας
επρεπε νά είχαμε φροντίσει νά τήν προτείνη τρίτος, δπότε
θά είχαμε μεγάλας πιθανότητας έπιτυχίας.
»'Ο 'Αρχιεπίσκοπος κ:αί δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως
άπαντοuν δτι ή δήλωσις έγένετο ώς εγινεν διότι δέν ύπήρχε
χρόνος έν όψει τής άπειλής τής έφαρμογής του βρετανικοί)
σχεδίου.
»• Ο ύπουργός Προεδρίας κ:. Τσάτσος λέγει δτι έάν άπό
τοuδε δυνάμεθα νά προεξοφλήσωμεν τήν άποτυχίαν τής δι­
ασκέψεως τότε πρέπει νά έγκ:αταλείψωμεν τήν ίδέαν δπως
252 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
προσέλθωμεν είς α&tήν. Φρονεί δτι θά πρέπη νά θέσωμεν
τούς έξfjς δρους πρός συμμετοχήν μας:
»α. έγγραφή είς τήν ήμερησίαν διάταξιν του δριστικ:ου
θέματος κ:αί
»β. έπειδή δυνάμεθα άπό τουδε νά προβλέψωμεν τήν
άπόκ:ρουσιν τfjς άνεξαρτησίας, νά ζητήσωμεν κατοχυρώ­
σεις διά τήν προσωρινήν λύσιν, ήτοι κ:οινήν Βουλήν κ:αί
διά τόν Τουρκ:ον άντιπρόσωπον άποχώρησιν μετά χρονι­
κ:ήν τινά περίοδον. Έκ:τός έάν ύπάρχη c'iλλος τρόπος
άποχρωματισμου αύτου.
»·Ο ·Αρχιεπίσκοπος λέγει δτι ίσως νά κάμουν c'iλλοι έν
τΌ διασκ:έψει σχετικ:άς προτάσεις.
»'Ο κ:. • Αβέρωφ θεωρεί βεβαίαν τήν άποτυχίαν τfjς δι­
ασκέψεως.
»'Ο κ:. Τσάτσος διερωτάται πρός τί έν τοιαύτ1J περι­
πτώσει νά δεχθώμεν τήν διάσκ:εψιν.
»'Ο κ: . Μελάς έρωτα πώς έν τοιαύτ1J περιπτώσει θά λυ­
θfj τό ζήτημα έάν δέν δεχθrομεν διαπραγματεύσεις .
»'Ο κ: . πρόεδρος τfjς Κυβερνήσεως παρατηρεί δτι έφ •
δσον ήμείς είμεθα ο{ έπισπεύδοντες είς τό Κυπριακ:όν πρέ­
πει νά είμεθα ετοιμοι άνά πάσαν στιγμήν κ:αί δπουδήποτε
νά διαπραγματευώμεθα έπ' αύτου . 'Εάν δέν προσέλθωμεν
είς τήν διάσκ:εψιν δέν θά εχωμεν πλέον τό κλίμα τό δποίον
σήμερον έδημιουργήθη έκ: των άπειλών τάς δποίας διετυ­
πώσαμεν, διότι δέν ήμπορουμεν νά συνεχίσ~μεν έπ' άόρι­
στον τήν πολιτικ:ήν τfjς άπειλfjς.
»'Ο ·Αρχιεπίσκοπος λέγει δτι ήμείς ένδιαφερόμεθα
πρό παντός νά μή έφαρμοσθfj ή λύσις τfjς διχοτομήσεως.
Αύτήν τήν διευκ:ρίνησιν θά ζητήσωμεν. Γ c'iλλα σχέδια
δέν δέχομαι νά τά συζητήσωμεν μεμονωμένως. · Εφ • δσον
είς αύτά ύπάρχει τό σύμβολο τfjς τουρκ:ικ:fjς κυριαρχίας θά
ζητήσωμεν διά τό μέλλον έγγυήσεις.
»Είς τό σημείον αύτό άναγιγνώσκ:εται τό σχέδιον άπαν­
τήσεως πρός τήν έπιστολήν του κ:. Σπάακ: κ:αί άποφασίζε­
ται τό δριστικ:όν α&tfjς κείμενον :
«Φίλε κύριε πρ6εδρε,
»Σiiς εύχαριστώ διά τήν έπιστολήν σας τής /ης 'Οκτω­
βρίου, καί σiiς εύχαριστώ Ιδίως διά τάς &καμάτους προ­
σπαθείας σας πρ6ς διακανονισμ6ν τοϋ κυπριακοϋ προβλή­
ματος. Θεωρώ δτι αί προσπάθειαι αύται δικαιολογοϋνται
τ6σον ήθικώς δσον καί πολιτικώς. ·Ηθικώς, δι6τι ή δικαι­
οσύνη άποτελεί αύτή καθ' έαυτήν άνάγκην τής διεθνοϋς
ζωής καί πολιτικώς, δι6τι θά ήτα άσύλληπτος, άν μή παι­
δαριώδης, ή προσπάθεια νά βασισθή μία συμμαχία έπί τής
άδικίας καί τής περιφρονήσεως τών δικαίων τοϋ άσθενεστέ­
ρου.
ι>'Η Κύπρος κατοικείται άπό πληθυσμ6ν κατά τά 4/5
έλληνικ6ν, καί δλοι γvωρίζομεν άριστα ποία, κατά τόν
206ν αlώνα, ε{ναι τά δικαιώματα λαοϋ εuρισκομέν'ου εΙς
τήν κατάστασιν ταύτην.
»Θά ένθυμείσθε άναμφιβ6λως τούς σοβαρούς διστα­
γμούς κατ6πιν τών δποίων ή έλληνική Κυβέρνησις καί δ
έκπρ6σωπος τών 'Ελλήνων Κυπρίων κατέληξαν εΙς τήν
άπ6φασιν νά δεχθοϋν τόν συμβιβασμόν σας τής 24ης Σε­
πτεμβρίου. ·Εκείνο πού μiiς ζητείτε τώρα, διά τοϋ σχεδίου
άποφάσεως τό δ ποίον έκόμισεν δ κ. Μελiiς, ε{ναι, κατ·
ούσίαν, νά δεχθώμεν νέον εlς βάρος μας συμβιβασμό ν τοϋ
συμβιβασμοϋ έκείνου.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»Κατ6πιν ένδελεχοϋς μελέτης τής έπιστολής σας, κύ­
ριε πρόεδρε, ή έλληνική Κυβέρνησις, έχουσα συνεχώς κα­
τά νοϋν τάς ταλαιπωρίας ι'iς uφίσταται δ πληθυσμ6ς τής
Κύπρου, δέν θά άρνηθή νά προσέλθη εΙς τήν διάσκεψιν, fjν
προτείνατε, έάν τό Συμβούλιον άποδεχθή τάς κάτωθι δύο
τροπολογίας τοϋ κειμένου τής 30ής Σεπτεμβρίου, ι'iς δ κ.
Μελiiς ένετάλη νά προβάλη κατά τήν προσεχή συνεδρία­
σιν.
»Al πρ6σφατοι καί έξαντλητικαί διαβουλεύσεις, τ6 αl­
μα τ6 δποίον χύνεται συνεχώς εΙς τήν Κύπρον, ή συγκίνη­
σις ή δποία διαιωνίζεται έν 'Ελλάδι καί έν Τουρκίf! μiiς
ένέβαλον εΙς παλλάς σκέψεις.
»Θεωροϋμεν άπολύτως βέβαιον δτι καί uπό τάς καλλιτέ­
ρας τών συνθηκών, έντός δύο ή τριών έτών άπ6 σήμερον, ή
άναταραχή έν Κύπρφ, έν Τουρκίf! καί έν 'Ελλάδι θά έπα­
ναληφθή μοιραίως καί έκαστος θά προβαίνη εlς ένεργείας
έν δψει τών διαπραγματεύσεων, αϊτινες θά καθορίσουν τό
έπ6μενον στάδιον τής τραγικής ταύτης υποθέσεως.
» 'Εάν παραδ6ξως τά λαϊκά αlσθήματα δέν ώθουν πρός
νέας ταραχάς, δύναται κανείς πάντως νά βασισθή εlς τάς
υποκινήσεις τής σοβιετικής προπαγάνδας.
»Πιστεύω συνεπώς δτι οίοσδήποτε πολιτικός άνήρ καί
έάν εuρίσκετο εΙς τήν θέσιν μου, θά έζήτει, δπως τό πράττω
καί έγώ, νά έπωφεληθή τής προσεχοϋς διασκέψεως ίνα ταύ­
τοχρ6νως καί έν συναρτήσει πρ6ς τ6 βρετανικ6ν σχέδιον
καί τ6 Ιδικόν σας, ι'iτινα άμφ6τερα άφοροϋν τήν ένδιάμε­
σον περίοδον, θέση τάς βάσεις μιiiς δριστικής λύσεως.
»Αύτη ε{ναι ή πρώτη τροπολογία τήν δποίαν δ κ. Με­
λiiς έλαβε τήν έντολήν νά παρουσιάση εΙς τό Συμβούλιον.
»Ε{σθε ένήμερος τών προτάσεων εΙς ι'iς προέβη έν προ­
κειμένφ δ ·Αρχιεπίσκοπος Μακάριος καί τάς δποίας υlοθέ­
τησεν ή έλληνική Κυβέρνησις.
»Πρ6κειται νά έγγυηθώμεν τήν άνεξαρτησίαν τής νή­
σου καί, έννοείται, τά εύρύτατα δικαιώματα τής τουρκικής
μειον6τητος, άποκλείοvτες τήν λύσιν τής ένώσεως καί τής
διχοτομήσεως.
»Δέν ε{ναι άνάγκη νά uπογραμμίσω τήν τεραστίαν ταύ­
τη ν παραχώρησιν τήν γενομένη ν εΙς βάρος δικαιώματος τ6
δποίον θά έπρεπε νά ε{ναι άπαράγραπτον καl σiiς διαβε­
βαιώ δτι δέν άντιλαμβάνομαι πώς θά ήδύνατο νά δικαιολο­
γήση τις έντίμως τήν άπ6ρριψίν της.
)ι' Η δευτέρα τροπολογlα μας άναφέρεται εΙς τήν σύν­
θεσιν τής διασκέψεως. Ή έλληνική Κυβέρνησις θεωρεί
άπαραίτητον δπως, έπί πλέον τών Κυβερνήσεων τής Μεγά­
λης Βρετανίας, τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκlας καί τών
άντιπροσώπων τών δύο κοινοτήτων, αύτη περιλάβη άμερ6-
ληπτα τινά μέλη, ιlτινα θά ήδύναντο νά έπιδράσουν συμφι­
λιωτικώς καί τά δποία άλλωστε ένδιαφέρονται στενώτατα
διά τιjν λύσιν τοϋ προβλιjματος τούτου.
»Δέν θά σiiς έκπλιjξω λέγων δτι ή συμμετοχή σας ώς
γενικοϋ γραμματέως τοϋ ΝΑΤΟ μοϋ φαίνεται άπαραίτητος,
έφ. δσον μάλιστα ή συμμαχία μας κινδυνεύει νά uποστή
τ6σον σοβαρούς άντικτύπους έκ τής έριδος ταύτης.
»Ή άμερικανικιj Κυβέρνησις μiiς άνεκοίνωσε πρό όλί­
γου, χωρίς νά τ6 έπιδιώξωμεν, δτι θά ή το εuτυχής νά μετά­
σχη τής διασκέψεως, καί τοϋτο δέν θά παρουσίαζε παρά
μ6νον πλεονεκτιjματα. τέλος, νομίζομεν δτι α{ δύο άλλαι
μεσογειακαί δυνάμεις μέλη τής συμμαχίας, ή Γαλλία καί ή
'Ιταλία, θά έδει νά προσκληθοϋν δπως παρακαθήσουν.
 ΔΙΑΒΟΥ ΛΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
» "Οσον άφορά τό έπίπεδον τής διασκέψεως, πιστεύω
ότι, διά λόγους τούς όποίους θά άντιληφθήτε, εlναι προτι­
μότερον τούτο νά καθορισθή εlς έπίπεδον προέδρων Κυ­
βερνήσεων.
ιι 'Η ήμερομηνία τής συγκλήσεως θά έδει νά εlναι όσον
τό δυνατόν πλησιεστέρα, διότι ή έλληνική Κυβέρνησις εί­
ναι μέν διατεθειμένη νά άναβάλη τήν συζήτησιν τής προ­
σφυγής της διά τό τέλος τής Γενικής Συνελεύσεως τofi
ΟΗΕ, άλλά δέν δύναται νά παραιτηθή όριστικώς αύτής,
έφ' όσον λύσις τofi προβλήματος έξω τofi ΟΗΕ δέν θά ήτο
έν όψει.
ιιτέλος, ώς πρός τόν τόπον, ή έλληνική Κυβέρνησις
νομίζει ότι πόλις τής γαλλικής ή Ιταλικής Κυανής 'Ακτής,
ή τών Ιταλικών λιμνών, θά ένεδεικνύετο διά τοιαύτη ν διά­
σκεψιν.
ιιΣaς εύχαριστώ καί πάλιν διά τήν άμεροληψίαν σας,
κύριε πρόεδρε, μaς ε[ναι πολύτιμος εΙς στιγμάς κατά τάς
όποίας όλίγοι εlναι έκείνοι πού διαπνέονται vπ' αύτής
έναντι ήμών.
ιιΔεχθήτε τά καλλίτερα τών αΙσθημάτων μου.
(Κ. Καραμανλής)ιι.
Κάτω άπό τίς συνθήκες αύτές, ή έλληνική Κυ­
βέρνηση, μέ τήν προτροπή καί τοϋ 'Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου, άποφάσισε νά μετάσχει στή διαδικασία
συγκλήσεως διασκέψεως γιά τό Κυπριακό. Τήν άπό­
φαση θά άνακοινώσει στό Συμβούλιο τοϋ ΝΑΤΟ δ
Μ . Μελiiς, στίς 6 'Οκτωβρίου, ύπογραμμίζοντας τήν
άνάγκη γιά τήν δριστική λύση τοϋ προβλήματος.
'Ενόψει, πράγματι, τοϋ ένδεχομένου νά έφαρμοστεί
γιά έπτά χρόνια τό σχέδιο Μάκ Μίλλαν μέ άναπό­
φευκτο άποτέλεσμα τή διχοτόμηση, ή έλληνική
πλευρά προσανατολιζόταν στή λύση τής άνεξαρτη­
σίας άν καί ή τελευταία αύτή άποδεικνυόταν άνέφι­
κτη θά οφειλε νά έπιδιωχτεί τουλάχιστο δ άποκλει­
σμός λύσεων πού θά ήταν άσυμβίβαστες μέ τούς στό­
χους τοϋ έθνικοϋ άπελευθερωτικοϋ άγώνα, ίδίως ή
διχοτόμηση . Στό Συμβούλιο τοϋ ΝΑΤΟ, ή Βρετανία
καί ή Τουρκία θά προσπαθήσουν νά ματαιώσουν τήν
έλληνική άπόπειρα μέ πρόσχημα κυρίως τή συμμε­
τοχή τρίτων Κρατών στή διάσκεψη. 'Ενδεικτική των
βρετανικών διαθέσεων ήταν ή άναφορά τοϋ ύπουργοϋ
'Αποικιών, Α. Λέννοξ-Μπόυντ, στήν Κύπρο, ώς
«παράκτιας νήσου» τής Τουρκίας, στήν όποία ή
τελευταία εχει ζωτικά στρατηγικά συμφέροντα.
'Απέναντι, έντούτοις, στήν πρόθεση τής Κυβερ­
νήσεως νά μήν άπεμπολήσει τή δυνατότητα πού τής
πρόσφερε ή πρωτοβουλία Σπάακ, θά έκδηλωθεί ή
έπιφυλακτική τοποθέτηση πού δέν θά διστάσει, μέ
άναφορά στούς χειρισμούς τοϋ Μ. Μελii στό Συμβού­
λιο τοϋ ΝΑ ΤΟ, νά δημοσιοποιήσει δ 'Αρχιεπίσκο­
πος Μακάριος. Σέ σχετικό μνημόνιο, δ Δ. Μπίτσιος,
σύμβουλος τής Β' Πολιτικής Διευθύνσεως, άναφέ­
ρει:
<Πήν 7ην 'Οκτωβρίου 1958 έπεσκέφθην κατ ' έντολήν
του κ . ύπουργου τών 'Εξωτερικών τόν 'Αρχιεπίσκοπον
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
253
Μακάριον, κατόπιν τών δσων εlχον δημοσιευθη εiς τόν
πρωινόν καί άπογευματινόν τύπον της ήμέρας έκείνης ώς
έκπροσωπούντων άπόψεις της 'Εθναρχίας .
»Είπον ε{ς τόν 'Αρχιεπίσκοπον δτι μετά λύπης εlδον
εiς τήν έφη μερίδα "Βημα" δήλωσιν της 'Εθναρχίας δτι
εχει έπιφυλάξεις δσον άφορα τόν τρόπον καθ' δν έχειρί­
σθη τό θέμα του έν τφ Συμβουλίφ του ΝΑΤΟ δ ήμέτερος
μόνιμος άντιπρόσωπος κ . Μελάς. 'Άiσθάνομαι", είπον,
"ίδιαιτέραν στενοχωρίαν, διότι έγώ σaς ένημέρωσα έπί των
διατρεξάντων ε{ς τό Συμβούλιον της 6ης τρέχοντος, δταν δέ
ύμείς διετυπώσατε έπιφυλάξεις έπί του τρόπου χειρισμου
του κ . Μελa, σaς άπήντησα δτι δ κ. Μελάς εlχεν ώμιλήσει
αύστηρώς έντός του πλαισίου των δδηγιών του, δι' δ καί
είχον περιορισθη νά σaς άναφέρω τί εlπον oi άλλοι άντι­
πρόσωποι, έφ' δσον ήτο αύτονόητον δτι έγνωρίζατε τί θά
άνέπτυσσεν έν τφ Συμβουλίφ δ κ . Μελάς. 'Εξακολουθώ νά
διερωτώμαι ποία φράσις μου ήδύνατο νά ί:χη προκαλέσει
τήν παρεξήγησιν . Μήπως τό δτι σάς άνέφερον δτι δ
Τουρκος άντιπρόσωπος άνεφέρθη κυρίως είς τό τροπο­
ποιηθέν σχέδιον Σπάακ;".
»Διακόπτων με δ 'Αρχιεπίσκοπος εlπεν "δέν πρέπει νά
κάμετε τήν σκέψιν δτι είσθε ύπεύθυνος της παρεξηγήσεως .
Έπηρεάσθην άπό τά δσα έδιάβασα ε{ς τάς έφημερίδας".
»"Μακαριώτατε", άπήντησα, "έσείς λαμβάνετε γνώσιν
των έπισήμων κειμένων, πώς είναι δυνατόν νά σaς έπηρεά­
ζουν τά γραφόμενα έπί τών έφημερίδων; Θά ijθελα νά σaς
έπαναλάβω καί πάλιν τά δσα συνέβησαν είς τό Συμβούλιον
της παρελθούσης Δευτέρας. 'Εν πρώτοις πρέπει νά ί:χωμεν
ύπ' όψιν δτι θέμα ήμερησίας διατάξεως τήν ήμέραν έκεί­
νην ή το τό τροποποιηθέν σχέδιον Σπάακ, δι' αύτόν τόv
λόγον δ Τουρκος άντιπρόσωπος καί άλλοι άντιπρόσωποι
άνεφέρθησαν ε{ς αύτό κυρίως καί όχι διότι δ κ. Μελaς
ί:δωσεν ί:μφασιν εiς τό σημείον του σχεδίου τούτου . 'Αντι­
θέτως, έκ του τηλεγραφήματος του κ . Μελa, τό δποίον !:χω
σήμερον μαζί μου, προκύπτει δτι ούτος ερριψεν δλον τό
βάρος της παρεμβάσεώς του έπί τών δύο προϋποθέσεων τάς
δποίας είχεν έντολήν της Κυβερνήσεως νά θέση διά τήν
συμμετοχήν μας ε{ς τήν διάσκεψιν" . Εiς τό σημείον τουτο
άνέγνωσα τό κείμενον του τηλεγραφήματος, πpοσθέσας
δτι ήτο φυσικόν oi άλλοι άντιπρόσωποι, μή εχοντες δδη­
γίας τών Κυβερνήσεών των, νά μή έπεκταθουν έπί τών ώς
άνω δύο προϋποθέσεων . Διά τόν λόγον c'ίλλωστε αύτόν
άπεφασίσθη ή νεωτέρα συνεδρίασις της Τετάρτης.
»'Ο 'Αρχιεπίσκοπος εlπεν τότε: "'Ομολογώ δτι ήδί­
κησα τόν κ. Μελaν άλλά πρέπει νά είπω δτι ή έπιστολή
τήν δποίαν μaς άνέγνωσε κατά τήν σύσκεψιν ε{ς τήν οiκί­
αν του πρωθυπουργου δέν άπέδιδε έκείνα τά όποία είχομεν
άποφασίσει".
»'Απήντησα ύπενθυμίζων ε{ς τόν 'Αρχιεπίσκοπον δτι
ή έπιστολή τήν δποίαν είχεν άναγνώσει δ κ. Μελάς εlχε
συνταχθη είκοσι τέσσαρας rορας προηγουμένως, προτου
δηλαδή διαμορφωθουν κατά τήν σύσκεψιν αί τελικαί άπο­
φάσεις Κυβερνήσεως καί 'Αρχιεπισκόπου. 'Υπενθύμισα
έπίσης αύτφ δτι δ κ . πρωθυπουργός ένώπιόν του εlχε δώσει
έντολάς δπως ή έπιστολή προσαρμοσθη πρός τά άποφασι­
σθέντα.
>>'Ο 'Αρχιεπίσκοπος παρετήρησεν δτι δέν είδε τό τελι­
κόν κείμενον της έπιστολης .
>>'Απήντησα δτι θά φροντίσω νά λάβη γνώσιν του περι-
254 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
εχομένου αύτής, διηρωτώμην δμως τί ciκρ~βώς εΙ χε σκεφθή
δ 'Αρχιεπίσκοπος, δτι δ κ. Μελaς, παρά τάς έντολάς τής
Κυβερνήσεως, έπέδωσεν είς τόν κ. Σπάακ τήν aρχική ν του
έπιστολήν η δτι δ πρωθυπουργός, παρά τά ciποφασισθέντα
μετά τοu 'Αρχιεπισκόπου, εδωσεν δδηγίας είς τόν κ. Με­
λaν νά έμμείνη είς τό ciρχικόν κείμενον;"' Η το δυνατόν νά
φαντασθήτε", η ρώτησα, ''δτι συνέβη τό εν η τό άλλο; Πέ­
ραν δμως αύτοu έξεθέσατε διά τών δηλώσεών σας εναν
άνώτατον δημόσιον λειτουργόν. τί πρέπει νά κάμη ή Κυ­
βέρνησις έπ' αύτοu;"
)) • Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι δέν νομίζει δτι ή
Κυβέρνησις πρέπει νά πράξη τι.
))"Καί άν", παρετήρησα, "τής ζητηθή ύπό τοu κ. Μελa
δπως έπανορθώση διά δτ)λώσεών της, που θά μaς δδηγήση
δ κατήφορος τών άμοιβαίων δηλώσεων;"
)) 'Ο 'Αρχιεπίσκοπος εΙπε τότε δτι έκ δημοσιογραφι­
κών κύκλων έπληροφορήθη δτι κυβερνητικοί παράγοντες
εΙχον κυκλοφορήσει τήν φήμην δτι ό 'Αρχιεπίσκοπος
ηθελε τήν διάσκεψιν άνευ δρων, δι' δ καί fιναγκάσθη νά
άποκαλύψη είς τόν κ. Βασιλείου του "Βήματος" δτι εΙχε
θέσει ώς δρον τής συμμετοχής τήν συζήτησιν τής δριστι­
κής λύσεως .
)) 'Απήντησα ώς έξή ς: "Μακαριώτατε, μοu γνωρίζετε
τώρα δτι, έκτός τών δηλώσεών σας περί κ. Μελά, άπεκαλύ­
ψατε είς δημοσιογράφους καί τήν ούσίαν τών δδηγιών τάς
δποίας ούτος έκόμιζεν. Οϋτω έξηγοuνται τά δσα έγράφη­
σαν σήμερον είς τόν τύπον, έφ' δσον έδηλώσατε δτι ύμείς
μόνον έθέσατε ώς προϋπόθεσιν τήν συζήτησιν τής δριστι­
κής Μσεως" .
)) • Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησε δτι αύτός ούδέν εΙ χ εν
εϊπει περί Κυβερνήσεως.
))ΕΙπον δτι τοuτο δέν fιμπόδισε τούς δημοσιογράφους
δπως, βασιζόμενοι είς τάς πληροφορίας τοu 'Αρχιεπισκό­
που, διατυπώσουν τά συμπεράσματά τους. Ποίον τό aποτέ­
λεσμα; 'Η θετική ζημία δτι οί ~ Αγγλοι τήν στιγμήν αύτήν
άγονται νά πιστεύσουν δτι άδιάλλακτος ε{ναι μόνον δ
'Αρχιεπίσκοπος καί δτι ύφίστανται άκόμη περιθώρια πιέ­
σεως τής έλληνικής Κυβερνήσεως. ~Αν μή τι άλλο θά έν­
θυμήσθε δτι κατά τήν σύσκεψιν είς τήν οίκίαν του πρωθυ­
πουργοί) οί περισσότεροι διετύπωσαν aπόψεις πολύ πλέον
άδιαλλάκτους τών ύμετέρων .
)) • Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι πιεζόμενος συνε­
χώς άπό τούς δημοσιογράφους ε{ναι ύποχρεωμένος εκά­
στοτε νά λέγη ώρισμένα πράγματα διά νά διασκεδάζη έν­
τυπώσεις αί δποίαι δημιουργοuνται .
)) 'Απήντησα δτι ή Κυβέρνησις αίσθάνεται πολύ περισ­
σότερον τήν άνάγκην αύτήν, διότι έπιτέλους εχει νά σκε­
φθή καί ώς κομματικός όργανισμός, ή δέ συνεχής της σιω­
πή τήν φθείρει . 'Εν τούτοις, πρό τής σκοπιμότητος νά μή
ζημιωθή δ διπλωματικός χειρισμός, άποφεύγει έπιμελώς
τάς δηλώσεις. Έπιτρέψατέ μου, μέ δλον τό σεβασμόν, νά
εϊπω δτι έάν αί δηλώσεις σας πρός τόν τύπον προκαλοuν,
δπως διαπιστώνομεν, ζημίας, θά πρέπει νά σκεφθήτε ένδε­
χομένως νά κάμετε καί τήν θυσίαν αύτών. Χθές τό έσπέρας
ένώπιόν μου οί δημοσιογράφοι άπεκάλυψαν είς τόν κ.
ύπουργόν τών 'Εξωτερικών, ciφou ματαίως τόν έπίεσαν νά
άπαντήση, δτι έξ ύμών εχουν τήν πληροφορίαν δτι ή διεύ­
ρυνσις τής διασκέψεως έζητήθη ύπό τής ·Ελλάδος.
))"'Εγώ τούς τό ε{ πα, άπήντησεν ό 'Αρχιεπίσκοπος. "τί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
κακό κάμει;"
))"Τό έξής, Μακαριώτατε: Σaς έμπιστεύομαι δτι οί
~ Αγγλοι άντιδροuν σφοδρώς έναντίον τής διευρύνσεως,
ζ ητήσαντες μάλιστα άπό τήν 'Ι ταλίαν δ πως άρνηθή αύτή ή
ίδία τήν συμμετοχήν της διά νά μή έμφανισθοuν οί ~ Άγ­
γλοι ώς άρνούμενοι . Δι' ήμdς τό ζήτημα τής διευρύνσεως
ε{ναι ζωτικόν . 'Η μόνη έλπίς μας εΙ ναι νά πεισθή ή 'Αγ­
γλία ύπό τήν πίεσιν τοu κ. Σπάακ καί διαφόρων άντιπρο­
σώπων. 'Εάν δηλωθή έπισήμως δτι αύτό εΙναι αίτημα τής
• Ελλάδος, τότε διά λόγους γοήτρου ή 'Αγγλία δέν θά ύπο­
χωρήση".
))"Μά εΙ ναι είς δλας τάς έφη μερίδας", άπαντα δ 'Αρχιε­
πίσκοπος.
))'ΈΙναι είς τάς έφημερίδας", aπήντησα, "ώς δημοσιο­
γραφική πληροφορία. ΕΙναι διαφορετικόν τό πράγμα έάν
προέλθη ώς δήλωσις άπό έπίσημα χείλη. ·Ο κ. Μελaς π. χ.
εύκόλως δύναται νά άπορρίψη αίτιάσεις ciναφερομένας είς
είδήσεις τύπου, άλλά θά εύρεθή είς δύσκολον θέσιν έάν
του προσκομισθοuν έπίσημοι δηλώσεις.
)) Έκτός δμως αύτών, Μακαριώτατε, διερωτώμαι που
δδηγούμεθα; Σείς μου άναφέρατε αίτιάσεις σας κατά τής
Κυβερνήσεως διά δήθεν λεχθέντα ύπ' αύτή ς, ώς σaς έμετα­
δόθησαν. 'Εγώ εχω έντολήν τοu κ. 'Αβέρωφ νά σaς ciναφέ­
ρω δτι δύο προσωπικότητες άναφερθείσαι είς συνομιλίαν
μεθ' ύμών τφ έγνώρισαν δτι είχατε είπει δτι ύμείς δέν fιθέ­
λατε τήν διάσκεψιν καί δτι έφεξής ή Κυβέρνησις θά βαδί­
ση τόν δρόμον της καί ύμείς τόν ίδικόν σας. 'Εξ άλλου,
διάφορα πρόσωπα ένέφερον είς τήν Κυβέρνησιν δτι κατά
πρόσφατον συγκέντρωσιν Κυπρίων φοιτητών φέρεσθε εί­
πών δτι ή Κυβέρνησις σaς έγκατέλειψε καί δτι έφεξής θά
κάμετε τόν ciγώνα μόνοι σας. ·Ο κ. 'Αβέρωφ μοu έζήτησε
νά σaς είπω δτι ή Κυβέρνησις πάντοτε έφρόντισε νά εύθυ­
γραμμίση τήν πολιτικήν της μέ τίς aπόψεις σας. Δέν δύνα­
ται δμως παρά νά άντιδρa όσάκις γίνεται προσπάθεια νά
δημιουργηθή ή aντίθετος έντύπωσις. Αί συνέπειαι βεβαίως
θά ε{ναι είς βάρος του άγώνος, ciλλά εχει τήν συνείδησιν
ijσυχον ή Κυβέρνησις έπ' αύτοu, διότι πάντοτε ένήργησε
καί πάντοτε έπιθυμεί νά ένεργή κατόπιν προσυνεννοήσε­
ως. Δυστυχώς τοιαύτη προσυνεννόησις δέν έγένετο πάντο­
τε άπό ύμετέρας πλευράς.
)) • Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι δέν άνταποκρί­
νονται είς τήν άλήθειαν τά μεταδοθέντα είς τόν κ. 'Αβέ­
ρωφ ύπό τών δύο προσωπικοτήτων. Θά ήτο μάλιστα σκό­
πιμον νά ζητήση άπό τά πρόσωπα αύτά δ κ. 'Αβέρωφ δπως
έπαναλάβουν ένώπιον τοu 'Αρχιεπισκόπου τάς δηλώσεις
των. "Οσον ciφoρa τήν συγκέντρωσιν τών φοιτητών, εύτυ­
χώς ύπάρχει ηχογράφησις τής δμιλίας του . 'Ανέφερε μά­
λιστα δτι λόγου γενομένου περί aποχωρήσεως τής 'Ελλά­
δος άπό τό ΝΑΤΟ, έτάχθη δ 'Αρχιεπίσκοπος έναντίον
τοιαύτης aποφάσεως.
)) 'Απήντησα δτι θά σπεύσω να μεταδώσω είς τόν κ.
ύπουργόν τών 'Εξωτερικών τάς άνωτέρω διαψεύσεις τοu
'Αρχιεπισκόπου, αί όποίαι, ε{μαι βέβαιος, δτι θά άκου­
σθοuν μέ ίκανοποίησιν. Παραμένει δμως τό άκρως λυπη­
ρόν γεγονός δτι έφθάσαμεν είς τό σημείον νά μεταδίδωνται
άμοιβαίως τοιαuται πληροφορίαι, εστω καί διαψευδόμεναι,
καί νά δημιουργήται άτμόσφαιρα διχονοίας.
)) 'Ο 'Αρχιεπίσκοπος ciπήντησεν δτι δέν συμμερίζεται
τάς aνησυχίας μου, διότι δέν ύπάρχει ούσιαστική διαφωνία.
 ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΉ ΑΝΆΠΤΥΞΗ
Μέ έρώτησεν έν συνεχείq άναφερόμενος είς προηγηθέν
τηλεφώνημά του, διατί δέν νομίζω ότι θά ή το χρήσιμος μία
κοινή διάψευσις τfjς άναγραφείσης είς τόν τύπον είδήσεως
περί υπάρξεως διαφωνιών .
»'Απήντησα ότι θά έρωτήσω σχετικώς τόν κ: . 'Αβέρωφ.
"'Αλλά έπιτρέψατέ μου νά εϊπω", πρόσθεσα, "ότι δέν
πρέπει νά λησμονfjτε ότι εχετε άπέναντί σας άνθρώπους,
οί δποίοι ώς κ:αί υμείς εχουν τήν εύαισθησίαν των κ:αί τάς
ψυχολογικ:άς άντιδράσεις των κ:αί των δποίων ή υπομονή
έπί έβδομάδας τώρα εχει τεθfj υπό δοκ:ιμασίαν. 'Αντιλαμβά­
νεσθε τί ζητείτε άπό τόν κ:. 'Αβέρωφ προτείνων κ:οινήν
διάψευσιν; Νά έμφανισθfj υπό τήν πίεσιν τών άναγραφέν­
των είς τόν τύπον ώς εύθυγραμμίζων τήν Κυβέρνησιν μέ
τήν ίδικ:ήν σας πολιτικ:ήν δηλαδή μέ τά "έπάνω", διότι αύτή
ή έντύπωσις θά δοθfj. Γνωρίζετε έν τούτοις α) ότι αί δδηγί­
αι πρός τόν κ:. Μελaν έδόθησαν άπό συμφώνου μεταξύ Κυ­
βερνήσεως κ:αί 'Αρχιεπισκόπου κ:αί β) δτι δ κ:. 'Αβέρωφ
προσωπικώς ι:Ιχε άπόψεις πολύ περισσότερον άκ:άμπτους
άπό υμaς, τάς δποίας διετύπωσεν κ:αί έν σημειώματι κατα­
τεθέν είς τόν φάκ:ελλόν μας . 'Εν άλλοις λόγοις ζητείτε άπό
τόν κ:. 'Αβέρωφ, δ δποίος έν τ1j έπιθυμίq του νά άποφύγη
διαφωνίαν, συνετάχθη μέ τάς περισσότερον μετριοπαθείς
άπόψεις σας, νά έμφανισθfj τώρα δημοσίως ώς υίοθετών
άπόψεις δfjθεν περισσότερον σταθεράς τών ίδικ:ών του.
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος τότε εΙπεν ότι ή το προτιμώτερον
νά προβfj μονομερώς είς τήν διάψευσιν, λέγων ότι αί προϋ­
ποθέσεις διά τήν συμετοχήν μας είς τήν διάσκ:εψιν έτέθη­
σαν κατόπιν συμφωνίας μεταξύ αύτοί> κ:αί τfjς Κυβερνήσε­
ως»ιοι.
3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Σέ άπάντηση τηλεγραφημάτων διαμαρτυρίας τών
δημάρχων τής Λεμεσοϋ, τής Λάρνακας καί τής 'Αμ­
μοχώστου γιά τίς δοκιμασίες, στίς όποίες υποβάλ­
λουν τόν κυπριακό λαό οί βρετανικές άρχές, ό Κ.
Καραμανλής άπαντα ώς έξής:
«Συμμερίζομαι πόνον σας. Κατέχομαι άπό βαθυτά­
την άγανάκτησιν δι' δσα διεδραματίσθησαν ύπό
βρετανικών δυνάμεων, ίδίως είς βάρος άθώων κατοί­
κων 'Αμμοχώστου. Νά εlσθε βέβαιοι έλληνική Κυ­
βέρνησις πράττει πάν τό δυνατόν διά νά τεθij τέρμα
είς κακουχίας έλληνικοv κυπριακού λαού».
4 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Μέ σκοπό τήν άνασυγκρότηση τοϋ ολου συστή­
ματος τής άλιείας, δ Κ. Καραμανλής άποφασίζει τήν
κατασκευή έπτά ίχθυοσκαλών στούς λιμένες Πει­
ραιώς, Χαλκίδας, Βόλου, Θεσσαλονίκης, Καβάλας,
Λήμνου καί Πατρών, μέσω τών όποίων διέρχεται τό
μέγιστο μέρος τής ίχθυοπαραγωγής τής χώρας. Είδι­
κότερα, ένέκρινε τή διάθεση ποσοϋ 3.900.000 δρχ.,
άπό τό πρόγραμμα δημοσίων έπενδύσεων, γιά τήν
έκ'πόνηση τών σχεδίων καί εδωσε έντολή γιά τήν
εγκριση τής δαπάνης κατασκευής τους, ϋψους 60
εκατομμυρίων.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
255
Μέ τήν εύκαιρία έπισκέψεώς του στήν Πάτρα, μέ
κύριο σκοπό τήν έπιτόπια έξέταση τοϋ θέματος τής
κατασκευ'ής ίχθυοσκαλών, δ ύπουργός Βιομηχανίας,
Ν. Μάρτης, θά άναφερθεί στή γενικότερη πολιτική
τής Κυβερνήσεως στόν τομέα τής βιομηχανικής
άναπτύξεως.
[Σέ μεταγενέστερο δημοσίευμά του, άποδίδει τήν
δμιλία του μέ τόν άκόλουθο τρόπο:
«'Η Κυβέρνηση Καραμανλfj, εταξε σάν πρωταρχική
κ:αί κύρια έπιδίωξη, τήν αϋξηση γενικά τfjς παραγωγfjς,
γεωργικ:fjς κ:αί δευτερογενοί>ς παραγωγfjς (βιομηχανικ:fjς
κ:αί βιοτεχνικ:fjς). Μέ τήν αϋξηση τfjς παραγωγfjς, θά έξα­
σφαλισθεί έργασία στούς υποαπασχολούμενους, θά έπέλ­
θει αϋξηση του έθνικ:οί> εισοδήματος κ:αί βελτίωση του
έπιπέδου ζωfjς των 'Ελλήνων.
»Παρά τούς έξωτερικ:ούς περισπασμούς, πού άντιμετώ­
πισε ή Κυβέρνηση τά τελευταία δυόμισι χρόνια (άπό τό
Φεβρουάριο του 1956), σέ δλόκ:ληρη τή χώρα έκ:τελέστη­
κ:αν κ:αί έκ:τελοί>νται κ:αί προγραμματίζονται τά σοβαρώτε­
ρα βασικά εργα. Μέ τήν έκ:τέλεση τών εργων αύτών, άλλά­
ζει ή μορφή τfjς οίκ:ονομίας μας κ:αί ή ·Ελλάδα θά γίνει μιά
χώρα αύτάρκ:ης κ:αί εύημεροί>σα.
»'Εκτός αύτοί> τοί> γενικοί> πλαισίου, ή άνάπτυξη τfjς
βιομηχανικ:fjς παραγωγfjς μιdς προγραμματισμένης βιο­
μηχανίας, άποτελεί μία άπό τίς σοβαρότερες έπιδιώξεις
τfjς Κυβέρνησης γιά τήν έπιτυχία του παραπάνω σκοποί>.
•Η έλληνικ:ή βιομηχανία, πού βρέθηκε άπρόοπτα (μέ πλή­
ρη άπελευθέρωση των είσαγωγών) στό διεθνfj στίβο, άναγ­
κ:άσθηκ:ε νά διαπιστώσει ότι, κ:αθfjκ:ον κ:αί συμφέρον της
εΙ ναι νά έκ:συγχρονισθεί, νά μειώσει τό κόστος παραγωγfjς
κ:αί γενικά νά καταστεί ίκ:ανή νά άνταγωνισθεί τήν ξένη
βιομηχανία. ·Η άνάγκ:η τfjς προσαρμογfjς αύτfjς, εΙ ναι
έπείγουσα, έν όψει μάλιστα τfjς δημιουργίας των εύρύτε­
ρων οίκ:ονομικ:ών χωρών τfjς Εύρώπης, όπως ή Κοινή
'Αγορά κ:αί ή 'Ελεύθερη Ζώνη Εύρωπαϊκ:ών Συναλλαγών .
Παράλληλα, ή Κυβέρνηση δέν παρέλειψε νά λάβει μέτρα,
γιά νά άμβλύνει τίς συνέπειες τfjς άκρατης έλευθερίας τών
είσαγωγών.
»Πάρθηκαν ήδη ή μελετώνται τά κατωτέρω μέτρα, γιά
τήν έφαρμογή μιdς προγραμματισμένης κ:αί συνεποί>ς βιο­
μηχανικ:fjς πολιτικ:fjς:
»Μέ άπόφαση τfjς Νομισματικ:fjς Έπιτροπfjς, καθορί­
στηκαν τά μόνιμα πλαίσια τfjς πιστωτικ:fjς πολιτικ:fjς άπέ­
ναντι στή βιομηχανία, τά όποία έπιτρέπουν άνετη χρημα­
τοδότηση, βραχυπρόθεσμη κ:αί μακροπρόθεσμη. ·Η άπό­
φαση αύτή, πού πάρθηκε μετά άπό συνεννόηση μέ τούς
φορείς τfjς βιομηχανίας, άποκ:λείει εϋνοιες, παραβάσεις ή
χρησιμοποίηση τών παρεχομένων γιά άλλότριους σκο­
πούς. Οί πρώτες ϋλες τfjς βιομηχανίας, πού είσάγονται άπό
τό έξωτερικ:ό, άφέθηκ:αν εξω, άσχετα άπό τά ληφθέντα μέ­
τρα γιά τήν προστασία του συναλλαγματικοί> άποθέματος
τfjς χώρας. Μέ τήν παρέμβασή μας, οί ενοπλες δυνάμεις
προμηθεύονταν τά υφάσματα πού χρειάζονταν άπό τήν έγ­
χώρια υφαντουργία. 'Αποφασίστηκε ή δοκιμαστική κατα­
σκευή, άπό έλληνικ:ές βιομηχανίες, τρακτέρ, καθώς κ:αί σι­
δηρών στύλων, άναγκ:αίων στή ΔΕΗ, γιά νά γίνονται στό
μέλλον οί κατασκευές στήν ·Ελλάδα. Συντάχθηκε κ:αί
υποβλήθηκε νομοσχέδιο, πού έπέβαλε τήν κατάρτιση στήν
256 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
άρχή κάθε ετους προγράμματος εκ μέρους τών οργανισμών
καί τών δημοσίων ύπηρεσιών, τό όποίο θά περιλαμβάνει
τίς προβλεπόμενες άνάγκες τους μέσα στό χρόνο σέ βιο­
μηχανικά έίδη, ωστε αυτές νά καλύπτονται
δυνατόν άπό τήν εγχώρια παραγωγή. Γιά τήν μακροπρόθε­
?μη βιομηχανική πολιτική εργάζεται άπό πολύ χρόνο ει­
δική επιτροπή στό ύπουργείο Συντονισμοϋ, ή όποία, καί μέ
τίς άπογραφές πού ήδη ι'iρχισαν, συγκεντρώνει τά στοιχεία
βάσει των όποίων θά γνωρίζομε τί βιομηχανία εχομε, γιά
νά χαραχθεί σύντομα μία συνεπής μακροχρόνια πολιτική.
>>'Η γεωργική παραγωγή, βαμβάκι, φροϋτα, καί γενικά
νωπά γεωργικά προϊόντα, ό μεγάλος πλοϋτος τοϋ έλληνι­
κοϋ ύπεδάφους (μεταλλεύματα), άλιεύματα (μέ άνάπτυξη
καλλιέργειας όρισμένων άπό αυτά), πρέπει νά άξιοποιη­
θοϋν βιομηχανικά καί οί βιομηχανικοί αυτοί κλάδοι θά
μποροϋν νά άναπτύξουν συνθήκες, rοστε νά συναγωνίζον­
ται τίς βιομηχανίες τοϋ εξωτερικοϋ.
>>' Η ορθολογική διαρρύθμιση τοϋ δασμολογίου άπα­
σχολεί τή στιγμή αυτή είδικές επιτροπές. Μελετάται σειρά
μέτρων γιά τή δημιουργία κινήτρων, γιά τήν αϋξηση τών
εξαγωγών των βιομηχανικών καί βιοτεχνικών προϊόντων,
καθώς καί γιά τήν ενθάρρυνση τής iδιωτικfjς πρωτοβουλί­
ας, rοστε νά στραφεί πρός τίς βιομηχανικές επενδύσεις.
Μελετάται ή λήψη μέτρων γιά τήν προστασία τής εγχώριας
βιομηχανικής παραγωγής άπό τό άσκούμενο
ντάμπιγκ, άπό άλλοδαπούς εξωγικούς οργανισμούς.
>>'Εξετάζεται μέ ίδιαίτερη προσοχή ή δυνατότητα εξεύ­
ρεσης γιά τή βιομηχανία καί βιοτεχνία φθηνότερου χρή­
ματος, γιά εξίσωση δσο εΙ ναι δυνατόν τής λειτουργίας των
έλληνικών βιομηχανιών μέ εκείνες τοϋ εξωτερικοϋ .
>>'Η βιομηχανική πολιτική τής Κυβέρνησης, βασιζό­
μενη σέ πρόγραμμα ρεαλιστικό, άποβλέπει στήν κινητο­
ποίηση καί άρμονική συνεργασία δλων των παραγόντων,
δηλαδή των βιομηχάνων, τοϋ προσωπικοϋ τών βιομηχανι­
ών καί τών τραπεζών, ό>στε ή 'Ελλάδα γρήγορα νά πάψει
νά εΙναι καθυστερημένη καί νά άποκτήσει βιομηχανία
άξιόλογη καί διεθνώς άνταγωνιστική .
>>'Εκτός άπό τά συγκεκριμένα μέτρα γιά τήν επιτυχία
τής βιομηχανικής πολιτικής, άπαιτοϋνται καί οί παρακάτω
προϋποθέσεις:
))Πρώτος καί άπαραίτητος δρος γιά τήν επιτυχία τής
βιομηχανικής πολιτικής τής Κυβέρνησης εΙναι ή συμπαρά­
σταση τοϋ έλληνικοϋ λαοϋ . Πρός τήν παραπάνω κατεύ­
θυνση ίδιαίτερα βαριά εΙναι τά καθήκοντα τοϋ Κράτους
καί των ύπό τόν ελεγχό του οργανισμών, οί όποίοι οφεί­
λουν νά προτιμοϋν τά έλληνικά προϊόντα , μέ τήν προϋπό­
θεση, φυσικά, δτι αυτά θά εΙ ναι εφάμιλλα πρός τά ξένα άπό
ι'iποψης ποιότητας καί τιμών. Οί οργανισμοί, τράπεζες καί
δημόσιες ύπηρεσίες οφείλουν νά γνωρίζουν δτι άποτελοϋν
μέσον καί δχι σκοπόν, γιατί σκοπός εΙναι ή εθνική παρα-
γωγή καί αυτόν ύπηρετοϋν οί πάντες.
' ))ΕΙναι, δμως, άπαραίτητο καί ο{ φορείς τής βιομηχανι­
κής άνάπτυξης, ο{ βιομήχανοι, νά πράξουν τό καθήκον
τους, ή εκπλήρωση τοϋ δποίου καί τούς 'ίδιους θά ώφελή­
σει καί στήν άνάπτυξη τfjς εθνικής οίκονομίας θά συντελέ­
σει άποφασιστικά. Καθήκον, των βιομηχάνων θεωρώ τήν
είλικρινή, εντατική καί πρόθυμη άξιοποίηση των δημι­
ουργουμένων ευκαιριών, ωστε τά βιομηχανικά μας προϊόν­
τα, άπό ι'iποψης κόστους καί ποιότητας, νά εΙναι εφάμιλλα
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
μέ τά τής ξενικής προέλευσης. 'Οφείλουν επίσης, χάρη
καί τfjς μεγαλύτερης άπόδοσης, νά προσέξουν τόν παρά­
γοντα ι'iνθρωπο, rοστε ο{ εργαζόμενοι στή βιομηχανία νά
κατά τό άποτελοϋν συνεργάτες στήν προσπάθεια τfjς παραγωγής.
))Ή Κυβέρνηση θά ελέγξει αυστηρά καί θά επιβάλει
αυστηρές κυρώσεις εναντίον των βιομηχάνων εκείνων, πού
θά επιχειροϋσαν νά κάνουν ίδιοτελή χρήση των παρεχομέ­
νων διευκολύνσεων.
)) 'Εξ ι'iλλου, οί Τράπεζες, στίς όποίες άφήνεται μεγάλο
περιθώριο πρωτοβουλίας, περιμένω δτι κατά τή χρηματοδό­
τηση τfjς βιομηχανίας δέν θά χρησιμοποιήσουν στενά εμ­
πορικά κριτήρια, άποβλέποντας στήν πραγματοποίηση
ι'iμεσων καί μεγάλων κερδών. 'Οφείλουν οί Τράπεζες νά
άποφύγουν τήν επιβολή ύπέρμετρων τυποκρατικών διατυ­
πώσεων, καθώς καί επιβαρύνσεων καί νά μελετήσουν τό
θέμα των εγγυήσεων, μέ τρόπο ωστε νά μή ζητοϋνται πολ­
λαπλάσιες εγγυήσεις πού συνθλίβουν τίς επιχειρήσεις.
>>Ευχή δλων τών 'Ελλήνων πρέπει νά εΙναι ή άνάπτυξη
τfjς έλληνικfjς βιομηχανίας σέ τέτοιο σημείο rοστε νά καλύ­
πτει τίς άνάγκες τής έλληνικfjς άγοράς καί νά κάνει εξα­
γωγές, πράγμα πού άποτελεί επίτευγμα γιά δλες τίς βιομη­
χανικές χώρες)) 102 ].
6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
σήμερα
'Ο Κ. Καραμανλής, άφοu προήδρευσε σέ συνε­
δρίαση τής κυβερνητικής έπιτροπής καπνοί), άνήγ­
γειλε τήν άποπεράτωση του εργου τής βαθμολογή­
σεως καί τής συγκεντρώσεως τών καπνών έσοδείας
του 1957, σέ συνδυασμό μέ είδικότερες ρυθμίσεις πού
εχουν προβλεφθεί γιά τήν άποκατάσταση ζημιών
τών καπνοπαραγωγών καί γιά τήν ίκανοποίηση είδι­
κών κατηγοριών του προϊόντος καί κατέληξε:
«Οί καπνοπαραγωγοί πρέπει νά δεχθούν ότι ή
Κυβέρνησις κατέβαλε πaσαν προσπάθειαν όπως άν­
τιμετωπίση τήν δημιουργηθείσαν δυσχερή κατάστα­
σιν κατά τόν πλέον έπωφελή δι' αύτούς- δυνατόν τρό­
πον. Πάντως, έφ' όσον έκ τής συγκεντρώσεως τ]θε­
λον προκύψει κέρδη, ταύτα θά διατεθούν ύπέρ τών
παραγωγών».
7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Συνέρχεται ύπό τήν προεδρία του Κ . Καραμανλή
ή έξ ύπουργών Οίκονομική 'Επιτροπή.
'Ο πρωθυπουργός ύπογράμμισε τή σημασία τής
έπικείμενης συνόδου του ΟΕΟΣ μέ άντικείμενο τήν
ΕΖΕΣ καί εδωσε όδηγίες γιά τήν κατάλληλη ύποστή­
ριξη τών έλληνικών αίτημάτων.
~
8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο πρόεδρος τής 'Εκτελεστικής 'Επιτροπής τής
ΑΔΕΔ Υ, Χ. 'Αποστολάκος, μεταφέρει ότόν πρωθυ­
πουργό τίς άνησυχίες του δημοσιοϋπαλληλικοί) κό­
σμου γιά τήν καθυστέρηση τής έξαγγελίας του μι­
σθολογίου καί ζητεί τήν παρέμβασή του προκειμέ­
νου νά δοθεί άμεση λύση.
 ΜΗΝΥΜΑ ΓΚΟΥΝΤΕΝΧΟΒΕ-ΚΑΛΕΡΓΙ
'Ο Κ. Καραμανλής εδωσε έντολή νά τερματι­
σθοuν ταχύτατα οί έργασίες τής 'Επιτροπής μισθο­
λογίου καί δήλωσε δτι θά έξαγγείλει τό ταχύτερο τά
μέτρι;ι πού θά άποφασιστουν καί θά ίσχύσουν άνα­
δρομικά άπό τήν Ι η 'Οκτωβρίου.
7 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο πρόεδρος τής Πανευρωπαϊκής 'Ενώσεως, Ρι­
χάρδος Γκουντενχόβε-Καλέργι, κοινοποιεί στόν Κ.
Καραμανλή τό κείμενο έπιστολής πού άπηύθυνε
στόν πρόεδρο τής Συμβουλευτικής Συνελεύσεως του
Συμβουλίου τής Εύρώπης.
«Λυποϋμαι βαθύτατα διά τήν άρνητικήν έξέλιξιν, τήν
όποίαν εχει τό Κυπριακόν. Τό σχέδιον Μάκ Μίλλαν ε{ναι
άπαράδεκτον. Συμφωνώ πλήρως μέ τό νέον σχέδιον τοϋ
'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Πιστεύω δτι τό Συμβούλιον
τής Εύρώπης θά επρεπε νά άπασχοληθή μέ τήν ρήξιν αύ­
τήν μεταξύ τριών μελών του. Πρόκειται περί θέματος άρ­
χής. 'Εάν τό Συμβούλιον τής Εύρώπης δέν ε{ ναι σέ θέσιν
νά παρεμποδίση τόν ψυχρόν πόλεμον μεταξύ τών μελών
του, ε{ναι καταδικασμένον.
»Σάς προτείνω δπως, κατά τήν διάρκειαν τής προσε­
χοϋς συνεδριάσεως τής Συνελεύσεως τοϋ Συμβουλίου τής
Εύρώπης, συζητηθή τό βασικόν αύτό θέμα άρχών, rοστε νά
καταστή δυνατή ή λήψις άποφάσεως, έπιβαλλούσης εiς τά
μέλη τοϋ Συμβουλίου τής Εύρώπης uποχρεωτικήν διαιτη­
σίαν δι' δλας τάς μεταξύ των διαφοράς.
»Είδική έπιτροπή θά πρέπει νά έπεξεργασθή τό θέμα
τής άναγκαίας διαδικασίας.
»'Ακόμη καί άν η άπόφασις τήν όποίαν προτείνω ήθε­
λεν άπορριφθή άπό τάς Κυβερνήσεις τών χωρών-μελών, ε{­
ναι βέβαιον δτι θά αύξηθή τό ήθικόν κϋρος τής Συνελεύ­
σεως».
·Ο Κ. Καραμανλής άπηύθυνε στό μεγάλο Εύρω­
παϊστή εύχαριστήρια άπάντηση, στίς 4 Νοεμβρίου:
»Λαβών γνώσιν τής έπιστολής, ήν άπηυθύνατε
πρός τόv πρόεδρον τής Συμβουλευτικής Συνελεύσεως
τοίJ Συμβουλίου τής Εύρώπης, έπιθυμώ νά εύχαριστή­
σω ύμaς διά τήν προσπάθειαv, ήv δι' αύτής άνελάβα­
τε καί ήτις σaς έντάσσει εlς τήν κατηγορίαν έκείνων,
οίτινες άγωνίζονται ύπέρ τής έλευθερίας καί τής δι­
καιοσύνηρ> 103 •
8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
·Ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Τσαλδάρης, άρχη­
γός του Λαϊκου Κόμματος, έπισκέπτεται τόν Κ. Κα­
ραμανλή, στόν όποίο καί έκθέτει τίς έντυπώσεις του
άπό έπαφές στή διάρκεια ταξιδίου στή Δ. Εύρώπη.
8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Συζητείται καί ψηφίζεται άπό τή Βουλή τό σχέ­
διο νόμου «περί εργων έγγείων βελτιώσεων», τό
όποίο άποβλέπει στόν καθορισμό σαφοuς κατευθύν-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
257
σεως καί στή θεμελίωση ~νιαίου προγραμματισμοί)
γιά τά εργα άξιοποιήσεως του έδάφους, μέ άντικειμε­
νικό στόχο τή μεγιστοποίηση τής άποδόσεώς τους
σέ μικρό χρονικό διάστημα.
Στή διάρκεια τής σχετικής συζητήσεως, δ ύπουρ­
γός Γεωργίας, Κ. 'Αδαμόπουλος, τόνισε δτι τέμνεται
δριστικά τό θέμα τής έντάξεως των εργων έγγείων
βελτιώσεων στό γεωργικό πρόγραμμα καί καθορίζε­
ται δ φορέας του προγραμματισμοί) καί τής χρημα­
τοδοτήσεως τ&ν έγγειοβελτιωτικ&ν εργων. Μέ τόν
τρόπο αύτό, τό ύπουργείο Δημοσίων 'Έργων διατη­
ρεί τήν άρμοδιότητα τής μελέτης καί κατασκευής
μεγάλων εργων, καθώς καί των άντιπλημμυρικ&ν καί
προστατευτικών τής πεδινής κοίτης ποταμών καί
χειμάρρων, έν& τό ύπουργiίο Γεωργίας εχει δλες τίς
άρμοδιότητες τής άναγνωρίσεως τής συντάξεως προ­
καταρκτικών έκθέσεων, του προγραμματισμοί) τής
γεωργικής άξιοποιήσεως καί τής λειτουργίας δλων
τ&ν σχετικών εργων. Συνιστάται, τέλος, στό ύπουρ­
γείο Γεωργίας 'Ανώτατο Συμβούλιο έγγειοβελτιωτι­
κ&ν εργων, έπιφορτισμένο νά γνωμοδοτεί γιά τόν
προγραμματισμό καί δλα τά θέματα τεχνικής, οίκο­
νομικής καί διοικητικής φύσεως 104 •
9 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
·Ο συναρχηγός τ&ν Φιλελευθέρων, Γ. Παπανδρέ­
ου, ζητεί άπό τό βασιλέα τήν άπομάκρυνση τής Κυ­
βερνήσεως, ώς ύπεύθυνης γιά κακό χειρισμό του Κυ­
πριάκου, ή ΕΔΑ κατηγορεί τήν Κυβέρνηση γιά
«συνθηκολόγο» πολιτική καί ζητεί, έπίσης, τήν άπο­
μάκρυνσή της καί ό Η. Τσιριμώκος, έκπρόσωπος τής
Δημοκρατικής 'Ενώσεως, δηλώνει δτι θά άναλάβει
άγώνα έναντίον της. 'Η διαμάχη θά έπεκταθεί καί
στίς έργασίες τής 'Επιτροπής 'Εξουσιοδοτήσεως
τής Βουλής: ή ΕΔΑ καί ή Δημοκρατική 'Ένωσις
άποχωροuν μετά τήν άρνηση τής Κυβερνήσεως νά
συγκαλέσει έκτάκτως τή Βουλή.
Τελικά, σέ έφαρμογή του άρθρου 38 του Συντά­
γματος καί μετά άπό συνεννόηση του πρωθυπουργοί)
μέ τόν πρόεδρο τής Βουλής, άναβάλλεται ή εναρξη
λειτουργίας τής Βουλής, άντί τής 13ης 'Οκτωβρίου,
στίς 12 Νοεμβρίου. Σχετικά, ό Κ. Καραμανλής εκαμε
τήν άκόλουθη δήλωση:
« 'Εφ ' όσον συνεχίζονται αί προσπάθεια ι του κ.
Σπάακ πρός διευθέτησιν του κυπριακού ζητήματος,
ύπάρχει δέ τό ένδεχόμενοv τής προσεχούς συγκλή­
σεως διασκέψεως ώς καί συζητήσεως είς τόν ΟΗΕ, ή
Κυβέρνησις έθεώρησε σκόπιμον νά είσηγηθή τήν
έπί 30 ήμέρας άναβολήv τών έργασιώv τής Βουλής».
'Η έξαγγελία τής κυβερνητικής άποφάσεως θά
όξύνει τήν άντίδραση τής άντιπολιτεύσεως . Παράλ­
ληλα μέ τίς σκληρές δηλώσεις τ&ν έκπροσώπων της,
τό κόμμα τ&ν Φιλελευθέρων θά ζητήσει άδεια γιά
258 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
τήν όργάνωση συλλαλητηρίου· είδικότερα, δταν ή
Κυβέρνηση άπορρίψει τή σχετική αϊτηση, έπικαλού­
μενη τό φόβο δημιουργίας ταραχών άπό έξτρεμιστι­
κά στοιχεία, οί Φιλελεύθεροι θά άντιδράσουν μέ
προκήρυξη πρός τό λαό, μέσω της δποίας καί θά
καλέσουν τήν Κυβέρνηση νά παραιτηθεί, «ώς στερού­
μενη παντός κύρους άπέναντι έχθρών καί φίλων μετά
τήν τραγικήν άποτυχίαν τής πολιτικής της είς τό
Κυπριακόν». Σέ άπαντητική άνακοίνωσή της, ή Κυ­
βέρνηση θά άντιτείνει δτι <<δημιουργείται κλίμα πο­
λιτικής κρίσεως καί άνησυχίας άπό τό κόμμα τό
δποίον ήττήθη» καί θά έπιφυλαχθεί νά ένημερώσει
τή Βουλή γιά τό έθνικό θέμα σέ εϋθετο χρόνο.
10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Συζητείται καί ψηφίζεται άπό τή Βουλή, στό σύ­
νολό του, τό Σχέδιο Ν .Δ. «περί συστάσεως 'Εθνικοϋ
'Οργανισμοϋ 'Ελληνικής Χειροτεχνίας».
Οί είσηγητές ύποστήριξαν δτι πρόκειται γιά νο­
μοθέτημα μεγάλης σπουδαιότητας έφόσον θά δημι­
ουργηθοϋν οί προϋποθέσεις γιά τήν έξεύρεση πόρων
καί άπασχολήσεως ένός σημαντικοϋ τμήματος τοϋ
λαοϋ τής ύπαίθρου καί θά σημειωθεί μεγάλη αϋξηση
τουριστικοϋ συναλλάγματος μέ τήν άνάπτυξη τής
έλληνικfίς χειροτεχνίας καί είδών λαϊκής τέχνης.
τέλος, δ ύπουργός Βιομηχανίας, Ν. Μάρτης,
ύπογράμμισε δτι τά νέα μέτρα τείνουν νά συμβάλουν
θετικά καί στή γενικότερη προσπάθεια τfίς Κυβερνή­
σεως γιά τήν άναγωγή τής βιοτεχνίας σέ άξιόλογη
πλουτοπαραγωγική πηγήιοs.
11 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Τσάτσος, ύπουργός Προεδρίας, έξαγγέλλει
τούς σκοπούς τοϋ Βασιλικοϋ 'Ιδρύματος 'Ερευνών,
ή σύσταση τοϋ δποίου προορίζεται νά άποτελέσει
σταθμό στήν προσπάθεια γιά τήν άνάπτυξη της έπι­
στημονικfίς ερευνας στή χώρα. Είδικότερα, προσφέ­
ρεται νά άποτελέσει τό άναγκαίο συμπλήρωμα στό
πλαίσιο τοϋ ύπό άναδιοργάνωση καί έπέκταση έκ­
παιδευτικοϋ συστήματος, νά συμβάλει στή διεύρυν­
ση των εύκαιριών άπασχολήσεως ίκανών έπιστημό­
νων καί νά έπεκτείνει καί νά προβάλει τήν έπιστημο­
νική ερευνα πού έπιτελείται στήν 'Ελλάδα σέ εύρύ­
τερο διεθνές πεδίο.
Στή δημιουργία τοϋ ·Ιδρύματος συνέβαλε άπα­
φασιστικά δ βασιλεύς Παϋλος, καθώς καί ή άμερι:.
κανική Κυβέρνηση, ή όποία καί πρόσφερε χρηματο­
δότηση 100 έκατ. δρχ. ·Ο πρωθυπουργός, Κ. Καρα­
μανλής, όποσχέθηκε νά προσφέρει τήν άμέριστη κυ­
βερνητική συμπαράσταση.
20 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Συγκροτείται σύσκεψη ύπό τόν Κ. Καραμανλή μέ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τή συμμετοχή τών ύπουργών Συντονισμοϋ, Οίκονο­
μικών, 'Εμπορίου, Συγκοινωνιών καί Δημοσίων »Ερ­
. γων, Γεωργίας, τοϋ ύφυπουργοϋ Συγκοινωνιών, κα­
θώς καί των διοικητών των Τραπεζών 'Ελλάδος καί
? Αγροτικής καί άρμοδίων παραγόντων.
Σέ δηλώσεις μετά τή σύσκεψη, ό ύπουργός Γεωρ­
γίας, Κ. 'Αδαμόπουλος, ύπογράμμισε τήν άνάγκη
γιά τόν περιορισμό τής σιτοπαραγωγής καί τή στρο­
φή πρός καλλιέργειες πού θά ήταν δυνατό νά άποδει­
χτοϋν χρήσιμες γιά τήν οίκονομία της χώρας καί
τούς ϊδιους τούς καλλιεργητές. Προκειμένου νά έπι­
τευχθεί δ σκοπός αύτός, θά καθοριστεί ώς άνώτατο
δριο ή ποσότητα 400.000 τόνων σίτου, καθώς καί
ένιαία τιμή συγκεντρώσεως, βάσει σταθερών κριτη~
ρίων, θά ύποβληθεί σέ ελεγχο δ άριθμός των δικαιού­
χων νά προσφέρουν σίτο στή συγκέντρωση καί θά
ύπάρξει χρηματοδοτική ένίσχυση μέ σκοπό τήν αϋ­
ξηση των άρδευομένων καλλιεργειών καί τήν άνά­
πτυξη τής κτηνοτροφίας. Πρός τήν τελευταία κατεύ­
θυνση, έξαγγέλθηκε, είδικότερα, ή διάθεση μέσω της
Α ΤΕ 300.000 δρχ. γιά τή χορήγηση μεσοπροθέσμων
δανείων γιά άρδεύσεις καί άντίστοιχο ποσό γιά τίς
άνάγκες της κτηνοτροφίας.
21 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Μέ άντικείμενο τήν έξέταση τοϋ θέματος των κα­
πνών έσωτερικfίς καταναλώσεως, συγκροτείται σύ­
σκεψη ύπό τόν πρωθυπουργό, μέ τή συμμετοχή των
ύπουργών Συντονισμοϋ, Οίκονομικών, Γεωργίας,
'Εμπορίου καί των διοικητών των Τραπεζών 'Ελλά­
δος καί 'Αγροτικής.
Στή σύσκεψη άποφασίστηκε ή αϋξηση τοϋ ύπο­
χρεωτικοϋ άποθέματος των καπνοβιομηχανιών, ή
χρηματοδότηση, προκειμένου νά έξασφαλίσουν οί
παραγωγοί δίκαιες τιμές, καί ή άνάθεση στήν Α ΤΕ
τής συγκεντρώσεως των άδιαθέτων άποθεμάτων μέ
έμπορικά κριτήρια, άπό 1.1.59. Σέ δηλώσεις του, δ
ύπουργός 'Εμπορίου Λ. Δερτιλfίς έπισήμανε δτι, στή
διάρκεια τοϋ 1957, ένώ ή παραγωγή τοϋ έμπορεύσι­
μου καπνοϋ άνέρχεται σέ 103.000 τόνους (εναντι
59.000 τό 1953) καί οί έξαγωγές σέ 58.000 τόνους
(44.000 τό 1953), ύπάρχει πλεόνασμα 25.000 τόνων,
τό όποίο δέν εγινε δυνατό νά άπορροφηθεί.
«Ή Κυβέρνησις», κατέληξε, «έντός τών σημερινών
οικονομικών δυνατοτήτων τής χώρας, επραξε παν τό δυνα­
τόν διά τήν ένίσχυσιν της θέσεως τών καπνοπαραγωγών
μας . Πρέπει δμως καί οί καπνοπαραγωγοί, ίδιαιτέρως δέ οί
τών καπνών έσωτερικijς καταναλώσεως, νά άντιληφθοϋν
δτι, πρός τό συμφέρον αύτών τών ίδίων, άλλά καί της έθνι­
κής οίκονομίας, έπιβάλλεται δπως ή παραγωγή των προ ­
σαρμοσθij είς τάς άνάγκας τής έσωτ&ρικής καταναλώσε­
ως».
Σέ νεώτερη σύσκεψη, τήν έπομένη, ύπό τήν προ-
 ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΩΝ 259

Στιγμιότυπο άπό τίς έορταστικ:ές έκ:δηλώσεις στήv Θεσσαλονίκη.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

260 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
εδρία πάντοτε του Κ. Καραμανλή, άποφασίστηκε ή
έπιτάχυνση τfjς δλης διαδικασίας συγκεντρώσεως
καί άγορaς των έξαγωγίμων καπνών.
22 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής προεδρεύει σέ σύσκεψη μέ τή
συμμετοχή των ύπουργών Συντονισμοu, Οίκονομι­
κών, 'Εμπορίου καί Γεωργίας, στή διάρκεια τfjς
δποίας άποφασίστηκε ή προμήθεια θερμοηλεκτρι­
κής μονάδος ίσχύος 125.000 KW άπό τή Γαλλία άπό
τόν οlκο ~ Αλστομ, μέ άντίστοιχη έξαγωγή 120.000
τόνων οίνου, καί ή έγκατάστασή της στήν Πτολεμαί­
δα, καθώς καί προμήθεια άπό τά ναυπηγεία του Σαίν­
Ναζαίρ φέρρυ-μπόουτ, τό όποίο θά δρομολογηθεί
στή γραμμή έπικοινωνίας μέ τήν 'Ιταλία γιά τήν
έξυπηρέτηση τfjς τουριστικής κινήσεως.
25 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, έγκρίνει τή
μετάκληση δεκαπέντε ξένων έμπειρογνωμόνων γιά
τήν άντιμετώπιση θεμάτων πού συνέχονται μέ τήν
όργάνωση καί τήν άνάπτυξη τfjς έλληνικfjς οίκονο­
μίας.
'Η μετάκληση άποφασίστηκε σέ συνδυασμό μέ
τήν άξιοποίηση του εργου πού εχει άναληφθεί άπό
τήν 'Επιτροπή ~Ερευνας καί 'Οργανώσεως Οίκονο­
μικου Προγραμματισμοί).
23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής, σέ δύο διαδοχικές συσκέψεις
μέ τή συμμετοχή των άρμόδιων ύπουργών καί των
διοικητών τών τραπεζών 'Ελλάδος καί 'Αγροτικής,
έκπροσώπων των βαμβακοπαραγωγών καί ύπηρεσι­
ακών παραγόντων, έξετάζει τά θέματα πού άπασχο­
λοuν τόν τομέα του βάμβακος καί άποφασίζει τόν
περ\ορισμό τfjς είσαγωγfjς του προϊόντος σέ μεγάλες
ποσότητες, τή χορήγηση δανείων τfjς Α ΤΕ πρός
τούς παραγωγούς, τή συσσωμάτωση 'τών έκκοκκι­
στηρίων σέ μεγάλες μονάδες καί τή σύσταση είδικfjς
έπιτροπfjς, ή όποία, άφοu μελετήσει τό δλο θέμα, θά
είσηγηθεί μέτρα μακρi'iς πνοής.
23 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
Μέ τήν εύκαιρία του έορτασμοu τfjς 13ης έπετεί­
ου άπό τήν ίδρυση του ΟΗΕ, δ Κ. Καραμανλής δίνει
στή δημοσιότητα τό άκόλουθο μήνυμα:
«Παρά τάς &ντιξόους περιστάσεις, τάς δποίας
συνήντησε, καί συναντa &κόμα, δ ΟΗΕ έχει έπιτελέ­
σει αναμφιβόλως έργον σημαντικώτατον. Είς δυσκό­
λους στιγμάς, τάς δποίας διfίλθεν ij πατρίς μας, τά
'Ηνωμένα ~Εθνη μaς παρέσχον τήν πλήρ.η ήθικήν
συμπαράστασίν των. 'Αλλά καί aπό μέρους τijς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
'Ελλάδος καί του έλληνικου λαου, δ όργανισμός εύ­
ρε πάντοτε κατανόησιν καί βοήθειαν.
)) Ή προσεχής συζήτησις είς τόν ΟΗΕ τijς έλλη­
νικijς προσφυγής διά τήν iεράν ύπόθεσιν τijς Κύπρου
θά δώση τήν εύκαιρίαν εlς τάς Κυβερνήσεις τών
κρατών-μελών νά aποδείξουν έμπράκτως τήν προσή­
λωσίν των είς τάς aρχάς του Χάρτου. Ό έλληνικός
λαός έξακολουθεί νά τρέφη τήν έλπίδα ότι ij μεγάλη
πλειοψηφία τών μελών του όργανισμου, έμπνεομένη
aπό τάς aρχάς τijς έλευθερίας καί τijς δικαιοσύνης,
θά προσφέρη διά τijς ψήφου της θετικήν ύπηρεσίαν,
διά τήν εύόδωσιν τών ύψηλών σκοπών του όργανι­
σμου)).
26-28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής συμμετέχει, άπό κοινοu μέ τό
βασιλέα Παuλο, στόν τριήμερο έπίσημο έορτασμό
των έπετείων τfjς άπελευθερώσεως τfjς πόλεως τfjς
28ης 'Οκτωβρίου στή Θεσσαλονίκη.
Στή διάρκεια της παραμονής του στή Θεσσαλο­
νίκη, δ πρωθυπουργός θεμελίωσε τό κτίριο των έρ­
γαστηρίων τfjς Πολυτεχνικής Σχολής.
'Ο πρύτανης του 'Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
άναφέρθηκε μέ τήν εύκαιρία αύτή στήν άποφασιστι­
κή συμβολή του Κ. Καραμανλή στήν άνέγερση των
κτιριακών συγκροτημάτων πού δίδουν, δπως παρατή­
ρησε, τήν είκόνα κοσμογονίας. 'Ο ύπουργός Παι­
δείας, Γ. Βογιατζής, τόνισε, άπό τήν πλευρά του, δτι
ή κτιριακή αύτή πολιτική θά συνεχιστεί ώστε τό
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης νά άποτελέσει πρότυ­
πο στή Βαλκανική.
Παράλληλα, δ Κ. Καραμανλής έγκαινίασε πα­
ρουσία χιλιάδων άγροτών, τά φράγματα 'Αξιοu καί
'Αλιάκμονος. Μέ τήν άποπεράτωση τών εργων άπα­
δίδονται ηδη στήν καλλιέργεια έκτάσεις 700.000
περίπου στρεμμάτων, ένώ μέ τήν aρδευση θά άξιο­
ποιηθεί πλήρως καί εκταση ένός άκόμη εκατομμυρί­
ου στρεμμάτων.
28 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο πρωθυπουργός άπευθύνει στόν έλληνικό λαό
τό άκόλουθο διάγγελμα γιά τήν έθνική έπέτειο της
28ης 'Οκτωβρίου:
«Τό έλληνικόν έθνος έορτάζει σήμερον τήν 18ην
έΠέτειον τijς ijμέρας, κατά τήν δποίαν άνέλαβεν ένα
σκληρότατο ν &γώνα έναvτίον πανισχύρου aντιπάλου
καί προσέφερε τήν ύπερτάτην θυσία ν διά νά διαφυλά­
ξη τήν έλευθερίαν του καl τήν τιμήν του. Τό έπος
πού έγραψαν ol "Ελληνες μαχηταί είς τά βουνά τijς
Βορείου 'Ελλάδος κατεγράφη είς τάς δέλ τους τijς
παγκοσμίου ίστορίας.
)) Ή 'Ελλάς, άποδυθείσα τήν 28ην 'Οκτωβρίου
 ΕΟΡ'fΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΠΕτΕΙΟΥ 261

~...:
•'· '

'Από τόv έορτασμό τής έθvικής έπετείου στή Θεσσαλονίκη.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

262 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ

τοv Σαράντα είς ένα άνισον άγώνα, δέν ύπελόγισε
τάς δραματικάς συνεπείας τής άντιστάσεώς της.
'Επετέλεσε τό χρέος της άπέναντι τής ίστορίας καί
άπέναντι τών άρχών πού ένσαρκώνει ·τό όνομά της.
)) 'Ηνωμένο ν τότε ώς εlς άνθρωπος, μέ
τα πού άποτελεί τό κυριώτερον όπλον είς τούς σκλη­
ρούς άγώνας, τό έθνος ήγωνίσθη καί ένίκησε. Τήν
Ιδίαν ένότητα καλούνται νά έπιδείξουν οί "Ελληνες
καί σήμερον εlς τόν άγώνα πού διεξάγουν διά τήν
δικαίωσιν τών πόθων τών Κυπρίων άδελφών μας.
)) 'Η ύγεία καί ή ήθική δύναμις τών λαών άποδει­
κνύεται άπό τήν ίκανότητά των νά συνδυάζουν τήν
σιν δέν θά ήδύνατο νά ένθαρρύνη μίαν διάσκεψιν,
τής όποίας ή άποτυχία θά έπεδείνωνε τήν κατάστα­
σιν εlς τήν Κύπρον καί θά ώξυνε περαιτέρω τάς σχέ­
σεις τών τριών χωρών)).
τήν ένότη­
Τήν ίδια ήμέρα, δόθηκε άπό τήν Κυβέρνηση στή
δημοσιότητα άνακοίνωση, δπου άναλύονται οί λόγοι
του ναυαγίου τής μεσολαβητικής προσπάθειας του γ.
γραμματέα του ΝΑΤΟ:
«'Η έπί του Κυπριακοί) μεσολαβητική προσπάθεια του ­
γενικοu γραμματέως του ΝΑΤΟ άπέτυχεν . Έπέστη , ήδη ή
στιγμή νά πληροφορηθή ό έλληνικός λαός καί ή διεθνής

σύνεσιν μέ τήν μαχητικότητα, χωρίς νά λησμονούν
ότι χρέος των εlναι, νά έπιδιώκουν μέ άvεξάντλητον
ύπομονήν καί έπιμοvήν τόν τελικόν σκοπόν των.
))Παράδειγμα ένόξ τέτοιου ήθικοv vψους ύπήρξαν
οί άγωνισταί τοv '40, οί άναλώσαντες τήν ζωήν των,
τήν σωματικήν άκεραιότητα καί τήν ύγείαν των είς
άγώνα διά τά Ιδανικά του έλευθέρου άνθρώπου. Πρός
αvτούς στρέφεται σήμερον εvλαβική ή σκέψις μαρ).
29 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ . Καραμανλής άναγγέλλει τό ναυάγιο τής
μεσολαβητικής προσπάθειας του Π . -Α. Σπάακ καί
έπεξηγεί τήν έλληνική στάση άπέναντι στά γεγονό­
τα:
«'Η μεσολαβητική προσπάθεια τοv Συμβουλίου
τοv ΝΑΤΟ έπί του κυπριακού ζητήματος προσέκο­
ψεvεlς τήν έμμονήν τής άγr,λικής καί τής τουρκικής
Κυβερνήσεως είς τάς γνωστάς άκραίας θέσεις των.
)) 'Η 'Ελλάς, καθ' όλην τήν διάρκειαν τής κυπρι­
ακής διενέξεως, άδικουμένη άπό τήν Άγγλίαν καί
προκαλουμένη άπό τήν Τουρκίαν, έπέδειξεv άναμφι­
κοινή γνώμη περί τών αίτίων, τά όποία ώδήγησαν εiς τήν
άποτυχίαν αότήν .
»Ό γενικός γραμματεύς του ΝΑΤΟ , ένδιαφερόμενος
διά τήν συνοχήν τής Συμμαχίας, εόθύς ώς διεπίστωσε τήν
έπικίνδυνον κατάστασιν τήν όποίαν έδημιούργησε τό βρε­
τανικόν σχέδιον, έξεδήλωσε ζωηρόν ένδιαφέρον διά τήν
έπίλυσιν του κυπριακοu ζητήματος. 'Αναλαβών πρωτο­
βουλίαν ήλθεν εiς 'Αθήνας καί συνεζήτησε τό δλον θέμα
μετά τής έλληνικής Κυβερνήσεως, fiτις έδήλωσε πρός αό­
τόν δτι, πρός άποφυγήν έπιδεινώσεως τής καταστάσεως ,
έπεβάλλετο, πρό παντός aλλου, ή άναστολή του βρετανι­
κοί) σχεδίου, τό όποίον ή έλληνική Κυβέρνησις έθεώρει
καί θεωρεί άπαράδεκτον καί άνεφάρμοστον, παραλλήλως
δέ ή άναζήτησις λύσεως έπί aλλης βάσεως . ' Ο κ. Σπάακ
έπανελθών εiς Παρισίους άνεκοίνωσε τά πορίσματα τijς
έπισκέψεώς του έν 'Αθήναις εiς τό Συμβούλιον του ΝΑΤΟ
καί ύπέβαλε σχέδιον, διά του όποίου εiσηγείτο μεταβολάς
είς τρία σημεία του βρετανικοί) σχεδίου .
»Συγκεκριμένως έπρότεινεν:
»α . 'Όπως, άντί τών άντιπροσώπων των Κυβερνήσεων
'Ελλάδος καί Τουρκίας, όρισθοuν ώς σύμβουλοι του κυ­
βερνήτου οί δύο πρόεδροι τών κοινοτικών Βουλών.
»β. 'Ιδρυθή άμέσως ένιαία Βουλή, άρμοδία δι' άπαντα
τά έσωτερικά ζητήματα πλήν τών κοινοτικών .

σβήτητον διαλλακτικότητα καί μετριοπάθειαν. Προ­
σφάτως δέ δέν έδίστασε νά διατυπώση προτάσεις,
αίτινες διηυκόλυνον τήν λύσιν καί έτυχον δι, αvτό
καί διεθνούς άναγνωρίσεως.
)) 'Υπό τό αvτό πνεύμα κατανοήσεως άντεμετώπι­
σεν ή έλληνική Κυβέρνησις καί τάς καταβληθείσας
ύπό τοv Συμβουλίου τοv ΝΑ ΤΟ προσπαθείας, είς τάς
δποίας λεπτομερώς άναφέρεται ή σημερινή κυβερ­
νητική άνακοίνωσις.
))Κατά τάς διαπραγματεύσεις, αί δποίαι έπηκολού­
θησαν τήν άπόρριψιν έκ μέρους τής 'Αγγλίας καί
»γ. 'Αφεθή άνοικτόν τελείως τό μελλοντικόν καθεστώς
τής νήσου .
»'Ο κ. Σπάακ, έν συνδυασμφ πρός τό σχέδιον τοuτο,
συνέστησεν δπως άνασταλή ή προβλεφθείσα διά τήν !ην
'Οκτωβρίου έφαρμογή του βρετανικοί) σχεδίου καί δπως
συνέλθη διάσκεψις διά τήν περαιτέρω συζήτησιν τών προ­
τάσεών του .
»Αί προτάσεις του κ. Σπάακ ύπεστηρίχθησαν ύπό τής
μεγάλης πλειοψηφίας τών έν τφ ΝΑΤΟ συμμάχων μας καί
έγένοντο δεκταί καί ύπό τής έλληνικής Κυβερνήσεως έν τij
έπιθυμί~ της δπως τερματισθή ή έν Κύπρφ αΙματοχυσία .
»Αί Κυβερνήσεις Μεγάλης Βρετανίας καί Τουρκίας άν­

τής Τουρκίας τών άρχικών προτάσεων τοv κ. Σπάακ,
τάς όποίας ήμείς είχομεν άποδεχθή, διεπιστώσαμεν
ότι ή διάσκεψις, ώς τήν άντελαμβάνοντο αί ώς άνω
δύο Κυβερνήσεις, δέν έπρόκειτο νά άποδώση θετικά
άποτελέσματα.
)) Ή 'Ελλάς, έπιθυμοvσα μίαν δικαίαν διευθέτη­
σιν του Κυπριακού, δέν θά ήρνείτο νά συζητήση μέ
οίονδήποτε καί όπουδήποτε, έφ' δσον θά διεπίστωνε
καλήν θέλησιν. Είς τήν προκειμένην δμως περίπτω-
τιθέτως άπέρριψαν τάς προτάσεις του γενικου γραμματέως.
·Η δέ πρώτη ήγνόησε καί τάς συστάσεις τών συμμάχων
της καί έφήρμοσε τό σχέδιόν της κατά τό πλέον άπαράδε­
κτον αότου σημείον, τόν διορισμόν δηλαδή του Τούρκου
άντιπροσώπου . Τήν διάσκεψιν άπεδέχθη μόνον πρός συζή­
τησιν λεπτομερειών του ίδικου της σχεδίου.
»'Εν συνεχεί~ ό γενικός γραμματεύς του Ν Α ΤΟ διετύ­
πωσε πρότασιν περί συγκλήσεως διασκέψεως, fiτις θά συ­
νεζήτει έπί τij βάσει καί του βρετανικοί) σχεδίου καί του
σχεδίου Σπάακ .

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΝΑΥΆΓΙΟ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ Γ. Γ. ΝΑΤΟ
»' Απηντήσαμεν ότι δέν θά είχομεν άντίρρησιν νά μετά­
σχωμεν διασκέψεως, ύπό δύο όμως προϋποθέσεις:
»α. Έφ' όσον ε{χεν μεσολαβήσει τό πραξικόπημα τοϋ
διορισμοϋ τοϋ Τούρκου άντιπροσώπου, ώς μόνη διέξοδος
άπέμενεν όπως ή διάσκεψις, πέραν τοϋ προσωρινοί) καθε­
στώτος είς τό δποίον άφεώρων τά δύο σχέδια, έξετάση καί
θέση τάς βάσεις τfjς δριστικfjς λύσεως τοϋ κυπριακοϋ ζη­
τήματος, συζητουμένης τfjς περί άνεξαρτησίας προτάσεως
τοϋ 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου .
»β. 'Η συγκληθησομένη διάσκεψις θά ~δει νά διευρυν­
θfj ίνα, έκτός τ&ν Κυβερνήσεων 'Ελλάδος, 'Αγγλίας καί
Τουρκίας καί έκπροσώπων τ&ν ·Ελλήνων Κυπρίων καί τfjς
τουρκικής μειονότητος, περιλάβη καί τρείς άλλας χώρας
τοϋ ΝΑΤΟ, καί τεθfj ύπό τήν προεδρίαν τοϋ κ. Σπάακ.
»Κατόπιν τfjς άπαντήσεως ταύτης, διεξήχθησαν έπίπο­
νοι διαπραγματεύσεις, κατά τάς δποίας διά μέν τήν προσω­
ρινήν λύσιν ~ Αγγλοι καί Τοϋρκοι ήρνήθησαν νά άποδε­
χθοϋν ότι τό σχέδιον Σπάακ θά άποτελέση δι' αύτούς ύπο­
χρεωτικήν βάσιν τ&ν διαπραγματεύσεων. Διά τήν δριστι­
κήν λύσιν έδέχθησαν άπλ&ς όπως ή συζήτησις τοϋ θέμα­
τος άναγραφfj είς τήν ήμερησίαν διάταξιν, ή Τουρκία όμως
ύπέβαλε τοιαύτας τροπολογίας ώστε νά καθιστά σχεδόν
άδύνατον τήν έπιτυχίαν τής διασκέψεως. τέλος, διά τήν
διαδικασίαν τής συγκλήσεως τής διασκέψεως δέν έδέχθη­
σαν τό αίτημα ήμ&ν, όπως αϋτη διευρυνθή, ίνα παρακαθή­
σουν ώς ίσότιμοι σύνεδροι ο{ άντιπρόσωποι έτέρων τριών
ή ~στω καί δύο συμμάχων χωρών, οίτινες θά συνήνωνον,
ώς άμερόληπτοι τρίτοι, τάς προσπαθείας των μέ τάς τοϋ
γενικοϋ γραμματέως πρός έπίτευξιν ένός έποικοδομητικοϋ
άποτελέσματος.
»Ματαίως θά άναζητήση τις τούς λόγους, δι' οϋς άπε­
κρούσθησαν οί ύπό τής ·Ελλάδος προταθέντες όροι, οί
δποίοι ήσαν έν τούτοις άπαραίτητοι διά τήν δημιουργίαν
τής καταλλήλου άτμοσφαίρας πρός έπιτυχίαν τής διασκέ­
ψεως.
»Εlναι όμως χαρακτηριστικόν ότι, καθ' όν χρόνον διε­
ξήγοντο α{ τοιαϋται συζητήσεις έν τφ πλαισίφ τοϋ ΝΑΤΟ,
~ Αγγλοι καί Τοϋρκοι έπίσημοι, διά δηλώσεών των, αί
δποίαι προεδίκαζον τό άποτέλεσμα τής διασκέψεως, έδυ­
σχέρανον τάς διαπραγματεύσεις διά τήν σύγκλησίν της.
·Η στάσις τ&ν Βρετανών καί Τούρκων κατά τήν τελευταίαν
φάσιν τ&ν διαπραγματεύσεων άποτελεί άπόδειξιν ότι δέν
άπέβλεπον είλικριν&ς είς τήν έπιτυχίαν τfjς διασκέψεως.
»Ύπ' αύτούς τούς όρους ε{ ναι εύνόητον διατί ή έλλη­
νική Κυβέρνησις δέν έδέχθη νά μετάσχη διασκέψεως, τής
δποίας τό μόνον άποτέλεσμα θά ήτο νά έκτραχυνθοϋν ~τι
περισσότερον α{ σχέσεις μεταξύ τριών συμμάχων χωρών
καί vά καταστή ~τι δυσχερεστέρα ή λύσις τοϋ κυπριακοϋ
προβλήματος.
»Εlναι άκρως θλιβερόν ότι δύο μέλη τής •Ατλαντικής
Συμμαχίας, άγνοήσαντα τάς συστάσεις πολλών έκ τ&ν
συμμάχων νά μή προχωρήσουν είς τήν έφαρμογήν τοϋ
βρετανικοί) σχεδίου, προετίμησαν νά παρατείνουν τήν πα­
ροϋσαν τραγικήν κατάστασιν έν Κύπρφ, ίνα έξυπηρετή­
σουν τούς άπωτέρω σκοπούς των, κατά παραβίασιν τοϋ
Χάρτου τ&ν 'Ηνωμένων 'Εθνών καί τής Συνθήκης τής
Λωζάννης.
»'Η έλληνική Κυβέρνησις ε{ναι ύποχρεωμένη δι ' αύ­
τόν τόν λόγον νά δηλώση ότι ούδέν έκ τ&ν συντελουμένων
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
263
έν Κύπρφ πρόκειται νά άναγνωρίση . 'Η 'Ελλάς ύποστηρί­
ζει μίαν δικαίαν ύπόθεσιν. Ζητεί όπως τό τελευταίον τμήμα
τής Εύρώπης, τό δποίον τελεί ύπό άποικιακόν ζυγόν, άπο­
κτήση ~στω καί σταδιακώς τήν έλευθερίαν του. 'Εδέχθη
πρός τοϋτο λύσεις α{ δποίαι συνδυάζουν τά δίκαια τοϋ κυ­
πριακοϋ λαοϋ μέ τό συμφέρον καί τάς άνάγκας άσφαλείας
τόσον τής Μεγάλης Βρετανίας, όσον καί τής Τουρκίας.
»Πέραν τούτων ο{ Κύπριοι, συμφωνούσης καί τής 'Ελ­
λάδος, έδέχθησαν, διά νά διευκολύνουν τήν έξεύρεσιν μιaς
λογικής λύσεως, όπως ή Κύπρος μετά ώρισμένην περίοδον
αύτοκυβερνήσεως καταστή άνεξάρτητος χώρα, έντός τοϋ
πλαισίου τοϋ ΝΑΤΟ. Τοιουτοτρόπως καί είς τούς Κυπρί­
ους άπεδίδετο τό στοιχειώδες δικαίωμα τής έλευθερίας,
όπερ ούδείς τούς άμφισβητεί, άλλά καί τά συμφέροντα καί
α{ άνάγκαι τ&ν άλλων χωρών ώφελίμως συνεδυάζοντο.
»Είς τά δίκαια όμως τ&ν Κυπρίων, είς τήν μετριοπάθει­
αν καί τήν λογικήν τής κυπριακής ήγεσίας καί τής έλλη­
νικής Κυβερνήσεως, ή βρετανική Κυβέρνησις άντέταξεν
άκατανόητον καί άπαράδεκτον άδιαλλαξίαν, ή όποία έν
τελευταί~ άναλύσει, όπως θά άποδείξη τό μέλλον, ε{ναι
άντίθετος καί πρός τά ίδια αύτής συμφέροντα.
»'Η έλληνική Κυβέρνησις μ ή άναγνωρίζουσα τάς έν
Κύπρφ πραξικοπηματικάς ένεργείας, θέλει προσφύγη είς
τά 'Ηνωμένα ~Εθνη, παρέχουσα περαιτέρω τήν συμπαρά­
στασίν της είς τό δίκαιον αίτημα τ&ν Κυπρίων, όπως
άπαλλαγοϋν τοϋ ξένου ζυγοϋ καί καταλογίζουσα τάς εύθύ­
νας τοϋ παρόντος άδιεξόδου είς τούς καταστρέψαντας διά
τής άδιαλλαξίας των μίαν εύκαιρίαν έπιλύσεως τοϋ κυπρι­
ακοϋ ζητήματος».
·Η ματαίωση τfjς προσπάθειας του γ. γραμματέως
του ΝΑΤΟ προκάλεσε τίς δριμύτατες δηλώσεις του
συναρχηγου του κόμματος τ&ν Φιλελευθέρων, Γ.
Παπανδρέου:
«~Οπως ήτο έπόμενον τό Κυπριακόν είς τό ΝΑΤΟ ήχθη
είς πλήρες ναυάγιον . Ή βρετανική δολιότης ήρίστευσε
καί ή έλληνική Κυβέρνησις έμηδενίσθη. 'Εν& προέβη είς
δλας τάς έκπληκτικάς, δπως τάς ώνόμασεν δ άρχηγός τοϋ
άγγλικοϋ 'Εργατικοϋ κόμματος, ύποχωρήσεις, ή ·Ελλάς
κατώρθωσε τελικώς νά θεωρηθή άδιάλλακτος καί άκολού­
θως ύπεύθυνος τής διακοπής τ&ν συνομιλιών. 'Ανέκαθεν ή
σημερινή Κυβέρνησις διεχειρίσθη έν γένει κατά τρόπον
άξιοθρήνητον τό μέγα έθνικόν θέμα. ·Αλλ· ούδέποτε είς
τόσον χρόνον έπεσώρευσε τόσα άνεπανόρθωτα σφάλματα
καί τόσας εύθύνας» .
Σέ &.πάντηση, έκδόθηκε νέα κυβερνητική &.νακοί­
νωση:
«'Η βρετανική καί ή τουρκική Κυβέρνησις καταβάλ­
λουν κατ' αύτάς ίδιαιτέρας προσπαθείας διά νά πείσουν
τήν ίδικήν των άλλά καί τήν παγκόσμιον κοινήν γνώμην
δτι ή στάσις τfjς 'Ελλάδος ύπήρξεν άδιάλλακτος. 'Αλλά
είς τήν προσπάθειάν των αύτήν, άλλαι Κυβερνήσεις άπέ­
φυγον νά τάς βοηθήσουν . Καί, πιστός είς τάς άντιπολιτευ­
τικάς μεθόδους του , ~σπευσε νά τάς βοηθήση μόνον δ κ.
Παπανδρέου.
»Τά γεγονότα ε{ναι γνωστά . Όμιλοϋν άφ' έαυτ&ν καί
264 ΚΥΠΡΟΣ : ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
είς τήν άνεύθυνον καί έπιζημίαν δημοκοπίαν δέν χρειάζε­
ται, πρός τό παρόν, άλλη άπάντησις».
Πράγματι, δ Τοϋρκος ύπουργός τών 'Εξωτερι­
κών, Φ. Ζορλού, θά ύπογραμμίσει, σέ συνέντευξη
πρός τούς ξένους άνταποιφιτές, στίς 4 Νοεμβρίου,
δτι, ένώ δήθεν ή ν Αγκυρα εΙ χε κάνει πολλές ύποχω­
ρήσεις καίεΙ χε άποδεχτεί πολλά αίτήματα τής 'Αθή­
νας, ή έλληνική πλευρά ματαίωσε τή διάσκεψη, κα­
τηγορώντας μάλιστα καί αύτό τό ΝΑ ΤΟ γιά τήν
άκαρπη εκβαση τής μεσολαβήσεώς του.
[Παράλληλα μέ άλλους παράγοντες, στήν άποτυ­
χία τής μεσολαβητικής προσπάθειας τοϋ γ . γραμμα­
τέα τοϋ ΝΑΤΟ συνέβαλε καί ή άρνητική στάση τοϋ
'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Οί ύπαναχωρήσεις τοϋ
Κύπριου 'Εθνάρχη, δπως θά έκδηλωθοϋν μέσω δη­
λώσεων τής 'Εθναρχίας πρός τόν τύπο, θά φέρουν σέ
άπελπιστική θέση τόν Μ. Μελa, έκπρόσωπο τής
·Ελλάδος στό Συμβούλιο τοϋ ΝΑΤΟ, δπου πλέον οί
Βρετανοί καί οί Τοϋρκοι θά εχουν τήν εύχέρεια νά
προωθοϋν τίς έπιδιώξεις τους καί νά έμφανίζονται
διαλλακτικοί. Ταυτόχρονα, οί ύπαινιγμοί τής έλλη­
νικής Κυβερνήσεως γιά πιθανή άποχώρηση άπό τό
ΝΑΤΟ θά ένοχλήσουν ίδ.ιαίτερα καί τόν ίδιο τόν
Σπάακ, δ δποίος, στήν προσπάθειά του νά ύποστηρί­
ξει τά δίκαια τών 'Ελληνοκυπρίων, εΙχε προκαλέσει
τήν όργή τοϋ Λονδίνου καί τής ν Αγκυρας καί, fiδη,
μετά τήν ύπαναχώρηση τοϋ Μακαρίου, εμενε εκθετος
στήν πρωτοβουλία του.
Προκειμένου νά άντιμετωπίctει τίς δυσκολίες, δ
Ε. 'Αβέρωφ κατέβαλε μιά ϋστατη προσπάθεια νά
άποτρέψει τήν καταβαράθρωση τοϋ έθνικοϋ θέματος
στά πλαίσια τοϋ Συμβουλίου τοϋ ΝΑΤΟ . 'Από τό
Παρίσι, στίς 19 'Οκτωβρίου, θά άποστείλει τό άκό­
λουθο τηλεγράφημα στόν Κ . Καραμανλή:
«'Η μή συμμετοχή ήμίί>ν είς τήν διάσκεψιν θά εlναι μέ­
γα σφάλμα, λέγω δέ τοuτο, μολονότι η μην δ περισσότερος
άντιτιθέμενος είς τήν συμμετοχήν . Ύπό νεωτέρας (συνθή­
κας (;)) [sic] αϊτινες καθιστοuν δευτερευούσης σημασίας τά
διάφορα διαδικαστικά θέματα τά όποία άλλως θά εlχον τό
προβάδισμα, σφάλμα άποχής (εlναι) τόσον βαρύ καί
συμφέρον συμμετοχής τόσον σαφές ώστε, μολονότι άνέ­
καθεν εlχον ώς άπαράβατον άρχήν τήν t'ίρρηκτον σύμπνοι­
αν Κυβερνήσεως καί 'Αρχιεπισκόπου, φρονώ ότι έν περι­
πτώσει διαφωνίας του τελευταίου πρέπει νά i:λθη είς δημο­
σιότητα ή φύσις τής διαφωνίας όσον καί αί λεπτομέρειαι
αύτής, αϊτινες εlναι δυνατόν νά κοινολογηθοuν. Πάντως,
αν έμφανισθίί>μεν διαφωνοuντες καί ήμείς πρός συμμετο­
χήν, πρώτον έπωμιζόμεθα μεγάλην εύθύνην, !:τι μεγαλυτέ­
ραν έν οψει των παγκοίνως γνωστών σοβαρωτάτων δυσχε­
ρειών, δεύτερον χάνομεν πάσαν ύποστήριξιν καί ίσως τήν
έκτίμησιν έκείνων των συμμαχικών παραγόντων οί δποίοι
γνωρίζουν τάς πραγματικάς συνθήκας, τρίτον, έν περιπτώ­
σει άποτυχίας χάνομεν τήν βελτίωσιν θέσεως είς τόν ΟΗΕ,
όπου προσφεύγομεν μέ άσθενείς δυνάμεις. Θερμότατα πα­
ρακαλώ νά σταθμίσητε τάς άνωτέρω σκέψεις. 'Ε π' εύκαι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ρί~ έπαναλαμβάνω ότι εlναι προφανές ότι ή παραμικρά
διαρροή θά ί\χη όλεθρίας συνεπείας»ιο6 .
Στίς μεταγενέστερα δημοσιευμένες άναμνήσεις
του, Ε. 'Αβέρωφ άποκαλύπτει τήν άπόφασή του,
ένώπιον τών παλινοδιών, στίς όποίες τόνε{ χε άναπό­
φευκτα ώθήσει ή στάση τοϋ 'Αρχιεπισκόπου, νά πα­
ραιτηθεί καί τήν ύπαναχώρησή του μετά άπό παρέμ­
βαση τοϋ ίδιου τοϋ Κ. Καραμανλή:
«·Ο Σπάακ, ,μέ τόν δ ποίο συνδεόμουν άρκετά άλλά στόν
όποίο δέν άποκάλυπτα φυσικά τούς λόγους των άλλαγίί>ν
μας, κάποια στιγμή, ϋστερα άπό μερικές φιλοφρονήσεις,
i:φτασε νά μοu πεί: "Συνεργαζόμαστε μερικά χρόνια καί
νόμιζα ότι σάς ξέρω καλά . Τώρα όμως άνακαλύπτω ότι
εχετε τήν τάση νά ύπόσχεσθε περισσότερα άπό όσα μπο­
ρείτε νά προσφέρετε ... "
»Δέν εlχε άδικο ώς πρός τό αίτιο. ΕΙ χε δίκιο ώς πρός τό
άποτέλεσμα : VΗμουν ύπουργός 'Εξωτερικών μιaς στάθε"
ρής καί σοβαρής Κυβερνήσεως καί πρόσφερα έπί άνωτά­
του διεθνοuς έπιπέδου βασικά πράγματα πού τά άνακαλοu­
σα επειτα άπό έλάχιστες ήμέρες.
»UΟταν εlδα ότι οί δισταγμοί του Μακαρίου δυνάμωσαν,
τηλεφώνησα στόν Κωνσταντίνο Τσάτσο, πού μέ άναπλή­
ρωνε, ότι δέν μποροuσα πιά νά χειρισθω τό θέμα, ότι πα­
ραιτούμουv γιά λόγους ύγείας, ότι θά i:μενα εξω "γιά άνά­
παυση καί θεραπεία".
»Προκάλεσα τήν όργή τοu πρωθυπουργοu . Mou τηλε~
φώνησε θυμωμένος ότι δέν έγκαταλείπει κανείς μιά μάχη
στή μέση, ότι δέν άφήνει τούς συμπολεμιστές του νά πολε­
μήσουν μόνοι. ΕΙ χε δίκιο . 'Ανακάλεσα άμέσως τήν παραί­
τησή μου καί γύρισα στήν 'Αθήνα στίς 23 Όκiωβρίου» 107 •
Λίγες ήμέρες άργότερα, στήν 'Αθήνα, ό 'Αβέ­
ρωφ θά καταβάλει μιά &.κόμη προσπάθεια γιά νά πεί­
σει τόν Μακάριο δτι ή άρνηση, τή συγκεκριμένη
έκείνη στιγμή, τής έλληνικής πλευρaς νά συμμετά­
σχει στή διάσκεψη ίσοδυναμοϋσε μέ αύτοκτονία:
«Τήν 24ην 'Οκτωβρίου 1958 δ 'Αρχιεπίσκοπος Μακά­
ριος έπεσκέφθη τόν κ. ύπουργόν των 'Εξωτερικών .
»·Ο κ. 'Αβέρωφ, άφοu ένημέρωσε τόν 'Αρχιεπίσκοπο ν
έπί των έν Παρισίοις διαπραγματεύσεων διά τήν σύγκλη­
σιν διασκέψεως άναπτύξας τάς ύποχωρήσεις τάς δποίας
έδέχθησαν νά κάμουν οί ν Αγγλοι καί Τοuρκοι καί άναφέ­
ρας τά διαδικαστικά σημεία έφ' ών ύφίστατο άκόμη δια­
φωνία, διετύπωσε τήν γνώμην δτι δέν εlναι συμφέρον νά
άρνηθίί>μεν συμμετοχήν είς τήν διάσκεψιν, έφ' δσον ή δι"
αφωνία μας έντοπίζεται πλέον είς τό ζήτημα τής συμμετο­
χής μιaς άκόμη χώρας. ·Η t'ίρνησίς μας θά ε{ χε ώς βέβαιον
άποτέλεσμα νά κατηγορηθίί>μεν ήμείς ώς οί άδιάλλακτοι
καί νά εύρεθίί>μεν είς δεινή ν θέσιν ένώπιον των ·Ηνωμένων
'Εθνών, δτε δ λα τά μέλη τοu ΝΑΤΟ θά έπιβεβαιώσουν
τήν έκ μέρους των ν Αyγλων καί Τούρκων τοιαύτην κατη­
γορίαν. Συνεπώς, δ κ. ύπουργός των 'Εξωτερικών έφρόνει
δτι ήτο προτιμώτερον νά μεταβίί>μεν είς τήν διάσκεψιν καί
νά διαφωνήσωμεν έκεί άπό θέσεως ίσχύος. Ούδείς τότε θά
ήδύνατο νά μάς κατηγορήση διότι διαφωνοuμεν έπί ζητη­
μάτων ούσίας, έπί των δποίων αί άπόψεις μας εlναι τοίς
 ΝΑΥΑΓΙΟ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ Γ. Γ. ΝΑΤΟ
πάσι γνωσταί.
>>·Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι ή διαφωνία δέν έν­
τοπίζετqι μόνον είς τό θέμα τής διευρύνσεως . 'Αναγνωρί­
ζει δτι μaς έδόθη ίκανοποίησις είς τό αίτημά μας δπως
συζητηθή καί ή δριστική λύσις, έπί τής δευτέρας δμως
τροπολογίας μας, τής διευρύνσεως, ~ Αγγλοι καί Τοϋρκοι
προέβαλον σειράν αίτημάτων τά όποία άλλάσσουν την
μορφήν τής διασκέψεως. 'Επίσης φρονεί δτι θά εΙναι έξαι­
ρετικά δύσκολον νά άπαγκιστρωθώμεν άπό την διάσκεψιν,
έφ' δσον τότε δ κίνδυνος νά χαρακτηρισθώμεν άδιάλλα­
κτοι θά εΙναι πολύ μεγαλύτερος. Διά τοϋτο δ 'Αρχιεπίσκο­
πος φρονεί δτι ε{ναι προτιμώτερον νά περιορισθώμεν είς
τήν προσφυγήν μας τοϋ ΟΗΕ, έπ ' εuκαιρί~ δέ αuτής νά
κηρυχθή έκεχειρία έν Κύπρφ, ώστε νά είσέλθη δ άγών είς
ήρεμωτέραν φάσιν έν άναμονίj μεταβολής των διεθνών
συνθηκών.
»'Ο κ. ύπουργός έπέμεινεν δτι δ χειρισμός ήμών είς τά
'Ηνωμένα ~Εθνη θά δυσχερανθή τά μέγιστα έφ' δσον δλαι
α{ χώραι τοϋ ΝΑΤΟ θά διακηρύξουν δτι ή 'Ελλάς ε{ναι
ύπεύθυνος διά τήν μη σύγκλησιν διασκέψεως πρός διαπρα­
γμάτευσιν έπί τοϋ Κυπριακοϋ, ίδί~ καθόσον καί ή άπόφα­
σις 1013 τοϋ ΟΗΕ συνιστά διαπραγματεύσεις. Ό κ. 'Αβέ­
ρωφ λέγει δτι έπί τίj άπορρίψει τοϋ άρχικοϋ σχεδίου Σπάακ
θά ή δυνάμεθα άνευ ζημίας νά ζητήσωμεν δπως τερματισθή
ή μεσολαβητική προσπάθεια τοϋ ΝΑΤΟ. 'Υπενθυμίζει είς
τόν 'Αρχιεπίσκοπον δτι, ένώ δ ίδιος ε{χε κηρυχθή έναντί­
ον τής συμμετοχής είς τήν διάσκεψιν μετά την άπόρριψιν
τοϋ σχεδίου Σπάακ, δ 'Αρχιεπίσκοπος άντιθέτως ε{ χε τα­
χθή ύπέρ τής άπόψεως δπως μη άρνηθώμεν. 'Αρχικώς δέ
εΙχε μάλιστα είπει δτι δέν επρεπε νά ζητήσωμεν καί πολ­
λάς διευκρινίσεις.
»'Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι διάφορα έλέχθη­
σαν κατά τό στάδιον των άποφάσεων άλλά τελικώς έζήτη­
σεν δπως τεθοϋν αί δύο γνωσταί προϋποθέσεις.
»Μετά μακράν συζήτησιν έπί τοϋ σημείου τούτου, καθ'
ήν έγένετο λόγος καί περί ώρισμένων άνακοινώσεων πρός
τόν τύπον τής 'Εθναρχίας ώς καί τής σχετικής άπαντήσεως
άπό κυβερνητικής πλευράς, δ κ. 'Αβέρωφ ε{πεν είς τόν
'Αρχιεπίσκοπον δτι δ μόνος τρόπος δπως έξέλθωμεν τοϋ
άδιεξόδου ε{ναι δπως δηλωθή δτι ή μέν έλληνική Κυβέρ­
νησις θά άπεφάσιζε νά παραβλέψη τά ύφιστάμενα " είσέτι
διαδικαστικά έμπόδια καί νά μετάσχη τής διασκέψεως , άλ­
λά δτι αuτη δέν εΙ ναι δυνατόν νά πραγματοποιηθή έφ'
δσον οί κυπριακοί παράγοντες δέν δέχονται νά μετάσχουν.
Διά τοϋ τρόπου αuτοϋ ένδέχεται νά μειωθή δ κίνδυνος δπως
είς τά 'Ηνωμένα ~Εθνη καταγγελθώμεν άπό δ λα άνεξαιρέ­
τως τά μέλη τοϋ ΝΑΤΟ δτι άπερρίψαμεν τάς διαπραγματεύ­
σεις άνευ έπαρκοϋς δικαιολογίας.
»'Ο ' Αρχιεπίσκοπος άπήντησεν δτι δέν εχει άντίρρη­
σιν έπί τής διαδικασίας αuτής έφ , δσον κρίνεται δτι θά
διευκολυνθή ή κατάστασις» 108 •
Τελικά, ή έλληνικη Κυβέρνησις θα άπορρίψει
καί αύτή τήν πρόταση γιά τή σύγκληση διασκέψεως,
έπιχειρώντας πλέον, στό μέτρο του δυνατοί), νά
έπιρρίψει στούς Βρετανούς καί τούς Τούρκους τήν
εύ~ί>νη γιά τή ματαίωσή της. Σχετικό τηλεγράφημα
του ύπουργείου των 'Εξωτερικών, στίς 27 'Οκτω­
βρίου, άναφέρει χαρακτηριστικά:
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
265
«~Εχομεν την τιμήν νά παραθέσωμεν κατωτέρω, πρός
πληρεστέραν ύμών ένημέρωσιν, τό κείμενον τής άπαντή­
σεως τήν δποίαν παρεκλήθη νά παράσχη είς τό Συμβούλι­
ον τοϋ ΝΑΤΟ, έκ μέρους τής Κυβερνήσεως, δ ήμέτερος
μόνιμος άντιπρόσωπος:
»Κατόπιν των έπιπόνων διαπραγματεύσεων, καθ' dς
εστερξεν είς διαφόρους ύποχωρήσεις, ή έλληνική Κυβέρ­
νησις διετήρει, ώς γνωρίζετε, ώρισμένας έπιφυλάξεις δια­
δικαστικής φύσεως, αϊτινες δέν θά έμπόδιζον έν τούτοις νά
μετάσχη είς τήν προταθείσαν διάσκεψιν διά τό Κυπριακόν.
~Ηδη συνεζήτει καί αuτήν άκόμη τήν άπομείνασαν βασι­
κήν διαφωνίαν της, την άφορώσαν τήν οuσιαστικήν διεύ­
ρυνσιν τής διασκέψεως, διεύρυνσιν, ήν έθεώρει άπαραίτη­
τον, λόγφ τής φύσεως τοϋ προβλήματος καί τής όξύτητος
ήν τοϋτο προκαλεί.
»'Εν τφ μεταξύ δμως, κατά τάς τελευταίας έβδομά'δας, ή
έλληνική Κυβέρνησις δέν ήδυνήθη είμή νά διαπιστώση
τήν συνεχή καί εντονον άντίθεσιν άπό βρετανικής καί
τουρκικής πλευρaς, δχι μόνον έπί τών διαδικαστικών θεμά­
των, ώς π. χ. ή σύνθεσις τής διασκέψεως καί iiλλα συναφή
θέματα, άλλά καί έπί ζητημάτων ούσίας. Οuτω, ένώ έντός
τοϋ Συμβουλίου τοϋ ΝΑΤΟ συνεζητείτο δτι εδει νά συζη­
τηθή καί ή δριστική λύσις τοϋ ζητήματος, Ι) έγένοντο έν
'Αγγλίq δηλώσεις ύπευθύνων παραγόντων, καθ' dς ή Κύ­
προς δέον νά θεωρήται παράκτιος νήσος τής Τουρκίας, 2)
άπό δέ τουρκικής πλευράς έπανελαμβάνετο μετά προκλη­
τικής έπιμονής δτι μόνη δεκτή λύσις εΙναι ή τής διχοτομή­
σεως, 3) δσον άφορά δέ τήν προσωρινήν λύσιν, συνετελεί­
το έν Κύπρφ δ διορισμός Τούρκου άντιπροσώπου μέ αύτο­
τελή ύπόστασιν.
»Αί ώς άνω διαπιστώσεις επεισαν τήν έλληνικήν Κυ­
βέρνησιν δτι ή προταθείσα διάσκεψις ήτο έκ των προτέ­
ρων καταδικασμένη είς άποτυχίαν.
»Εiς τήν πεποίθησίν της αύτήν ή έλληνική Κυβέρνησις
ένισχύθη ετι περισσότερον δταν ο{ έκπρόσωποι των 80%
τών κατοίκων τής Νήσου τής έδήλωσαν τελευταίως δτι ού­
δέ τάς προϋποθέσεις έθεώρουν ίκανοποιητικάς ούδέ έπί τής
έπιτυχίας τής διασκέψεως ήδύναντο νά έλπίζουν.
»'Αποτυχία δμως διαοκέψεως, συνερχομένης ύπό την
αίγίδα τοϋ ΝΑΤΟ καί δη καθ' ήν ώραν τά πνεύματα εΙναι
τόσον έξημμένα καί ή έν Κύπρφ κατάστασις τόσον τραγική,
θά ήτο δυνατόν καί η\ν Συμμαχίαν νά βλάψη καί τάς σχέ­
σεις μεταξύ τών τριών χωρών καί τών δύο τμημάτων τοϋ
πληθυσμοϋ νά όξύνη περαιτέρω.
»Σήμερον, χάρις είς τό ένδιαφέρον τό δποίον έπεδείχθη
ύπό πολλών μελών τοϋ ΝΑΤΟ ύπέρ μιaς δικαίας λύσεως
τοϋ άποικιακοϋ ζητήματος τής Κύπρου, ήλλαξεν ή άτμο­
σφαίρα δυσφορίας ήτις ύπήρξεν έν 'Ελλάδι εναντι τής
'Ατλανiικής Σύμμαχίας. Τήν εύτυχή ταύτην άλλαγήν ή
έλληνική Κυβέρνησις δέν έπιθυμεί νά διακυβεύση. Δέν
έπιθυμεί ίδίως, δπως, έκείνο τό δποίον άποτελεί βαρείαν
εύθύνην δύο μελών, θεωρηθή καί πάλιν εύθύνη δλοκλήρου
τής Συμμαχίας. Τοϋτο δμως εΙναι δυνατόν νά συμβή έν
περιπτώσει άποτυχίας τής διασκέψεως, ήτις λόγφ των άνω
ένδείξεων φαίνεται πλέον ή πιθανή.
»Διά τόν λόγον αύτόν ή έλληνική Κυβέρνησις δέν νο­
μίζει δτι πρέπει ύπό τάς παροϋσας συνθήκας νά κληθή ή
προτεινομένη διάσκεψις.
»• Η έλληνική Κυβέρνησις έκφράζει τάς εύχαριστίας
266 ΚΥΠΡΟΣ: ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΩΝ ΑΣΠΡΌΠΥΡΓΟΥ 267

VΕvαρξη λειτουργίας τώv διυλιστηρίων Άσπροπύργου.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

268 ΚΥΠΡΟΣ : ΑΠΕΙΛΗ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
της πρός τό μόνιμον Συμβούλιον, όπερ τόσας προσπαθείας
κατέβαλε διά τήν σύγκλησιν τής διασκέψεως, iδιαιτέρως
δέ έκφράζει τήν εύγνωμοσύνην πρός τόν γενικόν γραμμα­
τέα, δ δποίος όχι μόνον εiργάσθη ύπέρ τής άνευρέσεως
λύσεως δικαίας, άλλά διάτων ένεργειών του συνέβαλεν καί
εiς τήν έδραίωσιν έν 'Ελλάδι τής έμπιστοσύνης πρός τό
ΝΑΤ0»] 109 •
I ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1985
Παρουσία του πρωθυπουργρυ συνέρχεται ή 13η
Σύνοδος τής 'Ιεραρχίας τής 'Εκκλησίας τής 'Ελλά­
δος.
Σέ σύντομη προσφώνηση, δ Κ. Καραμανλής έπε­
σήμανε:
«Μέ ίδιαιτέραν ίκανοποίησιν βλέπω τήν Ίε­
ραρχίαν τής 'Εκκλησίας τής 'Ελλάδος συγκεντρωμέ­
νην σήμερον μετά μακρά έτη διά νά συζητήση προ­
βλήματα, τά όποία μαζί μέ αύτήν άπασχολουν καί
δλόκληρον τόν έλληνικόν λαόν.
»Εlναι γνωστοί οί δεσμοί οί δποίοι συνδέουν τό
έλληνικόν έθνος μέ τήν όρθόδοξον 'Εκκλησίαν.
Άπό τόν Έλληνισμόν fίντλησε ή 'Ορθοδοξία τήν
σοφίαν αύ'τής καί άπό τήν 'Ορθοδοξίαν δ 'Ελληνι­
σμός έπί μακρούς αίώνας καί μέχρι σήμερον τάς ήθι­
κάς καί κοινωνικάς άρχάς, έπί τών δποίων έθεμελίω­
σε καί τόν ίδιωτικόν~ καί τόν πολιτικόν του βίον.
'' Ό στενός δεσμός έθνους καί 'Εκκλησίας δι­
καιολογεί καί τό ένδιαφέρον τής έλληνικής πολιτεί­
ας μέ έπί κεφαλής τόν φιλόχριστον βασιλέα ήμών
διά τήν έξύψωσιν καί τήν άνάπτυξιν τής έκκλησίας
τής 'Ελλάδος.
»'Η Κυβέρνησις θά καταβάλη πiiσαν προσπάθει­
αν διά νά βοηθήση τήν 'Εκκλησίαν εlς τό έργον της.
'Ο άρμόδιος έπί τής Παιδείας καί Θρησκευμάτων
ύπουργός σiiς άνεκοίνωσε fίδη ώρισμένα έκ τών μέ­
τρων τά όποία πρός τόν σκοπόν τουτον προτίθεται νά
λάβη ή Κυβέρνησις.
»'Ελπίζω τά μέτρα αύτά, συμπληρούμενα σύν τφ
χρόνφ καί συνδυαζόμενα μέ μίαν προγραμματισμέ­
νην καί ταχείαν άξιοποίησιν τών ύφισταμένων πό­
ρων καί τής έκκλησιαστικής περιουσίας, θά έπιτρέ­
ψουν εlς τήν ήyεσίαν τής 'Εκκλησίας νά προωθήση
τήν έπιμόρφωσιν του κατωτέρου κλήρου καί νά έπε­
κτείνη τήν χριστιανικήν δρiiσιν τής 'Εκκλησίας
έκεί όπου τήν ζητεί δ φιλόχριστος έλληνικός λαός.
»'Η Κυβέρνησις θά βοηθήση βεβαίως τήν Έκ­
κλ ησίαν άλλά καί ή 'Εκ κλ η σία όφείλει νά βοηθήση
έαυτήν. Διότι, έκτός του οlκονομικου προβλήματος,
ή έλληνική 'Εκκλησία άντιμετωπίζει καί ήθικά καί
όργανωτικά προβλήματα, τά όποία μέ τήν πρωτο­
βουλίαν αύτής καί μέ τήν συμπαράστασιν του Κρά­
τους δύνανται μόνον νά άντιμετωπισθουν.
'''Εκτός τούτων δμως ή 'Εκκλησία δύναται καί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
όφείλει νά βοηθήση τήν πολιτείαν είς τήν άντιμε­
τώπισιν του τεραστίου έθνικου καί ήθικου κινδύνου,
τόν δποίον δημιουργουν αί μηδενιστικαί καί ύλιστι­
καί θεωρίαι τής έποχής μας, κινδύνου, ό δποίος άλ­
λως τε στρέφεται άμέσως καί κατά τής 'Εκκλησίας.
'Οφείλει νά βοηθήση τόν λαόν είς τήν άπόκρουσιν
τών θεωριών αύτών καί νά τόν διδάξη ότι ή τυχόν
έπικράτησίς των θά τόν άπομακρύνη άπό τάς έθνικάς
του παραδόσεις καί θά τόν δδηyήση είς τήν &πέραν­
τον άθλιότητα.
» 'Επιθυμώ νά σiiς διαβεβαιώσω, σεβαστοί 'Ιε­
ράρχαι, δτι ή Κυβέρνησις θά μελετήση μέ lδιαιτέραν
προσοχήν τά συμπεράσματα καί τάς άποφάσεις σας
καί ότι θά πράξη δ, τι δύναται λαμβάνουσα τά άναγ­
καία -νομοθετικά μέτρα- διά νά βοηθήση τήν έλ­
ληνικήν 'Εκκλησίαν εlς τήν ύψηλήν της άποστο­
λήν.
»'ΕΛ-πίζω καί συνάμα εύχομαι ή παρουσα σύνο­
δος τής 'Ιεραρχίας νά άποτελέση καί {στορικόν
σταθμόν είς τήν ζωήν τής 'Εκκλησίας καί νά άποβή
καρποφόρο ν τό έργον σας έπ' άγαθψ ού μόνον αύτής
άλλά καί του όρθοδόξου έλληνικου λαου».
1-4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο 'Αμερικανός ύπουργός 'Αμύνης Νέιλ Μάκ
Έλρόυ πραγματοποιεί όλιγοήμερη έπίσκεψη στήν
'Αθήνα καί εχει συνομιλία μέ τόν πρωθυπουργό, Κ.
Καραμανλή. Σέ σχετική άνακοίνωση πού έκδόθηκε
μετά τή συνάντηση, άναφέρεται δτι δ πρωθυπουργός
συνομίλησε μέ τόν 'Αμερικανό έπίσημο «διά μα­
κρών καί έγκαρδίως έπί θεμάτων άφορώντων τήν
άμυντικήν όργάνωσιν τής χώρας καί τήν παρεχομέ­
νην πρός τουτο άμερικανικήν άμυντικήν βοήθειαν
καί πολεμικόν ύλικόν».
'Ο Μάκ 'Ελρόυ στή διάρκεια τής παραμονής του
στήν 'Ελλάδα εΙ χε σειρά έπαφών μέ κορυφαίους έκ­
προσώπους τής Κυβερνήσεως καί τήν ήγεσία τών
ένόπλων δυνάμεων. Μέ τήν εύκαιρία αύτή έξέτασε
τίς έλληνικές άνάγκες στόν τομέα τής ι'iμυνας καί
ζήτησε λεπτομερές ύπόμνημα μέ άντικείμενο τήν κα­
τάσταση τών ένόπλων δυνάμεων, προκειμένου νά
έξεταστεί ή δυνατότητα τής περαιτέρω ένισχύσεώς
τους άπό τήν άμερικανική πλευρά. 'Η έπίσκεψή του,
έξάλλου, δπως τονίστηκε, ήταν στενά συναρτημένη
μέ τό δλο θέμα του έξοπλισμου τής χώρας μέ σύγ­
χρονα δπλα καί μέσα άμύνης.
Πρίν άπό τήν άναχώρησή του, δ 'Αμερικανός
έπίσημος δήλωσε δτι του εκαμε ίδιαίτερη έντύπωση
ή έπιμελημένη έκπαίδευση τών έλληνικών ένόπλων
δυνάμεων καί ή έτοιμότητά τους. 'ΕΠίσης έκφρά­
στηκε εύμενέστατα καί γιά τό σύστημα, έπιστρατεύ­
σεως τής χώρας. ·Η ·Ελλάδα, τόνισε, εΙ ναι σέ θέση
νά άποκρούσει κάθε έπιθετική προσβολή.
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΑΜΕΡΙΚΆΝΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΑΜΥΝΗΣ
3 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Η κρίση, ή όποία ε{ χε έκσπάσει στό έσωτερικό
τοϋ κόμματος τών Φιλελευθέρων άπό τήν έπαύριο
τών πρόσφατων έκλογών, κορυφώνεται μέ τή δήλω­
ση, διαδοχικά, τών Σ. Βενιζέλου καί Γ. Παπανδρέου,
δτι άποχωροϋν άπό τήν ήγεσία τοϋ κόμματος καί τήν
άνταλλαγή, μεταξύ τους, όξύτατων διαξιφισμών.
Μετά άπό τή σύγκληση τής κοινοβουλευτικής
δμάδας, στίς 6 Νοεμβρίου, θά έπιβεβαιωθεί ή διά­
σταση τών δύο συναρχηγών καί θά άποδεχτεί τήν
άρχηγία, μόνος, δ Σ. Βενιζέλος. ~Ηδη δμως, ή κοι­
νοβουλευτικη δμάδα θά διασπαστεί σέ τρία μέρη - βασιλεύς Παϋλος έγκαινιάζει τό διυλιστήριο πετρε­
έφόσον μία μερίδα θά άκολουθήσει τόν Γ. Παπανδρέ­
ου καί μία aλλη θά άνεξαρτητοποιηθεί 110 •
4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ένόψει τής άνα­
χωρήσεως γιά τήν εδρα τών 'Ηνωμένων 'Εθνών,
έπισκέπτεται καί εχει μακρά συνεργασία μέ τόν πρω­
θυπουργό, Κ. Καραμανλή.
Λίγες μέρες άργότερα, δ 'Αρχιεπίσκοπος Μακά­
ριος κοινοποιεί στήν Κυβέρνηση τίς άπόψεις του
σχετικά μέ τήν πολιτική πού θά επρεπε στό έξής νά
άκολουθήσει ή έλληνική πλευρά στό Κυπριακό:
«I. Διά τόν έπιτuχή χειρισμόν τοϋ Κυπριακοί> κρίνεται
άναγκαίον νά χαραχθή ή άπό κοινοί> άκολουθητέα περαι­
τέρω πολιτική.
»2. Συμφωνείται δτι θέλει κατά πρώτον έπιδιωχθή ή
λύσις τής άνεξαρτησίας, τό δέ καθεστώς τής άνεξαρτησίας
δέν θά δύναται νά μεταβληθή άνευ τής συγκαταθέσεως τών
'Ηνωμένων 'Εθνών.
»'Εάν κατ' άρχήν γί νη δεκτή ώς βάσις ή άνεξαρτησία,
άλλά δέν θεωρηθή έπαρκής ή έγγύησις τών 'Ηνωμένων
'Εθνών, θά εΙναι δυνατόν νά δεχθώμεν, προτεινομένην άλ­
λοθεν, πρόσθετον έγγύησιν.
»3. 'Εάν δέν έπιτευχθή συμφωνία έπί τής όριστικής
λύσεως, θά έπιδιώξωμεν, προκειμένου νά έξέλθωμεν άπό τό
παρόν άδιέξοδον, ή παράτασις τοϋ όποίου εΙναι δυνατόν νά
δημιουργήση νέους άπροβλέπτους κινδύνους, προσωρινήν
λύσιν, μή προδικάζουσαν δμως τό μέλλον. Ώς τοιαύτην
θά ήδυνάμεθα νά δεχθώμεν τήν προταθείσαν ύπό τοϋ κ.
Σπάακ λύσιν, δηλαδή ένιαίαν Βουλήν καί άντιπροσώπους
οόχί Κυβερνήσεων άλλά προερχομένους d.πό τάς δύο κοινό­
τητας, μέ τελευταίαν ύποχώρησιν τόν χρόνιον προσδιορι­
σμόν τής παρουσίας τών d.ντιπροσώπων τών δύο Κυβερνή­
σεων, μέχρις δτου τό Σύνταγμα τεθή είς λειτουργίαν .
»'Εάν έπέλθη συμφωνία έπί τής όριστικής λύσεως, τότε
θά μεταβληθή ή μορφή τοϋ d.γώνος είς d.γώνα διαρκείας,
έφαρμοζομένης μιίiς πολιτικής d.γρύπνου άναμονής . Τουτέ­
στι, θά d.ναμείνωμεν τάς ευμενεστέρας έκείνας διεθνείς
συνθήκας, αί όποίαι θά έπιτρέψουν τήν έκ νέου εντονον
προβολήν τοϋ θέματος. 'Ενδιαμέσως θά κρατήται τό ζήτη­
μα d.νοικτόν, μή d.ναγνωριζομένων τετελεσμένων γεγονό­
των έν Κύπρφ καί θά συνεχίζεται ή κατάλληλος διαφώτι­
σις τής παγκοσμίου κοινής γνώμης.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
269
»5. Είς τήν περίπτωσιν αότήν θά πρέπει νά καταβληθή
προσπάθεια δπως δ ενοπλος d.γών μετατραπή είς d.γώνα
παθητικής d.ντιστάσεως, δοθέντος δτι ή παράτασις τής αι­
ματοχυσίας δύναται νά δημιουργήση d.προβλέπτους κινδύ­
νους, δπως ή μετάκλησις τουρκικών στρατευμάτων καί ή
διχοτόμησις . [Φέρει σημεία έκ τών ύστέρων διαγραφής].
»6. 'Ο 'Αρχιεπίσκοπος καί ή Κυβέρνησις εΙ ναι άπα­
ραίτητον νά τηροϋνται d.μοιβαίως ένήμεροι πρός d.ποφυ­
γήν d.συντονίστων ένεργειών» 111 •
5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Παρουσία τοϋ πρωθυπουργοϋ, Κ. Καραμανλή, δ
λαίου 'Ασπροπύργου.
'Η συμβολή τής νέας βιομηχανικής μονάδας
στήν άνάπτυξη τής οίκονομία.ς τής χώρας ε{ναι ση­
μαντική: προβλέπεται ή έτήσια έπεξεργασία ποσό­
τητας1.300.000 τόνων άργοϋ πετρελαίου καί, έπιπλέ­
ον, ή άπασχόληση 500 έργατών καί ή έξασφάλιση
συναλλάγματος 15.000.000 δολλαρίων έτησίως. Οί
ποσότητες τών πετρελαιοειδών, δπως ύπολογίζεται,
θά καλύπτουν τό σύνολο τών άναγκών τής χώρας σέ
βενζίνη, καύσιμα άεριωθουμένων, πετρέλαιο, ντή­
ζελ, μαζούτ καί aσφαλ το.
Σέ σύντομη δμιλία του, έκ μέρους τής Κυβερνή­
σεως, δ ύπουργός Βιομηχανίας έπεσήμανε, μεταξύ
aλλων:
«Ή συμβολή τοϋ tργου αότοϋ είς τήν d.νάπτυξιν τής
έλληνικής οίκονομίας θά εΙ ναι πολλαπλή. Τό δημόσιον θά
έξασφαλίση έτησίως εσοδα ι ι έκατ. δολ., τά όποία θά χρη­
ματοδοτήσουν νέα εργα οίκονομικής d.ναπτύξεως, τό ισοζύ­
γιον τών έξωτερικών πληρωμών τής χώρας θά ένισχυθή
σημαντικώς, δεδομένου δτι προβλέπεται έτησία έξοικονό­
μησις συναλλάγματος μέχρι ι2 έκατ. δολ., πλέον τών 500
έργατοτεχνίται καί έπιστήμονες θά εϋρουν μόνιμον άπα­
σχόλησιν καί νέαι δυνατότητες διανοίγονται διά τήν δημι­
ουργίαν νέων βιομηχανικών μονάδων βασιζομένων είς τό
διυλιστήριον. 'Εκ τών εόρωπαϊκών χωρών μόνον ή 'Ελλάς
έστερείτο διυλιστηρίου.
>>Τό διυλιστήριον d.ποτελεί !\να έκ τής σειρdς tργων, τά
όποία ή Κυβέρνησις έκτελεί ή προωθεί πρός έκτέλεσιν διά
νά έξασφαλίση άπασχόλησιν καί άνώτερον βιοτικόν έπί­
πεδον είς τόν έλληνικόν λαόν.
»Είς δλους τούς τομείς τής οίκονομίας ή προσπάθεια
εΙναι έντατtκή καί οί καρποί τής προσπαθείας καλοί. Συ­
νεχώς διατίθενται καί περισσότερα κεφάλαια διά τήν χρη­
ματοδότησιν έπενδύσεων, αί όποίαι αόξάνουν τό έθνικόν
είσόδημα καί βελτιώνουν τάς συνθήκας διαβιώσεως τοϋ
λαοϋ.
»Είς τόν τομέα τής γεωργίας έκτελοϋνται μεγάλα καί
μικρά έγγειοβελτιωτικά tργα. Μόνον διά τών tργων τών
πεδιάδων • Αλιάκμονος, 'Αξιοϋ, 'Αχελώου, Κάρλας καί
UΕβρου θ' άξιοποιηθοϋν 1.766.800 στρέμματα . Παραλλή­
λως αόξάνονται τά μεσοπρόθεσμα δάνεια πρός τούς άγρό­
τας διά τήν βελτίωσιν καί άνάπτυξιν τών ίδιωτικών d.γροτι­
κών έκμεταλλεύσεων.
270 ΚΥΠΡΟΣ : ΑΠΕΙΛΉ ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΕΩΣ
»'Ο έξηλεκτρισμός τής χώρας, οuσιώδης συντελεστής
είς τήν ταχείαν άνάπτυξιν τής παραγωγής, άλλά καί τήν
έξύψωσιν ' τοϋ βιοτικοϋ έπιπέδου, προχωρεί μέ γοργόν ρυ­
θμόν . Έκτελοϋνται τό uδροηλεκτρικόν Μέγδοβα μέ χρό­
νον άποπερατώσεως τόν 'Ιούνιον 1960, τό άτμοηλεκτρικόν
Πτολεμαίδος , μέ χρόνον άποπερατώσεως τόν Αϋγουστον
του 1959, uπογράφεται κατ' αuτάς σύμβασις τής Β' μονά­
δος Πτολεμαίδος, μέ χρόνον άπεπερατώσεως τόν Μάιον
τοϋ 1962, προεκυρήχθη δ διαγωνισμός τοϋ μεγαλυτέρου
εργου τής χώρας , δηλαδή τοϋ 'Αχελώου καί εχουν προ­
γραμματισθij c'iλλα σοβαρωτάτης σημασίας .
»Εiς τόν τομέα των συγκοινωνιών διατίθενται έπίσης
σημαντ ικά κεφάλαια διά νά άνταποκρίνεται τό συγκοινω­
νιακόν σύστημα είς τάς συνεχώς αuξανομένας άνάγκας καί
σημαντικόν εργον έπιτελείται είς τόν τομέα τοϋ τουρι­
σμοϋ.
» ' Ιδιαιτέρα δμως φροντίς καταβάλλεται είς τήν προσπά­
θειαν έκβιομηχανίσεως τής χώρας , ήτις θά εχη ώς έπακό­
λουθον διαρθρωτικάς μεταβολάς είς τήν οίκονομίαν, άναγ­
καίας διά τήν έπιτυχεστέραν άντιμετώπισιν των προβλημά­
των καί ίσοζυγίου έξωτερικών πληρωμών .
>> ~ Αλλαι μεγάλα ι μονάδες άποφασισθείσαι καί uπό έκτέ­
λεσιν εΙ ναι : α) Τό έργοστάσιον άζώτου, έκ τής λειτουργίας
του δποίου άναμένεται έτησία έξοικονόμησις συναλλά­
γματος 15 έκατ . δολλ . ~Εναρξις κατασκευής του θά γίνη
τόν Μάρτιον. β) Τό έργοστάσιον ζακχάρεως μέ εναρξιν
κατασκευής τούς πρώτους μήνας του 1959 καί άναμενομέ­
νην έτησίαν έξοικονόμησιν συναλλάγματος 4 έκατ. δολλ.
γ) Τό έργοστάσιον πυρείων . δ) Τά ναυπηγεία έπερατώθη­
σαν καί τίθενται είς λειτουργίαν, ένώ συγχρόνως άντιμετω­
πίζεται ή έπέ κτασίς των.
»Μέ τοιαύτην προσπάθειαν, τήν δποίαν έμπνέει ή
στοργή καί τό ένδιαφέρον τής Υ . Μ. διά τήν εuημερίαν τοϋ
εθνους, ή Κυβέρνησις εΙναι βεβαία δτι δ έλληνικός λαός
διά του ίδίου του μόχθου βαδίζει σταθερώς πρός τήν κατά-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
κτησιν άνωτέρων έπιπέδων ζωής».
5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο ύπουργός Συγκοινωνιών καί Δημοσίων 'Έρ­
γων, Σ. Γκίκας, ύπογραμμίζει δτι, μετά άπό έντολή
του πρωθυπουργοί), Κ. Καραμανλη, χορηγήθηκαν,
στη διάρκεια του ετους 1958, 874.000.000 δρχ. γιά τό
πρόγραμμα δδοποιίας ., 'Επισημαίνει, είδικότερα, τό
γεγονός δτι άπό τό δδικό δίκτυο της χώρας (48.000
χιλ. χιλιόμετρα) έλάχιστος άριθμός χιλιομέτρων
εχει πλάτος 6 μ . , τονίζει τήν έπείγουσα άνάγκη γιά
την κατασκευή 450 γεφυρών καί, προκειμένου νά κά­
μει κατανοητό τό μέγεθος των δαπανών γιά την έκτέ­
λεση των άπαραίτητων εργων ύποδομης, άναφέρει
δτι τό κόστος κατασκευης ένός χιλιομέτρου κυμαί­
νεται άπό Ι ,5 εως 3 έκατ . δραχμές.
Οί δηλώσεις του ύπουργοu Συγκοινωνιών καί
Δημοσίων »Εργων εγιναν μέ τήν εύκαιρία της ψηφί­
σεως άπό τη Βουλή σχέδιου Νόμου «περί έπιβολης
είδικών φόρων ύπέρ του Ταμείου 'Εθνικης 'Οδοποι­
ίας διά τήν βελτίωσιν του δικτύου των δδών της χώ­
ρας, άστυνομίας των δδών καί άλλων τινών διατά­
ξεων» . Μέ τό νέο νομοθέτημα θεσπίστηκε ή έπιβολή
τελών στά όχήματα πού κινοuνται στην έθνικη δδό
Λαρίσης-Κατερίνης-Τεμπών καί διέρχονται τήν πα­
λαιά γέφυρα του πορθμοu του Εύρίπου, μέ σκοπό τη
συντήρηση των δδών καί τήν κατασκευή νέας, έκ­
συγχρονισμένης γέφυρας. Προβλέπεται, έπίσης, ή
έκμίσθωση γκαράζ, πρατηρίων καυσίμων καί τηλε­
φωνικών θαλάμων εκατέρωθεν των δδών, καθώς καί ή
ίδρυση είδικης ύπηρεσίας γιά τη συντήρηση των
δδών.
 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Ή επίσημη επίσκεψη του Κ. Καραμανλή στή Βόννη, τό Νοέμβριο του 1958, άποτελεί τήν καίρια
τομή στήν δλη διαδικασία τής προσεγγίσεως καί, άκόμη, στή σύναψη των κοινών επιδιώξεων τής
'Ελλάδος καί τής Γερμανίας μέ τήν προοπτική τής εύρωπαϊκής δλοκληρώσεως. 'Η προεργασία πού ε{χε
επιτελεστεί στή διάρκεια μιας περίπου πενταετίας, μέ στόχο τήν ενίσχυση τής οίκονομικής συνεργασίας
μεταξύ των δύο χωρών, εϋρισκε τήν καλύτερη δυνατή έκβαση. Καί, παράλληλα, συνυφαινόταν μέ τήν
ενεργή πρωτοβουλία πού ετεινε νά άναλάβει δ 'Έλληνας πρωθυπουργός προκειμένου νά ενσωματώσει
όργανικά τήν 'Ελλάδα στόν κορμό τής ταχύρρυθμα άναπτυσσόμενης Εύρώπης.
Πρός τήν πρώτη κατεύθυνση, οί συνομιλίες Καραμανλή-' Αντενάουερ θά δριοθετήσουν συγκεκριμέ­
να επιτεύγματα άλλά καί θά σηματοδοτήσουν μία νέα πορεία στενής διμερους συνεργασίας. Μετά τήν
προκαταρκτική συμφωνία γιά τήν ενίσχυση τών επενδύσεων στήν 'Ελλάδα άποφασιζόταν ήδη ή χορή­
γηση κρατικου δανείου 200 εκατομμυρίων μάρκων, ή συνέχιση τής παροχής δωρεάν τεχνικής βοήθειας,
ή προώθηση κοινών πρωτοβουλιών στό ίδιωτικό επιχειρηματικό πεδίο. 'Υπαγορευμένη, ίδιαίτερα στήν
άφετηρία της, καί άπό κίνητρα πολιτικά, ή στάση τής Βόννης ενθαρρυνόταν πλέον καί άπό τή θετική
είκόνα τής ελληνικής οίκονομίας. 'Ο καγκελλάριος 'Αντενάουερ εξεδήλωνε δημόσια τήν επιθυμία του
«νά ύποστηρίξει μέ δλες τίς δυνάμεις του τήν ύπό τής ελληνικής Κυβερνήσεως μέ τοσαύτην σύνεσιν καί
εύτυχείς χειρισμούς πραγματοποιουμένην οίκονομικήν άνόρθωσιν».
'Η σύσφιγξη των διμερών δεσμών έτεινε παράλληλα νά άποκτήσει καί μιά πρόσθετη σημαντική
παράμετρο σέ συνάρτηση μέ τήν προοπτική γιά τήν ενσωμάτωση τής 'Ελλάδος στόν κορμό τής κοινοτι­
κής Εύρώπης. nΗδη, δταν ή ελληνική Κυβέρνηση άντιμετώπιζε άκόμη τό ενδεχόμενο τής εντάξεώς της
σε μιά εύρύτερη ΕΖΕΣ, ή γερμανική πλευρά εξέφραζε τήν πρόθεση νά στηρίξει τήν ίiμεση ελληνική εί­
σοδο στήν ΕΟΚ. Ή χρονική σύμπτωση τής επισκέψεως του Κ. Καραμανλή στή Βόννη μέ τήν όριστική
επιλογή τής δεύτερης αύτής εναλλακτικής κατευθύνσεως, θά προσδώσει μία νέα καθοριστική διάσταση
στίς ελληνογερμανικές σχέσεις, λειτουργικά εκτοτε συναρμοσμένες μέ τόν κοινό προσανατολισμό τών
δύο χωρών στήν επιδίωξη τής εύρωπαϊκής ενοποιήσεως.

6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958 «Δέν εlναι άνάγκη νά σiiς εϊπω δτι αί σημεριναί

σχέσεις 'Ελλάδος καί Γερμανίας εlναι Ιiκρως φιλι­
' Ενόψει τής έπικείμενης έπίσημης έπισκέψεώς
καί καί δτι άπό έλληνικής πλευρiiς έπιθυμοvμεν
του στή Βόννη, δ Κ. Καραμανλής δίνει συνέντευξη
δπως τό παρελθόν μή έπηρεάση τήν άνάπτυξιν ετι
στήν άνταποκρίτρια του Γερμανικοί> Πρακτορείου
στενωτέρων σχέσεων τών δύο χωρών)).
Είδήσεων Ούρσουλα Ντίπκεν. Τό κείμενο τής συ­
νεντ,εύξεως, δή:ως δημοqιεύτηκε στό γερμανικό καί
- Είς ποίους ίδιαιτέρους τομείς ύπάρχουν κατά
άναδημοσιεύτηκε άπό τόν έλληνικό τύπο, είναι τό
τήν γνώμην σας, εuρέα περιθώρια περαιτέρω προωθή­
άκόλουθο:
σεως τών σχέσεων καί έπί ποίων βάσεων θά γίνη
- Θεωρείτε ίκανοποιητικόν τό σημερινόν έπίπε­ αuτή;
δον σχέσεων μεταξύ 'Ελλάδος καί Γερμανίας; Νομί­
ζετε δτι οί έπιβιώσεις του κακοί> παρελθόντος έπη­ «Νομίζω δτι εiς άμφοτέρας τάς χώρας εχει κατα­
ρεάζουν η έμποδίζουν, εστω καί κατ ' έλάχιστον, τήν στή κοινή συνείδησις ή βαθεία άλληλεξάρτησις τών
δλόπλευρον άνάπτυξιν των σχέσεων των δύο χωρών; συμφερόντων καί τών άναγκών δλων τών χωρών, αί

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

272 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
δποίαι άνήκουν εlς τόν έλεύθερον κόσμον. 'Η έπί­
γνωσις τών κοινών αύτών συμφερόντων άποτελεί τήν
σταθεράν βάσιν τής έλληνογερμανικής συνεργασίας
'είς δλα τα πεδίω>.
- Αί συνομιλίαι σας θά περιστραφουν άσφαλως
είς οίκ:ονομικ:ά κ:αί γενικά πολιτικά θέματα. Ποία,
κατά τήν ύμετέραν κρίσιν, θέματα δέον νά τύχουν
ίδιαιτέρας έξετάσεως;
«'Η Δυτική Γερμανία άπορροφa τό 30% τών έξα­
γωγών μας καί εlναι έπομένως δ καλύτερος πελάτης
μας. Θά 1]δύνατο, δμως, άσφαλώς καί άνέτως νά δι ­
ευκολύνη περαιτέρω τάς είσαγωγάς τών έλληνικών
προϊόντων, τά δποία έλάχιστον ήδη καλύπτουν ποσο­
στόν τού συνόλου τών γερμανικών εΙσαγωγών>>.
- Θεωρείτε, κ: . πρόεδρε, ύπό τάς παρούσας δυ­
σχερείς διά τό Κυπριακ:όν περιστάσεις, έπιθυμητήν
κ:αί έξυπηρετικ:ήν διά τά συμφέροντα τής 'Ελλάδος
μίαν γερμανικ:ήν μεσολάβησιν, δοθέντος του μεγά­
λου κύρους του κ:αγκ:ελλαρίου 'Αντενάουερ;
«Είς τό κυπριακόν θέμα, τό δ ποίον άπασχολεί τό­
σον καί τόν έλληνικόν λαόν καί τήν έλληνικήν Κυ­
βέρνησιν, ζητούμεν άπό δλους τούς συμμάχους μας
κατανόησι ν. Ζητούμεν, πρό παντός, νά μήν έξετασθή
τό θέμα άπό τής σκοπιaς τών στενών καί προσκαί­
ρων πολιτικών συμφερόντων άλλά άπό τής σκοπιaς
τών ηθικών άρχών καί τών μονίμων συμφερόντων,
έπί τών δποίων θεμελιούται ή ένότης τοv έλευθέρου
κόσμου. Άπό τήν Γερμανίαν, ή δποία δοκιμάζεται
καί αύτή άπό ένα μεγάλο έθνικό θέμα, περιμένομεν
τήν κατανόησιν αύτ:ήν περισσότερον άπό δ, τι τήν πε­
ριμένομεν άπό ά'λλας δυτικάς χώρας».
- Δεδομένης τής ίδιαζούσης θέσεως τής 'Ελλά­
δος κ:αί των άκρως φιλικ:ων σχέσεων, τάς δποίας αύ­
τή διατηρεί μετά τής Γιουγκοσλαβίας κ:αί των άρα­
βικων χωρων, νομίζετε ότι θά ήδύνατο νά ύποβοηθή­
ση είς μίαν βελ τίωσιν των σχέσεων τής 'Ομοσπόν­
δου Γερμανικής Δημοκρατίας μέ αύτάς τάς χώρας;
Θά ήτο ή Κυβέρνησίς σας διατεθειμένη νά προσφέ­
ρη τάς κ:αλάς της ύπηρεσίας διά τήν άποκ:ατάστασιν
έκ: νέου διπλωματικων σχέσεων Βόννης-Βελιγραδί­
ου;
«Γενικώτερον πιστεύω δτι πολλά καί μεγάλα εl­
ναι τά πολιτικά θέματα τά δποία θά Πρέπει νά άπα­
σχολούν άπό κοινού τήν χώραν σας καί τήν ίδικήν
μου. Δέν θέλω νά άναφερθώ είς συγκεκριμένας περι­
πτώσεις, άλλά θέλω νά τονίσω δτι ή ίδέα τής εύρω­
παϊκής ένότητος καί τής μονίμου καί στενής συνερ­
γασίας τού δυτικού κόσμου πρυτανεύει είς τάς σκέ­
ψεις τής έλληνικής Κυβερνήσεως καί γνωρίζω δτι
διέπει καί τήν πολιτική ν τής χώρας σας, τήν δποίαν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
έκφράζει μέ τό τεράστιον προσωπικόν του κύρος δ
πρωθυπουργός κ. 'Α ντενάουερ>>.
6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Η έξ ύπουργων Οίκονομική 'Επιτροπή, ύπό τήν
προεδρία του Κ. Καραμανλή, έξετάζει κ:αί άποφασί­
ζει τήν άγορά ψυκ:τικ:ων έγκ:αταστάσεων γιά τήν έξυ­
πηρέτηση τής έξαγωγής φρούτων, τήν κατάστρωση
ενιαίου μακροχρόνιου οίκιστικου προγράμματος έρ­
γατικ:ής-προσφυγικής κατοικίας κ:αί τήν ενταση τής
προσπαθείας γιά τήν αϋξηση των έξαγωγων κ:απνου.
6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ άπάντηση μακρaς άνακοινώσεως τής ΟΛΜΕ,
μέ τήν όποία έπισημαίνονται οί άνάγκ:ες κ:αί οί έλ­
λείψεις στόν τομέα τής παιδείας, δ ύπουργός Γ. Βο­
γιατζής άναφέρεται στά θετικά μέτρα πού εχει πρό­
σφατα έφαρμόσει ή Κυβέρνηση:
Ι. ~ Αμεση έφαρμογή προγράμματος γιά τήν τε­
χνική κ:αί γενικότερα τήν έπαγγελματική έκ:παίδευ­
ση μέ τήν ίδρυση τεχνικ:ων σχολων σέ πολλά έπαρ­
χιακά κέντρα.
2. Κατάρτιση νέων προγραμμάτων γιά τή Στοι­
χειώδη κ:αί τή Μέση 'Εκπαίδευση.
3. Διάθεση, άπό τόν προϋπολογισμό των έπενδύ ­
σεων των δύο τελευταίων έτων, ποσου 150 έκατ. -δε­
καπλασίου του άντιστοίχου στό παρελθόν- γιά
σχολικά κτίρια.
4. Διάθεση σημαντικ:ων ποσων γιά τήν 'Ανωτάτη
'Εκπαίδευση - 30 έκατ. γιά τήν ίδρυση «Οϊκου τοϋ
Φοιτητου)) στήν 'Αθήνα καί 50 έκ:ατ. γιά τόν κτιρια­
κό έξοπλισμό του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης .
5. Διάθεση του συνόλου τής έκ:παιδευτικής εί­
σφορaς γιά κτιριακο έξοπλισμό, έποπτικ:ά όργανα
κ:αί ύποτροφίες 2.000 γιά άπόφοιτους έπιμελείς μα­
θητές.
6. Βελτίωση μισθολογικ:ων όρων κ:αί άντιμετώπι­
ση βαθμολογικων προβλημάτων, καθώς κ:αί συμπλή­
ρωση των κ:ενων πού προέκυψαν άπό τήν άποχώρη­
ση έκπαιδευτικων άπό τήν ύπηρεσία.
'Η Κυβέρνηση, κατέληξε, άποβλέπει στή λήψη
κ:αί νέων μέτρων μέσα στά πλαίσια των δυνατοτήτων
πού προσφέρει ή οίκ:ονομία τής χώρας.
10- 13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ . Καραμανλής πραγματοποιεί έπίσημη έπί­
σκεψη στή Βόννη, συνοδευόμενος άπό τόν ύπουργό
'Εξωτερικων, Ε . 'Αβέρωφ .
'Ο ΝΕλληνας πρωθυπουργός άποβιβάστηκε στό
άεροδρόμιο τής Κολωνίας, όπου τόν ύποδέχτηκ:ε ό
καγκ:ελλάριος 'Αντενάουερ, παρουσία κ:αί των ύ­
πουργων 'Εξωτερικ:ων καί 'Εθνικής Οίκ:ονομίας,
 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣτΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΌ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΉΣΕΩΝ
Φόν Μπρεντάνο κ:αί Λ. ~Ερχαρτ. Στό θερμό χαιρετι­
σμό τοϋ Γερμανοί\ κ:αγκ:ελλαρίου, δ Κ. Καραμανλής
άπάντησε ώς έξης:
«Σtiς εύχαριστώ θερμώς, κύριε καγκελλάριε, διά
τούς φιλόφρονας λόγους σας. Οί λόγοι σας μέ συγκι­
νούν έτι περισσότερον, διότι προέρχονται aπό πρό­
σωπον τό όποίον ένσαρκώνει τήν σιδηρtiν θέλησιν
του γερμανικοί) λαοD νά καταστήση τήν Γερμανίαν
aποφασιστικόν παράγοντα τfjς Εύρωπαϊκfjς 'Ενότη­
τος καί τfjς παγκοσμίου εlρήνης. Εlμαι εύτυχής διότι
εύρίσκομαι έδώ καί θά έχω ούτω τήν εύκαιρίαν νά
παρακολουθήσω έκτου πλησίον δλας τάς έκδηλώ­
σεις τfjς δημιουργικής ζωfjς τfjς Γερμανίας.
»Κοινά συμφέροντα καί κοινή Ιδεολογία, τοποθε­
τούν τούς δύο λαούς μας, τόν sνα παρά τό πλευρόν
τοu άλλου. 'Η γενεά μας, ffτις εlναι ύπεύθυνος έναντι
τών έπερχομένων γενεών, δέν δύναται νά aγνοήση
αύτήν τήν βασικήν διαπίστωσιν. Πλούσιοι aπό τά
διδάγματα του παρελθόντος καί aρόμενοι ύπεράνω
τών στενών aντιλήψεων τfjς χθές, όφείλομεν νά θε­
μελιώσωμεν μίαν εύρωπαϊκήν κοινωνίαν έλευθέρων
λαών, διαπνεομένην aπό 1]θικάς aρχάς. •ο έλληνι­
κός λαός ζωηρώς έπιθυμεί νά έργασθij πρός τήν κα­
τεύθυνσιν ταύτην, πιστεύει δέ δτι aποφασιστικός
παράγων είς τήν διαμόρφωσιν τfjς νέας αύτfjς κοινω­
νίας θά εlναι ό γερμανικός λαός, δστις έχει ffδη είς
τό ένεργητικόν του θαυμαστά έπιτεύγματα είς δλους
τούς τομείς. 'Εκ jlέρους του έλληνικοu λαοu aπευθύ­
νω πρός τόν γερμανικόν λαόν είλικρινfj καί έγκάρδι­
ον χαιρετισμόν».
Τό ϊδιο βράδυ, στή διάρκεια έπίσημου δείπνου
πού παρέθεσε πρός τιμή τοϋ Κ. Καραμανλή, δ Κόν­
ραντ 'Αντενάουερ εκ:αμε τήν άκ:όλουθη πρόποση:
«Είναι μεγάλη ή τιμή καί ή χαρά τήν δποίαν αισθάνο­
μαι σήμερον χαιρετίζων τήν παρουσίαν του πρωθυπουργοί)
τής συμμάχου καί φίλης ·Ελλάδος μεταξύ ήμών. 'Η έπί­
σκεψίς σας, κύριε πρωθυπουργέ, άποτελεί νέον καί σημαν­
τικόν σταθμόν εις τήν εδραίωσιν των φιλικών σχέσεων, αί
δποίαι συνδέουν τάς χώρας μας. 'Εξ όνόματος τής 'Ομο­
σπονδιακής Κυβερνήσεως σiiς εύχομαι τό "ώς εύ παρέστη­
τε". Θεωρώ τόν εαυτόν μου ευτυχή, δυνάμενον ν' άνταπο­
διf>ση σήμερον τήν τόσον πλουσίαν φιλοξενίαν, τής δποίας
ετυχον έν 'Ελλάδι κατά τόν Μάρτιον 1954 καί ή όποία
μεγίστην μοί έπροξένησεν έντύπωσιν. Διά τήν τόσον επι­
βλητικήν ύποδοχήν, τήν δποίαν μου επεφύλαξαν τότε ή
ελληνική Κυβέρνησις μετά του στρατάρχου Παπάγου, επι­
θυμώ νά έκφράσω έπί τij ευκαιρί~ ταύτ1J καί πάλιν τάς
ευχαριστίας μου.
»Τόσον ή ·Ομοσπονδιακή Κυβέρνησις δσον καί εγώ
είμεθα βαθέως Ικανοποιημένοι, βλέποντες εν μέσφ ήμών
τόν πρόεδρον τής Κυβερνήσεως εθνους, μετά του δποίου ή
• Ομοσπονδιακή Δημοκρατία δέν συνδέεται μόνον εκ λό­
γων πολιτικής σκοπιμότητος, άλλά κυρίως λόγφ τής παρ'
άμφοτέροις τοίς λαοίς εδραιωμένης κατανοήσεως ώς καί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
273
τής άμοιβαίας άναγνωρίσεως των ιστορικών καί πνευματι­
κών προσπαθειών των. •Ο σύνδεσμος ούτος τυγχάνει τό­
σον παλαιός δσον καί δ θαυμασμός, τόν δποίον άνέκαθεν
ετρεφε ή πνευματική Γερμανία διά τήν 'Ελλάδα. Μέ τήν εκ
νέου άποκάλυψιν του παλαιοί) ελληνικοί) πνεύματος, δ
Βίνκελμανν κατά πρώτον έγεφύρωσεν τάς δύο μας χώρας,
θέσας τήν βάσιν μιiiς έξελίξεως, ή όποία -έξαιρουμένων
των σκοτεινών ή μερών των πολέμων- δέν έπρόκειτο ουδέ­
ποτε πλέον νά άνακοπή. Είμαι ευτυχής, διότι αί πατροπαρά­
δοτοι αύται σχέσεις εγένοντο κατά τά τελευταία ετη βαθύ­
τεραι καί στερεώτεραι διά τής ύπογραφής γερμανοελληνι­
κής μορφωτικής συμφωνίας.
>>·Επίσης, καί ή άνταλλαγή ύλικών άγαθών μεταξύ των
χωρών μας, άποτελοuσα συνέχειαν παλαιών πατροπαραδό­
των τάσεων, κατέστη δυνατόν νά έπεκταθή σταθερώς κατά
τά τελευταία ετη. 'Η 'Ομοσπονδιακή Κυβέρνησις, κύριε
πρωθυπουργέ, προσπαθεί νά ύποστηρίξη μέ δλας της τάς
δυνάμεις τήν ύπό τής ελληνικής Κυβερνήσεως μέ τοσαύ­
την σύνεσιν καί ευτυχείς χειρισμούς πραγματοποιουμένην
οiκονομικήν άνόρθωσιν τής χώρας σας . 'Εκφράζω τήν έλ­
πίδα, δτι α{ τόσον ευμενώς έξελιχθείσαι οiκονομικαί σχέ­
σεις θά καταστή δυνατόν ν' άναπτυχθοuν ετι περισσότε­
ρον.
»'Επί πολιτικοί) πεδίου ή γερμανοελληνική φιλία έκ­
δηλοuται διά τής στενής καί πλήρους εμπιστοσύνης συ­
νεργασίας. ·Η ·Ομοσπονδιακή Δημοκρατία καί ή 'Ελλάς
τυγχάνουν σύμμαχοι έν τij 'ΑτλαντικΌ Συμμαχί~ πρός
ύπεράσπισιν του δυτικοί) πολιτισμοί), τό λίκνον του δποίου
εύρίσκεται εiς τήν χώραν σας, πρός διατήρησιν των άν­
θρωπίνων ελευθεριών καί συνεπώς τής άνθρωπίνης άξιο­
πρεπείας. Εtναι μέγα τό εργον, τό δποίον άνέλαβον αί σύμ­
μαχοι Κυβερνήσεις. Ή δδός πρός τήν πραγματοποίησίν
των τυγχάνει πλουσία εις έμπόδια καί δυσχερείας . Κατά
τήν γνώμην μου, δμως, άποτελεί τήν μόνην δδόν επί τής
δποίας δύναται βήμα πρός βήμα νά πραγματοποιηθή ή με­
γάλη ιδέα μιiiς συνεχώς καθισταμένης στενωτέρας πολιτι­
κής ενότητος των έλευθέρων λαών καί των πεπρωμένων
των.
»Κύριε πρωθυπουργέ, ή έν Γερμανί~ επίσκεψίς σας
συμπίπτει εiς εποχήν, καθ' ijν τό σύνολον τών έλευθέρων
λαών άντιμετωπίζει σοβαράν άπειλήν . ·Ως έκ τούτου είμαι
πλήρης Ικανοποιήσεως, διότι κατά τάς μέχρι τοuδε μεταξύ
μας συνομιλίας διεπιστώσαμεν πλήρη ταυτότητα άπόψεων
έπί των βασικών γραμμών τής πολιτικής μας. 'Οφείλω εiς
ύμiiς, κύριε πρωθυπουργέ, ιδιαιτέρας ευχαριστίας διά τά
αίσθήματα συμπαθείας, τά όποία τόσον εiς τό παρελθόν,
δσον καί σήμερον έπεδείξατε διά τήν διχοτόμησιν τής
Γερμανίας, δι' ή ς στεροuνται τής ελευθερίας των εκατομμύ­
ρια συμπατριώτες μας. Είσθε καί σείς, ώς ήμείς, της γνώ­
μης δτι δέν δύναται νά ύπάρξη μόνιμος είρήνη μεταξύ Δύ­
σεως καί 'Ανατολής, έφ' δσον εξακολουθεί ή διχοτόμησις
τής Γερμανίας» .
'Ο Κ. Καραμανλής εκ:αμε τήν άκ:όλουθη άντιφώ­
νηση:
«Κύριε πρόεδρε, έπιθυμώ νά έκφράσω πρός ύμtiς
τάς θερμάς εύχαριστίας μου διά τήν έγκάρδιον ύπο­
δοχήν, τήν όποίαν ή ύμετέρα έξοχότης καί ή Κυβέρ-
274 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

νησις τfjς 'Ομοσπονδιακής Γερμανικής Δημοκρατί­

ας έπεφύλαξαν είς έμέ καί τούς συνεργάτας μου. Αί
έκδηλώσεις αύταί μέ συγκινούν όλως Ιδιαιτέρως
καθ' όσον γνωρίζω ότι άπευθύνονται δι ' έμοv πρός
τόν έλληνικόν λαόν καί έκφράζουν τά πρός τήν 'Ελ­
λάδα αίσθήματα φιλίας τfjς μεγάλης σας χώρας. Τάς
είρηνικάς σχέσεις τών έθνών διαταράσσουν πολλά­
κις δραματικαί συγκρούσεις. Τά έθνη, όμως, τά
όποία μετέχυυν του ίδίου πολιτισμού καί έχουν τάς
αύτάς ίδεολογικάς έπιδιώξεις ύπερνικοvν τάς κρίσεις
αύτάς καί έπανευρίσκουν ταχέως τόν δρόμο ν τfjς πα­
λαιάς των φιλίας καί συνεργασίας. Ό έλληνικός
λαός παραμερίσας πλήρως τάς άναμνήςτεις τών σκο­
τεινών ήμερών, τάς δποίας έμγημονεύσατε, χαιρετί­
ζει τήν 'Ομοσπονδιακή ν Γερμανίαν, ή όποία &να­
γεννηθείσα έκ τών έρειπίων της, κατέστη ήδη άπο­
φασιστικός παράγων διά τήν aμυναν καί γενικώτε­
ρον διά τήν ζωήν τοv έλευθέρου κόσμου.
»'Όσον προχωρεί ό χρόνος, τόσον έπιβεβαιώνε­
ται ή άντίληψις ότι δ τελευταίος πόλεμος έληξε κατά
τρόπον όστις άντί νά άνοίξη τόν δρόμον τfjς είρήνης
καί τfjς εύημερίας, έξαπέλυσε μίαν νέαν άπειλήν
κατά τοv έλευθέρου κόσμου καί τfjς διεθνοvς είρή­
νης.

)) Ή 'Ελλάς συμβαίνει νά έχη πλήρη έπίγνωσιν

αύτοv τοv γεγονότος, διότι καί αύτή ύπfjρξεν έν μέ­
ρει θvμα τών σφαλμάτων, τά όποία διεπράχθησαν
κατά τήν τελευταίαν φάσιν τοv πολέμου καί έθεσαν
έν κινδύνφ τήν άσφάλειάν της. Εlμαι βέβαιος ότι
ύπάρχει πλήρης ταυτότης άντιλήψεων 'Ελλάδος Κaί
Γερμανίας έπί τfjς άνάγκης όπως προστατευθούν άπό
τόν μέγαν αύτόν κίνδυνον ή έλευθερία καί ή άξιοπρέ­
πεια του άνθρώπου.
))Αύτός εlναι aλλωστε καί ό λόγος διά τόν όποίο ν
άμφότεραι αί χώραι ένετάχθησαν είς τήν Ά τλαντι­
κήν Συμμαχίαν, ήτις, παρά τά έμπόδια καί τάς άδυνα­
μίας της, άποτελεί τήν άσπίδα τοv έλευθέρου κό­
σμου.

))Γνωρίζω καί έκτιμώ βαθέως τήν πίστιν σας διά

τήν ένότητα τfjς Εύρώπης καί γενικώτερον διά τήν
συνεργασίαν όλων τών έλευθέρων λαών, πίστιν, ή
όπο1α έκδηλώνεται έμπράκτως είς πάσαν προσπά­
θειαν πρός όργανωτικήν σύνδεσιν αύτών, τόσον έπί
του οίκονομικοv, όσον καί έπί του πολιτικού έπιπέ­
δου. Τήν μεγάλην αύτήν άποστολήν θά 1]δύνατο ή
Γερμανία νά έκπληρώση πληρέστερον aν έπραγμα­
τοποιείτο ή έπί τόσα έτη άναμενομένη ενωσις αύτfjς.
))Πιστεύω ότι aνευ τfjς λύσεως τοv θεμελιώδους
τούτου προβλήματος δέν δύναται νά άποκατασταθfj
σταθερά καί δικαία τάξις πραγμάτων είς τήν Εύρώ­
πην.

)) Ό έλληνικός λαός αΙσθάνεται περισσότερον

τήν σημασίαν τοv ίδικοv έθνικοv προβλήματος, διό­
τι έχει καί αύτός τό ίδικόν του: τήν άπελευθέρωσιν

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗ ΒΟΝΝΗ 275

'Υποδοχή στό άεροδρόμιο τής Κολωνίας, άπό τόv καyκελλάριο Ά vτεvάουερ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

276 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
του κυπριακου λα ου. 'Η 'Ελλάς πιστεύει ότι τό πρό­
βλημα τουτο πρέπει νά λυθή βάσει τώv άρχών έκεί­
νων έπί τών όποίων θεμελιουται ή ζωή του έλευθέρου
κόσμου. Δέν άντιλαμβάνεται δέ διατί παραμένει άλυ­
το ν, έφ' όσον έδέχθη λύσεις αί όποίάι συνδυάζουν
τήν ίκανοποίησιν του αίτήματος τών Κυπρίων, μέ τά
είδικά συμφέροντα τών άντιτιθεμέvων είς αύτήν.
»Κύριε πρόεδρε,
»Δέν έχω άνάγκην νά έξάρω ίδιαιτέρως τάς πνευ­
ματικάς καί μορφωτικάς σχέσεις τών δύο λαών μας.
Ή Γερμανία άντλεί έκ παραδόσεως άπό έλληνικάς
πηγάς νέας πvευματικάς δυνάμεις, ή δέ 'Ελλάς άv­
τλεί πάντοτε τοιαύτας άπό τούς θησαυρούς τής γερ­
μανικής έπιστήμης καί τής φιλοσοφίας. Εlμαι βέ­
βαιος ότι ή παράδοσις αύτή θά συνεχισθή καί θά
άναπτυχθουν έτι περαιτέρω αί πνευματικαί σχέσεις
τών δύο λαών.
»Ai οίκονομικαί, έξ άλλου, σχέσεις τώv δύο χω­
ρών μας εvρίσκονται είς έπίπεδον πλέον ή ίκανοποι­
ητικόν. 'Ο έλληνικός λαός, μετά τάς καταστροφάς,
τάς όποίας οπέστη άπό ένα παρατεταμένον άγώνα,
άπεδύθη είς νέαν προσπάθειαv διά τήν άναό-υγκρό­
τησιν τής οίκονομίας του. Είς τήν προσπάθειάν του
αύτήv ή Γερμανία έφάνη πάντοτε πρόθυμος νά τόν
βοηθήση. Εlμαι βέβαιος ότι μέ τάς διεξαγομένας ήδη
διαπραγματεύσεις αί οίκονομικαί μας σχέσεις θά δι­
ευρυvθουν περαιτέρω έπ' ώφελεία άμφοτέρων τών
χωρών.
»Πέραν όμως τών πνευματικών καί οίκονομικών
σχέσεων, άλλά καί πέραν τών συμμαχικών δεσμών,
vπάρχει καί σύμπτωσις άπόψεων έπί τών διαφόρων
διεθνών προβλημάτων, ή όποία φέρει τάς δύο χώρας
μας καθημερινώς τήν μίαν πλησιέστερον τής άλλης.
Εlμαι εύτυχής ότι μου δίδεται, χάρις είς τήν εύγενή
σας πρόσκλησιν, ή εύκαιρία νά κάμω τάς διαπιστώ­
σεις αύτάς είς τήν προσωρινή ν πρωτεύουσαν τής πα­
τρίδος σας έν μέσφ του φιλοξένου γερμανικου λαου».
Οί διμερείς έλληνογερμανικές σύνομιλίες ε{χαν
άρχίσει τό άπόγευμα, εύθύς μετά τήν άφιξη του 'Έλ­
ληνα πρωθυπουργου. Στήν πρώτη συνάντηση ελαβαν
μέρος, άπό τήν έλληνική, πλευρά δ Κ. Καραμανλής
καί δ Ε. 'Αβέρωφ καί, άπό τή γερμανική, οί δμόλογοί
τους, Κ . 'Αντενάουερ καί Φόν Μπρεντάνο. »Εγινι;;
άνασκόπηση τής διεθνους καταστάσεως καί γενική
άναφορά σέ δλα τά ύπό έξέταση πολιτικά θέματα. Οί
συνομιλίες πάνω στά πολιτικά θέματα συνεχίστηκαν
καί μετά τό έπίσημο ,γευμα, τό ϊδιο βράδυ. Στό περιε­
χόμενό τους άναφέρεται συνοπτικά τό άκόλουθο ση­
μείωμα:
«α. 'Ο Κ. Καραμανλής διευκρίνισε δτι τό Κυπριακό
προκαλεί μίαν σφοδράν άναταραχήν είς τάς σχέσεις 'Ελλά­
δος 'Αγγλίας κ:αί Τουρκίας κ:αί έπομένως χαλάρωσιν τfiς
άμύνης της νοτιοανατολικής πτέρυγος τοϋ ΝΑΤΟ, δυστυ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
χrος δμως ή 'Αγγλία έμφανίζεται άδιάλλακ:τος, ένrο ή 'Ελ­
λάς προέβη εiς δλας τάς δυνατάς υποχωρήσεις κ:αί συνε­
πώς ε{ ναι άνεύθυνος διά τά δεινά τά όποία ένδεχομένως θά
συμβοϋν . Κατά τήν διάρκεια τfiς συζητήσεως έπεβεβαιώθη
δτι δ κ: . Μάκ: Μίλλαν ούδεμίαν διετύπωσε παράκ:λησιν με­
σολαβήσεως τοϋ κ:. 'Αντενάουερ, διά τήν δποίαν, άλλω­
στε, ούδεμία έξεδηλώθη πρωτοβουλία έκ: μέρους τοϋ Γερ­
μανοϋ κ:αγκ:ελλαρίου. Οϋτω τό Κυπριακ:όν ούδόλως έπηρεά­
ζει τάς σχέσεις 'Ελλάδος κ:αί Γερμανίας πέραν τοϋ κ:οινοϋ
ενδιαφέροντος διά τήν συμμαχικ:ήν παράταξιν.
β. 'Η γερμανική πλευρά άνεγνώρισεν δτι ύπfjρξε λίαν
έπιτυχής ή έλληνικ:ή πολιτική εiς τήν Μέσην 'Ανατολήν,
ή όποία έξησφάλισεν είς τήν 'Ελλάδα ώρισμένα πλεονε­
κτήματα κ:αί ηύξημένον γόητρον, πού ήμποροϋν νά χρησι­
' μοποιηθοϋν έπωφελrος πρός περαιτέρω άνάπτυξιν των οi-
κ:ονομικ:ων σχέσεων μεταξύ Γερμανίας κ:αί άραβικ:ων χω­
ρών. 'Επίσης έξεφράσθη έπιθυμία έκ: μέρους της γερμανι­
κής Κυβερνήσεως δπως μετά τήν συζήτησιν τοϋ Κυπρια­
κοϋ είς τόν ΟΗΕ τό θέμα άναφερθfi εiς τό ΝΑΤΟ. Έξ έλ­
ληνικ:fiς πλευράς ή πληροφορία δέν έπεβεβαιώθη.
γ. 'Αμοιβαίως άνεγνωρίσθη δτι αί σχέσεις Γερμανίας
κ:αί Γιουγκοσλαβίας κατέστησαν λίαν δυσχερείς, έπομέ­
νως οίαδήποτε παρέμβασις της ' Ελλάδος πρός άποκ:ατά­
στασίν των θά ήτο άμφιβόλου άποτελεσματικ:ότητος .
δ. 'Α νεγνωρίσθη δτι δέν ύπάρχει θέμα γαλλικής προτά­
σεως διά τήν ϊδρυσιν διευθυντηρίου τοϋ ΝΑΤΟ . 'Επομέ­
νως, τοϋτο ούδόλως άπησχόλησε τούς συσκ:επτομένους.
Γενικ:rος αί πολιτικ:αί συνομιλίαι uπfjρξαν δσον άνεμέ­
νετο έπιτυχείς, rοστε δ έλληνικ:ός λαός νά δύναται νά βασί­
ζεται έπί τfiς είλικ:ρινοϋς συμμαχικής συμπαραστάσεως
της Γερμανίας είς πάσαν στιγμήν, άκ:όμη κ:αί σήμερον, όπό­
τε ώρισμένοι σύμμαχοι τοϋ ΝΑΤΟ, ciκ:ριβrος λόγω τοϋ Κυ­
πριακ:οϋ, έπιδεικ:νύουν έλάχιστα φιλικ:άς διαθέσεις εναντι
της Έλλάδος» 112 •
Στίς 11 Νοεμβρίου εγινε εύρύτερη σύσκεψη μέ τή
συμμετοχή, άπό τήν έλληνική πλευρά, τών Κ. Καρα­
μανλή καί Ε. 'Αβέρωφ, του πρέσβεως τής 'Ελλάδος
Δ. Καπετανίδη, καί μελών τής έλληνικής άντιπρο­
σωπείας, καί άπό τή γερμανική πλευρά τών Λ. 'Έρ­
χαρτ, άντικαγκελλαρίου καί ύπουργου 'Εθνικής Οί­
κονομίας, Λίντρατ, ύπουργου Δημοσίου Θησαυρου' ,
Βέστρικ, ύφυπουργου 'Εθνικής Οίκονομίας, Σέριμ­
περγκ, ύφυπουργου 'Εξωτερικών, καί μελών τής γερ­
μανικής άντιπροσωπείας. Τό σχετικό πρακτικό άνα­
φέρει, άναλυτικά, τά άκόλουθα:
«'Ο κ: . νΕρχαρτ, ciνοίγων τήν συζήτησιν, έδήλωσεν εύ­
θύς έξ ciρχfiς δτι ή γερμανική Κυβέρνησις έμελέτησεν τάς
έλληνικ:άς προτάσεις κ:αί κ:ατέληξεν είς ώρισμένα συμπερά­
σματα πού μπορεί νά μήν ίκ:ανοποιοϋν τάς έλληνικάς επι­
θυμίας έν τφ συνόλφ αuτων, έξυπηρετοϋν έντούτοις έπαρ­
κ:ως τάς έλληνικ:άς άνάγκ:ας. Παρεκ:άλεσεν έν συνεχείq τόν
πρόεδρον της έλληνικ:fiς Κυβερνήσεως Κ. Καραμανλfiν νά
έκθέση τάς άπόψεις της Κυβερνήσεώς του.
»'Ο Κ. Καραμανλής, πρόεδρος της έλληνικ:fjς Κυβερνή­
σεως, άρχόμενος τοϋ λόγου του κ:αί άναπτύσσων τό ύπό­
μνημα τfiς 14ης Αύγούστου έ . ε . , έδήλωσεν δτι ή έλληνικ:ή
οίκ:ονομία εύρίσκ:εται εiς κ:ρίσιμον σημείον . Ή άνοικ:οδό-
 ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΙΘΥΝΟΝΤΕΣ
μησις ήρχισε μόλις aπό τοϋ 1950 καί μόλις aπό διετίας
ι;χομεν ισοσκελισμένον προϋπολογισμόν, ύγιές νόμισμα,
σταθεράς τιμάς καί τέλος, δπερ καί τό σπουδαιότερον,
aποκατάστασιν τής έμπιστοσύνης τοϋ λαοϋ εις τήν δρα­
χμήν. 'Όλα ι αί χώρα ι, αί δποίαι ελαβον dμερικανικήν βοή­
θεια ν, έχρησιμοποίησαν αυτήν κατά τρόπον έπωφελή διά
τήν aποκατάστασιν τών ζημιών τοϋ πολέμου καί τήν άνά­
πτυξιν τής οίκονομίας των, ή 'Ελλάς δμως δέν ήμπόρεσε
νά πράξη τό ίδιον, διότι ε{χε τόν συμμοριτοπόλε'μον, δστις
προεκάλεσε διπλασίας ζημίας άπό έκείνας τοϋ πολέμου καί
έχρησιμοποίησε τήν βοήθειαν διά τόν πόλεμον έκείνον.
Οϋτω, λήξαντος αυτοϋ έκλήθη ή 'Ελλάς νά έπανορθώση
δλας αυτάς τάς ζημίας μέ τά ϊδια της μέσα. 'Ως εlπον, aπό
διετίας ή κατάστασις έβελτιώθη . Τό πρόβλημα δμως είναι
πώς θά σταθεροποιήση τήν βελτίωσιν αυτήν καί πώς ένι­
σχυομένη θά έντείνη τήν προσπάθειάν της διά τήν άνάπτυ­
ξιν τής οικονομίας της. Τό πρόβλημα τοϋτο είναι περισσό­
τερον δύσκολον διά τάς ύπό έξέλιξιν δημοκρατικάς χώρας,
διότι αί μέν κομμουνιστικαί χώρα ι προχωροϋν εις τήν dνά­
πτυξίν των dδιαφοροϋσαι διά τόν άνθρωπον, αί δέ πλούσιαι
δημοκρατικαί χώραι εχουν πρός τοϋτο άφθονα κεφάλαια.
'Η 'Ελλάς άνήκει είς τάς ύπό άνάπτυξιν δημοκρατικάς
χώρας, μολονότι δέ δ λαός της είναι φιλότιμος καί ηϋξησε
τό είσόδημά του κατά τήν τελευταίαν διετίαν κατά 15%,
εύρίσκεται πρό δυσχερειών. 'Η μόνιμος dδυναμία τής χώ­
ρας μας είναι τό ελλειμμα τοϋ ισοζυγίου έξωτερικών πλη­
ρωμών. Τοϋτο κυμαίνεται μεταξύ 50-60 /:κατ. δολλ. έτησί­
ως. Μέχρι τινός μέρος αυτοϋ έκαλύπτετο άπό τήν άμερικα­
νικήν βοήθειαν, άλλά δεδομένου δτι αϋτη δίδεται κυρίως
εις γεωργικά πλεονάσματα, ήμείς δέ έν τφ μεταξύ άνεπτύ­
ξαμεν τήν γεωργικήν παραγωγήν ωστε νά εχωμεν αυτάρ­
κειαν, δέν ήμπορεί πλέον νά χρησιμποιήται βοήθεια καί
οϋτω aπό τινός τό ελλειμμα καλύπτεται διά τοϋ συναλΧα­
γματικοϋ μας άποθέματος, δπερ διά τόν λόγον τοϋτον
έμειώθη σήμερον είς 150 /:κατ. δολλ. άπό 200 /:κατ. δολλ.
πού ή το πρό διετίας. 'Αλλ' άν τοϋτο συνεχισθή, ύπάρχει
κίνδυνος τά καλά μέχρι τοϋδε aποτελέσματα νά άνατρα­
ποϋν. Σημειωτέον δτι τό συναλλαγματικόν άπόθεμα δέν
χρησιμοιείται μόνον διά τήν πληρωμήν τής dξίας ' των ει­
σαγομένων άγαθών, άλλά έγγυaται καί τάς παραγγελίας έπί
παραδόσει προθεσμιακΌ.
»Δέον νά προστεθή δtι ή 'Ελλάς είναι κυρίως γεωργική
χώρα, άφ' ou άπασχολεί τό 60% τοϋ πληθυσμοϋ της είς τήν
γεωργίαν καί τό 70% τών έξαγωγών της συνίσταται εις
γεωργικά προϊόντα, dλλά μόνον τό 22% τοϋ έδάφους της
είναι καλλιεργήσιμον. ~Εχομεν δυνατότητας δπως δι'
ώρισμένων άρδευτικών εργων άναπτύξωμε τήν παραγωγήν
των όπωρικών καί λαχανικών, ώς καί τοϋ βάμβακος, άν ή
γερμανική άγορά δείξη ένδιαφέρον διά τά προϊόντα ταϋτα.
'Επίσης ύπάρχουν δυνατότητες εις τόν τομέα τοϋ τουρι­
σμοϋ . Είναι άνάγκη νά δώσωμεν έργασίαν εις I Υ2 /:κατ.
'Ελλήνων, οί δποίοι σήμερον ύποαπασχολοϋνται.
»'Η Κυβέρνησις, εχουσα καί τήν συμπαράστασιν τοϋ
λαοϋ, μέ θυσίας δέ καί στερήσεις αυτοϋ, αγωνίζεται διά τήν
βελτίωσιν τής καταστάσεως, πρός τοϋτο δέ έδιπλασίασεν
έντός διετίας τό πρόγραμμα τών έπενδύσεων. ~Εχει δμως
άνάγκην βοηθείας οίκονομικής καί τεχνικής, δι' δ καί ύπέ­
βαλε τό γνωστόν ύπόμνημα τής 14 Αυγούστου. Πιστεύει
είς τό ένδιαφέρον τής Γερμανίας διά τήν 'Ελλάδα, ώς έπί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
277
σης δτι ή άνάγκη τής Ι:νότητος τών έλευθέρων λαών συνη­
γορεί ύπέρ τής βοηθείας.
))Διά τοϋ έν λόγφ ύπομνήματος έζητήθηκαν κυρίως τά
άκόλουθα:
)) I. Δάνειον κρατικόν 100 /:κατ. δολλ. dφ' Ι:νός μέν διά
νά άντιμετωπίσωμεν έν μέρει καί έπί τινα χρόνον τό ελ­
λειμμα.τοϋ ισοζυγίου πληρωμών, άφ. Ι:τέρου δέ ϊνα διάτων
δραχμών, αί δποίαι ταυτοχρόνως θά προέλθουν έντεϋθεν
έπαυξήσωμεν τό πρόγραμμα των έπενδύσεων.
))2. Πιστώσεις 400 /:κατ. μάρκων- διά νά είναι δέ ευνοϊ­
κώτεροι οί δροι αυτών άπό άπόψεως τόκου καί χρόνου
άποπληρωμής των έζητήσαμεν δπως ή γερμανική Κυβέρ­
νησις συμβάλη διά κεφαλαίων ERP.
))Συναφώς έπιθυμοϋμεν δπως ύποβοηθηθή ή συνεργα­
σία γερμανικών έπιχειρήσεων μετά Ι:λληνικών τοιούτων.
))3. Παραγγελία ι διά τό Καλυκοποιείον. Δυστυχώς, άπό
διετίας δέν έδόθη καμμία σοβαρά παραγγελία. Διά λόγους
δμως κοινωνικούς, ήτοι διά Ύά μή άπολυθή τό έργατικόν
προσωπικόν τής έπιχειρήσεως καί λόγω έλλείμματος ισο­
ζυγίου πληρωμών, ένδείκνυται νά δοθή μία τοιαύτη. 'Όπως
ττϊ βάσει πολιτικών κριτηρίων έδόθη παραγγελία είς τήν
Τουρκίαν, ττϊ βάσει έπίσης πολιτικών κριτηρίων πρέπει νά
γίνη τοϋτο καί διά τήν 'Ελλάδα. Πρόθεσίς μου είναι νά
μετατρέψωμεν τό έργοστάσιον εις βιομηχανίαν Ι:λληνικήν,
άλλά διά τοϋτο θά χρειασθή νά παρέλθη διάστημα 2-3
έτών. ΕΙναι δθεν άνάγκη διά νά μή έπιβαρύνεται δ κρατι­
κός προϋπολογισμός διά των πληρωμών των μισθών των
έργατών καί ύπαλλήλων νά άπασχοληθή τό έργοστάσιον
μέ μίαν παραγγελίαν. Ύπήρχεν, ώς έπληροφορήθην, μία
έπιθυμία ή πρόθεσις νά δοθό)σι τοιαϋται καί έμείναμεν
δλοι μέ τήν έντύπωσιν αυτήν. Παρακαλώ δθεν νά έξετασθή
έκ νέου τό αίτημα. Σήμερον ηκουσα δτι α:ί διαπραγματεύ­
σεις διά μίαν παραγγελίαν, ijτις εΙχε dποφασισθή πρό πολ­
λοϋ, προσέκρουσαν είς τό δτι αί Ι:λληνικαί τιμαί είναι κατά
τι άνώτεραι τών άμέσως κατόπιν έρχομένων Ιταλικών, πρέ­
πει δμως νά ληφθή ύπ' όψιν δτι ή Ιταλική Κυβέρνησις έπι­
χορηγεί τήν dντίστοιχον Ιταλικήν έπιχείρησιν. Παρακαλώ
δθεν δπως έξετασθή καί τό ζήτημα τοϋτο.
))4. Τουρισμός. Διά τήν άνάπτυξιν αυτοϋ ή Κυβέρνησις
είναι διατεθειμένη νά παραχωρήση καί χώρους είς διάφο­
ρα σημεία τών άκτών διά τήν άνέγερσιν καταλλήλων κτι­
σμάτων. Μετ' ευχαριστήσεως έπληροφορήθην δτι μία έπι­
τροπή Γερμανών άρμοδίων θά μεταβή προσεχώς είς ' Ελλά­
δα πρός έπιτόπιον μελέτην τοϋ θέματος.
))5. 'Ελευθέρα Ζώνη Ευρωπαϊκών Συναλλαγών. Συνα­
φώς έπιθυμοϋμεν δπως ή Γερμανία ύποστηρίζη τάς προτά­
σεις τής 'Ελλάδος δσον άφορά ίδίq. τήν είδικήν μεταχεί­
ρισιν των γεωργικών προϊόντων των ύποαναπτύκτων χω­
ρών καί τήν ϊδρυσιν ειδικοϋ όργανισμοϋ οΙκονομικής ένι­
σχύσεως αυτών, σχετικώς δέ νά δοθή ύμίν καί είδικόν ύπό­
μνημα.
))Τά aνωτέρω αιτήματα, έτόνισε καταλήγων δ ~Ελλην
πρωθυπουργός, είναι βεβαίως διά τήν 'Ελλάδα πολλά, άλ­
λά πολύ όλίγα διά τήν Γερμανίαν. Ποσοστόν 5% μόνον
των άναγκών της εις βάμβακα καί κηπευτικά προϊόντα άν
έκάλυπτεν έξ 'Ελλάδος θά έλύετο τό πρόβλημα τοϋ ισοζυ­
γίου πληρωμών τη ς άμέσως. Βεβαίως ύπό καθεστώς έλευ­
θερίας εισαγωγών τοuτο δέν είναι aντικείμενον κυβερνητι­
κής μερίμνης, άλλά τόν άνέφερα διά νά καταδείξω πόσον
278 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
όλίγα διά τήν Γερμανίαν είναι τά αΙτήματά μας, μολονότι
δέ αϋτη dντιμετωπίζει πολλών χωρών τοιαϋτα αtτήματα,
νομίζω δτι άξίζει τόν κ:όπον νά γίνη μία είδικ:ή μεταχείρι­
σις διά τήν 'Ελλάδα. 'Ο λαός της γεωγραφικώς εύρίσκ:εται
εiς δραματικ:ήν θέσιν· πιεζόμενος dπό βορρά dμύνεται έπί
ένός βράχου διά νά διατηρηθή ώς εθνος, τώρα δέ έξ άφορ­
μής κ:αί τοϋ Κυπριακ:οϋ αίσθάνεται δτι είναι dπομεμονωμέ­
νος. 'Ανησυχώ διά τό πολιτικ:όν μέλλον αύτής κ:αί φρονώ
δτι είναι χρήσιμον κ:αί διά τήν 'Ελλάδα κ:αί διά τόν έλεύθε­
ρον κόσμον νά μή εχη τό αίσθημα αύτό ό έλληνικ:ός λαός.
»Ό κ:. 'Έρχaρτ, dφ' ού έξέφρασε τήν συμπάθειαν τής
Κυβερνήσεώς του κ:αί τοϋ γερμανικ:οϋ λαοϋ πρός τήν έλ­
ληνικ:ήν Κυβέρνησιν κ:αί τόν έλληνικ:όν λαόν, έδήλωσεν
δτι παράλληλα πρός τάς μορφωτικ:άς σχέσεις των δύο λα­
ων ύπάρχουν καί πολιτικαί dπόψεις κατά τήν μελέτην ζη­
τημάτων ώς τά έκ:τεθέντα. Σήμερον δμως, προσέθεσε , δέν
ήμποροϋμεν νά λύσωμεν δλα τά ζητήματα. Πάντως ή Γερ­
μανία θά βοηθήση. Είναι dνάγκ:η νά άποφεύγωμεν λύσιν
ύπό στατικόν πνεϋμα., δ,τι δέ θά γίνη σήμερον θά λάβη
δλως διάφορον μορφήν. 'Εξ ι'iλλου ή φιλία τ& ν δύο χωρών
παρέχει τήν έγγύησιν δτι έκ:είνο πού θά κάνωμεν σήμερον
δέν θά είναι τελειωτικόν.
»' Αναγνωρίζομεν τάς προσπαθείας τής 'Ελλάδος διά
τήν διασφάλισιν τής σταθερότητος κ:αί είμεθα πολύ προ­
θυμότεροι νά βοηθήσωμεν τοιαύτας χώρας διότι εiς αότάς
ή βοήθεια καρποφορεί. Πρέπει~ δμως νά συλλάβω μεν τό
πρόβλημα έκ τ&ν εσω. Πρόθεσις τ&ν ύποαναπτύκ:των χω­
ρών είvαι νά αόξάνουν τήν άγοραστικ:ήν δύναμιν τ&ν λαών
των, τοϋτο δμως δέον νά συμβαδίζη μέ τήν αϋξησιν τ&ν
άγαθ&ν. 'Όσον άφορά τόν τουρισμόν χρειάζεται μεγάλη
δραστηριότης έν Γερμανίq., διά δέ τήν τεχνικ:ήν βοήθειαv
ύπάρχει άπό γερμανικής πλευράς άνάλογος προθυμία.
'Όσον άφορά τό δάνειον, δύναμαι νά είπω δτι ή είλικ:ριν&ς
φιλική στάσις τής Γερμανίας εναντι τής 'Ελλάδος άποδει­
κ:νύεται καί έκ τοϋ δτι δίδομεν κ:ρατικ:όν δάνειον. 'Υπήρξε
συμφωνία κατά τάς διαπραγματεύσεις δτι τό δάνειον τοϋ:rο
θά διετίθετο δι' εργα ύποδομής. Φρον& δμως δτι ή βελτίω­
σις τής γεωργίας δέν θά έπήρκει, διότι άπό τ&ν 'Ηνωμένων
Πολιτειών μέχρι τής άπωτάτης χώρας τής ' Ασίας ύπάρ­
χουν ελεγχοι είς τήν είσαγωγήν των γεωργικών προϊόντων,
rοστε ή ηόξημένη γεωργική παραγωγή νά μή εύρίσκη πάν­
τοτε ζήτησιν. Διερωτώμαι δέ ι'iν ή 'Ελλάς, άναπτύσσουσα
τά όπωρικ:ά κ:.λ.π., δ' ατό κλίμα καί τό εδαφός της είναι κα­
τάλληλα, θά εύρίσκ:η καταναλωτάς αότ&ν. 'Αναφέρω τό
παράδειγμα τής Δανίας, i'jτις, καίτοι εχει χαμηλόν κόστος
γεωργικής παραγωγής, εύρίσκει έν τούτοις δυσκολίας είς
τήν τοποθέτησιν τ&ν προϊόντων της καί δι' αότό καταβάλ­
λει προσπαθείας πρός άνάπτυξιν τής βιομηχανίας της.
Φρον& συνεπώς κ:αί διά τήν 'Ελλάδα δτι ένδεδειγμένον θά
ήτο νά άναπτύξη μάλλον τήν βιομηχανίαν της μέ τήν συν­
δρομήν ξένων πιστώσεων κ:αί όχι τόσον τήν γεωργικ:ήν
παραγωγήν. (Ένταϋθα ένδεικτικ&ς άνέφερε τήν μετατρο­
πήν τοϋ πυριτιδοποιείου). Ποία θά είναι τά εργα ύποδομής,
δι, α θά χρησιμοποιηθfj τό δάνειον, θά πρέπει νά καθορι­
σθοϋν είς τήν συμφωνίαν.
»Εiς τόν τομέα τής συνεργασίας των 'Ελλήνων καί
Γερμανών επιχειρηματιών εύρίσκ:ει δτι ύπάρχει δυνατό­
της, λαμβάνων ύπ' όψιν τήν προσπάθειαν τής 'Ελλάδος
διά τήν σταθερότητα.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»'Όσον άφορά τόν βάμβακα νομίζω δτι κάτι ήδύνατο
νά γίνη μέσω των επενδύσεων.
»Διά τάς έμπορικ:άς πιστώσεις διαθέτομεν πρός βελτίω­
σι ν των δρων χρηματοδοτήσεως 100 έκ:ατ. μάρκα.
»Διά τάς παραγγελίας τοϋ πυριτιδοποιείου παρακαλώ
νά συνεννοηθήτε άπ' εόθείας μέ τόν καγκελλάριον. 'Όσον
dφορa τήν συγκεκ:ριμένην παραγγελίαν, δι' ijν ύπάρχουν
τιμαί χαμηλότερα ι τ&ν έλληνικ&ν, καίτοι δέχομαι τήν άρ­
χήν δτι πρέπει νά προτιμάται ή κατωτέρα τιμή, νομίζω έν
τούτοις δτι είς ώρισμένας περιπτώσεις, ώς είναι ή προκειμέ­
νη, δύναται νά γίνη έξαίρεσις.
»'Ομιλών γενικώτερον ό κ: . 'Έρχαρτ έτόνισεν δτι ή
Γερμανία ijρχισε τήν άνόρθωσίν της μέ τό 6!1'2% των
παλαιών της κεφαλαίων καί έν τούτοις επετεύχθησαν τά
σημερινά άποτελέσματα. Ύπεστηρίχθη, συνεχίζει, δτι μέ
τό συναλλαγματικ:όν άπόθεμα πού εχει ή Γερμανία, θά πρέ­
πει νά κάνη δάνεια κ:αί άνεπτύχθησαν φιλόδοξα σχέδια.
Φρον& δμως δτι τό συνάλλαγμα δέν πρέπει νά διατίθεται
διά δάνεια. Ταϋτα πρέπει νά προέρχωνται είτε dπό τόν
προϋπολογισμόν ε\:τε άπό τήν άγοράν κεφαλαίων. 'Από
τήν πρώτην τ&ν πηγών τούτων δέν ύπάρχει σήμερον δυνα­
τότης νά δώσωμεν δάνειον. Εtς τήν άγοράν κεφαλαίων
δμως, καίτοι δέν δυνάμεθα νά είπωμεν δτι αϋτη είναι πλή­
ρως δημιουργημένη, έν τούτοις έδημιουργήθη άπό ετους
μία έξέλιξις ίκανοποιητικ:ή, δι' δ καί δίδομεν σήμερον τό
δάνειον. 'Αλλά κ:αί εiς τήν dγοράν ταύτην, δέν εύρίσκον­
ται εϋκολα τά χρήματα. 'Υπάρχουν καί εiς αότήν δρια, διά
τοuτο δέ οί είδικ:οί κατέληξαν δτι ποσόν 150 έκατ. μάρκων
θά ήδύνατο νά εύρεθή διά τήν 'Ελλάδα μέ τήν έγγύησιν
τής γερμανικής Κυβερνήσεως. Πάντως τό ποσόν τοϋτο δύ­
ναται νά συζητηθή μέ τόν κ:αγκ:ελλάριον. 'Όσον άφορά
τούς δρους τοϋ δανείου δέν ήμποροϋμεν νά φύγωμεν άπό
τούς συνήθεις κ:αί νά παραχωρήσωμεν άσυνήθεις δρους.
Θά ήδυνάμεθα νά σκεφθii>μεν 20 ετη, μερικά ετη ι'iνευ πλη­
ρωμής δόσεων, τό έλάχιστον ποσοστόν τόκου τής άγορaς
καί ρύθμισιν δπως μέρος τοϋ τόκου πληρωθή εtς τό τέλος.
Τό δάνειον θά συμψηφισθή είς τήν βοήθειαν i'jτις θά χορη­
γηθή ένδεχομένως μέσω τής ύπό συζήτησιν Εόρωπαϊκ:ής
Ζώνης 'Ελευθέρων Συναλλαγών, δπου πάντοτε θά ύπο­
στηρίζη τήν άνάγκην τής βοηθείας τ&ν ύποαναπτύκτων
χωρών. Θά χρειασθή βεβαίως εγκρισις αότοu dπό τό Κοι­
νοβούλιον, άλλά μπορείτε άπό τοϋδε νά στηριχθήτε εtς
τοϋτο .
»Ό Κ. Καραμανλής έρωτα ι'iν, είς i'jν περίπτωσιν δέν
ήθελε βελτιωθή τό ισοζύγιον πληρωμών, ωστε νά μεταφέ­
ρεται εόχερ&ς τό συνάλλαγμα των τοκ:οχρεωλυτικ&ν δό­
σεων, δύνανται αί αντίστοιχοι δραχμαί νά έπενδυθοϋν άπό
γερμανικάς έπιχειρήσεις έν 'Ελλάδι μέ τά πλεονεκτήματα
τοϋ έλληνικ:οϋ νόμου περί έπενδύσεως ξένων κεφαλαίων.
»'Έρχαρτ: Πρέπει νά λάβωμεν ύπ ' όψιν τότε κ:αί τήν
κατάστασιν τής Γερμανίας. Δέν δύναμαι άπό τοϋδε νά σaς
άπαντήσω μέ ενα όχι, άλλά οuτε μέ ενα καθαρό ναί.
»Κ. Καραμανλής: Ά ντιλαμβάνομαι τάς δυσιωλίας σας,
άλλά δσον άφορii τ6 ποσόν, παρακαλώ εlς τήν συζήτησιν
μέ τ6ν καyκελλάριον νά αύξ ηθfί, Υνα ή βοήθεια ε{ναι ούσι ­
αστικώς πλήρης.
»'Έρχαρτ: 'Αντιλαμβάνομαι τήν πολιτικ:ήν σημασίαν
τοϋ πράγματος. 'Αναμένει πράγματι δ έλληνικός λαός νά
ίδη ποϋ είναι οί πραγματικοί φίλοι του. Δέν πρέπει δμως νά
 ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥΣ ΙΘΥΝΟΝΤΕΣ
περιορισθώμεν είς τό ποσόν τοu δανείου. Μεγάλη σημασία
πρέπει νά δοθή είς τήν τοποθέτησιν γερμανικών κεφαλαί­
ων εν 'Ελλάδι κ:αί είς τήν συνεργασία ν τών επιχειρήσεων
τών δύο χωρών . (Είς τό σημείον τοuτο εξήλθε τής αίθού­
σης τών συνεδριάσεων δ κ: . 'Έρχαρτ, ϊνα, ώς εδήλωσε, συ­
νεννοηθή μέ τόν κ:αγκ:ελλάριον διά τό ποσόν του δανείου) .
»'Ομιλών εν τφ μεταξύ δ ύπουργός τοu Δημοσίου Θη­
σαυροu κ:. Λίντρατ ε{πεν δτι κ:αί ή Γερμανία εlναι εξελισσο­
μένη χώρα, έλαβε δέ επίσης κ:αί αϋτη άμερικ:ανικ:ήν βοή­
θειαν. Δέν έχει περιουσίαν, έχει δμως καλά αίσθήματα,
άτι να τής επιτρέπουν νά διαθέση εν μέρος αυτών. Προκει­
μένου περί τής 'Ελλάδος εξηκ:ριβώσαμεν δτι εν άδυναμί~
του προϋπολογισμοί) ή μόνη ύπάρχουσα δυνατότης πρός
παροχήν βοηθείας ήτο ή μέσω πιστώσεων τών Τραπεζών,
τών επηρεαζομένων άπό τήν Κυβέρνησιν. 'Επειδή δμως
κ:αί αύται έχουν ijδη πολύ επιβαρυνθή, περιωρίσθη τό πο­
σόν του δανείου διά τήν 'Ελλάδα, τό δποίον θά δοθή μέ
τήν εγγύησιν κεφαλαίων ERP, είς τά άναφερθέντα πλαίσια.
Οί δροι αυτοu δέν ήμποροuν νά εκ:φύγουν τοu συνήθους
πλαισίου , διότι θά επικ:αλεσθοϋν κ:αί άλλοι τό τυχόν προη­
γούμενον. Πάντως έξητάσθησαν ούτοι ύπό τό πλέον ευνοϊ­
κό πρίσμα καί καθωρίσθησαν οί ευνοϊκ:ώτεροι δυνατοί.
Μία λύσις θά ήτο δπως εν μέρος τοu τόκου καταβληθή είς
τό τέλος τής προθεσμίας επιστροφής του δανείου. 'Επίσης
εξητάσαμεν τήν δυνατότητα νά δωρηθοuν βραδύτερον πο­
σά τινα διά νοσοκομεία κ:.λ.π. Ζητοuμεν κ:ατανόησιν τών
δρων αυτών, διότι κ:αί α{ επενδύσεις εν τφ εσωτερικφ τής
Γερμανίας διά δρόμους κ.λ.π. γίνονται ύπό τούς αυτούς
δρους. 'Όσον άφορά τό πότε θά χορηγηθή τό δάνειον,
νομίζω δτι θά παρέλθουν μερικοί μήνες.
»'Ο κ . 'Έρχαρτ (επιστρέψας εν τφ μεταξύ) άνεκοίνωσε
δτι ώμίλησε μέ τόν κ:αγκελλάριον περί τής αυξήσεως του
ποσοϋ τών 150 εκ:ατ . μάρκων, ούτος δμως του άπήντησεν
δτι εύρίσκ:εται είς δύσκολον θέσιν νά δεχθή τήν αϋξησιν
πρό τής γνώμης τοu Διοικητικοu τής 'Ομοσπονδιακής
Τραπέζης καί τών εμπειρογνωμόνων, ή όποία ε{ ναι άντίθε­
τος, τείνει δμως ευήκοον ούς είς τό αίτημα τής 'Ελλάδος
καί θά εϋρη μίαν λύσιν.
»Συνεχίζων δ κ. νΕρχαρτ λέγει δτι διά τό ζήτημα τής
τεχνικής βοηθείας συζητείται αϋξησις τοϋ ύπεσχημένου
ποσοu τών 3 εκατ. μάρκων κ:αί εφιστά τήν προσοχήν επί
τινων περιουσιακών στοιχείων εν 'Ελλάδι Γερμανών ύπη­
κόων, άτινα δέν επεστράφησαν είσέτι.
»'Ο Κ. Καραμανλής λέγει δτι έχει τήν εντύπωσιν δτι
εχουν κ:ανονισθή δλα τά ζητήματα ταuτα κ:αί δέν ύπάρχει
κ:αμμία εκκρεμότης. Τοuτο επεβεβαίωσε, προσθέτει, κ:αί δ
εν 'Αθήναις πρέσβυς τής Γερμανίας κ. Κόρντ είς μίαν συ­
νάντησιν, ijν ε{χε μετ' αυτοu προσφάτως πρό τής εξ 'Αθη ­
νών άναχωρήσεώς του .
»'Ο κ. νΕρχαρτ δμιλών εν συνεχεί~ επί τοu θέματος τής
Ευρωπαϊκής Ζώνης 'Ελευθέρων Συναλλαγών λέγει δτι
σχετικώς προέκυψαν ζητήματα εκ τής άδιαλλάκτου στά­
σεως τής Γαλλίας. Κατά τήν τρέχουσαν εβδομάδα, θά με­
ταβώ είς Παpισίους, ελπίζω δέ δτι θά εύρεθή μία λύσις,
διότι δ χωρισμός τής Ευρώπης οίκονομικώς θά ήτο κάτι τό
τραγικόν κ:αί άνευ προηγουμένου . 'Αγωνιζόμεθα ύπέρ τής
Ζώνης, εκτελοuντες κ:αί εντολήν τοu Κοινοβουλίου μας,
καί δέν βλέπω πώς ε{ναι δυνατόν μία χώρα νά σταματήση
τήν εξέλιξιν αυτήν. Φρονώ συνεπώς, δτι, εφ' δσον αυτή
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
279
ε{ναι ή κατάστασις, δέν πρέπει νά γίνουν εκ μέρους τής
'Ελλάδος ενέργεια ι, αί όποία ι θά καθίστων πολυπλοκώτε­
ρον τό ζήτημα. ν Άλλωστε, διά τό ζήτημα τών θεσμών, περί
ών πρόκειται, αί άπόψεις ε{ναι διηρημέναι είς τόν ΟΕΟΣ
κ:αί ή πλειονότης τών χωρών ε{ναι εναντίον νέων όργανι­
σμών . 'Από γερμανικής πλευράς άντιμετωπίζομεν τήν δη­
μιουργίαν μιi'iς συνδέσεως μετά τής Τραπέζης τής Κοινής
'Αγοράς. 'Αλλά ε{ναι πολύ ενωρίς νά εμβαθύνωμεν είς τό
ζήτημα πρίν ίδωμεν πώς θά σκ:ιαγραφηθή ή Ζώνη. ν Ε πει τα
δέν κατευθύνομεν τά ζητήματα ήμείς μόνον, διότι ύπάρχουν
κ:αί άλλοι. νΕχομεν κατανόησιν τών ελληνικών άπόψεων
καίτοι διαφωνοuμεν εν τινι μέτρφ πρός αυτάς.
»Κ. Καραμανλής : 'Αμφ6τερα τά αlτήματά μας έν προ­
κειμένφ ε{ναι λογικά. 'Υπάρχουν βεβαίως δυσκολία ι, dλλ'
έλπίζω νά vπερνικηθοuν.
»νΕρχαρτ: ffΟσον άφορά τούς δασμούς καί τούς ποσο­
τικούς περιορισμούς, αί άναπτυσσόμεναι χώραι θά τύχουν
είδικ:ής μεταχειρίσεως. Συνιστώ επαφήν είς Παρισίους» 113 •
[Στό κρίσιμο αύτό θέμα άναφέρεται ύπηρεσιαιcό
σημείωμα πού ε{χε έπιδοθεί στόν 'Έλληνα πρωθυ­
πουργό άιcριβώς πρίν άπό τήν άναχώρησή του γιά τή
Βόννη:
«Παρά τάς εκδηλωθείσας δυσχερείας είς τάς γενικ:άς
διαπραγματεύσεις διά τήν ΕΖΕΣ, τό πιθανώτερον ε{ναι δτι
εντός τών προσεχών μηνών, έστω καί κατόπιν διακυμάν­
σεων ij καί κρίσεων είς τάς διεξαγομένας διαπραγματεύ­
σεις, θά επέλθη τελικώς συμφωνία μεταξύ τών άντιτιθεμέ­
νων άπόψεων καί.χωρών. Καί έάν δμως τοϋτο δέν επιτευ­
χθή, θά καταβληθοϋν προσπάθειαι διευρύνσεως τής Κοινής
'Αγοράς, δηλαδή τών εξ χωρών (Γερμανίας, Γαλλίας,
'Ιταλίας, Βελγίου, 'Ολλανδίας καί Λουξεμβούργου).
»Τά δυσχερέστερα θέματα τής δλης διαπραγματεύσεως
φέρονται ijδη είς τό ϋψιστον πολιτικόν επίπεδον καί άπο­
τελοuν άντικ:είμενον συνεννοήσεων μεταξύ τών άρχηγών
τών διαπραγματευομένων χωρών . Εlναι διά τοuτο άνάγκη
κ:αί μοναδική ευκαιρία κατά τήν επίσκεψιν του κ:. προέ­
δρου τής Κυβερνήσεως νά ύπογραμμισθή ή σημασία τήν
δποίαν άποδίδει ή ελληνική Κυβέρνησις επί τών κατωτέρω
σημείων κ:αί νά επιδιωχθ,ή ή άνάληψις υποχρεώσεων εκ
μέρους τής γερμανικής Κυβερνήσεως διά τήν γερμανικήν
στάσι ν κ:αί ύποστήριξ{ν κατά τάς περαιτέρω διαπραγματεύ­
σεις . Τά σημεία ταuτα ε{ναι τά εξής:
»1. 'Εξασφάλισις διά τά κυριώτερα εξαγώγιμα γεωργι­
κά προϊόντα, άφ' ενός πλήρως ίσης μεταχειρίσεως μέ τά
δμοειδή προϊόντα εξ άλλων χωρών τής Ευρωπαϊκής Οίκο­
νομικής Κοινότητος (συγκεκριμένως τής 'Ιταλίας κ:αί
Γαλλίας καθώς καί τών γαλλικών κτήσεων), άφ' ετέρου
ενός προτιμησιακ:οu καθεστώτος διά βεβαίαν κ:αί σταθερώς
διευρυνομένην ευρωπαϊκ:ήν άγοράν . νΗδη άρχίζουν είς
Παρισίους λεπτομl:ρείς διαπραγματεύσεις κεχωρισμένως
δι' εκαστον εκ: τών εξαγωγικών μας είδών. Κατά τάς δια­
πραγματεύσεις αυτάς ενδέχεται νά εκ:δηλωθοuν άντιδρά­
σεις εκ: μέρους, ίδίως, Γαλλίας καί 'Ιταλίας καί ζητείται
επομένως ή ενεργός ύποστήριξις τής Γερμανίας διά τήν
άποδοχήν τών ελληνικών προτάσεων .
» 2. 'Ίδρυσις ενός Ευρωπαϊκοu Όργανισμοu Οίκονομι­
κ:ής 'Αναπτύξεως ώς αυτοτελοuς κ:αί άνεξαρτήτου όργάνου
μέ ίδίαν νομικήν προσωπικότητα κ:αί διοίκησιν εμπεπι-
280 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
στευμένην εiς ύψηλής στάθμης εύρωπαϊκήν προσωπικότη­
τα. •Η θετική ύποστήριξις τής προτάσεως ταύτης εκ μέ­
ρους τής Γερμανίας ε{ ναι βέβαιον δτι θά συμπαρασύρη οχ ι
μόνον τάς λοιπάς 5 χώρας τής Εύρωπαϊκής Οίκονομικής
Κοινότητος ό.λλά καί περαιτέρω τήν δμάδα τής Μ. Βρετα­
νίας, των Σκανδιναβικών χωρών καί τής ·Ελβετίας. • Υπάρ­
χουν σαφείς ενδείξεις περί ό.μερικανικής συμμετοχής εiς
τό νέον τοuτο δργανον- ώς ίiλλωστε τοuτο εδηλώθη καί
εκ μέρους του ·Αμερικανοί) ό.ντιπροσώπου είς τήν τελευταί­
αν σύνοδο ν τών διαπραγματεύσεων. 'Η έκ μέρους των
Γερμανών ό.ποδοχή καί ύποστήριξις ένός αuτοτελοuς καί
iσχυροu χρηματοδοτικοί) όργανισμοu μέ έπαρκή συμμετο­
χήν κεφαλαίων έκ του γερμανικοί) προϋπολογισμοί) θά εΙ­
ναι ό.πο<Ρασιστικής σημασίας εiς τήν δημιοuργίαν του θε­
σμοί) τούτου. ·Η έλληνική Κυβέρνησις εύνοεί γερμανικήν
διοίκησιν διά τόν όργανισμόν τοuτον, ή όποία οϋτώ" έξα­
σφαλίζει τόν καλύτερον συνδυασμόν των ελληνογερμα­
νικών διμερών σχέσεων μέ μίαν πολυμερή εuρωπαϊκήν λύ­
σιν .
~~3. ·Η ·Ελλάς ό.ποβλέπει δπωσδήποτε είς τήν στενωτέ­
ραν συνεργασίαν μετά τής Εύρωπαϊκής Οίκονομικής Κοι­
νότηtος, ένδεχομένως ύπό μορφήν μιdς association εντός
του πλαισίου τής ΕΖΕΣ ή καί ό.νεξαρτήτως αuτής. 'Ενδεί­
κνυται έπομένως ό.πό τοuδε νά έπιτύχωμεν κατηγορηματι­
κήν γερμανικήν διαβεβαίωσιν δτι θά τύχωμεν τής σαφοuς
καί ενεργοu ύποστηρίξεως τής Γερμανίας διά τήν διαμόρ­
φωσιν μιdς τοιαύτης association μέ τήν Εύρωπαϊκήν Οiκο­
νομικήν Κοινότητα. Ή ό.ποδοχή των σημερινών έλληνι­
κών ό.πόψεων, καθόσον ίδίως ό.φορa τά γεωργικά μας
προϊόντα καί τήν δημιουργίαν του προτεινομένου Χρημα­
τοδοτικοί) Όργανισμοu, ό.ποτελεί κατ' οuσίαν κάί τάς
προϋποθέσεις διά τήν καθιέρωσιν αuτής τής association.
Τονίζεται δτι επί του σημείου τούτου ύπάρχει παλαιοτέρα
ύπόσχεσις τών Γερμανών, περί τής δποίας γίνεται καί έγ­
γραφος μνεία είς σχετικόν πρωτόκολλον του 'Ιουλίου
1957.
» Έπί των ό.νωτέρω σημείων ε{ναι σκόπιμον, παραλλή­
λως πρός τάς επαφάς του κ. προέδρου τής Κυβερνήσεως
μετά τοu Γερμανοί) καγκελλαρίου, νά διεξαχθοuν, εt δυνα­
τόν, συστηματικαί διαπραγματεύσεις εiς επίπεδον ύπουρ­
γών ή ύφυπουργών ή ό.νωτάτων λειτουργών, διά τήν πλήρη
διευκρίνησιν τής γερμανικής στάσεως εiς τρόπον οοστε εiς
τό τέλος τής έπισκέψεως νά δύναται νά ό.ναληφθοuν ύπο­
χρεώσεις ή νά δοθοuν σαφείς ύποσχέσεις εκ μέρους τής
γερμανικής Κυβερνήσεως»]ΙΙ 4 •
Μετά τήν όλοκλήρωση των διαβουλεύσεων, ό Κ.
Καραμανλής, έπικεφαλής τής έλληνικης άντιπροσω­
πείας, ύπέγραψε άπό κο ι νου μέ τόν Κόνραντ ·Α ντενά­
ουερ τό πρωτόκολλο τών έλληνογερμανικώνσυμφω­
νιών.
Μετά τήν τελετή τής ύπογραφής, ό καγκελλάριος
'Αντενάουερ έξέφρασε ζωηρή ίκανοποίηση γιά τό
άποτέλεσμα των συνομιλιών, άλλά καί γιά τήν προ­
σωπική έπαφή του μέ τόν 'Έλληνα πρωθυπουργό.
Παράλληλα, έπιβεβαίωσε τήν πρόθεσή του νά άπα­
δεχτεί πρόσκληση του Κ. Καραμανλή, προκειμένου
νά έπισκεφθεί τό έπόμενο ετος τήν ·Ελλάδα. ·Ο Κ.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Καραμανλής, άπό τήν πλευρά του, ευχαρίστησε θερ­
μά τόν καγκελλάριο γιά τήν κατανόηση, μέ τήν
όποία άντιμετώπισε τά έλληνικά ζητήματα, καί έξέ­
φρασε τή συγκίνησή του γιά τά θερμά αίσθήματα, μέ
τά όποία εγινε δεκτή ή έλληνική άντιπροσωπεία στή
Βόννη.
Σέ συνέντευξή του μέ τούς 'Έλληνες δημοσιογρά­
φους, ό Κόνραντ 'Αντενάουερ ύπογράμμισε:
«Ύπεδέχθημεν τήν έλληνικήν ό.ντιπροσωπείαν ύπό
τόν κ . πρωθυπουργόν, συνοδευόμενον ό.πό τόν κ. ύπουργόν
'Εξωτερικών, μέ tδιαιτέραν χαράν. Είχαμεν μέ τόν κ. πρω­
θυπουργόν μακράν συνομιλίαν. Καί όφείλω νά σaς εϊπω
δτι ή προσωπικότης του μqu επροκάλεσεν μεγάλην εντύ­
πωσιν. Ε{ ναι ενας πολιτικός ό.νήρ, δ δποίος εχει νά ό.ντιμε­
τωπίση πολλά προβλήματα, τά όποία βλέπει καί διαβλέπει
κατά τρόπον σαφή καί διαυγή . Πιστεύω δτι τά οίκονομικά
προβλήματα, τά όποία συνεζητήσαμεν σήμερον, καί τά
πολιτικά, τά όποία θά συζητήσωμεν αϋριον, θά μdς δδηγή-
σουν είς αίσιον τέρμα. ,
»Παρακαλώ τούς εκπροcrώπους του έλληνικου τύπου νά
διαβεβαιώσουν τόν έλληνικόν λαόν δτι ήμείς οί Γερμανοί
δχι μόνον τόν ό.γαπώμεν, ό.λλά καί συνεργαζόμεθα στενώς
μέ τήν 'Ελλάδα εντός του ΝΑΤΟ διά τήν ό.ντιμετώπισιν
των προβλημάτων τής κοινής ίiμυνας, αύτά δέ τά προβλή­
ματα καί ίiλλα, τά όποία ύφίστανται, τά ό.ντιμετωπίζομεν μέ
μεγάλην επιτυχίαν.
»'Ε ρ.: Πώς έννοείτε τήν συνεργασία ν ·Ελλάδος καί
Γερμανίας εντός του ΝΑΤΟ;
»'Απ . : 'Εννοώ δτι έντός του ΝΑΤΟ ύφίστανται πολλά
προβλήματα, τά όποία δύνανται νά ό.ντιμετωπισθοuν από
κοινοu. Δέν εννόώ τό Κυπριακόν, διά τό δποίον δέν θέλω
σήμερον νά κάμω καμμίαν δήλωσιν. Γνωρίζω δμως δτι δ
πρεσβευτής μας εiς τό ΝΑΤΟ καί δ έκεί 'Έλλην πρεσβευ­
τής συνεργάζονται έπιτυχώς διά τούς κοινούς σκοπούς.
»Έρ.: Νομίζετε δτι τό Κυπριακόν δέν πρέπει νά συζη­
τηθή κατά τήν παροuσαν οοραν;
»'Απ.: Τό θέμα τό Κυπριακόν οϋτε στερείται σοβαρό­
τητος, οοστε νά τό θέτωμεν ύπό άμφισβήτησιν οϋτε αί περι­
στάσεις ε{ναι τοιαuται σήμερον οοστε νά μή δύναμαι νά
δμιλήσω έπ' αύτοu. Πιστεύω δτι τό ζήτημα ε{ναι τοιαύτης
σοβαρότητος, ωστε απαιτείται νά ό.ναζητηθή ή λύσις, ή
όποία νά δύναται νά έπιτευχθή εiς άτμόσφαιραν ήρεμίας.
>>'Ε ρ.: Ε{σθε διατεθειμένος νά προσφέρετε τάς καλάς
ύπηρεσίας σας πλησίον των ένδιαφερομένων διά τήν έξεύ­
ρεσιν λύσεως;
~>'Απ.: ΕΙμαι διατεθειμένος νά προσφέρω τάς καλάς μου
ύπηρεσίας.
»·Ε ρ.: ·Η ·Ελλάς καί ή Γερμανία, αί όποία ι διαθέτουν
κuρος εiς τήν Μ. 'Ανατολήν, δύνανται κατά τήν γνώμην
σας νά συνεργασθοuν πολιτικώς καί οικονομικώς εtς τόν
χώρον αύτόν;
»'Απ.: Δύναμαι νά βεβαιώσω κατηγορηματικώς, ναί.
»Έρ.: Ή οικονομική συνεργασία 'Ελλάδος καί Γερ­
μανίας, πέραν των σημειωθέντων αποτελεσμάτων, παρου­
σιάζει προοπτικήν περαιτέρω συνεχίσεως καί επεκτάσεως.
~~'Απ . : •Η αύριανή ή μέρα θά δώση τήν ό.πάντησιν εtς
τό έρώτημα αύτό»ιιs.
 ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΝΤΕΝΑΟΥΕΡ- ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ
'Από τήν πλευρά του, ό Κ. Καραμανλής εδωσε
συνέντευξη στόν πολιτικό σχολιαστή του γερμανι­
κοί\ ραδιοφωνικοί\ δικτύου:
- η εχετε νά είπητε έπί τών έλληνο-γερμανικών
οίκονομικών σχέσεων;
«Αί οlιωνομικαί σχέσεις 'Ελλάδος καί Γερμανίας έξε­
λίχθησαν μεταπολεμικώς μέ γοργόν ρυθμόν καί εύρίσκον­
ται ήδη εΙς ύψηλόν έπίπεδον. Εlναι χαρακτηριστικόν δτι
α{ έξαγωγαί τής 'Ελλάδος πρός τήν Γερμανία ν άπό
έκατ. δολλάρια τό 1951 άνήλθον εlς 57 έκατ. δολλάρια τό
1957, ένώ αί έξαγωγαί τής Γερμανίας πρός τήν 'Ελλάδα
άπό 37 έκατ. δολλάρια τό 1951 άνήλθον εlς 98 έκατ. δολλά­
ρια τό 1957.
»Αί σχέσεις, δμως, αύταί δύναται νά άναπτυχθούν έτι
περαιτέρω. 'Η Γερμανία δύναται νά άπορροφήση μεγαλυ­
τέρας ποσότητας έλληνικών προϊόντων, δπως δ βάμβαξ, δ
καπνός, ή σταφίς καί τά κηπευτικά είδη, δεδομένου δτι τά
εlσαγόμενα σήμερον έξ 'Ελλάδος καλύπτουν μικρόν μό­
νον ποσοστόν τών άναγκών τής Γερμανίας. Ή 'Ελλάς, έξ
άλλου, δύναται νά άπορροφήση έκ Γερμανίας διά τήν άνά­
πτυξιν τής οlκονομίας περισσότερα κεφαλαιουχικά άγαθά
καί νά χρησιμοποιήση τάς τεχνικάς της προόδους.
ιι ·Η γερμανική Κυβέρνησις καί προσωπικώς δ καγκελ­
λάριος 'Α ντενάουερ έπέδειξαν ζωηρόν ένδιαφέρον διά τήν
άνασυγκρότησιν τής έλληνικής οΙκονομίας. Εlμαι βέβαιος
δτι αί τερματιζόμεναι σήμερον συνομιλίαι μας θά άποτελέ­
σουν σταθμόν διά τήν περαιτέρω άνάπτυξιν τών οΙκονομι­
κών σχέσεων τών δύο χωρώνιι.
- η δύνασθε νά μclς είπητε έπί του Κυπριακου;
«Ή Κύπρος ε{ναι τό τελευταίον τμήμα τής Εύρώπης,
τό δποίον τελεί ύπό άποικιακόν καθεστώς. Κατοικείται
κατά τά 80% άπό "Ελληνας, κατά 17% άπό Τούρκους καί
κατά 3% άπό άλλα στοιχεία. Ή μεγάλη πλειοψηφία τών
Κυπρίων ζητεί νά άποκτήση έστω καί σταδιακώς τήν έλευ­
θερίαν της. Τό δικαίωμα τούτο ούδείς είς ούδένα λαόν δύ­
ναται νά άρνηθή, πολλψ μάλλον εlς τούς Κυπρίους, οί
δποίοι έχουν ίστορίαν 3.000 έτών. Ή 'Αγγλία άρνείται
τήν ίκανοποίησιν τού αlτήματος αύτών, έπικαλουμένη άλ­
λοτε {δικά της στρατηγικά συμφέροντα καί άλλοτε άντιδρά­
σpις τής Τουρκίας. Πρόκειται, δμως, περί προσχημάτων
διά νά παρατείνεται τό άποικιακόν καθεστώς είς τήν
Κύπρον. Διότι, τόσον οί Κύπριοι δσον καί οί "Ελληνες
έπρότειναν λύσεις έπί τού Κυπριακού, αί δποίαι θά συνεδύ­
αζον τήν {κανοποίησιν τού δικαίου αlτήματος τών Κυπρί­
ων μέ τά Ιδικά της συμφέροντα τής Μ. Βρετανίας καί τής
Τουρκίας. Εlδικώτερον, ώς πρός τήν τελευταίαν, προσε­
φέρθησαν έγγυήσεις καί προνόμια τόσον διά τήν τουρκι­
κήν μειονότητα δσον καί διά τήν άσφάλειαν καί τά οΙκο­
νομικά συμφέροντα αύτής.
ιιΠαρά ταύτα, ο{ Βρετανοί καί ο{ Τούρκοι ήρνήθησαν
πεισμόνως τό δικαίωμα τής αύτοδιαθέσεως είς τούς Κυπρί­
ους, έπιδιώκοντες ο{ μέν ~Αγγλοι τήν συγκυριαρχίαν τών
τριών Κυβερνήσεων οί δέ Τούρκοι τήν διχοτόμησιν.
'Αλλ' ή μέν συγκυριαρχία θά διαιώνιζε καί θά ώξυνε τάς
διενέξεις περί τό Κυπριακόν, ή δέ διχοτόμησις θά ήτο λύ­
σις δχι μόνον πολιτικώς έπικίνδυνος, άλλά καί άνθρωπί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
281
νως άπαράδεκτος. Διά νά άφαιρέσω καί τά τελευταία προ­
σχήματα, οί Κύπριοι καί ή ·Ελλάς έπρότει να ν έσχάτως άν­
τί τής αύτοδιαθέσεως τήν λύσιν τής έγγυημένης άνεξαρτη­
σίας, μέ παράλληλον καί πάλιν κατοχύρωσιν τών εΙδικών
συμφερόντων τής 'Αγγλίας καί τής Τουρκίας. Καί τήν λύ­
σιν δμως αύτή ν άπέκρουσαν αύται άνευ οίασδήποτε βασί­
μου δικαιολογίας.
ιιΔικαιούμεθα, νομίζω, κατόπιν δλων αύτών νά έρωτή­
σωμεν πάντα άνθρωπον καλής πίστεως, πιστεύοντα εlς τάς
άρχάς τής έλευθερίας καί τής δικαιοσύνης, έάν ή λύσις τήν
20
δποίαν προτείνει ή 'Ελλάς δέν ε{ναι λογική, δικαία καί
πολιτικώς σκόπιμοςιι.
Σέ άπάντηση, έξάλλου, έρωτημάτων έκπροσώ­
που του Γερμανικοί\ Πρακτορείου Είδήσεων, ό Κ.
Καραμανλής τόνισε, δτι «εlναι πλήρως καί άνεπιφυ­
λάκτως ίκανοποιημένος» άπό τά άποτελέσματα τής
έπισκέψεώς του, χωρίς νά παραλείψει νά άναφερθεί
καί στό έθνικό θέμα τής Κύπρου: «Τό Κυπριακόν
έξητάσθη κατά τάς συνομιλίας μου μετά τοv καγκελ­
λαρίου, ό όποίος, έπέδειξε ίδιαίτερον ένδιαφέρον διά
τό ζήτημα τοiίτο, τόσον λόγω τών πρός τήν 'Ελλάδα
συμπαθειών του, δσον καί διότι άμφότεραι αί χώραι
άνήκουν είς τό ΝΑΤΟ».
'Ο 'Έλληνας πρωθυπουργός άναφέρθηκε στή
στάση τών δύο Κυβερνήσεων άπέναντι καί στά γενι­
κότερα διεθνή προβλήμα·φ: «Κατά τήν έπισκόπησιν
τών διαφόρων πλευρών τής διεθνοiίς καταστάσεως
κατεδείχθη δτι συμφωνοiίν αί άπόψεις τών δύο Κυ­
βερνήσεών μας δσον άφορά τήν άνάγκην άποτροπfίς
τοiί κομμουνιστικοiί κινδύνου καί τάς έφαρμοστέας
μεθόδους πρός τόν σκοπόν αύτόν· ή συμφωνία αύτή
άπεδείχθη ίδιαιτέρως σκόπιμος κατόπιν τοiί τελευ­
ταίου λόγου τοiί κ. Χρουστσώφ» 1 16 •
Πρίν, τέλος, άπό τήν άναχώρησή του, ό Κ . Κα­
ραμανλής έπεσήμανε:
« 'Ηδυνήθην νά διαπιστώσω τήν άγάπην καί τό
ένδιαφέρον πούέΠέδειξεν ό κ. καγκελλάριος διά τήν
'Ελλάδα. Αί συνομιλίαι, τάς όποίας εϊχομεν, διεξή­
χθησαν κατά τρόπον λίαν ίκανοποιητικόν. 'Υφίστα­
ται κοινή έπιθυμία τών Κυβερνήσεών μας δπως συ­
νεργασθοiίν στενώς είς δλους τούς τομείς καί έφ'
δλων τών προβλημάτων τά όποία ένδιαφέρουν τάς
δύο χώραφι.
Μετά τή λήξη τών ελληνογερμανικών συνομιλι­
ών έκδόθηκε iό άκόλουθο κοινό άνακοινωθέν:
«'Ο πρόεδρος τής έλληνικής Βασιλικής Κυβερνήσεως
κ . Κ . Καραμανλής έπεσκέφθη τήν Βόννην προσκλήσει τής
'Ομοσπονδιακής Κυβερνήσεως άπό τής ΙΟης μέχρι τής
13ης Νοεμβρίου, συνοδευόμενος ύπό του διευθυντου τών
'Υποθέσεων τής Εuρώπης έν τφ ύπουργείφ 'Εξωτερικών,
πρεσβευτου κ. Γ. Χριστοπούλου, του γενικου διευθυντου
του ύπουργείου 'Εμπορίου, κ. 'Αθαν. Τριανταφύλλη καί
του οίκονομικου συμβούλου τής Τραπέζης τής 'Ελλάδος,
282 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

'Υποyραφή, μετά τήν όλοκλήρωση τών συνομιλιών, διμεροίJς έλληνοyερμανικοίJ πρωτοκόλλου.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΚΟΙΝΟ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ
κ. 'Ι ω. Πεσμαζόγλου. Εiς τάς συνομιλίας, αί δποίαι κατά
τήν διάρκειαντfjς επισκέψεως του 'Έλληνος πρωθυπουρ­
γοu, διεξήχθησαν μετά τοu καγκελλαρίου δόκτορος 'Αν­
τενάουερ, ελαβον μέρος δ δμοσπονδιακός ύπουργός 'Εξω­
τερικών δόκτορ Χάιντριχ φόν Μπρεντάνο, δ δμοσπονδια­
κός ύπουργός 'Εθνικfjς Οικονομίας καθηγητής Λούντβιχ
'Έρχαρτ καί δ όμοσπονδιακός ύπουργός Περιουσιακών
Στοιχείων τfjς 'Ομοσπονδίας, κ. Λίντρατ, ώς καί δ 'Έλλην
πρέσβυς παρά τ'(i 'Ομοσπονδιακ'(i Δημοκρατί~, κ. Σ. Καπε­
τανίδης. 'Ο πρόεδρος τfjς 'Ομοσπονδιακfjς Δημοκρατίας
εδέχθη τήν 12ην Νοεμβρίου ε.ε. τόν 'Έλληνα πρωθυπουρ­
γόν μετά τών συνεργατών του. Ούτοι εφιλοξενήθησαν ύπό
του καγκελλαρίου καί του ύπουργοu των 'Εξωτερικών. 'ο
καγκελλάριος δόκτωρ 'Αντενάουερ εφιλοξενήθη τήν 11 ην
Νοεμβρίου ε. ε. ύπό τοu πρωθυπουργοu κ. Κ. Καραμανλfj εν
τ'(i ελληνικ'(i πρεσβεί~.
»Κατά τάς συνομιλίας, αί δποίαι διεξήχθησαν εις άτμό­
σφαιραν πλήρους εμπιστοσύνης καί εγκαρδιότητος, εξητά­
σθη η παροuσα διεθνής κατάστασις ύπό τό φώς τών τελευ­
ταίων γεγονότων. 'Αμφότεροι ο{ άρχηγοί Κυβερνήσεως
διεπίστωσαν πλήρη ταυτότητα άπόψεων ώς πρός τήν
άνάγκην συντονισμοu τών προσπαθειών διά τήν παγίωσιν
τfjς διεθνοuς άσφαλείας καί τfjς όργανώσεως τfjς εuρωπαϊ­
κfjς κοινότητος εν άρμονί~ πρός τάς δημοκρατικάς άρχάς
τfjς ελευθερίας καί τfjς ισότητος καί διά τήν βελ τίωσιν τfjς
οικονομικfjς καταστάσεως τfjς Εuρώπης, λαμβανομένων
πλήρως ύπ' όψιν τών άναγκών τών οικονομικώς άσθενεστέ­
ρων χωρών.
»'Ο καγκελλάριος καί δ 'Έλλην πρωθυπουργός συνε­
φώνησαν δτι, ενώπιον τfjς συνεχιζομένης άπειλfjς, εις ην
εΙ ναι εκτεθειμένα ι αί δύο χώρα ι των, μία στενή συνεργασία
καί ισχυρά συμμαχία μεταξύ αuτών καί τών λοιπών χωρών
του ελευθέρου κόσμου άποτελοuν τήν σπουδαιοτέραν
προϋπόθεσιν διά τήν διατήρησιν τfjς εiρήνης. 'Αμφότεροι
οί άρχηγοί Κυβερνήσεων εΙναι τfjς γνώμης δτι δ σεβασμός
πρός τήν κυριαρχίαν καί η άναγνώρισις τfjς άρχfjς τfjς
εθνικfjς ενότητος θά εξυπηρετοuν τήν ιδέαν τfjς ειρηνικfjς
συνεργqσίας καί θά ενισχύουν τήν διεθνfj εμπιστοσύνην.
»'ΕΠί τών ζητημάτων, τά δποία συνεζητήθησαν εν σχέ­
σει πρός τάς άρχάς ταύτας, ετονίσθη άπό γερμανικfjς
πλευρaς δτι η ενοποίησις τfjς Γερμανίας εν ειρήνΊJ καί
ελευθερί~ άποτελεί τήν προϋπόθεσιν διά τήν μόνιμον ϋφε­
σιν τfjς καταστάσεως καί διά μίαν πραγματικήν ειρήνην
εις τήν Εuρώπην καί τόν κόσμον.
»'Ως άνταποκρινόμενον εις τάς δημοκρατικάς άντιλή­
ψεις του ελευθέρου κόσμου, ετέθη άπό ελληνικfjς πλευρaς
τό ζήτημα τfjς άνεξαρτησίας του λαοu τfjς Κύπρου ύπό τήν
πολιτικήν καί ηθική αuτοu liποψιν. Ό καγκελλάριος εξέ­
φρασε τήν ειλικρινή εuχήν δπως αί ενδιαφερόμεναι διά τό
ζήτημα τοuτο δυνάμεις επιτύχουν ίκανοποιητικήν λύσιν,
ϊνα εξασφαλισθfj η άρμονική συνεργασία δλων τών μελών
τοu ΝΑΤΟ.
»Ό καγκελλάριος δόκτωρ 'Αντενάουερ καί δ πρωθυ­
πουργός κ. Καραμανλfjς εξήτασαν τήν κατάστασιν ώς αϋ­
τη εξελίχθη τελευταίως εις τόν άραβικόν κόσμον. Κατά
τήν ι'ίποψίν των τό κοινόν συμφέρον δλων τών χωρών
άπαιτεί εις τήν περιοχήν αuτήν μίαν ρεαλιστικήν πολιτι­
κήν ειλικρινοuς φιλίας καί συνεργασίας, εκδηλουμένην
μεταξύ άλλων διά τfjς προθυμίας δι' άποτελεσματικήν βοή-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
283
θειαν επί του οικονομικοί) καί επί του τεχνικοί) πεδίου.
»·Ο 'Έλλην πρωθυπουργός εξέθεσε λεπτομερώς τήν
οικονομικήν κατάστασιν τfjς 'Ελλάδος καί άνεφέρθη εις
τήν άνάγκην παροχfjς οικονομικfjς βοηθείας πρός αuτήν
εκ μέρους τfjς 'Ομοσπονδιακfjς Δημοκρατίας πρός προώ­
θησιν τfjς περαιτέρω άναπτύξεως τfjς έλληνικfjς οικονομί­
ας, εκτιμωμένων δεόντως τών προσπαθειών τfjς 'Ελλάδος,
αί δποίαι ηγαγον εις τήν σταθεροποίησιν τfjς οικονομίας
της, λαμβανομένης δέ ύπ' όψιν καί τfjς διά τήν Εuρώπην
σημασίας, τήν δποίαν εχει η οικονομική άνόρθωσις τi'jς
'Ελλάδος, δ καγκελλάριος προέβη άπέναντι τοu 'Έλληνος
πρωθυπουργοί) εις τήν επίσημον δήλωσιν δτι τό έλληνικόν
αίτημα διά χορήγησιν δανείου πρός τόν σκοπόν εκτελέ­
σεως εργων ύποδομi'jς γίνεται άποδεκτόν. 'Η συμφωνία
περί του είς 200.000.000 μάρκων άνερχομένων δανείου θά
ύπογραφi'j προσεχώς ύπό τοu "Ελληνος ύπουργοu τοu
Συντονισμοu.
»Πέραν τών άνωτέρω, η 'Ομοσπονδιακή Κυβέρνησις
άνέλαβεν δπως διατεθοuν 100.000.000 μάρκων χάριν συνε­
χίσεως τi'jς χρηματοδοτήσεως μακροπροθέσμων προμηθει­
ών είδών παγίου κεφαλαίου πρός εκτέλεσιν συγκεκριμένων
σχεδίων εργων. Αί προμήθειαι αuταί θά άνέλθουν εν συνό­
λφ εις 400.000.000 μάρκα. 'Εκτός τούτου, η •Ομοσπονδια­
κή Κυβέρνησις θά παράσχη εκ χρηματικών μέσων, τά
δποία εύρίσκονται είς τήν διάθεσίν της, πρόσθετα ποσά
διά τήν χρηματοδότησιν τεχνικi'jς βοηθείας.
»' Αμφότεραι αi Κυβερνήσεις aποδίδουν ίδιαιτέραν
σημασίαν είς τήν &πό κοινοu liσκησιν επιχειρηματικi'jς
πρωτοβουλίας εν τφ πλαισίφ τi'jς οίκονομικfjς αναπτύξεως
τfjς • Ελλάδος, εφ' φ θά προάγουν κατά τό δυνατόν τήν
συνεργασίαν γερμανικών καί ελληνικών επιχειρήσεων. Θά
επρεπεν επίσης νά γίνη πλήρης εκμετάλλευσις δλων τών
δυνατοτήτων πρός επέκτασιν τfjς γερμανοελληνικfjς του­
ριστικfjς κινήσεως.
»Λεπτομερής aνταλλαγή γνωμών περί τών ζητημάτων
τfjς εuρωπαϊκfjς οικονομικfjς συνεργασίας περιέλαβε συζή­
τησιν καί τών ελληνικών αιτημάτων τών σχετικών πρός
τήν Εuρωπαϊκήν Ζώνην 'Ελευθέρων Συναλλαγών.
»' Αμφότεροι οί πρωθυπουργοί ελαβον μεθ' ίκανοποιή­
σεως γνώσιν του δτι αί ελληνογερμανικαί μορφωτικαί σχέ­
σεις τελοuν εν εuνοϊκ'(i εξελίξει. Συνεφώνησαν δπως η i:πί
τ'(i βάσει τfjς ελληνογερμανικfjς μορφωτικfjς συμφωνίας
τfjς 17ης Μαίου 1956 σχηματισθείσα μόνιμος μικτή /:πι·
τροπή συνέλθη κατά τάς &ρχάς του 1959 διά νά δημιουργή­
ση τάς πρακτικάς προϋποθέσεις i:φαρμογfjς τfjς συμφωνίας
ταύτης. 'Ο 'Έλλην πρωθυπουργός i:πληροφορήθη εuχαρί­
στως περί τfjς μελετωμένης προσκλήσεως δμάδος δέκα εκ­
προσώπων έλληνικών ύπηρεσιών ασχολουμένων μέ μορ­
φωτικά ζητήματα διά ταξίδιον σπουδών εις τήν • Ομοσπον­
διακήν Δημοκρατίαν κατά τήν προσεχfj liνοιξιν καί i:δή­
λωσεν δτι προτίθεται νά προβfj εις &ντίστοιχον πρόσκλη­
σιν δμοίου περιεχομένου.
»Συνεφωνήθη πρός τούτοις δπως κατά τάς &ρχάς του
προσεχοuς ετους aρχίσουν διαπραγματεύσεις διά τήν σύ­
ναψιν έλληνογερμανικfjς συμφωνίας εγκαταστάσεως.
»'Η επίσκεψις τοu 'Έλληνος πρωθυπουργοu καί αί κα­
τά τήν διάρκειαν αuτfjς διεξαχθείσαι συνομιλίαι άπέληξαν
είς περαιτέρω i:μπέδωσιν τfjς ελληνογερμανικfjς φιλίας /;π'
ώφελεία του γενικοu καλοu καί τfjς είρήνης του κόσμου».
284 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Στή διάρκεια τής επισκέψεώς του, δ 'Έλληνας
πρωθυπουργός εγινε δεκτός άπό τόν πρόεδρο τής
• Ο,μοσπονδιακής Δημοκρατίας Δόκτορα Χόυς, ό
δποίος καί, στή συνέχεια, παρέθεσε πρός τιμήν του
πρόγευμα μέ τή συμμετοχή καί τοϋ καγκελλάριου
'Αντενάουερ.
·Ο Κ . Καραμανλής, κατά τήν επιστροφή του
στήν 'Αθήνα, στίς 13 Νοεμβρίου, συνόψισε τίς εντυ­
πώσεις του μέ τήν άκόλουθη βραχύλογη δήλωση:
« 'Εξετίμησα ίδιαιτέρως τήν σοφίαν καί τήν είλι­
κρίνειαν τοfί άρχηγοfί τής γερμανικής Κυβερνήσεως,
ό όποίος δικαίως θεωρείτψ ώς ό Νέστωρ τής Εύρώ­
πης. Διεπίστωσα, έπίσης, μέ πλήρη ίκανοποίησιν
τήν ίδιαιτέραν άγάπην καί τήν έκτίμησιν τήν όποίαν
τρέφει διά τήν 'Ελλάδα. Αί συνομιλίαι ύπήρξαν
άπολύτως ίκανοποιητικαί, διότι διεπιστώθη κατ' αύ­
τάς τόσον ή έπιθυμία άμφοτέρων τών Κυβερνήσεων
πού άφοροfίν τάς δύο χώρας καί έπί τών γενικωτέρων
διεθνών προβλημάτων. 'Η έκδήλωσις τής έπιθυμίας
αύτής, δσον καί ή διαπίστωσις δτι συμπίπτουν αί
άπόψεις έπί τών ύφισταμένων διεθνών προβλημάτων,
δημιουργούν τάς προϋποθέσεις μιας στενωτέρας συ­
νεργασίας μεταξύ τών δύο χφρών. 'Όσον άφορfi είς
τά οίκονομικά θέματα, όφείλω νά έξάρω τήν κατανό­
ησιν καί προθυμίαν τήν όποίαν έπέδειξαν ό καγκελ­
λάριος 'Α ντενάουερ καί οί συνεργάται του διά τήν
άνάπτυξιν τής έλληνικής οίκονομίας. Αί οlκονομικαί
συμφωνία ι είς τάς όποίας κατελήξαμεν θά εlναι μεγά­
λης σημασίας διά τήν πρόοδ,ον τής οίκονομίας τής
χώρας μας».
'Εκτενέστερα, άναφέρθηκε στό περιεχόμενο των
συνομιλιών ό Ε . 'Αβέρωφ: '
<Πά άποτελέσματα τών τελευταίων έλληνογερμανικών
συνομιλιών ύπήρξαν πολυπλεύρως εuχάριστα καί σημαν­
τικά. 'Επετεύχθησαν, χάρις είς τήν κατανόησιν, τήν όποί­
αν επέδειξεν ή γερμανική Κυβέρνησις έναντι τών προβλη­
μάτων τής έλληνικής οίκονομίας, κατανόησιν τόσον μάλ­
λον άξίαν έκτιμήσεως, καθόσον ή Γερμανία εξελθοuσα
κατεστραμμένη άπό τόν πόλεμον καταβάλλει άκόμη μία
όργώδη προσπάθειαν περαιτέρω ίδικής της άναπτύξεως .
'Όπως μνημονεύεται καί είς τό κοινόν άνακοινωθέv, τά
άποτελέσματα ταuτα επετεύχθησαν καί διότι ή γερμανική
Κυβέρνησις έκτιμά ίδιαιτέρως τήν όρθολογισμένην προ­
σπάθειαν, τήν όποίαν μέ άνώτερον πνεuμα συνεχείας κα­
ταβάλλει ή έλληνική Κυβέρνησις.
»Καθ' δλην τήν διάρκειαν τών συνομιλιών ύπεγραμμί­
ζετο δτι άπό γερμανικής πλευράς δέν θά ήδύνατο νά άπο­
φασισθοuν τοιαuται χορηγήσεις, έάν δέν ε{χεν επιτευχθή
εν 'Ελλάδι άξιόλογος οίκονομική σταθερότης καί άνάπτυ­
ξις τής οίκονομίας καί έάν δέν ε{χε δημιουργηθή ή πεποί­
θησις δτι άνάλογος ε{ναι ή προοπτική διά τό μέλλον.
»Αί άποφασισθείσαι πολύμορφοι χορηγήσεις έγνώ­
σθησαν ηδη . Αί λεπτομέρειαι αuτών θά καθορισθοuν κατά
τήν επικειμένην επίσκεψιν έν ΒόννlJ του ύπουργοu Συντο-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
νισμοu καί των μετ' αuτου τεχνικών καί εμπειρογνωμόνων.
»Οί βασικοί δροι του κρατικοu δανείου, προβλέπονται
είς τό ύπογραφέν πρωτόκολλον.
»Πλήν τούτου, τό πρωτόκολλον προβλέπει, πρώτον,
τήν ρύθμισιν ώρισμένων ζητημάτων προθεσμιών καί άποτι­
μήσεως περιουσιών, δεύτερον τήν εναρξιν διαπραγματεύ­
σεων διά τήν σύναψιν συμφωνίας περί μορφωτικών
σχέσεων.
»Οόδέν πολιτίκόν θέμα θίγεται είς τό πρωτόκολλον.
»Αί συνομιλίαι, τάς όποίας διήπεν άνά πάσαν στιγμήν
πνεuμα είλικρινείας καί κατανοήσεως, συνέβαλον ίδιαιτέ ­
ρως είς τήν εξέλιξιν των πολιτικών σχέσεων των δύο φίλων
χωρών, έντός του πλαισίου τής εuρυτέρας ευρωπαϊκής καί
διεθνοuς . συνεργασίας.
»Τοιαuτα ύπήρξαν τά άποτελέσματα τών εν ΒόννlJ συ­
νομιλιών. ΕΙναι τόσον σημαντικά καί σαφή, <δστε νά μήν
χρειάζεται νά εξαρθοuν.
)) 'Εκείνο τό όποίο ν αΙσθάνομαι ύποχρεωμένος νά είπω
ε{ ναι δτι ολοι έκείνοι, οί όποίοι προητοίμασαν τήν συνάν­
τησιν αuτήν, διπλωματικοί η τεχνικοί, είργάσθησαν μέ
έξαιρετικόν ζήλον καί κατά τρόπον ό όποίος επέτρεψε νά
καταλήξωμεν τόσον ταχέως είς τοιαuτα σημαντικά άποτε­
λέσματα.
»Θά παρέλειπα, έπίσης, καθήκον, έάν δέν εμνημόνευα
δτι άποφασιστικός παράγων είς τήν κατάληξιν τών συνο­
μιλιών, ύπήρξεν ή ίδιαιτέρα έκτίμησις καί έμπιστοσύνη,
τήν όποίαν ίσχυραί προσωπικότητες, ώς ό καγκελλάριος
'Α ντενάουερ καί οί συνεργάται του, έξεδήλωσαν διά τό
πρόσωπον του προέδρου τής Κυβερνήσεως κ . Καραμαν­
λή».
Στίς 19 Νοεμβρίου, τέλος, δ Κ . Καραμανλής άπηύ­
θυνε στόν καγκελλάριο 'Αντενάουερ τήν άκόλουθη
εύχαριστήρια επιστολή :
«'Αγαπητέ κύριε καγκελλάριε,
» 'Επιστρέφοντας στή χώρα μου έπιθυμώ νά σfiς
έκφράσω τίς είλικρινείς μου εύχαριστίες γιά τήν έγ­
καρδιότητα μέ τήν όποία μέ ύποδεχτήκατε στή Βόν­
νη έσείςκαί οί συνεργάτες σας, καθώς καί ό γερμα­
νικός λαός. Αυποfίμαι πού οί ύποχρεώσεις μου δέν
μοfί έπέτρεψαν νά παραμείνω περισσότερο στήν
ώραία σας χώρα, γιά νά γνωρίσω καλλίτερα τή ση­
μερινή Γερμανία, ή όποία, κάτω άπό τή δημιουργική
καθοδήγηση τής ύμετέρας Έξοχότητος, έχει έπιτε­
λέσει τόσο έντυπωσιακή πρόοδο. Οί συνομιλίες πού
εlχα μαζί σας ένδυνάμωσαν τήν πεποίθηση δτι μόνο
μέσω τής είλικρινοfίς συνεργασίας τών χωρών τής
έλεύθερης Εύρώπης, τής άλληλεγγύης των καί τής
έφαρμογής τών δημοκρατικών άρχών στίς διεθνείς
σχέσεις, εlναι δυνατόν νά σταθεροποιηθεί ή είρήνη
καί νά διατηρηθεί ή έμπιστοσύνη μεταξύ τών λαών.
))Στήν παρούσα διεθνή ένταση καί στή σύγχυση
ίδεών πού έπικρατεί στόν έλεύθερο κόό-μο, τό νά πα­
ρακολουθώ τίς σκέψεις σας καί νά διαπι·στώνω τήν
ταύτιση τών άπόψεών μας, ήταν γιά μένα πραγματι:..
κή άνακούφιση.
 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ
»Μέ μεγάλη ίκανοποίηση παρατήρησα τή βαθειά
σας πίστη στήν ένότητα καί τό μέλλον τής Εvρώπης,
ώς κα,ί τίς κατασταλαγμένες σας άπόψεις γιά τά κρί­
σιμα διεθνή προβλήματα.
»'Ιδιαίτερα έπιθυμώ νά τονίσω πόσο έξετίμησα
τό ένδιαφέρον σας γιά τήν 'Ελλάδα καί τήν προσω­
πική σας συμβολή στήν έπιτυχή έκβαση τών συνο­
μιλιών μας. Πιστεύω ότι τά άποτελέσματα θά εlναι
ώφέλιμα -άπό πολιτικής πλευρiiς- γιά τήν άνά­
πτυξη τών σχέσεων τών χωρών μας καί γιά τήν ένδυ­
νάμωση του δημοκρατικοv μετώπου πού άνήκουμε.
»'Επέστρεψα στήν 'Ελλάδα μέ τή βεβαιότητα ότι
ή άποστολή τής νέας Γερμανίας θά εlναι ζωτικής
σημασίας γιά τήν ίστορία τ@f5 έλεύθερου κόσμου καί
εlμαι άποφασισμένος νά έργασθώ γιά τήν βελτίωση
τών έλληνογερμανικών σχέσεων στό άνώτατο δυνα­
τό έπίπεδο σέ όλα τά θέματα.
;;Μέ τήν έλπίδα ότι θά σiiς δοθεί σύντομα ή εύ­
καιρία νά έπισκεφθείτε τή χώρα μας σάν τόπο &να­
ψυχής, σiiς παρακαλώ, νά δεχθείτε τίς θερμότερες
εvχές άπό μένα καί τή σύζυγό μου;;. .
Σέ άπάντηση ό Κόνραντ 'Α ντενάουερ άπέστειλε
στόν 'Έλληνα πρωθυπουργό τήν άκόλουθη νέα έπι­
στολή:
«'Αγαπητέ κ. πρωθυπουργέ,
»Σάς ευχαριστώ εγκαρδίως διά τήν επιστολή σας τής
19ης Νοεμβρίου. Καί έγώ άναμιμνήσκομαι τάς διαπραγμα­
τεύσεις μας μέ μεγάλην ίκανοποίησιν καί χαράν. Νά ε{σθε
βέβαιος δτι ή 'Ομοσπονδιακή Κυβέρνησις καί είδικώτε­
ρον εγώ θά διατηρήσωμεν τήν στάσιν τήν δποίαν ήδυvή­
θητε νά διαπιστώσητε παρ ' ήμίν . Νά ύποστηρίξωμεν τήν
'Ελλάδα καί Ύμάς καί τήν Κυβέρνησίν σας θ' άποτελεί
πάντοτε δι' εμέ ίδιαιτέρως ευχάριστον καί προσφιλές καθή­
κον .
»Σάς ευχαριστώ πολύ διά τήν φωτογραφίαν σας, ή
όποία εύρε τήν θέσιν της είς τό δωμάτιόν μου. Δεχθήτε
επίσης εγκαρδίους ευχαριστίας διά τό θαυμάσιον είκόνι­
σμα. Τοϋτο μοί επροξένησεν εκπληξιν συνάμα δέ καί χα­
ράν. 'Ίσως θά ήθέλετε νά μοί γνωρίσητε συμπληρωματι­
κώς είς ποίαν εποχήν άνάγεται τοϋτο καί άπό ποίαν περιο­
χήν προέρχεται.
»'Ελπίζω συντόμως νά επισκεφθώ ·τήν χώραν σας» 117 •
Μιά πρώτη όλοκληρωμένη δημοσιογραφική ά­
ποτίμήση τ&ν συμφωνιών πού είχαν μόλις συνομολο­
γηθεί στή Βόννη, περιέχεται σέ ι'iρθρο τοϋ Ε. 'Α ν­
δρουλιδάκη:
Τήν 12ην Νοεμβρίου ύπεγράφησαν είς τήν Βόννην οί­
κονομικαί συμφωνίαι μεταξύ τής 'Ελλάδος καί τής Δυτι­
κής Γερμανίας πού άποτελοϋν μίαν πρώτης τάξεως επιτυ­
χίαν άπό έλληνικής πλευράς. 'Η επιτυχία αυτή άνήκει είς
τό ένεργητικόν τής Κυβερνήσεως, ή όποία έξησφάλισε
τήν νομισματικήν καί οίκονομικήν σταθερότητα είς τήν
χώραν καί, εν συνεχείq., τήν ήξιοποίησεν επωφεληθείσα
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
285
επιδεξίως τόσον τής πλησμονής κεφαλαίων είς τήν γερμα­
νικήν χρηματαγοράν δσον καί των επιδιώξεων τής εξωτε­
ρικής πολιτικής τής Δυτικής Γερμανίας. Τήν σημασίαν
καί τήν εκτασιν τής επιτυχίας αυτής είς τόν τομέα: τής
οίκονομικής πολιτικής ύπογραμμίζει τό γεγονός δτι, ενω
πρό ένός καί ήμίσεος άκόμη ετους τό γερμανικόν κεφάλαι­
ον διά τοϋ κυριωτέρου εκπροσώπου του, τοϋ κ. v Άλφρεντ
Κρούπ, ε{χεν άποκρούσει πρότασιν γενομένην διά τοϋ
Υ Ελληνος μεγαλοβιομηχάνου κ. Μποδοσάκη-' Αθανασιά­
δη, περί έλληνογερμανικής συνεργασίας πρός τήν κατεύ­
θυνσιν των άραβικών χωρών , ήδη τήν άπεδέχθη διά των
συμφωνιών τής Βόννης. Τό δτι επίσης ή έλληνική επι­
χειρηματολογία κατώρθωσε νά έξουδετερώση τάς άντιδρά­
σε.ις τής Μεγάλης Βρετανίας καί c'iλλων, ίσως, χωρών καί
νά έπιτύχη τό διακυβερνητικόν αυτό δάνειον άπό τήν Γερ­
μανίαν χωρίς άκόμη νά εχη ρυθμισθή τό προπολεμικόν
δημόσιον χρέος μας, προσθέτει καί c'iλλο στοιχείον είς τήν
κυβερνητικήν επιτυχίαν.
Μέ τάς συμφωνίας τής 12ης Νοεμβρίου: Μάς παραχω­
ρείται δάνειον 200 έκατ. μάρκων πού θά άναληφθή τμημα­
τικώς εντός διετίας .• ο δρος αυτός ευνοεί τήν έλληνικήν
πλευράν, ή όποία, λόγω άδυναμίας άπορροφήσεως, ήτο εν­
δεχόμενον ν' άναλάβη μέν τό δάνειον από τώρα καί νά
πληρώνη τόκον 4%, πού δένε{ ναι ευκαταφρόνητος, νά δια­
τηρή δέ άχρησιμοποίητα τά κεφάλαια αυτά. 'Εξ c'iλλου μέ
τά 200 αυτά έκατ. μάρκα θεμελιώνομεν ακόμη καλύτερα
τήν συναλλαγματικήν μας σταθερότητα, ή όποία, έκτός
έντελώς άπροόπτων, έδραιοϋται διά σημαντικόν διάστημα
χρ.όνου τό δποίον c'iν κατορθώσωμεν νά έκμεταλλευθώμεν,
προάγοντες τήν οίκονομικήν μας άνάπτυξιν, θά μάς δώση
άποτελέσματα όργανικής πλέον βελτιώσεως τής οίκονομί­
ας μας. Ρόλον σημαντικόν είς τήν επίδρασιν επί τής οίκο­
νομίας μας θά παίξη φυσικά δ τρόπος χρησιμοποιήσεως
τοϋ δανείου αυτοί>. v Αν τό διαθέσωμεν είς τήν είσαγωγήν
καταναλωτικών αγαθών θά τό εξ!,)δεύσωμεν γρηγορώτερα,
ε{ναι άμφίβολον, δμως, κατά πόσον θά ήμπορέσωμεν τάς
δραχμάς πού θά μάς δώση νά τάς διαθέσωμεν διά τήν εκτε­
λέσιν παραγωγικών πράγματι εργων, άφοϋ ήδη τό τρέχον
πρόγραμμα κρατικών επενδύσεων μάς άφήνει σημαντικά
άχρησιμοποίητα ύπόλοιπα, παρά τό γεγονός δτι, διαρ­
κοϋντος τοϋ ετους τό τροποποιοϋμεν μέ σκοπόν τήν άνά­
λωσιν των προβλεφθέντων ποσών. v Αν τό διαθέσωμεν διά
τήν έκτέλεσιν βασικών εργων ύποδομής -καί τό θέμα δέν
εχει άκόμη πλήρως διευκρινισθή- ή έπίδρασίς του έπί τής
έθνικής μας οίκονομίας θά ε{ναι πλήρως γονιμοποιός, άλ­
λά είς τήν περίπτωσιν αυτήν ή άπορρόφησίς του, εστω καί
έντός τής προβλεφθείσης διετίας, ε{ ναι προβληματική, ένώ
οί δροι του δέν ε{ ναι πλήρως ευνοϊκοί δι' ενα τοιοϋτον
σκοπόν. Τό μάλλον ένδεχόμενον ε{ναι δτι, άνεξαρτήτως
των άποφασισθησομένων, τά 200 έκατ , τοϋ γερμανικοί> δα­
νείου θά χρησιμοποιηθοϋν καί διά τήν. είσαγωγήν κατανα­
λωτικών αγαθών καί διά τήν χρηματοδότησιν ένάρξεως
βασικοί> τινος εργου, δπως δ ' Αχελώος. Οϋτως ή c'iλλως τό
δάνειον αυτό, πού θά επρεπε -καί ήμποροϋσε- νά εχη
καί τόκον μικρότερον καί διάρκειαν μακροτέραν, ένισχύει
τάς συναλλαγματικάς μας δυνατότητας, τοσούτφ μάλλον
καθόσον τά 200 έκατ . μάρκα ε{ ναι ελευθέρως χρησιμοποιή­
σιμα είς δλην τήν Ευρώπην είς τάς χώρας τής 'Ενώσεως
Ευρωπαϊκών Πληρωμών. Αί πιστώσεις τών 400 έκατ. μάρ-
 286 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
κ:ων ε{ναι επίσης επιτυχία, τής όποίας τήν σημασίαν περι­
ορίζει τό δτι δέν επετύχομεν νά βελτιώσωμεν τούς παλαι­
ούς δρους -τόκου κ:αί διαρκείας- παρά τήν βελτίωσιν εν
τφ μεταξύ τών συνθηκών είς τήν γερμανικ:ήν άγοράν χρή­
ματος. ' Εξ liλλου, δμως, άποτελεί σημαντικ:ήν πρόσθεταν
επιτυχίαν ή διάθεσις ποσου 100 εκ:ατ . μάρκων, προερχομέ­
νων άπό τήν άμερικ:ανικ:ήν πρός τήν Γερμανίαν βοήθειαν,
έκ: του συνόλου τών 400, ύπό δρους κ:αλυτέρους, κυρίως
άπό άπόψεως διαρκείας. Οϋτω, ή πρόσμιξις μέρους τών
εύνοϊκ:ών αύτών πιστώσεων μέ τάς liλλας βελτιώνει τόν
μέσον δρον του συνόλου τών διατιθεμένων πιστώσεων, liν
μάλιστα, είς τάς συνεχιζομένας είς τήν Βόννην διαπραγμα­
τεύσεις επιτευχθή δπως αί εύνοϊκ:αί αύταί πιστώσεις μaς
παραχωρηθουν οχ ι μόνον είς χρόνον μακ:ρότερον άλλά κ:αί
μέ τόκ:ον μικ:ρότερον. 'Εν πάσει περιπτώσει, τό γεγονός
δτι ή γερμανική Κυβέρνησις έδέχθη νά παράσχη είς τούς
Γερμανούς κεφαλαιούχους, μέσω του ήμικρατικου όργανι­
σμου «'Ερμής», τήν έγγύησίν της ύπέρ τής ελληνικής οί­
κονομίας διά ποσόν 400 εκατ. μάρκων έπιβεβαιώνει δτι
κ:ατεκτήσαμεν, χάρις είς τήν οίκονομικήν μας σταθερότη­
τα, τήν εκτίμησιν κ:αί τήν έμπιστοσύνην τής Βόννης καί
τεκμαίρει -πράγμα άλλωστε πού καί εδηλώθη άπό γερμα­
νικής πλευράς- δτι, άν διατηρήσωμεν τήν σταθερότητά
μας αύτήν, ήμπορουμεν νά ύπολογίζωμεν έπί ετι μεγαλυτέ­
ρας συμβολής του γερμανικου κεφαλαίου είς τήν άνάπτυ­
ξιν τής ελληνικής παραγωγής . Διπλόν εlναι, επομένως , τό
οφελος: οίκονομικόν καί πολιτικόν.
Μία liλλη μορφή ελληνογερμανικής οίκ:ονομικ:ής συ­
νεργασίας επετεύχθη είς τήν Βόννην, τής όποίας ή σημα­
σία ήμπορεί ν' άποδειχθή άποφασιστικ:ή . Πρόκειται περί
τής δημιουργίας έν 'Ελλάδι μικτών ελληνογερμανικών
επιχειρήσεων καθαρώς ίδιωτικ:ής μορφής μέ σκοπόν τήν
αϋξησιν τής παραγωγής τόσον διά τήν εσωτερικήν άγοράν
δσον καί πρός έξαγωγήν. Αί δυνατότητες έδώ ε{ ναι άπεριό­
ριστοι καί αί προβλέψεις πλέον αίσιόδοξοι, διότι ή δλη
προσπάθεια έξαρτaται άπό τήν ίδιωτικήν πρωτοβουλίαν ή
όποία ε{ ναι άπό πάσης άπόψεως ίκανωτέρα άπό τήν κρατι­
κή ν ή ήμικ:ρατικήν. Πρώτας ϋλας καί εργατικόν δυναμικόν
διαθέτομεν έν άφθονί~ . ' Α νάγκας ή άγορά μας εχει πολ­
λάς ενώ είς τάς γειτονικάς άραβικάς χώρας ή ζήτησις αύ­
ξάνει παραλλήλως πρός τήν δυσπιστίαν ή καί εχθραν πρός
τούς παλαιούς προμηθευτάς εκ τής Δυτικ:i'jς Εύρώπης . Βέ­
βαια εχει ήδη προηγηθfj ήμών ή ίαπωνική δραστηριότης,
άλλά καί τό εδαφος ε{ναι έκτεταμένον καί αί συνθήκαι
εύνοϊκώτεραι δι' ήμaς. ν Αν τώρα αί καλαί άπό ελληνικής
πλευράς προϋποθέσεις συνδυασθουν επιτυχώς μέ τό γερ­
μανικόν κεφάλαιον, τήν γερμανικήν όργανωτικήν καίτε­
χνικ:ήν ίκ:ανότητα καί ενισχυθουν ύπό τών δύο Κυβερνή­
σεων, ή διανοιγομένη προοπτική επιτρέπει μεγάλην αίσιο­
δοξίαν.
Οί Γερμανοί μaς δίδουν άκόμη σημαντικήν τεχνικήν
βοήθειαν . Δεκαπέντε εκατομμύρια μάρκα διά πέντε ετη πού
ήμπορουν άσφαλώς νά συντομευθουν είς τρία ή καί δύο .
'Η χρηςημοποίησις, ή καλή χρησιμοποίησις τής βοηθείας
αύτής, δύναται άριστα ~ά άναβιβάση τό έπίπεδον τής χώ­
ρας μας άπό οίκονομικου, τεχνικου, διοικ:ητικου καί γενι­
κώτερα επιστημονικ:ου επιπέδου, συνάμα δέ νά συντελέση
καί άμέσως είς τήν άπόκτησιν μελετών πού μaς λείπουν ή
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ε{ ναι άτελείς περί τών παραγωγικών δυνατοτήτων τής χώ- μεν κεφάλαια διά τό Κράτος πιστώσεις διά τήν ίδιωτικ:ήν
ρας μας . Ε{ ναι, λοιπόν, καί αύτό μία άκ:όμη θετική έπιτυχία
τής 'Ελλάδος.
τέλος, δέν θά πρέπει νά ύποτιμηθή ή άρξαμένη προσπά­
θεια πρός άποκατάστασιν στενής καί ύπό συγκεκριμένην
μορφήν τραπεζικής ελληνογερμανικ:ής συνεργασίας. Τήν
σχετική ν πρωτουβουλίαν άνέλαβεν ή 'Εθνική Τράπεζα με­
τασχουσα δι' άντιπροσώπου της είς τήν ύπό τόν κ:. 'Α θ.
Τριανταφύλλην έλληνικ:ήν άντιπροσωπείαν, ή όποία άπό
τών άρχών Σεπτεμβρίου διεξήγαγε μακράς καί έξονυχιστι­
κάς διαπραγματεύσεις είς τήν Βόννην, αί όποία συνεχίζον­
ται κ:αί μετά τήν ύπογραφήν τών συμφωνιών πρός κ:αθορι­
σμόν λεπτομερειών πρωταρχικής σημασίας. Μέχρι στι­
γμής, αί πληροφορίαι ε{ναι δτι εξησφαλίσθη ήδη στενή
συνεργασία μεταξύ τής 'Εθνικής Τραπέζης κ:αί τής Ντόυ­
τσε Μπάνκ, μιας εκ τών μεγαλυτέρων τραπεζών τής Γερμα­
νίας, άλλά καί του κόσμου. Τήν συμφωνίαν αύτήν, μετα­
βαίνων είδικώς πρός τουτο, θά ύπογράψη είς τήν Βόννην ό
διοικητής τής 'Εθνικής Τραπέζης πρέπει δέ ν' άναμένεται
δτι είς τόν τομέα αύτόν θά ύπάρξουν καί άλλαι άνάλογοι
προσπάθειαι εκ μέρους τραπεζών έκ:ατέρωθεν. 'Η έλληνα­
γερμανική αύτή τραπεζική συνεργασία, liν τελικώς λει­
τουργήση καλώς , θά προσφέρη άνυπολογίστους ύπηρεσί­
ας είς τήν θεμελιωθείσαν διά τών οίκονομικών συμφωνιών
τής Βόννης γενικ:ωτέραν οίκ:ονομικήν συνεργασίαν μεταξύ
τών δύο χωρών . Διότι θά άναπληρώση εν πολλοίς τήν χω­
λαίνουσαν κρατικήν πρωτοβουλίαν, θά άναλάβη -ετσι
τουλάχιστον θά πρέπει- τήν μελέτη ν διαφόρων εργων κ:αί
έπιχειρήσεων πρός άξιοποίησιν του ελληνικου φυσικου
πλούτου καί του πλεονάζοντος εργατικ:ου μας δυναμικου,
κυρίως δμως θά φέρη είς επαφήν τήν έλληνικήν μετά τής
γερμανικής ίδιωτικής έπιχειρηματικής δραστηριότητος
καί, δπερ τό μέγιστον , οχι μόνον θά συντελέση είς τήν
άξιοποίησιν των παρεχομένων πιστώσεων, άλλά θά ήμπο­
ρέση νά εξεύρη καί liλλα κεφάλαια διά τήν χρηματοδότη­
σι ν τής έλληνικ:ής οίκονομικ:ής άναπτύξεως, καθισταμένη
οϋτω ό άγωγός είσροής κεφαλαίων είς τήν χώραν μας .
Τό καθήκον τής δημοσιογραφικής ενημερότητας επέ­
βαλε νά μή άναμένωμεν τόν τερματισμόν τών συνομιλιών
τής Βόννης, τάς όποίας συνεχίζουν έκ:εί οί κ . κ. Τριαντα­
φύλλης κ:αί Ράινχαρτ καθώς κ:αί ό κ. Παπαχατζής τής
Έθνικfϊς Τραπέζης κ:αί τά άποτελέσματα τών όποίων θά
επικυρώσουν οί κ . κ. Πρωτοπαπαδάκης καί Χέλμης μετ'
όλίγας ήμέρας μεταβαίνοντες είς τήν γερμανικ:ήν πρωτεύ­
ουσαν. Διότι άπό τάς λεπτομερείας αύτάς θά έξαρτηθή έν
πολλοίς τό άξιοποιήσ ιμον τών δσων επετεύχθησαν διά τών
συμφωνιών τής 12ης Νοεμβρίου κ:αί τά όποία, έν πάστι
περιπτώσει, ε{ναι πράγματι σημαντικώτατα έγκ:αινιάζοντα
μίαν νέαν έποχήν είς τήν οίκονομικήν προσπάθειαν τής
χώρας μας, τήν εποχήν άξιοποιήσεως τής οίκονομικής
σταθερότητος ή όποία δέν νοείται ώς σκοπός οίκονομικής
πολιτικής, άλλά μέσον καί προϋπόθεσις διά τήν επίτευξιν
τών σκοπών της πού δέν ήμπορεί νά ε{ναι άλλοι άπό τήν
αϋξησιν τής παραγωγής καί του έθνικ:ου είσοδήματος διά
τής δημιουργίας εύκ:αιριών παραγωγικής άπασχολήσεως
του άργοuντος ή ύποαπασχολουμένου εργασιακοu μας δυ­
ναμικοu.
Αί έπιτυχείς συμφωνίαι τής Μπόν δέν θά επρεπε νά μάς
κάμουν αίσιόδοξους πέραν του παρόντος. 'Εξησφαλίσα­
 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ
πρωτοβουλίαν· τεχνικ:ήν. βοήθειαν δι' άμφότερα κ:αί έθε­
μελιώσαμεν τάς προϋποθέσεις δι' έπιχειρηματικ:ήν έλλη-
. νογερμανικ:ήν σύμπραξιν. Αύτή είναι ή μία πλευρά, πολύ
σημαντική βέβαια. 'Εν τούτοις δέν πρέπει νά λησμονου­
μεν δτι έκ:είνο πού μaς ελειψεν εως τώρα δέν ήσαν μόνον τά
κεφάλαια. Τό γεγονός δτι τό συναλλαγματικ:όν μας άπόθε­
μα έντός δεκαετίας ηύξήθη άπό 40 εiς 200 έκ:ατ. δολλάρια,
όφειλόμενον κ:υριώτατα ε{ς μή χρησιμοποιηθείσαν, έλλεί­
ψει ίκ:ανότητος, άμερικ:ανικ:ήν βοήθειαν, επιβεβαιώνει δτι
έκ:είνο πού πρωταρχικώς χρειαζόμεθα είναι οργάνωσις τής
κ:ρατικ:ής μηχανής, πρόγραμμα συγκ:εκ:ριμένον κ:αί μελε­
τημένον, πειθάρχησις κ:αί προγραμματισμός τής iδιωτικ:ής
πρωτοβουλίας, μέ ολίγας λέξεις αϋξησις τής «άπορροφη­
τικ:ότητός» μας, δπως λέγουν οί οiκ:ονομολόγοι, δηλαδή
τής ίκ:ανότητός μας, ώς Κράτους κ:αί ώς ίδιωτών, νά έξοδεύ­
σωμεν τά παρεχόμενα κεφάλαια, όχι. είς καταναλωτικά
άγαθά, άλλά είς έκ:τέλεσιν εργων αύξήσεως τής παραγωγής
μας. 'Ιδού δτι μόλις ύπήρξαν σχέδια κ:αί πλήρεις μελέται
διά τό άζωτον, εύρέθησαν κ:αί τά άναγκ:αία κεφάλαια, δ δέ
'Αμερικανός ύφυπουργός των 'Εξωτερικών, είδικ:ός διά τά
οίκ:ονομικ:ά, κ:. Ντίλλον, δ δποίος πρότινος έπεσκ:έφθη τάς
'Αθήνας, μdς είπεν δτι είναι πρόθυμος νά χρηματοδοτήση
οίοδήποτε εργον μας διά τό δποίον θά του έπαρουσιάζομεν
πλήρη μελέτην. Τό ίδιον άλλωστε μaς είπον κ:αί είς τήν
Βόννην, χωρίς -εύτυχώς- κ:αί νά έξαρτήσουν τήν κ:ατ'
άρχήν εγκ:ρισιν των πιστώσεων πρός τήν χώραν μας άπό
τήν προσαγωγήν μελετών. Είναι, δμως, βέβαιον δτι ή πα­
ροχή των πιστώσεων κ:αί ή άξιοποίησις του κ:ρατικ:ου δα­
νείου θά έξαρτηθουν έξ δλοκ:λήρου άπό τήν {κ:ανότητά μας
ώς Κράτους κ:αί ίδιωτών.
'Η άλήθεια είναι δτι κ:αί τό Κράτος καταβάλλει dπό
τινος προσπάθειαν διαρκώς συστηματοποιουμένην διά τόν
κ:αταρτισμόν προγραμμάτων εργων, διά τήν έκ:πόνησιν
μελετών των εργων αύτών, διά τήν διοικ:ητικ:ήν άναδιοργά­
νωσιν, διά τόν έκ:συγχρονισμόν του . 'Αλλά ή προσπάθεια
αύτή είναι άκ:όμη είς τήν dρχήν της. Καί πρέπει νά τήν
έπισπεύσωμεν κ:αί νά τήν συμπληρώσωμεν μέ μίαν πολιτι­
κ:ήν, φορολογικ:ήν κ:αί διοικ:ητικ:ήν, ένθαρρύνουσαν τήν
ίδιωτικ:ήν πρωτοβουλίαν, τής δποίας ή συμβολή είναι άπα­
ραίτητος διά τήν έφαρμογήν του οiκ:ονομικ:ου προγράμμα­
τος. Χρειάζονται πολλά νά γίνουν καί έδώ είναι ή άλλη
πλευρά, γεμάτη έρωτηματικ:ά, πού δημιουργουν καθήκοντα
βαρύτατα διά τό Κράτος κυρίως, άλλά κ:αί διά τούς πολίτας.
Τώρα δπου έξησφαλίσαμεν κεφάλαια καί τεχνικ:ήν βοή­
θειαν καί τραπεζικήν συνεργασίαν όχι μόνον άπό τάς
• Ηνωμένας Πολιτείας, dλλά καί άπό τήν Δυτικήν Γερμα­
νίαν, τώρα πού εχομεν δλα τά μέσα έξωτερικ:ής προελεύ­
σεως είς τήν διάθεσίν μας, θά δείξωμεν, Κυβέρνησις κ:αί
πολίται, τήν ίκ:ανότητά μας. Καί φυσικά τό μεγαλύτερον
βάρος πίπτει είς τήν Κυβέρνησιν' ι s.
·Ο ίδιος ό Κ. Καραμανλής, σέ σημείωμα πού
ύπαγόρευσε μεταγενέστερα, στό Παρίσι, άναφέρει
γιά τό ταξίδι του στήν Δυτική Γερμανία:
«ΣΚοπός τών ταξιδίων μου στό έξωτερικό ήταν ή
κατοχύρωση τής άσφάλειας τής χώρας καί ή οίκο­
νομική της άνάπτυξη. Στό πλαίσιο αύτών τών προ­
σπαθειών ε{χα έπισκεφθεί τό Νοέμβριο του1958 τή
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
287
Γερμανία.
»Ό Ά ντενάουερ μέ ύπεδέχθη μέ εlλικρινή έγ­
καρδιότητα. ·Ο άνθρωπος αύτός, ό όποίος άρχισε τή
σταδιοδρομία του σέ ήλικfα κατά τήν όπο{α ο( άλλοι
τήν τερματίζουν, σου έδιδε έκ πρώτης οψεως τήν έν­
τύπωση μιiiς lσχυρiiς προσωπικότητος. Στό βλέμμα
του διέκρινες τήν εύφυία, τή βούληση καί τήν πονη­
ρία, χωρίς νά μπορείς νά προσδιορίσειζ ποιό ήταν τό
στοιχείο πού κυριαρχεί. •Ηταν, δπως έλεγε ό Βί­
σμαρκ, λέων καί άλώπηξ συγχρόνως καί γνώριζε κα­
λά πότε έπρεπε νά ε{ναι τό ένα καί πότε τό άλλο.
'Εντύπωση μου έκαμε ή αύτοκυριαρχία του. Κατά τή
διάρκεια τής πρώτης συνομιλίας μας του έφεραν τό
περίφημο τελεσίγραφο πού άπηύθυνε τότε δ Χρουσ­
τσώφ στούς δυτικούς συμμάχους γιά τό θέμα του Βε­
ρολίνου. Ά ντιλαμβανόμενος τή σοβαρότητα του
πράγματος του έπρότεινα νά διακόψωμε τή συζήτη­
ση γιά τήν έπομένη. 'Αρνήθηκε καί συνέχισε τή συ­
νομιλία μας έπί όiρα καί πλέον χωρίς νά δείξει τήν
έλάχιστη νευρικότητα.
»'ο~ 'Α ντενάουερ θεμελίωσε τή νέα Γερμανία πο­
λιτικά καί οlκονομικά καί τήν άποκατέστησε διε­
θνώς, ταχύτερα άπ ' δ, τι ήταν δυνατόν ν' άναμένεται.
Κατόρθωσε ν' άξιοποιήσει δημιουργικά τόν πειθαρ­
χημένο δυναμισμό τών Γερμανών, πού κατά τό πα­
ρελθόν ύπijρξε πηγή δεινών γιά τήν Εύρώπη. Ή
άμεση σχεδόν άποκατάσταση συνεργασίας μέ τούς
έν πολέμφ άντιπάλους της, διά τής έντάξεως τής
Γερμανίας στό ΝΑ ΤΟ, καί ή μετατροπή τής αlώνιας
έχθρότητας μέ τή Γαλλία σέ στενή συνεργασία καί
συνεργασία, πού άποτέλεσε καί τόν άξονα τής εύρύ­
τερης εύρωπαϊκής συνεργασίας, ύπήρξαν ο( μεγάλες
έπιτυχίες του. Καίε{ναι μιά άπό τίς χαρακτηριστικές
πλάνες τής Ιστορίας, τό γεγονός δτι oi άγγλικές άρ­
χές Κατοχής τόν χαρακτήρ/σαν, πρίν γίνει καγκελλά­
ριος, άσήμαντη προσωπικότητα.
»Τό κύριο θέμα τών συνομιλιών μας ήταvτό οίκο­
νομικό, δεδομένου δτι ή Γερμανία κατέχει τήν πρώ­
τη θέση στίς οίκονομικές σχέσεις τής 'Ελλάδος μέ
τό έξωτερικό. 'Αποτέλεσμα τών συνομιλιών αύτιΌν
ήταν ή χορήγηση στήν 'Ελλάδα ύπό έξαιρετικά εύ­
νοϊκούς δρους, πρώτον, διακρdτικου δανείου 200
έκατ. μάρκων καί, δεύτερον, πιστώσεων μέχρι 400
έκατ. μάρκων γιά τήν προμήθεια κεφαλαιουχικου
έξοπλισμου.
»Παράλληλα πρός τό οlκονομικό, άνταλλάξαμε
σκέψεις έπί τής διεθνους καταστάσεως καί συζητή­
σαμε τά θέματα του ΝΑ ΤΟ καί τής Μέσης 'Α νατο­
λής, έπί τών όποίων διαπιστώθηκε σύμπτωση άπό­
ψεων. Ό Ά ντενάουερ, τήν έποχή έκείνη, άπέκρουε
ζωηρώς τήν πρόταση Ντέ Γκώλ περί Διευθυντηρίου
του ΝΑ ΤΟ. Καί έπίστευε δτι ή 'Ελλάδα μπορουσε νά
διαδραματίσει στή Μέση Ά νατολή ρόλο έπωφελή
γιά τή Δύση.
288 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
))Μετά τό πέρας τών συνομιλιών μας εύχαρίστη­
σα τόν καγκελλάριο γιά τό ένδιαφέρον πού έπέδειξε
γιά τά προβλήματα τfjς χώρας μου καί τόν προσκά­
λεσα νά έπισκεφθεί τήν 'Ελλάδα. ΜοίJ εlπε δ τι θά τό
κάνει καί δτι διατηρεί εύχάριστες άναμνήσεις άπό
παλαιότερη έπίσκεψή του στή χώρα μαρ) 1 19 •
Τά άποτελέσματα τής επισκέψεως του 'Έλληνα
πρωθυπουργου στήν 'Ομοσπονδιακή Γερμανία κρί­
θηκαν άπό εγκυρους πολιτικούς καί διπλωματικούς
κύκλους της πρωτεύουσας, άπό τούς εκπροσώπους
των παραγωγικών τάξεων καί, τέλος, άπό τά κύρια
άντιπροσωπευτικά οργανα του άθηναϊκου τύπου, ώς
ιδιαίτερα ίκανοποιητικά .
Σέ κύριο Ciρθρο, ή«' Ακρόπολις)) επεσήμανε :
«'Ό,τι εκέρδισεν εiς τήν Βόννην ή 'Ελλάς -καί
έκέρδισεν όντως πολλά- διά τήν άνάπτυξιν τής οικονομί­
ας, άποτελεί άναμφισβήτητον προσωπικήν έπιτυχίαν του
πρωθυπουργοί) Κ. Καραμανλή, διότι σπάνιαι εΙ ναι μεταπο­
λεμικώς αί περιπτώσεις μικρών Κρατών, τά όποία έπέτυ­
χον κρατικά δάνεια καί μάλ ιστα δι' έργα ύποδομής» 12 0.
Τήν ίδια ήμέρα, ή «Καθημερινή)) εγραφε:
'Εκ τής άναγνώσεως του δημοσιευθέντος χθές κοινου
έλληνογερμανικου άνακοινωθέντος επί των συνομιλιών
τής Βόννης μεταξύ του Γερμανοϊ:ί καγκελλαρίου δρος Κ.
'Αντενάουερ καί του προέδρου τής έλληνικής Κυβερνήσε­
ως κ. Κ. Καραμανλή προκύπτει τοϊ:ίτο τό άναντίρρητον
συμπέρασμα: δτι καί είς τάς σχέσεις 'Ελλάδος καί Γερ­
μανίας καί εiς τήν έξωτερικήν των πολιτικήν έναντι τρίτων
σημειοϊ:ίται κεφαλαιώδης εξέλιξις. Αί δύο χώραι πρόκειται
του λοιποί) νά άντιμετωπίσουν τά διεθνή καί iδίως τά ευ­
ρωπαϊκά προβλήματα εiς συνεργασίαν άνάλογον μέ εκεί­
νην ή όποία είς παλαιοτέραν εποχήν εχαρακτήρισε τάς
έλληνοβρετανικάς σχέσεις . ' Αλλ' ίδιαιτέραν δλως σημα­
σίαν έχει ή κοινή προσφορά των δύο χωρών πρός τόν άρα­
βικόν κόσμον καί πρός τήν Δύσιν· νά συνεργασθοϊ:ίν, δη-
· λαδή, διά τήν εύημερίαν καί τήν άσφάλειαν τής Μέσης
'Ανατολής καί, δι' αύτοϊ:ί του τρόπου, νά ύποβοηθήσουν
εiς τήν προστασίαν καί τής Δόσεως άπό τούς κινδύνους
τούς δποίους εγκυμονεί ή ερυθρά διείσδυσις είς τόν άραβι­
κόν χώρον. 'Η έξέλιξις αύτή εiς τάς σχέσεις 'Ελλάδος καί
Γερμανίας, χωρών αί δποίαι δύο φοράς κατά τό πρώτον
ijμισυ του αίώνος μας εύρέθησαν άντιμέτωποι εiς τά πεδία
των μαχών, άποτελεί μαζί μέ τήν προσφοράν των κοινών
ύπηρεσιών των είς τά καλώς νοούμενα συμφέροντα τής
εiρήνης καί τής εύημερίας τής Μέσης 'Ανατολής, τό πλέ­
ον ένθαρρυντικόν φαινόμενον εντός των κόλπων τής Δυτι­
κής Συμμαχίας, ή όποία τόσον επικινδύνως ταράσσεται τε­
λευταίως άπό τούς εγωισμούς καί τήν παρομαρτοϊ:ίσαν
άνοησίαν ώρισμένων άπό τούς Δυτικούς Συμμάχους. 'Από
τής πλευρίiς αύτής δύναται νά λεχθή μετά βεβαιότητος δτι
οί δύο πρωθυπουργοί καί οί συνεργάται των προσέφεραν
κατά τήν τρέχουσαν έβδομάδα είς τήν Βόννην ύπηρεσίαν
όντως γενικωτέραν ή όποία θά εκτιμηθή άπό δλους τούς
καλής πίστεως Εύρωπαίους, άσφαλώς δέ καί άπό τούς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
'Αμερικανούς κοινούς φίλους . 'Όσον άφορίi τόν γερμανι­
κόν λαόν, αύτός έξετίμησεν ήδη, άν κρίνη κανείς άπό τά
έπίσημα καί τά ήμιεπίσημα σχόλια, τήν σημασίαν τής
στενωτέρας συνεργασίας τής χώρας του μετά τής 'Ελλά­
δος. 'Ημείς δέ οί 'Έλληνες, τούς όποίους ώρισμέναι πρω­
τεύουσα ι τής Δύσεως ήπείλουν χθές άκόμη μέ διπλωματι­
κήν καί πολιτικήν άπομόνωσιν, εΙναι προφανές δτι άντι­
λαμβανόμεθα πλήρως τήν σημασίαν των πολιτικών συμ­
φωνιών τής Βόννης.
'Αλλ' αί συμφωνία ι τής Βόννης έχουν καί είδικωτέραν
σημασίαν ώς πρός τήν 'Ελλάδα. 'Η χώρα μας, μετά τήν
άναστολήν τής εξυπηρετήσεως του δημοσίου της χρέους
κατά τό ετος ι 930, έδυσχεραίνετο νά έξεύρη ξένα κεφά­
λαι_α άλλα πλήν εκείνων πού εδίδοντο εiς αύτήν κατά τόν
πόλεμον -διά νά πολεμήση- καί εκείνων πού τής εδόθη­
σαν μετά τόν πόλεμον διά νά άνορθώση μερικάς άπό τάς
ζημίας του καί νά πολεμήση, εν συνεχεί~, τόν κομμουνι­
σμόν διά τής άνυψώσεως του βιοτικοί) έπιπέδου του λαου
της. Δάνειον κανονικόν ύπό εμπορικούς δρους, μεταξύ
ίσων, τής ήρνείτο ή διεθνής άγορά- άκόμη καί ή Διεθνής
Τράπεζα, άνευ προηγουμένου διακανονισμοϊ:ί του δημοσίου
της χρέους. ~Ηδη, ή 'Ελλάς, διά πρώτην, μετά 28 έτη,
φοράν έλαβε κανονικόν δάνειον ώς εάν έχη άποκατασταθή
πλήρως ή διεθνής της πίστις. Καί τοϊ:ίτο άποτελεί τήν τυπι­
κήν επιβεβαίωσιν του δτι εχει πράγματι άπό τινων ετων
έπιτευχθή ή ουσιαστική άποκατάστασις τής διεθνοϊ:ίς πί­
στεως είς τήν άκμαιότητα τής οίκονομίας μας. ΕΙναι πρός
τιμήν τής γερμανικής Κυβερνήσεως δτι, παρά τάς εκ Λονδί­
νου -καί χθεσινάς άκόμη- άντιδράσεις καί άπειλάς, άνε­
γνώρισε καί τυπικώς τήν 'Ελλάδα ώς άξιόπιστον όφειλέτι­
δα. Φυσικά, ή 'Ελλάς δέν θά παραλείψη, άλλ' όχι πλέον
ύπό τό κράτος του έκβιασμοϊ:ί, άλλ ' δταν θά εΙναι σέ θέσιν,
νά τακτοποιήση τάς παλαιάς της όφειλάς . Τό κρατικόν
γερμανικόν δάνειον μίiς βοηθεί όχι τόσον δημοσιονομι­
κώς, δσον άπό άπόψεως διεθνοϊ:ίς πίστεως τής 'Ελλάδος
καί άντιμετωπίσεως των έκβιασμών των παλαιών τοκογλυ­
φικών εναντίον μας άπαιτήσεων 121 •
'Από τό χώρο τής άντιπολιτεύσεως, «Τό Βήμα))
παρατήρησε:
Αί οίκονομικαί συμφωνίαι τής Μπόν άποτελοϊ:ίν διά
τήν 'Ελλάδα μίαν χρήσιμον καί επωφελή πρίiξιν καί δέν
δύναται, κατά τήν γνώμην μας, νά άμφισβητηθή . Διά τής
γενομένης συμφωνίας ή ·Ελλάς εύρίσκει τά μέσα, τά ίκανά
χρηματικά καί βιομηχανικά κεφάλαια, διά νά συνεχίση τήν
οίκονομικήν της άνάπτυξιν είς μίαν στιγμήν δπου ήπειλεί­
το αϋτη νά σταματήση ή τουλάχιστον σημαντικώς νά συν­
τμηθή λόγου του συνεχοϊ:ίς περιορισμοί) τής άμερικανικής
βοηθείας πρός τήν χώραν μας 1 22.
'Ανάλογη ήταν καί ή τοποθέτηση τής «'Ελευθε­
ρίας)):
ΕΙναι κατ ' άρχήν ικανοποιητικά τά άποτελέσματα των
έλληνογερμανικών συνομιλιών τής Βόννης, τόσον είς τόν
οίκονομικόν δσον καί είς τόν πολιτικόν τομέα. Καί δ έλ­
ληνικός λαός χαίρει διαπιστώνων δτι αί σχέσεις μεταξύ Δ.
Γερμανίας καί ·Ελλάδος βαίνουν δλονέν συσφιγγόμεναι
 ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ 289

'Υποδοχή άπό τόv πρόεδρο τijς 'Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας, Δόκτορα Χόυς,

δεξιά. 'Αριστερά ό Λ.ούvτβιχ ~Ερχαρτ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

290 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
πρός όφελος όχι μόνον τών δύο χωρών, άλλά καί τής είρή­
νης γενικώτερον 123 •
Μεταξύ των οργάνων του άθηναϊκοu τύπου έκ­
δηλώθηκε η άντίδραση μόνης τής «Αύγής», η όποία
έξέφρασε τήν άποψη δτι «τό νόημα τής συμφωνίας
πού ύπέγραψεν δ Κ. Καραμανλής στή Μπόν ε{ναι δτι
η οίκονομία μας εγινε όργανο του γερμανικοί) κεφα­
λαίου» καί «οί Γερμανοί τεχνικοί, μέ κριτήριο τά
γερμανικά συμφ~ροντα, θά καθορίζουν τά εργα πού
θά έκτελεσθοuν στή χώρα μας» 124 •
Στήν ίδια τή Γερμανία, δλες οί έφημερίδες δημο­
σίευσαν τό άνακοινωθέν γιά τή λήξη των ελληνο­
γερμανικών συνομιλιών. Γενικώς έκφράστηκε άπό
τούς άρθρογράφους ίκανοποίηση γιά τήν άπόδοση
των έξαιρετικά θετικών συνομιλιών τόσο γιά τήν
'Ελλάδα, πού ένισχύεται μέ σημαντική οίκονομική
ύποστήριξη, δσο καί γιά τή Γερμανία, πού έξασφά­
λισε τήν έλληνική ύποστήριξη, στό πρόβλημα τής
ένοποιήσεως. 'Η τελευταία αύτή θεωροuνταν πολύ­
τιμη, ίδίως μετά τήν έπιδείνωση τής καταστάσεως
στό Βερολίνο, έξαιτίας των δηλώσεων τής σοβιετι­
κής Κυβερνήσεως.
Γενικώς, ε{χε μεγάλη άπήχηση η πρωτοβουλία
του 'Έλληνα πρωθυπουργοί) νά έξετάσει στίς πολι­
τικές συνομιλίες μέ τόν καγκελλάριο 'Α ντενάουερ
καί τήν κατάσταση στή Μέση 'Ανατολή, μέ σκοπό
τόν καθορισμό κοινής έλληνογερμανικής πολιτικής.
Στό θέμα αύτό, τό όποίο καί είσήγαγε δ 'Έλληνας
πρωθυπουργός, δ γερμανικός τύπος άπέδωσε ίδιαίτε­
ρη σημασία. Μέ μεγάλη ίκανοποίηση εγιναν έπίσης
δεκτές οί πληροφορίες γιά τήν έπίτευξη συμφωνίας
μέ σκοπό τήν οίκονομική ένίσχυση τής 'Ελλάδος, η
όποία καί ε{χε ύποστηριχθεί άπό τό γερμανικό τύπο
άπό τήν πρώτη ημέρα των συνομιλιών. Οί περισσό­
τεροι Γερμανοί σχολιαστές θεφροuν τήν οίκονομική
ένίσχυση τής 'Ελλάδος ώς άvαγκαία γιά τή σταθε­
ροποίηση του ρόλου της ώς άκρογωνιαίου λίθου
στήν άνατολική πτέρυγα του ΝΑ ΤΟ. 'Εγγύηση άπο­
τελοuν οί τριετείς προσπάθειες τής Κυβερνήσεως
Καραμανλή, πού εχουν θέσει τά θεμέλια γιά τήν πε­
ραιτέρω .άνάπτυξη του οίκονομικου δυναμικοί) τής
'Ελλάδος.
'Η εγκυρη γερμανική έφη μερίδα τής Βόννη ς
«General Anzeigen> άνέφερε σέ άρθρο της, άναδημο­
σιευόμενο καί άπό άλλες έφημερίδες, τά άκόλουθα:
'Ο Γερμανός καγκελλάριος βρίσκει στό πρόσωπο τοu
'Έλληνα πρωθυπουργοu κ. Καραμανλή, ώς έκπροσώπου
τοu έλληνικοu λαοu, ειλικρινή καί πιστό σύμμαχο, άπο­
φασισμένο νά ύποστηρίξη τήν ένοποίηση τής Γερμανίας
μέ θέρμη καί άποφασιστικότητα. 'Η οίκονομική ένίσχυση
πούr"παρασχέθηκε εχει έξαιρετική σημασία γιά τήν 'Ελλά­
δα, έφόσον χάρις τήν πολιτική σταθερότητα πού εξασφά­
λισε ή Κυβέρνηση Καραμανλή, εχουν τεθεί οί ύγιείς βά-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
σεις γιά τήν ταχεία οίκονομική άνάπτυξη καί άνύψωση τοu
βιοτικοu έπιπέδου . Τήν οίκονομική αύτή ένίσχυση λαμβά­
νει ή 'Ελλάδα δικαίως όχι μόνο γιά τήν έπιτυχή οίκονομι­
κή πολιτική της, άλλά καί λόγω τής θέσεώς της ώς σημαν­
τικοί) παράγοντα του έλευθέρου κόσμου στήν άνατολική
Μεσόγειο καί των έξαιρετικά φιλικών σχέσεών της μέ τίς
άραβικές χώpες.
Σχετικά μέ τό Κυπριακό, η έβδομαδιαία έφημερί­
δα «Christ und Welt» έπεσήμανε δτι δ καγκελλάριος
'Αντενάουερ έπιδοκιμάζει τήν έλληνική άπαίτηση
περί συμμετοχής μή άμέσως ένδιαφερομένων χωρών
σέ περίπτωση συγκλήσεως διασκέψεως του ΝΑΤΟ.
Μέ τό ίδιο θέμα άσχολήθηκαν καί οί γερμανικές
έφημερίδες του Βερολίνου. Εiδικότερα, η έφημερίδα
<Πelegraph» δημοσίευσε έκτενές άρθρο, τό όποίο
κατέληξε τονίζοντας τή δυνατότητα τής γερμανικής
μεσολαβήσεως στό Κυπριακό καί του συντονισμοί)
τής πολιτικής των δύο Κρατών στή Μέση 'Ανατολή.
· 'Ιδιαίτερα κολακευτικό ήταν καί τό σχόλιο τής
«Sίiddeutsche Zeitung», μέ τό χαρακτηριστικό τίτλο
«'Εργασία άπό κοινοu μέ τήν 'Αθήνα»:
'Η έπίσκεψη τοu 'Έλληνα πρωθυπουργοu στή Βόννη
εφερε άποτελέσματα πού ξεπέρασαν τίς προσδοκίες του,
τουλάχιστον στόν οίκονομικό τομέα. 'Η 'Ελλάδα ελαβε
σημαντικές γερμανικές πιστώσεις ύπό διάφορες μορφές.
'Η ' Ελλάδα χρειαζόταν αύτοu τοu είδους τήν οίκονο­
μική βοήθεια, έφόσον οί επιπτώσεις άπό μία μακρά σειρά
πολέμων - εξωτερικών καί έμφυλίων - μαζικών μετοική­
σεων καί φυσικών καταστροφών δέν εlχαν άκόμη ξεπερα­
στεί. 'Η χώρα αύτή κέρδισε έξάλλου τή διεθνή έμπιστοσύ­
νη, εχοντας τά τελευταία χρόνια καταβάλει γόνιμες προ­
σπάθειες, εκπληρώσει τίς διεθνείς της ύποχρεώσεις, διανύ­
σει στόν πολιτικό τομέα, παρά τίς πολύμορφες προκλή­
σεις, μιά μακρά περίοδο δημοκρατίας καί έγκαθιδρύσει ενα
κράτος δικαίου.
Καί σέ μεταγενέστερο σχόλιο, άφοu διευκρινίζει
δτι οί γερμανικές πιστώσεις θά διατεθοuν γιά τήν
οίκοδόμηση μιiiς άναπτυσσόμενης βιομηχανίας, τόν
έκσυγχρονισμό τής γεωργίας, τή δημιουργία θέσεων
έργασίας καί τήν άνύψωση του έπιπέδου ζωής των
'Ελλήνων, η έφημερίδα καταλήγει :
Τό κuρος τοu Καραμανλή ένδυναμώθηκε στήν ίδια τήν
χώρα του καί στούς κόλπους του ΝΑ ΤΟ, καταδεικνύοντας
στά κομμουνιστικά Κράτη, τί εlναι δυνατό νά έπιτευχθεί μέ
τίς μεθόδους τής ίδιωτικής πρωτοβουλίας ... Οί γερμανικές
οίκονομικές παροχές έξασφαλίστηκαν, έπειδή ή 'Ελλάδα
τά τελευταία χρόνια άκολούθησε, στό έσωτερικό καί έξω­
τερικό, μία οίκονομική πολιτική ύγιή καί συνεπή.
'Ο άπόηχος τής θετικής τοποθετήσεως τής γερ­
μανικής κοινής γνώμης ήταν αίσθητός καί στά δη­
μοσιεύματα δημοσιογραφικών οργάνων περισσότε-
 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥΏΑΛΛΗΛΙΚΩΝ ΑΙτΗΜΆΤΩΝ
ρο τοπικοί\ χαρακτήρα· ένδεικτική ή περίπτωση τής
έφημερίδας τής Κολωνίας, «Stadtanzeiger»:
Τό δτι ή Έλλάς άνέλαβε καί πάλιν άπό τίς καταστρο­
φές του πολέμου καί του άνταρτοπολέμου , θά επρεπε νά
καταλογισθή κατά μέγα μέρος προσωπικώς στόν εύφυή ,
εργατικό, δραστήριο καί επίμονο Κ. Καραμανλή . Αί πολι­
τικαί συνθήκαι παρουσιάζουν εκπληκτική σταθερότητα,
τό νόμισμα ε{ναι ύγιές, τό κόστος τής ζωής άνήλθε ελάχι­
στα κατά τά τελευταία ετη, πράγματα δηλαδή τά όποία ή
' Ελλάς οuτε στίς καλύτερες εποχές δέν εγνώρισεν 125 •
13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Ό ύπουργός 'Εμπορικής Ναυτιλίας, Γ. ' Ανδρι­
ανόπουλος, έπισημαίνει τήν άξιοσημείωτη αϋξηση
τών ύπό τήν έλληνική σημαία νέων σκαφών έλληνι­
κής ίδιοκτησίας .
Συγκεκριμένα, ύπογραμμίζει δτι στή διάρκεια
των δύο πρώτων μηνών του ετους νηολογήθηκαν 31
πλοία χωρητικότητας 215.944 κόρων καί στή διάρ­
κεια μόνον του 'Οκτωβρίου 13 πλοία 154.700 κόρων,
άναβιβάζοντας τή δύναμη του έλληνικοί\ έμπορικου
στόλου στά 620 πλοία χωρητικότητας 2.022.425 κό­
ρων.
14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
·Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, σέ συνάντη­
σή του μέ τό νέο Συμβούλιο τής Γενικής Συνομο­
σπονδίας ' Επαγγελματιών καί Βιοτεχνών • Ελλάδος,
έξαίρει τή συμβολή τών μεσοαστικών τάξεων στήν
έθνική οίκονομία καί ζητεί τήν ύποβολή τών πορι­
σμάτων του πρόσφατου Συνεδρίου τής Συνομοσπον­
δίας, προκειμένου νά προωθήσει τή ρύθμιση τών
προβλημάτων του κλάδου.
19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
·Υ πογράφεται στά γραφεία τής ΔΕΗ ή σύμβαση
γιά τήν προμήθεια τής δεύτερης ήλεκτροθερμικής
μονάδας του έργοστασίου Πτολεμάίδος, ίσχύος
125.000 KW, τήν όποία θά κατασκευάσει ό οίκος So-
ciete Genera1e de Construction E1ectrique Mecanique
(ΕΣΤΟΜ) στά πλαίσια του έλληνογαλλικου πρωτο­
κόλλου περί έξαγωγής έλληνικών οίνων στή Γαλλία.
·Η νέα μονάδα προβλέπεται νά καταναλώνει λιγνίτη,
νά παράγει άπό τήν 1η Μαίου 1962 800.000.000 KW
έτησίως καί νά άποφέρει συναλλαγματικά ώφέλη
5.000.000 $ έτησίως .
20 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Μέ στόχο τήν άξιοποίηση τών πιστώσεων πού
έξασφάλισε, βάσει των προσφάτων ελληνογερμανι­
κών συμφωνιών, ό Κ. Καραμανλής συγκαλεί στό
Πολιτικό Γραφείο εύρεία σύσκεψη μέ τή συμμετοχή
τών ύπουργών Συντονισμοί>, Οίκονομικών, Έμπορί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
291
ου καί Βιομηχανίας, καθώς καί τών διοικητών τών
Τραπεζών ·Ελλάδος καί 'Εθνικής.
Παράλληλα μέ τήν όρθολογική χρησιμοποίηση
των πόρων του κρατικοί\ δανείου γιά τήν άνάπτυξη
τής έλληνικής οίκονομίας, έξετάστηκε καί ό προ­
σφορότερος τρόπος γιά τήν άξιοποίηση τής γερμα­
νικής τεχνικής βοήθειας. Συγκεκριμένα, ό πρωθυ­
πουργός έπιφόρτισε τόν ύπουργό Συντονισμοί\, Α.
Πρωτοπαπαδάκη, νά άναθέσει σέ σοβαρούς γερμα­
νικούς οίκους τήν έκπόνηση μελετών γιά τήν ίδρυση
βιομηχανιών σόδας, φωσφορικών λιπασμάτων, κυτ­
ταρίνης, πυρίμαχων, ψευδαργύρου , σιδηρομαγγανί­
ου καί άλουμινίου, καθώς καί λιγνιτορυχείου στό
'Αμύνταιο. ·Η προθεσμία γιά τήν όλοκλήρωση τών
μελετών κυμαίνεται άπό 4 ως 18 μήνες, ένώ ή παρα­
κολούθηση τής πορείας έκπονήσεώς τους άνατέθη­
κε , κατά κύριο λόγο, στόν εμπειρο τεχνικό σύμβουλο
του ύπουργείου Βιομηχανίας, Γρ. Πανa.
22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Ύπό τήν προεδρία του Κ . Καραμανλή καί μέ τή
συμμετοχή τών ύπουργών Συντονισμοί\ καί Οίκονο­
μικών, ύπηρεσιακών παραγόντων καί έκπροσώπων
τών δημοσίων ύπαλλήλων, συγκροτείται εύρεία σύ­
σκεψη γιά τά δημοσιοϋπαλληλικά ζητήματα καί
άποφασίζεται ή παροχή γενικής αύξήσεως μισθών
καί συντάξεων των πολιτικών καί των στρατιωτικών
ύπαλλήλων κατά 12% (9% άπό τόν 'Οκτώβριο 1958
καί 3% άπό τόν ' Οκτώβριο 1959). Προκειμένου νά
έξασφαλιστεί ίση μεταχείριση των δημοσίων ύπαλ­
λήλων, στήν αϋξηση συνυπολογίζεται καί ή άπό τόν
'Απρίλιο του 1958 κατάργηση των κρατήσεων, έπω­
φελής κυρίως γ ιά τούς ύψηλόμισθους ύπαλλήλους
καί τούς συνταξιούχους (κρατήσεις ϋψους 6-10%).
Παράλληλα, θά αύξηθεί, άπό τόν 'Ιανουάριο, τό εί­
δικό έπίδομα των δικαστικών καί τό περιορισμένο
κλαδικό έπίδομα τών λειτουργών τής στοιχειώδους
έκπαιδεύσεως , ένώ θά έξακολουθήσει νά καταβάλλε­
ται τό έπίδομα άκριβείας ζωής (6 ή 9% κατά περιφέ­
ρεια) . τέλος, καθιερώνεται, άπό τό 1959, ή ίατρο­
φαρμακευτική περίθαλψη των έν ένεργεί~ δημοσίων
ύπαλλήλων καί των πολιτικών συνταξιούχων του
δημοσίου .
Μετά τή λήξη τής συσκέψεως ό πρωθυπουργός
εκαμε τίς άκόλουθες δηλώσεις:
«Ή Κυβέρνησις, άποδίδουσα πρωταρχικήν ση­
μασίαν είς τήν έξασφάλισιν τής εύρύθμου καί άπο­
δοτικfjς λειτουργίας τών δημοσίων έν γένει ύπηρε­
σιών, τά όργανα τών δ ποίων άποτελοvν τούς άμέσους
συνεργάτας αύτfjς είς πάσαν δημιουργικήν της προ­
σπάθεια ν, έξήτασε μέ είλικρι νές πάντοτε ένδιαφέρον
τά προβλήματα τών δημοσίων ύπαΧλήλων καί έπεδί­
ωξε τήν πληρεστέραν δυνατή ν ίκανοποίησιν τών αί-
292 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
τημάτων αύτών καί εlδικώτερον τών άφορώντων εiς
τήν βελτίωσιν τής οΙκονομικής των θέσεως. Διαπνε­
ομένη άπό τήν άντίληψιν ότι έπιβάλλεται νά δοθή
άποφασιστική έντός τών δυνατοτήτων του προϋπο­
λογισμου λύσις εlς τό ζήτημα τουτο, ή έν συνεχεί
έκκρεμότητι διατήρησις του όποίου άποτελεί άνω­
μαλίαν διά τούς ύπαλλήλους καί διά τό Κράτος, ή
Κυβέρνησις δέν έδίστασε νά λάβη τήν άπόφασιν
όπως διατεθή τό άπαιτούμενον ποσόν διά νέαν βελ­
τίωσιν τών άποδοχών, ή μορφή καί ή έκτασις τής
όποίας έκτίθεται εlς λεπτομερείς άνακοινώσεις του
ύπουργου τών ΟΙκονομικών.
)) 'Η Κυβέρνησις, άνακοινουσα τήν νέαν ταύτη ν
ούσιώδη βελτίωσιν του μισθολογίου τών δημοσίων
ύπαλλήλων, έπιθυμεί νά τονίση συγχρόνως τήν ση­
μαντική ν θυσίαν εlς ήν καλείται νά ύποβληθή πρός
τουτο ό κρατικός προϋπολογισμός, δηλαδή τό κοι­
νωνικόν σύνολον. Τό μέγεθος τής νέας θυσίας δέν
δύναται νά κριθή μόνον άπό τό σημαντικόν ύψος τής
προκαλουμένης νέας έτησίας μονίμου δαπάνης, ύπο­
λογιζομένης, ώς τελικώς θέλει διαμορφωθή, εlς πο­
σόν ύπερβαίνον τά 520 περίπου έκατ. , άλλά καί άπό
τό γεγονός ότι ή άπό του 1960 συνολική έπιβάρυνσις
του προϋπολογισμου περιορίζει άμέσως τάς διά τάς
δημοσίας έπενδύσεις διατιθεμένας πιστώσεις.
)) Ή Κυβέρνησις, έχουσα ώς κύριον αύτfjς μέλη­
μα τήν οΙκονομική ν άνάπτυξιν τής χώρας, θά καταβά­
λη πάσαν δυνατή ν προσπάθειαν όπως ό περιορισμός
ούτος άποβή όσον τό δυνατόν πλέον άνώδυνος διά
τής εlς τό έλάχιστον δυνατόν μειώσεως πάσης άλλης
δαπάνης. 'Η άνελαστικότης, όμως, του προϋπολογι­
σμου εiς τάς λοιπάς κρατικάς δαπάνας δέvπαρέχει
μεγάλα περιθώρια. Ή ίκανοποίησις έπομένως τών
αΙτημάτων τών δημοσίων ύπαλλήλων θά γίνη άναπο­
τρέπτως έπί μειώσει τών παραγωγικών δαπανών καί
κατ' άκολουθίαν έπί θυσίg rου κοινωνικου συνόλου.
Ή θυσία αύτη του κοινωνικου συνόλου, εiς τό δποί­
ον περιλαμβάνονται άσφαλώς κατηγορίαι πολιτών
διαβιουσαι ύπό δυσμενεστέρας έναντι τών δημοσίων
ύπαλλήλων οiκονομικάς συνθήκας, θά εύρη τήν δι ­
καίωσίν της, aν ούτοι, κατανοουντες τήν σημασίαν
αύτής, βοηθήσουν τήν κυβερνητικήv προσπάθειαν
διά τής μετ ' άφοσιώσεως έκπληρώσεως τfjς άποστο­
λής των καί τής εlς τό μέγιστον δυνατόν αύξήσεως
τής aποδόσεως τής έργασίας των.
))Εlναι άνάγκη νά διαδηλωθή καί μέ τήν εύκαιρίαν
αύτήν ότι πρωταρχικόν μέλημα τής Κυβερνήσεως
εlναι νά διαφυλάξη τήν οiκονομι~ήν σταθερότητα
καί νά συνεχίση τήν πολιτικήν τής άναπτύξεως τών
οΙκονομικών δυνάμεων τής χώρας. Διότι εlναι μέν
άληθές καί άναγνωρίζεται ύπό πάντων ότι ή οΙκονο­
μία τής χώρας έξελίσσεται ίκανοποιητικώς, αύτό
όμως δέν σημαίνει ότι δέν πρέπει νά παρακολουθώ­
μεν τήν ποpείαν της άγρύπνως καί νά κατευθύνωμεν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
αύτήν ώστε νά διαφυλάξωμεν τά κτηθέντα καί νά
προχωρήσωμεν πρός νέας κατακτήσεις, έπ' ώφελείg
του κοινωνικου συνόλου, iδίg κατά τά προσεχή τρία
ή τέσσαρα κρίσιμα διά τήν άνασυγκρότησιν τής χώ­
ρας έτη. Δέον νά σημειωθή ότι ή έξασφάλισις χρη­
ματικών ένισχύσεων έκ του έξωτερικου όχι μόνον
δέν άναιρεί τήν άνάγκην τής έξ έγχωρίων πόρων
συμβολής εiς τήν έκτέλεσιν του προγράμματος έπεν­
δύσεων, άλλ ' άντιθέτως δημιουργεί προσθέτους ύ­
ποχρεώσεις διά νά καταστή δυνατή ή εlς παραγωγικά
έργα άπορρόφησις τών έξασφαλιζομένων εiς συνάλ­
λαγμα πόρων.
)) 'Η Κυβέρνησις, έν όψει πάντων τών άνωτέρω,
έχει τήv ίκανοποίησιν , ότι έξήντλησεν όλας τάς πα­
ρεχόμενας δυνατότητας διά τήν άντιμετώπισιν τών
άναγκών τών κρατικών όργάνων, πιστεύει δέ ότι οί
δημόσιοι ύπάλληλοι, οί δποίοι, δ,πως όλοι oi "Ελλη­
νες πολίται, όφείλουν νά προσαρμόζουν πάντοτε τά
αlτήματά των εlς τά πλαίσια τών δυνατοτήτων τής
οΙκονομίας, συμμερίζονται τήν γενικήν άντίληψιν,
ότι μόνον ή άνάπτυξις τής οΙκονομίας μας θά κατα­
στήση δυνατήν τήν λύσιν του βασικου οlκονομικου
μας προβλήματος καί θά δημιουργήση τάς προϋποθέ­
σεις τής περαιτέρω άνυψώσεως του βιοτικου έπιπέ­
δου όλων τών έργαζομένων 'Ελλήνων)).
Τό ϊδιο άπόγευμα επαναλήφθηκε ή σύσκεψη ύπό
τήν προεδρία του ύπουργοu Οίκονομικών, Κ . Παπα­
κωνσταντίνου, καί μέ τή συμμετοχή έκπροσώπων
τής ΑΔΕΔΥ. Σέ δηλώσεις του μετά τή σύσκεψη, ό
ύπουργός εκαμε τίς άκόλουθες δηλώσεις:
«'Από τοϋ ετους 1956 ή Κυβέρνησις είχε προέλθει είς
διαφόρους παροχάς πρός τούς δημοσίους ύπαλλήλους , έπί
θυσί~ άλλων έξ ίσου έπιτακτικών τής χώρας άναγκών . Αί
παροχαί συνεχίσθησαν καί κατά τό έπόμενον ετος, εϊτε
ύπό γενικήν μορφήν ύπέρ δλων γενικώς των όργάνων τής
κρατικής μηχανής, εϊτε ύπό μορφήν είδικών κατά κλάδου
έπιδομάτων . 'Εκ τών γενικών παροχών τής τελευταίας διε­
τίας οί μισθοί δλων των ύπαλλήλων ηύξήθησαν άπό 11-
25%. 'Εκ των παροχών τούτων έπεβαρύνθη ό προϋπολογι­
σμός μέ συνολικήν δαπάνην άνωτέραν των 920 έκατ . δρχ.
έτησίως, ποσόν τό όποίον συνιστa αϋξησιν γενικώς τών
άΠοδοχών 17% κατά μέσον δρον. Κατά τήν αύτήν περίο­
δον , ή αϋξησις τοϋ τιμαρίθμου άνήλθεν είς 6,6%. Είς τάς
παροχάς αύτάς πρέπει νά προστεθοϋν καί τά άλλα, πέραν
των άποδοχών, ληφθέντα ύπέρ των ύπαλλήλων καί των
στρατιωτικών μέτρα, δπως ή νοσοκομειακή περίθαλψις
καί ή πρόνοια διά τήν στέγασίν των .
» Ήκολούθησε κατ· Άπρίλιον 1958 νέα αϋξησις των
άποδοχών, διά τής καταργήσεως των κρατήσεων έπί των
μισθών καί τών συντάξεων, ή έκ τής όποίας έπιβάρυνσις
τοϋ προϋπολογισμοί> έκτιμaται ε ίς 220 έκατ. δρχ. έτησίως .
Οϋτως, δ προϋπολογισμός έπιβαρύνεται ήδη διά τάς αύξή­
σεις άποδοχών καί συντάξεων κατά 1.150 έκατ . δρχ . έτη­
σίως έπί πλέον τοϋ έν ετει 1956 καταβαλλομένου ποσοϋ.
 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΔΗΜΟΣΙΟΥΠΑΛΛΗΛΙΚΩΝ ΑΙτΗΜΆΤΩΝ
'Η εκ των μισθών καί παροχών εν γένει καί αί εκ των
συντάξεων σημερινή επιβάρυνσις τοϋ προϋπολογισμοί>
άνέρχεται ε{ς 7.046 έκατ. δρχ . επί συνολικοί> (πλήν τών
επενδύσεων) ϋψοuς δημοσίων δαπανών 13.000 έκατ. δρχ.
Διατίθενται τουτέστιν τά 54,2% τοϋ προϋπολογισμοί> τών
δαπανών τοϋ Κράτους, οϋτω δέ τό διά μισθούς καί συντά­
ξεις καί άλλας παροχάς διατιθέμενον ποσόν άπορροφα τά
50,4% των εγχωρίων δημοσίων εσόδων (πλήν των εκ ,δα­
νείων). 'Εκ των σημερινών άνακοινώσεων τοϋ κ. προέδρου
τής Κυβερνήσεως καθίσταται γνωστόν δτι δ προϋπολογι­
σμός επιβαρύνεται εφεξής ετησίως καί μέ νέαν μόνιμον
δαπάνην ύπερβαίνουσαν τά 520 έκατ. δραχμών.
»Πράγματι, οί μισθοί τών δημοσίων ύπαλλήλων πολι­
τικών καί στρατιωτικών, ώς καί αί συντάξεις, αύξάνονται
κατά ποσοστόν 12%, συνυπολογιζομένης καί τής κατ'
'Απρίλιον ε.ε. παρασχεθείσης αύξήσεως διά τής καταργή­
σεως των κρατήσεων επί μισθών καί συντάξεων. 'Ο συνυ­
πολογισμός καί τής παροχής εκείνης επιβάλλεται, τό μέν
διά νά ύπάρξη ή συνολική εiκών τής κατά τήν διάρκειαν
ένός καί τοϋ αύτοϋ ετους παρασχεθείσης αύξήσεως, τό δέ
ϊνα εξασφαλισθή ή ϊση μεταχείρισις δλων τών δημοσίων
όργάνων, διότι ή κατάργησις των κρατήσεων επί των μι­
σθών προσεπόρισε μεγαλυτέραν d:ιφέλειαν ε{ς τούς άνωτέ­
ρους καί καλύτερον άμειβομένους ύπαλλήλους, έπί τών μι­
σθών των δποίων αί κρατήσεις ήσαν μεγαλύτερα ι ~ων κρα­
τήσεων επί τών μισθών τών κατωτέρων καί όλιγώτερον
άμειβομένων ύπαλλήλων (κρατήσεις άπό 2-5%), ετι δέ με­
γαλυτέραν ε{ς τούς συνταξιούχους, αί καταργηθείσαι κρα­
τήσεις των δποίων άνήρχοντο εiς 6, 8 καί 10% επί τής
καταβαλλομένης συντάξεως. 'Η νέα αϋτη αϋξησις άπαιτεί,
κατά τούς ύπολογισμούς τοϋ Γενικοί> Λογιστηρίου, πρό­
σθετον δαπάνη 520 καί πλέον έκατ. δρχ. ετησίως.
»~ Αμεσος δμως εξ δλοκλήρου διάθεσις ένός τοσοϋτον
σημαντικοί> ποσοϋ δέν ήτο βεβαίως δυνατή, ούδέ κάν νοη­
τή, ε{ς στιγμήν καθ' ήν τό εκ τών τακτικών εσόδων τοϋ
προϋπολογισμοί> διατεθέν είς ενίσχυσιν τοϋ προγράμματος
επενδύσεων ποσόν κατά τό λήγον ετος δέν ύπερέβη τά 850
έκατ. δρχ. Κατέστη δθεν άναπόφευκτος δ επιμερισμός τής
επιβαρύνσεως μεταξύ τών προϋπολογισμών των ο{κονομι­
κών ετων 1958 καί 1959, καθωρίdθη δέ ή τμηματική χορή­
γησις τής αύξήσεως κατά τά εν συνεχεί~ εκτιθέμενα:
»α) Παρέχεται άναδρομικώς άπό τής Ιης 'Οκτωβρίου
ε. ε. γενική αϋξησις 9% επί τοϋ βασικοί> μισθοί> τών στρα­
τιωτικών καί των πολιτικών ύπαλλήλων, συνυπολογιζομέ­
νης, ώς ήδη ελέχθη, καί τής διά τής καταργήσεως των
κρατήσεων παρασχεθείσης τοιαύτης. β) 'Από I ης 'Οκτω­
βρίου 1959 παρέχεται άμείωτον τό άπομένον 3% τής συνο­
λικής, ώς έλέχθη, αύξήσεως μισθών καί συντάξεων. γ)
Πρός άντιμετώπισιν τών ε{ς τό Δικαστικόν Σώμα δημιουρ­
γημένων είδικών συνθηκών καί είς εκπλήρωσιν συνταγμα­
τικής ύποχρεώσεως άπεφασίσθη ή αϋξησις τοϋ παρεχομέ­
νου πρός τούς δικαστικούς είδικοϋ επιδόματος, κατά τρό­
πον εξυπηρετοϋντα τήν λειτουργίαν τής δικαιοσύνης. Ή
καταβολή τοϋ ηύξημένου επιδόματος θά άρχίση άπό τής
!ης 'Ιανουαρίου 1959. δ)' Από τής αύτής ήμερομηνίας θά
βελτιωθή εν τινι μέτρφ τό ήδη περιωρισμένον κλαδικόν
επίδομα τών λειτουργών τής Στοιχειώδους 'Εκπαιδεύσεως.
ε) Τό σήμερον καταβαλλόμενον επίδομα άκριβείας (6 ή 9%
κατά περιφέρειαν) θά εξακολουθήση καταβαλλόμενον εiς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
293
τό σημερινόν ϋψος εiς άπολύτους άριθμούς. 'Από τής
εφαρμογής δμως των νέων μέτρων, τό επίδομα άκριβείας
διά τούς νεοδιοριζομένους ή τούς ε{ς τήν Α' περιφέρειαν
μετατιθεμένους καθορίζεται ένιαίως ίσον πρός τό κατα­
βαλλόμενον σήμερον εiς τήν Β' περιφέρειαν. στ) Πέραν
τής νέας αύξήσεως των μισθών καί τών συντάξεων, ή Κυ­
βέρνησις θά Προβή άπό τοϋ προσεχοϋς ετους 1959 είς τήν
καθιέρωσιν τής άποφασισμένης ιατροφαρμακευτικής πε­
ριθάλψεως των εν ενεργεί~ δημοσίων ύπαλλήλων καί των
μελών των οΙκογενειών αύτών, ώς καί τών πολιτικών συν­
ταξιούχων εξ iδίας ύπηρεσίας. Διά τήν παροχήν τούτων θά
άναλάβη δ προϋπολογισμός νέαν επιβάρυνσιν, πέραν τής
άναφερθείσης δαπάνης διά τήν αϋξησιν τών μισθών καί
των συντάξεων καί των είδικών επιδομάτων.
»'Η Κυβέρνησις θά επιζητήση τό ταχύτερον τήν ψήφι­
σιν Νόμου, διά τοϋ δποίου θά εξασφαλισθή δ ελεγχος τής
αύστηράς προσαρμογής πρός τάς διατάξεις τοϋ Συντάγμα­
τος, δσον άφορα τάς εκ τής συμμετοχής είς συμβούλια καί
επιτροπάς προσθέτους άπολαυάς των δημοσίων λειτουρ­
γών . Τό σχέδιον τοϋτο εχει ήδη τύχει τής δεούσης επεξερ­
γασίας. 'Η Κυβέρνησις άπεφάσισε νά είσηγηθή είς τήν
Βουλήν τήν επιβολήν αύτοτελοϋς φορολογίας 10% επί τής
βουλευτικής άποζημιώσεως. Παραλλήλως, ή Κυβέρνησις
χωρεί είς τόν ελεγχον των κατ' tδίαν δαπανών τοϋ προϋ­
πολογισμοί>, επί τφ σκοπφ εξαντλήσεως πάσης τυχόν πα­
ρεχομένης δυνατότητος διασφαλίσεως οίκονομιών ε{ς τήν
λειτουργίαν τής κρατικής μηχανής».
Οί άντιδράσεις τfjς ΑΔΕΔ Υ στήν έξαγγελία των
κυβερνητικών μέτρων ήταν θετική. Μετά άπό τήν
εκτακτη σύγκληση τοϋ Γενικοϋ Συμβουλίου, καί τήν
ένημέρωσή του άπό τόν πρόεδρο Χ. 'Αποστολάκο,
έκδόθηκε άνακοίνωση, μέ τήν όποία «έκφράζεται ή
άπόλυτος ίκανοποίησις των υγιώς σκεπτομένων δη­
μοσίων υπαλλήλων διά τάς κυβερνητικάς άποφάσεις
καί υπογραμμίζεται δτι ό διπλασιασμός τfjς χορηγη­
θείσης αύξήσεως, εναντι τfjς υπό των άρμοδίων εί­
σηγητών προταθείσης τοιαύτης, όφείλεται είς τήν
παρέμβασιν τοϋ προέδρου τfjς Κυβερνήσεως, δικαι­
ωθείσης τοιουτοτρόπως τfjς πρός τόν κ. Κ. Καρα­
μανλfjν έμπιστοσύνης τfjς 'Εκτελεστικής Έπιτρο­
πfjς».
Σύμφωνα μέ τό σχετικό είδησεογραφικό δελτίο,
στήν άνακοίνωση τfjς ΑΔΕΔ Υ περιέχονται άκόμη
καί τά έξfjς:
«Τονίζεται περαιτέρω δτι αί εξαγγελθείσαι κυβερνητι­
καί άποφάσεις δέν άποτελοϋν δλοκληρωτικήν λύσιν τοϋ
μισθολογικοί>, άλλ' δτι δι' αύτών τίθενται άντικειμενικώς
αί βάσεις τής ρυθμίσεως ε{ς τάς σημερινάς δυνατότητας,
καθιεροϋται βαθμιαίως ή άναπροσαρμογή των δημοσιοϋ­
παλληλικών μισθών, όχι βάσει των προσωρινών μέτρων
θεραπείας λόγω των τιμαριθμικών διακυμάνσεων, άλλά βά­
σει προγράμματος θετικής επαυξήσεως τών παροχών, άνε­
ξαρτήτως τής σταθερότητος τοϋ τιμαρίθμου καί δτι διά τήν
χορηγηθείσαν αϋξησιν εξηντλήθησαν δ λα ι αί δυνατότητες
τοϋ δημοσίου προϋπολογισμοί>, Προστίθεται δτι εντός
ετους καί ύπό καθεστώς πλήρους νομισματικής σταθερό-
294 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
τητος, αί αποδοχαί των δημοσίων υπαλλήλων ηύξήθησαν
κ:ατά μέσον δρον κ:ατά 18% περίπου, ώς προκύπτει έκ: τfjς
συνθέσεως τών κάτωθι διατεθέντων κονδυλίων : 225
του έπιδόματος πολυετίας, 285 έκ:ατ. τfjς έπί υπηρεσιακ:fjς
Κυβερνήσεως καταργήσεως τών κρατήσεων συντάξεως,
του θεσμοί> tατροφαρμακ:ευτικ:fjς περιθάλψεως κ:αί 520 τfjς
σημερινfjς αύξήσεως, ήτοι συνολικώς 1.065 έκ:ατομμυρίων.
»'Η Ε. Ε . , αφοί> υπογραμμίζει δτι ολοι οί υγιώς σκεπτό­
μενοι δημόσιοι υπάλληλοι αναγνωρίζουν πλήρως τήν ση­
μασία τfjς επιτευχθείσης λύσεως έν όψει τfjς έθνικ:fjς προ­
σπαθείας διά τήν έκ:τέλεσιν παραγωγικών εργων, έκ:φράζει
τήν εύχήν δπως έντός των πλαισίων του θεσπισθέντος πο­
σοu κ:αί άντί τfjς παροχfjς από 1-10-1959 τοί> υπολοίπου 3%
τfjς αύξήσεως, έφαρμοσθfj, από των μέσων του προσεχοί>ς
ετους, ό θεσμός των τριετιών κ:αί δπως κ:ατατεθfj εις τήν
Βουλήν πρός ψήφισιν τό νομοσχέδιον περί ένοποιήσεως
του μικροί> υπολοίπου των βαθμών 6 κ:αί 7».
Μετά τήν άνακοίνωση τών κυβερνητικών άποφά­
σεων καί τή γνωστοποίηση τών άντιδράσεων τής
ΑΔΕΔ Υ, ή «Καθημερινή» δημοσίευσε τό άκόλουθο
σχόλιο:
Οί δημοσιοϋπαλληλικοί μισθοί κ:αί οί σl!>ντάξεις οϋτε
ήσαν οϋτε, μετά τάς αύξήσεις τάς αναγγελθείσας τό Σάβ­
βατον, θά γίνουν μεγάλοι . Τό πόσόν; δμως , τό όποίον θά
δαπανήση τό Κράτος διά τάς αύξήσεις ε{ναι, αναλόγως
πρός τά δυνατότητάς του, τεράστιον: 520 έκ:ατ . δρχ. κ:αί έν
συνόλφ από του 1956 δι. αύξήσεως μισθών κ:αί συντάξεων:
1.150 έκ:ατ. ~Α ν εδιδε περισσότερα, κ:άθε προσπάθεια έκ:τε­
λέσεως παραγωγικών εργων θά ε πρεπε νά σταματήση. 'Εν
τούτοις, μόνον από τά εργα αύτά ό λαός -κ:αί οί υπάλλη­
λοι- ήμποροί>ν νά αναμένουν πραγματικ:ήν βελ τίωσιν τfjς
ζωfjς των. 'Αλλά κ:αί μέ τήν δαπάνην τών προχθεσινών
έκ:ατ. ή χρηματοδότησις τών εργων θά δυσχερανθfj. 'Η
Κυβέρνησις θά προσπαθήση βεβαίως νά περικ:όψη κονδύ­
λια από αλλοu. 'Από αλλοu δμως; Δεκατρία δισεκατομμύ­
ρια τό ετος δαπανa ό προϋπολογισμός εtς τακ:τικ:άς δαπά­
νας . Τά έπτά έξ αύτών εlναι μόνον μισθοί κ:αί συντάξεις.
'Από ποί> νά περικ:όψη; 'Από τήν παιδείαν, από τόν στρα­
τόν, από τήν γεωργία, τήν πρόνοιαν; Κάποιαι οίκ:ονομίαι
ήμποροί>ν νά γίνουν, αλλά δέν θά εlναι μεγάλαι. ' Ανεξαρ­
τήτως δλων αύτών, αί αύξήσεις πού έδόθησαν μόνον από
τήν σημερινήν Κυβέρνησιν -δηλαδή από τοί> 1956- αν­
τιπροσωπεύουν μέχρις 25% βελτίωσιν των μισθών , ένώ ό
τιμάριθμος ηύξήθη μόνον κ:ατά 6%. Τοuτο σημαίνει δτι
κ:άτι εγινε, κ:άπως ή θέσις τών μισθωτών του δημοσίου
έβελτιώθη. Καί προφανώς αύτά δ λα τά ελαβεν υπ · οψιν της
ή ΑΔΕΔΥ διά νά έκ:φράση τήν ίκ:ανοποίησίν της 12 6. ·
[Στήν εφαρμογή τών νέων μέτρων θά ενταχθεί καί
ή ψήφιση άπό τή Βουλή του νομοσχεδίου «περί πα­
ροχής νοσοκομειακής καί ίατροφαρμακευτικής πε­
ριθάλψεως είς τούς πολιτικούς συνταξιούχους του
Δημοσίου», μέ τό όποίο καθιερώθηκε ή κάλυψη μεγά­
λου μέρους τής νοσοκομειακής καί εξωνοσοκομεια­
κής περιθάλψεως τών συνταξιούχων, συμπεριλαμβα­
νομένων τών στρατιωτικών καί τών μελών τών Σωμά­
των ' Ασφαλείας . Στή διάρκεια τής σχετικής συζητή-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
σεως, τό νομοσχέδιο θά χαρακτηριστεί άπό τόν
ύπουργό Οίκονομικών, Κ. Παπακωνσταντίνου, «ώς
έκ:ατ . κατάκτησις τής τάξεως τών συνταξιούχων», ενώ δ
βουλευτής Γ. Μαυρος θά δηλώσει ότι «dποτελεί άξιό­
35 λογον βήμα διά τούς συνταξιούχους τούς όποίους
είχε ήθικήν ύποχρέωσιν νά περιθάλψη τό Κρά­
τος»Ι27.
τέλος, μετά άπό άπόφαση του Ύπουργικου Συμ­
βουλίου, θά αύξηθουν άναδρομικά, άπό τόν ·Οκτώ­
βριο, οί μισθοί όλων τών ύπαλλήλων Ν.Π . Δ.Δ., 'Ορ­
γανισμών Αύτοδιοικήσεως καί ΙΚΑ καί θά χορηγη­
θουν επιδόματα παραμονής στόν ίδιο βαθμό πάνω
άπό τριετία μέ προσαύξηση 10% στό βασικό μισθό
καί επίδομα συνταξιοδοτικής είσφορaς- κυμαινό­
μενο άπό 3-5% στό σύνολο τών άποδοχών] 12 8 .
22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ συνέντευξή του στούς «New York τimes», ό
'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ίσχυρίζεται ότι οί 'Αμε­
ρικανοί τόν είχαν ενθαρρύνει νά διατυπώσει πρότα­
ση γιά εγγυημένη άνεξαρτησία . 'Η σχετική περικο­
πή τής συνεντεύξεως εχει ώς έξής:
«ΕΙμαι είς θέσιν νά εϊπω δτι ελαβον ένθάρρυνσιν από τό
Σταίητ Ντηπάρτμεντ διά νά διεκ:δικ:ήσω τήν ανεξαρτησίαν
τfjς Κύπρου . Βεβαίως, τό Σταίητ Ντηπάρτμεντ δέν δηλοί
τοί>το δημοσί~ έκ: του φόβου τfjς τουρκ:ικ:fjς αντιδράσεως .
'Εκ: τοί> Σταίητ Ντηπάρτμεντ μοί> έλέχθη δτι οί Βρετανοί
ευρίσκονται πλησιέστερον πρός μίαν συμφωνίαν διά τήν
ανεξαρτησίαν παρά οί Τοί>ρκ:οι».
520
Τό άμερικανικό ύπουργείο 'Εξωτερικών διέψευ­
σε αύθημερόν τόν ίσχυρισμό, ένώ δ 'Αρχιεπίσκοπος
ύποστήριξε καί αύτός, άπό τήν πλευρά του, ότι οί
δηλώσεις του δέν άποδόθηκαν μέ άκρίβεια. 'Οπωσ­
δήποτε, πάντως, ή ένέργειά του είχε γίνει χωρίς προ­
συνεννόηση μέ τήν έλληνική Κυβέρνηση καί εφερε
τά άντίθετα άποτελέσματα άπό αύτά πού προσδοκου­
σε δ 'Αρχιεπίσκοπος, άφου κατ' αύτόν τόν τρόπο
έμφανίστηκαν οί ΗΠΑ νά είναι άντίθετες - η στήν
καλύτερη περίπτωση άδιάφορες - πρός τή λύση δε­
σμευμένης άνεξαρτησίας, καί μάλιστα άμέσως πρίν
άπό τή σχετική συζήτηση στή Γενική Συνέλευση
του ΟΗΕ 129 .
['Ο Ε. 'Αβέρωφ, σέ μεταγενέστερο δημοσίευμά
του, άποδίδει στό γεγονός αύτό βαρύνουσα σημασία,
σέ σχέση μέ τήν εκβαση τής επικείμενης συζητήσε­
ως τής έλληνικής προσφυγής στά 'Ηνωμένα ΥΕθνη :
«' Ατυχώς, τρείς μέρες πρίν αρχίσει ή συζήτηση συνέ­
βηκε ενα γεγονός έξαιρετικ:ά δυσάρεστο γιά τήν προσψυγή
μας.
»Είχαμε μόλις κ:άνει έπίμονα διαβήματα στούς 'Αμερι­
κανούς . 'Ο νέος πρεσβευτής μας στήν Ούάσιγκ:των 'Αλέ­
ξης Λιάτης ε{χε δεί τόν Ντάλλες, προσωπικά εlχα δεί έπα-
 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΗΣ ΣΤΟΝ ΟΗΕ
νειλημμένα τόν Κάμποτ Λότζ. Τά διαβήματά μας εlχαν γί­
νει δεκτά μέ άρκετή συμπάθεια. ·Αλλά, ξαφνικά, στή μεγά­
λη άμερικανική έφημερίδα «New York Times)), δημοσιευό­
ταν μιά πολύ δυσάρεστη συνέντευξη πού εlχε δώσει δ
'Αρχιεπίσκοπος στό γνωστό δημοσιογράφο Μιχαήλ
Τζέιμς. 'Η συνέντευξη ε{ χε τρία κύρια σημεία:
))- Τήν άπόφαση περί άνεξαρτησίας, δήλωνε δ • Αρ­
χιεπίσκοπος, τήν ε{χε λάβει επειτα άπό άμερικανική προ­
τροπή.
))- 'Η άνεξαρτησία δέν άπέκλειε τήν ενωση, πού θά
μπορουσε νά γίνει άργότερα.
))- Δέν μπορουσε νά έγγυηθεί δτι θά tμεναν στήν Κύ­
προ άγγλικές βάσεις.
)) 'Η ζημιά πού μάς εγινε έκδηλώθηκε άμέσως, iδίως
στούς κύκλους τών 'Ηνωμένων 'Εθνών. ~ Αγγλοι καί
Τουρκοt ~λεγαν δτι δ Μακάριος ήταν τώρα ειλικρινέστε­
ρος, καί δτι δημόσια άποδείκνυε πώς δ Ζορλού εlχε δίκιο
δταν μιλουσε γιά τέχνασμα . ·Από τήν πλευρά του, τό Στέ­
ητ Ντηπάρτμεντ, διέψευδε δημόσια δτι εlχε δποιαδήποτε
άνάμειξη στήν πρόταση γιά άνεξαρτησία, καί άνεπίσημα
tλεγε δτι άσφαλώς δ Μακάριος προσπάθησε νά τούς έκθέ­
σει στούς ~ Αγγλους καί στούς Τούρκους. Οί φίλοι τών
άντιπάλων μας έκμεταλλεύονταν τό πράγμα, ένώ οί δικοί
μας φίλοι άνησυχουσαν καί ρωτουσαν. 'Εμείς, αίφνιδια­
σμένοι, λέγαμε πώς δέν εlχαν άποδοθεί καλά τά δσα εlχε
πεί δ 'Αρχιεπίσκοπος.
))Προσωπικά, ή πρώτη μου άντίδραση ήταν δτι δέν
μπορουσε πιά ΗΕλληνας υπουργός νά υποστηρίξει τήν
προσφυγή χωρίς νά χάσει καί ή Κυβέρνησή του καί δ ίδιος
τό κύρος του. Τό τηλεγράφησα στήν Κυβέρνηση (άριθ.
πρωτ. 4574/21 .11.1958) καί σκέφτηκα νά άναθέσω τήν άρ­
χηγία τής άντιπροσωπείας σέ Κύπριο, πράγμα πού τό συζή­
τησα μέ τά μέλη τής άντιπροσωπείας μας (σελ. 32 έκθέσε­
ως Μόνιμης ·Αντιπροσωπείας). ·Ο πρωθυπουργός, δμως,
στόν όποίο άνέφερα τηλεφωνικώς τί εlχε συμβεί , άπέκλει­
σε κατηγορηματικά δποιαδήποτε άλλαγή στήν άρχηγία
τής έλληνικής άντιπροσωπείας)) 130 ].
25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
·Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, δέχεται σέ
άποχαιρετιστήρια έπίσκεψη τό ναύαρχο Μπρίσκοου,
άρχηγό της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ, δ δποίος
άποχωρεί λόγω δρίου ήλικίας καί του έπιδίδει τά
διάσημα του μεγαλόσταυρου του Γεωργίου Α'.
'Ο ναύαρχος Μπρίσκοου έξή ρε τή συνεργασία
του μέ τήν ήγεσία των έλληνικών ένόπλων δυνάμεων
καί τόνισε οτι θά ήταν δυνατό νά πράξει πολλά γιά
τήν 'Ελλάδα, περισσότερα άπό οσα επραξε, καί οτι
θά άναφέρεται σ· αύτή πάντοτε μέ θαυμασμό .
25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ- 4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Συζητείται στή Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ή
προσφυγή τής 'Ελλάδος ύπέρ τής δημιουργίας άνε­
ξαρτήτου κυπριακοί) Κράτους.
Τό έλληνικό αίτημα βασιζόταν στήν άμετακίνη­
τη θέση οτι τό Κυπριακό εΙναι πρόβλημα πού άφορα
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
295
τήν έλευθερία καί αυτοδιάθεση του κυπριακοί) λαου.
Σχέδια, κατά συνέπεια, οπως του Μάκ Μίλλαν, εΙναι
άντιδημοκρατικά καί άντίθετα στίς άρχές του Κατα­
στατικοί) Χάρτη του ΟΗΕ.
Τό κλίμα στή Γενική Συνέλευση δέν ήταν ευνοϊ­
κό γιά τίς έλληνικές θέσεις. Η διάθεση πού διέπνεε
εντονα τήν άτμόσφαιρα ήταν έκείνη του συμβιβα­
σμοu. 'Η άπόρριψη τής πρωτοβουλίας Σπάακ γιά
σύγκληση διασκέψεως ετεινε νά προσδώσει στήν
έλληνική πλευρά τό χαρακτηρισμό του άδιαλλά­
κτου. Οί δηλώσεις Μακαρίου γιά δήθεν ένθάρρυνσή
του άπό τήν άμερικανική Κυβέρνηση σχετικά μέ τήν
πρόταση γιά δεσμευμένη άνεξαρτησία, καθώς καί τά
ύπονοούμενα πού εΙχε άφήσει νά πλανώνται γιά τό
μέλλον μίας άνεξάρτητης Κύπρου καί ή άμερικανική
διάψευση πού άκολούθησε, ε{χαν στήν οuσία άποδυ­
ναμώσει τό έλληνικό αίτημα . Ταυτόχρονα, οί ταρα­
χές στήν Κύπρο εuνοοuσαν τόν τουρκικό ίσχυρισμό
οτι συμβίωση 'Ελληνοκυπρίων καί Τουρκοκυπρίων
ήταν άδύνατη.
τίς θέσεις τής έλληνικfίς πλευρaς άνέπτυξε στή
Γενική Συνέλευση δ ύπουργός 'Εξωτερικών, Ε.
'Αβέρωφ. Μετά άπό άλλεπάλληλες διακυμάνσεις
στήν πορεία των συζητήσεων καί έπίπονες διαπρα­
γματεύσεις γιά τήν έξεύρεση σχεδίου άποφάσεως γε­
νικότερης άποδοχής, εγινε δεκτή, μετά άπό είσήγη­
ση του άντιπροσώπου του Μεξικου, ή άκόλουθη δια­
τύπωση:
«'Η Γενική Συνέλευση, άφου έξέτασε τό ζήτημα τής
Κύπρου, άφου tλαβε υπόψη τήν άπόφαση I Ο 13/ ΧΙ, έκφρά­
ζει τήν έμπιστοσύνη της δτι θά συνεχιστουν προσπάθειες
μεταξύ των μελών γιά νά έπιτευχθεί εiρηνική, δημοκρατι­
κή καί δίκαιη λύση, σύμφωνα μέ τόν Χάρτη τών · Ηνωμέ­
νων 'Εθνών)).
Μετά τήν δλοκλήρωση των συζητήσεων στή Γε­
νική Συνέλευση του διεθνοuς όργανισμοu, δ 'Αρχιε­
πίσκοπος Μακάριος συνόψισε, σέ δημόσιες δηλώ­
σεις, τίς έντυπώσεις του, μή παραλείποντας νά έξάρει
τή σθεναρή στάση του ύπουργοu ·Εξωτερικών της
'Ελλάδος:
«Κατά τήν συζήτησιν του Κυπριακου ένώπιον τής πολι­
τικής έπιτροπής, ήτο έξ άρχής κατάδηλον δτι πολλαί άν­
τιπροσωπείαι ήσαν πρόθυμοι νά λάβουν σαφή θέσιν έπί
τής ούσίας του ζητήματος. 'Ωρισμένα έκ τών υποβληθέν­
των σχεδίων ώμίλουν περί διαπραγματεύσεων πρός έξεύ­
ρεσιν φιλικής λύσεως, χωρίς νά καθορίζουν τήν βάσιν έπί
τής δποίας θά διεξήγοντο αί διαπραγματεύσεις αύταί.
)) ·Η άμερικανική στάσις ηύνόησε τήν κατεύθυνσιν αύ­
τή ν καί έπηρέασε πολλάς άντιπροσωπείας, ωστε νά μειωθή
ή υποστήριξις του ίνδικου σχεδίου.
))Τό σχέδιον του 'Ιράν, ώς άρχίκώς υπεβλήθη, ηύνόει
μάλλον τάς τουρκ ικάς άπόψεις. ·Η λύσις δμως τής διχοτο­
μήσεως ούδεμίαν άπήχησιν εύρε μεταξύ των άντιπροσω­
πειών, καταδικασθείσα υπό των περισσοτέρων έξ αύτών,
296 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
ιΟστε ή τουρκική άντιπροσωπεία ήναγκάσθη νά άποσύρη
τό σχέδιόν της, ή άντιπροσωπεία τοϋ 'Ιράν νά έπιφέρη
μεταβολάς εiς τό iδικόν της σχέδιον, διά νά τό καταστήση
περισσότερον συμπαθές .
»ΕΙναι χαρακτηριστικόν δτι ούδείς μεταξύ τών λαβόν­
των τόν λόγον ένώπιον τής πολιτικής έπιτροπής, ύπεστή­
ριξε τήν τουρκικήν άξίωσιν περί δοχοτομήσεως καί έπί
τοϋ θεωρητικοϋ πεδίου έπετεύχθη κατοχύρωσις τής έννοί­
ας τής άκεραιότητος τής νήσου.
»'Η έλληνική άντιπροσωπεία, καί δλως iδιαιτέρως δ
ύπουργός ·Εξωτερικών κ . • Αβέρωφ, κατέβαλεν ύπεραν­
θρώπους προσπαθείας καί έπέτυχε, παρά τάς τρομεράς άν­
τιδράσεις, νά μετατοπίση τήν βάσιν τοϋ iρανικοϋ σχεδίου
έκ τής εύνοούσης τάς άγγγλοτουρκικάς έπιδιώξεις θέσεως.
'Ο κ. 'Αβέρωφ εδωσε γενναία ν μάχη ν έπί τοϋ κυπριακοϋ
ζητήματος, τό δποίον έχειρίσθη μέ ύψηλόν πολιτικόν ήθος
καί διπλωματικήν ικανότητα καί έπέτυχεν δ, τι ήτο δυνατόν
νά έπιτευχθή ύπό τάς πλέον δυσμενείς συvθήκας».
Μετά τήν δλοκλήρωση της συζητήσεως στή Γε­
νική Συνέλευση του ΟΗΕ, δ Βρετανός πρωθυπουρ­
γός, Χ. Μάκ Μίλλαν, άπέστειλε στόν Κ. Καραμανλή
τό άκόλουθο μήνυμα:
«Χαίρω πολύ διότι κατά τήν συζήτησιν τοϋ Κυπριακοϋ
εiς τά 'Ηνωμένα VΕθνη ένέκρίθη δμοφώνως ή άπόφασις ή
όποία εΙ χε συμφωνηθή μεταξύ τής 'Ελλάδος, τής Τουρκίας
καί τοϋ 'Ηνωμένου Βασιλείου. Ή το πολύ θλιβερόν δι·
έμέ καί διά τόν λαόν μας, στό σύνολόν του, δτι τό κυπρια­
κόν πρόβλημα ε{χε έπισκιάσει τήν παραδοσιακήν φιλίαν
καί συνεργασίαν μεταξύ τών 'Ελλήνων καί τοϋ βρετανικοϋ
λαοϋ. 'Ενθυμοϋμαι τάς ή μέρας τοϋ πολέμου καί τής στενής
φιλίας μεταξύ 'Ελλάδος καί • Αγγλίας. Ένθυμοϋμαι έπί­
σης τήν περίοδον δοκιμασίας τοϋ χειμώνος τοϋ 1944-45.
Αίσθάνομαι δτι πρέπει νά διδαχθώμεν άπό τό μάθημα πού
μaς δίδουν δλα αύτά καί νά προσπαθήσωμεν νά έργασθώ­
μεν άπό συμφώνου καί έν συνεργασί~ μεταξύ δλων μας. Θά
χρειασθή πολλή ύπομονετική έργασία διά νά καταλήξω­
μεν εiς άποτελέσματα πού ολοι έπιθυμοϋμεν».
'Ο Κ. Καραμανλής άπηύθυνε στόν "Αγγλο δμό­
λογό του τήν άκόλουθη άπαντητική έπιστολή, στίς
22 Δεκεμβρίου:
«'Επιθυμώ νά Σaς εύχαριστήσω διά τό άπό 9 Δε­
κεμβρίου μήνυμά σας.
»Θέλω νά πιστεύω δτι έκ τής δλης στάσεως τής
έλληνικής Κυβερνήσεως κατά τήν τελευταίαν αύτή ν
περίοδον άποδεικνύεται δτι ή πρόθεσίς της εlναι νά
κάμη κάθε παραχώρησιν, ή όποία συμβιβάζεται μέ
τήν ίκανοποίησιν τού δικαίου αiτήματος τού κυπρι­
ακού λαού. Τό διαλλακτικόν τούτο πνεύμα ήδυνήθη­
τε νά διαπιστώσητε καί ·Υμείς προσωπικώς κατά τό
έν 'Αθήναις ταξίδιόν σας.
)) 'Ιδιαιτέρως έλυπήθην, διότι, παρά ταύτα, έπρο­
χωρήσατε εlς τήν μονομερή έφαρμογήν τού σχεδίου
σας.
))Θέλω, έν τούτοις, νά πιστεύω δτι, μετά τήν άπό­
φασιν τών 'Ηνωμένων 'Εθνών καί μέ τήν κοινήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
δλων ήμών προσπάθειαν, θά εvρεθή τρόπος έπιλύ­
σεως τού Κυπριακού, δστις νά ίκανοποιή τά λογικά
καί δίκαια αiτήματα δλων τών ένδιαφερομένων)) 131 •
Στό περιθώριο τών έργασιών τfίς Γενικής Συνε­
λεύσεως, δ Τουρκος ύπουργός τών 'Εξωτερικών, Φ .
Ζορλού, προσέγγισε τόν Ε. 'Αβέρωφ καί εκαμε νύξη
γιά μιά πιθανή έλληνοτουρκική συνεννόηση στό
Κυπριακό, ή όποία καί δέν θά βασιζόταν στήν ίδέα
τής διχοτομήσεως. οι δύο ύπουργοί συναντήθηκαν
καί πάλι, στίς 6 Δεκεμβρίου, προτου άναχωρήσουν
άπό τή Νέα Ύόρκη, δίνοντας μία πρώτη προέκταση
στήν άρχική άνταλλαγή άπόψεων. ·Η πρωτοβουλία
τής τουρκικής πλευράς δέν ήταν άνεξάρτητη άπό τά
πρόσφατα γεγονότα στή Μέση 'Ανατολή, τά όποία
καί ε{χαν δημιουργήσει στήν "Αγκυρα άνησυχίες σέ
βαθμό πού νά εύνοουν τήν τάση προσεγγίσεως μέ τήν
• Ελλάδα καί βελτιώσεως τών σχέσεων μέ τίς χώρες
τής δυτικής Εύρώπης.
·Η πρώτη αύτή έπικοινωνία μεταξύ 'Αβέρωφ καί
Ζορλού, άν καί καθαρά διερευνητική, έπικεντρώθη­
κε στήν έξέταση της δυνατότητας γιά τήν κοινή
άποδοχή ένός καθεστώτος δεσμευμένης άνεξαρτησί­
ας . 'Απέναντι στήν έπίδειξη ζωηρής διαθέσεως του
Τούρκου δμολόγου του γιά τήν έπίτευξη συμφ9)νίας,
δ 'Έλληνας ύπουργός τών 'Εξωτερικών φάνηκε πε­
ρισσότερο συγκρατημένος. Παράλληλα, ε{χε σπεύ­
σει νά διαμηνύσει τηλεφωνικά στόν πρωθυπουργό
ότι «οί λεπτομέρειες άφηναν μερικές δειλές έλπίδες»
καί ότι έπιφυλασσόταν νά τόν ένημερώσει προφορι­
κά μετά τήν έπάνοδό του στήν 'Αθήνα. 'Εξάλλου,
δέν παρέλειπε νά άνταλλάξει άπόψεις καί μέ τόν
·Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, δ δποίος καί άντιδρουσε
καταρχήν θετικά.
Σέ μεταγενέστερη άφήγησή του, άφου άναφέρε­
ται στά σημεία αύτά, δ Ε. 'Αβέρωφ συνεχίζει:
«Στήν ·Αθήνα, ένημέρωσα τόν πρωθυπουργό μέ κάθε
δυνατή λεπτομέρεια, τόσο γιά τά ποικίλα καί μάλλον δυσά­
ρεστα πολιτικά δεδομένα τής μάχης στόν ΟΗΕ δσο καί γιά
τή συνομιλία μέ τόν Τοϋρκο ύπουργό . ·Ο πρωθυπουργός
διατύπωσε τή γνώμη πώς επρεπε άσφαλώς νά συνεχίσουμε
αύτές τίς συνομιλίες, άφοϋ παραδεχόμαστε δτι μ· αύτές
ύπήρχαν έλπίδες νά ματαιωθεί τό όλέθριο σχέδιο Μάκ
Μίλλαν. Τόνισε δμως πώς, δσο άμυδρές κι liν ήταν οί έλπί­
δες, άφοϋ μέ τίς έπαφές αύτές ζητούσαμε νά δδηγηθοϋμε
πρός λύση, επρεπε άπό δώ καί πέρα νά συνεργαστοϋμε
στενότερα μέ τόν 'Αρχιεπίσκοπο. Δέν έπρόκειτο γιά χει­
ρισμούς δπου μaς επεφτε δ κύριος λόγος, άφοϋ έμείς τούς
κάναμε. 'Επρόκειτο γιά λύση γιά τήν όποία επρεπε νά
εχουμε γνώμη, άλλά τήν όποία θά δεχόταν ή θά άπέρριπτε
δ ·Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, ώς έξουσιοδοτημένος έκπρό­
σωπος τών Κυπρίων».
·Η έπαναβεβαίωση τών θετικών διαθέσεων καί
του 'Αρχιεπισκόπου, θά δώσει στόν Ε. 'Αβέρωφ τή
δυνατότητα νά συμπεράνει:
 ΑΝΑΔΙΟΡΓ ΑΝΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 297

«Προσωπικά, μου εφτανε ή έπιβεβαίωση αύτών των γε­ θά προκύψει μετά τή φυσιολογική εξοδο άριθμοu
νικών τοποθετήσεων, γιά νά μπορώ σέ λίγες μέρες νά έπα­ κρατικών λειτουργών.
ναλάβω τίς συνομιλίες μου μέ τό Φατίν Ζορλού . Μου
εφτανε, γιατί οί συνομιλίες ήταν άκόμα σέ καθαρά διερευ­ 26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
νητικό στάδtο>> 132 •
·Ο Κ. Καραμανλής, μέ τήν εύκαιρία τής έπετείου
τής δηλώσεως Μπάλφουρ, άποστέλλει στόν γ. διοι­
26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
κητή τής περιοχής τής Γάζας, στρατηγό 'Αχμέτ Σά­
'Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, συγκαλεί, μέ λεμ, τό άκόλουθο τηλεγράφημα:
τή συμμετοχή καί τών ύπουργών οικονομικών καί
«Ή έλληνική Κυβέρνησις βαθέως συγκινημένη
Προεδρίας, τήν έπιτροπή άναδιοργανώσεως τών δη­
έκ τών σκληρών δοκιμασιών, τάς όποίας διέρχονται
μοσίων ύπηρεσιών, προκειμένου νά ένημερωθεί γιά οί πρόσφυγες τijς Παλαιστίνης, θά συνεχίση τάς
τήν πορεία τών έργασιών της καί νά δώσει σχετικά
προσπαθείας της διά τήν άνακούφισιν τών δεινών
τίς άναγκαίες κατευθύνσεις.
των καί εύχεται είλικρινώς δπως τερματισθij ταχέως
'Απέυθυνόμενος στά μέλη τής έπιτροπής, δ πρω­
ή τραγωδία αύτψ>.
θυπουργός άναφέρθηκε στίς προσπάθειες τής Κυ­
βερνήσεως νά ίκανοποιήσει τήν άνάγκη γιά τήν Τό μήνυμα του 'Έλληνα πρωθυπουργοu εγινε,
άποκέντρωση καί χαρακτήρισε ώς ίκανοποιητικά τά όπως ήταν φυσικό, δεκτό μέ ίδιαίτερη ίκανοποίηση
μέχρι στιγμής άποτελέσματα, τά όποία, όπως τόνισε, μεταξύ τών 'Αράβων, οί δποίοι καί είχαν τήν εύκαι­
θά γίνουν περισσότερο αίσθητά ίδιαίτερα στήν ρία νά έξάρουν έκ νέου τή σταθερή συμπαράσταση
έπαρχία σέ διάστημα ένός-δύο έτώV' καί ύπογράμμι­ τών 'Ελλήνων στούς δίκαιους άγώνες τους.
σε . άκόμη :
27 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
«Παραμένει όξύ τό πρόβλημα άναδιοργανώσεως
'Ο Κ. Καραμανλής μεταβαίνει στό ύπουργείο
τών κεντρικών ύπηρεσιών, ή δέ Κυβέρνησις άποδίδει
Συντονισμοu καί συνεργάζεται μέ τούς άρμόδιους
ίδιαιτέραν σημασίαν είς τήν άπλούστευσιν τών διοι­
παράγοντες γιά τήν έφαρμογή του . προγράμματος
κητικών διατυπώσεων καί είς τήν διευκόλυνσιν τών
έπενδύσεων του ετους 1958 καί γιά τήν κατάρτιση
σχέσεων /.ιεταξύ διοικήσεως καί πολίτου.
του προγράμματος του προσεχοuς ετους.
»Γενικώς αί δημόσιαι ύπηρεσίαι πρέπει νά κατα­
Μετά τόν τερματισμό τής συσκέψεως έκδόθηκε
στουν παραγωγικώτεραι καί νά συμβάλουν έν τψ
κυβερνητική άνακοίνωση, η όποία έπισήμαινε, ότι
μέτρφ τijς εύθύνης των είς τήν κοινήν προσπάθειαν
«παρά τήν δίμηνον άνάσχεσιν λόγφ τής ύπηρεσια­
διά τήν αϋξησιν του έθνικου είσοδήματος καί τήν
κής Κυβερνήσεως κρίνεται ίκανοποιητική η πορεία
βελτίωσιν του βιοτικου έπιπέδου του έλληνικου λα­
του προγράμματος, δεδομένου ότι μέχρι 1958 θά
ου. Αί νομαρχίαι έχουν ήδη καταστij μονάδες αύτο­
άπορροφηθοuν 2,5 δισεκ. δρχ. έκ 2.827 έκατ. δρχ.
δύναμοι, οί δέ νομαρχιακοί προϋπολογισμοί άν­
(ποσοστόν πραγματώσεως 93% εναντι άπορροφη­
τλουντες πόρους αύτών καί άπό τό πρόγραμμα έπεν­
θέντων 1,9 δίς του 1957 καί 1.266 έκατ . 1956)».
δύσεων καί άπό τοπικάς πηγάς έφθασαν σήμερον είς
τό ϋψος τών 600 έκατ. δρχ. ».
27 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Τά μέλη τής έπιτροπής άνέφεραν στόν πρωθυ­ 'Υ πογράφεται μεταξύ τών Κυβερνήσεων τής 'Ελ­
πουργό ότι εχουν η δη έκπονηθεί συγκεκριμένες προ­ λάδος καί τής 'Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας τής
τάσεις πάνω σέ θέματα ζωτικής σημασίας, ένώ άλλα Γερμανίας συμφωνία μακράς οίκονομικής συνεργα­
τελοuν η δη ύπό έξέταση. 'Ο πρωθυπουργός καθόρι­ σίας <<ύπό τήν πρόθεσιν όπως καταστή διαρκώς στε­
σε τίς άρχές πού πρέπει νά διέπουν τίς περαιτέρω νωτέρα η ενωσις τών οικονομιών τών εύρωπαϊκών
έργασίες καί συνέστησε τήν έπίσπευσή τους. χωρών». Συνομολογείται έπίσης συμφωνία γιά τή
:Σέ νεώτερη κυβερνητική άνακοίνωση, στίς 29 χορήγηση δανείου πρός τήν 'Ελλάδα 200 έκατ . μάρ­
Νοεμβρίου, άνακοινώθηκε ότι δ Κ. Καραμανλής θά κων, μέ έπιτόκιο 6%, έξοφλητέο σέ διάστημα 20
προεδρεύει άνά 15νθήμερο τής έπιτροπής, προκειμέ­ έτών.
νου νά έπιτευχθεί, μέχρι τό τέλος 'Ιανουαρίου του
«Αί Κυβερνήσεις του Βασιλείου τής 'Ελλάδος καί τής
1959, η σύνταξη καί έπεξεργασία τών κανονισμών
'Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής Γερμανίας, έμφορούμεναι
τών ύπουργείων μέ στόχο τήν όρθολογικότερη διάρ­
άπό τήν έπιθυμίαν δπως έμπεδωθή καί προαχθή περαιτέρω
θρωση καί λειτουργία τών δημοσίων ύπηρεσιών. Δι­
ή οίκονομική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών καί ύπό
ευκρινίστηκε άκόμη ότι η έπιτροπή θά συζητήσει τήν πρόθεσιν δπως καταστή διαρκώς στενωτέρα ή ~νωσις
σχέδιο βελτιώσεως τής οικονομικής θέσεως τών δη­ τών οίκονομιών των εύρωπαϊκών χωρών, συνωμολόγησαν,
μοσίων ύπαλλήλων μέσω τής άποσυμφορήσεως πού έκκινουσαι άπό τάς συμφωνίας τής Ιlης Νοεμβρίου 1953

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

298 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
περί τής οικονομικής συνεργασίας μεταξύ του Βασιλείου
τής 'Ελλάδος καί τής 'Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής
Γερμανίας, τό ύπό τήν αuτήν χρονολογίαν πρόσθεταν ταύ­
τtJ πρωτό κολλον ώς καί τό σχετικόν τής 21 ης Σεπτεμβρίου
1955, τά κάτωθι:
>> I. 'Αμφότερα ι αί Κυβερνήσεις συμμερίζονται τήν
l:iποψιν δτι α ί παρά τής Κυβερνήσεως τής 'Ομοσπόνδου
Δημοκρατίας τής Γερμανίας άναληφθείσαι πλήρεις η
άπλαί έγγυήσεις πρός τόν σκοπόν τής χρηματοδοτήσεως
έξαγωγtί>ν ειδών έπενδύσεων καί παγίων έγκαταστάσων εις
'Ελλάδα άποτελοuν σημαντικόν στοιχείον διά τήν πρα­
γματοποίησι ν σχεδίων εργων βιομηχανικής άναπτύξεως
είς τήν τελευταίαν jtαύτην χώραν, ώς έπίσης καλήν βάσιν
διά τήν συνεργασίαν τής έλληνικής μετά τής γερμανικής
οικονομίας έν τφ πλαισίφ τής οικονομικής άναπτύξεως
τής · Ελλάδος .
»Πρός συνέχισιν τοιούτων μέτρων βοηθείας ή Κυβέρ­
νησις τής 'Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής Γερμανίας έν
συνδρομτ! τtί>ν άναγκαίων προϋποθέσεων καί δρων καί εις
ijν περίπτωσιν θά ε{ ναι δυνατόν εις τούς Γερμανούς έξαγω­
γείς νά έξευρίσκουν τά άναγκαία χρηματικά μέσα , ούτοι δέ
θά εlναι πρόθυμοι νά παρέχουν μακράς προθεσμίας πλη­
ρωμής, θέλει άναλάβει πλήρεις η άπλας έγγυήσεις διά
συμβάσεις προβλεπούσας μακράς προθεσμίας έξοφλήσε­
ως . ·Ο καθορισμός προθεσμίας έξοφλήσεως θέλει γίνεται
κατά περίπτωσιν .
»2. ' Η Κυβέρνησις τοu Βασιλείου τής 'Ελλάδος προ­
τίθεται δπως έν τφ πλαισίφ τής οικονομικής άναπτύξεως
τής χώρας πραγματοποιήση η προαγάγη τήν έκτέλεσιν
πρωτίστως τtί>ν έν παραρτήματι ύπ ' άρ . I τής παρούσης
συμφωνίας άναφερομένων σχεδίων, μή άποκλειομένου
δπως προστεθοuν καί άλλα οικονομικώς χρήσιμα . 'Εφ' φ
έκφράζει τήν έλπίδα συνεργασίας μετά τής γερμανικής οι­
κονομίας ύπό δρους διεθνοuς άνταγωνισμοu.
>>~lνα διευκολυνθή εις τούς Γερμανούς έξαγωγείς ή κα­
τά τήν συνεργασίαν των διά τήν πραγματοποίησιν τtί>ν
προειρημένων σχεδίων έπιζητουμένη έκ μέρους τής έλλη­
νικής Κυβερνήσεως μακροετής χρηματοδότησις , ή Κυ­
βέρνησις τής • Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής Γερμανίας
θά μεριμνήση δπως έν συνδρομτΙ τtί>ν άναγκαίων προϋποθέ­
σεων καί δρων, διατεθοuν πιστωτικά μέσα ποσοu 100 έκατ.
μάρκων (DM) χάριν συνεχίσεως τής χρηματοδοτήσεως
πρός έπίτευξιν τής άνωτέρω προθεσμίας έξοφλήσεως ύπό
τούς εuνοϊκωτέρους δυνατούς δρους.
»3. 'Αμφ6τεραι αί Κυβερνήσεις άποδίδουν ιδιαιτέραν
σημασίαν εί~ τήν στενήν συνεργασίαν έπί του τεχνικοί)
πεδίου. 'Εν ττi προσπαθεί~ δπως αϋτη προάγηται, ή 'Ομο­
σπονδιακή Κυβέρνησις θέλει διαθέσει έκ τοu προϋπολογι­
σμοu 1958/59 ποσόν 3.000.000 μάρκων (DM), τό δποίον θά
χρησιμεύη ίδί~ διά τήν χρηματοδότησιν γνωματεύσεων
καί τεχνικών μελετών καταρτιζομένων έκ μέρους Γερμα­
νών ειδικών η έπιχειρήσεων διά σχέδια εργων οίκονομικής
άναπτύξεως έν • Ελλάδι.
>>'Η Κυβέρνησις τοu Βασιλείου τής 'Ελλάδος προτεί~
νει τοιαύτην τεχνικήν συνεργασίαν ίδί~ διά τούς κάτωθι
κλάδους τής οίκονομίας:
»- Βιομηχανία σόδας .
>>- Έκκαμίνευσις σιδηροκραμάτων, ίδί~ σιδηρομαγ­
γανίου, σιδηροχρωμίου, σιδηροπυρίτου κ.λ.π.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
>>-' Εκκαμίνευσις ψευδαργύρου.
>>- Βιομηχανία άλουμίνας καί άλουμινίου.
>>- Βιομηχανία πυριμάχων ύλικtί>ν.
>>- Βιομηχανία προϊόντων έπεξεργασίας λευκολίθου
καί μελέτη τtί>ν δυνατοτήτων παραγωγής μεταλλικοί) μα­
γνησίου.
»-'Εγκαταστάσεις καταψύξεως όπωρικtί>ν καί λαχανι-
κών, ώς πρός έξαγωγήν.
>>- Βιομηχανία παραγωγής κυτταρίνης .
>>- ' Υδροηλεκτρικά εργα .
>>' Αμφότερα ι αί Κυβερνήσεις συμφωνοuν είς τήν έπι­
δίωξιν δπως τά σχέδια, ή έκτέλεσις τtί>ν δποίων άποφασί­
ζεται έπί ττι βάσει των ρηθεισtί>ν τεχνικών προεργασιών,
πραγματοποιοuνται έν τφ πλαισίφ τής γερμανοελληνικής
οίκονομικής συνεργασίας καί ττι συμβολτΙ ώς καί διά πα­
ροχών έκ μέρους άμφοτέρων των πλευρών.
»4. Αί δύο Κυβερνήσεις άποδίδουν ιδιάζουσαν σημα­
σίαν είς έπιχειρηματικήν δραστηριότητα άσκουμένην άπό
κοινοu ύπό τής έλληνικής καί τής γερμανικής οίκονομίας
ώς καί είς τήν έγκατάστασιν γερμανικών έπιχειρήσεων έν
' Ελλάδι χάριν στενωτέρας οίκονομικής συνεργασίας. 'Έ­
χουν τήν γνώμην δτι ύφίστανται πρός τοuτο πρόσφοροι
προϋποθέσεις είς διαφόρους κλάδους τής οίκονομίας.
>>'Υπό τήν συνάρτησιν ταύτην άμφότεραι αί Κυβερνή­
σεις χαιρετίζουν τήν έπί τοu πεδίου τούτου πρωτοβουλίαν
τtί>ν έλληνικtί>ν καί γερμανικών Τραπεζών, ώς συγκεκριμέ­
νην συμβολήν είς τήν οίκονομικήν συνεργασίαν. 'Αμφό­
τεραι αί Κυβερνήσεις τοu Βασιλείου τής ·Ελλάδος καί τής
·Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας θέλουν παράσχει κατά τό
δυνατόν τήν συνδρομήν των είς προσπαθείας ύπό τό προε­
κτεθέν πνεuμα .
>>' Εμφορούμεναι έκ τής προθέσεως ταύτης αί Κυβερνή­
σεις τοu Βασιλείου τής ·Ελλάδος καί τής ·Ομοσπόνδου
Δημοκρατίας τής Γερμανίας θέλουν προέλθει είς διαπρα­
γματεύσεις κατά τόν 'Ιανουάριον η Φεβρουάριον 1959 έν
'Αθήναις πρός κατάρτισιν συμφωνίας περί έγκαταστάσεως
ώς καί συμφωνιών περί προστασίας καί έξασφαλίσεως των
περιουσιακών στοιχείων τtί>ν ύπηκόων εκατέρου τtί>ν συμ­
βαλλομένων μερών εις τό εδαφος του έτέρου, τήν μεταφο­
ράν καί έπιστροφήν (τρανσφέρ) έπενδυομένων κεφαλαίων,
τήν μεταφορά ν κερδών ώς καί τήν παραμονή ν καί άπασχό­
λησ ιν έργαζομένων.
»5. 'Η Κυβέρνησις τοu Βασιλείου τής 'Ελλάδος καί ή
Κυβέρνησις τής 'Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής Γερμανί­
ας διαβλέπουν είς τήν έκπαίδευσιν • Ελλήνων έργατοτεχνι­
τtί>ν έν Γερμανί~ σημαντικόν παράγοντα διά τήν βιομηχα­
νικήν άνάπτυξιν τής ·Ελλάδος. Συμφωνοuν δθεν δπως, με­
τά τήν περαίωσιν του ijδη έκτελουμένου, έπακολουθήση ή
έκτέλεσις καί άλλων προγραμμάτων έκπαιδεύσεως • Ελλή ­
νων έργατοτεχνιτtί>ν, δι' {i ή ·Ομόσπονδος Δημοκρατία τής
Γερμανίας έν τφ πλαισίφ τtί>ν εις διάθεσίν της μέσων θά
παράσχη, ώς καί μέχρι τοuδε, τήν οίκονομικήν συνδρομήν
της . Διαπραγματεύσεις περί τούτου θά άναληφθοuν βραδύ­
τερον .
»6. 'Αμφότερα ι αί Κυβερνήσεις έξήτασαν τάς δυνατότη­
τας προσλήψεως 'Ελλήνων έργατtί>ν δι, έργασίαν έν ττι
'Ομοσπόνδφ Δημοκρατί~ τής Γερμανίας διά τήν ένδεχομέ­
νην περίπτωσιν ύπάρξεως άνάγκης έργατικtί>ν χειρών ώς
καί τό θέμα τής καταρτίσεως σχετικής συμφωνίας πλαισί-
 ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ
ου , ή όποία, έάν καταστή άναγκαίον , έν δεδομένφ χρόνφ,
θά ήδύνατο νά δλοκληρωθή δι' ίδιαιτέρων συμφωνιών.
Συναφώς έξετάζεται ήδη έάν θά επρεπε νά συναφθή μεταξύ
των δύο χωρών καί συμφωνία περί τών κοινωνικών άσφα­
λίσεων.
»'Εάν ή ·Ελλάς δέν ήθελε προσχωρήση έν τφ προσεχεί
μέλλοντι είς τάς είδικάς πολυμερείς συμφωνίας έν εύρω­
παϊκφ πλαισίφ, άμφότεραι αί Κυβερνήσεις θά άναλάβουν
διαπραγματεύσεις διά τήν κατάρτισιν διμεροuς τοιαύτης
περί μετεκπαιδευομένων έργατών.
»7. ·Η παροuσα συμφωνία ίσχύει καί διά τήν χώραν του
Βερολίνου, έφ' δσον έντός τριών μηνών άπό τής θέσεως
είς έφαρμογήν της ή Κυβέρνησις τής ·Ομοσπόνδου Δημο­
κρατίας τής Γεpμανίας δέν ήθελε προβή είς άντίθετον δή­
λωσιν πρός τήν Κυβέρνησιν του Βασιλείου τής' Ελλάδος .
»'Εγένετο έν Βόνν1J τ'ft 271J Νοεμβρίου 1958
πρωτότυπα, είς ελληνικήν καί γερμανικήν γλώσσαν, άμφο­
τέρων τών κειμένων έχόντων ίσην ίσχύν» .
«Συμφωνία μεταξύ του Βασιλείου τής' Ελλάδος
καί τής· Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας
τής Γερμανίας περί χορηγήσεως δανείου
»Τό Βασίλειον τής ·Ελλάδος καί ή • Ομοσπονδιακή
Δημοκρατία τής Γερμανίας έν τ'ft προσπαθεί~ δπως άναπτύ­
ξουν τάς εκατέρωθεν οίκονομικάς των σχέσεις συνεφώνη­
σαν περί των κάτωθι:
"Αρθρον I σιακής δμάδος τής ·Ομοσπονδίας, θά έπιβαρύνεται διά τό­
»·Η Κυβέρνησις τής • Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής
Γερμανίας θά χορηγήση πρός τό Βασίλειον τής • Ελλάδος
δάνειον 200 εκατ . μάρκων (DM) διαρκείας 20 έτών .
»Τό δάνειον θά χρησιμοποιήται μόνον διά τήν έκτέλε­
σιν εργων ύποδομής έν τφ πλαισίφ του προγράμματος
ήλεκτρικής ένεργείας, ώς καί εργα του τομέως τής γεωργί­
ας , τών συγκοινωνιών καί του τουρισμοtί. ' Εκ του δανείου
τούτου θά δύναται νά πληρώνεται τό άντίτιμον έμπορευμά­
των καί ύπηρεσιών, προερχομένων έκ χωρών τής περιοχής
του μάρκου περιωρισμένης μετατρεψιμότητος.
» ' Α ναφορικώς πρός τά εργα, δι' α θά χρησιμοποιήται
τό δάνειον, θά παρέχηται εκάστοτε εύκαιρία είς τήν ελλη­
νογερμανικήν κυβερνητικήν Έπιτροπήν δπως έκφέρη
γνώμη ν.
»Τό δάνειον θά ύπολογισθή εναντι μελλοντικών παρο­
χών τής 'Ομοσπόνδου Δημοκρατίας έντός του πλαισίου
τής Εύρωπαϊκής Ζώνης 'Ελευθέρων Συναλλαγών . Είς τήν
περίπτωσιν ταύτην θά λαμβάνωνται ύπ' όψιν οί ύφιστάμε­
νοι ίδιαίτεροι δροι καί συνθήκαι.
"Αρθρον 2
>> • Η Κυβέρνησις τής ·Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής
Γερμανίας θέλει έξουσιοδοτήσει τήν Kreditanstalt
Wiederautbau καί ή Κυβέρνησις του Βασιλείου τής
δος τήν Τράπεζαν τής· Ελλάδος, δπως συνάψουν σύμβασιν
δανείου άνταποκρινομένην πρός τάς διεθνείς συνηθείας.
' Αμφότεραι αί Κυβερνήσεις έγγυώνται τήν έκπλήρωσιν
των ύποχρεώσεων, αί δποίαι προκύπτουν διά τάς Τράπεζας
έκ τών συμβάσεων.
"Αρθρον 3 ρών τής περιοχής του μάρκου περιωρισμένης μετατρεψιμό­
>>·Η παροuσα συμφωνία ίσχύει καί διά τήν χώραν του
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
299
Βερολίνου, έφ' δσον έντός τριών μηνών άπό τής ύπογρα­
φής της ή Κυβέρνησις τής • Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής
Γερμανίας δέν ήθελε προβή είς άντίθετον δήλωσιν πρός
τήν Κυβέρνησιν του Βασιλείου τής ·Ελλάδος .
"Αρθρον 4
>>'Η παροuσα συμφωνία ύπόκειται είς κύρωσιν. Τά εγ­
γραφα τής κυρώσεως θέλουν άνταλλαγή τό ταχύτερον δυ­
νατόν έν 'Αθήναις.
>>·Η παροuσα συμφωνία τίθεται είς ίσχύν μετά τρ ιακον­
θήμερον άπό τής άνταλλαγής των κυρωτικών όργάνων.
»Είς πίστωσιν των άνωτέρω οί εκατέρωθεν πρός τοuτο
έξουσιοδοτηθέντες ύπέγραψαν τήν άνωτέρω συμφωνίαν .
»'Εγένετο έν Βόνν1J, τ'ft 271J Νοεμβρίου 1958, είς δύο
πρωτότυπα, εκάτερον είς ελληνικήν καί γερμανικήν γλώσ­
είς δύο σαν, άμφοτέρων τών κειμένων έχόντων ίσην ίσχύν».
Τέλος, κατά τίς συνομιλίες, ύπογράφηκε καί τό
άκόλουθο έμπιστευτικό πρωτόκολλο :
«1. Χορήγησις δανείου πρός τό Βασίλειον τής 'Ελλάδος .
»α. •Η Κυβέρνησις τής ·Ομοσπόνδου Δημοκρατίας τής
Γερμανίας, ύπό τήν έπιφύλαξιν τής έγκρίσεως τών Νομοθε­
τικών Σωμάτων τής • Ομοσπονδίας, θά χορηγήση πρός τό
Βασίλειον τής • Ελλάδος δάνειον 200 εκατ. μάρκων διαρ­
κείας 20 έτών. Τό δάνειον τοuτο, τό δποίον θέλει προέλθη
έκ δανεισμοί) ένεργηθησομένου έκ μέρους είδικής περιου­
κου 6%.
»β . Τό ποσόν του δανείου θά άναληφθή είς τρείς δό­
σεις έντός διετίας . 'Επί τριετίαν άπό τής ήμέpας τής εί­
σπράξεως τής τελευταίας δόσεως δέν θά διενεργήται έξό­
φλησις κεφαλαίου. Ό προσδιορισμός τών καταβλητέων
δόσεων έπιστροφής του δανείου έπαφίεται είς τάς διαπρα­
γματεύσεις τής ελληνογερμανικής κυβερνητικής 'Επι­
τροπής .
>> • Η • Ομοσπονδιακή Κυβέρνησις συμφωνεί δπως κατά
τήν διάρκειαν του δανείου καταβάλληται άρχικώς έπιτόκι­
ον έκ 4%. Οί πέραν του ποσοστου τούτου όφειλόμενοι τό­
κοι θά εΙναι πληρωτέοι άτόκως μετά τήν τελευταίαν δόσιν
του χρεωλυσίου καί έν συνεχεί~ ταύτης είς δ ϋψος καί
χρονικόν διάστημα εχουν συμφωνηθή διά τάς έξοφλητικάς
δόσεις του δανείου.
»γ . Μετά τήν παρέλευσιν δεκαετίας αί δύο Κυβερνήσεις
θά προβοuν άπό κοινου είς έπανεξέτασιν των δρων τοίi
δανείου. 'Εάν αί συνθήκαι τής γερμανικής άγορaς κεφα­
λαίων ήθελον βελ τιωθή μέχρι τότε, οί δροι του δανείου θά
διαμορφωθοuν εύνοϊκώτερον μέ τήν δυνατότητα δπως με ­
ταξύ liλλων βελτιώσεων αύξηθή τό ποσόν του δανείου καί
παραταθή ή διάρκεια τούτου. 'Εν ούδεμι~ περιπτώσει οί
fίir den
δροι του δανείου θά καταστοuν δυσμενέστεροι.
• Ελλά­
»δ. Τό προϊόν του δανείου θά χρησιμοποιήται μόνον
διά τήν έκτέλεσιν εργων ύποδομής έν τφ πλαισίφ του προ­
γράμματος οίκονομικής άναπτύξεως τής ·Ελλάδος, ίδίως
είς τήν γεωργίαν, τάς συγκοινωνίας καί τόν τουρισμόν.
'Εκ του δανείου τούτου θά δύναται νά πληρώνεται τό άντί­
τιμον έμπορευμάτων καί ύπηρεσιών, προερχομένων έκ χω­
τητος .
300 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
»' Αναφορικώς, πρός τά έργα, δι' α θά χρησιμοποιήται
τό δάνειον, θά παρέχηται έκάστοτε ευκαιρία είς τήν έλλη­
νογερμανικήν κυβερνητική ν 'Επιτροπή ν δπως έκφέρη
γνώμη ν .
»ε . Τό δάνειον θά ύπολογισθή έναντι μελλοντ ι κών πα­
ροχών τής' Ομοσπόνδου Δημοκρατίας έντός του πλαισίου
τής Εuρωπαϊκής Ζώνης 'Ελευθέρων Συvαλλαγών. Εiς τήν
περίπτωσιν ταύτην θά λαμβάνωνται ύπ' όψιν οί ύφιστάμε­
νοι ίδιαίτεροι δροι καί συνθήκαι .
»2. 'Εκκρεμή ζητήματα έκ κατασχεθεισών γερμανικών
περιουσιών έν ·Ελλάδι .
»• Η Βασιλική • Ελληνική Κυβέρνησις δηλοί δτι εΙ ναι
πρόθυμος δπως, ύπό τήν έπιφύλαξιν τής ύποβολής συγκε­
κριμένων έκθέσεων έκ μέρους τής έν ' Αθήναις γερμανικής
πρεσβείας διά τάς μή ρυθμισθείσας είσέτι περιπτώσεις
έπιστροφής η έξαγορiiς κατασχεθεισών γερμανικών περι­
ουσιών, ύποβάλη τάς έν λόγφ περιπτώσεις είς εuμενή έξέ­
τασιν πρός τόν σκοπόν ϊνα άχθοuν αύται είς εϋλογον ρύ­
θμισιν . ·Η έν 'Αθήναις γερμανική πρεσβεία, ώς σχετικώς
ύπεδείχθη άπό έλληνικής πλευρiiς, άναφερομένη είς τό
ύποβληθέν τij 3υ 'Οκτωβρίου 1958 ύπόμνημα καί τό είς
συμπλήρωσιν τούτου 1\τερον άπό 11ης Νοεμβρίου 1958, θά
συζητήση τάς έν λόγφ συγκεκριμένας περιπτώσεις μετά
τής έλληνικής Κυβερνήσεως .
»3. ' Ελληνογερμανική συμφωνία έγκαταστάσεως.
»Κατ ' Ίανουάριον η Φεβρουάριον 1959 θέλει γίνη
έναρξις διαπραγματεύσεων έν ' Αθήναις πρός σύναψιν έλ­
ληνογερμανικής συμφωνίας έγκαταστάσεως .
4. ·Ελληνογερμανική μορφωτική συμφωνία .
»Κατά τάς άρχάς του προσεχοϋς έτους θέλει συνέλθη ή
έπί τij βάσει τής έλληνογερμανικής μορφωτικής συμφωνί­
ας άπό 17 Μαίου 1956 συσταθείσα Μόνιμος Μικτή 'Επι­
τροπή , ϊνα δημιουργήση τάς πρακτικάς προϋποθέσεις διά
τήν έφαρμογήν τής συμφωνίας ταύτης» 133 •
Μετά τήν ύπογραφή τών συμφωνιών καί τήν έπά­
νοδό του στήν ' Ελλάδα, δ ύπουργός Συντονισμοί>, Α .
Πρωτοπαπαδάκης, έπισκέφθηκε καί ένημέρωσε σχε­
τικά τόν πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή.
Στή συνέχεια, δέχτηκε τούς άντιπροσώπους του
τύπου καί εκαμε τίς άκόλουθες άναλυτικές έπεξηγη­
ματικές άνακοινώσεις:
«I. Κρατ ικόν Δάνειον. Ύπό τής γερμανικής Κυβερνή­
σεως χορηγείται πρός τό έλληνικόν δημόσιον δάνειον 200
έκατ. μάρκων, έξοφλητέον έντός 20 έτών μέ έπιτόκιον 6%.
Τό δάνειον δύνατα ι νά άναληφθή ύπό τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως έξ όλοκλήρου η τμηματικώς όποτεδήποτε έν­
τός τετραετίας, καί δύναται έλευθέρως νά χρησιμοποιηθή
διά τήν πληρωμήν τής άξίας οiωνδήποτε άγαθών είς χώρας
δπου τό μάρκον εΙναι παραδεκτόν καί μετατρέψιμον. Τό
προϊόν του δανείου δύναται νά χρησιμοποιηθή διά τήν
χρηματοδότησιν έργων ύποδομής, έντός του πλαισίου του
προγράμματος οίκονομικής άναπτύξεως τής χώρας , μεταξύ
τών όποίων περιλαμβάνονται eργα παραγωγής ήλεκτρικής
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ένεργείας, έγγειοβελ τιωτικά, όδοποιίας καί τουρισμοu . ·Η
Κυβέρνησις προτίθεται δπως τό σημαντικώτερον τμήμα
του προϊόντος του δανείου τούτου χρησιμοποιήση διά τήν
άντιμετώπισιν τών είς δραχμάς δαπανών μεγάλων eργων,
έκτός καί πέραν του συνήθους προγράμματος τών Δημοσί­
ων 'Επενδύσεων.
»2. Βιομηχανικαί Πιστώσεις. ' Ως γνωστόν, αί πιστώ­
σεις αύται παρέχονται ύπό τής γερμανικής οίκονομίας τό­
σον πρός τό δημόσιον δι, έργα έκτελούμενα παρ, αuτου
δσον καί πρός ίδιωτικάς έπιχειρήσεις . Τό ϋψος τών πι­
στώσεων τούτων εΙ ναι aνευ περιορισμοϋ, έπί του παρόντος
δέ συνεζητήθησαν προμήθειαι άξίας 400 έκατ. μάρκων. Οί
δροι εΙ ναι οί συνήθεις δ ρο ι τής γερμανικής άγορiiς . ' Εν
τούτοις ή γερμανική Κυβέρνησις διαθέτει ποσόν 100 έκατ.
μάρκων, τό όποίον δύναται νά χρησιμοποιηθή πρός τόν
σκοπόν τής βελτιώσεως τών δρων τών πιστώσεων τούτων.
' Η άναλογία χρησιμοποιήσεως του κεφαλαίου τούτου θά
ρυθμίζεται έκάστοτε κατά περίπτωσιν καί κατά τήν φύσιν
του έργου . 'Επιθυμία τής Κυβερνήσεως εΙ ναι δπως αί βιο­
μηχαν ικαί πιστώσεις χρησιμοποιηθοuν είς τήν μεγίστην
δυνατήν εκτασιν ύπό ίδιωτών έπιχειρηματιών διά τήν έκτέ­
λεσιν μεγαλυτέρίχς σημασίας βιομηχανικών έπενδύσεων έν
'Ελλάδι . ' Εφ ' δσον δμως ή ίδιωτική πρωτοβουλία δέν
άποδειχθή ί κανή νά άναλάβη τοιαύτας έπενδύσεις, τό δημό­
σιον θά άναλάβη τήν πρωτοβουλίαν έκτελέσεως τών ~ργων
τούτων χρησιμοποιοuν πρός τοuτο καί τάς γερμανικάς
πιστώσεις .
»3. Τεχνική βοήθεια . Ύπό τής γερμανικής Κυβερνή­
σεως διατίθεται έκτου τρέχοντος προϋπολογισμοί) της πο­
σόν 3 έκατ . μάρκων ίνα παρασχεθή δωρεάν τεχνική βοή­
θεια είς τήν ·Ελλάδα, άντιμετωπίζεται δέ ή συνέχισις καί
κατά τά προσεχή έτη τής χορηγήσεως τοιαύτης βοηθείας
τηρουμένης έν προκειμένφ τής έν Γερμανί~ ίσχυούσης δι­
αδικασίας. 'Η βοήθεια αϋτη δύναται νά παρασχεθή ύπό
ποικίλας μορφάς , ύφ' ας παρέχεται συνήθως τεχνική βοή­
θεια (έκτέλεσις μελετών, άποστολή έμπειρογνωμόνων , με­
τεκπαίδευσις 'Ελλήνων έπιστημόνων η τεχνιτών, έξοπλι­
σμός ίδί~ πρός χρησιμοποίησιν δι' έκπαιδευτικούς σκο­
πούς κ.λ.π . ). ·Η έλληνική Κυβέρνησις προτίθεται δπως
χρησιμοποιήση τήν βοήθειαν ταύτην κυρίως διά τήν έκπό­
νησιν ύπό είδικών γερμανικών οίκων οiκονομικοτεχνικών
μελετών διά βασικά έργα άναπτύξεως τής έλληνικής οίκο­
νομίας, ή eλλειψις τών όποίων εΙναι αίσθητή καί όδη γεί
καί είς καθυστέρησιν έκτελέσεως τών εργων .
»4. ·Ελληνογερμανική έπιχειρηματική συνεργασία.
Κατά τάς έν Βόννυ συνομιλίας έξητάσθη τό θέμα τής συ­
νεργασίας ·Ελλήνων καί Γερμανών έπιχειρηματιών έπί
σκοπφ ίδρύσεως μικτών έπιχειρήσεων ίδί~ διά τήν προώ­
θησιν τής έξαγωγής βιομηχανικών προϊόντων έξ ' Ελλά­
δος. 'Επί του θέματος τούτου δέν έλήφθησαν άποφάσεις,
καθ' δσον τοuτο συναρτiiται καί έκ τής συμφωνίας έγκα­
ταστάσεως, fiτις θά άποτελέση άντικείμενον διαπραγματεύ­
σεων κατά τούς προσεχείς μήνας .
»5. Τουρισμός. Συνεζητήθη έπίσης τό θέμα τής συνερ­
γασίας διά τήν άνάπτυξιν του τουριστικοί) πρός τήν ' Ελλά­
δα ρεύματος έκ Γερμανίας. ~Ηδη άφίχθη είς ·Ελλάδα, τό
παρελθόν Σάββατον , δμιλος Γερμανών έπιχειρηματιών, μέ
έπικεφαλής άνώτερον ύπάλληλον του ύπουργείου 'Εθνικής
Οίκονομίας τής Γερμανίας, οϊτινες θά πραγματοποιήσουν
 ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓ ΑΣΙΑΣ
τάς άναγκαίας έπαφάς πρός έξέτασιν των δυνατοτήτων τής
τοιαύτης συνεργασίας.
»'Εν ΒόννΊJ ,, τέλος, συνεζ ητήθησαν θέματα σχετικά μέ
τήν προώθησιν των έξαγωγών έλληνικών προϊόντων είς
Γερμανίαν. 'Επίσης συνεζητήθη τό θέμα τής εύρυτέρας
οίκονομικής συνεργασίας τών εύρωπαϊκών χωρών, διαπι­
στωθείσης τής επιθυμίας καί τής προθέσεως τής γερμανι­
κής Κυβερνήσεως, δπως αϋτη συμβάλη είς τήν πραγματο­
ποίησι ν τής συνεργασίας ταύτης.
»'Εν τέλει όφείλω νά εϊπω, δτι αίσθάνομαι πολύ
υποχρεωμένος διά τόν τρόπον μέ τόν όποίον μέ εδέχθησαν
καί ή γερμανική Κυβέρνησις καί αί λοιπαί άρχαί καθώς
καί αί ίδιωτικαί όργανώσεις καί διά τό πνεϋμα κατα­
νοήσεως καί συνεργασίας τό όποίον διεπίστωσα είς τήν
Βόννη ν».
[Κατά τήν τελευταία φάση των συνομιλιών τής
Βόννης εκδηλώθηκε βρετανική παρέμβαση πρός τήν
κατεύθυνση τής γερμανικής Κυβερνήσεως, μέ σκοπό
τήν aσκηση πιέσεως, επ· εύκαιρί~ τής χορηγήσεως
του δανείου των 200 έκατ. μάρκων, γιά τό παράλληλο
διακανονισμό του δημοσίου χρέους τής ' Ελλάδος.
~Ή πληροφορία μεταδόθηκε στήν έλληνική Κυβέρ­
νηση άπό τόν άρχηγό τής γερμανικής άντιπροσω­
πείας, Ράινχαρτ, δ δποίος μόλις εΙχε δεχτεί τήν επί­
σκεψη του ~Αγγλου οίκονομικοu συμβούλου στή
Βόννη .
Μετά τή δημοσίευση τής σχετικής πληροφορίας
άπό τόν ήμερήσιο τύπο, ή βρετανική πρεσβεία διέ­
ψευσε τήν εϊδηση δτι επιχείρησε νά παρεμποδίσει μέ
δποιοδήποτε τρόπο τήν παροχή οίκονομικής βοη­
θείας πρός τήν 'Ελλάδα, επεσήμανε δμως τήν άνάγκη
γιά τήν εξόφληση, τό ταχύτερο δυνατόν, του προπο­
λεμικοί) έλληνικοu δανείου σέ στερλίνες] 134 •
Σέ δημοσιογραφική άνταπόκριση τοu Χ. Κων­
σταντινίδη άπό τή Βόννη, τά άποτελέσματα τής τε­
λικής φάσεως των ελληνογερμανικών συνομιλιών
συνοψίζονται ώς έξής:
Αί έλληνογερμανικαί συνομιλίαι, διά μίαν εύρυτέραν
μεταξύ των δύο χωρών οίκονομικήν συνεργασίαν, μολονό­
τι επρόκειτο νά κινηθοϋν έντός τοϋ πλαισίου των συμφω­
νιών Καραμανλή-' Αντενάουερ, ε{χον έν τούτοις νά άντι"
μετωπίσουν, κατά τό δεύτερο αύτό στάδιόν των, σοβαρώ­
τερα προβλήματα. Τόσον οί 'Έλληνες, δσον καί οί Γερμα­
νοί εντεταλμένοι επρεπε νά μορφοποιήσουν τά κατ, άρχήν
καί είς πρωθυπουργικόν έπίπεδον συμφωνηθέντα, δηλαδή
νά καθορίσουν δλους τούς δρους καί τάς διαδικασίας,
συμφώνως πρός τάς όποίας θά καθίστατο δυνατή ή έφαρ­
μογή των άποφάσεων-πλαισίων, καί μάλιστα κατά τόν' κα­
λύτερον δυνατόν τρόπον καί έπ' ώφελεί~ άμφοτέρων των
συνεργαζομένων χωρών.
Τόσον, λοιπόν, τά άφορώντα είς τό κρατικόν δάνειον,
δσον καί είς τάς ίδιωτικάς γερμανικάς πιστώσεις, άπήτουν
τήν άντιμετώπισιν πλείστων δσων δυσχερών προβλημάτων
-ίδίως τά σχετιζόμενα μέ τάς γερμανικάς ίδιωτικάς πι­
στώσεις θέματα- άνευ τής έπιλύσεως των όποίων δέν θά
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
301
ήτο δυνατή ή άξιοποίησις καί μάλιστα είς τό προσδοκώμε­
νον άνώτατον δυνατόν δριον, τών καταβαλλομένων εκ μέ­
ρους τής 'Ελλάδος καί τής Γερμανίας προσπαθειών, διά
μίαν στενωτέραν καί γόνιμον δι' άμφοτέρας τάς χώρας οί­
κονομικήν καί ετι εύρυτέραν συνεργασίαν.
Πρέπει νά όμολογηθή δτι πραγματικήν εκπληξιν άπετέ­
λεσε τόσον διά τούς έλληνικούς, δσον καί τούς γερμανι­
κούς κύκλους τής γερμανικής πρωτευούσης, ό γοργώτερος
ρυθμός πού εσημείωσαν αί διεξαχθείσαι συνομιλίαι καί
έλληνογερμανικαί συνεργασίαι, αί όποίαι άπό τίς πρώτες
ijδη ήμέρας εΙχον λάβει τήν ήμιτελικήν μορφήν. Καί
υπερκεράσασαι τό τρίπτυχον άντικείμενόν των -κρατικόν
δάνειον, ίδιωτικαί πιστώσεις, τεχνική βοήθεια- έθεμελί­
ωσαν μονιμ,ωτέρας βάσεις διά μίαν ετι εύρυτέραν μεταξύ
των δύο χωρών συνεργασίαν, είς δλους τούς τομείς τών
οίκονομικών καί εκπολιτιστικών επιδόσεων, εντός τοϋ
κοινοϋ εύρωπαϊκοϋ χώρου καί τοϋ δυτικοϋ πολιτισμοϋ. 'Η
έπίτευξις αύτή άφορώσα πρώτον, είς τήν έπίσπευσιν των
ρυθμών τής συνεργασίας, δεύτερον, είς τήν βελτίωσιν των
δρων χορηγήσεως τοϋ κρατικοϋ δανείου (τετραετίαν άντί
τής διετίας) καί τρίτον, είς τήν ετι περαιτέρω διεύρυνσιν
τής γερμανικής συνεργασίας, δέν όφείλεται μόνον είς τήν
άναμφισβητήτως καλήν προαίρεσιν των Γερμανών, άλλά
πρωτίστως είς τάς καταβληθείσας υπό τής έλληνικής άντι­
προσωπείας εύτυχείς προσπαθείας, ή όποία δίκαιον εΙναι
νά λεχθή δτι ήτο καθ' δλα προητοιμασμένη νά προτείνη
καί νά άναλάβη πρωτοβουλίας . Θά επρεπε, μάλιστα, νά
υπογραμμισθή δτι δσον περισσότερον άντελαμβάνετο ή
συζήτρια γερμανική πλευρά είς ποίον βαθμόν εΙναι κάτο­
χος καί κυρίαρχος τοϋ άντικειμένου της ή έλληνική άντι­
προσωπεία τόσον εγίνετο ή πρώτη πρόθυμος καί είς νέας
παραχωρήσεις, έκτιμώσα καί άναγνωρίζουσα τάς καλώς
μελετημένας καί εύστόχους έλληνικάς πρωτοβουλίας. Αί
όλίγαι αύταί ήμέραι διεξαγωγής των ελληνογερμανικών
συνομιλιών κατά τό δεύτερόν των στάδιον υπήρξαν λίαν
κοπιώδεις, μή άφίνουσαι περιθώριον οϋτε διά στοιχειώδη
άνάπαυσιν. Τό λαμπρόν ξενοδοχείον «Καίνιξχοφ» ε{χε με­
ταβληθή είς γενικόν στρατηγείον, δπου δ ΗΕλλην υπουρ­
γός Πρωτοπαπαδάκης πρό έκάστης συσκέψεως μετά τών
Γερμανών άρμοδίων καί μετά τό πέρας αύτής καθώριζε τά
τοϋ χειρισμοϋ τών θεμάτων, κατηύθυνε τάς ένεργείας των
διαφόρων κλιμακίων τής έλληνικής άντιπροσωπείας καί
εδιδε τάς τελευταίας όδηγίας.
Τά έπιτευχθέντα εΙναι βεβαίως άξιόλογα aπό πάσης
πλευρίiς καί άποτελοϋν μίαν άπό τάς μεγαλυτέρας έπιτυχί­
ας. Οί γερμανικοί, άλλωστε, κύκλοι τής γερμανικής πρω­
τεούσης δέν ήσαν φειδωλοί αύτήν τήν φοράν είς τήν εκ­
φρασιν καί τών πλέον τολμηρών έλπίδων, περί τοϋ δτι ή
νέα αύτή διάτων υπογραφεισών συμφωνιών άφετηρία, εγ­
καινιασθείσα υπό τόσον καλούς οίωνούς δέν εΙναι δυνατόν
παρά νά εχη άκόμη καλυτέραν συνέχειαν. Προσετίθετο δέ
δτι τό άσφαλές τέρμα θά εΙναι σημαντική οίκονομική καί
έκπολιτιστική πρόοδος τής 'Ελλάδος καί ή θεραπεία των
όργανικών άδυναμιών τής έλληνικής οίκονομίας. Χαρα­
κτηριστικόν εΙναι δτι είς μίαν όχι συνήθους γερμανικής
έγκαρδιότητος δήλωσιν δέν άπεκρύπτετο δτι άποτελεί πλέ­
ον καί γερμανική φιλοδοξία νά δικαιωθοϋν αί στηριζόμε­
ναι είς τήν κοινήν προσπάθειαν ελπίδες.
Καί είς τό σημείον αύτό πρέπει νά υπογραμμισθή δτι ή
302 ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΣτΙΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

εuρυτάτη προοπτική, ή όποία διανοίγεται διά τής έλληνο­
γερμανικής συνεργασίας, iδίως εiς τόν iδιωτικόν τομέα,
δέν εχει τό προηγούμενόν της εiς τήν έλληνικήν κοινωνι­
κήν i:ξέλιξιν. Πράγματι, ή σύνδεσις τής έλληνικής οiκο­
νομίας, εν όψει μάλιστα του ό.ναδιαμορφωμένου χώρου τής
Εuρωπαϊκής Οiκονομικfjς Κοινότητος, μέ τήν δυναμικωτέ­
ραν οiκονομίαν τής Εύρώπης φέρει διά πρώτην φοράν τήν
·Ελλάδα, ώς οiκονομικόν παράγοντα, εiς άμεσον έπαφήν
καί συνεργασία ν μέ τήν διεθνή χρηματαγορά καί ό.νυψώνει
τήν έλληνικήν πίστιν. Αί εύτυχείς εν προκειμένφ πρωτο­
βουλίαι του διοικητου τής 'Εθνικής Τραπέζης κ. Χέλμη
καί των συμβούλων του, πού !:καλλιέργησαν επιτυχώς τό
εδαφος διά τήν έλληνογερμανικήν συνεργασίαν θά πεί­
σουν συντόμως κάθε -λόγω δικαιολογημένης κακής πεί­
ρας- μεμψίμοιρον δτι αύτήν τήν φοράν ύπάρχει μία θεμε­
λιώδης διαφορά. Αί προϋποθέσεις ό.ξιοποιήσεως τής χο­
ρηγουμένης οικονομικής ενισχύσεως δέν στηρίζονται μό-
νον εiς τήν πάντοτε καλήν μέν, άλλά δυστυχώς άνεπαρκε­
στάτην έλληνικήν διάθεσιν. Στηρίζονται τήν φοράν αύτήν
πρωτίστως, -καί αύτή εΙναι ή δυναμική πλευρά τής έλλη­
νογερμανικής οiκονομικής συνεργασίας- εiς εναν δοκι­
μασμένης άποδοτικότητος τραπεζικόν μηχανισμόν, ίκανόν
νά μελετήση μέ Γερμανούς καί VΕλληνας είδικούς καί νά
θεμελιώση επί ύγιους βάσεως κάθε άναλαμβανομένην πα­
ραγωγικήν πρωτοβουλίαν. Καί πρίν άκόμη θεμελιωθή καί
ό.ρχίση λειτουργών δ νέος αύτός έλληνογερμανικός τραπε­
ζικός όργανισμός διανοίγονται ήδη προοπτικαί διευρύν­
σεώς του μέ συμμετοχήν καί άλλων πλήν τής «Ντώυτσε
Μπάνκ» Τραπεζών καί μάλιστα καί πέραν του έλληνογερ­
μανικου οiκονομικου χώρου.
'Όλα αύτά, πρέπει νά όμολογηθή, σημειώνουν μίαν νέ­
αν περίοδον εξελίξεως τής έλληνικής οίκονομίας καί ό.να­
πτέρωσιν των έλπίδων του έλληνικου λαου διά μίαν καλυτέ­
ραν αuριον 135 •

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

'Ενώ συνεχίζονταν άμείωτες οί προσπάθειες γιά τήν εφαρμογή τής κυβερνητικής πολιτικής μέ
σκοπό τήν παραγωγική άνάπτυξη τής χώρας καί τήν άποδοτικότερη λειτουργία τής κρατικής μηχανής,
εντεινόταν ό διπλωματικός άγώνας τής έλληνικής Κυβερνήσεως γιά τήν επίλυση του εθνικοu θέματος
τής Κύπρου.
'Έχοντας ήδη άποφασιστικά άντισταθεί στήν άπόπειρα του Λονδίνου νά επιβάλει, εστω καί μονομε­
ρώς, τό Σχέδιο Μάκ Μίλλαν, ό Κ. Καραμανλής διέγραψε στίς 12 Δεκεμβρίου, άπό τό βήμα της Βουλής,
τήν προοπτική γιά τήν άναζήτηση λύσεως μέ βάση τήν εφαρμογή του καθεστώτος «δεσμευμένης» άνε­
ξαρτησίας πού εΙχε πρόσφατα προτείνει, μέ πρωτοβουλία του, ό 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Καί παράλ­
ληλα, ό Ε. 'Αβέρωφ εξήγγειλε τήν εκδήλωση, άπό τήν πλευρά τής ~ Αγκυρας, τής επιθυμίας γιά τήν
εναρξη έλληνοτουρκικοu διαλόγου μέ στ9χο τήν εξεύρεση συμβιβαστικοί) διακανονισμοu. 'Η νέα συ­
νάντηση μέ τόν Τοuρκο όμόλογό του, λίγες μέρες άργότερα, στό περιθώριο τών εργασιών τής Γενικής
Συνελεύσεως του ΟΗΕ, θά άποτελέσει τήν άφετηρία σέ μία διμερή άνταλλαγή άπόψεων, πού θά συγκλί­
νουν πρός τήν κατεύθυνση τής δημιουργίας ένός άνεξάρτητου κυπριακοu Κράτους.
'Η άποδοχή εντούτοις τής βασικής άρχής δέν θά συνεπαχθεί, αύτόματα, τή σύμπτωση τών θέσεων
τών δύο Κυβερνήσεων πάνω στό σύνολο τών προϋποθέσεων πού θά καθόριζαν τή μορφή καί τή λειτουρ­
γία του νέου πολιτεύματος. 'Η συνάντηση κορυφής, μέ τή συμμετοχή τών δύο πρωθυπουργών, Κ.
Καραμανλή καί Α. Μεντερές, δέν θά άποφασιστεί, παρά τήν άντίθετη επιθυμία τής ~ Αγκυρας, προτοu
διαφανεί, στά τέλη 'Ιανουαρίου, ή θετική δυνατότητα γιά τήν εξομάλυνση δλων τών έπιμέρους εκκρε­
μών διαφορών.

29 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1958 έκκρεμών θεμάτων της έλληνικής ναυτιλίας.

'Ο πρωθυπουργός, σέ συνεργασία του μέ τόν
ύπουργό τών Οίκονομικών, Κ . Παπακωνσταντίνου,
δίνει έντολή νά συγκροτηθεί έπιτροπή, ή όποία θά
έξετάσει τή δυνατότητα περιστολής τών δαπανών
στόν προϋπολογισμό δρισμένων ύπουργείων. · Πα­
ράλληλα, έξέτασε, άπό κοινου μέ τόν ύπουργό 'Ερ­
γασίας, Α. Δημητράτο, τίς δυνατότητες γιά τήν &να­
διοργάνωση τών κοινωνικών άσφαλίσεων καί τήν
άντιμετώπιση, σέ νέα βάση, του προβλήματος τής
άνεργίας .
2 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ έκτέλεση σχετικής έντολής του Κ. Καραμαν­
λή, δ ύποuργός 'Εμπορικής Ναυτιλίας, Γ. 'Ανδρια­
νόπουλος, συναντaται μέ τούς έκπροσώπους τών
έφοπλιστών τής Πανελληνίου Ναυτεργατικής' Ομο­
σπονδίας καί τής ΓΣΕΕ, μέ σκοπό τή ρύθμιση τών
Μετά τή σύσκεψη, συνοδευόμενος άπό τόν έκπρό­
σωπο τών έφοπλιστών, Στρ. 'Ανδρεάδη, άνακοίνωσε
στόν πρωθυπουργό τή συμφωνία γιά τήν ύπογραφή,
έκ μέρους όλων τών ίδιοκτητών της έλληνικής πλοι­
οκηψίας άλλά μέ ξένη σημαία πλοίων, συμβάσεων
έργασίας μέ τήν ΠΝΟ καί τήν άσφάλιση τών πλη­
ρωμάτων τους στό ΝΑΤ.
· 'Ο Κ. Καραμανλής έπωφελήθηκε γιά νά δηλώσει
στόν έκπρόσωπο του έφοπλιστικου κόσμου δτι τά
κυβερνητικά μέτρα γιά τήν έμπορική ναυτιλία εχουν
δημιουργήσει τίς προϋποθέσεις γιά τήν προσέλκυση
τών πλοίων έλληνικής πλοιοκτησίας ύπό ξένη ση­
μαία. Στήν ίδια συνάντηση, άποφασίστηκε νά προ­
ταθεί άπό τό γ. γραμματέα τής ΠΝΟ καί τόν έκπρό­
σωπο τών πλοιάρχων στή σύνοδο της ΔΟΜ ή ρύθμι­
ση του θέματος τής συνδικαλιστικής καί κοινωνικής
προστασίας τών πληρωμάτων άπευθείας μεταξύ τών
πλοιοκτητών καί τής ΠΝΟ .

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

304 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Σέ σχετική κυβερνητική άνακοίνωση άναφέρεται
δτι η 'Ελλάς ε{ ναι προσηλωμένη έκ παραδόσεως
στήν πολιτική έλευθερίας τ&ν θαλασσών καί άποφυ­
γfiς της διακρίσεως τ&ν σημαιών. Συνεπώς, ε{ναι άν­
τίθετη μέ τό μποϋκοτάζ δρισμένων σημαιών, τό
όποίο έμπνέεται άπό χώρες πού άντιμετωπίζουν μέ
δυσφορία τήν άνάπτυξη τής έλληνικfiς ναυτιλίας
(1.550 σκάφη, χωρητικότητος 11.318.382 κόρων μέ
50.000 ναυτικούς καί έτήσια συναλλαγματικά ώφέλη
50 έκατ . δολλ.), παρά τήν άπροθυμία τής πλοιοκτη­
σίας ξένων σημαιών νά ρυθμίσει τίς σχέσεις της μέ
τή ναυτεργατική τάξη.
Καί η άνακοίνωση καταλήγει:
«Πάσα ενέργεια πλοίων ελληνικών συμφερόντων καί
μάλιστα ύποκινουμένη ύπό εχθρών τής ελληνικής ναυτιλί­
ας, άποτελεί επικίνδυνον πλήγμα κατά τής σταθεράς καί
εμμόνως άκολουθουμένης πολιτικής προσελκύσεως πλοί­
ων είς τήν σημαίαν μας, ή όποία είχεν ώς άποτέλεσμα νά
νηολογηθουν κατά τά τελευταία ετη είς τήν ' Ελλά~α εκα­
τοντάδες σκαφών καί τά ύπό τήν ελληνικήν σημαίαν νά
ύπερβουν κατά 200 χιλ. τ. είς χωρητικότητα τήν προπολε­
μικήν δύναμιν τής ναυτιλίας μας» .
Δύο μέρες άργότερα, δ Κ. Καραμανλής θά δεχτεί
άλληλοδιαδόχως τούς έκπροσώπους τής ΠΝΟ καί
τ&ν 'Ελλήνων έφοπλιστ&ν τοϋ Λονδίνου στήν 'Ελ­
λάδα .
.ο πρωθυπουργός, άποδίδοντας ιδιαίτερη σημα­
σία στό θέμα τής έμπορικfiς ναυτιλίας, θά καλέσει
τούς έκπροσώπους τ&ν έφοπλιστ&ν νά δρίσουν άντι­
προσωπεία, η όποία θά διεξαγάγει συνομιλίες μέ
τούς άρμόδιους κυβερνητικούς παράγοντες. 'Ο σκο­
πός τ&ν συνομιλιών θά έντοπίζεται στόν έπαναπα­
τρισμό τ&ν έλληνικfiς πλοιοκτησίας σκαφών καί
στήν κατοχύρωση τ&ν συμφερόντων τής έλληνικfiς
έμπορικfiς ναυτιλίας, μέ τρόπο πού νά έξυπηρετοϋν­
ται τά συμφέροντα τ&ν έφοπλιστ&ν, τ&ν ναυτικών
καί, τελικά, τοϋ εθνους στό σύνολό του.
Μετά τίς συναντήσεις του, δ πρωθυπουργός εκα­
με τήν άκόλουθη δήλωση:
«Οί 'Έλληνες πλοιοκτήται άντελήφθησαν δτι
έχουν άνάyκην τής προστασίας τής πατρίδος των καί
τής έλληνικής σημαίας, παραλλήλως δέ τό έλληνι­
κόν Κράτος έχει άνάyκην τής μεγάλης ήθικής καί
ύλικής δυνάμεως τofj έλληνικοu έφοπλισμοfj)),
Χαρακτηριστικό ε{ναι δημοσιογραφικό σχόλιο
μέ τόν τίτλο <Πά έλληνικά πλοία»:
'Η χθεσινή παρά τφ κ . πρωθυπουργφ σύσκεψις διά τό
ζήτημα τής επεκτάaεως τής ελληνικής εργατικής νομοθε­
σίας είς τά ελληνικής πλοιοκτησίας πλοία «σημαιών ευ­
καιρίας», κατέληξεν είς άποφάσεις, αί όποία ι, φαίνεται δτι
θά προωθήσουν τήν επιστροφήν, σύν τφ χρόνφ, περισσοτέ­
ρων σκαφών είς τό έλληνικόν νηολόγιον. Διότι, διά τής
τοιαύτης επεκτάσεως τής εργατικής νομοθεσίας τά έν λόγφ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
,πλοία θά ύποχρεωθουν νά προσλάβουν μόνο 'Έλληνας έρ­
γάτας θαλάσσης . 'Υπολογίζεται μάλιστα δτι , κατ ' αuτόν
τόν τρόπον, άρκεταί χιλιάδες τουλάχιστον άνεργοι σήμε­
ρον έργάται θά εϋρουν εντός συντόμου χρόνου άπασχόλη ­
σιν . Παραλλήλως θά ώφεληθουν καί οί 'Έλληνες εφοπλι­
σταί πλοίων ύπό «άσυδότους» σημαίας, διότι δέν θά ύπό­
κεινται είς τό «μποϋκοτάζ» τών διεθνών εργατικών συνδι­
κάτων136 .
4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ έφαρμογή τ&ν σχετικών κοινών άποφάσεων
μεταξύ 'Ελλήνων καί Γιουγκοσλάβων ηγετών συγ­
κροτοϋνται μικτές έπιτροπές γιά τήν τεχνική προε­
τοιμασία τ&ν διμερών συμφωνιών πού προορίζονται
νά θέσουν τέρμα στά έκκρεμfi ζητήματα μεταξύ τ&ν
δύο χωρών.
Σχετικά, ή Κυβέρνηση έξέδωσε τήν άκόλουθη
άνακοί νωση:
«'Εν τφ πλαισίφ τής άποφασισθείσης ρυθμίσεως των
μεταξύ τfjς 'Ελλάδος καί Γιουγκοσλαβίας έκκρεμών ζητη­
μάτων συνεκροτήθησαν τέσσαρες ελληνογιουγκοσλαβικαί
μικταί επιτροπαί εκ τεχνικών, αί δποίαι θά άσχοληθουν : I)
Μέ τήν εκτίμησιν των έν Γιουγκοσλαβί~ ελληνικών περι­
ουσιών, αί δποίαι εθνικοποιήθησαν καί τών δποίων οί δι­
καιρυχοι θά άποζημιωθουν. 2) Μέ τήν προπαρασκευήν μι­
aς συμβάσεως μεθοριακής επικοινωνίας πρός εξυπηρέτη­
σ ιν των εκατέρωθεν τής μεθορίου κτηματιών. 3) Μέ τόν
καθορισμόν τών κτημάτων -ελληνικών καί γιουγκοσλα­
βικών- των εύρισκομένων επί τής καθορισθησομένης με­
θοριακής ζώνης, τά όποία θά άποδοθουν είς τούς ίδιοκτή­
τας των . 4) Μέ τήν έξέτασιν τών εκατέρωθεν άπαιτήσεων
διά άποζημιώσεις λόγω άπαλλοτριώσεων ή άλλων μέτ ρων
πρό του πολέμου καί διάτων δποίων εθίγησαν ίδιοκτησίαι
'Ελλήνων έν Γιουγκοσλαβί~ ή Γιουγκοσλάβων έν 'Ελλά­
δι. των έπιτροπών αuτών, εκ των δποίων ή τελευταία θά
εχη τήν εδραν της είς Θεσσαλονίκην , θά μετάσχουν άπό
ελληνικής πλευράς άνώτεροι ύπάλληλοι τών ύπουργείων
Οίκ:ονομικών, Γεωργίας κ:αί 'Εσωτερικών, ώς καί άξιωμα­
τικ:οί του ΓΕΣ . 'Επί κεφαλής τών ελληνικών κλικ:ακ:ίων, τά
όποία θά άναχωρήσουν τάς πρώτας ήμέρας τής προσεχοϋς
εβδομάδος δίά Βελιγράδιον, ώρίσθη εκ μέρους του ύπουρ- -
γείου 'Εξωτερικών ό κ:. Δ . Νικ:ολαρείζης, σύμβουλος πρε­
σβείας Α ' τάξεως , δ δποίος άναχωρεί αϋριον διά Βελιγρά­
διον. Αί τελικαί δ ιαπραγματεύσεις διά τήν σύναψιν των
σχετικών συμφωνιών θά διεξαχθοϋν μετά τό πέρας τών τε­
χνικών έπιτροπών . Έκ:τός τών άνωτέρω θεμάτων, θά διε­
ξαχθοϋν διαπραγματεύσεις κ:αί διά τήν σύναψιν μεταξύ
·Ελλάδος καί Γιουγκοσλαβίας συμβάσεων δικαστικής
άρωγής, δδικ:ής επικοινωνίας, τουριστικής συνεργασίας,
μορφωτικών σχέσεων κ.λ.π. Μία έκ: τών προϋποθέσεων τής
τουριστικής συνεργασίας θά είναι ή άποπεράτωσις κ:αί
βελτίωσις τής δδοϋ Βελιγραδίου-Γευγελής , διά τήν δποίαν
έγένετο ήδη συνεννόησις μεταξύ τοϋ προέδρου τής Κυβερ­
νήσεως κ: . Καραμανλή κ:αί τών Γιουγκοσλάβων επισήμων
κατά τήν είς Βελιγράδιον επίσκεψιν του 'Έλληνος πρωθυ­
πουργοϋ» .
 ΜΕτrΑ ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑ ΥτΙΛΙΑΣ
VΗδη, πρίν άπό τήν άναχώρησή του γιά τό Βελι­
γράδι, δ Δ. Νιιωλαρείζης, έπικεφαλής τών κλιμακί­
ων πού εχουν έπιφορτιστεί μέ τήν άντιπροσώπευση
τής έλληνικής πλευράς στίς τέσσερις μικτές έπιτρο­
πές, εγινε δεκτός άπό τόν πρωθυπουργό, Κ. Καρα­
μανλή, δ όποίος καί του εδωσε όδηγίες σχετικά μέ
τήν έκτέλεση τής άποστολής του.
5 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ έκτέλεση τών δδηγιών του πρωθυπουργοί\ μέ
στόχο τή δημιουργία τών προϋποθέσεων γιά τήν άνά­
πτυξη τής οίκονομίας έξαγγέλλεται σειρά μέτρων
άναδιαρθρώσεως καί δραστηριοποιήσεως του κρατι­
κου μηχανισμου. 'Ιδιαίτερη εμφαση δίνεται στήν
κατάθεση σχεδίου νόμου στή Βουλή «περί ύπουρ­
γείων καί τών όργανισμών τών δημοσίων πολιτικών
ύπηρεσιών», τό όποίο, σύμφωνα μέ σχετική άνακοί­
νωση, προβλέπει τά άκόλουθα:
«α. Βραχυπροθέσμως αναδιαρθροίίται τό Ύπουργικόν
Συμβούλιον καί άναπτύσσονται αί παρά τφ προέδρφ τής
Κυβερνήσεως ύπηρεσίαι. Οϋτω, τό ύπουργείον Δημοσίων
"Εργων καί Συγκοινωνιών διαχωρίζεται είς δύο ύπουργεία
μέ εναν ύφυπουργόν παρ' έκάστφ ύπουργφ. Τά τρία ύφυ­
πουργεία παρά τφ ύπουργείφ 'Εθνικής 'Αμύνης περιορί­
ζονται είς εν καί καταργοίίνται τά ύφυπουργεία Οίκισμοίί
καί Βορείου 'Ελλάδος. Παραλλήλως δέ Ιδρύονται ύφυ­
πουργεία είς τά ύπουργεία Συντονισμοί), 'Εξωτερικών καί
μία ακόμη θέσις, πλήν τής ύπαρχούσης, ύφυπουργοίί παρά
τφ ύπουργείφ τών Οίκονομικών . β. Μακροπροθέσμως προ­
βλέπεται ή έντός ετους άπό τής ψηφίσεως του κατατε­
θέντος νομοσχεδίου, τό δποίον προτείνεται δπως κηρυχθή
κατεπείγον καί ψηφισθή είς μίαν συνεδρίασιν, σύνταξις
όργανισμών των ύπουργείων καί ύπηρεσιών έν συνδυασμφ
καί είς συμπλήρωσιν του νόμου περί διοικητικής αποκεν­
τρώσεως. Βασική έπιδίωξις τών νέων όργανισμών εΙναι
δπως τά ύπουργεία καταστοίίν κυρίως έπιτελικαί ύπηρεσί­
αι, παραλλήλως δέ έπέλθη συντονισμός καί συγχρονισμός
τής δραστηριότητος αί:ιτών, έκκαθάρισις των έπιμάχων
άρμοδιοτήτων καί γενικώς ή διαμόρφωσις του κρατικοί)
μηχανισμοί) <δστε ούτος νά γίνη εί:ικίνητος. Είς τό νομοσχέ­
διον δρίζεται δτι έκ τής τοιαύτης διαρρυθμίσεως τών δη­
μοσίων ύπηρεσιών, κεντρικών καί περιφερειακών, οί:ιδείς
έκ των σήμερον ύπαλλήλων θά θιγή, άλλ' οϋτε καί θά
εί:ινοηθή».
Τό νομοσχέδιον συζητήθηκε καί ψηφίστηκε άπό
τή Βουλή, τρείς ήμέρες άργότερα, στίς 8 Δεκεμβρί­
ου. Μέ τήν εύκαιρία αύτή, δ ύπουργός Προεδρίας, Κ.
Τσάτσος, έπεσήμανε δτι σκοπός του νέου νομοθετή­
ματος ε{ναι:
«'Η καταπολέμησις τής πολυνομίας, ή όποία πηγάζει
άπό τήνπρόθεσιν καί τήν βούλησιν γενικώς τής πολιτείας
νά ρυθμίζη τά πάντα διά νόμου, πράγμα τό δποίον δέν συμ­
βαίνει είς άλλας χώρας, όπου οί όργανισμοί των ύπηρεσι­
ών, διά νά εΙναι άκριβώς ή διοίκησις πλέον εί:ιέλικτος,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
305
πλέον ταχεία είς τάς προσαρμογάς της είς τάς κοινωνικάς
καί οίκονομικάς της ανάγκας, δέν διαμορφώνεται βάσει
κανόνων δικαίου νομοθετικών, άλλά διά πράξεων τής
Διοικήσεως».
5 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Ύπό τήν προεδρία του Κ. Καραμανλή συνέρχε­
ται ή έξ ύπουργών Οίκονομική 'Επιτροπή καί έξετά­
ζει τόν προϋπολογισμό καί τό πρόγραμμα έπενδύσε­
ων του ετους 1959.
'Ο Κ. Καραμανλής ζήτησε συγκεκριμένα στοι­
χεία καί εδωσε όδηγίες γιά τήν έπίσπευση τής άνε­
γέρσεως του έργοστασίου άζώτου καί τή συμπλήρω­
ση τής προεργασίας γιά τό διαγωνισμό κατασκευής
του έργοστασίου σακχάρεως, έπικαλούμενος τή μεγά­
λη σημασία τών βιομηχανιών αύτών γιά τήν οίκο­
νομία τής χώρας. Συζητήθηκαν άκόμη οί τελευταίες
έκκρεμότητες ένόψει τής ένάρξεως τών έργασιών
κατασκευής τής Λαχαναγοράς 'Αθηνών καί του ξε­
νοδοχείου Χίλτον. τέλος, δ πρωθυπουργός ένημε­
ρώθηκε, βάσει τών τελευταίων στοιχείων, γιά τή νο~
μισματική καί τή γενικότερη οίκονομική κατάσταση
τής χώρας.
8 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Κατά τή σύνοδο, ύπό τήν προεδρία του Κ. Καρα­
μανλή, τής έξ ύπουργών Οίκονομικής 'Επιτροπής,
μέ τή συμμετοχή καί τών διοικητών τών Τραπεζών
'Εθνικής καί 'Ελλάδος, συζητήθηκαν όργανωτικά
θέματα τής οίκονομίας καί, τέλος, ή μετατροπή του
'Ελληνικοί\ Καλυκοποιείου σέ είρηνική βιομηχα­
νία, ένόψει τής έφαρμογής τών έλληνογερμανικών
συμφωνιών.
Τήν ϊδια ήμέρα, δ πρωθυπουργός ένημερώθηκε
άπό τόν 'Δ. Χέλμη γιά τήν· εκβαση τών ένεργειών του
μέ στόχο τήν άνάπτυξη τής έλληνογερμανικής τρα­
πεζικής συνεργασίας. 'Ο διοικητής τής 'Εθνικής
Τραπέζης έξέφρασε τήν Ικανοποίησή του γιά τά άπο­
τελέσματα τών σχετικών συνομιλιών πού ε{χε στή
Βόννη καί τήν αίσιοδοξία του γιά τή μελλοντική άνά­
πτυξη τών σχέσεων μεταξύ τών δύο χωρών -ίδιαί­
τερα στό πεδίο του τουρισμου, τών έξαγωγών καί τής
άνασυγκροτήσεως τών έλληνικών βιομηχανιών.
10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
·Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, μετά άπό συ­
νεργασία μέ τόν ύπουργό Παιδείας, Γ . Βογιατζή,
άποφασίζει τήν ϊδρυση σχολών ύπομηχανικών στήν
'Αθήνα καί τή Θεσσαλονίκη, πού θά ύπάγονται, άν­
τίστοιχα, στό ΕΜΠ καί στήν Πολυτεχνική Σχολή
του 'Αριστοτελείου Πανεπιστημίου. 'Η πρώτη θά
περιλαμβάνει τμήματα συγκοινωνιακών καί ύδραυ­
λικών εργων, θερμικών μηχανών καί έγκαταστάσεων
306 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
καί ήλεκτρολόγων ίσχυρών ρευμάτων, ένώ ή δεύτερη
θερμικών μηχανών έγκαταστάσεων καί ήλεκτρολό­
γων ίσχυρών ρευμάτων.
Σέ νέα συνεργασία του μέ τόν ύπουργό Παιδείας,
δ πρωθυπουργός προβλέπει τή ρύθμιση σειρaς έκ­
κλησιαστικών θεμάτων. Συγκεκριμένα, έγκρίνει τήν
κατάρτιση νομοσχεδίων, μέ στόχο τήν κατάργηση
του μεταθετοί) τών μητροπολιτών, τήν άνακατάταξη
τών μητροπολιτικών περιφερειών, τόν καθορισμό
προσόντων τών έκλόγιμων γιά τήν άρχιερατεία καί
τήν καθιέρωση έτήσιας συγκλήσεως τής· Ιεραρχίας.
11-13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Η Κυβέρνηση ένημερώνει τή Βουλή γιά τίς έξε­
λίξεις του Κυπριακου.
Πρώτος, δ ύπουργός 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ,
εκαμε άνασκόπηση τών έξελίξεων άπό τόν 'Ιούνιο,
συνόψισε τούς λόγους γιά τούς δποίους ή έλληνική
πλευρά θεωρεί τό σχέδιο Μάκ Μίλλαν άπαράδεκτο,
άναφέρθηκε στή μεσολάβηση Σπάακ καί άνέλυσε
τήν πολιτική τής 'Ελλάδος σέ σχέση μέ τήν προο­
πτική γιά τήν τελική έπίλυση του προβλήματος. Σ'
δ, τι είδικότερα άφορα τή λύση τής έγγυημένης άνε­
ξαρτησίας, παρατήρησε χαρακτηριστικά:
«Ή λύσις αuτή εΙχε συζητηθή άπό μακροu. Έμέ τόν
ίδιον επεσκέφθησαν επανειλημμένως είς τό γραφείον μου
σημαίνοντες παράγοντες τής κυπριακής ύποθέσεως, ση­
μαίνοντες εν Κύπρφ, παραμένοντες εν Κύπρφ, οί δποίοι
επανειλημμένως μέ εΙχον ερωτήσει διατί δέν υίοθετοuμεν
αuτήν τήν κατεύθυνσιν.
»'Αλλ' εν& αuτά συνεζητοuντο μεταξύ μας, τήν 23ην
Σεπτεμβρίου, άνεκοινοuτο διά τοu τύπου δτι δ 'Αρχιεπί­
σκοπος Μακάριος ε{χεν επισήμως δι' 'Αγγλίδος βουλεψ
τρίας ύποβάλει τήν Πρότασιν αuτήν πρός τήν βρετανικήν
Κυβέρνησιν. Μετ' όλίγας ήμέρας, πα,ράγοντες κυπριακοί,
εκλεγόμενοι ύπό του κυπριακοί) λαοu, διά τηλεγραφημά­
των καί διά δηλώσεων, ενέκριναν τήν πρότασιν ταύτην του
'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Καί ή έλληνική Κυβέρνησις,
πιστή είς τήν γραμμήν τήν δποίαν θά σaς εϊπη εuθύς άμέ­
σως, υίοθέτησε τήν πρότασιν ταύτην.
»'Η γραμμή τής έλληνικής Κυβερνήσεως εΙ ναι εν προ­
κειμένφ, δτι αuτή καθορίζει τά μέσα του κυπριακοί) άγώ­
νος . 'Εκτός τής εξωτερικής πολιτικής, διά τήν δποίαν εΙ­
ναι ή μόνη ύπεύθυνος ένώπιον του λαοu, καθορίζει έπίσης
ποίαν θέσιν καί ποίαν μορφήν εχει ή μεγάλη εθνική μας
ύπόθεσις. 'Αλλά τάς επιδιώξεις τής πολιτικής αuτής δέν
ε{ναι δυνατόν παρά νά τάς καθορίζουν οί ίδιοι ο{ Κύπριοι
καί δι' αuτό εξ άρχής εδηλώσαμε δτι ο{οδήποτε καί c'iν ή το
τό άποτέλεμα ένός δημοψηφίσματος, εστω καί δυσάρεστον
δι' ήμdς, ή 'Ελλάς θά τό άπεδέχετο» .
Στή συνέχεια, δ Ε. 'Αβέρωφ εκαμε έκτεταμένη
άνασκόπηση τής συζητήσεως στή Γενική Συνέλευ­
ση του ΟΗΕ γιά νά καταλήξει σημειώνοντας δτι εχει
άρχίσει νά διαφαίνεται διάθεση τής τουρκικής πλευ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ρc'iζ' γιά προσέγγιση μέ τήν 'Ελλάδα στό Κυπριακό
καί συνόδευσε τήν παρατήρηση αύτή μέ τήν εύχή νά
συμμετάσχει ή Τουρκία στή δίκαιη έπίλυση του Κυ­
πριακοί), έπανερχόμενη στήν δδό τής έλληνοτουρ­
κικής φιλίας πού είχαν έγκαινιάσει δ Βενιζέλος καί δ
'Ατατούρκ.
Μετά τόν ύπουργό τών 'Εξωτερικών, ελαβαν τό
λόγο οί έκπρόσωποι τών κομμάτων τής άντιπολιτεύ­
σεως, δρισμένες παρατηρήσεις τών δποίων προκά­
λεσαν τήν παρέμβαση του Κ. Καραμανλή.
Μέ άφορμή, συγκεκριμένα, τήν c'iποψη του Η.
Τσιριμώκου, δτι:
«ή Κυβέρνησις δέν διεφώτισε τήν διεθνή κοινή γνώμη
διά τάς ώμότητας τών Αγγλων καί Τούρκων καί δέν εδέ­
v
χθη τήν εκδοσιν ψηφισμάτων ύπό τής Βουλής, διά των
δποίων νά καταδικάζωνται αί ώμότητες των 'Αγγλοτούρ­
κων, νά διαψεύδεται δ iσχυρισμός τοu Τούρκου ύπουργοu
'Εξωτερικών δσον άφορα τόν πατέρα τής iδέας τής διχο­
τομήσεως καί νά τονίζεται δτι ή 'Ελλάς εμμένει εiς τήν
αuτοδιάθεσιν»,
καί δτι, «τό ύπόμνημα μέ τάς 500 περιπτώσεις
βασανιστηρίων άπεσύρθη είς τόν ΟΗΕ», δ Κ. Καρα­
μανλής ύπενθύμισε δτι ή «'Ελλάς ένήyαyε τήν Μ.
Βρετανίαν είς τήν έπιτροπήν τών Δικαιωμάτων τοv
'Α νθpώπου καί συνεχίζεται έκεί έπί διετία ν διαδικα­
σία βραδεία μέν, άλλ' όπωσδήποτε ίκανοποιητική,
διότι έδόθη εύκαιρία νά έλθουν είς τήν δημοσιότητα
δλα δσα λέγονται».
'Ο Η. Τσιριμώκος άναφέρθηκε, άκόμη, στή διε­
θνή θέση τής χώρας:
«'Η Κυβέρνησις εύρέθη πρό διλήμματος μεταξύ παρα­
μονής εiς τήν 'Ατλαντικήν Συμμαχίαν καί μεταβολής πο­
λιτικής επί τοu Κυπριακοί>, ενω σήμερον δέν επιτρέπονται
διλήμματα, δταν ή 'Αμερική εψήφισεν εναντίον τής • Ελ­
λάδος καί ή ρώτησε τί επί τέλους εΙ χε ύποδείξει ή άμερικα­
νική εiς τήν έλληνικήν Κυβέρνησιν».
Κ. Καραμανλής: Εlναι γνωστόν ότι εuθύς ώς ή 'Ελλάς
ήγειρε τό Κυπριακόν, ή άμερικανική Κυβέρνησις σαφώς
έδήλωσε πρός τήν τότε έλληνικήν Κυβέρνησιν ότι δέν θε­
ωρεί έπίκαιρον τό θέμα καί ότι δέν θά έχη τήν συνδρομή ν
της. 'Επιθυμώ νά τό είπω αuτό, διότι ε{ναι άνάγκη νά έχω­
μεν ύπ' όψιν μας ότι ή άμερικανική Κυβέρνησις δυστυχώς
ύπήρξε συνεπής πρός τήν άρχήθεν διακηρυχθείσαν γραμ­
μή ν της. 'Εάν συνέβη κατά τό παρελθόν έτος, διότι δέν
εlχον τόν τρόπον οί άvτίδικοί μας νά τήν πιέσουν άποτε­
λεσματικώς νά τη ρήση στάσι ν άποχής, αuτό δέν σημαίνει
δτι έφέτος έκαμε κάτι τό δποίον ε{ναι έξω άπό τήν γραμμή ν
της καί αuτό τό λέγω ώς έλαφρυντικόν τής άμερικανικής
Κυβερνήσεως, άφοίι άπό τήν πρώτην στιγμήν πού ή έλλη­
νική Κυβέρνησις ήγειρε τό Κυπριακόν, σαφώς έδήλωσε
τήν άντίθεσίν της. Συνεπώς εύρίσκεται δυστυχώς έπί τής
γραμμής τήν όποίαν άρχήθεν έχάραξεν.
Σέ παρατήρηση, έξ c'iλλου, του άρχηγου τών
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥ ΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Προοδευτικών, Σ. Μαρκεζίνη, δτι μέχρι του 'Ο­
κτωβρίου 1955 ύπfjρχε κοινή πολιτική έπί τοϋ Κυ­
πριακου, δ Κ. Καραμανλfjς άντιπαρατήρησε δτι «τού­
το λέγεται άπό τριετίας, άλλ , aποτελεί μύθον ότι
ύπfίpχε καθολική συμφωνία έπί τού αίτήματος τijς
τακτής καί εύλόyου προθεσμίας, διότι τούτο έτέθη
μόνον άπό δύο κόμματα, τό Προοδευτικόν καί άπό
τόν κ. Παπανδρέοω>. Στή συνέχεια, δ πρωθυπουργός
άπάντησε στήν liποψη του άρχηγου τ&ν Προοδευτι­
κών δτι «έπί τfjς Κυβερνήσεως τοϋ στρατάρχου Πα­
πάγου τήν πρωτοβουλίαν είχεν ή Κυβέρνησις καί όχι
δ 'Αρχιεπίσκοπος», του δποίου καί έπέκρινε τήν
ύπερβολική προβολή:
«Πρέπει νά ξεύρετε ότι υπάρχουν ώρισμέναι καταστά­
σεις αί δποίαι δημιουργούνται έκ τών πραγμάτων. 'Η θέσις
τοίJ Μακαρίου εlς τόν ι:iγώνα έδημιουργήθη έκ τών πραγμά-
, των, δέν τήν έδημιουργήσαμεν ήμείς. Μήπως ήμείς έτοπο­
θετήσαμεν έπί κεφαλής τών Κυπρίων τόν Μακάριον;
'Ημείς τοίJ έδώσαμεν τό κύρος νά έρμηνεύη τάς aπόψεις
των; 'Ημείς υπεχρεώσαμεν τούς "Αγγλους νά διαπραγμα­
τευθούν μετ' αύτοίJ πρίν ι:iναλάβωμεν τήν Κυβέρνησιν;
Πρόκειται περί πραγματικότητος, ή ι:iνατροπή τής δποίας,
έάν δέν ήτο δυνατή, πάντως θά έγίνετο εlς βάρος του θέμα­
τος».
τέλος, σέ άπάντηση παρατηρήσεως του Σ. Μαρ­
κεζίνη γιά τό ταξίδι Σπάακ στήν ' Αθήνα, δ Κ. Κα­
ραμανλfjς είπε δτι τό ΝΑΤΟ «ήδύvατο νά παρέμβη»
προκειμένου άφενός νά συστήσει στή Μ. Βρετανία
νά άποφύγει τήν έφaρμογή του σχεδίου Μάκ Μίλλαν
καί aφετέρου νά διατυπώσει νέες προτάσεις:
« 'Εφ ' όσον δ κ. Σπάακ ι:iνέλαβε πρωτοβουλίαν καί τά
περισσότερα μέλη τοίJ ΝΑΤΟ υίοθέτησαν τήν ι'iποψιν αύ­
τή ν ήτο ι:iδύνατον νά του δηλώσωμεν ότι ι:iρνούμεθα νά
συνεχίση νέαν προσπάθειαν. WΕπρεπε νά μ ή δημιουργηθή
ή έντύπωσις ότι οίαδήποτε προσπάθεια ματαιοίJται λόγω
ι:iδιαλλαξίας τής 'Ελλάδος. Δέν εlναι ι:iληθείς οί Ισχυρι­
σμοί τών "Αγγλων ότι υπαιτιότητι τής 'Ελλάδος έματαιώ­
θη ή διάσκεψις. Δέν έγένοντο δεκταί αί προϋποθέσεις τάς
δποίας έθέσαμεν καί υπ · αύτάς τάς συνθήκας δέν μετέσχο­
μεν εlς τήν διάσκεψιν».
Τήν έπομένη, 13 Δεκεμβρίου 1958, δ πρωθυπου­
γός άνέπτυξε τίς άπόψεις του έκτεν&ς:
«Κύριοι βουλευταί, εlχον τήν εύκαιρίαν καί άλλοτε aπό
τής θέσεως ταύτης νά τονίσω ότι α{ συζητήσεις έπί θεμά­
των έξωτερικής πολιτικής καί, πρό παντός, έπί τοίJ Κυπρι­
ακού, πρέπει νά διεξάγωνται μέ lδιάζουσαν προσοχή ν. Καί
τούτο διότι πάντα όσα λέγονται εlς τήν αίθουσαν ταύτην,
aφορώντα θέματα έξωτερικής πολιτικής, έχουν τούς ι:iντι­
κτύπους των εlς τό έξωτερικόν, ι:iντικτύπους οί δ ποίοι ε[ναι
δυνατόν νά έπιδράσουν έπιβλαβώς έπί τών έθνικών μας
ζητημάτων.
»Εlμαι υποχρεωμένος, δυστυχώς, νά δμολογήσω ότι
aποτελεί κοινήν παράδοσιν ε{ς τόν τόπον μας, τά θέματα
τής έξωτερικής πολιτικής νά γίνωνται συνήθως θέματα
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
307
κομματικού aνταγωνισμού. Εlς τήν κακήν αύτήν παράδο­
σιν κυρίως όφείλεται τό γεγονός ότι κατά τό παρελθόν,
βασικά, καίρια, σπουδαία έθνικά ζητήματα υπέστησαν τε­
ραστίαν ζημίαν. Εlς αύτήν, κυρίως, όφείλεται τό γεγονός
ότι προεκλήθησαν κατά τό παρελθόν διχασμοί καί όχι,
όπως lσχυρίσθη χθεσινός δμιλητής, εlς τήν ι:iνεπάρκειαν
τής δογματικής μας πολιτικής. Αύτός ε[ναι καί δ λόγος διά
τόν δποίον ή Κυβέρνησις μειονεκτεί, καί εlναι φυσικό ν νά
μειονεκτή, όταν προκαλήται συζήτησις έπί τοίJ Κυπρια­
κού. wΕχουσα έπηυξημένας εύθύνας καί γνωρίζουσα ότι
έκείνα πού θά είπη εlναι δυνατόν καί έσωτερικώς καί έξω­
τερικώς νά έπιδράσουν έπιζημίως έπί τής υποθέσεως, εlναι
υποχρεωμένη ή Κυβέρνησις, καί όταν &κόμη βαρύτατα θί­
γεται, εlναι υποχρεωμένη νά ι:iποφεύγη νά χρησιμοποιή
στοιχεία καί έπιχειρήματα, τά δποία θά ή το δυνατόν μέν νά
ένισχύσουν τήν θέσιν της, ι:iλλά θά ήτο δυνατόν νά βλά­
'ψουν τήν υπόθεσιν.
»Αύτή εlναι ή διαφορά μεταξύ Κυβερνήσεως καί aντι­
πολιτεύσεως. 'Η μέν aντιπολίτευσις, δμιλοίJσα κάπως
ι:iνευθύνως, μέ εύθύνας όλιγωτέρας έκείνων τάς δποίας έχει
ή Κυβέρνησις, έχει μιάν ι'iνεσιν, υποστηρίζουσα μέ πλού­
σια έπιχειρήματα τάς lδέας έκείνας, αί δποίαι συγκινούν
πάσαν έλληνικήν ψυχήν, ι:iλλά καί τήν ψυχήν παντός
έλευθέρου aνθρώπου. Εlναι φυσικόν νά έχη ι'iνεσιν νά
ι:iσκή τήν πολιτική ν της, όταν μάλιστα υποστηρίζη θέσεις
συμπαθείς, αί δποίαι έδραιώνονται έπάνω εiς θεωρητικά
έπιχειρήματα.
»Ή Κυβέρνησις όμως δέν δύναται νά χρησιμοποιή
έλευθέρως τά θεωρητικά αύτά έπιχειρήματα, μέ τά δποία
υποστηρίζονται αί lδέαι τής έλευθερίας καί τής δικαιοσύ­
νης. Εlναι υποχρεωμένη νά χρησιμοποιή τά έπιχειρήματα
έκείνα τά δποία έπιτρέπονται κμί καθορίζονται aπό τάς
δυνατότητας τής χώρας μας διά τήν προώθησιν τού θέμα­
τος καί γενικά διά τήν λήψιν μέτρων πρός έφαρμογήν τής
πολιτικής της.
»Θά παρακολουθήσω έν ι:iρχfί τάς σκέψεις τού ιΊ~τι κα­
τελθόντος του βήματος προέδρου κ. Παπανδρέου. Εlναι
γενικώς ανεγνωρισμένη ή ρητορική δεινότης τού κ. Πα­
πανδρέου. Προσωπικώς, μάλιστα, έχω τήν γνώμη ν ότι τήν
ίκανότητά του αύτή ν τήν αναπτύσσει εiς τοιούτον βαθμό ν,
ώστε νά τήν μεταβάλη εiς μειονέκτημα.
Γ . Παπανδρέου : ΕΙμαι σύμφωνος .
Κ . Καραμανλής: Παρασυρόμενος aπό τήν ίκανότητα
αύτή ν, δμιλεί κατά τρόπον aποβλέποντα εiς τήν δημιουρ­
γίαν έντυπώσεων, ώστε πολλάκις νά μήν έχη τήν δυνατό­
τητα τής πρακτικής aντιμετωπίσεως ώρισμένων πολιτικών
θεμάτων. Θά παρακολουθήσω τήν σειράν τών συλλογι­
σμών του.
»Καί, συγχρόνως, θά έκθέσω τήν πολιτικήν τής Κυ­
βερνήσεως έπί τοίJ Κυπριακού, aπό τής έποχής καθ' fίν
ι:iνέλαβον τήν έξουσίαν, εlς τούτο ι:iκριβώς μέ διευκόλυνεν
δ τρόπος μέ τόν δποίον έξέθεσε τάς aπόψεις του δ κ. Πα­
πανδρέου. Διότι όφείλω νά δμολογήσω ότι έθιξεν όλα τά θέ­
ματα, τά δποία, πράγματι, συνιστούν τήν πολιτικήν τής
'Ελλάδος έπί τοίJ Κυπριακού.
»'Ο κ. Παπανδρέου ι:iνέτρεξεν εiς τήν πηγή ν τοίJ θέμα­
τος. 'Α νεφέρθη εlς τό δημοψήφισμα, τό δποίον έγινε τό
308 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
1950, άνεφέρθη εlς μίαν δμιλίαν τοίί 'Εθνάρχου Μακαρίου,
παραπονουμένου κατά τής Κυβερνήσεως τοίί 1952, άλλά
καί τής άντιπολιτεύσεως καί τής πολιτικής ήγεσίας τής
έποχής έκείνης, διότι άρνήθησαν νά υΙοθετήσουν τό αίτη­
μα τών Κυπρίων καί νά τό υποστηρίξουν ένώπιον τών
'Ηνωμένων 'Εθνών. Αύτό, κύριοι συνάδελφοι, μοίί έπιτρέ­
πει νά υπενθυμίσω εlς τήν άντιπολίτευσιν ότι χρησιμοποι­
εί εiς τήν κριτικήν της έπί τοίί Κυπριακού δύο μέτρα καί
δύο σταθμά. 'Οσάκις ή άντιπολίτευσις εόρέθη εlς τήν
έξουσίαν έχει διάφορον τρόπον διά τήν άντιμετώπισιν του
Κυπριακού άπό έκείνον τόν δποίον έχει τώρα ώς άντιπολί­
τευσις.
)) 'Α ντιλαμβανομέvη τάς μεγάλας δυσκολ{ας, τάς δποί­
ας παρουσιάζει τό πρόβλημα, άπέφυγε νά υlοθετήση τό
αίτημα τών Κυπρίων καί νά άναλάβη τό πρόβλημα τής
άπελευθερώσεώς των. Αύτό ε{ναι ώμολογημένον καί άπό
τήν Ιδίαν τήν άντιπολίτευσιν καί έπεβεβαιώθη καί σήμε­
ρον άπό τόν άξιότιμον κ. Παπανδρέου, δ δποίος άνέγνωσε
τήν δμιλίαν τοίί 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, παραπονουμέ­
νου καί κατακρίνοντας τήν Κυβέρνησιν τής έποχής έκεί­
νης, δι' έλλειψιν θάρρους καί ένδιαφέροvτος διά τόν άγώ­
να τών Κυπρίων.
))Δέν άντιλαμβάνομαι, κύριοι βουλευταί, πώς ε{ναι δυ­
νατόν, όταν ένα κόμμα ευρίσκεται εiς τήν Κυβέρνησιν, νά
έκτιμii κατά τρόπον διάφορον τάς δυσκολίας τάς δποίας
παρουσιάζει ένα έθνικόν θέμα καί έπί τfl βάσει τών δυσκο­
λιών αύτών νά καθορlζη τήν θέσιν του, καί όταν ευρίσκε­
ται εlς τήν άντιπολίτευσιν νά θεωρή τό θέμα αύτό τόσον
εύκολον, ώστε νά έχη τήν άξίωσιν άπό τήν έλληνικήν Κυ­
βέρνησιν, νά έπιβληθfί έπί πολλών Κυβερνήσεων, έπί
πολλών χωρών, ϊνα δδηγηθή τό πρόβλημα εlς τήν λύσιν,
τήν δποίαν έπιδιώκει ή 'Ελλάς.
)) 'Εάν ή άντιπολίτευσις, συμπεριλαμβαvφένου καί τοίί
άξιοτίμου άρχηγοίί τοίίΛαϊκοίί Κοινωνικού κόμματος, δέν
ε{χεν έπί τοίί Κυπριακού μίαν lστορίαν, θά έδικαιοίίτο ίσως
κατά τρόπον περισσότερον έλεύθερον νά διατυπώνη τάς
έπικρίσεις της καί νά άσκή έλεγχαν έπί τής παpούσης Κυ­
βερνήσεως. 'Αλλά πέραν τούτου, όταν τά κόμματα τής άν­
τιπολιτεύσεως κατά τό παρελθόν έλαβαν ώς Κυβέρνησις
θέσιν υπεύθυνον έπί τοίί Κυπριακού, δέν ε{ναι δυνατόν νά
μή γίνεται σύγκρισις τής πολιτικής των, όταν ευρlκοντο
εlς τήν έξουσίαν, μέ τήν πολιτικήν, τήν δποίαν άσκεί ή
παροίίσα Κυβέρνησις.
)) Τά κόμματα τής άvτιπολίτευσεως, διά νά ευρίσκωνται
εlς τήν δυσάρεστο ν θέσιν νά υφίστανται κριτική ν τών πρά­
ξεών των, έπροτίμησαν νά μήν άναλάβουν τήν υποστήρι­
ξιν τοίί άγώνος τών Κυπρίων. Καί ol ήγέται τής άντιπολι­
τεύσεως, άρνηθέντες ol ίδιοι νά έμπλακοίίν εlς τόν άγώνα
αύτόν, ευρίσκονται τώρα εlς τήν εύχάριστον θέσιν νά δια­
τυπώνουν κρίσεις καί νά έλέγχουν τάς iδικάς μας πράξεις.
)) 'Ο άξιότιμος κ. Παπανδρέου δμολογεί σήμερον ότι
πράγματι τό Κυπρι~κόν ε{ναι τό δυσκολώτερον πρόβλημα
έξωτερικής πολιτικής, τό δποίον άντιμετώπισε ποτέ ή χώ­
ρα μας. Νομίζω ότι ούδείς άγνοεί εlς τήν αίθουσαν ταύτην
τάς τεραστίας δυσκολίας καί τούς κινδύνους, τούς δποίους
περικλείει τό κυπριακόν θέμα.
))Τά γνωρίζει αύτά περισσότερον παντός άλλου ή άvτι­
πολίτευσις καί τά συνομολογεί εlς τάς κατ' lδίας συνομι­
λίας της. Άλλά ε{μαι όποχρεωμένος, μετά λύπης μου, νά
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
κάμω τήν διαπίστωσιν ότι έκείνα, τά δποία συνομολογεί
έκτός τής αiθούσης ταύτης, τά άπαρyείται, όταν πρόκειται
νά λάβη δημοσί<ι θέσιν έπί τοiί κυπριακού ζητήματος. Κα­
τηγορείται ή Κυβέρνησις πολλάκις άπό τήν άντιπολίτευ­
σιν εiς μέν τήν αίθουσαν ταύτην έπί μειοδοσίf!, έκτός δέ
τής αiθούσης ταύτης έπί πλειοδοσί<ι! Miiς κατηγορούν
έκτός τής αlθούσης ταύτης, διότι δέν έκλείσαμεν τό Κυ­
πριακόν καί μiiς κατηγορούν εiς τήν αίθουσα ν ταύτη ν, διό­
τι έχομεν τήν πρόθεσιν νά κλείσωμεν τό Κυπριακόν!
Γ . Παπανδρέου: 'Ομιλείτε δι' δλόκληρον τήν άντιπο­
λίτευσιν κ:αί δέν δέχομαι τήν μομφήν.
Κ. Καραμανλής: Δέν άναφέρομαι πράγματι εiς ώρισμέ­
να όνόματα.
Γ . Παπανδρέου : Δηλώ, δτι δέν μέ άφορίi.
Κ. Καραμανλής: Θά έγινόμην βαρύτατα δυσάρεστος
καί ένδεχομένως θά έπροξένουν ζημίας, έάν ευρισκόμην
εlς τήν άνάγκην νά άναφερθώ εlς συγκεκριμένα περιστατι­
κά καί εlς όνόματα. 'Αλλά, κύριοι συνάδελφοι, δέν έχω
άνάγκην νά μνημονεύσω ούτε όνόματα ούτε περιστατικά.
ΗΟλοι ol παρακαθήμενοι εlς τήν αίθουσαν ταύτην γνωρί­
ζουν τήν άλήθειαν.
))Λέγω, λοιπόν, ότι, όταν ή κριτική τής άντιπολιτεύσε­
ως άσκήται κατά τόν τρόπον αύτόν, δέν ε{ναι δυνατόν ή
άντιπολίτευσις νά πείση τόν λαόν ότι άσκε-ί καλόπιστον
κριτική ν καί έλεγχαν τής Κυβερνήσεως. 'Από πολλούς έκ
τών δμιλητών παρετηρήθη ότι ή πολιτική τής Κυβερνή­
σεως έπί τοίί Κυπριακού ένεφάνισεν άνακολουθίας. Δέν
νομίζω ότι ή άντιπολίτευσις έχει δίκαιον νά έπικρίνη έπί
άνακολουθί<ι τήν Κυβέρνησιν. Πρώτον, διότι ή Κυβέρνη­
σις, άφ ' ής άνέλαβε τάς εύθύνας τής διαχειρίσεως τοίί κυ­
πpιακοίί θέματος άκολούθησε μίαν σταθεράν γραμμήν.
Πρέπει όμως νά λάβητε υπ' όψιν ότι τό κυπριακό ν θέμα
δέν έλέγχεται μόνον άπό τήν έλληνικήν Κυβέρνησιν -διά
νά μ ή είπω, ότι έλέγχεται κατά ένα μικρόν μόνον ποσοστόν
άπό τήν έλληνική Κυβέρνησιν- καί τότε θά ε{ναι εύκολο ν
νά άντιληφθήτε διατί πολλάκις εiς τόν χειρισμόν τοίί θέ­
ματος αύτοίί ε{σθε υποχρεωμένοι -έάν θέλετε νά ε{σθε
ρεαλισταί καί έάν θέλετε νά κάμητε ώφέλιμον διά τό θέμα
πολιτικήν- νά προσαρμόζεσθε εlς τάς καταστάσεις τάς
δημιουργουμένας άπ' τούς παράγοντας τούς έπηρεάζοντας
τό θέμα.
))Θά ή το πολύ άνετον διά τήν Κυβέρνησιν νά άναλάβη
κατά τρόπον στερεότυπον μίαν θέσιν, άρνουμέvη νά συζη­
τήση μέ οΙονδήποτε, οΙανδήποτε άλλη ν λύσιν τοίί Κυπρια­
κού. Θά ήτο εύκολον διά τήν Κυβέρνησιν νά άποφύγη τάς
κρίσεις, τά περιπετείας, τάς πλεκτάνας, έάν άπεφάσιζεν,
άδιαφοροίίσα διά τήν έξέλιξιν τοίί θέματος, νά λάβη μίαν
άμετακίνητον θέσιν, όπως ή θέσις τής αύτοδιαθέσεως.
)) 'Αλλά χρέος τής Κυβερνήσεως ή το νά έπιδιώξη τήν
λύσιν τοίί θέματος. Διότι δέν δύνασθε νά λάβητε θέσιν πο­
λιτική ν άδιαφοροίίντες διά τό έάν ή θέσις αύτή έξυπηρετή
7f βλάπτη τό θέμα. Διότι, έάν λάβητε θέσιν τινά καί αύτη
άποδειχθή άνέφικτος, καί έάν κινδυνεύη νά βλάψη τό θέμα,
ε{σθε υποχρεωμένος νά προσαρμόσητε τήν πολιτικήν σας
πρός τό συμφέρον τοίί θέματος.
))Δέν έχω άνάγκην νά είπω, διότι πολλοί έξ υμών ε{ναι
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
παλαιότεροι καί περισσότερον έμπειροι, δτι ή πολιτική
καί πρό παντός ή έξωτερική πολιτική εlναι ρεαλισμός, δε­
δομένου δτι τά έξωτερικά θέματα δέν ύπόκεινται εlς τqς
βουλήσεις μιάς Κυβερνήσεως, aλλά έλέγχονται άπό πολ­
λάς Κυβερνήσεις καί πολλάκις άπό συνασπισμούς Κυβερ­
ν~σεων. Εlναι, λοιπόν, άνάγκη είς τά θέματα τής έξωτερι­
κής πολιτικής νά έπιδιώκεται έν έκάστrι συγκεκριμένrι πε­
ριπτώσε• τό έφικτόν. Άλλά τό έφικτόν τό προσδιορίζουν
δλοι οί παράγοντες, τούς δποίους έν συνεχείq θά μνημονεύ­
σω. Αί δυνατότητες τής χώρας, aλλά καί ή Ισχύς καί τά
μέσα τοϋ aντιπάλου. Είς τήν προκειμένην περίπτωσιν, δ
τρόπος μέ τόν δ ποίον διαμορφώνεται ό aνταγωνισμός ώρι­
σμένων διεθνών συνασπισμών έπηρεάζει καί τά Ιδικά μας
θέματα έξωτερικής πολιτικής. Αύτοί εlναι οί είδικώτεροι
παράγοντες, ol δποίοι δημιουργούν τήν συνισταμένη ν καί
ή όποία σάς δίδει έν έκάστrι συγκεκριμένrι περιπτώσει τό
μέτρον τοϋ έφtκτοϋ. Τό λέγω αύτό, διότι έπιθυμώ νά έπα­
ναλάβω έκείνο τό δπα,lον εlπον χθές, δτι ή Κυβέρνησις
ούτε καί εlς περιπετείας θά έσύρετο, ούτε δοκιμασίας ή
ίδία θά ύφίστατο, aλλά ούτε καί θά έγίνετο στόχος εύκόλου
κριτικής, έάν άπεφάσιζεν, άδιαφοροϋσα διά τάς άληθείας
αύτάς νά κρατήση μίαν γραμμή ν, ή όποία θά άνεκούφιζεν
αύτή ν τήν ίδια ν δσον άφορά τήν έπίθεσιν τήν δποίαν ύφί­
σταται άπό τής πλευράς τής aντιπολιτεύσεως, άλλά δέν θά
προώθει καί ένδεχομέvως θά έβλαπτε τό θέμα.
))Παλαιότερον, δ κ. Παπανδρέου, έκτιμών τάς δυσκολί­
ας αύτοϋ τοϋ θέματος, έτόνιζεν δτι θά ήτο μέγα σφάλμα
aπό τής πλευράς τής 'Ελλάδος μέ τήν ύφισταμένην διεθνή
κατάστασιν νά υίοθετήση τήν προσφυγή ν είς τά 'Ηνωμένα
νΕθνη.
Γ. Παπανδρέου: Καί σείς, όχι μόνον ήμείς. Καί σείς
είχατε τήν ίδίαν γνώμην, καί τήν είχατε τρία χρόνια ί\πειτα
άπό ήμdς, δηλαδή δταν άπεμακρύνθημεν πλέον του συμ­
μοριτοπολέμου τέσσερα χρόνια, ενω ήμείς τήν είχομεν ενα
ετος μετά τόν συμμοριτοπόλεμον.
Κ. Καραμανλής: Θά ίδητε δτι δέν σάς έπικρίνω δι' αύ­
τό. Λέγω δτι aντιλαμβάνεσθε τάς μεγίστας δυσχερείας τοϋ
κυπριακοϋ προβλήματος, άλλά καί τάς προβλέψατε καί
έδικαιώθητε άπό τάς προβλέψεις σας. Είπατε δτι ή 'Ελλάς
θά έμπλακή είς ένα δραματικόν aγώνα, aποτέλεσμα τοϋ
δποίου θά ήτο ή άντίθεσις μέ τούς συμμάχους της καί έπί
πλέον θά δώση μίαν εύκαιρίαν είς τό άνατολικόν μπλόκ νά
δημοκοπή εlς βάρος τοϋ έθνικοϋ θέματος.
Γ. Παπανδρέου: Είπομεν νά μή γίνη τότε προσφυγή.
Δέν είπομεν νά μή γίνη ποτέ. Είς τά 1950 είπομεν δτι δέν
ε{ναι έπίκαιρος . 'Εξ αύτου δέν συνάγεται δτι δέν ήτο ποτέ
επιθυμητή.
Κ. Καραμανλής: Κατά τό 1955 έπεσημάνατε τό σφάλμα
τής Κυβερνήσεως νά σπεύδη νά καταθέση τήν προσφυγή ν,
χωρίς νά τήν έχη προετοιμάσει.
Γ. Παπανδρέου: Αύτό πάντοτε τό ύποστηρίζω.
Κ. Καραμανλής: Αυτά τά έπικαλοϋμαι διά νά δείξω δτι,
ένώ κατά τό παρελθόν έγνωρίζατε τάς δυσχερεlας καί τούς
κινδύνους καί προειδοποιήσατε τήν Κυβέρνησιν καί τήν
Βουλήν, σήμερον έμψflνίζεσθε άσκοϋντες τήν κριτικήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
309
σας, ώς έάν νά μήν ύπήρχον αύτaί αί τεράστια ι δυσκολία ι
καί οί τρομεροί κίνδυνοι.
Γ. Παπανδρέου: 'Εγώ τούς έτόνισα, κύριε πρόεδρε.
Κ. Καραμανλής: Δι' αύτόν τόν λόγον έπεκρίθη τό 1955
καί άπό τόν άξιότιμον κ. Βενιζέλον ή Κυβέρνησις τοϋ
Έλληνικοϋ Συναγερμοϋ, διότι έφερε τήν προσφυγή ν ένώ­
πιον τών 'Ηνωμένων 'Εθνών, γνωρίζουσα -ή 6φείλουσα
νά γνωρίζή- δτι δέν ήτο δυνατόν νά προωθήση τό θέμα
πρός έπιτυχή λύσιν, άλλά νά δημιουργήση δλας αύτάς τάς
συνεπείας, τάς δποίας έχει νά άντιμετωπίση ή {δική μου
Κυβέρνησις. 'Ο κ. Βενιζέλος ύπεστήριξε -καί 6φείλω νά
δμολογήσω, μέ είλικρίνειαν καί θάρρος- κατά τήν χθεσι­
νήν έσπέραν, τάς άπόψεις του, αί δποίαι εύρlσκοvται εlς
συνέπειαν μέ άπόψεις τάς δποίας ύπεστήριξε παλαιότερο ν,
άσκών κριτικήν έπί τοϋ Κυπριακοϋ, όχι μόνον έναντίον
τής lδικής μου Κυβερνήσεως, aλλά καί τής προκατόχου
Κυβερνήσεως. Ώμολόγησεν δτι κατά τό 1950-52, έχων δε­
δομένην τήν dρνησιν τής 'Αμερικής νά ύποστηρίξη τήν
έλληνικήν αίτησιν, ήρνήθη νά υίοθετήση τό αίτημα τών
Κυπρίων περί προσφυγής εlς τά 'Ηνωμένα νΕθνη καί περί
αύτοϋ προειδοποίησε τήν διάδοχον Κυβέρνησιν.
Σ. Βενιζέλος: Καί άλλοτε μου έδόθη ή εύκαιρία άπό του
βήματος νά είπω δτι άντέστην εiς τήν πίεσιν του Μακαρί­
ου, διότι Ί'jξευρα τήν άντίδρασιν, τήν όποίαν θά εϋρισκεν
έκ μέρους τής άμερικανικής Κυβερνήσεως. Κατά τό I 952,
κατά μίαν έπίσκεψιν του Μακαρίου είς τό ύπουργείον των
'Εξωτερικών, μέ ήπείλησεν δτι θά μέ κατήγγειλεν είς τόν
Ι:λληνικόν λαόν δτι έγώ ματαιώνω τήν προσφυγήν. Του
ε{πον, τήν έξωτερικήν πολιτικήν θά τήν διαχειριζόμεθα
ήμείς καί όχι σείς. Αύτήν τήν άπάντησιν ί\δωσα.
Κ. Καραμανλής: 'Ακριβώς, εlπον δτι εlσθε συνεπής
πρός τάς θέσεις, τάς δποίας έλάβατε παλαιότερο ν. 'Επί­
σης, έδήλωσα δτι πρό 2 έτών, διά νά προωθηθή κατά τρό­
πον άνώδυνον διά τήν έλευθέραν 'Ελλάδα, ύπεστηρίξατε
δτι, έάν ή λύσις τής αύτοδιαθέσεως εlναι άδύνατος, θά ήτο
δυνατόν νά ύποστηριχθή ή λύσις τής aνεξαρτησlας. 'Υπε­
στηρίζατε δέ παλαιότερα, μετά τήν συζήτησιν εlς τά
'Ηνωμένα νΕθνη κατά τό 1955, έκ νέου τήν dποψιν δτι
κακώς καί άκαίρως ήχθη ή προσφυγή ένώπιον τοϋ Όργα­
νισμοϋ, δεδομένου δτι ε{ναι άδύνατον νά άναμείνη κανείς
άπό τά 'Ηνωμένα νΕθνη, πολιτικόν καί όχι δικαστικό ν Σώ­
μα, νά δώσουν άπόφασιν, ή όποία θά ίκανοποιή τό αίτημα
τών Κυπρίων. Δέν έχω άνάγκην νά αναγνώσω τά σχετικά
κείμενα διά νά σάς είπω δτι κατά καιρούς έξεφράσθησαν
διάφοροι aντιλήψεις, δσον άφορά τάς δυνατότητας τοϋ
ΟΗΕ.
)) 'Αλλά ε{ναι άνάγκη νά είπω έκείνο, τό δποϊΌν παλαιό­
τερο ν έλέχθη άπό τούς άρχηγούς τής aντιπολιτεύσεως. 'Η
προσφυγή μας είς τά 'Ηνωμένα νΕθνη δέν aποβλέπει είς
dμεσον ούσιαστικήν λύσιν τοϋ κυπριακοϋ θέματος- διότι
αύτό εlναι άνέφικτον. Ή προσφυγή μας εlναι χρήσιμος,
διότι μόνον διά τοϋ τρόπου αύτοϋ ε{ναι δυνατόν νά άσκηθή
διεθνώς ήθική πίεσις έπί τής κατεχούσης δυνάμεως, ώστε
αvτη νά δώση lκανοποίησιν εlς τό δίκαιον αίτημα τών Κυ­
πρίων. "Οταν, λοιπόν, έχωμεν ύπ' όψιν δτι, άφ' ένός τά
'Ηνωμένα νΕθνη δέν εlναι δικαστήριον άλλά πολιτικόν
310 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓQΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Σώμα, τό όποίο ν έπηρεάζεται άπό τά συμφέροντα τών δια­
φόρων χωρών, διάφορα τών Ιδικών μας, καί ότι, άφ' έτέ­
ρου, διά νά ληφθή άπόφασις χρειάζεται Πλειοψηφία τού
2j ;, aντιλαμβάνεσθε πόσον εύκολος εlναι ή κριτική.
)) 'Εφέτος, άνεξαρτήτως τής ούσίας τής άποφάσεως,
έκείνο τό δποίον έπετεύχθη εlναι ότι άπησχολήθη δ διε­
θνής όργανισμός έπί 15 ήμέρας καί συνεπώς ή παγκόσμιος
κοινή γνώμη μέ τό κυπριακόν θέμα. Διότι τό κυπριακόν
θέμα άπό τής πλευρiiς τής 'Ελλάδος δύναται νά προωθηθή
μόνον διά τής ένημερώσεως τής διεθνούς κοινής γνώμης,
μόνον διά τής άσκήσεως ήθικής πιέσεως έπί τής κατεχού­
σης δυνάμεως, διά νά δώση αϋτη λύσιν εlς τό Κυπριακόν.
)) 'Εάν, λοιπόν, δεχθώμεν ότι τά διαδιΚαστικά μέσα, τά
όποία χρησιμοποιούμεν ένώπιον τών διεθνών όργανισμών,
αύτόν έχουν ώς σκοπόν καί αύτό δύνανται νά έχουν τό
aποτέλεσμα, εlμαι 6ποχρεωμ!νος νά είπω ότι κατά τούς τε­
λευτα,ίους τρείς μήνας, τόσον ή διαδικασία ή όποία έγένε­
το εlς τά πλαίσια τού ΝΑΤΟ καί κατά τήν διάρκειαν τής
δποίας άπησχολήθηκαν δεκαπέντε συμμαχικαί Κυβερνή­
σεις μέ τό θέμα τό κυπριακόν, όσον καί ή συζήτησις τού
Κυπριακού εlς τόν ΟΗΕ, ή όποία άπησχόλησεν έπί 15 ήμέ­
ρας τά 'Ηνωμένα ~Εθvη, 6πήρξεν άπό τής άπόψεως αύτής
ώφέλιμος.
)) ' Υπεστηρίχθη καί ή άποψις ότι θά ή το δυνατόν νά μ ή
προσφύγωμεν εlς τά ·Ηνωμένα ~Εθνη, έφ' όσον δέν 6πήρ­
χεν αlσιόδοξος προοπτική.
))Κύριοι συνάδελφοι, εlναι άνάγκη κάποτε νά άντιλη­
φθώμεν όλοι μας ότι τό θέμα τό κυπριακό ν, τάς δυσκολίας
τού δποίου όλοι aντιλαμβάνεσθε, εlναι δυνατόν νά άντιμε­
τωπισθή κατά τρείς τρόπους: ~Η θά πρέπει νά τό aντιμετω­
πίσωμεν δυναμικά -καί όταν λέγω δυναμικά, έννοώ νά
καταλάβωμεν τήν Κύπρον- ή θά πρέπει νά τό διαπραγμα­
τευθώμεν μέ τήν κατέχουσαν δύναμιν, ή όποία όμως θά
πρέπει νά έχη τήν διάθεσιν νά μiiς ίκανοποιήση ή θά πρέ­
πει νά προσφεύγωμεν εlς τούς διεθνείς όργανισμούς καί δι ' τής ·Ελλάδος -διότι διά νά καταστή δυνατόν ή ·Ελλάς νά
αύτών, άσκούντες πίεσιν έπί τής κατεχούσης δυνάμεως, νά
έπιτύχωμεν τήν λύσιν.
))Βεβαίως, ώς πρός τήν πρώτην περίπτωσιν δέν νομίζω
ότι 6πάρχει "Ελλην, πολλφ μiiλλον συνάδελφος, δ δποίος
θά ή το δυνατόν νά ύποστηρίξη τήν δυνατότητα τής άσκή­
σεως αύτής τής πολιτικής. 'Απομένουν οί δύο άλλοι δρό­
μοι : τόν τών aπ' εύθείας συζητήσεων μέ τήν κατέχουσαν
δύναμιν καί τόν τής προσφυγής μας εlς διαφόρους διεθνείς
όργανισμούς, διά νά avαγκάσωμεν τήν κατέχουσαν δύνα­
μιν νά συζητήση μαζί μας καί νά δώση λύσιν εlς τό κυπρι­
ακόν θέμα. Αί διαπραγματεύσεις, δσάκις έγένοντο, έγένον­
το κατά τρόπον ώστε νά μή δώσουν εύτυχές aποτέλεσμα.
Αύτός δέ 6πήρξε καί δ λόγος διά τόν δποίον ή έλληνική
Κυβέρνησις ε6ρέθη εlς τήν άνάγκην νά aκολουθήση τήν
τελευταίαν δδόν, χρησιμοποιούσα τούς διεθνείς όργανι­
σμούς, ένώπιον τών δποίων ή προβολή τού θέματος θά ή το
δυνατόν νά τό προωθήση.
))Δέν 6πήρξε περίπτωσις πού νά παρέχεται μία εύκαιρία
έπωφελούς προβολής τού κυπριακού θέματος εlς οίονδή­
ποτε διεθνές Σώμα, τής δποίας νά μ ή έκαμε χρήσιν ή έλλη­
νική Κυβέρνησις. "Οπως γνωρίζετε, κατ' έπανάληψιν
προσεφύγομεν εlς τά 'Ηνωμένα ~Εθνη. "Οπως γνωρίζετε,
aπησχολήσαμε τό ΝΑΤΟ. 'Όπως γνωρίζετε, ήχθη τό θέμα
ένώπιον τού Συμβουλίου τής Εύρώπης, ένώπιον τής 'Επι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τροπής Δικαιωμάτων τού Ά νθρώπου, ένώπιον παντός διε­
θνούς όργανισμού, δ δποίος μiiς έδιδε τήν εύκαιρίαν νά
προβάλωμεν τό κυπριακόν θέμα.
)) 'Εάν ή κατέχουσα δύναμις, ή aγγλική Κυβέρνησις,
έπεδείκνυε εΙλικρινή έπιθυμίαν διά τήν έπίλυσιν τού κυ­
πριακού θέματος, αναμφισβητήτως δ δεύτερος δρόμος, τών
άπ' εύθείας διαπραγματεύσεων, θά ή το δ καλλίτερος. 'Αλ­
λά γνωρίζετε καλώς ότι ή άγγλική Κυβέρνησις ποτέ δέν
έξεδήλωσε κατά τρόπον θετικόν καί εΙλικρινή αύτήν τήν
πρόθεσίν της. 'Οσάκις προέβη εlς προτάσεις διά τήν έπί­
λυσιν τού Κυπριακού, διετύπωσε προτάσεις, α{ όποίαι
ήσαν aπαράδεκτοι άπό έλληνικής πλευρiiς. 'Επιθυμώ, κύ­
ριοι βουλευταί, νά σiiς διαβεβαιώσω ότι θά ήμην εύτυχής,
έάν 6πήρχε μία λογική καί έντιμος πρότασις άπό μέρους
τής άγγλικής Κυβερνήσεως, νά aναλάβω τήν εύθύνην τού
κλεισίματος τού Κυπριακού. Δυστυχώς, ούδέποτε ή άγγλι­
κή Κυβέρνησις έπρότεινε λύσιν, ή όποία νά περιέχη τά
στοιχεία αύτά, τού έντίμου καί δικαίου διακανονισμού.
)) 'Εφ ' όσον, λοιπόν, διά τής όδού τών aπ' εύθεlας δια­
πραγματεύσεων δέν ή το δυνατόν νq aναμείνη κανείς aποτέ­
λεσμα, έπρεπε, χωρίς νά άποκλείη τήν περίπτωσιν τής λύ­
σεως διά τής δδού αύτής, νά κάμη χρήσιν τού τελευταίου
μέσου, τού μέσου τού νά προβάλη διεθνώς τό κυπριακόν
θέμα, διά νά καταστήση δυνατήν τήν δευτέραν λύσιν, δη ­
λαδή τήν συζήτησιν τού Κυπριακού μεταξύ 'Ελλάδος καί
'Αγγλίας.
))Διετυπώθη aπό ένα τών δμιλητών ή κατηγορία ότι ή
Κυβέρνησις όχι μόνον δέν aξιοποίησεν έπί τού έθνικού
θέματος τήν πίστιν καί τόν ένθουσιασμόν τού έλληνικού
λαού, άλλά ότι δέν έπέδειξε καί άρκετήν προθυμίαν νά
διαφωτίση τήν διεθνή κοινήν γνώμην.
)) ·Η Κυβέρνησις, μετά τό συλλαλητήριον τής 9ης Μα ί­
ου, τά aποτελέσματα τού όποίου γνωρίζετε, ε6ρέθη εlς τήν
άνάγκην, διά νά προστατεύση τήν τάξιν καί τήν aσφάλειαν
συνεχίση τόν άγώνα, ήτο άνάγκη νά προστατεύση εiς τό
έσωτερικόν τήν τάξιν, τήν γαλήνη ν καί τήν aσφάλειαν τής
χώρας- ε6ρέθη, λέγω, ή Κυβέρνησις εlς τήν άνάγκην νά
άπαγορεύση ώρισμένας έκδηλώσεις, αί όποίαι, άντί νά
ώφελήσουν, ήτο δυνατόν νά βλάψουν τήν έθνικήν 6πόθε­
σιν. Αύτό εlναι τό έπιχείρημα, διά τού όποίου ή aντιπολί­
τευσις ήθέλησε νά 6ποστηρίξη ότι κατεβλήθη περίπου συ­
νειδητή προσπάθεια μειώσεως τού τόνου τού ένθουσια­
σμού τού έλλ η νικού λαού διά τόν κυπριακόν άγώνα. 'Εάν
ή Κυβέρνησις, ή όποία έχει τήν εύθύνην τής διεξαγωγής
τοv aγώνος, δέν αΙσθάνεται τήν άνάγκη νά έχη συμπαρά­
στασιν, νά έχη στηρίγματα, νά έχη ένθάρρυνσιν, ή aντιπο­
λίτευσις δέν εlναι έκείνη ή όποία θά πρέπει νά αlσθάνεται
τήν άνάγκην αύτήν.
))Κύριοι συνάδελφοι, έάν ή Κυβέρνησις, βεβαρημένη μέ
τάς εύθύνας τής aντιμετωπίσεως ένός δραματικώς δυσκό­
λου προβλήματος, έπίστευεν ότι αί έκδηλώσεις αύτής τής
μορφής θά τήν διηυκόλυναν εlς τήν διεξαγωγήν τού άγώ­
νος, διατί νά τάς άποφύγη καί νά τάς άποτρέψη;
)) Ή Κυβέρνησις ήκολούθησε τακτική ν, τήν όποίαν
ήκολούθησαν καί αί Κυβερνήσεις τού παρελθόντος. Καί
εlς τήν περίπτωσιν αύτή ν 6πάρχει ή έπιπρόσθετος δικαιο­
λογία δτι, δ ταν έπετρέψαμεν αύτού τού είδους τάς έκδηλώ­
σεις, έσημειώθησαν τά γνωστά έπεισόδια καί ή το πράγματι
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣτΗ ΒΟΥ ΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
κίνδυνος, έάν υπήρχεν έπανάληψις τών έπεισοδίων, νά δη­
μιουργηθή έξω ή έντύπωσις ότι ή ·Ελλάς άναρχείται. Καί
πρέπει νά πιστεύσητε, κύριοι, ότι, έάν είς τήν μικράν αύ­
τή ν χώραν έχωμεν ώρισμένας -περιωρισμένας φυσικά­
δυνατότητας είς τόν διεθνή στίβον, αύτό όφείλομεν είς τό
γεγονός ότι κρατεί ή έντύπωσις ότι ή ·Ελλάς έχει μίαν
πολιτικήν καί οίκονομικήν σταθερότητα καί δμαλότητα.
»'Εάν άφήναμε νά δημιουργηθή ή έντύπωσις ότι ή
Έλλάς άναρχείται, τοvτο άκριβώς θά τήν καθίστα άνίκα­
νον νά συνεχίση τόν κυπριακόν άγώνα. Τό /952, έάν ένθυ­
μοvμαι καλώς, υπήρξε καί μία άλλη διαφορά μεταξύ τών έν
'Ελλάδι Κυπρίων καί τής Κυβερνήσεως. Οί Κύπριοι ήθέ­
λησαν νά συγκροτηθή συλλαλητήριον καί ή Κυβέρνησις
τότε τό άπηγόρευσεν.
»Θά έπεθύμουν νά άναφερθώ άκόμη εiς τήν περίπτωσιν
τοv 'Ελευθερίου Βενιζέλου: "Οταν, τό 1931, έγένετο προ­
σπάθεια νά συγκροτηθούν συλλαλητήρια καί νά γίνουν
ώρισμένα ι.Jνημόσυνα διά τούς πεσόντας τοv 193/ έν Κύ­
πρφ, ό Βενιζtλος άπηγόρευσεν αύστηρώς αύτοv τοv είδους
τάς έκδηλώσεις καί έπέτρεψεν μόνον έκτός τής πόλεως νά
χρησιμοποιηθή έκκλησία, έάν ήτο άνάγκη νά γίνη μνημό­
συνον. Τό λέγω αύτό, διότι δέν ήμπορεί σοβαρώς νά υπο­
στηρίζεται ότι ή Κυβέρνησις, έν τfί προσπαθείq. της νά
καταπνίξη τό ένδιαφέρον τοv λαοv διά τόν κυπριακό ν άγώ­
να, άπηγόρευσε λαϊκάς έκδηλώσεις. 'Επαναλαμβάνω ότι θά
ήτο ήλιθία ή Κυβέρνησις, ή όποία έχει τήν εύθύνην τής
διεξαγωγής του άγώνος έάν, πιστεύουσα τυχόν ότι αί έκ­
δηλώσεις αύταί θά ένίσχυον τόν κυπριακόν άγώνα, δέν
έκαμε χρήσιν τοv μέσου αύτοv. Δέν έκαμεν όμως χρήσιν,
διότι, έπαναλαμβάνω, έπίστευε καί πιστεύει ότι αί έκδη­
λώσεις αύταί δέν εlναι δυνατόν νά ώφελήσουν τό θέμα.
'Αντιθέτως μάλιστα ήμποροvν νά τό βλάψουν.
» 'Υπεστηρίχθη, έν συνεχείq., ή άποψις ότι δέν κατεβλή­
θη έπαρκής προσπάθεια διά τήν διαφώτισιν τής διεθνούς
κοινής γνώμης. Νομίζω ότι ή έπίκρισις αύτή εlναι άδικαι­
ολόγητος. 'Εάν λάβητε υπ' όψιν σας τά μέσα, τά όποία
διαθέτομεν, θά εlσθε υποχρεωμένοι νά δεχθήτε ότι έπρά­
ξαμεν τό "μάξιμουμ" διά νά κινητοποιήσωμεν τήν διεθνή
κοινήν γνώμην.
)) 'Απασχολείται καί δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως, άλ­
λα καί πολλά μέλη αύτής, παλλάς ώρας καθημερινώς, μέ τό
κυπριακόν θέμα. 'Απασχολείται δλόκληρος ή Κυβέρνησις
καί άπασχολεί παλλάς Κυβερνήσεις. Μετεκαλέσαμεν ξέ­
νους διά νά τούς προδιαθέσωμεν εύνοϊκώς διά τό θέμα τής
Κύπρου. Άπεστείλαμεν, κατά τό παρελθόν, προσωπικούς
άπεσταλμένους είς διαφόρους Κυβερνήσεις διά νά τάς
ένημερώσωμεν. Δέν υπάρχει διεθνής συγκέντρωσις, είς τήν
δ ποίαν ή Κυβέρνησις νά μ ή έκαμεν έπίμονον προσπάθεια ν,
πολλάκις μέχρι προκλήσεως έπικινδύνου διά τήν προβο­
λήν τοv Κυπριακού.
))Δέν γνωρίζω έάν δέν θά εlχον τό δικαίωμα νά ζητήσω
άπό έκεί νους, οί όποίο ι διατυπώνουν αύτάς τάς έπικρίσεις,
νά είπουν κατά τρόπον περισσότερον συγκεκριμένον, τί
ε{ναι έκείνο τό δ ποίον ήδυνάμην νά πράξω καί τό παρέλει­
ψα;
))Διότι εlναι είίκολον, όταν υποστηρίζετε μάλιστα τάς
άρχάς τής έλευθερίας καί τής δικαιοσύνης, εlναι είίκολον
νά ευρίσκετε πάντοτε έπιχειρήματα δι ' έπικρίσεις. Εlναι
είίκολον νά έπικρίνητε έκείνους, οί δποίοι υπευθύνως δια-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
311
χειρίζονται τά θέματα αύτά. Διότι, δσονδήποτε έπιτυχής
καί άν εlναι ή πολιτική τήν δποίαν άσκεί μία Κυβέρνησις
δέν εlναι δυνατόν νά φθάση εiς τό ίδανικόν εiς τό δποίον
φθάνει ή άντιπολίτευσις, όταν υποστηρίζη έλευθέρως καί
άνευθύνως τάς άρχάς αύτάς.
)) Ή άντιπολίτευσις θά έβοήθει τήν Κυβέρνησιν καί τό
κυπριακόν ζήτημα, έάν, όταν διατυπώνη τάς έπικρίσεις
της, έλάμβανε τόν κόπον νά υποδείξη καί τά συγκεκριμένα
μέτρα, μέ τά όποία θά έφηρμόζετο ή πολιτική, τήν δποίαν
υποστηρίζει. Δέν εlναι άρκετόν τό νά λέγωμεν ότι δέν έπρά­
ξαμε αύτό ή ότι έπράξατε έκείνο. Δέν εlναι άρκετόν νά
λέγετε ότι ή πολιτική τήν όποία ήκολουθήσαμεν δέν ή το ή
ένδεδειγμένη, χωρίς νά έκτιμfiτε καί τάς δυσχερείας, τάς
δ ποίας συνηντήσαμεν άλλά καί τούς λόγους οί όποίο ι μiiς
υπεχρέωσαν νά άκολουθήσωμεν αύτή ν τήν πολιτική ν. Πρέ­
πει νά υποδείξητε άλλην πολιτικήν, έάν ή πολιτική αύτή
υπάρχη.
))Κατά τοvτο ή άντιπολlτευσις εlναι άδικος άπέναντι
τής Κυβερνήσεως καί νομίζω ότι δ τρόπος, μέ τόν δποίον
άσκεί αύτή ν τήν κριτική ν της, δέν ώφελεί, άλλά βλάπτει τό
θέμα.
))Θετικός, έποικοδομητικός τρόπος πολιτικής θά ήτο
έκείνος, δ όποίος θά έπέτρεπεν είς τήν άντιπολίτευσιν νά
άποδοκιμάση τήν πολιτικήν μας, άλλά καί νά υποδεlξη τήν
iδικήν της. Νά υποστηρίζη μίαν πολιτική ν, άλλά νά προσ­
διορίση καί τά μέσα μέ τά όποία θά ήτο δυνατόν νά πρα­
γματοποιηθή ή πολιτική αύτή. Δέν εlναι λοιπόν άρκετόν
νά λέγωμεν κατά τρόπον άόριστον ότι πταίει ή Κυβέρνη­
σις, διότι δέν κατέστη ίκανή νά καταβάλη τήν Άγγλίαν,
πταίει ή Κυβέρνησις, διότι δέν κατώρθω~ε νά μεταβάλη
τήν έξωτερικήν πολιτικήν τής 'Αμερικής, πταίει ή Κυ­
βέρνησις, διότι δέν έπέτυχε νά πειθαναγκάση 85 έθνη, μέ
διάφορα συμφέροντα, μέ διάφορον νοοτροπία ν, νά συνταχ­
θούν μέ τάς άπόψεις μας.
))Βεβαίως, άναμφισβήτητον εlναι τό γεγονός δτι όταν
μία Κυβέρνησις δέν κατορθώνη όλα αύτά τά πράγματα,
τοvτο εlναι είς βάρος της. 'Αλλά θά πρέπει κα{ ή άντιπολί­
τευσις νά άποδείξη ότι υπήρχε τρόπος νά τό έπιτύχη άλλά
καί δτι υπήρχαν πρός τοvτο μέσα, τά όποία νά προσδιορί­
ση . Δι' αύτό έπανέρχομαι είς τήν πρώτην μου σκέψιν.
'Υπάρχει μία μεγάλη διαφορά μεταξύ Κυβερνήσεως καί
άντιπολιτεύσεως είς τό θέμα τό κυπριακόν. Ή ιfντιπολί­
τευσις έχει τήν έλευθερίαν, χωρίς νά έκτιμii όλας αύτάς τάς
δυσχερείας, νά κάμνη τήν κριτικήν της, διότι έπιδίωξις,
έπιθυμία καί συμφέρον της εlναι νά άποδείξη δτι, έάν δέν
έπετεύχθη αύτό, τό δποίον όλοι έπιθυμοvμεν, τοvτο όφεί­
λομεν είς άνεπάρκειαν τής Κυβερνήσεως. 'Αλλ' ή Κυβέρ­
νησις έχει τό δικαίωμα νά έρωτήση τήν άντιπολίτευσιν:
'Εάν αύτή ή πολιτική, τήν δποίαν ήκολούθησεν ή Κυβέρ­
νησις, υπήρξε πολιτική άτυχής, ποία εlναι ή πολιτική
έκείνη, ή όποία κατά τήν γνώμην σας, θά ήτο δυνατόν νά
άκολουθηθή, διά νά προωθηθή τό κυπριακό ν θέμα; • Υπάρ­
χει τρόπος, υπάρχουν μέσα διά νά κάμψωμεν τήν άvτίστα­
σιν έκείνων, οί δποίοι παρεμποδίζουν τήν προώθησιν τοv
θέματος; Νομίζω ότι ή άντιπολίτευσις θά εlχε καθήκον,
χάριν αύτής τής ίδίας, διά νά άποδείξη τήν καλήν της πί­
στιν, άλλά καί χάρι ν τοv θέματος, νά προσδιορίση τά μέσα
αύτά.
))Αύτή εlναι λοιπόν ή δυσάρεστος θέσις τής Κυβερνή-
312 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
σεως εlς πiiσαν συζήτησιν έπί τού Κυπριακού. Έκτός τής
βεβαιώσεως, εiς τήν δποίαν προέβη πρό δλίγου δ άξιότι­
μος πρόεδρος κ. Παπανδρέου, ότι εlναι πράγματι τό δυ­
σχερέστερον θέμα, τό όποίο ν άντιμετώπισεν ή 'Ελλάς άπό
τόν καιρόν πού ύπάρχει ώς έλευθέρα χώρα. 'Ενθυμούμαι,
όταν παλαιότερο ν εlχον τήν τιμήv νά έχω μίαν συνομιλίαν
έπί τού Κυπριακού μέ τόν άξιότιμον πρόεδρον κ. Πα­
πανδρέου, μού tτόνισεν ότι ούτε δ Ε. Βενιζέλος, δ δ ποίος
άντιμετώπισεν κρίσιμα tθνικά προβλήματα, δ δποίος
διεδραμάτισεν εiς θέματα έξωτερικά καί θέματα διπλωμα­
τικά ρόλον σημαίνοντα, άντιμετώπισε τόσον δραματικόν
καί δύσκολο ν θέμα. Καί τούτο διά τόν άπλούστατον λόγον
δτι ε{χε τήν εύχέρειαν τής έκλογής.
ιι 'Εκκαλούμεθα, κατά τό παρελθόν, νά tκλέξωμεν με­
ταξύ Κεντρικών καί Δυτικών Δυνάμεων καί δ καθείς tκτι­
μών, κατά τόν τρόπον του, τό tθνικόν συμφέρον, προδιώρι­
ζε τήν πολιτικήν του.
ιιΕίς τήν περίπτωσιν τής Κύπρου δέν έχομεν τήν δυνάτό­
τητα τής tπιλογής. Είμεθα ύποχρεωμένοι, διατηρούντες
τάς συμμαχίας μας, χάριν τού γενικωτέρου συμφέροντος
τού έθνους, νά διεξαγάγωμεν τόν άγώνα tντός τών συμμα­
χιών αύτών.
))Αύτό ε{ναι tκείνο, τό δποίον διεπίστωσε κατά τρόπον
άπολύτως ρεαλιστικόν καί χθές τό έσπέρας, άλλά καί τόν
'Ιούνιο ν, ότε συνεζητήθη πάλιν τό Κυπριακόν, ό κ. Τσιρι­
μώκος, λέγων:
))"Διερωτώμαι, πώς tσκέπτετο ή έλληνική Κυβέρνησις
δταν άποφάσισε νά θέση τό Κυπριακόν! Πράγματι, δ άγών
αvτός, tν συνδυασμιji μέ τήν άνάγκην τής διαφυλάξεως τών
συμμαχιών μας, $δημιούργησε μίαν δραματική ν άντίφασιν,
ή όποία καθίστα τήν διαχείρισιν τού θέματος άκρως δυ­
σχερή".
)) "Οταν, λοιπόν, κύριοι συνάδελφοι, όλοι οί παρακαθή­
μενοι εiς τήν αίθουσαν αvτήν, γνωρίζομεν αύτήν τήν δυ­
σκολίαν, ε{ναι δίκαιον, ε{ναι δρθόν νά διατυπώνωμεν tπι­
κρίσεις μέ τόσον tλαφράν καρδία ν, tπικρίσεις τάς δποίας
περίπου tκ συνηθείας διατυπώνομεν; Διότι tάν, κύριοι συ­
νάδελφοι, μόνον ή παρούσα Κυβέρνησις ύφίστατο αvτήν
τήν πολεμική ν, τήν δποίαν θά μού tπιτρέψητε νά τήν θεω­
ρήσω ώς οvχί καλόπιστον, θά ήτο δυνατόν νά ύποχρεωθώ
νά διερωτηθώ μήπως πράγματι ή Κυβέρνησις 'συμβαίνει νά
πολιτεύεται tπί τού Κυπριακού κατά τρόπον, δ δποίος νά
άποτελή παρέκκλισιν άπό τά γενικά, καθολικά αiσθήματα
τού έθνους, όσον καί άπό τήν όρθήν, λογικήν έκείνην πο­
λιτικήν, τήν δποίαν ώφειλε νά άσκή μία Κυβέρνησις.
)) 'Αλλά δέν ύπάρχει άνθρωπος, δ δ ποίος νά άνεμίχθη
εlς τό Κυπριακόν καί δστις νά μή κατηγορηθή ύπό τής
άντιπολιτεύσεως, ώς στερούμενος tθνικής ύπερηφανείας
καί ώς μειοδότης.
)Πάς Κυβερνήσεις τού 1950-52, τάς κατηγόρησαν οί
Κύπριοι, tπί μειοδοσί~. Τάς κατηγόρησαν περίπου tπί
έθνικfί άναξιότητι, τάς κατηγόρησαν ώς δουλοπρεπείς άπέ­
ναντι τών ΝΑγγλων. 'Υπάρχουν κείμενα. Δέν λέγω δτι ο{
καη]γορήσαντες έχουν δίκαιον. Θέλω δμως νά είπω δτι
όσοι ε{χον τήν τιμήν, άλλά καί τήν τραγικήν τύχην, νά
φέρουν κάποτε τάς εvθύνας τού Κυπριακού, όλοι κατά σει­
ράν κατηγορήθηκαν, ώς μειοδόται, ώς άσκούvτες μίαν πο­
λιτική ν ή όποία, όχι μόνον δέν άνταποκρίνεται εlς τά αΙ­
σθήματα τού έθνους, άλλά άντιθέτως τά προδίδει.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
)) 'Επεκαλέσθη δ κ. Παπανδρέου προηγουμένως δμιλίαν
τού 'Εθνάρχου Μακαρίου. 'Εάν διαβάσητε τάς πάρα κάτω
παραγράφους, θά ίδητε άλλας πολύ βαρείας tκφράσεις.
Δέν τάς συμμερίζομαι, άλλά λέγω ταύτα, δι' tκείνους οί
δποίοι άγνοούν ποία ύπήρξεν ή τύχη δλων, δσοι προηγή­
θησαν tμού εlς τήν διαχείρισιν τού κυπριακού θέματος.
))Κατηγορήθητε όλοι σας, κύριοι, βαρύτατα άπ' δ, τι μέ
κατηγορήσατε. Διότι, όταν ύπευθύνως διαχειρίζεται κανείς
ένα τόσον σοβαρόν καί δύσκολον θέμα, ε{ναι ύποχρεωμέ­
νος νά σκέπτεται καί νά tνεργή κατά τρόπον τελείως δια­
φορετικόν άπό tκείνον μέ τόν δποίον tνεργεί, όταν εύρί­
σκεται εlς τήν άντιπολίτευσιν.
))Θά tνθυμήσθε πόσον βαρείας tπικρίσεις ε{χεν διατυ­
πώσει ή άντιπολίτευσις tναντίον τής Κυβερνήσεως τού
Συναγερμού καί συγκεκριμένως tναντίον τού τότε ύπουρ­
γού 'Εξωτερικών καί νύν άρχηγού τού Λαϊκού Κοινωνικού
κόμματος.
)) 'Ο άρχηγός τού Λαϊκού Κοινωνικού κόμματος λη­
σμονεί ότι τάς έπικρίσεις τάς δποίας διατυπώνει tναντίον
τής Κυβερνήσεώς μου, τάς ύπέστη κατά τρόπον όχι βαρύ­
τερο ν, άλλά κατά τρόπον βάναυσον θά ήδυνάμην νά είπω,
κατά τό 1955, άπό τούς tν τfί άντιπολιτεύσει συναδέλφους
του, λησμονεί τήν tποχήν αύτή ν καί χρησιμοποιεί tναντί­
ον μου έκείνα τά δ ποία $χρησιμοποιούσαν οί τότε άντίπα­
λοί του tναντίον του.
)) 'Ελεγχόμενος άπό τήν άντιπολίτευσιν κατά τό 1955,
τόν Φεβρουάριον, διότι διεχειρίσθητε καθ' δ ν τρόπον διε­
χειρίσθητε τό Κυπριακόν εlς τά 'Ηνωμένα ΝΕθνη, tλέγετε,
tπικαλούμενος tλαφρυντικά, καί μέ τό δίκαιόν σας, ότι δέν
πρέπει νά πιστεύετε δτι ήλπίζομεν ότι θά είχομεν άποτελέ­
σματα. Έγνωρίζομεν δτι τά 'Ηνωμένα ΝΕθνη ε{ναι ένας
δργανισμός, ό δ ποίος δέν ε{ναι δυνατόν κατ, οvσίαν νά
δικαιώση κανένα αίτημα, άλλά προσεφύγαμεν tκεί, tν
γνώσει μας δτι θά άποτύχωμεν, μόνο καί μόνον διότι tπε­
διώκαμεν τήν προβολήν τού θέματος. Πώς ε{ναι δυνατόν δ
άξιότιμος κ: Στεφανόπουλος, έχων αύτή ν τήν γνώμην περί
τής συνθέσεως καί τών δυνατοτήτων τού διεθνούς δργανι­
σμού, ύποστηρίζων μάλιστα τότε δτι τά διεθvή συμφέρον­
τα πολλάκις ύποχρεώνουν πολλάς χώρας νά ψηφίζουν καί
νά λαμβάνουν θέσιν παρά τήν συνείδησίν των, διά τόν λό­
γον, όπως tτόνίζε τότε, δτι εlς τάς διεθνείς σχέσεις καί lδί~
τήν tποχήν μας, δέν ε{ναι tπικρατεστέρα ή άρχή τής ήθι­
κής καί τού δικαίου άπό τά συμφέροντα έκάστης χώρας.
Πώς, λοιπόν, άφού ύπήρχον τότε αvταί αί δυσχέρειαι, αί
δποίαι δέν tπέτρεψαν εlς τόν κ. Στεφανόπουλον νά έπι­
βάλη είς 80 χώρας τάς άπόψεις τής 'Ελλάδος, πώς δέν άνα­
γνωρίζει... Δυσχέρειαι, μάλιστα, α{ δποίαι ύπεχρέωναν
πολλάκις πολλάς χώρας άπό έτους εlς έτος νά μεταβάλ­
λουν θέσιν. Χθές τήν έσπέραν ήλέγχετο δ ύπουργός τών
'Εξωτερικών, διότι δέν κατέστη δυνατόν νά συγκρατήση
δλας τάς άραβικάς χώρας ώσάν νά tπρόκειτο περί χωρών,
αί δποίαι ε{ναι ύποτακτικαί είς τήν 'Ελλάδα, ι'f χωρών αί
δποίαι έχουν οίανδήποτε πολιτική ν ι'f οΙκονομική ν tξάρ­
τησιν άπό ήμiiς. Τονίζω δτι ε{ναι δυνατόν άπό έτους είς
έτος αί 'ίδιαι χώρα ι νά μεταβάλλουν πολιτική ν άναλόγως
τών γεγονότων, τά όποία tν τιji μεταξύ $μεσολάβησαν καί
τά όποία τούς άναγκάζουν κατά τρόπον διάφορον νά έκτι­
μούν tφέτος τά συμφέροντά των άπό ό,τι τά έξετίμουν πέ­
ρυσι . Όμιλούμεν tδώ συχνά ώς άν αί 'Αθήναι νά άποτε-
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥ ΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ 313

'Ο διάλογος μεταξύ Ε. 'Αβέρωφ καί Φ. Ζορλού άφησε vά διαφανεί ή προοπτική

γιά τήv έξεύρεση συμβιβαστικής λύσεως στό Κυπριακό.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

314 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
λούν τόν όμφαλόν τής yfjς καί ή έλληνική Κυβέρνησις καί
ή Έλλάς νά έχη τόσας δυνατότητας, ώστε νά άποτελή
τραγική ν άποτυχίαν τό γεγονός δτι δέν έπέβαλεν εΙς δλην
τήν άνθρωπότητα, καί πρό παντός έπί τών άvτιπάλων της,
οί δποίοι ε{ναι πολλαπλώς Ισχυρότεροι, τάς άπόψεις της.
))Κύριοι συνάδελφοι, χωρίς νά θέλω νά έπισημάνω τάς
δυσχερείας, χωρίς νά τονίζω τό περιωρισμένον τών δυνα­
τοτήτων μας, χωρίς νά θέλω, λέγω, έπικαλούμενος τά γεγο­
νότα αύτά, vά μειώσω τόν ζήλον καί τήν μαχητικότητα
δλων ήμών διά τήν προώθησιν τού Κυπριακού, ε{μαι υπο­
χρεωμένος νά είπω δτι πολλάκις δ τρόπος μέ τόν δποίον
δμιλεί ή άντιπολίτευσις δημιουργεί τοιαύτας ψευδαισθή­
σεις. Καί βεβαίως! προκειμένου περί άνθρώπου στερουμέ­
νου πείρας, αύτό δέν θά ήτο σοβαρόν, διότι θά vπήρχε τό
έλαφρυντικόν δτι δμιλούντες πώς διαμορφούνται αί διε­
θνείς σχέσεις, πώς διαμορφούνται αί διεθνείς καταστάσεις
καί πώς καθορίζονται τά καθέκαστα, νά άγνοούν καί νά
πιστεύουν δ τι ή 'Ελλάς ώφειλε νά έχη τάς δυνατότητας νά
έπιβληθή έφ' δλων αύτών τών παραγόντων.
)) Άλλά άνθρωποι, οί δποίοι έχουν πείραν πολιτική ν
καί διεχειρίσθησαν τά θέματα τής έξωτερικής πολιτικής,
τό νά πιστεύουν δτι ή Έλλάς καί ή έλληνική Κυβέρνησις,
έξ όνόματος τής 'Ελλάδος, έχει τήν δυνατότητα νά έπιβά­
λη τάς άπόψεις της, καί έφ' δσον δέν τάς έπέβαλεν, άπέ­
τυχεν, αύτό -νά μέ συγχωρήτε δι' αύτό πού λέγω- ε{ναι
δημοκοπία.
Σ. Χούτας : Δηλαδή, τό νά κρίνη τήν ίκανότητα μιας
ήγεσίας άγώνος εΙναι δημοκοπία;
Κ . Καραμανλfjς: Δέν θά ήθελα νά κάμω τήν παρατήρη­
σιν δτι διαπράττετε βαρύτατον σφάλμα νά μονοπωλήτε εΙς
τήν αίθουσα ν αύτή ν τόν πατριωτισμόν. 'Εγώ ούδενός ποτέ
τόν πατριωτισμό ν ήμφεσβήτησα. ' Ο κ. Στεφανόπουλος
κατηγόρησε τήν Κυβέρνησιν δι' άναξιοπιστίαν.
))Μόλις χθές τήν έσπέραν, διεπιστώθη άπό ένα διάλο­
γον μεταξύ τού άξιοτίμου κ. Κανελλοπούλου καί τού κ.
Στεφανοπούλου, δτι ή άναξιοπιστία, τήν δ ποίαν καταλογί­
ζει διά νά έπικρίνη τήν Κυβέρνησιν, ε{ναι ή lδιότης τήν
δποίαν θά ήδυνάμην νά άνταποδώσω εΙς αύτόν.
Σ. Στεφανόπουλος: Συγκεκριμένως .
Κ . Καραμανλfjς: 'Εκπλήττεται καί διερωτaται πότε με­
τεβλήθη ή άμερικανική πολιτική. "'Εάν ε{χον τούς φα­
κέλλους θά ήδυνάμην vά σaς είπω πότε μετεβλήθη".
Σ. Στεφανόπουλος: ' Από τό 1955.
Κ . Καραμανλfjς: Πρώτον, vπάρχει δήλωσίς σας έπώνυ­
μος, δι ' ής λέγετε δτι ούδέποτε μετεβλήθη. Διηρωτaσθε,
δμως, χθές τό βράδυ, άμφισβητούντες τά λεγόμενα τού κ.
Κανελλοπούλου, άν καί πότε μετεβλήθη ή άμερικανική
πολιτική. Θά έπικαλεσθώ δηλώσεις σας έν τfί Βουλfί διά
νά πληροφορηθήτε. Εlς αύτήν λέγετε δτι πάντοτε vπήρξε
σταθερώς άρνητική ή θέσις τής 'Αμερικής.
))Δεύτερον, άνεφέρατε δτι, δταν δ στρατάρχης Παπά­
γος διά τού vπουργού τών 'Εξωτερικών τών ΗΠΑ κ. Ντάλ­
λες άπηύθυνε μίαν έπιστολήν εΙς τόν Άιζενχάουερ, ή
άπάντησις vπήρξε κατηγορηματική. Καί άπήντησεν δ
Άιζενχaουερ δτι, λυπούμαι εΙλικρινώς, διότι ε{μαι vπο-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
χρεωμένος νά σaς είπω δτι δέν θά είμεθα εύνοϊκοί πρός
οίανδήποτε λύσιν ή άπόφασιν ούσίας. VΕχετε δύο κείμενα,
τά όποία σείς έχρησιμοποιήσατε ένώπιον τής Βουλής καί
διά τών δ ποίων βεβαιώνετε δτι vπήρξε σταθερώς άρνητική
ή θέσις τής άμερικανικής Κυβερνήσεως. Καί διερωτaσθε
χθές τό βράδυ, έ νrjj είχατε εlς τήν τσέπη ν σας τήν ούδετερό­
τητα τής 'Αμερικής, πότε μετεβλήθη εΙς βάρος μας ή άμε­
ρικανική πολιτική! Δέν γνωρίζω έάν vπάρχη έντεύθεν ή
άναξιοπι στία ή vπάρχη έκείθεν ή άμνησία ή ή άναξιοπι ­
στία μέ τόν σκοπόν δημιουργίας έντυπώσεων.
('Επακολουθεί στιχομυθία μέ τόν Στ . Στεφανό­
πουλο).
«Κύριοι συνάδελφοι, ε{μαι vποχρεωμένος νά άναφερθώ
καί εΙς άλλα τινά σημεία, τά όποία έθιξεν δ πρόεδρος κ.
Παπανδρέου. Εlπεν ώρισμένας άληθείας, αί δποίαι δμως
άλήθειαι έρχονται εΙς άντίθεσιν καί άναιρούν τάς κατηγο­
ρίας πού διετύπωσεν ό ίδιος χθές, κατηγορών τήν Κυβέρ­
νησιν δτι καλλιεργεί τό πνεύμα τής έξόδου άπό τό ΝΑΤΟ
καί δτι ήπείλησεν δτι θά έξέλθη άπό τό ΝΑΤΟ, άλλά δέν
έπραγματοποίησε τήν άπειλήν της.
))Πρώτον, δ πως ε{πον, άπαντών καί εΙς χθεσινόν δμιλη­
τήν, ή Κυβέρνησις ούδέποτε διετύπωσε τήν άπειλήν αύτή ν.
))Κύριε πρόεδρε, άνεγνώσθη έδώ τό κείμε νον, κείμενον
τό δποίον τό έγραψα καί τό vπέγραψα έγώ κα{ ε{μαι εΙς
θέσιν καλύτερον παντός άλλου νά τό έρμηνεύσω, διότι αύ­
τό τό κείμενον ε{ναι συνέχεια άλλων κειμένων, τά όποία
άπηυθύναμεν εΙς δλας τάς Κυβερνήσεις τού ΝΑ ΤΟ, κειμέ­
νων διά τών δποίων ένημερώναμεν τάς Κυβερνήσεις αύτάς
έπί τής ούσίας τού Κυπριακού καί έφιστούσαμεν τήν προ­
σοχήν δλων.
))Κατά τήν παρελθούσα ν συζήτησιν έπί τού Κυπριακού,
δ κ. Παπανδρέου διετύπωσεν άνευ δισταγμού τήν άποψιν,
ή μaλλον έκαμεν υπεύθυνα τήν διατύπωσιν, δτι δ έλληνικός
λαός ψυχικώς εvρίσκεται μακράν καί έναντίον τού ΝΑ ΤΟ.
))Δέν θέλω νά άναφερθώ εlς τό παρελθόν, διά νά vπομνή­
σω εΙς vμaς δτι έπί 3 χρόνια καί εΙς τήν αίθουσαν ταύτην
καί άπό τού βήματος τούτου καί εΙς άλλας περιπτώσεις καί
κατά τάς έκλογάς καί προεκλογικώς καί μετεκλογικώς
πάντοτε ή ΒΡΕ διεκήρυξεν δτι ή θέσις τής 'Ελλάδος ε{ναι
μέ τήν Δύσιν καί εΙς τό ΝΑ ΤΟ.
))Δέν γνωρίζω άν τό ίδιον lσχύη καί διά τά άλλα κόμμα­
τα. Διά τήν άκραν άριστεράν δέν vπάρχει θέμα συνεπείας.
Διότι ώς συμπέρασμα τής κριτικής της, διά τήν άτυχή έξέ­
λιξιν τού Κυπριακού, έξάγεται δτι θά έπρεπε νά μή είμεθα
εΙς τό ΝΑΤΟ, πάντως δέν vπήρξαν τόσον κατηγορηματικοί
δσον ή κυβερνητική παράταξις, έν σχέσει πρός τόν προ­
σανατολισμόν τής έξωτερικής μας πολιτικής.
))Συνεπώς ε{ναι άναληθές καί ε{ναι άσφαλώς άδικον τό
νά λέγεται δτι κανείς έξ ήμών δέν ήπηνίχθη ποτέ ή δέν
ήθέλησε νά ένθαρρύνη τήν σκέψιν τής έξόδου άπό τό ΝΑ ­
ΤΟ καί δτι μόνον ή Κυβέρνησις τήν έπρότεινεν.
))Παρακαλώ νά μού έπιτρέψητε νά έπανέλθω καί πάλιν
εlς μίαν διατύπωσιν, τήν δποίαν έκαμα προηγουμένως: δτι
δηλαδή, έχων μίαν πράγματι καταπληκτικήν εύστροφίαν,
προσπαθείτε -καί πολλάκις τό έπι τυγχάνετε- νά παρου­
σιάζετε πράγματα, διά νά μή είπω άναληθή, πράγματα μή
άνταποκρινόμενα εlς τήν πραγματικότητα, νά τά παρουσιά-
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
ζετε κατά τρόπον, δ δποίος σι'iς ε{ναι χρήσιμος.
ιιΑύτό έπιχειρήσατε νά κάμητε καί σήμερον, μολονότι
άπευθύνεσθε πρός 300 άνθρώπους, ζώντας έν 'Ελλάδι καί
καθημένους είς αύτά τά έδώλια, οί δποίοι γνωρίζουν τήν
τελευταίαν τριετίαν ποία ύπήρξεν ή πολιτική έπί έκάστου
θέματος τού έξωτερικού μας προσανατολισμού.
ιι 'Επεχειρήσατε νά δημιουργήσητε μίαν άδικο ν έντύ­
πωσι ν εlς βάρος τής Κυβερνήσεως, διά νά άποδείξητε δ τι δ
τρόπος μέ τόν δ7rοίον ή 'Ελλάς έχειρίσθη τήν κυπριακή ν
ύπόθεσιν εlς τό ΝΑΤΟ ύπήρξεν άτυχής.
ιιΘά συνεχίσω, διά νά σι'iς είπω, πώς ήχθη τό θέμα είς τό
ΝΑ ΤΟ. 'Αλλά πρό αύτού θά ήθελα νά άπαντήσω εlς τάς
συνήθεις έπικρίσεις, τάς δ ποίας διατυπώνετε διά τήν δήθεν
συνέπειαν ή διά τήν έvτύπωσιν, τήν δποίαν πολλάκις πα­
ρουσιάζουν ώρισμέναι ένέργειαι. Γνωρίζετε καλύτερον
έμού δτι, δ ταν άσκήται έξωτερική πολιτική, θά ή το τουλά­
χιστον άφελές νά άπευθύνεσθε μέ άνοικτά χαρτιά πρός τόν
άντίπαλόν σας. Πολλάκις ε{ναι σκόπιμον καί άναγκαίον,
διότι έπιδιώκετε διά τής θέσεως, τήν δ ποίαν λαμβάνετε, νά
καθορίσητε τήν θέσιν τού άντιπάλου σας -τό έπιδιώκετε,
άλλά δέν τό έπιτυγχάvετε- ε{ναι άναγκαίον ώρισμένας
φοράς νά λέγετε ή νά κάμνετε πράγματα, τά δποία, κατά
τήν γνώμη ν σας, θά ήτο δυνατόν νά έπηρεάσουν, κατ' αύ­
τόν ή έκείνον τόν τρόπον, τήν θέσιν τού άντιδίκου σας.
Αύτό λοιπόν ε{ναι κάτι τό δποίον δέν ε{ναι δυνατόν πολι­
τικοί ήγέται, πολιτικοί άνδρες μέ τήν πείραν δλων ύμών,
νά τό άγνοούν, δεδομένου, μάλι.στα, δτι τούτο συμβaίvει
εlς δλας τάς διεθνείς σχέσεις καί είς δλας τάς περιπτώσεις.
Ή Κυβέρνησις έδήλωσε κατ' έπανάληψιν δτι δέν ε{ναι
διατεθειμένη νά φέρη τό κυπριακόν θέμα ένώπιον τού ΝΑ­
ΤΟ καί δταν πρό έξαμήνου έδέχθημεν νά άπασχοληθή ή
συμμαχία μέ τήν ύπόθεσιν αύτή, τούτο δέν έγένετο κατόπιν
αίτήσεως iδικής μας. 'Απεδέχθημεν τήν πρότασιν αύτήν,
διότι, ώς έδήλωσε κατ' έπανάληψιν ή Κυβέρνησις, θά ήτο
μωρά, έάν έπίστευεν, δτι ύπάρχει εlς τρόπος διαδικασίας,
δτι ύπάρχει έν όργανον τό δποίον θά ήτο δυνατόν νά προ­
ωθήση έπιτυχώς τό κυπριακό ν θέμα καί μόνον έκ προκα­
ταλήψεως δέν τό έχρησιμοποίει. Καί δταν λέγη ή Κυβέρ­
νησις δτι ούδέποτε θά κάμη χρήσιν τών ύπηρεσιών τού
ΝΑΤΟ, τό λέγει διότι έχει μίαν σκοπιμότητα νά ύπηρε­
τήση. Καί έπαναλαμβάνω δτι αύτήν τήν στιγμήν, έάν θά
ήτο δυνατόν νά διαπιστώση δτι ή άνάμιξις τού ΝΑΤΟ θά
ήτο δυνατόν κατά κάποιον τρόπον, άν όχι νά έπιλύση τό
θέμα, άλλά νά τό προαγάγη, θά εlχε πάντα λόγον, συμφέ­
ρον καί καθήκον, νά άπασχολήση τό ΝΑΤΟ μέ τό κυπρια­
κόν θέμα. "Οπως άνtφερον χθές τήν έσπέραν, ή 'Ελλάς δέν
προσέφυγεν εiς τό ΝΑΤΟ. Δέν τό λέγω αύτό διά νά άπο­
σείσω τήν "κατηγορίαν", δτι έπήγε τήν ύπόθεσιν εlς τό
ΝΑ ΤΟ, διότι, έπαναλαμβάνω, έάν έπιστή ή στιγμή ή πι­
στεύση κάποτε ότι ε{ναι χρήσιμον, έχει ύποχρέωσιν νά τό
κάμη, άλλά διότι αύτή ε{ναι ή πραγματικότης. Ή 'Ελλάς,
ή έλληνική Κυβέρνησις έπέστησε τήν προσοχήν τών με­
λών τής 'Α τλαντικής Συμμαχίας έπί τής άνάγκης, δπως
άνασταλή ή έφαρμογή τού βρετανικού σχεδίου, διότι θά
ε[χε δυσαρέστους συνεπείας. Αύτό καί δικαίωμα καί καθή­
κον ε{χε νά τό πράξη.
»'Εάν, κύριε πρόεδρε, διατηρήτε τήν έλπίδα δ τι ε{ναι
δυνατόν νά καλοπιάσετε, νά προκαλέσητε τό ένδιαφέρον
ύπέρ τής ύποθέσεώς σας ώρισμένων Κυβερνήσεων, εiς τάς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
315
δποίας θά είπητε δτι ή έπιμονή τής άγγλικής Κυβερνήσεως
νά έφαρμόση τό άπαράδεκτον σχέδιόν της θά έχη συνεπεί­
ας -διότι δπως άντιλαμβάνεσθε, κατά τό παρελθόν ύπήρ­
ξαν άπειροι περιπτώσεις κλονισμού τών συμμαχιών- καί
έάν ή συμμαχία δέν ήτο χρήσιμος δέν θά έγίνετο, άφού
δμως έγένετο, σημαίνει δτι άπό έλληνικής πλευράς έκρίθη
χρήσιμος καί ·aμως ένεκρώθη -τό νά θέλετε λοιπόν νά
ύποκινήσητε, νά ύποδαυλίσητε, νά προκαλέσητε τό ένδια­
φέρον, τήν προσοχήν καί τήν παρέμβασιν ένδεχομένως
τών φιλικών Κυβερνήσεων, διά νά άποτρέψητε τήν πρα­
γματοποίησιν τού άγγλικού σχεδίου, ήτο καθήκον τής Κυ­
βερνήσεως.
ιι Ή Κυβέρνησις, λοιπόν, έκπληρούσα αύτό τό καθή­
κον, προεκάλεσε τήν παρέμβασιν, τήν προσοχήν τού γενι­
κού γραμματέως τού ΝΑ ΤΟ. 'Η Κυβέρνησις οϋτε προσφυ­
γή ν έκαμεν είς τό ΝΑΤΟ, οϋτε ή lδία έκάλεσεν έδώ τόν
Σπάακ. 'Απλώς, έπέσυρε τήν προσοχή ν. Καίε{χεν ύποχρέ­
ωσιν νά τό κάμη, διότι, κύριε πρόεδρε, έάν ένθυμήσθε πα­
λαιότερα συμβάντα, ή το δυνατόν νά ύπάρξουν καί νέα άνά­
λογα συμβάντα, τά δ ποία νά δδηγήσουν είς άπροβλέπτους
συνεπείας. Συνεπώς, δταν προειδοποιήσαμεν τήν Άτλαν­
τικήν Συμμαχίαν δτι ύπάρχει κίνδυνος, διά τής πολιτικής
τής άγγλικής Κυβερνήσεως καί τής έφαρμογής τού σχεδί­
ου της νά δημιουργηθή κλονισμός εlς τάς συμμαχικάς σχέ­
σεις, ύπήρχε πράγματι τό καθήκον αύτό. Διότι ήτο δυνα­
τόν, έάν έπανελαμβάνοντο τά γεγονότα, δπως τού Σεπτεμ­
βρίου 1955 ή δπως τού παρελθόντος 'Ιουνίου έν Κύπρφ,
ήτο δυνατόν, δχι μόνον νά δδηγήσουν εlς κλονισμόν τών
συμμαχιών μας άλλά είς άνοικτήν ρήξιν.
ιι "Οταν λοιπόν ύπήρχεν αύτό τό ένδεχόμενον, δέν είχα­
τε τό δικαίωμα καί ταύτοχρόνως τήν ύποχρέωσιν νά παρα­
καλέσετε δλους έκείνους, οί δποίοι μετέχουν τής Συμμαχί­
ας, άλλά δέν ε{ναι άμέσως ένδιαφερόμενοι διά τό θέμα, νά
παρέμβουν; Αύτό έπραξεν ή έλληνική Κυβέρνησις, δπως
έδικαιούτο.
ιι 'Ο γενικός γραμματεύς τής Συμμαχίας έλαβε τότε τήν
πρωτοβουλίαν καί ι]λθεν είς τάς 'Αθήνας. Ήρώτησε τήν
Κυβέρνησιν -έμέ προσωπικώς- τί θά ι]το δυνατόν νά
κάμη δ 'Οργανισμός, ή Συμμαχία, διά νά βοηθήση τήν
κατάστασιν, διότι, ώς μού ε{πε, καί δ ίδιος καί δλα τά μέλη
τής Συμμαχίας ήσθάνοvτο ζωηράν άνησυχίαν έξ αlτίας τού
Κυπριακού. Καί μέ έβεβαίωσεν δτι συμμερίζονται άπολύ­
τως καί τάς iδικάς μας άνησυχίας. Δι' αύτόν τόν λόγον
-μού ε{πεν- έπήρα τήν πρωτοβουλίαν νά έλθω, διά νά
έξετάσω, έάν ύπάρχη ή δυνατότης νά βοηθήσω τήν κατά- .
στασιν καί νά άποφύγωμεν αύτάς τάς έξελίξεις.
ιι Ή Κυβέρνησις, άπήvτησε τότε: "'Εκείνο, τό δποίον
έχετε νά κάμητε, ε{ναι νά συστήσητε εiς δλους δτι τό άγ­
γλικόν σχέδιον, έφαρμοζόμενον, θά δημιουργήση αύτήν
τήν κατάστασιν καί θά προκαλέση αύτούς τούς κινδύνους
καί νά συστήσητε εiς τήν Μεγάλην Βρετανίαν νά τό έγκα­
ταλείψη".
ιι Ό κ. Σπάακ μού ε{πεν δτι: 'Άύτό ε{ναι όρθόν, θά τό
πράξωμε άλλά πρέπει νά σι'iς είπω δτι δέν θά έχη άποτέλε­
σμα. Θά πρέπει κάτι άλλο νά άντιπροτείνετε. Διότι δέν
πρέπει νά συστήσω εiς τήν άγγλικήν Κυβέρνησιν νά έγκα­
ταλείψη έν σχέδιον, τό δποίον έξήγγειλε καί διεφήμισεν
ώς πανάκειαν τού κυπριακού θέματος, χωρίς νά έχη κάτι
άλλο".
316 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΌ
»Εlπον εΙς τόν κ. Σπάακ: 'Έlναι όρθή ή παρατήρησίς
σας, άλλά έκείνο τό δποίον έiιδιαφέρει ήμiiς, εlναι νά έγ­
καταλειφθή, νά άνασταλή ή έφαρμογή του σχεδίου καί έν
συνεχείg έπί άλλης βάσεως νά διεξαχθουν συζητήσεις".
»'Ο κ. Σπάακ άπήντησεν δτι έκτιμii τήν θέσιν τής 'Ελ­
λάδος. Καί έπανελθών εΙς Παρισίους, έκάλεσε τό Συμβού­
λιον του ΝΑ ΤΟ. Πρέπει νά σiiς είπω δτι εΙς τάς 'Αθήνας
ήλθεν δ γενικός γραμματεύς άνευ έξουσιοδοτήσεως του
Συμβουλίου. •Ηλθε μέ Ιδική ν του πρωτοβουλίαν. Καί πρέ­
πει αVτήν τήν στιγμήν νά είπω, πρός τιμήν του, δτι έκαμε
πiiν τό άνθρωπίνως δυνατόν, μέ άποτέλεσμα νά προκαλέση
ζωηράν άντίδρασιν τών άντιδίκων εΙς τό Κυπριακόν. Πρά­
γματι, εlσηγήθη έκείνο τό δποίον μέ έβεβαίωσεν δτι πι­
στεύει ώς όρθόν καί δίκαιον. 'Αλλά διότι, ώς εlπον καί
χθές τήν έσπέραν, εΙς τήν συμμαχίαν αύτήν ύπάρχει Ιδιό­
τυπος, άλλά δημοκρατική καί φιλελευθέρα άρχή, δτι δι
ούδένα, έάν δέν συμφωνή, είναι ύποχρεωτική ή άπόφασις
αύτής, έφ ' δσον, είπαν, δέν δέχονται τάς συστάσεις καί τάς
εΙσηγήσεις του Συμβουλίου, ήτα φυσικόν νά μή ύπάρχη
άμφιβολία άλλη.
ιι Ώς γνωρίζετε, ή άyγλική Κυβέρνησις πρό 5-6 μηνών,
δ ταν τό πρώτον άνεκοίνωσε τό σχέδιό ν της, κατώρθωσε μέ
τά άπειρα μέσα προπαγάνδας καί διαφωτίσεως, τά δποία
διαθέτει, νά δημιουργήση τήν έντύπωσιν δτι τό σχέδιον
αύτό ήτα μία Ιδανική λύσις καί άντιμετώπισις του Κυπρια­
κου. Καί πρέπει νά δεχθώμεν δτι πράγματι πλήν ήμών, οι'
δποίοι γνωρίζομεν τί κρύπτει τό σχέδιον αύτό καί που θά
δδηγήση, αι' πλείσται τών Κυβερνήσεων καί ό διεθνής τύ­
πος προσέβλεπαν στό σχέδιον αύτό μέ συμπάθειαν. Διότι
έλεγαν, κατά τρόπον άπολύτως πειστικόν, διά πάντα μή
ένδιαφερόμενον καί μ ή θιγόμενο ν, δ τι, κύριοι, έδώ ύπάρχει
μία διένεξις, ύπάρχει μία άντίθεσις μεταξύ δύο κοινοτή­
των, μεταξύ τριών Κυβερνήσεων. ΕΙς έποχήν πού αί ήπει­
ροι ένώνονται, πού τά έθνη συνασπίζονται, εΙς μίαν έποχήν
πού αι' άνάγκαι συνεργασίας ύπερβαίνουν, ξεπερνουν πλέ­
ον τά έθνικά δρια, τί ώραιότερον άπό του νά μαζευθουν
ολοι, καί αί δύο κοινότητες καί αί τρείς Κυβερνήσεις, νά
δμονοήσουν καί νά λύσουν τάς διαφοράς των; Αύτό εlναι
κάτι τό όποίον καθιστii συμπαθές τό σχέδιον διά πάντα
τρίτον καί, έλεγαν, δτι έφ' δσον δημιουργουvται αι' προϋ­
ποθέσεις μιiiς εΙρηνικής λύσεως, ή δποία θά ήτα δυνατόν
νά ι'κανοποιήση δλα τά μέλη καί τά όποία είναι σύμφωνα
καί μέ τήν άρχήν τής δσον τό δυνατόν εύρυτέρας συνεργα­
σίας μεταξύ τών διαφόρων λαών, δέν άντιλαμβανόμεθα δι­
ατί ή 'Ελλάς τό άπα κρούει . 'Εφ ' δσον έδημιουργήθη,
λοιπόν, ή έντύπωσις δτι αύτό τό σχέδιον άποτελεί τήν μο­
ναδική ν λύσιν του Κυπριακου, έπρεπεν ή έλληνική Κυ­
βέρνησις σκληρά νά άγωνισθή διά νά άνατρέψη τήν έντύ­
πωσιν αύτήν. Δυνάμεθα, κύριοι συνάδελφοι, νά Ισχυρι­
σθώμεν δτι δυνατόν νά μ ή έπετύχαμεν νά έπιβάλωμεν τήν
λύσιν έκείνην, τήν δποίαν ή Έλλάς έθεώρει ώς όρθήν καί
δικαίαν. Άλλά δυνάμεθα εΙλικρινώς νά ύποστηρίξωμεν
δτι ή άντίδρασίς μας, τόσον διά τών άνακοινώσεων, τάς
δ ποίας έκάμαμε δημοσίως, δσον καί διά τών άπαντητικών
έπιστολών μας, δσον καί διά τής διαδικασίας εΙς τό ΝΑ ΤΟ,
διέλυσε τήν έντύπωσιν δτι τό σχέδιον του συνεταιρισμου
εlναι τό Ιδανικόν σχέδιον.
»Δύναμαι νά είπω δτι καί έάν ή άγγλική Κυβέρνησις
έξακολουθήση νά έπιμένη, είτε έκ λόγων γοήτρου, είτε
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ένδεχομένως λόγω δεσμεύσεων άπέναντι τής Τουρκίας, δτι
τό σχέδιον αύτό διεθνώς έκλονίσθη, χάρις εΙς τάς συζητή­
σεις του ΝΑ ΤΟ καί του ΟΗΕ, άλλά καί διά τής έπιμόνου
προσπαθείας τής Κυβερνήσεως, ή όποία έπέτυχε νά πείση
τούς άφελείς, οι' όποίοι ένόμιζον δ τι τό σχέδιον εlναι Ιδα­
νικό ν, δτι εlναι άντιθέτως σχέδιον σαταvικόν.
»'Υπάρχουν περιπτώσεις, κατά τάς δ ποίας εΙς έναν
άγώνα έχετε τήν δυνατότητα νά άσκήσητε έπιθετικήν πο­
λιτικήν, άλλά ύπάρχουν περιπτώσεις, κατά τάς όποίας εl­
σθε ύποχρεωμένοι νά κάμητε πολιτικήνάμύνης, διότι εlναι
άνάγκη, δταν ύπάρχη ένας κίνδυνος, κίνδυνος, δ δποίος
δέν προέρχεται άπό πράξεις Ιδικάς σας, άλλά προέρχεται
άπό τήν αύθαιρεσίαν Ισχυρου άντιπάλου, όφείλετε νά άπο­
τρέψητε πρώτον τόν κίνδυνο ν αύτόν, διά νά μεταπηδήσητε
έπειτα ένδεχομένως εlς τήν θέσιν τής έπιθέσεως.
' » "Οταν, λοιπόν, ή άγγλική Κυβέρνησις, κατά τρόπον
αύθαίρετον, άλλά καί κατά τρόπον, τόν δ ποίον δύναται μέν
ήθικώς νά άμφισβητήση, άλλά δέν εlναι δυνατόν πολιτι­
κώς νά καταπολεμήση, έχουσα τήν κυριαρχία ν τής νήσου,
άπεφάσισεν αύθαιρέτως νά έφαρμόση αύτό τό σχέδιον,
έπρεπεν ή σκέψις, ή προσπάθεια τής έλληνικής Κυβερνή­
σεως, άλλά καί τής 'Εθναρχίας, κυρίως νά άποβλέψη είς
τήν άποτροπήν, εΙς τήν ματαίωσιν τής έφαρμογής.
»'Εάν, λοιπόν, θέλετε δικαίως, έάν θέλετε τιμίως νά
κρίνητε τήν πολιτικήν τής Κυβερνήσεως άπό τήν έποχήν
πού έξηγγέλθη τό σχέδιον Μάκ Μίλλαν, είσθε ύποχρεωμέ­
νοι νά τήν κρίνητε έπί τfί βάσει αύτου του κριτηρίου. Διό­
τι, πρέπει νά πάρωμεν ώς δεδομένον, δ τι ή άγγλική Κυβέρ­
νησις, χωρίς εύθύνην τής έλληνικής Κυβερνήσεως -διότι
έάν θεωρήτε τήν εύθύνην τής έλληνικής Κυβερνήσεως δτι
μέχρι σήμερον δέν έγονάτισε, δέν ένίκησε τήν Άγγλίαν
τότε θά μου έπιτρέψητε νά είπω δτι παραλογίζεσθε- χωρίς
τήν εύθύνην τής έλληνικής Κυβερνήσεως άπεφάσισεν, αύ­
θαιρέτως, νά έφαρμόση ένα σχέδιον, τό όποίο ν θά άπετέλει
συμφοράν, όχι μόνον διά τόν λαόν τής Κύπρου, άλλά καί
δι' ήμiiς καί διότι, δπως έτόνισα είς τήν άπάντησίν μου
πρός τήν έπιστολήν Μάκ Μίλλαν, θά ώξυνεν, όχι μόνον
τάς σχέσεις τών δύο κοινοτήτων, άλλά θά καθίστα έντο­
νώτερον τόν άνταγωνισμόν τών δύο Κυβερνήσεων.
» "Οπως έδήλωσα εΙς τούς ~Αγγλους, όχι διότι διεκδικώ
όλιγώτερα ή περισσότερα, άλλά διότι πιστεύω δτι τό σχέ­
διον αύτό έφαρμοζόμενον θά όδηγήση είς τήν συμφοράν,
εlμαι ύποχρεωμένος νά τό άποκρούσω άνεξαρτήτως συνε­
πειών. ~Επρεπε λοιπόν, έφ' δσον έχετε δεδομένον δτι χω­
ρίς εύθύνην τής έλληvικής Κυβερνήσεως, άπεφάσισεν ή
άγγλική Κυβέρνησις -καί δέν έξετάζω διατί, είτε διότι
έχει συμφέρον, είτε διότι έπρεπε δι • αύτου νά έξασκήση
μίαν ήθικήν πίεσιν έπί τής άντιστάσεως τών Κυπρίων καί
τής έλληνικής Κυβερνήσεως- έπαναλαμβάνω, άπεφάσι­
σεν αύθαιρέτως νά έφαρμόση τό σχέδιον, ποίον έπρεπε νά
εlναι τό καθήκον τής Κυβερνήσεως; Θά έπρεπεν, άδιαφο­
ρουσα διά τήν έφαρμογήν του σχεδίου καί τών συνεπειών
του, νά έμμείνη εΙς τάς άρχικaς θέσεις; ·Αλλά τί θά έπε­
τύγχανεν έάν έν τ@ μεταξύ αί συμφοραί έπήρχοντο; Θά
έμένατε μέ τήν ίκανοποίησιν δτι έμμείνατε εΙς τάς άρχικάς
σας θέσεις.
» ~Επρεπε νά άποτρέψωμεν τό σχέδιον αύτό. 'Εάν δέν
τό έπιτύχωμεν δέν θά είμεθα ήμείς ύπεύθυνοι. Είς κάθε
ένέργειαν ύπάρχουν δύο στάδια. Εlναι τό στάδιον τής προ-
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣτΗ ΒΟΥ ΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
σπαθείας καί τό στάδιον τού aποτελέσματος. Τό στάδιον
τής προσπαθείας τό έλέγχ'ει έκείνος δ δποίος τό ένεργεί
καί ε{ναι ύπεύθυνος δι • αύτό. 'Αλλά τό στάδιον τών άπο­
τελεσμάτων δέν τό έξουσιάζει. 'Ιδίως εlς θέματα, τά όποία
έπηρεάζομεν ήμείς κατά 10% καί κατά 90% έπηρεάζονται
άπό ξένους παράγοντας καί ξένας δυνάμεις. Ή Κυβέρνη­
σις ήγωνίσθη καί νομίζει δτι έπιτυχώς ήγωνίσθη διά νά
άποτρέψη τήν έφαρμογήν τού άγγλικού σχεδίου. Διότι,
έάν, ώς προκύπτει άπό τάς τελευταίας εlδήσεις, καί λυπά­
μαι είλικρινώς κάμνων τήν διαπίστωσιν αύτήν, ή άγγλική
Κυβέρνησις παρά ταύτα έμμένει είς τήν έφαρμογήν τού
σχεδίου της, δύναμαι νά lσχυρίζωμαι δτι μέ τόν άγώνα τόν
δποίον έκάμαμεν διά vά πείσωμεν τόσον τούς νΑγγλους
δσον καί τούς άλλους συμμάχους άλλά καί τήν διεθνή κοι­
νήν γνώμην δτι τό σχέδιον αύτό ε{ναι άπαράδεκτον καί
έπικίνδυνον, έπετύχαμεν τούλάχιστον διεθνώς νά τό άπο­
μονώσωμεν εlς τρόπον ώστε, άν θελήση ή Άγγλία νά έπι­
μείνη είς τήν έφαρμογήν του, θά τό έφαρμόση ύπό lδίαν
τηςεύθύνην, άποδοκιμαζόμενον άπό δλον τόν κόσμον.
;;Βλέπομεν, λοιπόν, δτι ή διαδικασία τού ΝΑΤΟ ώφέ­
λησε τήν κυπριακήν ύπόθεσιν, πρώτον, διότι έκινητοποί­
ησε δεκαπέντε Κυβερνήσεις, δεύτερον, διότι έδόθη ή εύ­
καιρία νά έξετάσουν αύται γενικώτερον τό θέμα, vά άκού­
σουν τάς έλληνικάς άπόψεις καί νά τάς έκτιμήσουν. Καί
έάν δέν κατέστη δυνατόν νά έπιβάλουν αύταί τάς θελήσεις
των, έδέχθησαν δλοι δτι τό άγγλικόν σχέδιον ε{ναι άμφιβό­
λου τουλάχιστον άξίας. Αύτό, λοιπόν, υπήρξε μία ώφέλεια,
άν δεχθώμεν δτι έκείνο τό όποίο ν είχομεν νά κάνωμεν μετά
τήν έξαγγελίαν τού άγγλικού σχεδίου ή το νά άποτρέψωμεν
τήν έφαρμογήν του καί νάτό υποσκάψωμεν τούλάχιστον
ήθικώς. Αύτά εlδικώς διά τήν διαδικασίαν τού ΝΑΤΟ, διά
τήν δποίαν ό κ. Παπανδρέου έπέκρινε τήν Κυβέρνησιν,
πρώτον έπί άσυνεπείrι, διότι έδήλωσε κατ' έπανάληψιν δτι
δέν θά φέρη τό θέμα στό ΝΑ ΤΟ καί, δεύτερον, διότι ήκο­
λούθησε τήν διαδικασίαν, ή όποία έβλαψεν άvτί νά ώφελή­
ση τήν ύπόθεσιν.
;; 'Υποστηρίζω δτι άσυνέπεια δέν υπάρχει, διότι δέν
άποκλείει ή άνάγκη τών πραγμάτων νά έπιβάλη νά πράξ η­
τε αϋριον κάτι τό δ ποίον χθές δέν ένεδεικνύετο καί δεύτε­
ρον, δτι δέν έβλαψεv ή συζήτησις αύτή, άλλά ώφέλησεν
υπό τάς συνθήκας αl δποίαι έδημιουργήθησαν τό Κυπρια­
κόν. Διά νά είμεθα σαφείς καί συγκεκριμένοι, έπαναλαμβά-
, νω δτι έκείνο τό όποίον ώφείλομεν νά κάμωμεν μετά τόν
'Ιούνιον, ήτα πρό παντός, νά άνατρέψωμεν τήν έφαρμογήν
τού άγγλικού σχεδίου, καί νά μειώσωμεν τό κύρος του.
;; 'Ανεφέρθη κατά τήν χθεσινήν έσπέραν καί τό θέμα
τού ρόλου τών δύο παραγόντων τού κυπριακού άγώνος,
δηλαδή τής έλληνικής Κυβερνήσεως καί τής Έθναρχίας.
Πρέπει νά είπω δτι κατά τό παρελθόν ή άντιπολίτευσις
υπεστήριξε καί έπ' αύτού άντιφατικάς θέσεις. "Οταν ή
Κυβέρνησις έξεδήλωνε τήν πρόθεσιν νά έχη μίαν έπαφήν,
μίαν συνομιλίαv έπί τού Κυπριακού, ήλέγχετο διότι άνε­
λάμβανεν αύτή ν τήν πρωτοβουλία ν έναντίον τής θελήσεως
τών Κυπρίων. Λέγω, λοιπόν, άφού κάμω τήν παρατήρησιν
αύτήν, δτι έπί τού θέματος αύτού κατά καιρούς υπεστήρι­
ξεν ή άντιπολί τευσις άvτιφατικάς θέσεις -έάν ένθυμούμαι
καλώς, θά ήδυνάμην νά κάμω μίαν έξαίρεσιν διά τόν άρχη­
γόν τών Προοδευτικών- καί έπικρίνει τώρα τήν Κυβέρ­
νησιν, διότι δέν υπέταξε τόν Μακάριον, δέν τόν ήγνόησεν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
317
είς τρόπον ώστε νά άσκήση έπί τού Κυπριακού τήν πολιτι­
κή ν έκείνην, τήν δποίαν ή lδία έθεώρει ώς όρθήν.
;;Δέν υπάρχει άμφιβολία δτι τό Κυπριακόν έξασθενίζει
έξ αlτίας τού γεγονότος δτι ο{ φορείς ε{ναι δύο. "Εχομεν
δλοι μας τήν πείρα ν τών έπιβαλλομένων άμοιβαίων συνεν­
νοήσεων είς τήν διαχείρισιν πολιτικών θεμάτων. Εlναι τού­
το, πράγματι, μία άδυναμία, ε{ναι καί έν ταύτψ καί δύναμις.
Διότι ήμπορεί νά χρειάζεται προσπάθεια διά νά εύθυγραμ­
μίσετε τάς άπόψεις καί τάς έπιδιώξεις τών δύο παραγόντων
άλλά δταν τό έξασφαλίσετε αύτό, έπαναλαμβάνω, άποτελεί
δύναμιν. Τό δτι τό Κυπριακόν έχει δύο φορείς, ε{ναι κάτι,
τό δποίον, έπαναλαμβάνω, έπεβλήθη άπό τά πράγματα.
'Εάν ή Κύπρος ήτα τμήμα τής έλευθέρας 'Ελλάδος, θά ήτα
δυνατόν νά γίνη ή διαχείρισις τού θέματος ύπευθύνως άπό
μόνην τήν Κυβέρνησιν. Άλλά ή Κύπρος ε{ναι έκτός τής
'Ελλάδος καί όχι μόνον αύτό, ή Κύπρος άνέλαβε τόν άγώ­
να εlς μίαν στιγμήν κατά τήν δποίαν ή έλευθέρα 'Ελλάς
ήτο άπρόθυμος νά τήν βοηθήση. Ά ντιλαμβάνεσθε ποία ή
σημασία τών διαπιστώσεων αύτών. "Οπως, δηλαδή, μέχρι
τού 1953 α{ έλληνικαί Κυβερνήσεις, καλώς ή κακώς, καί α{
μέν καί αί δέ, έκτιμώσαι τήν κατάστασιν ώς τήν έξετίμων,
δέν προσεφέροντο νά προωθήσουν υπευθύνως τήν κυπρια­
κήν υπόθεσιν καί οί Κύπριοι μέ ίδικήν των πρωτοβουλίαν
καί παρά τάς έπιφυλάξεις ήμών τών έλευθέρων 'Ελλήνων
άνέλαβον τόν άγώνα, δέν δυνάμεθα σήμερον νά lσχυριζώ­
μεθα δτι άποτελεί άνευλάβειαν ή ύπαρξις δύο φορέων είς
τήν διαχείρισιν τού Κυπριακού. 'Επαναλαμβάνω, δτι δύο
ε{ναι ο{ ρόλοι διά τούς δποίους έκ τών πραγμάτων ήτο
έπιβεβλημένη ή ύπαρξις αύτών τών δύο φορέων. Ή Κυ­
βέρνησίς μου έκαμε δ, τι ήδύνατο, είς τρόπον ώστε νά δια­
τη ρήση τήν ένότητα τού άγώνος παρά τάς δυσχερείας καί
τάς άδυναμίας τάς δποίας παρουσιάζει ή φύσις τού διπλού
φορέως. Καί πρέπει νά είπω δτι τό έπέτυχε μέ τόν ίδικόν
της aγώνα. Διότι είς μίαν διένεξιν, εlς έναν άνταγωνισμόν
περί τού ποίος έχει τήν πρωτοβουλίαν, εlς αύτή ν ή έκείνην
τήν συγκεκριμένη ν περίπτωσιν, δ υlοθετών μίαν ρήξιν με­
ταξύ τών δύο φορέων θά έτραυμάτιζε θανασίμως τήν κυ­
πριακήν υπόθεσιν. Διότι οί άντίπαλοί μας δέν θά ήτα δυνα­
τόν νά άναμένουν καλλιτέραν εύκαιρίαν άπό τήν έκδήλω­
σιν μιας τοιαύτης πράξεως. Βεβαίως ή ρήξ ις έπιβάλλεται
δταν υπάρχουν διαφωνία ι αί όποία ι ε{ναι δυνατόν νά έπη­
ρεάσουν ή τά συμφέροντα τής κυπριακής υποθέσεως ή τά
άλλα έθνικά συμφέροντα. Τότε ή ρήξις, άνεξαρτήτως συ­
νεπειών, ε{ναι έπιβεβλημένη. Άλλά, δταν δέν υπάρχη αύ­
τή ή άνάγκη, ή έκδήλωσις άνταγωνισμού μεταξύ τώ ν δύο
παραγόντων ή όποία θά ώδήγει εlς τήν διάσπασιν τού άγώ­
νος δέν θά έξυπηρέτει παρά μόνον τούς άντιπάλους. Ή
Κυβέρνησίς μου έπέτυχεν ώστε ή έ νότης αύτη νά διατηρη­
θή. Θέλω νά έπωφεληθώ τής εύκαιρίας διά νά γίνω περισσό­
τερον σαφής, δσον άφορά τόν τρόπον μέ τόν όποίο ν άντι­
λαμβάνομαι τάς σχέσεις τών δύο παραγόντων. Ή έλληνι­
κή Κυβέρνησις προσεφέρθη νά δώση τήν συμπαράστασίν
της εlς τούς Κυπρίους άγωνιζομένους διά τήν έλευθερίαν
τους. 'Επαναλαμβάνω δτι άρχήθεν αύτή ή το ή τοποθέτη­
σις τής έλευθέρας 'Ελλάδος έπl τού Κυπριακού. 'Ως ε{πον
καί χθές θά ήδυ νάμην νά έπικαλεσθώ μίαν συνέντευξιν τού
στρατάρχου Παπάγου, δ δποίος κάμει αύτήν τήν διαπί­
στωσιν.
;; •Ητο φυσικό ν, έφ' όσον οί Κύπριοι προηγήθησαν
318 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
ήμών εlς τήν έναρξιν τοϋ άγώνος καί ήμείς τούς ήκολουθή­
σαμεν, ήτο φυσικόν νά έμφανισθή ή προσπάθεια τής έλευ­
θέρας 'Ελλάδος ώς προσπάθεια συμπαραστάσεως εlς τόν
κυπριακόν άγώνα.
»Ή Έλλάς, λοιπόν, παρέχει εlς τούς Κυπρίους τήν
συμπαράστασίν της, τόν τρόπον όμως καί τήν έκτασιν αύ­
τής τής συμπαραστάσεως προσδιορίζει ύπ' εύθύνην της ή
Κυβέρνησις, έκτιμώσα τά γενικώτερα συμφέροντα τοϋ
έθνους. Δέν δικαιοϋται νά έπιβάλη έπί τών Κυπρίων μίαν
λύσιν τήν δποίαν θά έθεώρουν ούτοι άπαράδεκτον, άλλ'
ούτε καί δύναται . vΕχει όμως τό δικαίωμα, ή έλληνική
Κυβέρνησις, έάν τήν λύσιν αύτήν τήν θεωρή δικαίαν καί
λογικήν, τήν άποκρούουν όμως οί Κύπριοι, έχει τό δικαί­
ωμα νά καθορίση τήν συμπαράστασιν κατά τρόπον διάφο­
ρον. Αύτά ε{ναι τά δικαιώματα τής έλληνικής Κυβερνήσε­
ως καί αύτά τά δικαιώματα τών Κυπρίων. Εlναι εύκολον νά
λέγωμεν ότι έάν ή Κυβέρνησις θέλη δύναται νά έπιβάλη
μίαν λύσιν έπί τών Κυπρίων. Αύτά κάποτε μοϋ ε{πεν καί εlς
vΑγγλος έπίσημος καί τοϋ ε{πον ότι έάν υίοθετήσωμεν τήν
θεωρία ν αύτή ν, θά άπαιτηθή νά συμπράξωμεν μαζύ σας διά
τής έλληνικής άστυνομίας, διά νά έπιβάλω τήν λύσιν αύτή ν
έπί τών Κυπρίων. 'Εάν οί Κύπριοι είπουν ότι ή λύσις αύτή
ε{ναι άπαράδεκτος, κατά ποίαν λογικήν καί μέ τίνα τρόπον
θά ήδυνάμεθα νά τήν έπιβάλωμεν; Συνεπώς δέν δυνάμεθα
νά έπιβάλωμεν έπί τών Κυπρίων λύσεις, έάν αύται ε{vαι δι·
αύτούς άνεπιθύμητοι. wοταν πιστεύω ότι μία λύσις ε{ναι ή
μόνη δυνατή, τότε δύναμαι νά τούς συμβουλεύσω νά τήν
άποδεχθοϋν. 'Εάν όμως δέν τήν άποδεχθοϋν, έχω τό δικαί­
ωμα νά είπω ότι, έκτιμών τά γενικώτερα συμφέροντα τοv
έθνους, εlς αύτήν ή έκείνην τήν περίπτωσιν, ύπ' αύτήν ή
έκείνην τήν μορφήν, δέν δύναμαι νά συνεχίσω τήν συμπα­
ράστασίν μου.
)>Υό λέγω αύτό διότι ε{ναι άνάγκη νά διευκρινίσω τήν
σχέσιν τών δύο παραγόντων αύτών, διά νά μή δημιουρ­
γοvνται αί παρεξηγήσεις αύται έσωτερικώς καί έξωτερι­
κώς. Διατί καί έξωτερικώς ύπάρχει ή έντύπωσις καί ύπο­
στηρίζεται ή άποψις ότι, έάν ή έλληνική Κυβέρνησις ε{χε
όλίγον θάρρος καί προσεφέρετο νά συμφωνήση μέ τάς άλ­
λας, θά ή το δυνατόν οί Κύπριοι νά ύποταχθοϋν. Διά δύο λό­
γους όμως δέν τό έπραξεν: Πρώτον, διά τούς λόγους τούς
δποίους άνέφερον, ότι, δηλαδή, δέν δύναμαι νά έπιβάλω
λύσιν, τήνδποίανθεωροϋνάπαράδεκτον, καί δεύτερον, διά
λόγους έθvικής φιλοτιμίας. Διότι, έφ' όσον δέν ύπήρξε
μέχρι στιγμής πρότασις, ή όποία νά δδηγή εlς λύσιν, τήν
δποίαν νά έθεωροϋμεν έθνικώς άξιοπρεπή καί δικαίαν διά
τούς Κυπρίους, δέν ε{χον λόγους, παρά τήν άρχήν τήν
δποίαν άνέπτυξα, νά συμπράξω μέ τούς άντιπάλους μου, μέ
τούς άντιδίκους μου, διά νά έπιβάλω λύσιν.
))Ε{πον ότι δ άξιότιμος πρόεδρος κ. Παπανδρέου έθιξεν
όλα τά σημεία έκείνα τά όποία συνθέτουν τήν κυπριακήν
ύπόθεσιν, εlς τόν έλεγχο ν, τόν δ ποίον έκαμεν έπί τών ένερ­
γειών τής Κυβερνήσεως. Καί, μολονότι ή πρόθεσίς μου ή το
νά δμιλήσω άναφερόμενος εlς τήν προσπάθειαν τής Κυ­
βερνήσεως, άφ' ής άνέλαβεν τήν έξουσίαν τό 1955, έπρο­
τίμησα νά άκολουθήσω τήν σειράν τών συλλογισμών του,
διά νά άποδείξω ότι εlς όλας τάς περιπτώσεις τάς δποίας
έμνημόνευσεν ύπήρξεν άδικος. Καί τοϋτο άποδεικνύεται
άπό τό γεγονός ότι εlς ώρισμένας έκρήξεις εlλικρινείας
έκαμε διαπιστώσεις, α{ δποίαι άναιροϋν τάς κατηγορίας
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
έναντίον τής Κυβερνήσεως.
)) 'Ανεφέρθη δ άξιότιμος κ. Παπανδρέου καί εlς τήνδή­
λωσιν τοϋ 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου διά τήν άνεξαρτη­
σίαν. Δέν δύναμαι τό σημείον αύτό νά τό άφήσω, διότι
ε{ναι δυνατόν νά δημιουργηθοϋν ψευδείς έντυπώσεις, α{
δποίαι θά βλάψουν τό θέμα. Θά ήτο άπό μέρους μου παρά­
λειψις έάν δέν έλεγαν ότι δ 'Αρχιεπίσκοπος προέβη εlς
τήν δήλωσιν συμφωνούσης καί τής Κυβερνήσεως. Βέβαια
όχι διά τόν τρόπον καί διά τόν χρόνον.
))Πράγματι, ή άνακοίνωσις έγένετο έν άγνοίι;r τής Κυ­
βερνήσεως, άλλά δέν ύπήρξε διαφωνία μεταξύ Κυβερνή­
σεως καί 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. ' Οφείλω νά τό είπω
αύτό, διότι θά ήτο έκ μέρους μας άνανδρον καί άνέντιμον,
έάν ή λύσις αύτή έπικρίνεται ή έάν ή λύσις αύτή δέν έπέτυ­
χε, νά άφήσω νά δημιουργηθή ή έντύπωσις ότι τήν εύθύνην
τήν φέρει δ 'Αρχιεπίσκοπος. Ή εύθύνη ε{ναι κοινή, καί
τής Κυβερνήσεως καί τοϋ Μακαρίου.
))Τό έάν ή πρότασις έκείνη έγένετο τυχόν άκαίρως καί
κατά τρόπον ούχί ένδεδειγμένον, ε{vαι κάτι τό δποίον δέν
θά έπεθύμουν νά σχολιάσω αύτήν τήν στιγμήν. Διότι
ήμπορεί νά ύπάρξουν έπιχειρήματα έναντίον τής πρωτο­
βουλίας αύτής, άλλά ήμπορεί νά ύπάρξουν καί έπιχει­
ρήματα ύπέρ αύτής. Αυποvμαι πολύ, κύριοι συνάδελφοι,
διότι δέν δύναμαι νά δμιλήσω άπολύτως έλευθέρως καί
έπαναλαμβάνω δι' άλλη ν μίαν φοράν, ότι ή θέσις τής Κυ­
βερνήσεως κατά τοϋτο ε{vαι μειονεκτική, ότι καί όταν δύ­
ναται νά έπικαλεσθή ώρισμένα περιστατικά, τά όποία θά
τής έπέτρεπον άνέτως νά άvτιμετωπίση τάς έπικρίσεις τής
άντιπολιτεύσεως, δέν δύναται νά τό πράξη λόγφ κινδύνου
νά βλάψη τήν ύπόθεσιν.
))Ε{ναι καί αύτή μία τοιαύτη περίπτωσις. 'Εκείνο δμως
τό δποίον όφείλω νά τονίσω, διά νά δοθή μία έξήγησις ώς
πρός τόν τρόπον καί τόν χρόνον, δ όποίος έχρησιμοποιή­
θη διά τήν άνακοίνωσιν τής μεταβολής αύτής, εlναι δτι τό­
σον ο{ Κύπριοι, όσον καί ή έλληνική Κυβέρνησις, κατέ­
χονται άπό τήν έμμονον πεποίθησιν ότι έκείνο τό δποίον
προέχει ε{vαι ή άποτροπή τής έφάρμογής τοϋ άγγλικοϋ
σχεδίου. Διότι, έπαναλαμβάνω, ύπάρχει δ κίνδυνος όχι νά
έφαρμοσθή τό σχέδιον αύτό άλλά νά έφαρμοσθή χειρο­
κροτούσης καί τής διεθνοϋς κοινής γνώμης, εlς τρόπον
ώστε νά μ ή ε{ναι δυνατόν έφαρμοζόμενον νά άνατραπή.
)) 'Εάν λοιπόν λάβετε ύπ' όψιν σας έκείνο τό δποίον
έπηρέαζε τάς σκέψεις τής Κυβερνήσεως καί τής 'Εθναρχί­
ας κατά τήν έποχήν έκείνην, ήτο κυρίως νά άποτραπή ή
έφαρμογή τοϋ άγγλικοϋ σχεδίου, θά άντιληφθήτε καί θά
έξηγήσετε διατί εlς τόν χρόνον έκείνον, δ δποίος έκ πρώ­
της όψεως φαίνεται άκαιρος, άκατάλληλος, έγένετο αύτή
ή άνακοίνωσις. Τό λέγω αύτό, διότι ε{μαι ύποχρεωμένος,
έφ' δσον δ 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος συμβαίνει νά μή
παρίσταται εlς τήν αίθουσαν αύτήν, ε{μαι ύποχρεωμένος
όχι νά γίνω συνήγορός του, άλλά νά δώσω τάς ένδεχομέ­
νας, τάς δυνατάς έξηγήσεις αύτής τής πρωτοβουλίας.
)) 'Ο κ. ύπουργός τών 'Εξωτερικών άνέπτυξε προχθές
τήν έσπέραν εlς τήν Βουλήν, τόσον τήν προσπάθειαν τής
Κυβερνήσεως κατά τό τελευταίον έξάμηνον, δσον καί τάς
κατευθύνσεις τής προσπαθείας, τήν δποίαν πρόκειται ή
Κυβέρνησις έν συνεχεiι;r νά καταβάλη .
))Δέν έπιθυμώ νά άφήσω παρεξηγήσεις δσον άφορii τήν
έννοιαν τής άνεξαρτησίας καί τήν θέσιν τής Κυβερνήσεως
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
έπ' αύτής, άλλά καί τήν θέσιν τού 'Αρχιεπισκόπου Μακα­
ρίου. Τό έάν έγένοντο ώρισμέναι άντιφατικαί δηλώσεις έπί
του θέματος αύτού, δέν σημαίνει ότι ήμπορεί καί έπιτρέπε­
ται νά συνεχισθή αύτή ή παρεξήγησις. 'Η 'Εθναρχία είλι­
κρινώς έπρότεινε τήν "δεσμευμένη ν", όπως εlπεν ό κ. Πα­
πανδρέου, άνεξαρτησίαν καί ή Κυβέρνησίς μου είλικρινώς
υίοθέτησε καί είλικριvώς τήν ύποστηρίζει ...
Π. Κανελλόπουλος: Τήν μάχην τής δρολογίας τήν
έκ:έρδισεν δ κ:. Παπανδρέου, διότι υίοθετήσατε τάς λέξεις
του.
Κ. Καραμανλής: Κύριε πρόεδρε, έπωφελήθην τής όμι­
λίας τού κ. Παπανδρέου καί ήθελα εΙς τήν όμιλίαν μου νά
κάμω χρήσιν αύτών τώνόρων. νΕλεγα, λοιπόν, ότι θά πρέ­
πει νά άποφύγωμεν περαιτέρω παρεξηyήσεις, πού δημι­
ουργούν πολλάκις άδυvαμίαν νά ύποστηριχθούν τά έλλη­
νικά αίτήματα άπό φίλας Κυβερνήσεις, αί όποία ι, μ ή έχου­
σα ι άμεσον συμφέρον ή άνάμιξιν εlς τά Κυπριακά καί
έχουσαι κάποιαν άνεξαρτησίαν καί ούδετερότητα, εlναι
δυνατόν νά ε{ναι χρήσιμα ι. 'Επαναλαμβάνω ότι, τόσον ή
Έθναρχία, όσον καί ή Κυβέρνησις, εΙλικρινώς ύποστηρί­
ζουν ώς λύσιν τήν λύσιν τής "δεσμεύσεως" άνεξαρτησίας.
Γνωρίζετε δέ δτι τήν δέσμευσιν τήν άντιλαμβανόμεθα ύπό
τήν έννοιαν δτι δέν θά δύναται νά μεταβληθή τό καθεστώς
τής άνεξαρτησίας άνευ τής συγκαταθέσεως τού ΟΗΕ. Θά
μού εϊπητε διατί αύτό; Θά σάς εϊπω διατί: Θά πρέπει νά
είμεθα άφελείς διά νά πιστεύωμεν δτι ήμπορούμεν νά έξα­
πατήσωμεν τούς άλλους όταν λέγωμεν δτι ή αύτοδιάθεσις
δέν ε{ναι συνώνυμος τής tνώσεως. Θεωρητικώς ήμπορεί νά
μή εlναι, άλλά είς τήν προκειμένην περίπτωσιν τής Κύ­
πρου ε{ναι.
»Εlναι γνωστόν δτι αί πλείσται χώραι πιστεύουν ότι
θέματα τοιαύτα εlναι δυνατόν νά δημιουργήσουν διεθνείς
περιπλοκάς καί διεθνείς συγκρούσεις ένδεχομένως. Συνε­
πώς, ύπάρχει μία προδιάθεσις όλων τών Κυβερνήσεων
έναντίον τijς προσαρτήσεως έδαφών ύπό μορφήν tνώσεως.
'Όταν λέγrομεν, λοιπόν, αύτοδιάθεσιν, ήμείς έννοούμεν
τήν ένωσιν. Πιστεύομεν καί έκλαμβάνομεν δηλαδή όλους
τούς άλλους ώς "κουτόφραγκους", όπως ε{πε κάποιος χθές,
καί έπιδιώκομεν νά τούς γελάσωμεν. Συνεπώς, ή αύτοδιά­
θεσις ε{ναι ένωσις καί, δεδομένου ότι ή ένωσις άποκρούε­
ται, ε{ναι άνάγκη νά άναζητήσετε λύσιν, ή όποία θά όδηγή­
ση άφ' tνός μέν είς τήν έξοδον άπό τήν σημερινή ν όξύτη­
τα καί άπό τό παρόν άδιέξοδον, άφ ' έτέρου δέ θά δώση εΙς
τούς Κυπρίους τήν έλευθερίαν των. Αύτοί εlναι οί λόγοι
διά τούς όποίους προεβλήθη ή λύσις τής άνεξαρτησίας καί
ΙJ.ύτοί εlναι οί λόγοι διά τούς όποίους ~πιμένομεν ότι ή
Κυβέρνησις καί ή 'Εθναρχία εΙλικρινώς ύποστηρίζουν
τήν λύσιν τής άνεξαρτησίας.
»Άλλά καί άν συμβή άντίδικον μέρος καί τήν λύσιν
αύiήν νά τήν άποκρούση, διότι έχει τόν φόβον ότι εlναι
δυνατόν καί διά τής δδού αύτής νά όδηγηθώμεν εlς τήν
ένωσιν, ήμείς είμεθα ύποχρεωμένοι νά διακηρύξωμεν δτι
είμεθα εΙλικρινείς εΙς τήν πρότασίν μας. Διατί, άν δέν πεί­
σωμεν τούς άντιδίκους μας, τούλάχιστον όφείλομεν νά
πείσωμεν όλους έκείνους τούς παράγοντας οί όποίοι, μή
έχοντες θέσιν καί μ ή έχοντες συμφέρον έπί τής ύποθέσεως
τού Κυπριακού, θά ήτο δυνατόν νά μάς ύποστηρίξουν.
))Κύριοι συνάδελφοι, νομίζω δτι έδωσα, κατά τό δυνα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
319
τόν, άπαντήσεις εlς δλα τά έρωτήματα, τά όποία θά ήτο
δυνατόν αί έπικρίσεις τής άντιπολιτεύσεως νά δημιουργή­
σουν παρεξηγήσεις. Καί τό έπεδίωξα αύτό, διότι ε{ναι
άνάγκη όλοι μας νά έχωμεν σαφή συνείδησιν τόσον τής
φύσεως τού κυπριακού θέματος, όσον καί τών δυσκολιών,
τάς όποίας παρουσιάζει. Εlναι έπίσης άνάγκη νά έχωμεν
συνείδησιν τών δυνατοτήτων, τάς όποίας διαθέτομεν, διά
νά τό προωθήσωμεν. Διότι άν μάς λείψη, κύριοι συνάδελ­
φοι, ή συνείδησις αύτών τών άληθειών, δέν εlναι δυνατόν
νά συνεχίσωμεν τόν κυπριακόν άγώνα. νΗ ύπάρχει κίνδυ­
νος νά τόν συνεχίσωμεν, κατά τρόπον όfστε νά βλάψωμεν
θανασίμως όλόκληρον τό έθνος.
)) νΕπρεπε, λοιπόν, νά έπωφεληθώ τής εύκαιρίας αύτής,
διά νά δώσω τήν μορφήν τού προβλήματος, νά έπισημάνω
τάς δυσκολίας του καί νά προσδιορίσω τάς δυνατότητας
τάς όποίας έχει ή 'Ελλάς εΙς τόν διεθνή στίβον, δπως ύπο­
στηρίξη πολιτικώς καί διπλωματικώς τό κυπριακόν θέμα.
))Εlς όλας τάς χώρας τού κόσμου μεταξύ Κυβερνήσεως
καί άντιπολιτεύσεως ύπάρχει διαφωνία καί αύτό άποτελεί
κανόνα. 'Υπάρχουν όμως περιπτώσεις, κατά τάς όποίας ή
άντιπολίτευσις αΙσθάνεται τήν άνάγκην, άν όχι νά βοηθή­
ση, τούλάχιστον νά μ ή παρεμποδίση τήν προσπάθειαν τής
Κυβερνήσεως. Μία τοιαύτη περίπτωσις, κατ' έξοχή ν χα­
ρακτηριστική θά ήδυνάμην νά είπω, λόγcρ τών δυσκολιών
καί τών κινδύνων τούς δποίους ένέχει, εlναι ή κυπριακή
ύπόθεσις. Λυπούμαι δέ άναγκαζόμενος νά εϊπω ότι ούτε ή
ύπόθεσις αύτή άπετέλεσεν έξαίρεσιν εlς τόν κανόνα τών
διαφωνιών Κυβερνήσεως καί άντιπολιτεύσεως.
)) 'Αντιθέτως, έπελέγη ή κυπριακή ύπόθεσις ώς τό μο­
ναδικό ν θέμα διά τού όποίου θά ήτο δυνατόν νά φθαρή ή
Κυβέρνησις.
)) Ή Κυβέρνησις άγωνίζεται άγώνα σκληρόν. Καί αύτό
τό γνωρίζουν όλοι οί παριστάμενοι εlς τήν αϊθουσαν ταύ­
την καί πρό παντός οί άρχηγοί τών κομμάτων, οί όποίοι
άπό πολλών έτών έπεσήμαναν τάς δυσκολίας καί τούς κιν­
δύνους τής άνακινήσεως του κυπριακού θέματος. Παρά ταύ­
τα, ή άντιπολίτευσις, μολονότι γνωρίζει τόν σκληρό ν άγώ­
να, τόν όποίον διεξάγει ή Κυβέρνησις μιάς χώρας, ύπο­
χρεωμένη νά προστατεύση διά τών συμμαχιών της τήv
άσφάλειάν της_ καί συγχρόνως, συγκρουομέ νη μέ Ισχυρούς
άντιπάλους έντός τών συμμαχιών της, νά ύποβοηθήση τήν
κυπριακή ν ύπόθεσιν, μολονότι γνωρίζει τόν σκληρόν, τόν
δραματικόν άγώνα, τόν δποίον διεξάγομεν διά νά συνδυά­
σωμεν τά δύο αύτά, παραφυλάττει καχυπόπτως, καί θά ήδυ­
νάμην νά είπω κακεντρεχώς, τήν Κυβέρνησιν άνά πάσαν
γωνίαν, άνά πάσαν στιγμήν διά νά διαβάλη τάς ένεργείας
της καί νά παρεμποδίση τόν άγώνα. Προαναγγέλλει δτι ή
Κυβέρνησις δέν θά κάμη προσφυγήν, ότι ύπέστη πίεσιν
καί δέν θά κάμη προσφυγή ν έπί 4 χρόνια. Καί παρά ταύτα ή
Κυβέρνησις κάμνει προσφυγή ν. Μετά μίαν έβδομάδα ή άν­
τιπολίτευσις άναγγέλλει είς τόν λαόν ότι ή Κυβέρνησις θά
άποσύρη τήν προσφυγή ν. 'Η Κυβέρνησις δέν άποσύρει
τήν προσφυγήν. 'Εν συνεχείf!, διαδίδει ότι ή Κυβέρνησις
θά ύποστηρίξη μέν τήν προφυγήν, άλλά θά τήν ύποστηρί­
ξ η εlκονικώς μόνον. Καί ή Κυβέρνησις τήν ύποστηρίζει,
μέ τήν ψυχήν της, άπασχολοvσα τά 'Ηνωμένα νΕθνη έπί
10, 15, 18 ήμέρας.
)) 'Αγγέλλεται, καί πολλάκις άνευθύνως, ότι ε{ναι δυνα­
τόν ό ύπουργός τών 'Εξωτερικών τής 'Ελλάδος ή ο{ονδή-
320 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
ποτε μέλος τής έλληνικής Κυβερνήσεως νά συναντηθή μέ
οlονδήποτε ξένον πολιτικό ν παράγοντα καί άμέσως προει­
δοποιείται δ λαός ότι ύπάρχει "προδοσία". 'Ακόμη συνε­
χώς εΙδοποιούνται ol άντίπαλοί μας ότι ή Κυβέρνησις ε{­
ναι άποφασισμένη νά στpαγγαλίση τό Κυπριακόν, άλλά ή
άντιπολίτευσις δέν τό έπιτρέπει! Μέ τήν θέσιν αvτήν πού
λαμβάνει ή άντιπολίτευσις, συμβαίνει πολλάκις νά έξα­
σθενίζη τή~ θέσιν τής Κυβερνήσεως άπέναντι τών άντιπά­
λων της. Ή άντιπολίτευσις, άντί νά συντρέξη τήν Κυβέρ­
νησιν, προσεπάθησε πάντοτε, μέ τήν προσδοκίαν ότι δι'
αvτοv θά έπιτύχη τήν φθοράν της, νά λάβη θέσεις, α{ δποί­
αι έδυσχέραναν τάς πρqσπαθείας τής Κυβερνήσεως, καί
κατέστησαν άκόμη δυdολώτερον τόν δραματικό ν, κατ'
άρχήν, άγώνα τόν δποίον διεξάyομεν ώς έθνος καί ώς Κυ­
βέρνησις έπί τής κυπριακής ύποθέσεως.
)) 'Επιθυμώ νά διαβεβαιώσω τήν άντιπολίτευσιν ότι δ
λαός κρίνει βεβαίως τάς πράξεις τής Κυβερνήσεως, άλλά
κρίνει καί τά έργα, τούς λόγους καί τήv τακτικήν τής
άντιπολιτεύσεως. Καί έκείνο τό δποίον άποδοκιμάζει,
κύριοι συνάδελφοι, αvτήν τήν στιγμήν δέν ε{ναι ή πολι­
τική τής Κυβερνήσεως, άλλά ε{ναι ή τακτική τής άντιπο­
λιτεύσεωρ) 137 •
15 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Ή έξ ύπουργών Οίκονομική 'Επιτροπή σέ συνε­
δρίασή της ύπό τήν προεδρία τοϋ πρωθυπουργοί> Κ.
Καραμανλή συζητεί τά θέματα τοϋ προϋπολογισμοί)
τών έπενδύσεων τοϋ 1959 καί τή γενικότερη άναπτυ­
ξιακή πολιτική τής χώρας.
Μέ άναφορά τά συμπεράσματα τής συσκέψεως ή
«Καθημερινή» δημοσίευσε σχόλιο μέ τόν τίτλο «Αί­
σιοδοξία» :
Διεπιστώθη εi.ς πρόσφατον ύπό τήν προεδρίαν τοϋ
πρωθυπουργοϋ σύσκεψιν, δτι τό κατά κεφαλήν εi.σόδημα
~φθασε τώρα τάς 8.100 δρχ. η 270 δολλάρια. Τοϋτο σημαί­
νει δτι έντός τριετίας έσημειώθη αϋξησις κατά 20% περί­
που. Τό κατά κεφαλήν έθνικόν είσόδημα είναι δ κύριος
δείκτης τής προόδου ένός ~θνους -καί ίδιαιτέρως των
έθνών, δπως τό ίδικόν μας- πού πρώτιστον καί λίαν θλι­
βερόν χαρακτηριστικόν του είναι τό λ~αν χαμηλόν κατά
κεφαλήν είσόδημά των, δηλαδή ή πενία των, καί θεμελιώ­
δης έπιδίωξίς των είναι ή βελτίωσις τών δρων τής ζωής
των. ·Η σημαντική αότή, άναλόγως πρός τήν κατάστασιν
τοϋ ~θνους μας, βελτίωσις έμπνέει άρκετήν αίσιοδοξίαν η
μaλλον δημιουργεί τήν βάσιμον πεποίθησιν δτι ή συνέχι­
σις των παραγωγικών ~ργων μέ έντατικώτερον ρυθμόν εί­
ναι δυνατόν έντός μιaς άκόμη τριετίας νά αόξήση κατά
γεωμετρική ν κλίμακα τό έθνικόν εi.σόδημα. ' Η αi.σιοδοξία
αότή, ή όποία κατά τάς καλυτέρας τών πληροφοριών θά
ένισχυθή δταν μετ' όλίγας ήμέρας δ πρωθυπουργός άναγ­
γείλη τό νέον πρόγραμμα τών ~ργων καί μεγάλα κονδύλια
πού θά δαπανηθοϋν δι ' αότά, μaς είναι άναγκαία διά νά
συνεχίσωμεν τήν πρός τά έμπρός προσπάθειαν. Μaς είναι
δηλαδή άναγκαίον νά πιστεύσωμεν δτι ό τόπος μας καί ό
λαός μας ημπορεί νά έξασφαλίσουν μίαν καλυτέραν μοί­
ραν, έάν έξακολουθήση δ πειθαρχημένος δι· αότήν γενι­
κός μόχθος 138 •
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
16 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Μέ πράξη τοϋ Ύπουργικοϋ Συμβουλίου, άναπρο­
σαρμόζονται άναδρομικά άπό τήν Ι η ' Οκτωβρίου
καί κατ' άναλογία πρός τούς δημοσιοϋπαλληλικούς
οί μισθοί τών ύπαλλήλων Ν.Π.Δ.Δ., τών όργανισμών
Αύτοδιοικήσεως καί τοϋ ΙΚΑ.
16-18 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Μετά τήν πρώτη έπαφή τους στό περιθώριο τών
έργασιών τής Γενικής Συνελεύσεως τοϋ ΟΗΕ, οί
ύπουργοί 'Εξωτερικών τής 'Ελλάδας καί τής Τουρ­
κίας, Ε. 'Αβέρωφ καί Φ. Ζορλού, συναντώνται, έκ
νέου, στό πλαίσιο τής Διασκέψεως τών ύπουργών
'Εξωτερικών τοϋ ΝΑΤΟ.
'Ως άποτέλεσμα τής νέας συναντήσεώς τους, δι­
αφαίνεται ήδη ή πιθανότητα συνεννοήσεως, μέ στό­
χο τή δημιουργία άvεξαρτήτου κυπριακοϋ Κράτους .
Τό ούσιώδες έντούτοις σημείο έξακολουθητικής με­
ταξύ τους διαφωνίας έντοπίζεται στό γεγονός δτι οί
'Έλληνες άποβλέπουν στή διασφάλιση τής τουρκι­
κής μειονότητας μέσω τής παραχωρήσεως έκτεταμέ­
νων προνομίων, χωρίς νά περιστέλλονται ή κυριαρ­
χία τοϋ νέου Κράτους ή τά δικαιώματα τής πλειοψη­
φίας, ένώ οί Τοϋρκοι έμφανίζονται νά έπιθυμοϋν τή
σύσταση μιας κρατικής όντότητας κατ' έπίφαση μό­
νο κυρίαρχης πού ούσιαστικά θά βασίζεται σέ μια de
facto έλληνοτουρκική συγκυριαρχία. Τό νέο Κρά­
τος, κατά τήν c'iποψή τους, όφείλει νά προσδιορίζεται
ώς «όμοσπονδίω> ελληνοτουρκική.
'Οπωσδήποτε δμως, άνεξάρτητα άπό τίς διαφω­
νίες τους, οί δύο ύπουργοί συνάντησαν τό Βρετανό
δμόλογό τους, Σέλγουιν Λόυντ, καί ζήτησαν νά έπι­
βεβαιώσει δτι ή βρετανική Κυβέρνηση είναι διατε­
θειμένη νά έγκρίνει μία μελλοντική ελληνοτουρκική
συμφωνία πού άφορα τό μέλλον τής Κύπρου. 'Επί­
σης, μετά άπό κοινό διάβημά τους, ό κυβερνήτης τής
Κύπρου θά άναβάλει τήν έκτέλεση δύο 'Ελληνοκύ­
πριων πατριωτών, μελών τής ΕΟΚΑ.
Είδικότερα, οί ύπουργοί ' Εξωτερικών τής 'Ελλά­
δος καί τής Τουρκίας, χωρίς νά άναφερθοϋν άναλυ­
τικά στό περιεχόμενο τών συνομιλιών τους, έπεζή­
τησαν τή διαβεβαίωση τοϋ Λονδίνου δτι δέν θά άντι­
ταχθεί σέ μία λύση βασισμένη στήν άρχή τής άνε­
ξαρτησίας. 'Ο Μάκ Μίλλαy θεώρησε τήν έξέλιξη
«ένθαρρυντική δσο καί άπροσδόκητψ> καί έξουσιο­
δότησε τόν Σέλγουιν Λόυντ νά διεκρινήσει, χωρίς νά
δεσμευτεί προτοϋ ένημερωθεί λεπτομερώς, δτι θεω­
ρεί εύτυχές γεγονός τήν έλληνοτουρκική προσέγγι­
ση καί νά ένθαρρύνει τή συνέχιση τοϋ διμεροϋς δια­
λόγου. 'Εφόσον θά προέκυπτε θετικό άποτέλεσμα, ή
Μ. Βρετανία θά ήταν ετοιμη νά παραιτηθεί τών κυρι­
αρχικών δικαιωμάτων της στή Μεγαλόνησο, μέ τήν
προϋπόθεση δτι θά διασφαλίζονταν τά στρατηγικά
 ΣΥΝΆΝΤΗΣΗ ΑΒΕΡΩΦ- ΖΟΡΛΟΥ
της συμφέροντα - κυρίως, δτι θά διατηροuσε στρα­
τιωτικές βάσεις ύπό τήν πλήρη κυριαρχία της.
Παράλληλα, δ Ε. 'Αβέρωφ, μέ άναφορά στά
κύρια σημεία συμφωνίας η διαφορών κατά τίς συνο­
μιλίες του μέ τόν Φ. Ζορλού, συνέταξε τό άκόλουθο
σημείωμα:
«I. Ή Δημοκρατία τής Κύπρου εΙναι:
»(Ζορλού): Μιά ελληνοτουρκική δμόσπονδος ενωση.
»(' Αβέρωφ): 'Ένα Κράτος δημιουργημένο άπό τή βού-
ληση των 'Ελλήνων καί Τούρκων τής Κύπρου.
»2. Οί επίσημες γλώσσες εΙναι ή έλληνική καί ή τουρ­
κική.
»3. Σημαία (Ζορλού): Οί δύο σημαίες μαζί.(' Αβέρωφ):
Μιά νέα σημαία, οί δύο κοινότητες θά εχουν τήν εuχέρεια
νά άναρτοuν στίς έορτές των έλληνική καί τουρκική ση­
μαία ταυτόχρονα μέ τή σημαία τής Κύπρου ('Εδώ ό • Αβέ­
ρωφ βάζει ενα <<;>>).
»4. Τό καθεστώς θά εΙ ναι καθεστώς Προεδρικό. ·Ο πρό­
εδρος θά εΙναι ~Ελληνας, δ άντιπρόεδρος Τοuρκος, καί οί
δύο θά έκλέγονται άπό τίς δύο κοινότητες άντίστοιχα μέ
καθολική ψηφοφορία. ('Ο 'Αβέρωφ βάζει ερωτηματικά
«δμοu ή χωριστά;») .
»5. Κάθε κοινότητα θά εχει τή Βουλή της (άποτελουμέ­
νη άπό άντιπροσώπους, των δποίων δ άριθμός θά καθορι­
σθεί άπό κάθε κοινότητα) πού θά διευθύνει τίς κοινοτικές
ύποθέσεις καί θά νομοθετεί επί:
»α) των θρησκευτικών ύποθέσεων,
»β) των έκπαιδευτικών καί πολιτιστικών ύποθέσεων,
»γ) των ύποθέσεων προσωπικοί) δικαίου,
»δ) τών ύποθέσεων οικονομικής άναπτύξεως καί τών
ύποθέσεων, δπου τά συμφέροντα καί οί θεσμοί εΙναι εiδικά
κοινοτικά, δπως οί τράπεζες (ερωτ. •Αβέρωφ) ή επί των
διαφόρων φιλανθρωπικών, κοινωνικών καί άθλητικών ερ­
γων.
»'Εννοείται δτι αότή ή διάταξη δέν θά ή μπορεί να έρ­
μηνευθεί κατά τρόπο πού θά έμποδίζει τή δημιουργία μι­
κτών καί κοινών θεσμών, δπου θά τό επιθυμοuν οί κάτοικοι.
»6. 'Η νομοθετική έξουσία θά άσκείται άπό μιά Βουλή,
άποτελουμένη άπό άντιπροσώπους του λαου, εκλεγόμε­
νους μέ καθολική ψηφοφορία, χωριστά άπό κάθε κοινότη­
τα (έδώ 'Αβέρωφ έρωτ.), δ άριθμός τών δποίων, πού μένει
νά καθορισθεί, θά περιλαμβάνει 70% ~Ελληνες καί 30%
Τούρκους.
»7. 'Ο πρόεδρος καί δ άντιπρόεδρος τής Δημο~ρατίας
_θά εχουν άντίστοιχα -χωριστά ή άπό κοινοί}- τό δικαίω­
μα του βέτο:
»α) 'Οριστικό (έδώ 'Αβέρωφ «;») έπί των ύποθέσεων
έξωτερικής πολιτικής, άμύνης, άσφαλείας (έδώ • Αβέρωφ
«;») καί άγροτικής πολιτικής,
»β) άνασταλτικό γιά δλους τούς άλλους νόμους ή άπο­
φάσεις,
»γ) οί νόμοι καί οί άποφάσεις θά μποροuν νά άναπέμ­
πονται στή Βουλή άπό τόν πρόεδρο ή τόν άντιπρόεδρο γιά
έπανεξέταση. Πάντως οί νόμοι πού θά μελετώνται άπό τή
μία έκτων δύο κοινοτήτων θά πέμπονται ένώπιον του Διαι­
τητικοί) Δικαστηρίου, άποτελουμένου άπό τρία μέλη, ήτοι
εναν ' Ελληνοκύπριο, εναν Τουρκοκύπριο καί μία ουδέτε­
ρη προσωπικότητα, ξένης ύπηκοότητος, πού θά έπιλέγον-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
321
ται έκτων προτέρων μέ κοινή συμφωνία aπό τόν πρόεδρο
καί τόν άντιπρόεδρο.
»Τό Δικαστήριο θά μπορεί νά άκυρώσει, επικυρώσει ή
άναπέμψει αuτό τό νόμο γιά έπανεξέταση έν δλφ ή εν μέ­
ρει .• ο νόμος αuτός, πάντως, δέν θά ε{ ναι έκτελεστός μέ­
χρις δτου τό aποφανθεί τό Δικαστήριο - ή ή Βουλή σέ
περίπτωση άναπομπής.
»8. ·Η Κυβέρνηση θά τελεί ύπό τήν προεδρία καί τήν
άντιπροεδρία του προέδρου καί του άντιπροέδρου τής Δη­
μοκρατίας καί θά άποτελείται άπό εξ 'Έλληνες καί τρείς
Τούρκους , έπιλεγόμενους άπό τόν πρόεδρο καί τόν άντι­
πρόεδρο άντιστοίχως. Αuτοί οί τελευταίοι θά εχουν:
»(Ζορλού): δύο ψήφους.
»(' Αβέρωφ): μία ψήφο στίς διαβουλεύσεις του Συμβου­
λίου καί θά εχουν τό δικαίωμα του δριστικοu καί άνασταλ­
τικου βέτο ύπό τίς ίδιες συνθήκες πού άναφέρονται γιά
τούς νόμους καί τίς άποφάσεις τής νομοθετικής έξουσίας .
»9. 'Η Δημοκρατία τής Κύπρου θά ε{ ναι διά τοu Συντά­
γματός της:
»α) συνδεδεμένη μέ στρατιωτική συμμαχία μέ τήν · Ελ­
λάδα καί τήν Τουρκία,
»β) θά παραχωρήσει τή ρήτρα του μάλλον ευνοουμένου
Κράτους στή Μεγάλη Βρετανία, τήν 'Ελλάδα καί τήν
Τουρκία σέ δλες τίς συμφωνίες οίασδήποτε φύσεως (έννο­
είται δτι οί βρετανικές βάσεις θά παραμείνουν έκτός των
άνωτέρω προβλεπομένων συμφωνιών). Τοuτο δέν θά μπο­
ρεί νά ερμηνευθεί κατά τρόπο πού νά έμποδίζει τή σύναψη
οικονομικών συμφωνιών καί συμφωνιών aλληλοβοηθείας
μεταξύ του Κράτους τής Κύπρου καί τής ·Ελλάδος, της ,
Τουρκίας καί τής Μεγάλης Βρετανίας, χωριστά ή άπό κοι­
νοί) καί έννοείται δτι ή σύναψη τέτοιων συμφωνιών θά
πραγματοποιείται μετά άπό θετική γνώμη των τριών άνωτέ­
ρω Κρατών (ύπογρ. άπό 'Αβέρωφ).
»Γι' αuτές τίς συμφωνίες, ή ρήτρα του μάλλον ευνοου­
μένου Κράτους δέν θά ίσχύει εναντι τρίτων (ύπογρ. aπό
'Αβέρωφ).
»10. Γιά κάθε τροποποίηση του Συντάγματος, έκτός τών
θεμελιωδών άρχών, σχετικών μέ τή μορφή καί τή σύνθεση
του Κράτους, αuτή μνημονεύεται στά άρθρα ... , θά άπαιτεί­
ται πλειοψηφίa' 80% τής Βουλής. ·Εννοείται δτι δ πρόε­
δρος καί δ άντιπρόεδρος διατηροuν τό δικαίωμα τής χρή­
σεως του βέτο, ύπό τίς συνθήκες πού προβλέπονται aνωτέ­
ρω, άκόμα καί στήν περίπτωση τροποποιήσεως τοu Συντά­
γματος μέ πλειοψηφία 80% (ύπογρ. άπό 'Αβέρωφ).
»I!. Σέ κάθε δημόσια ύπηρεσία ή νομικό πρόσωπο δη­
μοσίου δικαίου, μικτής βάσεως, οί ύπάλληλοι θά εΙναι 70%
~Ελληνες καί 30% Τοuρκοι. (τοuτο δέν θά ερμηνευθεί δτι
έμποδίζει τή χρησιμοποίηση άνωτέρου ποσόστου Τούρ­
κων). 'Εννοείται δτι αuτή ή ποσοτική κατανομή θά έφαρ­
μόζεται σέ δλους τούς βαθμούς τής ίεραρχίας, έφόσον του­
το δέν εΙναι πρακτικά δυνατόν. Στούς τοπικούς θεσμούς,
δημοτικούς ή άλλους, τόπων δπου ή πλειοψηφία τής μιάς
κοινότητας πλησιάζει τό 100%, ή ύπηρεσία θά περιλαμβά­
νει μόνο στοιχεία αuτής τής δμάδος. Στούς τόπους μικτοu
πληθυσμοί), οί άνωτέρω ύπηρεσίες θά πρέπει νά εχουν
σύνθεση πού νά προσεγγίζει κατά τό δυνατόν τή σύνθεση
του τόπου.
»12. Οί άρχηγοί καί οί ύπαρχηγοί των 'Ενόπλων Δυνά­
μεων, τής 'Αστυνομίας καί τής Χωροφυλακής θά διορί-
322 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
ζονται, μέ κοινή συμφωνία, άπό τόν πρόεδρο καί τόν άντι­
πρόεδρο. 'Ο ενας άπό τούς άρχηγούς αύτούς θά εΙ ναι
Τοϋρκος. ·Ο ύπαρχηγός θά εΙ ναι πάντοτε άπό τήν άλλη
κοινότητα.
»13. Ό πρόεδρος καί ό άντιπρόεδρος θά θεωροϋνται
διοικηταί καί ύποδιοικ:ηταί, άντίστοιχα, των 'Ενόπλων
Δυνάμεων καί τής 'Ασφαλείας.
»14. Οί πρέσβεις τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας θά
εχουν τό προβάδισμα εναντι των άλλων πρέσβεων.
»15. Στίς 5 μεγάλες πόλεις, είδικές ρυθμίσεις γιά τήν
έγκαθίδρυση χωριστών δήμων. 'Όχι ύποχρεωτικό, άλλά
δυνατόν.
»16. ·Η· Ελλάδα, ή Τουρκία καί ή Μεγάλη Βρετανία θά
συνάψουν συνθήκη πού θά έγγυdται τήν άνεξαρτησία, τήν
έδαφική άκεραιότητα καί τά θεμελιώδη άρθρα τοϋ Συντά­
γματος τοϋ νέου Κράτους, έπί τοϋ Αύστριακοϋ προτύπου
(έρωτ. 'Αβέρωφ)» 139 •
Τό σημείωμα παρέλαβε ό Κ. Καραμανλής, άπό
κ:οινοu μέ τό άκ:όλουθο ύπόμνημα:
«Τό έκ 16 παραγράφων σημείωμα δέν άποτελεί συμφω­
νίαν. 'Αντιθέτως έβεβαιώθη εκατέρωθεν δτι, άν αί συνεν­
νοήσεις δέν καταλήξουν; δέν θά χρησιμοποιηθfi διότι τό
σημείωμα άπλώς άποδίδει σκέψεις μή δεσμευούσας τάς
Κυβερνήσεις μας, αίτινες τάς άγνοοϋν (τοϋτο δέν ήτο έντε­
λώς άκριβές, οί δύο πρωθυπουργοί έγνώριζαν τήν ούσίαν),
άλλά σκέψεις αί όποίαι ήμείς νομίζομεν δτι εχουν πιθανό­
τητα νά άποτελέσουν βάσιν καρποφόρου συζητήσεως.
>>~Άλλωστε, είς μερικά σημεία, δπου (Α) καί (Ζ), ύπάρ­
χουν διάφοροι διατυπώσεις, καί είς άλλα ύπάρχει ίδική μου
άντίρρησ1:ς.
»Διά νά καταστfi δυνατή άντικειμενική κρίσις έπί τών
σκέψεων τούτων δέν πρέπει νά μdς διαφεύγη πρωτίστως τό
εξής: η δυνατότητα άγώνος εχομεν καί ποία ή πιθανή έξέ­
λιξις τοϋ θέματος.
»Διά λόγους τούς όποίους εΙναι περιττόν νά άναφέρω,
πιστεύω δτι δέν εχομεν σοβαράς δυνατότητας καρποφόρου
άγώνος. Ούτος θά εΙναι δυνατός καί ίσως εύχερής, liν καί
δταν ή Τουρκία παύση νά εχη διά τήν Δύσιν τήν σημασίαν,
ijν εχει σήμερον. Δέν θά ήτο δμως σοβαρόν νά στηρίξωμεν
cτήν πολιτικήν τής 'Ελλάδος έπί θέματος τοιαύτης φύσεως,
έπί μιdς άπιθάνου καταρρεύσεως τής Τουρκίας.
>>'Εξ liλλου ή έξέλιξις τοϋ ζητήματος δέν νομίζω δτι
δύναται νά εΙναι καλή .
>> • Η liνοδος τοϋ 'Εργατικοϋ κόμματος είς τήν έξουσίαν
(ή εύνοϊκωτέρα περίπτωσις διά τήν προμνησθείσαν έξέλι­
ξιν) πρώτον δέν εΙναι καθόλου βεβαία, δεύτερον θά μdς
θέση άπλώς ένώπιον "καλλιτέρου συνομιλητοϋ". Δέν θά
άλλάξη τήν ούσίαν τής ύποθέσεως, διότι ή Μεγάλη Βρετα­
νία διά βασικούς λόγους (βρετανικαί εταιρείαι πετρελαίων
κερδίζουν εν δισεκατομμύριον δολλάρια έτησίως, κ.li.) θά
εχή πάντοτε άνάγκην τήζ Τουρκίας. Έξ liλλου εχομεν
ένώπιόν μας τάς παλινωδίας τοϋ Έργατικοϋ κόμματος έν
τij άντιπολιτεύσει άκόμη εύρισκομένου, εχομεν τάς ίδιω­
τικάς συνομιλίας τών κυρίων Γκάιτσκελ, Κάλλαχαν καί
Μπέβαν, δπου καί περί άναχωρήσεως άκόμη είς Κύπρον
εγινε λόγος καί εχομεν άκόμη δτι τό περίφημον 'Όύδέπο­
τε" τό εΙπεν τό Έργατικόν κόμμα δταν εύρίσκετο άκόμη
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
είς τήν έξουσίαν καί δταν ή Μεγάλη Βρετανία κατείχεν τάς
μεγάλας δσον καί πολυτίμους βάσεις τοϋ Σουέζ.
>>'Υπό τάς συνθήκας αύτάς δέν θά εμενε παρά ή προσω­
ρινή λύσις καί ή άναμονή "καλλιτέρων ήμερών". 'Αλλά
πρώτον "καλλίτεραι ήμέραι" θά ilρχοντο μόνον δταν κα­
ταρρεύση 1'1 εστω έξασθενήση σοβαρώς ή Τουρκία, καί δεύ­
τερον, ποίαν προσωρινήν λύσιν δυνάμεθα νά έπιτύχωμεν;
>>'Ως εχουν τα πράγματα, δέν βλέπω προσωρινήν λύσιν
μέ σύστημα μ ή περιλαμβάνον βοηθόν τοϋ κυ~ερνήτου, άν­
τιπρόσωπον τής τουρκικής Κυβερνήσεως. 'Αλλά μέ αύτόν
παρόντα καί μέ δλας τάς λύσεις δυνατάς διά τό μέλλον, δλα
τά στοιχεία τής προσωρινής λύσεως λαμβάνουν liλλην
σημασίαν άπό έκείνην, ijν θά εΙχον αύτά τά ίδια στοιχεία
είς όριστικήν λύσιν άποκλεί 0 υσαν διχοτόμησιν καί δικαι­
ώματα τής Τουρκίας. Τοιαύτη λύσις θά μdς όδηγήση άνα­
ποτρέπτως είς έπίτασιν τοϋ ένδιαφέροντος τής Τουρκίας,
έκ τούτου είς αύξησιν τής προβολής των "δικαιωμάτων
της" έπί τής Κύπρου, καί είς μίαν διχοτόμησιν άπροβλέ­
πτου μάλιστα έκτάσεως.
>>~Αν δέν εΙναι προφανή, δύναμαι νά άναπτύξω τά μειο­
νεκτήματα ταϋτα, πέραν τών όποίων, ύπάρχουν καί οί κίν­
δυνοι οί προκύπτοντες διά τούς ΗΕλληνας τής Κωνσταντι­
νουπόλεως καί διά τάς ελληνοτουρκικάς σχέσεις.
>>' Αποκλειομένης τής όριστικής συνεννοήσεως καί τής
τοιαύτης προσωρινής λύσεως, δέν θά εμενε παρά ή "μή
άναγνώρισις" τελετελεσμένων γεγονότων καί ή άντιμετώ­
πισις άγώνος μακράς διαρκείας.
>>Τοϋτο θά άπετέλει στείραν άρνητικήν πολιτικήν με­
στήν μεγάλων κινδύνων.
>>η σημαίνει μ ή άναγνώρισις τετελεσμένων γεγονότων;
Θά γίνουν τετελεσμένα, θά καθιερωθοϋν διά τής διαρκείας
των καί ήμείς δέν θά άπολαμβάνωμεν κliν τήν παρηγορίαv
τής μή άναγνωρίσεώς των, διότι αί ταλαιπωρίαι τής Κύ­
πρου καί οί κλυδωνισμοί των ελληνοτουρκικών σχέσεων
δέν θά μdς άφήσουν νά ήσυχάσωμεν. Δέν πρέπει δέ νά
λησμονώμεν δτι ό ενοπλος άγών τής Κύπρου, ό όποίος
ύπήρξεν ήρωικότατος καί προσέφερεν μεγάλας ύπηρεσίας,
άφ' ενός δέν δύναται νά καταλήξη είς στρατιωτική ν νίκη ν,
άφ' ετέρου δύναται -καί κατά τών 'Εργατικών τήν γνώ­
μη ν- νά όδηγήση είς μίαν βιαίαν διχοτόμησιν καί δή δι­
χοτόμησιν έπί τοϋ 35ου παραλλήλου.
»Οϋτως έχόντων τών πραγμάτων, πρέπει νά συνθηκο­
λογήσωμεν ; νΟχι. 'Αλλά συνθηκολόγησις θά έσήμαινεν:
1'1 διχοτόμησις, η άναγνώρισις δικαιωμάτων είς τήν Τουρ­
κίαν, η ή άποδοχή τής τουρκικής θέσεως, καθ' ijν έν Κύ­
πρφ ύπάρχουν δύο λαοί μέ άκριβώς ίσα δικαιώματα .
»(Σημειωτέον δτι άπό τουρκικής πλευράς, ή άπαγκί­
στρωσις άπό των θέσεων αύτών δέν εΙναι εύχερής, δεδομέ­
νου δτι έγκατέλειψαν τό σύνθημα "ή Κύπρος εΙναι τουρκι­
κή", άφοϋ άφρόνως έφανάτισαν τόν λαόν των, μέ τό σύνθη­
μα "διχοτόμησις ή θάνατος").
>>'Εν ούδεμιq περιπτώσει δύναται νά θεωρηθfi συνθηκο­
λόγησις, ή εστω καί μεγάλη ύποχώ'ρησις έν όψει τοϋ
όριστικοϋ άδιεξόδου, ή καθιέρωσις άνεξαρτησίας μορφής
τοιαύτης, ώστε ή Τουρκία νά αίσθάνεται άσφαλής, οί
Τοϋρκοι νά εΙναι έξησφαλισμένοι εναντι τής συντριπτικής
ελληνικής πλειοψηφίας.
»Δι' εν τοιοϋτον καθεστώς θά γίνουν άσφαλώς ύποχω­
ρήσεις εκατέρωθεν. Μία λύσις κατόπιν συνεννοήσεως, δέν
 ΣΥΝΆΝΤΗΣΗ ΑΒΕΡΩΦ- ΖΟΡΛΟΥ
δύναται νά άποτελέση πλήρη νίκην διά τήν μίαν πλευράν.
Τό μέγιστον δυνατόν ε{ναι εκάστη πλευρά νά θεωρήση
εαυτήν "σχετικώς ίκανοποιημένην" διά τής σχετικώς κα­
λής καλύψεως των βασικών συμφερόντων της.
))Διά τ&ν σκέψεων τοu σημειώματος 16 παραγράφων,
βελτιουμένων καί συμπληρουμένων κατόπιν διαπραγματεύ­
σεων, τοuτο επιτυγχάνεται, καί άν τό νέον σύστημα καθιε­
ρωθή είλικριν&ς, δυνάμεθα νά άρχίσωμεν μίαν νέαν καί
γενικώτερον χρήσιμον περίοδον είς τάς ελληνοτουρκικάς
σχέσεις.
))Κατά τήν διερεύνησιν του ενδεχομένου τούτου συστή­
ματος, δέν πρέπει νά μi'iς διαφεύγη κάτι γενικόν, άλλά βα­
σικόν: ή άριθμητική καί ή ποιοτική ύπεροχή των • Ελλή­
νων τής Κύπρου.
))Δέν εχω τήν παραμικράν άμφιβολίαν δτι, καί άν άκόμη
αί σκέψεις του προφανώς άτελοuς σημειώματος άπετέλουν
-ώς εχουν- τάς βάσεις του μελλοντικοί) καθεστώτος τής
Κύπρου, μετά μίαν δεκαετίαν οί "Ελληνες θά εδέσποζον ετι
περισσότερον άπό δ, τι δεσπόζουν σήμερον: ε{ ναι ίκανώτε­
ροι, πλέον επιχειρηματικοί, καί δσον καί άν συνεργάζων­
ται είλικριν&ς μέ τούς Τούρκους, ε{ναι φυσικόν νά συνερ­
γάζωνται περισσότερον μεταξύ των. Λόyω του άριθμου των
μέν καί των δέ, τουτο θά δώση μοιραίως μίαν άσυγκρίτως
μεγαλυτέραν ώθησιν είς τήν δραστηριότητά των .
)) 'Εάν εχωμεν εμπιστοσύνην είς τάς ικανότητας των
'Ελλήνων, καί προσωπικώς εχω, δέν πρέπει νά άμφιβάλω­
μεν δτι καί περισσοτέραν ~uζωίαν άπό τούς Τούρκους θά
εχουν, καί περισσοτέραν επιρροήν άπό δ, τι α{ διατάξεις καί
οί άριθμοί τοu Συντάγματος θά συμβολίζουν.
))Δι' δλους τούς άνωτέρω λόγους νομίζω δτι δυνάμεθα
άφόβως, ή μάλλον μέ εμπιστοσύνην καί σχετικήν ίκανο­
ποίησιν, νά προχωρήσωμεν πρός σύστημα είς τό δποίον αί
παραχωρησεις πρός τούς Τούρκους τής Κύπρου θά επιτρέ­
ψουν τήν είλικρινή μετ' αuτ&ν συνεργασίαν των 'Ελλή­
νων τής Κύπρου.
)) 'Ότι εκ των σκέψεων του σημειώματος προκύπτει σα­
φώς δτι οί Τοuρκοι επιθυμοuν νά τονίζεται δτι ύπάρχουν
δύο κοινότητες, ε{ναι προφανές.
)) 'Αλλά τοuτο ε{ναι μία πραγματικότης: ύπάρχει μία
μεγάλη καί μία μικρά κοινότης, καί μόνον άν εξασθενήση
πολύ ή Τουρκία θά δυνηθ&μεν νά επιβάλωμεν τήν άποψιν
δτι ύπάρχουν 'Έλληνες καί μία μικρά τουρκική μειονότης,
πρός ijν θά παραχωρηθοuν μειονοτικά δικαιώματα.
)) ~Α ν ή 'Ελλάς εχη τήν άντοχήν νά ύποστή τάς πολλάς
καί μικράς άντιξοότητας πού πρέπει νά μεσολαβήσουν μέ­
χρις δτου καταποντισθfj ή Τουρκία, δύναται νά άγνοήση
τήν μέχρι τότε μέλλουσαν νά ύπάρχη πραγματικότητα.
~Α ν όχι -καί ενώπιον των πολλών άβεβαιοτήτων τάσσο­
μάι ύπέρ του όχι- τότε πρέπει νά άναγνωρίση τήν πρα­
γματικότητα, καί οί "Ελληνες τής Κύπρου, κατέχοντες
δλως δεσπόζουσαν θέσιν, πρέπει νά προβοuν είς ώρισμέ­
νας παραχωρήσεις.
»Αί παραχωρήσεις αuταί δύνανται -ή ίσως καί πρέ­
πει- νά εχουν κάποια γνωρίσματα γενναιοδωρίας - καί
επιβάλλεται νά καλύπτουν κάθε ενδεχόμενον φόβον των
Τούρκων τής Κύπρου .
))Αί παραχωρήσεις αuταί -εστω καί liν άπειλοuν αί
χειρότεραι άντιξοότητες- διά λόγους οϊτινες περιττεύει
νά εκτεθουν, νά φθάσουν μέχρι του σημείου τής άποκτή-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
323
σεως ύπό των Τούρκων τής Κύπρου δικαιωμάτων ίσων ή
περίπου ίσων πρός εκείνα τ&ν 'Ελλήνων.
>>'Επί τ& ν συνομιλιών διά τό σημείωμα παρατηρώ τά
άκόλουθα:
>>Κατ.ά τάς συνομιλίας α{ τουρκικαί άξιώσεις ύπήρξαν
πολύ μεγαλύτεραι. Π.χ. άσθεν&ς εζητήθη ίση συμμετοχή
είς διοίκησιν, άλλά επιμόνως εζητήθη συμμετοχή μέ άνα­
λογίαν 60% καί 40% καί ελέχθη δτι "θά χρειασθή πολύ
κόπος διά νά δεχθή αuτά ή Κυβέρνησις καί ίδίως δ πρόε­
δρος Μπαγιάρ".
>>'Αρκετά επιμόνως εζητήθη επίσης δικαίωμα δριστι­
κοu βέτο επί πολλών θεμάτων (δλων κατ' άρχήν), διότι
"μόνον οϋτω θά έξησφαλίζοντο πλήρως τά συμφέροντα
τ&ν Τούρκων τής Κύπρου".
>>Κατά τάς συνομιλίας διεπίστωσα γενικώς καλήν καί
είλικρινή διάθεσιν συνεννοήσεως, αί περισσότεραι δέ επί­
μονοι συζητήσεις εγίνοντο, όχι άποκλειστικ&ς, άλλά κυ­
ρίως εκ προφανους φόβου δτι τά διάφορα σημεία τυχόν
άποφασιζόμενα δέν θά εγίνοντο δεκτά εν Τουρκί~.
>>Κατά τάς συνομιλίας μοu έπροτάθη ή δημιουργία ελ­
ληνικής καί τουρκικής βάσεως εν Κύπρφ, δπερ άπέκλεισα.
Μετά τάς συνομιλίας μοu εδηλώθη δτι, άν τοuτο ήδύνατο
νά γίνη δεκτόν, θά ήδύναντο νά ε{ναι περισσότερον ενδο­
τικοί είς άλλα σημεία ·επί των δποίων ε{ χ ον διαπιστώσει
άντιρρήσεις ή επιφυλάξεις.
>>Τό ίδιο μοu έδηλώθη διά τήν περίπτωσιν, καθ' ήν θά
ήδυνάμεθα νά δεχθ&μεν τήν τουρκικήν διατύπωσιν του
πρώτου άρθρου του Συντάγματος καί τήν καθιέρωσιν ώς
σημαίας των δύο εθνικών σημαιών.
>>Τάς περιπτώσεις ταύτας άπέκλεισα- έξηγήσας δτι οί
λόγοι δι. οϋς ζητοuν αuτάς ε{ναι άκριβ&ς εκείνοι οϊτινες
τάς άποκλείουν δι' ήμi'iς.
>>'Επί τ&ν σκέψεων του σημειώματος παρατηρώ τά άκό­
λουθα, χωρίς δμως ταuτα νά εξαντλοuν τάς παρατηρήσεις
μου:
>>'Εξ δλων των διατάξεων μέ ενοχλοuν περισσότερον αί
άφορ&σαι τάς περιπτώσεις του όριστικοu βέτο.
>>Τό άνασταλτικόν βέτο οuδόλως ένοχλεί: έπιτυγχάνει
άπλ&ς τήν έκ νέου εξέτασιν καί λήψιν άποφάσεως τής ελ­
ληνικής πλειοψηφίας.
>>·Η παραπομπή είς τό Τριμελές Δικαστήριον, όχι μό­
νον δέν μέ ενοχλεί, άλλά τό θεωρώ οuσιαστικήν έπιτυχίαν .
Τό δτι εδέχθησαν τήν άρχήν τής άποφασιστικής διαιτητι­
κής άρμοδιότητος ξένου, ε{ναι βασικόν καί διανοίγει προ­
οπτικήν.
>>Τό δριστικόν δμως βέτο ενοχλεί, διότι, άν ύπάρχη κα­
κή διάθεσις -καί βεβαίως μόνον τότε- δύναται νά παρα­
κωλύση τό εργον τής διοικήσεως καί νά μειώση τήν ίσχύν
καί τήν προβολήν τής ελληνικής πλειοψηφίας.
>>'Η τουρκική πλευρά επιμένει πολύ έπ' αuτοu καί λέ­
γει δτι άνευ αuτου θά ε{ναι είς τό ελεος τfjς πλειοψηφίας
επί τ&ν βασικωτέρων θεμάτων. (Ζητουντες βέtο επί τής
εξωτερικής πολιτικής φοβοuνται εuθυγράμμισιν αuτfjς μέ
τήν ·Ελλάδα καί άντίθεσιν μέ τήν Τουρκίαν. Δέν τό λέ­
γουν. Λέγουν: "δι' άποφυγήν άριστερi'iς έξωτερικής πολι­
τικής" κ.τ.λ.). 'Επέμεινα άρνούμενος, ίδί~ διά τό δικαίωμα
βέτο έπί θεμάτων άγροτικfjς πολιτικής, άλλά επέμεινα είς
μάτην.
>>'Ε π' αuτου δμως θά πρέπει νά επανέλθωμεν μέ π ρότα-
324 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
σι ν παραπομπής εις τό διαιτητικόν Τριμελές Δικαστήριον.
»ν Αλλο θέμα επί τοϋ δποίου επέμεινα είναι ή εκλογή
τών μελών τής ένιαίας Βουλής ύπό δλοκλήρου τοϋ πληθυ­
σμοϋ, μέ 'Έλληνας καί Τούρκους εις κοινά ψηφοδέλτια,
εξασφαλιζομένης πάντως τής έκλογής 30% Τούρκων άντι­
προσώπων.
»Τήν ιδίαν έπιμονήν έπέδειξα διά τήν ένιαίαν έκλογήν
τοϋ προέδρου καί άντιπροέδρου, ισχυριζόμενος δτι δλοι
αύτοί πρέπει νά ψηφίζωνται άπό 'Έλληνας καί Τούρκους,
δπότε νά &χουν τήν έμπιστοσύνην δλων καί νά χρειάζων­
ται τούς ψήφους δλων.
»'Η <iρνησις ήτο άπόλυτος, άπεφεύγετο δέ ή πλήρης
αίτιολόγησις αύτής.
»Πιστεύω δτι, έκτός τής έπιθυμίας νά εξαίρεται οϋτω ή
ϋπαρξις δύο κοινοτήτων, ύπάρχει -δικαίως δέ- δ φόβος
δτι έν περιπτώσει ένιαίας έκλογής, δ Τοϋρκος άντιπρόε­
δρος θά ήτο έκείνος, δν θά ήθελον οί ~Ελληνες (καί οί
Τοϋρκοι βουλευταί) καί θά έξηρτώντο πάντως άπό αύτούς.
»(Σημειωτέον δτι δέν άντιλαμβάνομαι πώς στηρίζουν
τόσα πολλά έπί τοϋ Τούρκου άντιπροέδρου, δταν ύπάρχη
ή πιθανότης τής έξαγορaς του- π. χ. διά τόν κ. Ντενκτάς,
τόν πλέον σημαίνοντα, γνωρίζω δτι δυσχερώς άντέχει καί
είς μέτρια ποσά άκόμη).
»Μακρά συζήτησις διεξήχθη έπί τής συνθέσεως τής
Κυβερνήσεως, ήν έζήτουν εύνοϊκωτέραν.
»'Επίσης δέν έδέχθην τό θέμα τών δύο Τούρκων ύπαρ­
χηγών 'Ενόπλων Δυνάμεων, Χωροφυλακής, 'Ασφαλείας
καί &φερα πολλάς άντιρρήσεις .
»Καί άπό τήν <iλλην πλευράν δμως ύπήρξε μεγάλη έπι­
μονή. Νομίζω δμως δτι διά τήν δευτέραν περίπτωσιν ύπάρ­
χουν πιθανότητες ύποχωρήσεως» 14 Ο.
Τά συμπεράσματα πού θά συναχθοϋν μετά τήν
ένημέρωση τοϋ πρωθυπουργοϋ, Κ. Καραμανλή, γιά
τίς συνομιλίες, θά έκ:θέσει σέ σημείωμα πού θά έπι­
δώσει ό Ε. 'Αβέρωφ στόν 'Έλληνα πρεσβευτή στήν
"Αγκ:υρα, Γ. Πεσμαζόγλου:
«I. Ό πρόεδρος τής έλληνικής Κυβερνήσεως ijκουσε
μετά ένδιαφέροντος καί ίκανοποιήσεως δσα τοϋ μετέδωσεν
δ κ. 'Αβέρωφ επί τών συνομιλιών του τών Παρισίων. Αί
παρατηρήσεις τάς δποίας &χει νά διατυπώση δέν &χουν τήν
παραμικράν όπισθοβουλίαν, άλλά διατυποϋνται μέ άπόλυ­
τον ειλικρίνειαν καί άποκλειστικώς έπί τφ σκοπφ δπως τό
μελλοντικόν άνεξάρτητον πολίτευμα τής Κύπρου δυνηθή
νά λειτουργήση καλώς.
»2. Είναι φανερόν Θτι θά χρειασθή συνεννόησις έπί
πολλών λεπτομερειών αϊτινες μοιραίως συνοδεύουν τό
Σύνταγμα μιaς Πολιτείας. 'Επί τών συζητηθεισώv βασι­
κών γραμμών δύναται νά παρατηρηθοϋν τά άκόλουθά:
»3. Τό δικ{lίωμα τοϋ βέτο τοϋ προέδρου καί τοϋ άντι­
προέδρου δύναται νά δδηγήση τό πολίτευμα εις άκινησίαν.
'Η κάλυψις τών συμφερόντων τών Τούρκων τής Κύπρου
θά ήδύνατο νά γίνη διά τής παραπομπής τών θεμάτων εις τό
Διαιτητικόν Δικαστήριον, δπερ δύναται ν' άκυρώνη άκό­
μη νόμους καί άποφάσεις. Τό δικαίωμα βέτο θά &δει νά
περιορισθή εις θέματα έξωτερικής πολιτικής άμύνης . Διά
τά θέματα άσφαλείας ύπάρχει καί ή πρόσθετος έγγύησις
τής παρουσίας τοϋ άρχηγοϋ ή τοϋ ύπαρχηγοϋ, δστις θά
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
είναι Τοϋρκος.
»4. Τό Διαιτητικόν Δικαστήριο, διά λόγους έμφανίσε­
ως καί σεβασμοϋ τοϋ όγκου τών 'Ελλήνων τής Κύπρου, θά
&δει νά περιλαμβάνη δύο ~Ελληνας, εναν Τοϋρκον καί
εναν ούδέτερον, μέ νικώσαν τήν ψήφον του έν περιπτώσει
ίσοψηφίας.
»5. Αί άναλογίαι τών ύπουργών καί τών ύπαλλήλων
προτείνομεν νά είναι:
»α. 'Υπουργοί: 5 ~Ελληνες, 2 Τοϋρκοι. Μαζί μέ τόν
πρόεδρον καί άντιπρόι;δρον γίνονται 6 καί 3. Παραμένει
πάντοτε εύνοϊκωτάτη διά τούς Τούρκους άναλογία.
»'Εξ (iλλου, δ άριθμός των 7 ύπουργών μaς φαίνεται
πλέον ij έπαρκής διά τόσον μικρόν Κράτος.
»β. 'Η άναλογία τών ύπαλλήλων 70 πρός 30 δέν μaς
ένοχλεί διότι διά νά διευκολύνωμεν τά πράγματα έπιθυμοϋ­
μεν νά &χουν οί Τοϋρκοι μερίδα πέραν τής άριθμητικής
άναλογίας των. Τά ποσοστά δμώς αύτά -ιδίως έφ' δσον
ζητείται νά έφαρμόζωνται εις δλας τάς βαθμίδας τής ίε­
ραρχίας- δυνατόν νά δδηγήσουν εις κακήν διοίκησιν, λό­
γω τοϋ μικροϋ άριθμοϋ τών Τούρκων τής νήσου . Προτεί­
νομεν νά λεχθή εις τό Σύνταγμα δτι δ άριθμός τών Τούρ­
κων ύπαλλήλων "δέν θά δύναται νά είναι κατώτερος τοϋ
20%".
~>6. 'Αντιθέτως, δεκτή ή άναλογία 70 πρός 30 εις τήν
ένιαίαν Βουλήν, μέ τήν προσθήίcην μάλιστα δ,τι ό πρόε­
δρος αύτής θά είναι 'Έλλην καί δ άντιπροεδρος Τοϋρκος.
»'Εκεί δπου βλέπομεν άδυναμίαν βασικώς όργανικήν
είναι εις τό δτι οί βουλευταί θά έκλέγωνται άπό χωριστά
έκλογικά σώματα. Φρονοϋμεν δτι ή έκλογή αύτών δπως
καί τοϋ προέδρου καί άντιπροέδρου τής Δημοκρατίας, θά
είναι προτιμώτερον νά γίνεται άπό δλους τούς κατοίκους
-ένια ίον έκλογικόν σώμα- άφοϋ έρευνηθή καί συμφωνη­
θή σύστημα χάρις εις τό δποίον οί έκλεγόμενοι Τοϋρκοι
δέν θά είναι όργανα τής έλληνικής πλειοψηφίας. Τό τελευ­
ταίον τοϋτο θέλομεν νά καλύψωμεν πλήρως. (Π. χ. πλείονες
ύποφήφιοι οί 'Έλληνες καί οί Τοϋρκοι χωριστά καί i1ς
αύτούς νά περιορίζεται ή καθολική έκλογή κ.τ . λ.) . "Αν
δμως καλύψωμεν τοϋτο, δημιουργοϋμεν πολίτευμα ίσχυρό­
τεpον βασίζοντες αύτό εις τήν συνεργασίαν έν ττi βάσει
άντί εις τόν χωρισμόν.
»7. Αί δύο Κοινοτικαί Βουλαί πρέπει νά συζητηθοϋν
περαιτέρω διότι πιθανόν νά ύπάρχη σύγχυσις είς τάς σκέ­
ψεις περί τής λειτουργίας των. Οϋτω, πώς θά ύπάγωνται είς
αύτάς Τράπεζαι, άφοϋ θά ύπάρχη ή ένιαία νομοθεσία διά
τάς Τράπεζας, μεταξύ τών δποίων δέν άποκλείεται βεβαίως
νά ύπάρχουν τουρκικαί τοιαϋται; 'Επίσης, άρμοδιότητες
ώς πρός τάς κοινότητας (municipalites) (&λεγχος, έπιχορη­
γήσεις κ.τ.λ.), έκτός τοϋ δτι είναι δυνατόν νά είναι Τοϋρ­
κος δ ύπουργός τών 'Εσωτερικών, δέν νομίζομεν δτι δύνα­
ται είς εν πολίτευμα νά έξαιρεθοϋν μερικαί κοινότητες τής
ένιαίας νομοθεσίας καί διοικήσεως. Θά είναι μεγάλη άδυ­
ναμία . Καί ποϋ θά ύπαχθοϋν αί κοινότητες τών μικτών χω­
ρίων; Προτείνομεν δπως αί Κοινοτικαί Βουλαί &χουν τάς
άκολούθους άρμοδιότητας:
»α . "Απαντα τά θρησκευτικά ζητήματα .
»β. Τήν διαχείρισιν τής περιουσίας τών δύο 'Εκκλησι­
ών .
»γ.~ Απαντα τά έκπαιδευτικά ζητήματα (χωρίς τοϋτο ν'
άποκλείη δημιουργίαν καί μικτών σχολείων).
 ΜΕΤΡΑ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΙΟΎΧΩΝ
δ. 'Άπαντα τά άθλητικά ζητήματα (χωρίς τοuτο ν'
άποκλείη δημιουργίαν καί μικτών άθλητικών συλλόγων) .
»Τά άνωτέρω δέν σημαίνουν δτι liν δημιουργηθοuν
ώρισμένα τουρκικά ίδρύματα (νοσοκομεία κ.τ . λ . ) ταuτα δέν
θά δύνανται νά εΙναι άμιγή. Σημαίνουν δτι ταuτα θά ύπά­
γωνται, δπως καί τά άμιγή έλληνικά ίδρύματα, εiς τήν ένι­
αίαν νομοθεσίαν (tλεγχος, έπιχορηγήσεις έκ του προϋπο­
λογισμοί> του Κράτους κ.τ.λ.).
»8. 'Η ρήτρα τοu μάλλον ευνοουμένου Κράτους, πρός
τό συμφέρον τής κυπριακής πολιτείας, θά πρέπει μάλλον
νά συμφωνηθή δτι θά δίδεται εiς τούς άλλους δύο, liν ό εΙς
τών τριών τύχη μιας ευνοίας. Δέν νομίζομεν δτι liν ή Δη­
μοκρατία τής Κύπρου θελήση νά κάμη μίαν έπωφελή συμ­
φωνίαν μέ τήν Γερμανίαν π . χ. θά πρέπει νά τύχωμεν καί οί
τρείς ευνοίας, ijν θά χορηγήση διά νά τύχη είδικών άνταλ-
. λαγμάτων, άτι να ήμείς δέν θά δυνηθώμεν ίσως νά προσφέ­
ρωμεν. Τόν φόβον, μή ή εuνοια δοθή πρός liλλην κατεύ­
θυνσιν δέ τόν tχομεν. »Εχομεν έμπιστοσύνην. »Άλλωστε
τό βέτο έπί των θεμάτων έξωτερικής πολιτικής άποτελεί
πρόσθεταν περί τούτου έγγύησιν.
»9. Θά έπροτείνομεν δπως, άντί σωμάτων 'Ενόπλων
Δυνάμεων, Χωροφυλακής, 'Αστυνομίας, δημιουργηθή εν
μόνον σώμα, μέ άρχηγόν 'Έλληνα καί ύπαρχηγόν Τοuρ­
κον. 'Η Κύπρος θά εΙ ναι εν μικρόν Κράτος , θά χρειάζεται
νοικοκυρεμένην διοίκησιν.
»10. Θά πρέπει ν' άποφύγωμεν τάς έγκρίσεις καί τής
Μεγάλης Βρετανίας. Οϋτω εiς τήν διάταξιν τής§ 9 έδάφ. β.
»'Αλλά καί γενικώτερον προτείνομεν δπως έπί τών ση­
μείων έπί τών όποίων θά συμφωνήσωμεν, νά μ ή έξαρτήσω­
μεν τήν συμφωνίαν μας άπό τήν σύμφωνον γνώμην τής
Μεγάλης Βρετανίας. Τοuτο θά εΙναι σημείον άδυναμίας.
»Πρός τήν Μεγάλην Βρετανίαν θά φερθώμεν μέ είλι­
κρίνειαν καί θά τής άναγνωρίσωμεν κάθε λογικόν δικαίω­
μα διά τάς βάσεις της .
»11. Αίσθανόμεθα τήν άνάγκην δπως εύρεθή τρόπος νά
λεχθή δτι τά ποσοστά τά όποία θά tχουν οί Τοuρκοι τής
Κύπρου εiς τήν Κυβέρνησιν, εiς τήν Βουλήν καί ένδεχομέ­
νως καί τήν Διοίκησιν, εΙναι τοιαuτα όχι διότι άποδίδουν
τήν σύνθεσιν του πληθυσμοί>, άμά διότι έν πνεύματι καρ­
ποφόρου συνεργασίας έκρίθη δτι tπρεπε νά εΙναι τοιαuτα
διά νά δοθή ίκανοποίησις εiς τό τουρκικόν στοιχείον.
>>12. Μεταδίδων εiς τόν Τοuρκον συνάδελφόν μου τάς
άνωτέρω άντιλήψεις του πρωθυπουργοί> μου, έπιθυμώ καί
έν κατακλείδι νά τόν βεβαιώσω δτι ό πρόεδρος τής έλληνι­
κής Κυβερνήσεως διαπνέεται ύπό είλικρινοuς καί ζωηράς
έπιθυμίας δπως καταλήξωμεν είς συμφωνίαν, ijτις καί τήν
Κύπρον θά καταστήση ευτυχή καί τήν έλληνοτουρκικήν
συνεργασίαν θά καταστήση στενήν καί καρποφόρον» 141 •
17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
·Ο Κ. Καραμανλής συγκαλεί σέ σύσκεψη τήν
έπιτροπή μελέτης τής όργανώσεως τών δημοσίων
έπιχειρήσεων πού συγκρότησε, ύπό τόν ύποδιοικητή
τής Τραπέζης τής ·Ελλάδος, Δ. Γ αλάνη, μέ σκοπό νά
μελετήσει τά θέματα πού άνάγονται στήν όργάνωση
καί τήν οικονομία τών δημοσίων έπιχειρήσεων καί
τών κρατικών οικονομικών όργανισμών.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
325
Ειδικότερα, δ πρωθυπουργός εδωσε έντολή νά
δλοκληρωθουν οί έργασίες τής έπιτροπής ώς τό τέ­
λος Μαρτίου 1959, ήτοι νά έξεταστεί μέ προσοχή τό
πρόβλημα τής μειώσεως του κόστους λειτουργίας
τών όργανισμών, ή άναδιοργάνωση καί βελτίωση
τής άποδόσεώς τους, καθώς καί ή διαμόρφωση πρό­
σφορου νομικου καθεστώτος μέ πρόβλεψη σέ ειδικές"
περιπτώσεις καί μεικτών έπιχειρήσεων (μέ συμμετο­
χή του Κράτους, τών Ν.Π . Δ.Δ. καί τών ιδιωτών),
προκειμένου νά προχωρήσει ή Κυβέρνηση στή λή­
ψη τών άναγκαίων μέτρων γιά τήν έπίτευξη τών άν­
τικειμενικών της στόχων .
Μετά τή λήξη τής συσκέψεως ό Κ . Καραμανλής
εκαμε τήν άκόλουθη δήλωση:
«Ή άνάληψις οlιωνομικών έκμεταλλεύσεων έκ
μέρους τοv Κράτους άποτελεί βασικόν φαινόμενον
τής οΙκονομικής ζωής εlς τά πλέον φιλελεύθερα Κρά­
τη. Εlς τήν 'Ελλάδα ή παρέμβασις αύτη άσκείται
κυρίως διά τών νομικών προσώπων δημοσίου δικαί­
ου. Τό Κράτος κινείται πρός τήν κατεύθυνσιν αύτήν
έκ λόγων οΙκονομικών καί κοινωνικών, έπιδιώκει
δηλαδή νά δημιουργήση οlκονομικάς μονάδας έκεί
όπου ή Ιδιωτική πρωτοβουλία δέν προθυμοποιείται
νά άναλάβη εύθύνας (περίπτωσις έργοστασίων άζώ­
του καί ζακχάρεως) ή έκεί όπου ή τυχόν άνάμειξίς
της άποβαίνει &σύμφορος διά τό κοινωνικόν σύνο­
λον. Χάριν τής δημιουργίας τών οΙκονομικών τού­
των μονάδων τό Κράτος διαθέτει σημαντικά κεφά­
λαια καί συνεπώς έχει ύποχρέωσιν νά μεριμνa διά
τήν όρθολογικήν όργάνωσιν καί τόν συντονισμόν
καί αύστηρόν b'λεγχον τών όργανισμών».
«'Ο κ . πρόεδρος τής Κυβερνήσεως», ύπογραμμι­
ζόταν σέ δημοσιογραφικό σχόλιο, «άντελήφθη όρ­
θώς τήν άνάγκην νά όργανωθουν αί κρατικαί, ήμι­
κρατικαί ή αί ύπό του Κράτους έλεγχόμεναι έπιχειρή­
σεις δημοσίας ώφελείας, ώστε νά εχουν όσον τό δυ­
νατόν μικρότερον κόστος παραγωγής καί μεγαλυτέ­
ραν άπόδοσιν» 142 •
18 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Ψηφίζεται άπό τή Βουλή τό νομοσχέδιο «περί
παροχής νοσοκομειακής καί ιατροφαρμακευτικής
περιθάλψεως εις τούς πολιτικούς συνταξιούχους του
Δημοσίου». Τό Κράτος άναλαμβάνει τή δαπάνη τής
νοσοκομειακής καί έξωνοσοκομειακής ιατροφαρμα­
κευτικής περιθάλψεως τών πολιτικών συνταξιούχων,
μέ συμμετοχή καί τών ίδίων -κατά ενα μέρος- γιά
τήν κάλυψη τής συνολικής δαπάνης. Στό ϊδιο καθε­
στώς δικαιουνται νά ύπαχθουν καί οί συνταξιοϋχοι
τών Σωμάτων 'Ασφαλείας καί τής Πυροσβεστικής
'Υπηρεσίας, έφόσον δέν θά εχουν <'iλλη νοσοκομει­
ακή καί ιατροφαρμακευτική περίθαλψη 14 3.
326 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΌ
18-20 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο ύφυπουργός 'Εξωτερικών των ΗΠΑ γιά τή Μ.
'Ανατολή, Ούίλλιαμ Ράουντρυ, πραγματοποιεί τριή­
μερη έπίσκ:εψη, στή διάρκεια τής όποίας συναντaται
κ:αί εχει μακρά συνομιλία μέ τόν Κ. Καραμανλή.
Σέ δηλώσεις του, κατά τήν εξοδο άπό τό Πολιτι­
κό Γραφείο, έπεσήμανε δτι «έγένετο μία εύρεία έπί
γενικής βάσεως άνταλλαγή άπόψεων έπί των ζητημά­
των πού άφοροuv τ~~δύο χώρας συμπεριλαμβανομέ­
νου του Κυπριακ:οu» κ:αί, σέ άπάντηση σχετικής
έρωτήσεως, τόνισε δτι οί 'Ηνωμένες Πολιτείες πα­
ρακ:ολουθοuν μέ «εύμενές ενδιαφέρον» τήν προσπά­
θεια γιά έλληνοτουρκ:ικ:ή επαναπροσέγγιση.
Παράλληλα, εγινε γνωστό δτι ή συζήτηση των
δύο άνδρ&ν περιστράφηκε, πέρα άπό τό Κυπριακό,
κ:αί στήν κατάσταση τής Μέσης 'Ανατολής, τήν
όποία κ:αί μόλις είχε έπισκ:εφθεί ό 'Αμερικανός έπί­
σημος.
Μετά, τέλος, τήν άναχώρηση του Ούίλλιαμ Ρά­
ουντρυ, έκ:δόθηκ:ε ή άκ:όλουθη κυβερνητική άνακ:οί­
νωση:
«'Επειδή άνεγράφησαν ώρισμέναι άνεύθυνοι πληρο­
φορίαι έν σχέσει μέ τήν παρουσία ν καί τάς συνομιλίας του
κ. Ράουντρυ είς τάς 'Αθήνας, εγκυροι κυβερνητικοί κύ­
κλοι έτόνιζον δτι τό ταξίδιον του κ. Ράουντρυ έν 'Ελλάδι
ούδένα εlχε συγκεκριμένον σκοπόν. •Ο κ. Ράουντρυ, έπα­
νερχόμενος έκ τής περιοδείας του άνά τάς χώρας τής Μ.
'Ανατολής, εκρινε σκόπιμον νά έπικοινωνήση μετά τής έλ­
ληνικής Κυβερνήσεως καί νά τήν ένημερώση έπί τ~ών έντυ­
πώσεων τάς όποίας άπεκόμισε. ·Η έλληνική Κυβέρνησις
έξέθεσε τάς γνωστάς άπόψεις της έπί των προβλημάτων
τής Μέσης 'Ανατολής καί τόν τρόπον τής έπιλύσεως αύ­
τών.
»'Όσον άφορα τό Κυπριακόν, δέν έγένετο συζήτησις
έπί τής ούσίας του θέματος. Πλήν δμως ό κ. Ράουντρυ εlχε
τήν εύκαιρίαν νά έξηγήση τήν στάσι ν τών ΗΠΑ κατά τήν
τελευταίαν φάσιν τών συζητήσεων είς τόν ΟΗΕ».
19 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής ένημερώνεται άπό τόν ύπουρ­
γό Βιομηχανίας, Ν. Μάρτη, δ όποίος είχε μετάσχει
άπό κ:οινου μέ τόν Ι. Πεσμαζόγλου, πληρεξούσιο
ύπουργό εντεταλμένο γιά τά ζητήματα τής ΕΖΕΣ,
στίς έργασίες τής διακυβερνητικής του ΟΕΟΣ, κα­
θώς κ:αί τής ύπουργικ:ής διασκέψεως του ΝΑΤΟ.
Στό περιεχόμενο τής ένημερώσεως του πρωθυ­
πουργοί) άναφέρεται σχετικό είδησεογραφικ:ό δελ­
τίο:
·Ο κ. ύπουργός άνέφερεν είς τόν κ. πρόεδρον τής Κυ­
βερνήσεως δτι εlναι ίκανοποιημένος έκ των άποφάσεων
του συμβουλίου του ΝΑΤΟ έπί τών οίκονομικών θεμάτων
καθότι τό τελικόν άνακοινωθέν, πλήν τής σαφώς καί ίκα­
νοποιητικής θέσεως τήν όποίαν περιλαμβάνει περί τής
άνάγκης τής ταχείας έφαρμογής τής πολυμερους συμφωνί-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ας του ΟΕΟΣ, περιέλαβε, κατόπιν τής παρεμβάσεως του
'Έλληνος ύπουργου, καί εiδικήν παράγραφον, διά τής
όποίας άναγνωρίζεται δτι έν τφ πλαισίφ του γενικωτέρου
οiκονομικου θέματος τής Εύρώπης ύφίστατ'αι καί είδικώ­
τερον πρόβλημα 'Ελλάδος-Τουρκίας καί τών άλλων ύπα­
ναπτύκτων χωρών. Διά του άνακοινωθέντος, ώς γνωστόν,
δίδεται έντολ ή είς τό μόνιμο ν συμβούλιον του Ν Α ΤΟ δ πως
έπιληφθή του θέματος τούτου.
'Ως έγνώσθη, κατά τήν σύνοδον του ΟΕΟΣ έδόθη ή εύ­
καιρία δπως αί ίσχυραί οίκονομικώς χώραι έπαναλάβουν
τάς διαβεβαιώσεις των πρός τήν 'Ελλάδα καί τάς λοιπάς
ύπό άνάπτυξιν χώρας, δτι είς τήν διαμορφωθησομένην οί­
κονομικήν ένότητα τής Εύρώπης θά περιέχωνται ολοι οί
θεσμοί καί αί ρυθμίσεις διά τήν περιφρούρησιν τών συμ­
φερόντων τών καθυστερημένων χωρών, έπί τίi βάσει τών
υποβληθεισών παρ' αύτών προτάσεων. 'Όσον άφορα τό
προσωρινόν καθεστώς τό όποίον θά ίσχύση συνεπεί~ τής
λειτουργίας τής κοινής άγορας, παρά τάς άρχικάς δυσχε­
ρείας, κατόπιν έντόνων ένεργειών τής 'Ελλάδος καί άλλων
ύπό άνάπτυξιν χωρών, παρεσχέθησαν κατηγορηματικαί
διαβεβαιώσεις δτι θά έξασφαλισθουν τά έξαγωγικά των
συμφέροντα 144•
21 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο ύφυπουργός 'Αμύνης, Γ. Θεμελής, ένημερώ­
νει τόν πρωθυπουργό γιά τά πορίσματα τής συνόδου
των ύπουργ&ν 'Αμύνης του ΝΑΤΟ, είδικ:ότερα γιά
τήν όμόφωνη άποδοχή, γιά πρώτη φορά, του άμεσου
έξοπλισμοu των μελών τής 'Ατλαντικ:ής Συμμαχίας
μέ άτομικ:ά δπλα.
Σέ δηλώσεις, μετά τή συνεργασία του μέ τόν
πρωθυπουργό, ό Γ. Θεμελής έπεσήμανε τή μεταβολή
στίς διαθέσεις τ&νέκ:προσώπων τ&ν χωρών του ΝΑ­
ΤΟ, σύμφωνα μέ τή βασική άρχή τής καθολικής
άποδοχής τής εγκαταστάσεως των πυρηνικών δπλων.
Μέ τόν τρόπο αύτό, ύπό τό κράτος τής άνησυχίας
πού εχει προκαλέσει δ έξοπλισμός των μελών του
Συμφώνου τής Βαρσοβίας μέ πυρηνικά, τείνει νά
έπικ:ρατήσει ή άποψη πού εχει ijδη διατυπώσει ό κ.
Καραμανλής στή σύνοδο των πρωθυπουργών, τό Δε­
κέμβριο του 1957.
Σχετικά μέ τό άμυντικ:ό πρόβλημα τής ·Ελλάδος,
ό Γ. Θεμελής άποκ:άλυψε δτι, ένόψει τής άδυναμίας
της νά άναλάβει δλόκ:ληρο τό βάρος των δαπανών
γιά τήν άνανέωση του πολεμικ:ου ύλικ:ου, ή Κυβέρ­
νηση εχει ζητήσει άπό τό ΝΑΤΟ νά καλύψει τίς δα­
πάνες προμήθειας του ύλικ:ου κ:αί συντηρήσεως του
άναγκ:αίου προσωπικοί) η νά άναθέσει παραγγελίες
στήν έλληνικ:ή βιομηχανία.
Σέ νεώτερη, έξάλλου, δήλωσή του, ό ύφυπουργός
'Αμύνης θά διευκ:ρινήσει δτι «διεπιστώθη μεγαλυτέ­
ρα άλληλεγγύη μεταξύ των Κρατών του όργανισμοu
έν τφ πνεύματι τής άρχής τής κ:αθολικ:ότητος, τήν
όποίαν ε{χεν άναπτύξει κατά τήν προηγουμένην σύ­
νοδον δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως κ:. Κ. Καραμαν-
 Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΝΑ ΤΟ
λfiς», ένώ δέν «άνελήφθησαν οίαιδήποτε ύποχρεώ­
σεις άπό μέρους τής 'Ελλάδος».
21 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Η έφημερίδα «Νεολόγος», τών Πατρών, δημοσι­
εύει έπιστολή του πρώην βουλευτή Π. Σωτηροπού­
λου, σύμφωνα μέ τήν όποία, τό Σεπτέμβριο του Ι 955,
δ Π. Πιπινέλης του &δωσε νά άναγνώσει σημείωμα
τό όποίο καί είχε συντάξει μετά άπό έπικοινωνία του
μέ τόν Κ. Καραμανλή. Τό σημείωμα &φερε τήν &ντυ­
πη έπικεφαλίδα «'Υπουργείον Δημοσίων 'Έργων»
καί περιείχε, κατά παραγράφους, σκέψεις καί προ­
τάσεις γιά τήν πολιτική πού θά άκολουθοuσε ό Κ.
Καραμανλής σέ διαφόρους τομείς (καταπολέμηση
κομμουνισμοί), συμβιβαστική έπίλυση Κυπριακοί),
οίκονομικά καί διοικητικά θέματα), έφόσον θά σχη­
μάτιζε Κυβέρνηση .
'Ο Π. Πιπινέλης &καμε σχετικά τήν άκόλουθη
δήλωση:
«'Ο άλλοτε διευθυντής τοϋ Πολιτικοϋ Γραφείου μου κ.
Π. Σωτηρόπουλος, μεθ ' ού άπό των τελευταίων έκλογών
δέν εύρίσκομαι είς έπαφήν, εκρινε πρέπον δι, έπιστολής
του πρός έπαρχιακήν έφημερίδα νά άναφερθή είς συνομι­
λfαν μου μετά τοϋ νϋν πρωθυπουργοϋ κ. Καραμανλή, λα­
βοϋσαν χfuραν τό 1955, έν σχέσει μέ τό Κυπριακόν. Τών
διαπραγματεύσεων αύτών ίσχυρίζεται δτι ελαβε γνώσιν
ύπό τήν άνωτέρω ίδιότητά του. 'Η κοινή γνώμη θά κρίνη,
ε{μαι βέβαιος, κατά τόν προσήκοντα τρόπον τήν πράξιν
ταύτη ν.
»Δι' δ, τι μέ άφορα δέν πρόκειται, βεβαίως, νά παρα­
συρθώ είς τόν κακόν δρόμον τής χρησιμοποιήσεως ένός
έθνικοϋ ζητήματος δι' liσκησιν πολεμικής καθ' οίουδήπο­
τε . Θεωρώ μόνο ύποχρέωσίν μου νά δηλώσω, δτι δσα κατά
τρόπον διεστραμμένον περιλαμβάνει ή άνωτέρω έπιστολή
περί ά~ορρήτου σημειώματος, άφορώντος τήν διαχείρισιν
τοϋ έθνικοϋ ζητήματος, άποτελοϋν γνώμας ίδικάς μου,
ύποβληθείσας πρός τόν κ. Καραμανλή καί οχι γνώμας τοϋ
κ. Καραμανλή πρός έμέ» .
'Ο Κ. Καραμανλής άρκέστηκε νά δηλώσει:
«Καθ' δσον άφορά έμέ, πάντα τά άναγραφόμενα
είς τάς έπιστολάς τού κ. Σωτηροπούλου άποτελοvν
κακοβούλους έπινοήσεφ>.
'Από κυβερνητικούς κύκλους, έξάλλου, ή όλη
έκστρατεία άποδόθηκε στό γεγονός ότι ή μέν έφημε­
ρίδα δέν είχε πετύχει τίς παροχές καί τίς εϋνοιες πού
έπεζήτησε άπό τήν Κυβέρνηση, δ δέ κ. Σωτηρόπου­
λος δέν περιλήφθηκε στό συνδυασμό τής ΕΡΕ .
Μέ άφορμή τά σχετικά δημοσιεύματα, δ άρχηγός
του Λαϊκοu Κοινωνικοί) κόμματος, Στ. Στεφανόπου­
λος, έπανέλαβε σέ δηλώσεις του τίς κατηγορίες
έναντίον του Κ. Καραμανλή καί ζήτησε νά δοθεί
aδεια γιά τή μελέτη τών σχετικών φακέλλων ή νά
έρευνηθοuν οι μυστικές, εκτοτε, συνεννοήσεις άρ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
327
χηγών τών πολιτικών κομμάτων. Ό πρωθυπουργός
άπάντησε ώς έξης:
«'Ο κ. Στεφανόπουλος έπανέρχεται έπιμόνως είς
τό Κυπριακόν, δπως δ έγκληματίας είς τόν τόπον του
έγκλήματος. Προσπαθεί νά δημιουργήση ψευδείς
έντυπώσεις λέγων άσυνάρτητα καί άνακριβfj πρά­
γματα. Τό γεγονός δτι κατήντησε νά έπικαλfjται τά
μυθεύματα τού κ. Σωτηροπούλου μαρτυρεί τουλάχι­
στον έλλειψιν σοβαρότητος άπό μέρους του. Τήν
πολιτική ν μου έπί του Κυπριακού τήν γνωρίζει δ έλ­
ληvικός λαός, ό όποίος παρηκολούθησε τούς σκλη­
ρούς άγώvας τούς όποίους διεξάγω έπί τριετίαv καί
τούς δποίους δίς έπεδοκίμασε διά τfjς ψήφου του.
Ούδεvός άλλου πιστοποιητικού έχω άνάγκηv».
'Ο Στ. Στεφανόπουλος, σέ νέες διαδοχικές δηλώ­
σεις, ύποστήριξε ότι «αί ϋβρεις δέν άποτελοuν άπάν­
τησιν άλλά χρειάζονται σαφή στοιχεία διά τήν άπό­
σεισιν τών κατηγοριών» καί μίλησε γιά τήν άνάγκη
έκκαθαρίσεως του «τεραστίου θέματος τής έθνικής
συνωμοσίας», ό Σοφ. Βενιζέλος δήλωσε ότι «ό έλλη­
νικός λαός &χει πλέον κατατοπισθfi πλήρως έπί τών
σκοτεινών παρασκηνίων, τά όποία έδημιουργήθη­
σαν πίσω άπό τήν έπιθανάτιον κλίνην του στρατάρ­
χου Παπάγου», ένώ δ Σπ. Μαρκεζίνης είπε ότι ή Κυ­
βέρνηση «πρέπει νά άποφασίση τί προτιμa, τήν σύγ­
κλησιν Συμβουλίου πολιτικών άρχηγών, δίκην ή δι­
αφωτιστικάς άνακοινώσεις μέ όλα τά άπαραίτητα
στοιχεία» .
'Ο Κ. Καραμανλής άρκέστηκε νά μνημονεύσει
τή γνωστή ρήση:« "Αφες τούς νεκρούς θάπτειv τούς
έαυτώv νεκρούς».
23 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής δέχεται τόν πρόεδρο καί τά
μέλη τής 'Εκτελεστικής 'Επιτροπής της ΑΔΕΔΥ,
καθώς καί τούς προέδρους τών πολιτικών καί στρα­
τιωτικών συνταξιούχων, οί δποίοι καί τόν εύχαρι­
στοuν γιά τήν όριστική ρύθμιση τής παροχής δώρου
τών έορτών καί τήν έπέκταση του μέτρου τής νοσο­
κομειακής καί ιατροφαρμακευτικής περιθάλψεως .
'Ο πρωθυπουργός είχε τήν εόκαιρία νά τονίσει
ότι ή Κυβέρνησις άνταποκρίθηκε σέ μία άνάγκη τών
συν~αξιούχων, τήν όποία καί κατανοεί άπόλυτα καί
παράλληλα ζήτησε τή συνδρομή τών ύπαλλήλων καί
συνταξιούχων στήν προσπάθεια γιά τήν οίκονομική
σταθεροποίηση καί άνάπτυξη της χώρας, ή όποία καί
μόνη θά έπιτρέψει τήν παραπέρα βελτίωση του βιο­
τικοί) έπιπέδου του έλληνιιcου λαου.
30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ μακρά σύσκεψη ύπό τήν προεδρία του πρωθυ­
πουργοί), Κ . Καραμανλή, καί μέ συμμετοχή τών
328 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
ύπουργών Συντονισμοu, Οίκονομικών καί 'Εμπορί­
ου, έξετάζεται ή κατάσταση της έλληνικης οίκονο­
μίας, μετά τίς νομισματικές μεταβολές καί τήν άλλα­
γή της διαδικασίας διακανονισμοί) τών πληρωμών
στόν εύρωπαϊκό χώρο . Μετά τό τέλος της συσκέψε­
ως, έκδόθηκε ή άκόλουθη άνακοίνωση:
«Εiς σημερινήν σύσκεψιν ύπό τήν προεδρίαν τοϋ κ.
πρωθυπουργοί>, έξητάσθησαν αί έπιδράσεις έκ τών άποφά­
σεων περί ύποτιμήσεως τοϋ γαλλικοί> φράγκου καί καθιε­
ρώσεως τής μετατρεψιμότητας τήςc στερλίνας καί ώρισμέ­
νων άλλων ευρωπαϊκών νομισμάτων, καθώς καί αί συνέ­
πειαι έκ τής καταργήσεως τής Ευρωπαϊκής ·Ενώσεως
Πληρωμών καί τής άντικαταστάσεως αότής διά τοϋ Ευρω­
παϊκοί> Νομισματικοί> Ταμείου.
>>'Ως πρός τήν ύποτίμησιν τοϋ γαλλικοί> φράγκου διε­
πιστώθη δτι δέν δύναται αϋτη νά εχη κατ, άρχήν δυσμενείς
συνεπείας έπί τών έλληνικών έξαyωγών: α) διότι έλάχιστα
έκ των έλληνικών έξαγωγίμων ειδών άνταγωνίζονται όμο­
ειδή γαλλικά προϊόντα, β) διότι εις τάς πλείστας περιπτώ­
σεις ίσχυον έν Γαλλί~ έπιδοτήσεις διά τάς έξαγωγάς, αί
όποίαι ήδη καταργοϋνται καί γ) καί κυριώτερον, διότι ή
έξαγγελθείσα ύποτίμησις συνεδυάσθη μέ σημαντικήν άπε­
λευθέρωσιν τών γαλλικών εισαγωγών έκ τών μέχρι σήμε­
ρον έν ισχύι ποσοστώσεων, μέ ευνοϊκήν, κατά πίiσαν πιθα­
νόητα, έπίδρασιν έπί τών έλληνικών έξαγωγών.
>>'Εν σχέσει πρός τάς άποφάσεις περί μετατρεψιμότη­
τας τής στερλίνας καί ώρισμένων άλλων ευρωπαϊκών νο­
μισμάτων, λεπτομέρειαι δέν εχουν εισέτι γνωσθή. 'Από
τάς ήδη ύφισταμένας πληροφορίας προκύπτει δτι ή άπο­
φασισθείσα μετατρεψιμότης τής στερλίνας, καθώς καί άλ­
λων νομισμάτων, ε{ναι περιωρισμένης έκτάσεως, έξαιρέσει
ίσως μόνον τοϋ γερμανικοί> μάρκου, τό όποίον δμως έν τij
ουσί~ ήτο ήδη ευχερώς μετατρέψιμον είς δολλάρια. Διά
τήν στερλίναν, ειδικώτερον, αί νέαι άποφάσεις άφοροϋν
τούς μεταβιβασίμους λογαριασμούς "μή κατοίκων" τής
'Αγγλίας, οί όποίοι ήδύναντο κατά τά μέχρι σήμερον ίσχύ­
οντα νά μετατραποϋν εις οίονδήποτε ευρωπαϊκόν νόμισμα.
Δεδομένου δτι ή ευχέρεια αϋτη ίσχυε καί εναντι τοϋ έλβε­
τικοϋ φράγκου, οί λογαριασμοί αυτοί ήσαν κατ' ουσίαν
μετατρέψιμοι καί εις δολλάρια μέ μικράν διαφοράν διά
μεταφορών μέσφ Ζυρίχης ή Νέας Ύόρκης . Διά τής νέας
άποφάσεως καθιεροϋται ή ευχέρεια άμέσου καί άπ, ευθείας
έν Λονδίνφ μετατροπής εις δολλάρια τών ύπολοίπων τών
"άλλοδαπών" λογαριασμών. Τό νέον καθεστώς ουσιαστι­
κώς δέν μεταβάλλει τά ισχύοντα έν 'Ελλάδι. Καταθέσεις
είς ξένον συνάλλαγμα έκ τών έπιτρεπομένων κατά τά ήδη
ίσχύοντα, θά δύνανται έπίσης νά άποδοθοϋν είτε είς τό
νόμισμα είς τό όποίον έγένετο ή κατάθεσις, είτε είς άλλο
νόμισμα ή καί δολλάρια, έφ' δσον καί καθ' δ μέτρον τό
κατά τήν κατάθεσιν έκχωρηθέν συνάλλαγμα ε{ναι άντι­
στοίχως μετα~ρέψιμον.
>>·Η κατάργησις τής Ευρωπαϊκής ·Ενώσεως Πληρω­
μών ώδήγησε πράγματι εις ιςατάργησιν τών αυτομάτως πα­
ρεχομένων πιστωτικών ευκολιών διά τό 25% τών ένδοευ­
ρωπαϊκών έλλειμμάτων. ·Η ·Ελλάς μέχρι τοϋ τέλους τοϋ
τρέχοντος ετους θά εχη κάμει χρήσιν τών πιστώσεων τού­
των μέχρι 12 έκατ. δολλαρίων περίπου. Ευρυτέρα χρησι­
μοποίησις δέν ήτο άναγκαία : α) Διότι αί πιστώσεις αύται
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
προεβλέποντο κατ' άρχήν διά τήν άντιμετώπισιν τρεχού­
σης φύσεως συναλλαγματικών δυσχερειών, τάς όποίας δέν
άντεμετώπισεν οuτε άντιμετωπίζει ή χώρα καί β) διότι πρό­
κειται περί μεσοπροθέσμων πιστώσεων, έκ τών όποίων δέν
προέκυπτε πραγματική καί σταθερά ένίσχυσις τής συναλ­
λαγματικής μας θέσεως. 'Αντιθέτως, ή έκ τής χρησιμο­
ποιήσεως τών πιστώσεων τούτων δημιουργία άπατηλής εί­
κόνος ώς πρός τήν συναλλαγματικήν μας κατάστασιν, θά
έπηρέαζε κατά πίiσαν πιθανότητα άλλους ύγιείς καί βασι­
κής σημασίας συναλλαγματικούς πόρους. 'Ανεξαρτήτως
δμως τών άνωτέρω καί ύπό τό νέον νομισματικόν καθε­
στώς, προβλέπονται πιστωτικαί ευκολίαι, τών όποίων δυνά­
μεθα νά κάμωμεν χρήσιν. Αί ευκολίαι αυταί προβλέπουν:
α) Προσωρινά, άλλά μονίμως χρησιμοποιήσιμα περιθώρια
διά τόν δια κανονισμόν τών μηνιαίων 'tνδοευρωπαϊκών έλ­
λειμμά των. Διά τήν 'Ελλάδα τό περιθώριον τοϋτο ε{ναι 7,5
έκατ. δολλάρια. β) Τήν, μετ' έξέτασιν τών άναγκών έκά­
στης χώρας, χορήγησιν μεσοπροθέσμων πιστώσεων μέσω
τοϋ ίδρυομένου Ευρωπαϊκοί> Νομισματικοί> Ταμείου, διά
τοϋ ό,ποίου άντικαθίσταται ή Ευρωπαϊκή 'Ένωσις Πληρω­
μών.
))Είς τά άναγραφέντα είς ώρισμένας έφημερίδας γίνεται
σύγχυσις τών τελευταίων νομισματικών μέτρων μετά τών
προβλημάτων έκ τής θέσεως εις έφαρμογήν τήν 1ην 'Ια­
νουαρίου 1959 τής Ευρωπαϊκής Κοινής' Αγορίiς. Τά ζητή­
ματα έν τούτοις αυτά, καίτοι, βεβαίως κατ' ουσίαν συνδεό­
μενα, πρέπει νά διαχωρισθοϋν κατά τήν έκτίμησιν τών συ­
νεπειών των. •Η σύνδεσις τής • Ελλάδος, καθώς καί τ& ν
άλλων ευρωπαϊκών χωρών, μετά τών εξ χωρών τής Ευρω­
παϊκής Κοινής 'Αγορίiς, άποτελεί άντικείμενον διαπρα­
γματεύσεων άπό πολλών μηνών, εις τάς όποίας ένεργώς
μετέχομεν καί τήν έξέλιξιν τών όποίων άγρύπνως παρακο­
λουθοϋμεν. ·Η ·Ελλάς καί αί λοιπαί ύπό άνάπτυξιν' χώραι
ύπέβαλον έπανειλημμένως καί έπιμόνως τάς προτάσεις
των, αί όποίαι ήχθησαν καί συνεζητήθησαν εις τό άνώτα­
τον πολιτικόν έπίπεδον . Αί διαπραγματεύσεις αυταί θά
έπαναληφθοϋν έντός των επομένων μηνών καί ε{ναι άπό
πάσης άπόψεως καί δι' όλόκληρον τόν έλεύθερον κόσμον
ζωτικής σημασίας ή έπίτευξις μιίiς πολυμεροϋς συμφωνίας
μεταξύ , των 17 χωρών τής Ευρώπης, διά μίαν ευρυτέραν
ευρωπαϊκήν οικονομικήν σύμπραξιν, έντός τής όποίας όχι
μόνον πλήρως θά περιφρουρηθοϋν τά συμφέροντά μας, άλ­
λά θά έξασφαλισθοϋν καί αί άπαιτούμεναι προϋποθέσεις
διά τήν έπιτάχυνσιν τής οικονομικής μας άναπτύξεως. 'Εν
τφ μεταξύ, καί έν σχέσει πρός τό προσωρινόν καθεστώς
μετά τήν 1ην 'Ιανουαρίου 1959, ή Έλλάς δι' έπανειλημμέ­
νων ισχυρών διαβημάτων της καί παρεμβάσεων είς τάς δι­
απραγματεύσεις τών Παρισίων, έζήτησε νά προβλεφθή εί­
δικώς ή άνάγκη λήψεως τών άπαιτουμένων μέτρων διά τήν
έπ'έκτασιν των έξαγωγών των κυριωτέρων προϊόντων της.
Κατά τάς προσφάτους συζητήσεις εις Παρισίους τόσον ό
Γερμανός άντικαγκελλάριος κ. »Ερχαρτ έκ μέρους τής Ευ­
ρωπαϊκής Οίκονομικής Κοινότητος, δσον καί δ άρμόδιος
έκπρόσωπος τής Ευρωπαϊκής Οικονομικής 'Επιτροπής,
έπανέλαβον κατηγορηματικώς τήν διαβεβαίωσιν δτι τά
έξαγωγικά μας συμφέροντα θά τύχουν πάσης προσοχής.
'Επί τών θεμάτων τούτων, ώς ε{ναι γνωστόν, θά έπαναλη­
φθοϋν αί συζητήσεις τήν 15ην 'Ιανουαρίου 1959.
))Δέν θά θιγοϋν, κατά συνέπειαν, αί έλληνικαί συναλλα-
 ΘΕτΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
γαί καί γενικώτερον ή έλληνική οικονομία εκ τής ύποτιμή­
σεως του γαλλικου φράγκου καί εκ του νέου εuρωπαϊκου
νομισματικου καθεστώτος . 'Αντιθέτως, καθ' δ μέτρον εκ
των τελευταίων dποφάσεων ενισχυθη τό διεθνές εμπόριον,
επιτυγχανομένης δέ συμφωνίας, εξασφαλισθή καί δμαλή
καί σύμμετρος dνάπτυξις των εuρυτέρων εuρωπαϊκ&ν συ­
ναλλαγών, θά ε{ ναι dσφαλ&ς εuμενείς οί dντίκτυποι καί επί
τής έλληνικής οικονομίας)).
30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
'Ο Κ. Καραμανλής δέχεται τόν ύπουργό 'Εμπο­
ρίου, Λ . Δερτιλfί, καί έγκρίνει τήν πράξη του Ύ­
πουργικου Συμβουλίου γιά τήν άνάθεση στήν 'Α­
γροτική Τράπεζα τής συγκεντρώσεως των άπώλητων
καπνών έσοδείας 1957, καθώς καί παλαιοτέρων έτ&ν,
συνολικής ποσότητας 1.100.000 όκάδων.
'Ο ύπουργός θά δηλώνει ότι <<Οί καπνοπαραγωγοί
άντιλαμβάνονται τήν εκτασιν τής ύπέρ αuτ&ν μερί­
μνης τής Κυβερνήσεως Κ. Καραμανλή καί κατανο­
ουν πλήρως τήν γενικωτέραν έν προκειμένφ κυβερ­
νητικήν πολιτικήν)).
31 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
Σέ γενική έκτίμησή του γιά τήν κατάσταση τής
έλληνικής οiκονομίας στή διάρκεια του ετσυς, τό
'Εμπορικό καί Βιομηχανικό 'Επιμελητήριο έπιση­
μαίνει ότι «ελαβεν οuσιαστικωτέραν μορφήν η ση­
μειωθείσα κατά τά τελευταία ετη σταθεροποίησις
τής οiκονομίας μας, έδοκιμάσθη η πίστις πρός τό
νόμισμα διά τής συνεχους αuξήσεως των καταθέσε­
ων, διετηρήθη η νομισματική κυκλοφορία εiς έλεγχό­
μενα πλαίσια, έπετεύχθη πλήρης σταθερότης τ&ν τι­
μών, έξυγιάνθησαν τά δημόσια οικονομικά καί ένι­
σχύθη η διεθνής οiκονομική θέσις τής χώρας)).
Είδικότερα, οί άπόψεις του 'Επιμελητηρίου συ­
νοψίζονται σέ σχετικό είδησεογραφικό δελτίο:
'Η πορεία του ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών δέν
ύπήρξεν εξαιρετικώς δυσμενής, ώς ε{χε προβλεφθη, καί
ε{ναι εuτύχημα qτι τά ληφθέντα βεβιασμένα μέτρα δέν
ήσκησαν δυσμενείς επιδράσεις επί τής οικονομίας. 'ο ρυ­
θμός αuξήσεως του εθνικου εισοδήματος ύπήρξε κατώτε­
ρος του προηγουμένου ετους, ύπολογιζομένης τής αuξή­
σεως εις 4% καί τοi!το διότι εμειώθη τό έκ τής γεωργίας
εισόδημα.
Περαιτέρω , αί συμφωνίαι διά τάς γερμανικάς πιστώσεις
dποτελουν τό σημαντικώτερον οίκονομικόν γεγονός του
1958, καθ, δσον δι, αuτων τά δύο dσθενη σημεία της οίκο­
νομίας μας, τό του ίσοζυγίου πληρωμών καί τό τής αuξή­
σεως της έθνικής παραγωγής εύρίσκουν τά μέσα θεραπείας
των. 'Εκφράζεται ή έλπίδα δτι τό Κράτος θά δώση ταχύτε­
ρον καί ένθουσιώδη ρυθμόν είς τήν προσπάθειαν dναπτύ­
ξεως τής οικονομίας, δτι δ νέος προϋπολογισμός θά δίδη
. μεγαλυτέραν προτεραιότητα είς τάς έπενδύσεις καί θά πε­
ριστέλλη τάς καταναλωτικάς δαπάνας, δτι θά έξαλειφθουν
αί διοικητικαί dρρυθμίαι καί θά εuνοηθη ή δραχμή ή κα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
329
τευθυνομένη πρός παραγωγικάς έπενδύσεις. 'Επειδή ή οι­
κονομική μας dνάπτυξις έξαρτiiται dπό τήν τόνωσιν της
ιδιωτικής πρωτοβουλίας, πρέπει ή ιδιωτική επιχείρησις νά
τύχη μεταχειρίσεως καί προστασίας έθνικου φορέως καί
νά δλοκληρωθουν τά dναγκαία πλαίσια ωστε αί παραγωγι­
καί τάξεις της χώρας νι). διαθέσουν δλας τάς δυνάμεις των
χάριν τής οίκονομικής καί κοινωνικής προόδου 145 •
ΤΕΛΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1958
' Ο 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, δ δποίος βρίσκε­
ται στή Ν. 'Υόρκη, ένημερώνεται άπό τήν έλληνική
διπλωματική ύπηρεσία πάνω στήν πορεία πού άκο­
λουθεί η έλληνική Κυβέρνηση στίς έπαφές της μέ
τήν τουρκική πλευρά. 'Ο 'Αρχιεπίσκοπος έκφράζει
τήν καταρχήν σύμφωνη γνώμη του 146 •
Μετά άπό συνεννόηση μέ τήν έλληνική Κυβέρ­
νηση, δ Γ. Γρίβας- Διγενής, έξαγγέλλει νέα έκεχει­
ρία, χωρίς όμως καί πάλι νά έξασφαλίσει τελικά τήν
έπιθυμητή άνταπόκριση άπό τήν πλευρά του Λονδί­
νου. Οί βρετανικές άρχές, πράγματι, οχι μόνο δέν θά
φανουν διατεθειμένες νά άναστείλουν τά μέτρα πιέ­
σεως ή καί τήν έπιχειρησιακή δραστηριότητά τους
κατά τής ΕΟΚΑ, άλλά καί θά προχωρήσουν στήν
προετοιμασία της σταδιακής έφαρμογής του σχεδίου
Μάκ Μίλλαν.
Ι ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο Κ. Καραμανλής άπευθύνει πρός τόν έλληνικό
λαό τό άκόλουθο μήνυμα:
«Εlμαι εύτυχής δυνάμενος έπ' εύκαιρίg του Νέου
νΕτους νά άπευθύνω πρός τόν έλληνικόν λαόν μήνυ­
μα σταθεράς αίσιοδοξίας.
»'Εν μέσφ μιάς συνεχους διεθνους έντάσεως, τήν
δποίαν χαρακτηρίζει άστάθεια ίδεών καί καθεστώ­
των, ή Έλλάς, χάρις εlς τήν έσωτερικήν της σταθε­
ρότητα καί τήν aκαμπτον έργατικότητα του λαου
της, άναγνωρίζεται ώς πρότυπον χώρας, ή όποία ύπό
καθεστώς έλευθερίας πραγματοποιεί έκείνα, τά ό­
ποία άλλαχου έπιδιώκονται διά του καταναγκασμου
καί τής δουλείας.
»Κατά τά τελευταία έτη δ έλληνικός λαός έπετέ­
λεσε τφ όντι έργον, διά τό όποίον θά τόν εύγνωμο­
νουν αί έπερχόμεναι γενεαί, διότι κατώρθωσε νά δη­
μιουργήση τάς άπαραιτήτους προϋποθέσεις μιάς μο­
νίμου σταθεράς παραγωγής τής οίκονομίας του καί
τής άνυψώσεως του βιοτικου έπιπέδου. Ποτέ aλλοτε
δέν άνεπτύχθη τοιουτος δημιουργικός όργασμός εlς
όλους σχεδόν τούς τομείς τής οίκονομικής καί κοι­
νωνικής δραστηριότητος. Ποτέ aλλοτε δέν έστηρί­
χθησαν αί έπιδιώξεις του έλληνικου λαου έπί μονι­
μωτέρων καί άσφαλεστέρων βάσεων.
» "Ολων αύτών τών προσπαθειών, φύλακες καί
συμπαραστάται ύπήρξαν αί ένοπλοι δυνάμεις καί τά
330 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
σώματα &σφαλείας τfjς χώρας, αi δποίαι έγγυώνται
τήν έσωτερικήν τάξιν Καί τήν γαλήνην καί &ποτε­
λοvν τούς &κοιμήτους φρουρούς τής ειρήνης καί τής
έλευθερίας μας.
»Oi οιωνοί εlναι καλοί. Ai προϋποθέσεις δι • ένα
καλύτεροvμέλλον εlναι &σφαλείς. ·Εάν &ντιμετωπί­
σωμεν τό μέλλον μέ τήν έπιβαλλομέvην αισιοδοξίαν
καί αvτοπεποίθησιν, έάν πειθαρχήσωμεν εlς τάς έπι­
ταγάς τής λογικής καί ύποταχθώμεν εlς τό συμφέρον
τοv κοινωνικού συνόλου, έάν διαφυλάξωμεν τάς
πραγματοποιηθείσας κατακτήσεις καί στηρίξωμεν
έπ. αvτών τήν προσπάθειάν μας διά νέα έπιτεύγματα,
ή περαιτέρω πρόοδος καί ταχεία θά εlναι &λλά καί
&σφαλής.
)) 'Ημπορώ νά βεβαιώσω τόν έλληνικόν λαόν δτι
τό Νέον ΗΕτος θά εlναι καλύτερον &πό τό &περχό­
μενον.
)) •Από τό ώραίον αvτό έργον δημιουργίας εις τό
δποίον έχει &ποδυθή δ έλληνικός λαός μέ τήν συνε­
χή συμπαράστασιν τfjς Πολιτείας, θά προκύψη μία
Έλλάς, ή όποία θά καταλάβη ταχέως τήν θέσιν της
μεταξύ τών &νεπτυγμένων ευρωπαϊκών.
))Κατά τάς κρισίμους ώρας, τάς δποίας διέρχεται ή
&νθρωπότης ύπό τήν &πειλήν μιι'iς καταστρεπτικής
συγκρούσεως, ή Έλλάς εlχε τό θάρρος πάντοτε νά
ύπερασπισθή τήν ύπόθεσιν τής ειρήνης δπως εlχε τό
θάρρος νά ύποστηρίξη εις πι'iσαν περίπτωσιν τήν
ήθικήν καί τό δίκαιον. Συνεπής πρός τήν τοποθέτη­
σίν της αvτήν, &λλά καί πρ<)ς τήν ίστορίαν της, ή
Έλλάς συνεχίζει μέ πίστιν τόν &γώνα διά τήν &πε­
λευθέρωσιν του κυπριακού λαοv. Ό &γών αvτός εl­
ναι δύσκολος καί ένδέχεται νά εlναι μακρός. Παρά
ταύτα δέν εlναι δυνατόν παρά τελικώς νά δικαιωθή.
)) ΗΕχωνέμπιστοσύvην εις τάς &ρετάς καί τάς δυνά­
μεις τής φυλής προσβλέπω μετ· &κλονήτου πίστεως
πρός τό μέλλον τής χώρας.
))Μέ τάς σκέψεις αvτάς &πευθύνω σήμερον πρός
δλους ύμι'iς έπί τrjj Νέφ ΗΕτει τάς θερμοτέρας μου
εvχάς)),
3 IANOYAPIOY 1959
' Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, προβαίνει σέ
μακρές άνακοινώσεις γιά τό πρόγραμμα δημοσίων
έπενδύσεων του ετους 1959, ϋψους 3.050 έκατ. δρχ.,
εναντι 2.612 του 1958. Τό νέο πρόγραμμα, άπό κοινοί>
μέ τίς άποκαλούμενες «παράλληλες» έπενδύσεις -
των όργανισμων πού έλέγχονται άπό τό Κράτος, θά
φθάσει σέ 5.306 έκατ . δρχ. , άπέναντι σέ 4.670
1958 καί 1.466 του 1955.
Ταυτόχρονα, δ πρωθυπουργός άνακοίνωσε δτι
καταρτίζεται πενταετές πρόγραμμα έπενδύσεων του
Δημοσίου, τό όποίο θά άναγγελθεί πολύ σύντομα,
ϋψους ένός περίπου δισεκατομμυρίου . Μέ τήν έφαρ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
μογή του πενταετους προγράμματος, στό όποίο έν­
τάσσεται καί τό πρόγραμμα του 1959, προβλέπεται
αϋξηση του έθνικου εισοδήματος σέ ποσοστό 35%,
δπότε τό κατά κεφαλή εισόδημα του έλληνικου λαοί>
θά έγγίσει τά 360 δολλάρια άπέναντι σέ 280 σήμερα .
'Ο Κ . Καραμανλής δέν άνακοίνωσε τίς πηγές
χρηματοδοτήσεως του νέου προγράμματος, τόσο του
πενταετους δσο καί του ένιαύσιου του 1959, άναμένε­
ται δμως δτι θά άναγγελθοuν μέ τήν κατάθεση του
κρατικοί> προϋπολογισμοί> στή Βουλή. 'Ο πρωθυ­
πουργός άπευθύνθηκε μέ τίς δηλώσεις του πρός δλό­
κληρο τόν έλληνικό λαό, τονίζοντας δτι γιά τήν
πραγματοποίηση του προγράμματος άπαιτείται ή
θερμή καί πιστή συμπαράστασή του .
Τό κείμενο των δηλώσεων του πρωθυπουργοί>:
«'Όπως έτόνισα κατ • έπανάληψιν, ή Κυβέρνησις
&πέδωσεν ιδιαιτέραν σημασίαν εlς τά οικονομικά
τής χώρας, μέ &ντικειμενικόν σκοπόν τήν έξυγίανσιν
τής οικονομίας, καί τήν δημιουργίαν προϋποθέσεων
σταθεράς προόδου πρός έξασφάλισιν εις τόν έλληνι­
κόν λαόν &νωτέρων έπιπέδων &πασχολήσεως καί δι­
αβιώσεως. Ai έξελίξεις τής τελευταίας τριετίας έδι­
καίωσαν τήν προσπάθειαν τής Κυβερνήσεως πρός
iήν κατεύθυνσιν αvτήν καί &πέδειξαν δτι ή σταθερά
έφαρμογή μιι'iς μελετημένης καί συνετής πολιτικής,
μέ σαφώς καθωρισμένους &ντικειμενικούς σκοπούς,
δύναται νά έχη άριστα &ποτελέσματα. Χάρις εις τήν
λελογισμένην νομισματικήν καί δημοσιονομικήγ
πολιτικήν τής Κυβερνήσεως έξησφαλίσθη ή νομι­
σματική σταθερότης, ή όποία &πετέλεσε τόν πρώτον
&ντικειμενικόν σκοπόν τής Κυβερνήσεως, διότι αϋτη
εlναι οvσιώδης Προϋπόθεσις καί βάθρον διά πι'iσαν
περαιτέρω προσπάθειαν προόδου. ·Αξίζει νά τονι­
σθή δτι ή νομισματική αvτή σταθερότης έξησφαλί­
σθη, όχι μόνον άνευ συμπιέσεως τών χρηματικών ει­
σοδημάτων καί στραγγαλισμού τής οικονομίας, &λλ •
&ντιθέτως μέ τήv παράλληλον άσκησιν πολιτικής '
&ναπτύξεως, ή όποία συνεπάγεται ηvξημένας έπενδύ­
σεις καί ηvξημένην πιστοδότησιν τής οΙκονομίας
καί τήν σημαντικήν βελτίωσιν τών χρηματικών ει­
σοδημάτων τών &γροτών καί τών έργαζομένων.
)) Ή διατήρησις τής νομισματικής σταθερότητος
καί κατά τό έτος 1958 καταφαίνεται έκ τής σταθερό­
τητος τήν δ ποίαν παρουσίασαν oi τιμάριθμοι. Μετα­
ξύ Νοεμβρίου 1957 καί του Νοεμβρίου 1958, δ μέν
τιμάριθμος χονδρικής πωλήσεως έσημείωσε μείωσιν
κατά 0,5%, ένώ δ τιμάριθμος κόστους ζωής ηvξήθη
του μόνον κατά 0,5%. Εlς οvδεμίαν άλλην χώραν παρε­
τηρήθη τοιαύτη σταθερότης εις τούς δείκτας τιμών.
'Η σταθερότης αϋτη ήδραίωσεν έσωτερικώς καί
έξωτερικώς τήν έμπιστοσύνην πρός τό έλληνικόν νό­
μισμα. ·Εσωτερικώς, ή χρυσή λίρα έπαυσε πλέον νά
παίζη τόν ρόλον, τόν δποίον έπαιζεν εις τάς συναλ-
 ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΕΤΟΣ 331

Δοξολογία στή Μητρόπολη 'Αθηνών.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

332 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
λαγάς καί ή τιμή της διατηρείται σταθερώς είς χα­
μηλά έπίπεδα, ένώ αί καταθέσεις πρός τάς Τραπέζας
αύξάνονται συνεχώς. Οϋτω, ένώ κατά τό τέλος τού
Νοεμβρίου 1955 άνήρχοντο είς 2.884 έκατ. δρχ. , κα­
τά τάς άντισ!-οίχους ήμερομηνίας τών έτών 1957 καί
1958 άνήλθον είς 7.175 καί 9.420 έκατ. δρχ. άντι­
στοίχως. 'Εξωτερικώς, ή δραχμή άναφέρεται μεταξύ
τών σταθερωτέρων νομισμάτων τού κόσμου.
» •Η aύξησις τών Ιδιωτικών καταθέσεων κατέ­
στησε δυνατή ν τήν δι ' ύγιών μέσων εύρυτέραν χρη­
ματοδότησιν όλων τών κλάδων τής οΙκονομίας. Κα­
τά τήν 30ήν Νοεμβρίου 1958 ή συνολική πιστοδότη­
σις τής οΙκονομίας έφθασε τό έπίπεδον τών δρχ.
21.604 έκατ. , ένώ κατά τάς άντιστοίχους ήμερομηνί­
ας τού 1957 άνήρχετο εΙς δραχμάς 18.058 έκατ. καί
τού,1955 εΙς δραχμάς 11.710 έκατ. Σημαντικόν μέρος
τής ηύξημένης ταύτης χρηματοδοτήσεως κατηυθύν­
θη πρός τήν γεωργίαν, αί πρός τήν όποίαν πιστώσεις
τήν 30ήν 'Οκτωβρίου 1958 άνήρχοντο εΙς 6.282
έκατ. δρχ. έναντι 5.136 έκατ. δρχ. καί 3.433 έκατ.
δρχ. κατά τήν άντίστοιχον ήμερομηνίαν τών έτών
1957 καί 1955. ΕΙς αύτάς δέ δέν συμπεριλαμβάνεται
βεβαίως ή χρηματοδότησις διά τήν συγκέντρωσιν
γεωργικών προϊόντων, ή όποία ύπiρβαίνει τά 1.700
έκατ. δρχ. ώς καί ή χρηματοδότησις τού καπνεμπο­
ρίου, ή όποία άνέρχεται εΙς 1.600 περίπου έκατ. δρχ.
'Επίσης αί πρός τήν βιομηχανίαν καί βιοτεχνία ν πι­
στώσεις ηύξήθησαν, εΙς τρόπον ώστε νά καλύπτων­
ται αί βραχυχρόνιοι άνάγκαι τών κλάδων τούτων,
ένώ διηυρύνθη δμοίως ή πιστοδότησις τού έμπορίου.
»ΕIς τήν έξασφάλισιν καί διατήρησιν τής νομι­
σματικής σταθερότητος ούσιωδώς συνέβαλεν ή ά­
σκηθείσα δημοσιονομική πολιτική. Παρά τάς φορο­
λογικάς έλαφρύνσεις, εΙς τάς δποίας προέβη ή Κυ­
βέρνησις καί τάς παραχωρήσεις πρός τούς δημοσί­
ους ύπαλλήλους καί συνταξιούχους, κατέστη δυνα­
τόν όχι μόνον νά μή ύφίστανται έλλείμματα εΙς τόν
προϋπολογισμό ν τών τρεχουσών άναγκών, τά δ ποία,
ώς γνωστόν, άπετέλουν μόνιμον γνώρισμα τούτου,
άλλά καί νά παραμέvη σημαντικόν πλεόνασμα πρός
χρηματοδότησιν τού προγράμματος τών δημοσίων
έπενδύσεων. Κατά τό έτος 1958 διετέθη ποσόν 1.050-
1.100 έκατ. δρχ. πρός τόν σκοπόν αύτόν. Πολιτική
τής Κυβερνήσεως εlναι δ αύστηρός έλεγχος τών δα­
πανών, εΙς τρόπον ώστε νά καθίσταται δυνατή ή διά­
θεσις διά παραγωγικούς σκοπούς συνεχώς αύξανομέ­
νων κεφαλαίων, καθ' δ μέτρον αύξάνονται τά έσοδα
τού Δημοσίου, συνεπείq, αύξήσεως τού έθνικού εΙσο­
δήματος.
''·Η συναλλαγματική θέσις τής χώρας, παρά τήν
συνεπείq, αύξήσεως τών εΙσοδημάτων έν τfj χώρq,
σημαντικήν διόγκωσιν τών εΙσαγωγών, ώς καί τήν
δυσμενή έπίδρασιν παραγόντων έκτός τής έλληνικής
οΙκονομίας κειμένων, παραμένει ίσχυρά. ΕΙς τούτο
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
συνέβαλον καί τά κατά τόν παρελθόντα Αύγουστον
ληφθέντα μέτρα προνοίας καί ή άμερικανική βοή­
θεια, ή όποία θά έξακολουθή νά ύπολογίζεται ώς ση­
μαντικός παράγων ένισχύσεως τής συνaλλαγματικής
θέσεως τής χώρας. Τό πρόσφατο ν δάνειον, έξ aλλου,
τής γερμανικής Κυβερνήσεως ένδυναμώνει περαιτέ­
ρω τήν συναλλαγματική ν μας θέσιν, διευκολύνον οϋ­
τω τήν έκτέλεσιν έργων πέραν τού συνήθους προ­
γράμματος, ή πραγματοποίησις τών δποίων θά ήτο
δυνατόν νά έχη δυσμενή έπίδρασιν έπί τού Ισοζυγίου
τών έξωτερικών πληρωμών καί τών συναλλαγματι­
κών διαθεσίμων τής χώρας.
'' Τό έθνικόν εΙσόδημα έσημείωσε καί κατά τό
έτος 1958 περαιτέρω αύξησιν, ύπολογιζομένην εΙς
5%. Ή aύξησις αϋτη έπραγματοποιήθη παρά τήν
μείωσιν τού όγκου τής γεωργικής παραγωγής (τήν
όφειλομένην κυρίως εΙς τήν συνήθη κατά τά aρτια
έτη μειωμένην παραγωγήν ώρισμένων γεωργικών
προϊόντων) λόγω σημαντικής αύξήσεως τής δρα­
στηριότητος εΙς τούς λοιπούς τομείς τής οΙκονομίας,
αύξήσεως ή όποία ύπερέβη καί τήν κατά τό προηγού­
μενον έτος σημειωθείσαν τοιαύτη ν. ·Η κατά τήν τρι­
ετίαν 1956, 1957, 1958 σημειωθείσα aύξησις τού
έθνικού εΙσοδήματος άνέρχεται εΙς 22% περίπου,
ποσοστόν ούσιωδώς ύψηλότερον τού σημειωθέντος
εΙς τάς περισσοτέρας τών εύρωπαϊκών χωρών καί τό
δποίον άποτελεί σημαντικόν άλμα πρός τήν κατά­
κτησιν ένός άνωτέρου βιοτικού έπιπέδου.
,,Qϋτως, κατά τό έτος 1958, τό εΙς τρεχούσας τι­
μάς κατά κεφαλήν εΙσόδημα τού "Ελληνος άνέρχε­
ται εΙς 280 δολλάρια, έναντι 217 δολλαρίων, τού άν­
τιστοίχου εΙσοδήματος τού 1955. Ή aύξησις αϋτη
τού εΙσοδήματος, άvτικατοπτρίζουσα τήν συνεχώς
καί σταθερώς συντελουμένην βελ τ[ωσιν τών βιοτι­
κών συνθηκών τού έλληνικού λαού, θά συνεχισθή ώς
άποτέλεσμα τού αύξοντος ρυθμού τών πραγματοποι­
ουμένων έν τfj χώρq, έπενδύσεων, δημοσίων καί Ιδιω­
τικών. Ai έπενδύσεις αύται, συγκρινόμεναι εlς στα­
θεράς τιμάς τού έτους 1954 καί έπί τfj βάσει τών ύφι­
σταμένων προσωρινών στοιχείων διά τό 1958 ύπολο­
γίζονται εΙς 12.200 έκατ. δρχ. έναντι 8. 700 έκαi. δρχ.
τού έτους 1955. Ή έντός τής τριετίας aύξησις κατά
40% τού όγκου τών έπενδύσεων παγίου κεφαλαίου,
χαρακτηρίζει τήν ζωτικότητα τής έλληνικής οΙκο­
νομίας καί άποτελεί έχέγγυον διά τήν πρόοδο ν αύτής
ε{ς τό μέλλον.
''ΕΙς τήν έπίτευξιν τών άποτελεσμάτων τούτων
ύπήρξεν ούσιώδης καί θετική ή συμβολή τού προ­
γράμματος τών δημοσίων έπενδύσεων. VΗδη κατά τό
έτος 1958 έξετελέσθη έν έκ τών ύψηλοτέρων προ­
γραμμάτων δημοσίων έπενδύσεων καί δή κατά τρό­
πον έπιτυχή, δεδομένου δτι έπραγματοποιήθη κατά
πλέον τών 95%. Τό ϋψος τού προγράμματος τούτου
άνήρχετο εΙς 2.612 έκατ. τού έτους 1957 κα{ 901 έκατ.
 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
του έτους 1955. Διά του ιφατικου προγράμματος του
έτους 1958, έν συνδυασμφ μt τά προγράμματα τών
ύπό του δημοσίου, άμέσως ή έμμέσως έλεγχομένων
όργανισμών, ώς τfjς Άγροτικfjς Τραπέζης, τfjς ΔΕΗ
καί του ΟΤΕ έχρηματοδοτήθησαν κυρίως οί σημαν­
τικώτεροι παραγωγικοί τομείς τfjς γεωργίας, τfjς βι­
ομηχανίας, τfjς ένεργείας, του τουρισμοv, τών μι­
κρών κοινωφελών έργων, ένώ παραλλήλως σημαντι­
κά ποσά διετέθησαν είς τόν τομέα τών μεταφορών,
τόσον διά τήν βελ τίωσι ν τών σιδηροδρομικών δικτύ­
ων, όσον καί διά τήν όδοποιίαν. Οϋτω, τά κυριώτερα,
μεταξύ άλλων, έργα tiτινα κατά τό λfjξαν έτος έχρη­
ματοδοτήθησαν, κατά τομείς, εlναι τά έξfjς:
»Εiς τήν Γεωργίαν: Τά άντιπλημμυρικά καί άρ­
δευτικά έργα UΕβρου, Άξιου, Άλιάκμονος καί
'Αχελώου, τά άποξηραντικά 'Ιωαννίνων, τά άποχε­
τευτικά Κακάρας κ.λ.π.
»Εiς τήν Βιομηχανίαν: Ή άποπεράτωσις του δι­
υλιστηρίου καί ή προεργασία τών έργοστασίων άζώ­
του καί ζακχάρεως.
»Εiς τόν το'μέα τfjς 'Ενεργείας: ·Η συνέχισις τών
έργων Ταυρωπου (Μέγδοβαλ τfjς πρώτης μονάδος
Πτολεμαίδος καί ή παραγγελία τfjς δευτέρας μονά­
δος Πτολεμαίδος, ίσχύος 125.000 kw.
»Εiς τόν τομέα του Τουρισμου: Ή έναρξις κατα­
σκευής 20 τουριστικών ξενοδοχείων καί διαφόρων
τουριστικών έργων κυρίως είς τάς περιοχάς 'Α ττι­
κfjς, Κερκύρας καί Ρόδου καί ή παραγγελία του φέρ­
ρυ-μπόουτ ·Ελλάδος-' Ιταλίας.
>>Εiς τόν τομέα τών Μικρών Κοινωφελών έξετελέ­
σθησαν 5.300 έργα είς όλόκληρον τήν χώραν.
>>Εiς τόν τομέα τών Μεταφορών: 'Εκτός τfjς προ­
μηθείας ύλικου καί έκτελέσεως έργων τών σιδηρο­
δρομικών δικτύων, τά σημαντικώτερα έκτελεσθέντα
έργα όδοποιίας εlναι αί όδοί Ααρίσης-Τεμπών-Κατε­
ρίνης, 'Ιωαννίνων- Ήγουμενίτσης, 'Αθηνών-λαρί­
σης, 'Ηρακλείου- Άγίου Νικολάου, Φλωρίνης-Νί­
κης κ.λ.π.
»Πέραν τών άνωτέρω κυρίων τομέων τfjς οίκονο­
μίας, έχρηματοδοτήθησαν έπίσης πλείστα προγράμ­
ματα κοινωνικου χαρακτήρος, ώς τά προγράμματα
κατοικίας, έκπαιδεύσεως, προνοίας, ύδρεύσεως κ.λ.π.
»Ή Κυβέρνησις άποφασισμένη νά έπιταχύνη
τόν ρυθμόν τfjς οίκονομικfjς άναπτύξεως τfjς χώρας,
κατήρτισε διά τό έτος 1959 πρόγραμμα έπενδύσεων
ύψηλότερον παντός προηγουμένου, χωρίς πρόσθε­
ταν έπιβάρυνσιν του έλληνικου λαου, καί παρά τάς
γενομένας προσφάτως, ώς άνεφέρθη ήδη, άναγκαίας
αύξήσεις του μισθολογίου τών δημοσίων ύπαλλή­
λων, άλλά καί τάς παραχωρήσεις πρός τούς φορολο­
γουμένους, τό ιφατικόν πρόγραμμα έπενδύσεων φθά­
νει, διά τό έτος 1959, τό ϋψος τών 3.050 έκατ. δρχ.
'Εάν είς τό πρόγραμμα τουτο, προστεθουν καί αί κα­
λούμεναι "παράλληλοι έπενδύσεις" τών ύπό του Κρά-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
333
τους έλεγχομένων όργανισμών, ώς ή Α ΤΕ, ή ΔΕΗ, ό
ΟΤΕ καί ό ΟΧΟΑ, τό συνολικόν πρόγραμμα έπενδύ­
σεων διά δημοσίων μέσων θά άνέλθη είς δρχ. 5.306
έκατ. έναντι άντιστοίχων προγραμμάτων έκ δρχ.
4.670 έκατ. του 1958 καί 1.466 του 1955.
»Καί διά του προγράμματος τούτου προτεραιότης
δίδεται είς τούς κυρίους παραγωγικούς τομείς τfjς
γεωργίας, βιομηχανίας, ένεργείας, τουρισμου, ώς καί
είς τόν τομέα συγκοινωνιών λόγω τfjς εύρυτέρας έπι­
δράσεως τούτου εlς τήν οίκονομίαν. ·Ομοίως κατα­
βάλλεται lδιαιτέρα προσπάθεια όπως έπιταχυνθfj ό
ρυθμός έκτελέσεως τών έργων, οϋτως ιίiστε νά άπο­
περατωθουν τό ταχύτερον τά έν έκτελέσει τοιαυτα,
τιθεμένων είς τήν διάθεσιν τών φορέων τών πρός του­
το άναγκαίων χρηματικών μέσων. ·Η ταχεία άπα πε­
ράτωσις τών έκτελουμένων έργων θά έπιτρέψη καί
τήν ταχείαν άξιοποίησιν αύτών καί συνεπώς θά κα­
ταστήση ταχύτερον άποδοτικά τά διατεθέντα κεφά­
λαια. Τά νέα προγραμματιζόμενα έργα έπιλέγονται
μέ τό κριτήριον τfjς άποδοτικότητος αύτών είς τήν
οlκονομίαν, πρiiγμα τό όποίον θά όδηγήση είς ύψη­
λοτέραν καί ταχυτέραν αι'5ξησιν του έθνικου εlσοδή­
ματος. Πάντως, δέν παραμελείται καί ό κοινωνικός
τομεύς, ό όποίος, όμως, χάριν του γενικωτέρου όφέ­
λους, θά άκολουθήση εlς προτεραιότητα τά έργα οί­
κονομικfjς άναπτύξεως.
»Ούτω, τά κυριώτερα έργα tiτινα θά χρηματοδοτη­
θουν κατά τό έτος 1959 εlναι τά έξfjς κατά τομείς: .
»Εiς τήν Γεωργίαν: Θά συνεχισθfj ή χρηματοδό­
τησις τών έκτελουμένων ήδη μεγάλων άρδευτικών
έργων Άξιου, Άλιάκμονος, 'Αχελώου, Κάρλας,
τών άντιπλημμυρικών του UΕβρου, τfjς άξιοποιήσε­
ως δασικών περιοχών κ.λ.π. Ταυτοχρόνως θά άρχίση
ή έκτέλεσις καί χρηματοδότησις τών νέων μεγάλων
άρδευτικών έργων, Νέστου, Πηνειου 'Ηλείας, 'Αχέ­
ροντος, Ταυρωπου (Μέγδοβαλ τών άντιπλημμυρικών
Άλφειου, τfjς μεγάλης Άγορiiς 'Αθηνών, του προ­
γράμματος τών όπωροκηπευτικών, του έπανεποικι­
σμου του Δερείου κ.λ.π.
»Εiς τήν Βιομηχανίαν: Θά χρηματοδοτηθουν τό
έργοστάσιον άζωτούχων λιπασμάτων καί τό έργοστά­
σιον ζακχάρεως, θά έκπονηθουν δέ μελέται διά σει­
ράν άλλων βιομηχανικών έργων.
»Εiς τόν τομέα τfjς 'Ενεργείας: Θά χρηματοδο­
τηθfj ή έκτέλεσις του προγράμματος έξηλεκτρισμου
τfjς ΔΕΗ ώς τουτο έντάσσεται είς τό πενταετές πρό­
γραμμα καί τό όποίον περιλαμβάνει, έκτός τών
γραμμών μεταφοράς καί διανομfjς, δύο θερμοηλεκ­
τρικάς μονάδας τfjς Πτολεμαίδος τών 70 καί 125 χιλ.
κιλοβάτ, τάς τρείς μονάδας του Μέγδοβα συνολικής
ίσχύος 120 χιλ. κιλοβάτ, έτέραν μονάδα είς τό
'Εδεσσαίο ν τών 28 χιλ. κιλοβάτ, μίαν είσέτι θερμοη­
λεκτρική ν μονάδα τών 125 χιλ. κιλοβάτ, ώς καί τό
ύδροηλεκτρικόν έργον του 'Αχελώου τών 240 χιλ.
334 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
κιλοβάτ. Ή έκτέλεσις τofJ έργου τofJ 'Αχελώου έπι­
ταχύνεται προκηρυχθέντος ifδη διά τόν προσεχή μή­
να διεθνούς διαγωνισμού.
»Εiς τόν τομέα τofJ Τουρισμού: Θά συνεχισθή ή
χρηματοδότησ_ις 20 ξενοδοχείων ύπό έκτέλεσιν, ών
τά σημαντικώτερα εlναι τής Πάρνηθας, τών •Ιωαν­
νίνων, τofJ Βόλου, τής Ύπάτης, τofJ Ναυπλίου κ.λ.π.
·Επίσης θά συνεχισθή ή χρηματοδότησις τών έκτε­
λουμένων ifδη έξωραϊστικών καί λιμενικών έργων
συνδέσεως 'Ελλάδος-· Ιταλίας διά φέρρυ-μπόουτ ώς
καί έργων έξωραϊσμοfJ καί άξιοποιήσεως τουριστι­
κών καί άρχαιολογικών χώρων. τέλος, θά άρχίση ή
έκτέλεσις καί χρηματοδότησις τής τουριστικής άξι­
οποιήσεως άκτής τofJ ΣαρωνικοίJ (Βουλιαγμένης
κ.λ.π.), τής περιοχής Ναυπλίου καί τής λουτροπό­
λεως 'Υπάτης ώς καί ή κατασκευή όκτώ νέων ξενο­
δοχείων, μεταξύ τών δποίων τής Όλυμπίας, τών
Δελφών, τής Κερκύρας, τofJ Πόρου καί τής Κώ. Πέ­
ραν αύτών, θά άρχίση ή άνέγερσις τofJ μεγάλου του­
ριστικού ξενοδοχείου Χίλτον, τofJ μεγάλου ξενοδο­
χείου Θεσσαλονίκης καί τofJ ξενοδοχείου τής Βου­
λιαγμένης.
»Εiς τόν τομέα τών Συγκοινωνιών: Θά συνεχισθή
ή χρηματοδότησις τής κατασκευής τών δδών λαρί­
σης-Τεμπών-Κατερίvης, 'Ιωαννίνων- ' Ηγουμενίτσης
καί Φλωρίνης-Νίκης-γιουγκοσλαβικών συνόρων, αϊ­
τινες καί θά άποπερατωθοvν έντός τofJ έτους. Εiς τό
πλαίσιον του προγράμματος ριζικής άνακαινίσεως
τofJ βασικού δδικοfJ δικτύου δλης τής χώρας περι ­
λαμβάνονται διά τό 1959 α{ δδοί Θεσσαλονίκης-Εύ­
ζώνων, Θεσσαλονίκης-Καβάλας, •Αλεξανδρουπό­
λεως-· Αρδανίου, •Αθηνών-λαρίp-ης, •Αθηνών Κο­
ρίνθου, ·Ιωαννίνων-Τρικάλων, ·Ιωαννίνων-· Α ντιρ­
ρίου, Κορίνθου-Πατρών, Πύργου-Πύλοv-Καλαμών
κ.λ.π. Θά συνεχισθή ή χρηματοδότησις τής άνακαι­
νίσεως τής σιδηροδρομικής γραμμής Βόλου-λαρί­
σης. Θά άρχίσουν α{ έργασίαι διπλασιασμού τής σι­
δηροδρομικής γραμμής •Αθηνών-Οiνόης καί Θεσ­
σαλονίκης-Πλατέος. Θά άρχίσουν α{ έργασίαι πλή­
ρους άνακαι νίσεως καί έκσυγχρονισμοfJ του άερολι­
μένος 'Ελληνικού, ένώ συγχρόνως θά συνεχισθή ή
έκτέλεσις έργασιών βελτιώσεως τών λοιπών άερο­
δρομίων τής χώρας.
»Εiς τόν τομέα τών Μικρών Κοινωφελών 'Έργων:
Θά συνεχισθή ή χρηματοδότησις τών Νομαρχιακών
Ταμείων διά τήν έκτέλεσιν 6.000 περίπου μικρών έρ­
γων άξιοποιήσεως τής ύπαίθρου καί αύξήσεως τofJ
άγροτικοfJ εΙσοδήματος τών πτωχοτέρων περιοχών
τής χώρας.
)) ·Επίσης θά χρηματοδοτηθή ή έκτέλεσις έργων
καί εiς τούς λοιπούς τομείς έκπαιδεύσεως, δημοσίας
ύγείας, οiκισμοfJ, ύδρεύσεως κ.λ.π.
))Τό πρόγραμα έπενδύσεων τofJ 1959 διά πρώτην
φοράν εlναι έντεταγμένον είς έν μακροχρονιώτερον
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
πρόγραμμα οΙκονομικής άναπτύξεως καί άποτελεί
όργανικόν τμήμα τούτου. Τό Κράτος μέχρι τούδε κα­
τήρτιζε τά έτήσια προγράμματα έντός τofJ πλαισίου
τών πολύ γενικών καί σχετικώς άορίστων μακρο­
χρονίων βλέψεων καί σκοπών άναπτύξεως τής οΙκο­
νομίας. ·Εν τούτοις ή Κυβέρνησις εlχε συνειδητο­
ποιήσει τήν άνάγκην τής καταρτίσεως ένός περισσό­
τερον συγκεκριμένου μακροχρονίου οiκονομικοfJ
προγράμματος καί δι • αύτόν τόν λόγον συνέστησε
τήν Έπιτροπήν Έρεύνης καί Όργανώσεως Οίκο­
νομικού Προγραμματισμού, σκοπός τής δποίας ήτο
ή έμπεριστατωμένη διερεύνησις τής έλληνικής οΙ­
κονομίας καί ή έξακρίβωσις τών δυνατοτήτων α{
όποία ι ύπάρχουν είς έκαστον τομέα. ·Επί τή βάσει
τών πορισμάτων τής έρεύνης ταύτης, θά ε[ναι δυνατή
ή κατάρτισις ένός θεμελιωμένου μακροχρονίου προ­
γράμματος οΙκονομικής άναπτύξεως. Τό έργον βε­
βαίως ήτο δυσχερές καί άπήτησε τήν συνεργασίαν
έκατοντάδων εiδικών εiς έκαστον κλάδον καί τήν
διενέργειαν είδικών έρευνών καί άπογραφών. Ή
·Επιτροπή συντόμως θά περατώση τό έργον της καί
θά ύποβάλη είς τήν Κυβέρνησιν τά πορίσματα αύτής.
'Η μελέτη τών πορισμάτων καί ή βάσει τούτων κα­
τάρτισις του μακροχρονίου προγράμματος οΙκονο­
μικής άναπτύξεως θά άπαιτήση έπίσης σημαντικόν
χρόνον. Τό πρόγραμμα τούτο έλπίζεται δτι θά εlναι
έτοιμον μέχρι τέλους του έτους 1959.
)) Έν τούτοις, ή Κυβέρνησις έκρινε σκόπιμον
δπως μέχρι τής καταρτίσεως τofJ μακροχρονίου τού­
του προγράμματος συντάξη έν προσωρινόν πενταε­
τές πρόγραμμα, τό " όποίο ν θά άποτελέση εlς τό μετα­
ξύ χρονικόν διάστημα, τόν γνώμονα τών σκοπών καί
τών έπιδιωκτέων μέσων, είς τρόπον ωστε νά ύπάρχη
σαφής κατεύθυνσις πρός τάς έπί μέρους άρμοδίας
ύπηρεσίας έπί τofJ έργου, τό δποίον πρέπει νά άντι­
μετωπίσουν κατά τά προσεχή έτη. 'Ο γνώμων οίίτος
του προσωρινού πενταετούς προγράμματος θά έπιτρέ­
ψη εiς τάς ύπηρεσίας νά μελετήσουν έγκαίρως τά
προγραμματιζόμενα έργα καί νά προβούν άπό τοvδε
εlς τάς άπαιτουμένας προκαταρκτικάς έργασίας,
ωστε καί ή έκτέλεσις του προyράμματος νά εlναι τα­
χεία, οΙκονομική καί άποδοτική. Θά καταβληθή
προσπάθεια δπως έντός τofJ 1959 γίνουν δλαι αl μελέ­
ται τών βασικών έργων τofJ προσωρινού πενταετούς
προγράμματος διά τής χρησιμοποιήσεως πρός τούτο
καί ξένων τεχνικών οίκων if έμΠειρογνωμόνων.
))Τό προσωρινόν τούτο πρόγραμμα περιλαμβάνει
κυρίως τάς έπενδύσεις τofJ Δ ημ οσίου καί τών Δ ημο­
σίων ·Επιχειρήσεων ώς καί τάς μείζονος σημασίας
διά τήν οίκονομίαν ίδιωτικάς τοιαύτας, τάς δποίας τό
Δημόσιον εlναι άποφασισμένον νά ένθαρρύvη καi
θετικώς νά βοηθήση, έφ • δσον ο{ ένδιαφερθησόμενοι
Ιδιωτικοί φορείς παρέχουν τά έχέγγυα τής lκανότη­
τος πρός πραγματοποίησιν τούτων. Έν τούτοις, τό
 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
πρόγραμμα τοvτο εlναι έντεταγμένον είς τό εύρύτε­
ρον πλαίσιον τών έξελίξεων τής έλληνικής οίκονο­
μίας, ώς αύται δύνανται νά προβλεφθούν έπί τή βάσει
τών ύφισταμένων στοιχείων, τής έμπειρίας καί τών
μεθόδων προγραμματισμού. Τό άνωτέρω πρόγραμμα
προβλέπει έπενδύσεις κατά τήν πενταετίαν, αίτινες
έγγίζουν τό έν δισεκατομμύριον δολλαρίων καί αί
όποία ι θά κατευθύνω ντα ι κατά κύριον λόγον εiς τούς
τομείς τής Γεωργίας, Βιομηχανίας, 'Ενεργείας, Του­
ρισμού καί Συγκοινωνιών έν γένει. Ή προσήκοvσα,
έντός τών πλαισίων μιiiς έντατικής προσπαθείας διά
τήν οiκονομικήν άνάπτυξιν, θέσις δίδεται καί εiς άλ­
λους τομείς τής δημοσίας δράσεως, ώς εlναι ή έκπαί­
δευσις, ή πρόνοια κ.λ.π. Αί γενικαί γραμμα{ τοv προ­
γράμματος τούτου θά άνακοινωθοvν συντόμως.
»'Εκ του ύψους τών έπενδύσεων τούτων καθίστα­
ται σαφές τό μέγεθος τής άναλαμβανομένης διά τήν
προσεχή πενταετίαν προσπαθείας εiς τόν οiκονομι­
κόν τομέα. Ούδέποτε παρομοία προσπάθεια άνελή­
φθη μέχρι σήμερον έν 'Ελλάδι. Τό έργον εlναι μέγα
καί δυσχερές, κυρίως λόγω τών άδυναμιών αί όποίαι
ύπάρχουν εiς τήν διοικητική ν καί τεχνικήν όργάνω­
σιν τόσον τών κρατικών ύπηρεσιών δσον καί τής
χώρας γενικώτερον. Ή Κυβέρνησις γνωρίζει τάς
άδυναμίας αύτάς καί εlναι άποφασισμένη νά τάς άν­
τιμετωπίση διά σειρiiς μέτρων, τά όποία έχουν ηδη
μελετηθή καί θά άνακοινωθοvν λίαν προσεχώς. Ού­
τω:
»α. Θά δημιουργηθή άρτιον οίκονομικοτεχνικόν
έπιτελείον, τό δποίον θά ένισχυθή καί ύπό ξένων έμ­
πειρογνωμόνων καί τεχνικών οίκων, καί τό όποίον
θά άναλάβη τήν συστηματικήν μελέτην τών προ­
βλημάτων τής έλληνικής οίκονομίας, τήν έκτέλεσιν
μελετών συγκεκριμένων έργων η ε/δικών θεμάτων,
ώς καί τοv γενικωτέρου προγραμματισμού τής οίκο­
νομίας.
))β. Θά άναδιοργανωθή ή Διοίκησις, εlς τρόπον
ώστε αύτη νά καταστή περισσότερον άποδοτική καί
ίκανή νά άντιμετωπίση τάς εύθύνας έκτελέσεως τοv
άναλαμβανομένου έργου. Πρός τοvτο θά καταθέση
συντόμως είς τήν Βουλήν ή Κυβέρνησις σειράν κα­
ταρτιζομένων ηδη νομοσχεδίων.
η. Θά έπιδιωχθή, δι' έτέρας σειρiiς νομοσχεδί­
ων, ή άναγκαία πλέον έκπαιδεψική μεταρρύθμισις
μέ βάσιν τήν στροφήν τής έκπαιδεύσεως πρός τήν
τεχνικήν καί έπαγγελματικήν τοιαύτην.
))δ. Θά έπιδιωχθή ή άναδιοργάνωσις τοv τομέως
τής Κοινωνικής 'Ασφαλίσεως ώς έπίσης καί τών ύπό
μορφήν έπιχειρήσεων λειτουργούντων όργανισμών
Κοινής 'Ωφελείας, οίτινες θά ήδύνατο νά άποτελέ­
σουν μοχλούς περαιτέρω προόδου τής οlκονομίας.
Εlδικαί έπιτροπαί, συσταθείσαι ηδη, μελετοvν τά
θέματα ταvτα.
)) 'Εν τούτοις, δέν άρκοvν μόνον ή πρόθεσις καί ή
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
335
προσπάθεια τής Κυβερνήσεως διά νά άχθή τό άνα­
λαμβανόμενον διά τήν προσεχή πενταετίαν έργον είς
πέρας. 'Απαιτείται ή συνδρομή δλων τών φορέων
τής οlκονομικής ζωής του τόπου. Εlναι άναγκαlα ή
συμπαράστασις καί συνδρομή δλοκλήρου τοv έλλη­
νικοv λαοv, διότι τούτο άφορii τό μέλλον αύτοv. Πρέ­
πει νά κατανοήση ό έλληνικός λαός δτι αί συνθήκαι
εlναι εύνοϊκαί διά μίαν τοιαύτην έξόρμησιν. Παρά
τάς δυσχερείας, ή Κυβέρνησις έχει πλήρη αiσιοδο­
ξίαν διά τήν έπιτυχίαν τής προσπαθείας. Καί αύτήν
τήν αίσιοδοξlαν όφείλει νά συμμερισθή καί δ έλλη­
νικός λαός, ύπέρ τοv δποίου άλλωστε θά εlναι τό τε­
λιτςόν άποτέλεσμα. Πρέπει δ έλληνικός λαός μέ
θρησκευτική ν πίστιν καl μέ έμπιστοσύνην νά άναλά­
βη τήν προσπάθειαν καί νά ύποστή καί μικράς θυσί­
ας χάριν τής έπιτυχίας του τελικού σκοποv. Περι­
στολή τών καταναλωτικών δαπανών, αϋξησις τών
άποταμιεύσεων καί διοχέτευσ{ς των είς τάς Τραπέζας
η παραγωγικάς έπενδύσεις, έκπλήρωσις τών φορο­
λογικών ύποχρεώσεων, προτίμησις είς τά έγχωρίως
παραγόμενα προϊόντα άπό τά εlσαγόμενα έκ του έξω­
τερικοv, εlναι ή μορφή τών θυσιών αί δποίαι ζητούν­
ται άπό τόν έλληνικόν λαόν.
)) Τό άποτέλεσμα, τό όποίο ν δ ίδιος θά άπολαύση,
θά εlναι ή αϋξησις τοv έθνικοv είσοδήματος κατά
35%. Ούτως, είς τό τέλος τής πενταετίας τό μέσον
εlσόδημα του "Ελληνος θά έχη ύπερβή τά 360 δολλά­
ρια. Τότε ή 'Ελλάς θά έχη παύσει νά εlναι ύπανά­
πτυκτος χώρα καί τό έπlπεδον διαβιώσεως τοv έλλη­
νικοv λαοv θά εύρίσκεται πολύ πλησίον του έπιπέ­
δου άλλων περισσότερον προηγμένων εύρωπαϊκών
χωρών. 'Εξ άλλου ή έλληνική οiκονομία θά έχη εi­
σέλθει εiς μίαν φάσιν άνελικτικής προόδου, ή όποία
θά δδηγή εiς συνεχή άνοδον καί βελτίωσιν.
))Πρός έπίτευξιν αύτών τών άποτελεσμάτων, τά
όποία ώς άπέδειξε τό πρόσφατον παρελθόν εlναι κα­
τορθωτά, χρειάζεται Κυβέρνησις καί λαός νά άrτοδυ­
θώμεν εiς τήν προσπάθειαν μέ αiσιοδοξίαν καί αύτο­
πεποlθησιν καί, πρό παντός, μέ πίστιν εiς τό μέλλον
τής χώραρλ
Σέ νέα μακρά σύσκεψη, τήν έπομένη, μέ τή συμ­
μετοχή του άντιπροέδρου τής Κυβερνήσεως καί τών
ύπουργών Συντονισμου, Προεδρίας, Γεωργίας καί
Δημοσίων νΕργων, δ Κ. Καραμανλής έξέτασε τά
προγράμματα δημοσίων έπενδύσεων κατά ύπουργείο
καί ~δωσε δδηγίες, προκειμένου νά καταστεί δυνατή
ή άμεση ~ναρξη τής έκτελέσεως του προγράμματος
στούς έπιμέρους τομείς.
Μετά τίς μακρές δηλώσεις του πρωθυπουργου,
~καμε έπεξηγηματικές δηλώσεις δ ύπουργός Οίκο­
νομικών, Κ. Παπακωνσταντίνου, οί όποίες καί συ­
νοψίστηκαν στόν ήμερήσιο τύπο μέ τόν άκόλουθο
τρόπο:
336 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
'Ο ύπουργός Οίκ:ονομικ:ών, κ:. Κ. Παπακ:ωνσταντίνου,
είς χθεσινάς δηλώσεις του, άφοu ύπεγράμμισεν δτι αί προ­
χθεσιναί άνακ:οινώσεις τοu πρωθυπουργοί) κ:. Κ. Καραμαν­
λή έδωσαν άδράν είκ:όνα της συντελουμένης σταθεράς
προόδου τής έλληνικ:ής οίκ:ονομίας, ετόνισεν δτι ή διάτων
εγχωρίων πόρων χρηματοδότησις του προγράμματος δη­
μοσίων επενδύσεων θά συνεχισθη κ:αί κ:ατά τό 1959. 'Ενώ
άρχικ:ώς ή χρηματοδότησις αϋτη διά τό 1958 εlχε προβλε­
φθη είς 850 έκ:ατ . , έναντι 200 έκ:ατ. περίπου του 1957, άνήλ­
θε τελικώς είς 1.050- ι. 100 έκ:ατ., παρ. δ,τι ό προϋπολογι­
σμός του λήξαντος έτους εστερήθη εσόδων 450 έκ:ατ. δρχ.,
i)τοι 300 έκ:ατ. περίπου συνεπεί~ τής γενομένης κ:ατά τό
1957 διαρρυθμίσεως τής φορολογίας του είσοδήματος κ:αί
120 έκ:ατ. συνεπεί~ τής λήξεως τών ύπέρ τών σεισμοπλή­
κτων εκ:τάκ:των είσφορών.
·Ο κ:. Παπακ:ωνσταντίνου εβεβαίωσεν δτι κ:αί κ:ατά τό
άρξάμενον έτος θά συνεχισθη ή συμβολή του τακ:τικ:οu
προϋπολογισμοί) είς τήν χρηματοδότησιν του προγράμμα­
τος δημοσίων επενδύσεων . ν Αλλας πηγάς χρηματοδοτή­
σεως των παραγωγικών έργων ό κ:. ύπουργός άνέφερε τούς
είδικ:ούς πόρους εκ: τής εκμεταλλεύσεως των περαιωθέντων
έργων, τήν άμερικ:ανικ:ήν βοήθειαν, τό δάνειον εκ: του άμε­
ρικ:ανικ:οu Ταμείου Δανείων 'Αναπτύξεως, τά εντοκ:α
γραμμάτια κ:αί μέρος των γερμανικών πιστώσεων κ:αί του
διακ:ρατικ:οu γερμανικ:οci δανείου. Είδικ:ώς ό κ:. Παπακ:ων­
σταντίνου, άναφερόμενος είς τήν συμβολήν τοu τακ:τικ:οu
προϋπολογισμοί), εlπεν δτι αϋτη θά κ:αταστή δυνατή, παρά
τήν μείωσιν τών εσόδων του, χάρις είς τήν συνέχισιν του
περιορισμοί) τών καταναλωτικών του δαπανών, δπου ούτος
ε{ ναι δυνατός κ:αί δικαιολογημένος, άλλά κ:αί χάρις είς τήν
βελτίωσιν τής βεβαιώσεως κ:αί της είσπράξεως τών δημο­
σίων εσόδων, είς τήν περιστολήν της φοροδιαφυγής, είς
σημαντικ:όν δέ βαθμόν χάρις είς τήν ηuξημένην άπόδοσιν,
συνεπεί~ της προοδευτικής άπό ετους είς ετος αuξήσεως
του εθνικ:οu είσοδήματος, είς τήν πραγματοποίησιν τής
όποίας κατευθύνεται ή γενική οίκ:ονομικ:ή πολιτική τής
Κυβερνήσεως. 'Η κατάρτισις τοu προϋπολογισμοί) 1959
επισπεύδεται ωστε νά κ:αταστη δυνατή ή κ:ατάθεσίς του είς
τήν Βουλήν εντός τών πρώτων ήμερων τοu Φεβρουαρίου.
Παράλληλα, εγινε γνωστό δτι ό πρωθυπουργός
εΙχε, στό διάστημα τής διακοπής τ&ιν έργασιών τής
Βουλής, συμβάλει στόν καταρτισμό πλήρων προ­
γραμμάτων στούς θεμελιώδεις τομείς τής κυβερνητι­
κής δραστηριότητας. νΗδη, στίς 8 'Ιανουαρίου, θά
άνακοινωθεί, πρώτο, τό είδικό πρόγραμμα έπενδύ­
σεων του ύπουργείου Δημοσίων νΕργων, ϋψους
1.048.320.000 δρχ. - έπί συνολικοί> ϋψους γιά κρα­
τικές έπενδύσεις 3.050 εκατομμυρίων.
Οί σχετικές άνακοινώσεις του ύπουργοίJ Δημο­
σίων νΕργων, Σ. Γκίκα, εχουν ώς έξής:
«Κατόπιν επανειλημμένων συσκέψεων ύπό τήν προε­
δρίαν του κ:. πρωθυπουργοί), ενεκρίθησαν πιστώσεις δρχ.
1.048.320.000 διά τήν κ:ατά τό τρέχον ετος 1959 εκτέλεσιν
εργων είς τούς διαφόρους τομείς δραστηριότητος του
ύπουργείου Δημοσίων νΕργων. 'Επίσης ενεκρίθησαν πι­
στώσεις δρχ. 199.596.000 διά τούς σιδηροδρόμους. Ό με­
γαλύτερος άριθμός των εργων προεβλέφθη ωστε νά εντα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
χθη εντός του προσωρινοί) πενταετοuς προγράμματος.
»'Η άκ:ολουθηθείσα γενική γραμμή επέβαλε τόν περιο­
ρισμόν τής διασποράς των πιστώσεων είς πολλά έργα κ:αί
τής συγκεντρώσεως των προσπαθειών είς ώρισμένα βασικά
τοιαuτα, διά τήν κ:αλυτέραν άξιοποίησιν των πιστώσεων
αuτών καί του διατιθεμένου τεχνικ:οu προσωπικ:οu κ:αί εξο­
πλισμοί). 'Η ίεράρχησις τών άναγκ:ών εγένετο βάσει άν­
τικ:ειμενικ:ών κριτηρίων, ελήφθη δέ μέριμνα ωστε εκ: των
συνεχιζομένων έργων νά χρηματοδοτηθοuν δσα δύνανται
νά περατωθοuν εντός του 1959.
»Διά τήν όδοποιίαν διετέθησαν 587 έκ:ατ., εκ τών όποί­
ων μέγα μέρος θά διατεθη διά τήν άποπεράτωσιν τών δδών
Θεσσαλονίκης-Λαρίσης, • Ηγουμενίτσης - 'Ιωαννίνων,
Φλωρίνης-Νίκ:ης, παραλλαγής Σαρανταπόρου κ:αί διά τάς
επισκ:ευάς των δδοστρωμάτων των βασικ:ωτέρων δδικ:ών
άρτηριών τής χώρας, ώς τής Λαρίσης-' Αθηνών, Φλωρί­
νης-Θεσσαλονίκ:ης- ·Αλεξανδρουπόλεως-Συνόρων, 'Ιωαν­
νίνων-' Αντιρρίου, Κορίνθου-Πατρών, Κορίνθου-Τριπό­
λεως-Σπάρτης κ:.λ.π .
»Πιστεύεται δτι, κατόπιν κ:αί τής όργανώσεως των είδι­
κ:ών ύπηρεσιών συντηρήσεως δδών κ:αί της παροχής των
συμπληρωματικών πρός τόν σκοπόν αuτών πιστώσεων, θά
προωθηθη άποφασιστικ:ώς δ σκοπός του πενταετοuς προ­
σωρινοί) προγράμματος, δπως άποκ:τήση ή ·Ελλάς ίκ:ανο­
ποιητικ:όν δδικ:όν δίκτυον.
»Λιμένες - άερολιμένες
»Διά τήν ίκ:ανοποίησιν επειγουσών άναγκ:ών τών μικρών
λιμένων διετέθησαν 16 έκ:ατ., τά όποία ενισχυόμενα κ:αί εκ:
των αuξηθέντων εσχάτως εσόδων τών τοπικ:ώv Λιμενικών
Ταμείων, ύπολογίζεται δτι θά βελτιώσουν οuσιωδώς τάς
συνθήκ:ας επιβιβάσεως κ:αί άποβιβάσεως . Μέγα μέρος τών
άναγκ:ών των μικρών άερολιμένων καλύπτεται διά των δια­
τεθεισών πιστώσεων των 19,5 έκ:ατ., άσχέτων πρός τήν
γενναίαν χρηματοδότησιν των έργων του άερολιμένος
• Ελληνικ:οu.
»Δι' εγγειοβελ τιωτικ:ά εργα εχορηγήθησαν πιστώσεις
391 έκ:ατ. δρχ. Πλήν τών μεγάλων έργων των ποταμών
'Έβρου, 'Αξιοu, • Αλιάκ:μονος κ:αί ·Αχελώου, τά όποία εύ­
ρίσκ:ονται εν πλήρει άναπτύξει κ:αί τών μικρών συνεχιζομέ­
νων, τά όποία θά περατωθοuν εντός του 1959, περιελήφθη­
σαν είς τό πρόγραμμα νέα τοιαuτα, άρκ:ετά τών όποίων
εlναι μεγίστης σημασίας, ώς τοu Νέστου, Καλαμά, 'Αχέ­
ροντος, Κωπαίδος, τά άντιπλημμυρικ:ά •Αλφειοu κ:.λ.π.
'Απεφασίσθη, εξ άλλου, ή δημοπράτησις τών εργων τοu
Πηνειοu ·Ηλείας, συνολικ:οu προϋπολογισμοί) 600 έκ:ατ.
δρχ. Διάτων ύπό εκτέλεσιν έργων κ:αί εκείνων, τών όποίων
ή εκτέλεσις πρόκειται νά άρχίση προσεχώς, προβλέπεται
ή άποπεράτωσις των τεχνικών εργων ώς άπαραίτητος
προϋπόθεσις διά τήν άξιοποίησιν εδαφών πολλών έκ:ατομ­
μυρίων στρεμμάτων.
>>'Η βάσει τοu τελευταίου νόμου τοu ύπουργείου Γεωρ­
γίας συμμετοχή των ώφελουμένων είς τάς δαπάνας των ερ­
γων, δημιουργεί προοπτικ:άς λίαν ενθαρρυντικ:άς διά τήν
έτι περαιτέρω άνάπτυξιν τής δραστηριότητος είς τόν τομέα
τών εγγειοβελτιωτικών έργων, πρός μεγίστην ώφέλειαν
της εθνικής οίκ:ονομίας.
»'Ύδρευσις- Κτίρια- Συγκ:οινωνίαι
 ΘΕτΙΚΕΣ ΕΚτΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ τΙΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ
»Διά τήν ένίσχυσιν τής ύδρεύσεως κωμοπόλεων καί μι­
κρών πόλεων διετέθησαν 19,5 έκατ., τά όποία ένισχυόμενα
καί έκ τών τοπικών πόρων, θά βελτιώσουν σημαντικώς τήν
ύφισταμένην κατάστασιν είς μικρά &.στικά έπαρχιακά κέν­
τρα . Πιστώσεις έκ 14,5 έκατ . έδόθησαν έπίσης διά τήν
&.ποπεράτωσιν σημαντικών δημοσίων κτιριακών έγκατα­
στάσεων, έν αίς καί τοϋ Κυβερvείου Θεσσαλονίκης.
» ' Εκ τών διατεθεισών πιστώσεων δι ' ~ργα όδοποιίας
καί έγγειοβελτιωτικά, είναι &.ξιοσημείωτον ότι ύπέρ τά 30
έκατ. προορίζονται διά μελέτας, οϋτως ωστε νά έξασφαλί­
ζεται ή ϋπαρξις πλήρους καί όριστικής μελέτης πρό τής
ένάρξεως οίουδήποτε ~ργου . Σημαντικαί πιστώσεις διατί­
θενται ~πίσης διά τούς σιδηροδρόμους, rοστε νά άναμένε­
ται κατά τό 1959 σημαντική βελτίωσίς των . Οϋτω οί ΣΕΚ
διά τήν προμήθειαν συγχρονισμένου ύλικοϋ καί ~ναρξιν
διπλασιασμοϋ τών γραμμών 'Αθηνών - Οίνόης καί Θεσ­
σαλονίκης- Πλατέος χρηματοδοτοϋνται διά 162 έκατ. 'Εξ
c'iλλου, είς τούς ΣΠΑΠ παρέχεται πίστωqις 37,5 έκατ . διά
προμήθειαν ύλικοϋ καί liλλας βελτιώσεις.
»Καταλήγων έπιθυμώ νά ύπογραμμίσω ότι ή έπιτυχής
οίκονομική πολιτική τής Κυβερνήσεως έπέτρεψε τήν λίαν
ηuξημένην, έν σχέσει μέ τά προηγούμενα ~τη, χρηματοδό­
τησιν τών διαφόρων τομέων τοϋ ύπουργείου Δημοσίων
nΕργων καί κατέστησε δυνατήν τήν σύνταξιν τοϋ νέου αu­
τοϋ εuρυτάτου προγράμματος ~ργων» .
3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
' Ο άρχηγός τοϋ ΓΕΣ, άντιστράτηγος Σειραδά­
κης, σέ έπισκόπηση τfjς καταστάσεως των 'Ενόπλων
Δυνάμεων στή διάρκεια τοϋ 1958, ύπογραμμίζει δτι,
δπως εχει καταδειχθεί άπό τίς άσκήσεις πού πραγμα­
τοποιήθηκαν, τό έπίπεδο όργανώσεως καί έκπαιδεύ­
σεως τοϋ στρατεύματος ε{ναι πολύ ικανοποιητικό.
Σέ σχετικό ειδησεογραφικό δελtίο έπισημαίνεται
άκόμη :
Αί προβλέψεις διά τό άρχόμενον ~τος είναι εuοίωνοι,
διότι, είς μέν τόν τομέα τής όργανώσεως θά έπέλθουν αί
δέουσαι &.κόμη &.ναπροσαρμογαί, τά δέ μέσα διά τών όποί­
ων θά έφοδιασθή ό στρατός θά είναι περισσότερα καί μάλ­
λον συγχρονισμένα.J Προσέθεσεν ότι ή έκπαίδευσις θά συ­
νεχισθή μέ τόν αuτόν ~ντονον ρυθμόν καί δέν θά παραμε­
ληθή ή έκπαίδευσις ώρισμένων είδικοτήτων ώς καί τινων
έφέδρων, προκειμένου νά καταστοϋν καί ούτοι ίκανοί είς
τόν χειρισμόν τών νέων όπλων.
' Ερωτηθείς έν συνεχεί~ liν έντός τοϋ 1959 θά άποκτήση
σύγχρονο ν όπλισμόν ή ·Ελλάς καί ποίου είδους, &.πήντη ~
σεν ότι τό θέμα τοϋτο &.νάγεται είς τήν στρατιωτικοπολιτι­
κήν θέσιν τής 'Ελλάδος έν τφ πλαισίω τοϋ ΝΑΤΟ καί ότι
~χει τήν γνώμην ότι ώς πρός τόν'σύγχρονον όπλισμόν, δέν
θά πρέπει νά γίνεται σύγχυσις, διότι είναι &.νάγκη νά έφο­
διασθή δ στρατός μας διά τακτικών όπλων μακροϋ βελη­
νεκοϋς, ή &.ναγκαιότης τών όποίων κατεδείχθη έκ τών
&.σκήσεων αί όποίαι ~γιναν κατά τό παρελθόν ~τος .
Έξάλλου , ό &.ρχηγός τοϋ ΓΕΝ , άντιναύαρχος Κ. Τσά­
τσος &.ναφερθείς έπί τοϋ ίδίου θέματος έδήλωσεν ότι διά
τής αusήσεως τών ύπό τών 'Ηνωμένων Πολιτειών παρεχο­
μένων καυσίμων, έπετεύχθη έντονωτέρα έκπαίδευσις τών
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
337
άνδρών τοϋ Β.Ν .
Συγχρόνως , ί κανός άριθμός &.ξιωματικών καί ύπαξιω­
ματικών έξεπαιδεύθη είς σχολεία ήμεδαπής καί &.λλοδαπής
είς τήν χρήσιν νέων ήλεκτρονικών συσκευών. Ή ύψηλή
στάθμη τής έκπαιδεύσεως τοϋ Β.Ν. κατεδείχθη είς τά γυ­
μνάσια τοϋ ΝΑΤΟ, κατά τά όποία τό Β . Ν . &.πέσπασε τά
συγχαρητήρια τών διοικητών τών μονάδων.
Παραλλήλως παρελήφθησαν κατά τό διαρρεϋσαν ~τος
2 πλοία ύποστηρίξεως, 6 όχηματαγωγά καί 2 ύποβρύχια, τά
όποία κατέπλευσαν ήδη είς τά έλληνικά ϋδατα. 'Εντός τοϋ
1959 θά καταπλεύσουν τά τρία έκ τών τεσσάρων παραχω­
ρηθέντων &.ντιτοpπιλλικών. Τό τέταρτον θά καταπλεύση
κατά τάς άρχάς τοϋ 1960. Τά πλοία αuτά είναι πλήρως
συγχρονισμένα καί ίσχυρότατα 147 •
5 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ενώπιον τοϋ βασιλέως Παύλου καί τοϋ πρωθυ­
πουργοϋ Κ. Καραμανλή, ό Π. Κανελλόπουλος όρκί­
ζεται ώς άντιπρόεδρος τfjς Κυβερνήσεως καί ό Τρ.
Τριανταφυλλάκος ώς ύφυπουργός Προεδρίας Κυ­
βερνήσεως.
Δυό μέρες νωρίτερα, στίς 3 'Ιανουαρίου, ό Πανα­
γιώτης Κανελλόπουλος , μέ έπιστολή πρός τόν Κ.
Τσαλδάρη, εΙχε καταθέσει τόν τίτλο τοϋ συναρχηγοϋ
τοϋ Λαϊκοϋ κόμματος καί εΙχε παραιτηθεί άπό μέλος
του. Σέ σχετικές δηλώσεις του, άναφέρθηκε στό πε­
ριεχόμενο τfjς έπιστολfjς :
«Δι ' έπιστολής, τήν όποία ν &.πηύθυνα πρός τόν κ .
Κωνστ. Τσαλδάρην, καί ής τό περιεχόμενον &.νέλυσα καί
είς προσωπικήν μετ ' αύτοu συνομιλίαν, κατέθεσα τόν τίτ­
λον του συναρχηγοu καί παρητήθην &.πό τήν ίδιότητα του
μέλους τοϋ Λαϊκοί> κόμματος.
»υΟταν, όλίγον πρό τής διαλύσεως τής προηγουμένης
Βουλής, έδέχθην τήν προσφοράν τοu κ. Τσαλδάρη καί
έγενόμην συναρχηγός του Λαϊκοί> κόμματος, έπέκειτο μά­
χη έκλογική. Εύρεθείς, ώς γνωστόν, έν διαφωνί~ πρός τόν
&.ρχηγόν τής ΕΡΕ, μεθ' ού ~ως τότε συνειργαζόμην κοινο­
βουλευτικώς , ένόμισα ότι έδικαιούμην νά &.ναλάβω μετά
τοu κ. Τσαλδάρη τόν δυσχερέστατον έκλογικόν &.γώνα διά
τήν &.νασυγκρότησιν τοu Λαϊκοϋ κόμματος. Τό &.ποτ'έλεσμα
τών έκλογών ύπήρξε διδακτικόν δι' όλους τούς πολιτικούς
ήγέτας, &.κόμη καί δι ' έκείνον ό όποίος έξfjλθε νικητής .
' Ως πρός έμέ, είχε τήν ~ννοιαν ό'iι ή πολιτική παράταξις,
είς ή ν ήθικώς &.νήκω καί άπό τήν όποίαν &.νέμενα νά συμβά­
λη είς τήν &.νασυγκρότησιν τοϋ Λαϊκοί> κόμματος, δέν ή θέ­
λησε νά έγκρίνη τήν προσπάθειάν μου. Ή προσωπική έν
τφ νομφ 'Αχαίας έπιτυχία μου, δι ' ήν είμαι εύγνώμων πρός
τούς έκλογείς τής ίδιαιτέρας περιφερείας μου, δέν μοu δί­
δει τό δικαίωμα νά ίσχυρισθώ ότι ένεκρίθη γενικώτερον ή
πρωτοβουλία μου. 0{ άπαρτίζοντες τήν μεγάλην πολιτικήν
παράταξιν, είς ήν άνήκω, δέν ήθέλησαν νά ίδουν διασπώ­
μενον ή ~στω ούσιωδώς μειούμενον τό ύπό τόν κ . Κ . Καρα­
μανλfjν κόμμα, τό όποίον θέλουν νά βλέπουν ταυτιζόμενον
πλήρως πρός τήν όλην παράταξιν . Κινούμενοι ύπό ίσχυ­
ροu ίστορικοu ένστίκτου, προέβλεψαν καί προεξόφλησαν
τήν έθνικήν &.νάγκην, ή όποία σαφώς προέκυψεν έκ του
338 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΌ

Ή είσοδος στήv Κυβέρνηση τοv Π. Καvελλόπουλου, ώς άvτιπροέδρου,

άποτέλεσε σημαντικό πολιτικό γεγονός.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 Ο Π. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥ ΛΟΣ ΑΝτΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
άποτελέσματος των έκλογων καί ή όποία έπιβάλλει νά
ύπάρχη ίσχυρά καί ένιαία κυβερνητική παράταξις.
»Συμμεριζόμενος τήν όρθήν στάσιν τοϋ έλληνικοϋ
λαοϋ, άπέφυγα μετά τάς έκλογάς πάσαν κομματικήν ύπέρ
τοϋ Λαϊκοϋ κόμματος δραστηριότητα, διότι τοιαύτη δρα­
στηριότης ~ καί έάν άκόμη, πράγμα λίαν άπίθανον, εΙχεν
έλπίδα τινά σχετικως έπιτυχίας- θά επρεπε νά άποβλέψη
είς τήν έντός καί έκτός τής Βουλής άπόσπασιν δυνάμεων
άπό τήν κυβερνηtικήν παράταξιν. Έξ liλλου, όμως, δέν
μοu έπετρέπετο νά διατηρήσω, χωρίς νά τά άσκω πραγμα­
τικως, τά δικαιώματα, τά όποία δ κ. Κ. Τσαλδάρης έlχε τήν
καλωσύνην νά μοϋ παραχωρήση.
»Αuτή εΙ ναι ή έξήγησις τής πράξεως, είς τήν δποίαν
προβαίνω σήμερον. Είς rορας, liλλωστε, καθ' liς, μέ προ­
φανή ζημίαν τοϋ κοινοβουλευτισμοί) καί τοϋ εθνους, πλη­
θύνονται οί άρχηγοίκομμάτων καί oi ύποψήφιοι άρχηγοί,
ένόμισα ότι ήτο τοόλάχιστον θεμιτή καί ή ίδική μου άντί­
στροφος φιλοδοξία».
6 IANOYAPIOY 1959
'Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, μέ σκοπό νά
ενισχύσει τούς τομείς τής εκπαιδεύσεως καί τής
ύγείας, άποψασίζει νά διαθέσει στούς άρμοδίους φο­
ρείς εκτακτες πιστώσεις 61.000.000 δραχμών.
'Αναλυτικά, οί πιστώσεις θά διατεθοuν γιά τήν
άνέγερση 150 μονοταξίων δημοτικών σχολείων σέ
όρεινές 'καί άκριτικέςπεριοχές (15.000.000), τή χορή­
γηση άπό τό ΙΚΥ 100 ύποτροφιών τεχνικών, άποφοί­
των άνωτάτων σχολών μέ ε{δικότητες χρήσιμες γιά
τήν ο{ιcοvομική άνάπτυξη τής χώρας (15.000.000), τή
συμπλήρωση τών κτιριακών εγκαταστάσεων τής
Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης (10.000.000),
τή συμβολή στόν άντικαρκΊνικό άγώνα (15.500.000),
τήν άνανέωση !Cαί συντήρηση τών κτιριακών καί
μηχανολογικών εγκαταστάσεων του σανατορίου «Σω­
τηρία» (1.500.000) καί τήν όλοκλήρωση τών εργων
επεκτάσεως τής Διεθνοuς 'Εκθέσεως Θεσσαλονίκης
( 1.500.000).
9 IANOYAPIOY 1959
'Υπό τήν προεδρία του πρωθυπουργοί), συγ!Cρο­
τείται στό Πολιτικό Γραφείο σύσκεψη μέ τή συμμε­
τοχή τών ύπουργών Συvτονισμοu, Προεδρίας, Γεωρ­
γίας, 'Εμπορίου καί Βιομηχανίας, του διοικητή τής
'Εθνικής Τραπέζης, έκπροσώπων τών βιομηχάνων,
τών είσαγωγέων, τής Πανελληνίου · Συνομοσπονδίας
Γεωργικών Συνεταιρισμών καί του Έμπορικοu - Βι­
ομηχανικοί) 'Επιμελητηρίου 'Αθηνών. Σκοπός τής
συσκέψεως ηταν ή εξέταση τών προοπτικών πού δια­
νοίγονται άπό τίς πρόσφατες συμφωνίες τής Βόννης,
οί όποίές προσφέρουν στήν έλληνική ο{κονομία τή
δυνατότητα νά άποκτήσει τόy άναγκαίο εξοπλισμό
γιά τή βιομηχgνική της άνάπτυξη, καθώς καί τά μέ­
σα πού, ενισχύοντας τή συναλλαγματική θέση τής
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
339
χώρας, θά διευκολύνουν τήν εκτέλεση δύσκολα πρα­
γματοποιήσιμων μεγάλων εργων- πέρα άπό τό πρό­
γραμμα δημοσίων έπενδύσεων.
Εtδικότερα, τό σχετικό εΙδησεογραφικό δελτίο
άναφέρει τά άκόλουθα:
'Ιδιαιτέρως αί βιομηχαvικαί πιστώσεις, των δποίων δύ­
νανται νά κάμουν χρήσιν, είς οίανδήποτε εκτασιν καί ίδι­
ωτικαί έπιχειρήσεις , άποτελοϋν πηγήν, ή όποία άξιοποι­
ουμένη καταλλήλως ε{ναι είς θέσιν νά συμβάλη άποτελε­
σματικως είς τήν άνάπτυξιν τής έλληνικής βιομηχανίας
διά τής ίδρύσεως νέων, βιομηχανικων μονάδων καί διά τής
άνανεώσεως καί έκσυγχρονισμοϋ ύφισταμένων. Παραλλή­
λως, τά χρηματοδοτικά μέσα, τά όποία έξησφαλίσθησαν
διά των έν λόγφ οίκονομικων συμφωνιων παρέχουν τήν
εύκαιρίαν τόσον είς τό Κράτος, δσον καί είς τάς ίδιωτικάς
έπιχειρήσεις νά πραγματοποιήσουν έπενδύσεις, αί όποίαι
θά όδηγήσουν τήν έλληνικήν οίκονομίαν είς άνώτερα έπί­
πεδα δραστηριότητος καί άπασχολήσεως καί είς τήν βελ­
τίωσιν τοϋ βιοτικοϋ έπιπέδου τοϋ λαοϋ.
'Εν οψει των άνωτέρω, δ κ. Καραμανλής έκάλεσε τάς
παραγωγικάς τάξεις όπως, ώς πραγματικοί φορείς τοϋ οί­
κονομικοϋ βίου της χώρας, άναπτύξουν τήν άπαιτουμένην
δραστηριότητα καί πρωtοβουλίαν διά τήν άξιοποίησιν
τών είς τήν διάθεσίν των τιθεμένων μέσων. Τό Κράτος,
εΙπεν, ηναγκάσθη καί άναγκάζεται είς διαφόρους περιπτώ­
σεις νά ύποκαθιστά τήν ίδιωτικήν πρωτοβουλίαν καί νά
άναλαμβάνη εργα, τά όποία, έκ της φύσεώς των δέν άνή­
κουν είς αότό, άλλ' είς τούς ίδιώτας. Καί τοϋτο διότι έλ­
λείπει τό ίδιωτικόν ένδιαφέρον. Κατ' αότόν τόν τρόπον τό
Κράτος μεταβάλλεται είς έπιχειρηματίαν , ένω αί πολιτικαί,
κοινωνικαί καί οίκονομtκαί άρχαί, αί όποίαι τό διέπουν,
εΙναι αί άρχαί της έλευθέρας δημοκρατικής οίκονομίας.
Ρόλος τοϋ Κράτους εΙναι νά δημιουργήση τάς καταλλή­
λους προϋποθέσεις καί τά πλαίσια, έντός των δποίων νά
άναπτυχθη ή ίδιωτική δραστηριότης, ή όποία θά έξασφα­
λίση τήν πρόοδον της οίκονομίας . 'Ανήκει όμως είς τούς
ίδιώτας επιχειρηματίας περαιτέρω ή εόθύνη νά έκμεταλ­
λευθοϋν τάς παρεχομένας δυνατότητας.
Αί πρόσφατοι οίκονομικαί συμφωνίαι μετά της Γερμα­
νίας, προσέθεσε, συνέβαλαν είς τήν δημιουργίαν έσωτερι­
κων καί έξωτερικων εόνοϊκων προϋποθέσεων, διά νά άναλά"
βη τό ίδιωτικόν κεφάλαιον τήν πρωτοβουλίαν καί τόν ρό­
λον πού τοϋ άνήκει.
'Εν συνεχείq ώμίλησαν οί έκπρόσωποι των παραγωγι­
κων τάξεων, οί όποίοι ηόχαρίστησαν τόν κ. Καραμανλην
διά τήν πρόσκλησιν καί έξηραν άφ' ένός μέν τήν ίδιαιτέ­
ραν σημασίαν τήν όποίαν εχουν διά τήν οίκονομίαν της
χώρας αί -έλληνογερμανικαί συμφωνία ι καί άφ' έτέρου τό
γεγονός ότι πράγματι σήμερον διά πρώτην φοράν έδημι­
ουργήθησαν αί συνθήκαι άσφαλείας, σταθερότητος καί
έμπιστοσύνης, α.ί όποίαι άποτελοϋν βασικήν προϋπόθεσιν
διά τήν άνάπτυξιν των παραγωγικων δυνάμεων της χώρας .
Οί έκπρόσωποι τωνπαραγωγικων τάξεων, άφοϋ διετύ­
πωσαν κεχωρισμένως εκαστος τάς ίδίας αύτοϋ παρατηρή­
σεις, ύπεσχέθησαν ότι συντόμως θά ύποβάλουν, άνταπο­
κρινόμενοι είς τήν πρόσκλησιν τοϋ κ. πρωθυπουργοϋ, τάς
άπόψεις των έγγράφως περί τοϋ προσφορωτέρου, κατά τήν
γνώμην των, τρόπου άξιοποιήσεως των έλληνογερμανικων
340 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
συμφωνιών καί τών προσφερομένων γενικώτερον δυνατο­
τήτων148 .
9-11 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο πρωθυπουργός και υπουργός 'Εξωτερικών
τής 'Ιταλίας, 'Αμιντόρε Φανφάνι, πραγματοποιεί
έπίσημη έπίσκεψη στήν 'Αθήνα.
Οί έλληνοϊταλικές συνομιλίες άρχισαν εύθύς με­
τά τήν άφιξη του Ίταλοu πρωθυπουργοί\ καί τήν
έπίσημη ύποδοχή του άπό τόν Κ. Καραμανλή στό
άεροδρόμιο του 'Ελληνικοί\ καί δλοκληρώθηκαν
τήν έπομένη, 10 'Ιανουαρίου.
Στό περιθώριο τών έπισήμων συνομιλιών, δ Κ.
Καραμανλής ε{χε τήν εύκαιρία νά άπευθύνει στόν
'Ιταλό όμόλογό του, στή διάρκεια δείπνου πού παρέ­
θεσε πρός τιμή του, τήν άκ:όλουθη προσφώνηση:
«Κύριε πρόεδρε,
»Εlναι μεγάλη ή τιμή καί ή χαρά, τήν δποίαν
αΙσθάνομαι 6ποδεχόμενος .τόν πρωθυπουργόν τής
φίλης καί συμμάχου 'Ιταλίας.
»'Η έπίσκεψίς σας, κ. πρόεδρε, άποτελεί νέα ν έκ­
δήλωσιν τών στενών σχέσεων φιλίας καί συνεργασί­
ας, αϊτινες συνδέουν τάς δύο χώρας μας καί τών
δποίων τήν περαιτέρω άνάπτυξιν ζωηρώς έπιθυμοίJ­
μεν.
»Είς τήν περιοχήν αύτήν, ή δποία 6πfjρξε τό λί­
κνον τοίJ δυτικοίJ πολιτισμοίJ, ή έλληνική καί ή ίτα­
λική φυλή έδημιούργησαν καί έκληρονόμησαν είς
ήμiiς τό πνείJμα τής κλασικής φιλοσοφίας καi τοίJ
χριστιανισμοίJ. 'Η άρχαία αύτή παράδοσις άνανεου­
μένη εiς τό ρείJμα τώναiώνων, άπετέλεσενli.ρρηκτον
πνευματικόν κρίκον, δ δποίος συνήνωσε τούς λαούς
μας διά τής δημιουργίας ένός κοινοίJ πολιτισμοίJ.
» Έξ Ιi.λλου, οί παράλληλοι άγώνες διά τήν έλευ­
θερίαν καί τήν έθνικήν άποκατάστασιν, τούς δποίους
άπό τοίJ παρελθόντος αίώνος διεξήγαγαν δ έλληνι­
κός Καί δ Ιταλικός λαός, ένίσχυσαν τήν συναίσθησιν
τών κοινών συμφερόντων καί τήν άμοιβαίαν συμπά­
θειαν, τή ν δποίαν δέν έκλόνισαν ούτε αί ζοφεραί ήμέ­
ραι τοίJ πολέμου.
» Ό έλληνικός λαός παρακολουθεί μέ ίδιαίτερον
ένδιαφέρον τάς έπιτελουμένας προόδους είς τήν χώ­
ραν σας καί χαιρετίζει τήν νέαν Ίταλίαν, ή δποία,
χάρις εiς τό δημιουργικόν πνείJμα τοίJ λαοίJ της καί
τήν ίκανήν ήγεσίαν της, ήδυνήθη ταχέως νά έξελι­
χθή καί νά καταστή σημαντικός παράγων διά τήν
ζωήν τοίJ δημοκρατικου κόσμου.
;;Ε{μαι εύτυχής, διότι οί πατροπαράδοτοι δεσμοί
ο{ συνδέοντες τάς χώρας μας, σταθερώς άναπτύσον­
ται έντός του πλαισίου τών γενικών καί τών άμοι­
βαίων συμφερόντων. 'Επί του πολιτικου πεδίου ή
έλληνοϊταλική φιλία άποτελεί σήμερον στοιχείον
σταθερότητοςκαί είρήνης. Ή 'Ελλάς καί ή 'Ιταλία,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
άνήκουσαι εiς τόν έλεύθερον δημοκρατικόν κόσμον,
ε{ναι προσηλωμέναι εiς τούς σκοπούς τής 'Α τλαντι­
κής Συμμαχίας, ή δποία άποβλέπει είς τήν προάσπι­
σιν τής έθνικής άνεξαρτησίας καί τήν έξασφάλισιν
τών άνθρωπίνων έλευθεριών.
;; 'Ο δυτικός κόσμος έχει άναλάβει τεράστιο ν έρ­
γον, τό δποίον, δtά νά έπιτύχη, δέν πρέπει νά περιο­
ρισθή είς τόν καθαρώς στραfιωτικόν άμυντικόν το­
μέα. "Οπως είς κάθε κρίσιμον ίστορικήν έποχήν, τά
πλέον άποτελεσματικά όΠλα εlναι τά ήθικά καί τά
ίδεολογικά. Τήν κυριωτέραν δύναμιν τής δημοκρα­
τικής συμμαχίας άποτελουν αί άρχαί τής δικαιοσύ­
νης καί τής έλευθερίας. Μέ τόν σεβασμόν καί τήν
ύποστήριξιν τών άρχών αύτών θά δυνηθώμεν νά έμ­
πνεύσωμεν έμπιστοσύνην εiςτούς λαούς.
;; 'Αλλά, ή έλευθερία, - όπως καί ή είρήνη, πρέπει
νά ε{ναι γενικαί καί άδιαίρετοι. Εlναι άπαράδεκτον
νά τάς άναγνωρίζωμεν είς ήμiiς καί νά τάς άρνούμεθα
εΙς τούς Ιi.λλους. Ή έλευθερία δέν εlναι προνόμιον
τών Ισχυρών, άλλά φυσικόν δικαίωμα όλων τών άν­
θρώπων.
;;Δέν δύναμαι ένταυθα νά μή μνημονεύσω τόν
άγώνα του κυπριακου λαου διά τήν άπόκτησιν τής
άνεξαρτησίας του. Ή 'Ελλάς ίσταται συμπαραστά­
τις εiς τόν ίερόν αύτόν άγώνα, πιστεύουσα ότι τό ση­
μερινόν καθεστώς δέον τό ταχύτερον νά λήξη εlς τήν
νήσον αύτήν, ifτις 6πήρξε λίκνον πολιτισμου καί
ifτις δέον νά ίδη όλους τούς κατοίκους της έλευθέ­
ρους καί εύημερουντας. Νομίζω ότι εlναι καθήκον
όλων τών έλευθέρων έθνών νά ύποστηρίξουν τό δί­
καιον αύτό αίτημα. Ή ίκανοποίησίς του δέν ε{ναι
μόνον πρiiξις δικαιοσύνης, άλλά καί σκοπιμότητος,
διότι θά ένισχυθή διεθνώς τό ήθικόν κυρος του δη­
μοκρατικου κόσμου.
;>Διανύομεν σήμερον, κύριε πρόεδρε, περίοδον
διεθνους άσταθείας, ή δποία δύναται νά προσλάβη
έπικινδύνους έξελίξεις.
;>Ή 'Ελλάς έχει πλήρη έπίγνωσιν τών κινδύνων
αύτών καί έπιθυμεί νά συντονίση τάς ένεργείας της
μετά τών Ιi.λλων συμμάχων χωρών διά τήν περιφρού­
ρησιν τής διεθνους τάξεως, έντός του πλαισίου τών
άρχών, τάς δποίας προβλέπει δ χάρτης τών 'Ηνωμέ­
νων 'Εθνών.
;> ΥΕχομεν άπόλυτον άνάγκην είρήνης καί κοινωνι­
κής σταθερότητος διά νά έπιδοθώμεν άπερίσπαστοι
εiς τό μέγα έργον βελτιώσεως τών συνθηκών ζωής
τών λαών μας καί νά άξιοποιήσωμεν χάριν αύτών τάς
τεραστίας έπιστημονικάς καi τεχνικάς προόδους τής
έποχής μας. Τό μέγα αύτό έργον προϋποθέτει εiρηνι­
κήν διαβίωσιν τών έθνών, άλλά καί άπαιτεί πραγμα­
τοποίησι ν τής εύρωπαϊκής ένότητος, άνάπτυξιν της
άλληλεγγύης καί θετικήν 6ποβοήθησιν τών οίκονο­
μικώς άσθενεστέρων χωρών.
;>Γνωρίζω καί έκτιμώ Ιδιαιτέρως τάς προσπαθείας
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΦΑΝΦΑΝΙ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
σας πρός τήν κατεύθυvσιν αύτή ν, τάς δποίας σταθε­
ρώς άκολουθείτε μέ πλήρη άντίληψιν τής πραγματι­
κότητος.
»Κύριε πρόεδρε, εlμαι εύτυχής διαπιστώv δτι είς
τά μεγάλα θέματα τής διεθνούς πολιτικής αί άπόψεις
μας συμπίπτουν πλήρως, καί ίδίως είς δ, τι άφορii τάς
σχέσεις μας μέ τόν άραβικόν κόσμον. Χαιρετίζω
έπίσης μέ μεγάλην ίκανοποίηciιν τήν έπιθυμίαν τών
Κυβερνήσεών μας δπως άναπτυχθοvν περαιτέρω αί
ύφιστάμεναι φιλικαί σχέσεις είς δλους τούς τομείς
συμφώνως πρός τά αlσθήματα τών λαών μας.
»Πιστεύω δτι ή τόσον γόνιμος έλληνοϊταλική
φιλία καί συνεργασία θά παραμείνη πάντοτε lσχυρά
καί θά άποβή έπωφελής διά τά κοινά ήμών συμφέ­
ροντα καί διά τήν έvότητα τής Εύρώπης.
»Αiσθάνομαι ίδιαιτέραν χαράν, διότι χάρις είς τήν
φιλόφρονα έπίσκεψίν σας, έδόθη νέα εύκαιρία ένι­
σχύσεως τών ύφισταμένων δεσμών».
Στήν άντιφώνησή του, ό 'Ιταλός πρωθυπουργός
εΙπε:
«Κύριε πρόεδρε,
»ΕΙναι πάντοτε μεγάλη τιμή νά φέρη τις τόν χαιρετι­
σμόν του λαοί> του είς φίλον εθνος. 'Όταν τό φίλον εθνος
-δπως είς τήν περίπτωσιν ταύτην- φέρη τό άθάνατον
όνομα τής ·Ελλάδος καί ή χώρα ή όποία τό χαιρετά όνομά­
ζεται 'Ιταλία , ή μεγάλη αϋτη τιμή γίνεται αύτόχρημα
έξαιρετικόν προνόμιον. Έκ τούτου συναισθάνομαι συγκί­
νησιν καί εύθύνην.
»'Η φύσις εκαμε γείτονας τάς δύο ήμών χώρας. 'Η ίδι­
οφυία των κατοίκων συνήνωσε ταύτας άπό των άπωτέρων
χρόνων είς πολυάριθμα εργα πολιτισμοί>. Οϋτως ώστε
πρώτον σείς πλησίον μας καί επειτα ήμείς πλησίον σας
έκθέσαμεν άπό κοινοί> σκέψεις σπανίας ίκανότητος καί
γνώσεις παντός είδους καί διά γενναιοδώρου χειρός έδαψι­
λεύσαμεν είς δλους τούς λαούς τής Μεσογείου εναν ίδιαίτε­
ρον πολιτισμόν. Κατά τήν άκμήν του πολιτισμοί> τούτου
ήλθεν άκριβώς είς τάς 'Αθήνας έπί τής 'Ακροπόλεως ό έκ
Ταρσοί> Παί>λος, ϊνα δώση είς αύτόν νέαν καθιέρωσιν, ή
όποία έπισφραγισθι=;ίσα έν Ρώμ1J διά τοί> μαρτυρίου τών
'Αποστόλων, εμελλε νά άνοίξη είς τούς λαούς τούτους
παγκοσμίους όρίζοντας.
»Ουδείς λαός δύναται νά άγνοήση τοιαύτας άφετηρίας.
'Αλλ' έάν δι' δλους τούς λαούς ή άνάμνησις αύτών εΙ ναι
θέμα συλλογής, διά τό έλληνικόν εθνος καί διά τό ίταλικόν
ε{ναι λόγος έπηυξημένης εύθύνης.
»Πολλοί λαοί άγωνίζονται πρός ύπεράσπισιν τών άξι­
ων, αϊτινες περιήλθον είς αύτούς άπό τήν 'Ακρόπολιν καί
τό Καπιτώλιον. ~ Αλλοι λαοί άγωνίζονται διά νά τάς κατα­
κτήσουν, εστω καί δταν ή προπαγάνδα προσπαθή άπατη­
λώς νά τούς πείση νά άπαρνηθοί>ν τάς άξίας αύτάς. Οί λαοί
μας εχουν τό ίστορικόν καθήκον νά άνανεώσουν -προ­
στατεύοντες καί άποδεικνύοντες τήν διηνεκή άποτελεσμα­
τικότητά των- τάς άξίας ταύτας, τάς όποίας ή Θεία Πρό­
νοια ένεπιστεύθη είς ήμάς άνά τάς χιλιετηρίδας ϊνα τάς
γνωρίσωμεν καί τάς διαδώσωμεν.
»'Η έλληνοϊταλική φιλία -άναγεννηθείσα ετι ίσχυρο-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
341
τέρα κατόπιν όδυνηράς άμαυρώσεως- άποκαλύπτει τήν
εμφυτον συναίσθησιν, ijν εχουν οί λαοί μας περί τής άπο­
στολής, τήν δποίαν τό ίστορικόν παρελθόν καί τά σύγχρο­
να γεγονότα καλοί>ν αύτούς νά έκπληρώσουν. Είς τήν σω­
φροσύνην τών άρχηγών καί των Κυβερνήσεων έναπόκειται
νά ένισχύσουν τήν λαϊκήν διαίσθησιν καί νά όδηγήσουν
τά δύο εθνη είς τήν άπό συμφώνου άνάπτυξιν κοινής δρά­
σεως. 'Η δράσις αϋτη εχει ώς ίδιαίτερον γεωγραφικόν χώ­
ρον τήν Μεσόγειον Θάλασσαν, ίδιαιτέρως δέ τήν άνατολι­
κήν αύτής πλευράν, άλλ' ούδενός τήν προσοχήν διαφεύγει
δτι έργαζόμενοι διά τήν πρόοδον καί τήν είρήνην των λα­
ών, οϊτινες περιβάλλουν τήν Μεσόγειον, ένεργοί>μεν, ίδίως
τήν στιγμήν ταύτην, διά τήν πρόοδον καί τήν είρήνην του
κόσμου.
»·Ηνωμένοι είς άμυντικήν κοινότητα, ή όποία άπό δε­
καετίας έγγυάται τήν άσφάλειάν μας, μέλη ένός παγκοσμί­
ου διεθνοί>ς όργανισμοί> έπιδιώκοντος είρηνικούς σκο·
πούς, οί λαοί τής 'Ελλάδος καί τής 'Ιταλίας -όδηγούμε­
νοι ύπό των άντιστοίχων Κυβερνήσεων- δύνανται καί θέ­
λουν νά έκπληρώσουν τά είδικά των καθήκοντα έν πνεύμα­
τι όλονέν έγκαρδιωτέρας φιλίας καί γονίμου συνεργασίας.
»Διαπιστώσαμεν όμοί> κατά τάς ήμέρας ταύτας δτι μία
τοιαύτη έκπλήρωσις καθηκόντων ε{ναι δικαία, ε{ναι δυνα­
τή καί ε{ναι ποθητή δι' ήμάς καί διά τόν κόσμον.
»Οί λόγοι, τούς όποίους έξεφράσατε, κύριε πρόεδρε, λέ­
γουν δτι ή 'Ελλάς εχει στερράν άπόφασιν νά ένεργήση
πρός τοιαύτην έκπλήρωσιν. Εύχαριστών διά τήν θέρμην
τής φιλίας, ήτις έπεδείχθη είς τήν χώραν μου καί είς έμέ,
σάς δηλώ εύχαρίστως δτι ή 'Ιταλία συμμερίζεται τάς προ­
θέσεις ταύτας.
>>Τά αίσθήματα, τά όποία κύριε πρόεδρε, εύηρεστήθητε
νά έκφράσητε πρός έμέ διά τήν χώραν μου, άνταποδίδω διά
τόν έλληνικόν λαόν μέ είλικρίνειαν καί θερμότητα, αϊτινες
δέν χρήζουν άποδείξεως, διότι έπιβεβαιοί>νται διά τής κα­
θημερινής πραγματικότητος. Τά αίσθήματα ταί>τα θά έξα­
κολουθήσουν νά μάς έμπνέουν πρός άνάπτυξι\ι διά παντός
δυνατοί> τρόπου των σχέσεων μεταξύ 'Ιταλίας καί 'Ελλά­
δος έν τφ συμφέροντι τών χωρών μας, τάς δποίας κατέστη­
σε σχεδόν όμόρους ή άνάπτυξις των μέσων συγκοινωνιών,
c'iτινα προτιθέμεθα νά καταστήσωμεν όλονέν καί ταχύτε­
ρα».
Μετά τήν δλοκλήρωση, έξάλλου, τ&ν έλληνοϊ­
ταλικ&ν συνομιλιών έκδόθηκε τό άκόλουθο κοινό
άνακοινωθέν:
«'Ο πρόεδρος τής ίταλικής Κυβερνήσεως καί ύπουργός
των 'Εξωτερικών, κ. 'Αμιντόρε Φανφάνι, έπεσκέφθη τάς
'Αθήνας άπό τής 9ης μέχρι τής 11 ης 'Ιανουαρίου έ.ε., κα­
τόπιν προσκλή~εως τής έλληνικής Κυβερνήσεως.
»Κατά τήν διάρκειαν τής έπισκέψεώς του, ό πρωθυ­
πουργός τής 'Ιταλίας εσχε σειράν συνομιλιών μετά του
προέδρου τής έλληνικής Κυβερνήσεως κ. Κ. Καραμανλή,
παρουσί~ τών ύπουργών Συντονισμοί> κ. Α. Πρωτοπαπαδά­
κη καί 'Εξωτερικών κ. Εόαγ. 'Αβέρωφ-Τοσίτσα, τοί> πρε­
σβευτοί> τής ' Ιταλίας καί των άρμοδίων διπλωματικών
ύπαλλήλων των δύο χω ρών. Αί συνομιλίαι, αϊτινες διεξή­
χθησαν είς άτμόσφαιραν πλήρους έγκαρδιότητος καί
άμοιβαίας έμπιστοσύνης σύμφωνον πρός τήν ύφισταμένην
342 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
στενήν φιλίαν μεταξύ τών δύο χωρών, έπεξετάθησαν έπί
τών κυριωτέρων διεθνών ζητημάτων καί ειδικώτερον έκεί­
νων, aτινα άφορουν τάς έλληνοϊταλικάς σχέσεις.
» Έξηδηλώθη εκατέρωθεν ή έπιθυμία δπως oi δεσμοί,
οί συνδέοντες τάς δύο χώρας, συσφιγχθουν ετι περαιτέρω,
έντός του πλαισίου μιας άκόμη στενωτέρας συνεργασίας.
»Ο{ δύο πρωθυπουργοί έξήτασαν έπίσης δλα τά αναφε­
ρόμενα εiς τήν οίκονομικήν καί πνευματικήν συνεργασίαν
μεταξύ 'Ιταλίας καί 'Ελλάδος προβλήματα.
»'Εντός του άνωτέρω πλαισίου συνεφωνήθη:
»Νά έπιλυθή τό έκκρεμές ζήτημα τό σχετικόν πρός τό
ύπόλοιπον έκ 15 έκατ. δολλαρίων, τιθεμένου του ώς άνω
ποσου είςτήν διάθεσιν τής έλληνικής Κυβερνήσεως, καθ'
δ μέτρον ή έξέλιξις των οίκονομικών σχέσεων μεταξύ των
δύο χωρών καθιστά τοϋτο άναγκαίον.
»Νά έπιλυθουν, άπό έλληνικής πλευράς, έν πνεύματι
φιλικής κατανοήσεως, ώρισμένα ζητήματα, άφορώντα τήν
έφαρμογήν τής Συνθήκης Ειρήνης μεταξύ τών δύο χωρών
καί σχετικά πρός τάς ίδιοκτησίας τών 'Ιταλών ύπηκόων.
»Νά συγκληθή τό ταχύτερον δυνατόν ή μικτή ίταλοελ­
ληνική έπιτροπή διά νά μελετήση τά πλέον κατάλληλα
μέτρα, 6.\στε νά καταστή ένεργοτέρα ή οικονομική συνερc
γασία μεταξύ τών δύο χωρών καί νά διευρυνθοϋν αί έμπο­
ρικαί άνταλλαγαί αότών, λαμβανομένων ύπ' όψιν τών ίδι­
αιτέρων αότών άναγκών έκ μέρους τής 'Ελλάδος νά έξα­
χθοuν ώρισμένα βασικά προϊόντα τής οικονομίας έκ μέ­
ρους τής 'Ιταλίας νά κάθιερωθή μία συμμετοχή δσημέραι
στενωτέρα εις τήν οικονομικήν άνάπτυξιν τής 'Ελλάδος.
»Νά καταβληθή προσπάθεια δπως έπιλυθοϋν έν πνεύ­
ματι φιλίας καί κατανοήσεως τά προβλήματα, aτινα ή δη­
μιουργία τής Κοινής 'Αγορaς θέτει διά τήν 'Ελλάδα.
»Νά έπιταχυνθή ή κατασκευή τών φέρρυ-μπόουτ, τά
όποία θά ένώσουν τούς λιμένας τής Νοτίου 'Ιταλίας μέ τήν
'Ελλάδα, μέ τόν σκοπόν έπίσης ν' άναπτύξουν τόν τουρι­
σμόν των δύο χωρών.
»Νά αόξηθοuν άπό ίταλικής πλευράς αί παρεχόμεναι
ύποτροφίαι είς "Ελληνας φοιτητάς, οϊτινες θά έπιλέγωνται
άπό κοινοϋ μετά τής έλληνικής Κυβερνήσεως, οϋτως 6.\στε
νά έπιταχυνθή ή δημιουργία μεγαλυτέρου άριθμοϋ είδικών
καί τεχνικών διά τούς οίκονομικούς έκείνους τομείς τής χώ­
ρας, οϊτινες εχουν ίδιαιτέραν άνάγκην αότών.
»Κατά τήν διάρκειαν τών ώς άνω συνομιλιών διεπιστώ­
θη πλήρης σύμπτωσις aπόψεων ώς πρός τήν aντιμετώπισιν
ύπό των δύο Κυβερνήσεων τής παρούσης διεθνοϋς κατα­
στάσεως καί δσον &φορa τάς προσπαθείας α{ δποίαι έπι­
βάλλεται νά καταβληθουν διάτήν προάσπισιν τής είρήνης
καί τής διεθνοϋς aσφαλείας. 'Ανεγνωρίσθη δτι ή προσή­
λωσις των δύο χωρών είς τούς σκοπούς του ΝΑΤΟ καί τοϋ
ΟΗΕ aποτελεί θετικήν έγγύησιν διά τήν διατήρησιν τής
παγκοσμίου είρήνης.
»Oi aρχηγοί τών δύο Κυβερνήσεων εμειναν σύμφωνοι
έπί τής ανάγκης δπως συντονίσουν τάς προσπαθείας των,
ϊνα συμβάλουν διά τής παγιώσεως τής aσφαλείας είς τήν
διεθνή ϋφεσιν, τήν δποίαν θεωρουν έπιθυμητήν καί πρα­
γματοποιήσιμον. Διεπίστωσαν, έπίσης , τήν &νάγκην νά
ένισχύσουν τήν διεθνή έμπιστοσύνην καί συνεργασίαν, ώς
καί τήν εόρωπαϊκήν ένότητα, συμφώνως πρός τάς άρχάς
τής έλευθερίας, τής ίσότητος καί τής συμπαραστάσεως
πρός τά ijσσονα οίκονομικώς ανεπτυγμένα Κράτη. 'Επί τij
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
εόκαιρί~ ταύττι τό θέμα τής ανεξαρτησίας τοϋ κυπριακοu
λαοu έξετέθη άπό έλληνικής πλευράς καί &πό ιταλικής
πλευράς έξεφράσθη ή εόχή δπως τό πρόβλημα τουτο έπι­
λυθή συμφώνως πρός τάς &ρχάς τής δικαιοσύνης.
»Α{ πρόσφαται έξελίξεις καί ή παροϋσα κατάστασις είς
τήν Μέσην 'Ανατολήν ετυχον έπίσης έξετάσεως έν τφ
πνεύματι τής στενής καί πατροπαραδότου φιλίας, ijτις
συνδέει τήν 'Ελλάδα καί τήν 'Ιταλίαν μέ τούς άλλους λα­
ούς τής περιοχής αότής. 'Εξ έκατέραςπλευρiiς άνεγνωρί­
σθη δτι ό σεβασμός τών νομίμων δικαιωμάτων των λαών
αότών κaί ή διεθνής συμπαράστασις πρός πραγματοποίη­
σιν τής οίκονομικής καί κοινωνικήςaναπτύξεως αότών θέ­
λουσι συντελέσει είς τήν δημιουργί~ν προϋποθέσεων είρή­
νης καί προόδου είς τήν ζωτικήν αότήν περιοχήν.
>>'Εν τέλει, δ πρόεδρος τής ίταλικής Κυβερνήσεως διε­
βίβασεν εις τήν ελληνικήν Κυβέρνησιν τήν πρόσκλησιν
τοϋ προέδρου τής ίταλικής Δημοκρατίας πρός τάς Α.Α.
Μ.Μ. τούς βασιλείς τής 'Ελλάδος δπως έπισκεφθοϋν έπι­
σήμως τήν Ίταλίαν . Τό βασιλικόν ζεϋγος απεδέχθη εόχα­
ρίστως τήν πρόσκλησιν καί θά έπισκεφθή τήν Ίταλίαν τήν
προσεχή ίiνοιξιν».
Προτου άναχωρήσει γιά τή Ρώμη, δ 'Ιταλός
πρωθυπουργός άνακοίνωσε στούς εκπροσώπους του
τύπου τήν επίσημη πρόσκληση πού άπηύθυνε ό πρό­
εδρος τής 'Ιταλικής Δημοκρατίας πρός τόν 'Έλληνα
βασιλέα καί, στή συνέχεια, aπάντησε σέ σειρά ερω­
τημάτων - άρχικά σχετικά μέ τό Κυπριακό:
«'Εξέφρασα τήν εόχήν, τήν δποίαν έπανέλαβον καί έν­
ταϋθα, δπως τό Κυπριακόν λυθή βάσει των άρχων τής δι­
καιοσύνης καί τής έλευθερίας. "Ο σον &φορά τήν πρόοδον,
είμεθα έκτός τοϋ κύκλου των αμέσως ένδιαφερομένων, &λ­
λά έκτων πληροφοριών αί δποίαι ύπάρχουν φαίνεται δτι
κατά τούς τελευταίους μήνας έσημειώθη κάποια πρόοδος».
Σέ ερώτηση, liν ή επίσκεψή του σχετίζεται μέ τό
ενδιαφέρον τής 'Ιταλίας γιά τή Μέση 'Ανατολή, εΙ­
πε ότι «ή 'Ελλάς καί ή 'Ιταλία εχουν πολλούς όμοε­
θνείς των εγκατεστημένους είς Αϊγυπτον καί ώς εκ
τούτου παρακολουθουν μετ· ίδια ι τέρου ενδιαφέρον­
τος τήν κατάστασιν είς τήν χώραν αύτήν»· καί πρό­
σθεσε ότι οί δύο χώρες «μετέχουσαι του ΝΑΤΟ καί
εύρισκόμεναι είς τόν αύτόν γεωγραφικόν χώρον,
&:κολουθουν κοινήν στάσιν εναντι τών προβλημάτων
τής περιοχής». Σέ άλλη ερώτηση, liν τά κοινά συμφέ­
ροντα τών δύο χωρών καί ό συντονισμός τής δράσε­
ώς το'υς ε{ναι δυνατό νά θεωρηθουν ώς τό πρώτο βή­
μα γιά τή δημιουργία συνεργασίας, πέραν του ΝΑ­
ΤΟ, εντός τών πλαισίων του ΟΗΕ, μέ τή σύναψη
διμερών ή τριμερών συμφωνιών ή συμμαχιών, ή μέ
τήν διεύρυνση τών ήδη ύφιστάμενων συμμαχιών,
aπάντησε ότι, μολονότι ή συμμετοχή στό ΝΑ ΤΟ δέν
άποκλείει τό δικαίωμα γιά τή σύναψη ανάλογων
συμφωνιών, δέν εχει άντιμετωπιστεί τό ενδεχόμενο
αύτό.
Σχετικά, τέλος, μέ τήν πρόθεση τής 'Ιταλίας νά
ύποστηρίξει ενδεχόμενη έλληνική αίτηση συμμετο-
 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΦΑΝΦΑΝΙ ΣτΗΝ ΑΘΗΝΑ 343

Ή έπίσκεψη καί οί συνομιλίες τοv Ίταλοv πρωθυπουργού στήν 'Α θήνα συνέβαλαν
στήν προσέγγιση τών δύο γειτονικών χωρών.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

344 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
χής στήν Κοινή 'Αγορά, παρατήρησε ότι «τό θέμα
τοuτο δέν άνήκει στίς άρμοδιότητες tνός μόνο μέ­
λους, άλλά καί στά εξι μέλη τής Κοινής 'Αγορίiψ
καί τόνισε δτι <<Οί εξι χωρες δέν θεωροuνται ώς άπο­
τελοuσαι τήν Ευρώπην, άλλ • άπλως τόν πυρήνα τής
ένιαίας Ευρώπης καί ότι, άν ύπάρχουν χωραι πρόθυ­
μοι νά άποδεχθοuν τάς ύποχρεώσεις καί τά δικαιώ­
ματα των εξι χωρων τής Κοινής 'Αγορίiς, οίαδήποτε
αίτησις έκ μέρους των θά έξετασθή ευνοϊκως».
Μετά τήν άναχώρησή του άπό τήν 'Αθήνα, ό
'Ιταλός πρωθυπουργός άπέστειλε πρός τόν ·~Ελληνα
δμόλογό του θερμό ευχαριστήριο τηλεγράφημα έκ­
φράζοντας, μέ τήν ευκαιρία αυτή, καί τή διαβεβαίω­
ση δτι «θά έργασθή ώστε αί συναφθείσαι συμφωνίαι
νά μεταβληθοuν είς πραγματικότητα καί άποτελέ­
σουν πηγήν εύημερίας διά τούς λαούς καί νέαν βάσιν
τής πατροπαραδότου φιλίας των».
[Τή σημασία πού ετεινε ijδη νά προσλάβει ή σύ­
σφιγξη των δεσμων μεταξύ ·Ελλάδας καί 'Ιταλίας, ή
όποία άπέρρευσε άπό τήν έπίσκεψη του 'Αμιντόρε
Φανφάνι στήν 'Αθήνα καί τίς συνομιλίες μέ τόν
'Έλληνα όμόλογό του, Κ. Καραμανλή, ύπογραμμί­
ζουν χαρακτηριστικά οί δηλώσεις πού θά κάμει ό
ίδιος ό 'Ιταλός πρωθυπουργός όταν, τρείς ήμέρες με­
τά τήν έλληνική πρωτεύουσα, έπισκεφθεί τό Παρίσι
καί συναντηθεί μέ τόν πρόεδρο Ντέ Γκώλ. 'Η σχετι­
κή άνταπόκριση άναφέρει:
'Ο άφιχθείς ένταuθα σήμερον 'Ιταλός πρωθυπουργός
κ. Φανφάνι έξέθεσε πρός τόν πρόεδρον Ντέ Γκώλ καί άλ­
λους Γάλλους υπευθύνους τά συμπεράσματα τών προσφά­
των συνομιλιών του μετά τών κ. κ. Καραμανλή καί Νάσερ.
'Εξ έγκύρου πηγής έγνώσθη δτι δ κ. Φανφάνι άνέπτυξε
τήν άποψιν δτι εφθασεν ή ώρα δπως δ δυτικός κόσμος
άναπροσαρμόση έπί τό ρεαλιστικώτερον τήν δλην πολιτι­
κήν του εvαντι των 'Αράβων τής Μέσης 'Ανατολής καί
ίδί~ ί:ναντι τής Αi.γύπτου, δπου διεπίστωσε τήν έπιθυμίαν
του κ. Νάσερ νά άρθοuν α{ ύφιστάμεναι μεταξύ ΗΑΔ καί
τινων εύρωπαϊκών δυνάιiεων παρεξηγή~εις, 0{ 'Ιταλοί καί
ο{ 'Έλληνες, ύπεγράμμισεν δ κ. Φανφάνι, πιστεύουν δτι
μόνον διά τής προβολής, νέας πολιτικής εναντι του άραβι­
κοu κόσμου, θά κατορθώση ή Δύσις νά άναχαιτίση τήν
περαιτέρω διείσδυσιν καί σταθεροποίησιν τής ρωσικής
έπιρροής είςτή Μέσην 'Ανατολήν. - γω βελτιώσεως των άποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων
'Επί τοϋ σημείου τούτου δ κ. Φανφάνι εΙπεν δτι
διεπιστώθη κατά τάς συνομιλίας του μετά τών χ.κ. Καρα­
μανλή καί 'Αβέρωφ .πλήρης ταυτότης άπόψεων. Είς τό
Κάιρον, προσέθεσεν, άντελήφθη δτι έπικρατεί μεγάλη έμ­
πιστοσύνη καί βαθεία έχτίμησις δλων σχεδόν των 'Αρά­
βων πρός τήν 'Ελλάδα, γεγονός τό δποίον υπαγορεύει είς
δλας τάς δυτιχάς δυνάμεις δπως έκμεταλλευθοϋν τοϋτο κα­
ταλλήλως πρός εύόδωσιν τής διαγραφομένης τελευταίως
άναπροσαρμογής τής άτλαντιχής στρατηγικής ·εi.ς δλό­
κληρον τήν περιοχήν τής Μέσης 'Ανατολής.
'Εν συνδυασμφ πρός τήν έπίτευξιν του άνωτέρω σκο­
ποί\, εΙπεν, έπιβάλλεται νά έπιτευχθή ή ταχεία διευθέτησις
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τής έλληνοτουρκικής διενέξεως διά το Κυπριακόν, λαμβα­
νομένου ίδί~ ύπ' δψιν τοu γεγονότος, δτι ή 'Ελλάς προέβη
εi.ς σοβαρώτατας θυσίας καί παραχωρήσεις. ·Η παράτασις
τής κυπριακής έκκρεμότητος, έτόνισεν δ κ. Φανφάνι, πα­
ρεμποδίζει όχι μόνον τήν άξιοποίησιν του έλληνικοϋ παρά­
γοντος πλησίον τών 'Αράβων, άλλά καί τήν άτλαντικήν
στρατηγικήν δραστηριότητα είς τά Βαλχάνια καί τήν ΏΑ.
Μεσόγειον] 149 •
10 IANOYAPIOY 1959
'Από τήν προεδρία τής Κυβερνήσεως έκδίδεται
άνακοίνωση μέ άναφορά στό κυβερνητικό εργο κατά
τό ετος 1958. Ό άπολογισμός καλύπτει όλους τούς
τομείς τής κυβερνητικής δραστηριότητας καί φέρει
στήν έπιφάνεια τή διαπίστωση ότι ή οίκονομία τflς
χώρας έπιτέλεσε περαιτέρω πρόοδο, ώστε τό κατά
κεφαλή είσόδημα νά αύξηθεί στή διάρκεια τής τριε­
τοuς διακυβερνήσεως τής χώρας άπό τόν Κ. Καρα­
μανλή, άπό 217 σέ 280 δολλάρια. Παράλληλα, άναφέ­
ρονται προβλήματα βασικής έθνικής σημασίας πού
έπιλύθηκαν στή διάρκεια τοϋ ετους, καθώς καί άλλα
πού άντιμετωπίζονται μέ τρόπο θετικό. 'Ιδιαίτερα,
τέλος, έξαίρεται ή κατάρτιση νέου ρεαλιστικοί) προ­
γράμματος οίκονομικής άναπτύξεως.
«'Ως άναλυτικώς αναφέρεται είς τάς άναχοινώσεις, είς
τάς δποίας προέβη δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως κ. Κ.
Καραμανλής κατά τήν παρελθοuσαν έβδομάδα, ή άνοδική
πορεία τής έλληνικής οίκονομίας συνεχίσθη σταθερώς καί
κατά τό ετος 1958. Είς τήν πρόοδον αύτήν συνέβαλεν ή
έξυγιαντιχή οίκονομική προσπάθεια, ήτις ένεκαινιάσθη
υπό τής έλληνικής Κυβερνήσεως κατά τό 1955. 'Η έλλη­
νική οίκονομία επαυσεν εκτοτε ν' άναπτύσσεται ύπό κα­
θεστώς πληθωρικών πιέσεων, άπεκατεστάθη ή νομισματι­
κή σταθερότης τής χώρας καί επετεύχθη μείωσις τοϋ ελ­
λείμματος του προϋπολογισμοί\ κατά τό 1956 καί ή δημι­
ουργία πλεονάσματος κατά τό 1957 καί 1958, μέ άποτέλε­
σμα τήν χρηματοδότησιν, κατά τά δύο αύτά τελευταία ετη,
του κρατικοί\ προγράμματος επενδύσεων έξ έλληνικών πη­
γών του κρατικοί\ προϋπολογισμοί\. 'Αλλά καί δ προϋπο­
λογισμός του 1959 θά dφήση έπίσης, κατά τάς ύπαρχούσας
προβλέψεις, πλεόνασμα, παρά τήν μείωσιν των έσόδων έκ
φορολογίας άνερχομένην είς 400 περίπου έκατ. δρχ., κυρί­
ως λόγφ άπαλλαγής των άγροτών έκτου φόρου κληρονο­
μίας καί παρά τήν ταυτόχρονον αϋξησιν τών δαπανών, λό­
κατά 500 περίπου έκατ. δρχ.
»'Η δημοσιονομική αότή εξυγίανσις, έν συνδυασμφ
πρός τήν έλευθερίaν των είσαγωγών, ή όποία άπετέλεσε
καί . άποτελεί βασικήν πολιτικήν τής Κυβερνήσεως, ώδή­
γησεν είς άνακοπήν των πληθωρικών πιέσεων καί τής aνο­
δικής τάσεως των τιμών, είςτρόπον ώστε, διά πρώτην φο­
ράν άπό τής άπελευθερώσεως, ή νομισματική σταθερότης,
ή όποία άπετέλει άλλοτε πρόθεσιν ά.πλώς τών Κυβερνήσε­
ων, κατέστη πραγματικότης κατά τήν διαρρεύσtχσαν τριε­
τίαν. ΕΙναι χαρακτηριστικόν δτι κατά τό παρελθόν ετος
1958 ή νομισματική σταθερότης ένισχύθη άκόμη περισσό­
τερον, ό τιμάριθμος άκριβείας ζωής ηόξήθη κατά 0,50%
 1958: ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ 345

μόνον, αί δέ ίδιωτικαί καταθέσεις ηυξήθησαν άπό 7.175 σταθεράς τιμάς 1954, τό καθαρόν άγροτικόν είσόδημα
έκατ. δρχ. κατά τόν Νοέμβριον του 1957 είς 9.420 κατά τήν άνήλθεν άπό 18.700 έκατ. δρχ. τό 1955 είς 20.800 περίπου
άντίστοιχον ήμερομηνίαν του 1958. Αί προσφάτως ύπο­ τό 1958, ήτοι ηυξήθη κατά 11%.
γραφείσαι έλληνογερμανικαί συμφωνίαι, διά των όποίων »'Αλλά καί άπό άπόψεως όγκου ή γεωργική παραγωγή
παρέχονται είς τήν 'Ελλάδα ευρύτατα ι πιστώσεις πρός τόν ηυξήθη, μέ βάσιν 100 διά τό 1935-38, είς 152,4 κατά τό 1956
ίδιωτικόν τομέα, άποτελουν επίσης χαρακτηριστικόν δε­ καί 170,1 κατά τό
1958, χάρις κυρίως είς τήν στρεμματικήν
δομένον τής έμπιστοσύνης, τήν όποίαν ενέπνευσεν ή άκο­ άπόδοσιν ή όποία ήτο άνωτέρα κατά 50%. Είδικώτερον, ή
λουθηθείσα ύπό τής Κυβερνήσεως οίκονομική πολιτική. παραγωγή σίτου άνήλθεν είς 1.750.000 τόννων κατά τό 1958
»'Η αuξησις των ίδιωτικ&ν καταθέσεων επέτρεψε τήν εναντι 1.600.000 τό 1957, 1.040.000 τό 1955 καί 867.000 τό
δι' ύγι&ν μέσων εuρυτέραν χρηματοδότησιν τής οίκονομί­ 1950.
ας, αί πρός τήν δποίαν πιστώσεις σχεδόν έδιπλασιάσθη­ »'Ανάλογοι πρός τήν αuξησιν τής παραγωγής ύπήρξαν
σαν μεταξύ του Νοεμβρίου 1955 καί τής άντιστοίχου ήμε­ καί αί συγκεντρώσεις σίτου, άνελθουσαι κατά τό 1958, ώς
ρομηνίας του 1958. Διπλασία περίπου εναντι του 1955 άλλωστε καί κατά τό 1957, είς 500 χιλ. τόννων εναντι 200
ύπήρξε καί ή πιστοδότησις τής γεωργίας κατά τό 1958, χιλ. κατά τά ετη 1955-56. Ή καθόλου εναντι του σιτικου
χωρίς νά ύπολογισθή είς αυτήν ή χρηματοδότησις διά τήν κυβερνητική πολιτική άπεδείχθη έξ άλλου άπολύτως όρ­
συγκέντpωσιν γεωργικών προϊόντων, ή όποία ύπερέβη κα­ θή, εφ· δσον, κατά τήν συγκέντρωσιν του 1958 άπερροφή­
τά τό 1958 τά 1.700 έκατ. δρχ., καθώς καί ή χρηματοδότη­ θησαν ύπό του Κράτους καί τ&ν άλευροβιομηχάνων τά
σις του καπνεμπορίου, ijτις άνήλθεν είς 1.600 έκατ. 40% δλοκλήρου τής παραγωγής εναντι 35% του 1957. Κατά
»'Εξ άλλου, ή κατά τό 1958 σημειωθείσα οίκονομική τό τρέχον ετος, αί τιμαί του σίτου ελευθέρου έμπορίου είς
δραστηριότης ώδήγησεν είς περαιτέρω αuξησιν του έθνι" τό τέλος τής συγκεντρώσεως ύπήρξαν επίσης ύψηλότεραι
κου είσοδήματος, είς τρόπον ώστε, μεταξύ των ετων 1955 των τιμών του 1957 κατά 6%, ή δέ καταβληθείσα είς τούς
καί 1958 ή συνολική αuξησις τούτου άνήλθεν είς 22% η παραγωγούς γενική μέση τιμή ήτο 4,30% εναντι 4,17 τής
7,3% κατά μέσον ορον ετησίως, σημειωθέντος ρυθμου ου­ περυσινής. 'Ως πρός τήν σταφίδα, ή Κυβέρνησις καθώρισε
σιωδώς ύψηλοτέρου εν συγκρίσει πρός τάς περισσοτέρας τιμάς άσφαλείας άνωτέρας κατά 5% διά τήν κορινθιακήν
τ&ν ευρωπαϊκών χωρών. 'Ιδιαιτέρως τό βιομηχανικόν είσό­ καί 10% διά τήν σουλτανίναν.
δημα ηυξήθη κατά 11%, η δη δέ τό κατά κεφαλήν είσόδημα »Είς τόν τομέα τ&ν καπνών εσωτερικής καταναλώσεως,
του 'Έλληνος άνέρχεται είς 280 δολλάρια τό 1958 εναντι οπου κατά τό προηγούμενον ετος εσημειώθη μία πρωτοφα­
217του 1955. νής αuξησις του όγκου τής παραγωγής, ενω ή άπορροφη­
»τέλος, ίδιαιτέρα δραστηριότης εσημειώθη κατά τό λή­ τικότης τής έλληνικής καπνοβιομηχανίας δέν ύπερβαίνει
ξαν ετος είς τόν τομέα των έπενδύσεων, αί όποίαι, είς στα­ τάς 10.000 τόννων ετησίως, έλήφθησαν θαρραλέα μέτρα
θεράς τιμάς 1954, άνήλθον άπό 8.700 έκατ. τό 1955 είς πρός άρσιν του προσωρινου άδιεξόδου. Τό Κράτος, διά νά
12.200 κατά τό 1958. 'Εξ αυτών τά 56% επραγματοποιήθη­ προστατεύση τούς καπνοπαραγωγούς, ηγόρασε 30.000 τόν­
σαν είς τούς πλέον παραγωγικούς τομείς τής γεωργίας, βι­ νους καπνών, διά τούς όποίους εδέσμευσε 30 έκατ. περίπου
ομηχανίας κ.λ.π., εναντι άντιστοίχου ποσοστου έκ 50% δολλαρίων, προβλέπεται δέ οτι εκ τής ένεργείας αυτής θά
κατά τό 1955. προκύψη τελικώς ζημία είς βάρος του Δημοσίου. τέλος, θά
»Καίτοι δ λεπτομερής άπολογισμός του επιτελεσθέντος πρέπει νά μνημονευθή ώς σοβαρόν μέτρον προστατευτικής
κατά τό 1958 κυβερνητικου εργου δέν εχει είσέτι περατωθή πολιτικής καί ή σημαντική αuξησις επιδοτήσεως των λι­
πλήρως, ίδίως ώς πρός τά άφορ&ντα τόν μήνα Δεκέμβριον πασμάτων, ύπέρ τής όποίας διετέθησαν, κατά τό 1958, 110
στοιχεία, ή κατά τομείς κρατική δραστηριότης εμφανίζε­ έκατ. δρχ., εναντι 27 έκατ. κατά τό 1955.
ται επίσης ίκανοποιητική είς άπόδοσιν, παρά τήν μεσολα­ »Τήν άγροτικήν της πολιτικήν ή Κυβέρνησις συνεπλή­
βήσασαν τρίμηνον πολιτικήν κρίσιν, ijτις διέκοψε τήν συ­ ρωσε διά τής κατασκευής εγγειοβελ τιωτικ&ν εργων είς
νέχισιν τής προσπαθείας αυτής. 'Έβρον, 'Αξιόν, 'Αλιάκμονα, Κάτω 'Αχελ&ον, Κάρλαν,
»Οϋτω, ή άγροτική πολιτική τής Κυβερνήσεως κατά τό Κακάραν κ .λ. π., διά τά όποία διετέθησαν 560 έκατ. δρχ. Είς
διαρρευσαν ετος άπέβλεψε, κυρίως, είς τήν αuξησιν τής τόν τομέα αυτόν θά πρέπει νά άναφερθή ό προγραμματι­
χρηματοδοτήσεως καί των επενδύσεων είς τόν τομέα αυ­ σμός τής έκτελέσεως 46 εγγειοβελτιωτικών εργων, διάτων
τόν, είς τήν βελτίωσιν τής ποιότητος τής παραγωγής καί όποίων θά ώφεληθουν έκτάσεις 400.000 στρεμμάτων, ή διά­
είς τήν προστασίαν των άγροτικ&ν τιμών. Τό σύνολον τ&ν θεσις κατά τό τρέχον ετος 280 έκατ. είς μικρά παραγωγικά
χορηγήσεων πρός τήν γεωργίαν άνήλθε μέχρι τής 30ής εργα, ό άριθμός των όποίων άνήλθεν είς 5.300 τό 1958
'Οκτωβρίου 1958 είς 6.300 έκατ. εναντι 3.400 έκατ. κατά εναντι 4.800 κατά τό 1957, ή άποπεράτωσις 32 σιταποθη­
τήν άντίστοιχον ήμερομηνίαν του 1955. Κατά τό ετος 1958 κών, 11 άποθηκ&ν γεωργικών εφοeι&ν καί 72 άποθηκ&ν
έξηκολούθησεν επίσης ταχύς ό ρυθμός αυξήσεως των συνεταιριστικών όργανώσεων, ή διάθεσις 40 έκατ. διά τόν
άγροτικ&ν επενδύσεων, αί όποίαι ύπολογίζεται οτι θά επανεποικισμόν των παραμεθορίων περιοχών καί 53 /;κατ.
άνέλθουν συνολικώς είς 1.500 έκατ. περίπου. 'Αλλά καί ή διά τήν καταπολέμησιν του δάκου επί 30 /;κατ. δένδρων, ή
χορήγησις δανείων μακρaς προθεσμίας, τά όποία ε{ ναι καί κατασκευή δασικών όδ&ν μήκους 200 χιλιομέτρων, καί ή
τά παραγωγικώτερα, ηυξήθη άπό 60 έκατ. δρχ. εντός του άποκατάστασις άκτημόνων καλλιεργητών επί δημοσίων
1955 είς 350 έκατ. εντός του 1958. Αί είς τοιαύτην εκτασιν έκτάσεων 109.000 στρεμμάτων.
χρηματοδοτήσεις καί επενδύσεις ε{χον ώς άποτέλεσμα τήν »τέλος, είς τόν τομέα τ&ν άγροτικ&ν βιομηχανιών,
άνοδον του γεωργικου χρηματικου είσοδήματος μεταξύ προωθήθη τό ζήτημα τής κατασκευής 2 νέων έργοστασίων
τ&ν ετ&ν I955 καί 1958 κατά 28% περίπου. 'Εξ άλλου είς γάλακτος καί ένός ζακχάρεως, καθώς καί του έργοστασίου

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

346 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
άζώτου, διά τό όποίον ύπελογίσθη ότι θά δαπανηθοϋν 35
/:κατ. δολλαρίων. Οϋτω, συνυπολογιζομένης μετά τών εγ­
γειοβελτιωτικών εργων καί τής δαπάνης διά τήν κατα­
σκευήν άγροτικών, βιομηχανικών καθώς καί τής επενδύ­
σεως είς εργα ύποδομής, τά όποία ενισχύουν εμμέσως τήν
γεωργίαν, προκύπτει ότι τό μέγιστον ποσοστόν τών οίκο­
νομικών μέσων τής πολιτείας εστράφη κατά τό 1958 είς τήν
ένίσχυσιν τής άγροτικής παραγωγής.
»Είς τόν τομέα τής βιομηχανίας έπεδιώχθη καί έπετεύ­
χθη κατά τό ετος 1958 ή επί ύγιεστέρων βάσεων χρηματο­
δότησις τών βιομηχανιών διά τό~ εκσυγχρονισμόν των καί
τήν άπόκτησιν πρώτων ύλ&ν, καί έλήφθησαν διοικητικά
μέτρα, ώστε οί όργανισμοί καί τό Κράτος νά προβαίνουν
είς τήν προμήθειαν περισσοτέρων εγχωρίων βιομηχανικών
προϊόντων. ·Αξία ίδιαιτέρας μνείας εΙναι ή κατά δύο περί­
που μονάδας μείωσις τοϋ επιτοκίου τών βιομηχανικών πι­
στώσεων καί ή κατάρτισις βασικής σημασίας νομοσχεδί­
ων διά τήν προστασίαν τής έπαρχιακής βιομηχανίας καί
τήν ενίσχυσιν τής βιοτεχνίας. 'Ιδρύθη παρά τφ ύπουργείφ
Βιομηχανίας διεύθυνσις Βιοτεχνίας καί έξησφαλίσθη χρη­
ματοδότησις καλύπτουσα πλήρως τάς άνάγκας τών βιοτε­
χνών, τέλος δέ ίδρύθη 'Οργανισμός Χειροτεχνίας-Οίκοτε­
χνίας, δ δποίος θά διαδραματίση σοβαρόν ρόλον διά τόν
συντονισμόν καί άνάπτυξιν τών παραγωγικών δυνάμεων
καί τοϋ σχολιάζοντος έργατικοϋ δυναμικοί> τής χώρας. Διά
πρώτην φοράν ελήφθησαν μέτρα ύπέρ τοϋ Ι:λληνικοϋ κι­
νηματογράφου, ώστε νά δημιουργηθή μία νέα πηγή έθνι­
κοϋ πλούτου.
»Παραλλήλως, πρός πληρεστέραν άξιοποίησιν τοϋ όρυ­
κτοϋ πλούτου τής χώρας, κατηρτίσθησαν νομοσχέδια περί
άργούντων μεταλλείων άνιχνεύσεως πετρελαίων, καθώς
καί ερεύνης ραδιοενεργών όρυκτών. Έψηφίσθη έπίσης
ύπό τής Βουλής τό Ν.Δ. 3904, τό δποίον ρυθμίζει τό άπό
μακροί> έκκρεμοϋν θέμα περί άνωτάτου όρίου θεμιτοί> μι­
σθώματος μεταλλείων, ήρχισε δέ καί ή προεργασία διά τήν
κατάρτισιν τοϋ κτηματολογίου τών μεταλλείων. Τέλος,
έπετεύχθη ή έπέκτασις τοϋ εργοστασίου εμπλουτισμοί>
μαγγανίου, Πύργου - Γρανίτου - Δράμας, ώλοκληρώθη ή
έγκατάστασις τοϋ ήλεκτρομεταλλουργικοϋ εργοστασίου
Λαρύμνης διά τήν αϋξησιν τής περιεκτικότητος άπό 3% είς
ιΟ% καί άπεπερατώθη ή μεταλλουργική έγκατάστασις
λευκολίθου Χαλκιδικήζ.
»Είς εκτέλεσιν τοϋ ένεργειακοϋ προγράμματος τής Κυ­
βερνήσεως συνεχίσθη είς τό ύδροηλεκτρικόν εργον Μέ­
γδοβα ή κατασκευή τοϋ φράγματος ϋψους 85 μ. καί άπεπε­
ρατώθη ή διάτρησις τής σήρραγος. Είς τήν Πτολεμαίδα
ήρξατο ή συναρμολόγησις τοϋ λέβητος τοϋ θερμοηλε­
κτρικοί> εργοστασίου καί εγένετο ή άγορά δευτέρας ηλε­
κτροπαραγωγοί> δμάδος άπό τήν Γαλλίαν, μετά τήν δποίαν
τό ένεργειακόν δυναμικόν τής χώρας θά αuξηθή, συνυπο­
λογιζομένης καί τής παραγωγής τοϋ Μέγδοβα κατά 275.000
κυβικά. Είς τόν τομέα τής διανομής ήλεκτρικοϋ ρεύματος,
εγένετο χάραξις γραμμής 1.500 περίπου χλμ. καί κατε­
σκευάσθησαν 1.170 χλμ. νέων γραμμών διανομής. Α{ συ­
νολικαί έπενδύσεις τής ΔΕΗ, δι. όλα τ. άνωτέρω εργα,
άνήλθον κατά τό 1958 είς 750 /:κατ. δρχ.
»τέλος, προεκηρύχθη διεθνής διαγωνισμός διά τά εργα
τοϋ ·Αχελώου καί ένεκρίθη ή προεργασία τής ΔΕΗ έπί τής
κατασκευής τών μεγάλων αuτών ύδροηλεκτρικών έγκατα-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
στάσεων, αί όποίαι άποτελοϋν άπό τοϋ ι958 σταθεράν ύπό­
δειξιν τών τεχνικών τής χώρας πρός τάς Ι:κάστοτε Κυβερνή­
σεις. ·Ο σταθμός ·Αχελώου, ίσχύος 240.000 kw θά έπιτρέ­
ψη τήν πλήρη εκβιομηχάνισιν τής 'Ελλάδος. τέλος, ύπό
τής Κυβερνήσεως συνεπληρώθη έπίσης ή μελέτη διά τά
ένεργειακά καί εγγειοβελτιωτικά εργα τής Κρήτης.
»Είς τήν περιοχήν Πτολεμαίδος έξ άλλου προωθήθη ή
έκτέλεσις των εργων τών λιγνιτωρυχείων, συνεπληρώθη
κατά τό πλείστον τό σιδηροδρομικόν δίκτυον καί συνεχί­
σθη ή συναρμολόγησις τών μηχανημάτων έκμεταλλεύσεως
τών όρυχείων. Έπερατώθησαν, έπίσης, τά νέα ναυπηγεία
Σκαραμαγκά aξίας 9 /:κατ. δολλαρίων, έτέθη είς λειτουργί­
αν τό διυλιστήριον καί ένεκρίθη ή μελέτη τής ίδρύσεως
τοϋ έργοστασίου κατασκευής πυρείων.
»Είς τόν τομέα τής έπαγγελματικής έκπαιδεύσεως θά
πρέπει νά άναφερθή ή ϊδρυσις 37 νέων σχολών, είς έκείνον
δέ τής άλιείας ή χρηματοδότησις τής κατασκευής άλιευτι­
κ&ν τής άνοικτής θαλάσσης διά τοϋ ποσοϋ τών 51 /:κατ.
δραχμών.
»Χάριν είς τάς προσπαθείας τής Κυβερνήσεως έπί τοϋ
βιομηχανικοί> τομέως, δ γενικός δείκτης άνήλθεν άλματω­
δ&ς άπό I00 κατά τό 1939 καί 183 τό 1955, είς 205 κατά τόν
Αϋγουστον τοϋ 1957καί 234κατά τόν αuτόν μήνα τοϋ 1958.
·Ως πρός τόν δείκτη ν τής παραγωγής ηλεκτρισμοί>, ούτος
άνήλθεν ετι περαιτέρω, σημειώσας Ciλμα άπό 405, κατά τό
ι 955, είς 513 κατά τόν Αuγουστον τοϋ ι 957 καί 545 κατά
τόν αuτόν μήνα τοϋ 1958. Έξεταζόμενον έν τφ συνόλφ
του, τό βιομηχανικόν είσόδημα άνήλθε τό ι958 κατii 9% έν
σχέσει πρός τό 1957, έν& κατά τό μεταξύ ι956 καί ι957
διάστημα ή αuξησις αuτή ήτο 8,4%.
»Είς τόν τομέα τών δημοσίων οίκονομικών, ώς προέκυ­
ψεν καί εκ τών συγκεντρωθέντων κατά τό ι958 τελικών
άποτελεσμάτων τοϋ οίκονομικοϋ ετους ι957, δ προϋπολο­
γισμός τοϋ ετους τούτου κατέλιπε περίσσευμα μετά τήν
κάλυψιν όλων τών κρατικών άναγκών καί άνευ νέας φορο­
λογικής επιβαρύνσεως. 'Εξ άλλου ώς βασική γραμμή τοϋ
προϋπολογισμοί> τοϋ λήξαντος οίκονομικοϋ ετους 1958 έτέ­
θη ή κατd δυνατόν έλάφρυνσις τών φορολογικών βαρών, ή
έντός τών δυνατοτήτων αuτοϋ ίκανοποίησις των μισθολο­
γικών αίτημάτων τών δημοσίων λειτουργών, ή συνέχισις
τοϋ προγράμματος άποκαταστάσεως τών σεισμοπλήκτων,
ή έξασφάλισις τής άμυντικής δυνάμεως τής χώρας καί ή
μεγαλυτέρα δυνατή χρηματοδότησις τοϋ προγράμματος
δημοσίων έπενδύσεων έξ Ι:λληνικών πόρων, όπερ καθωρί­
σθη είς ϋψος 850 /:κατ. Ή μέχρι τής 30ής Νοεμβρίου ι958
δμως εκτέλεσις τοϋ προϋπολογισμοί> έξησφάλισε τήν συμ­
μετοχήν τών Ι:λληνικών πόρων είς τήν χρηματοδότησιν
τοϋ προγράμματος κατά ποσόν 200-250 περίπου /:κατ. δρχ.
έπί πλέον τοϋ προβλεφθέντος. Πρέπει, έπίσης, νά τονισθή
δτι δ προϋπολογισμός τοϋ νέου οίκονομικοϋ ετους 1959 θά
έξασφαλίση χρηματοδότησιν τοϋ προγράμματος δημοσί­
ων έπενδύσεων έξ Ι:λληνικών πόρων, παρά τήν μείωσιν τών
φορολογιών κατά 400 /:κατ. καί τήν άνάληψιν νέου βάρους
500 περίπου /:κατ. δι. αuξήσεις είς τούς δημοσίους ύπαλλή­
λους καί συνταξιούχους.
»Α{ γενικώτεραι μεταβολαί, τάς δποίας έπέφερε κατά τό
ι958 ή Κυβέρνησις έν τΌ φορολογί~ τοϋ είσοδήματος, ύ­
πήρξαν εuεργετικαί, καθιερώνουσαι μεταξύ άλλων, τήν άρ­
χήν τής έπί 3ετίαν σταθερότητος τών μέχρι 60.000 δρχ.
 1958: ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΟΎ ΕΡΓΟΥ 347

κερδών καί μειοuσαι τήν προείσπραξιν του φόρου εισοδή­ άκόλουθα: Κατεβλήθησαν κατά τό 1958 έπιδόματα είς
ματος, καθώς καί τήν φορολογίαν δωρεών, προικών καί 116.500 άνεργους ij στρατευμένους, ήτοι κατά 35.000 πε­
κληρονομιών είς τρόπον ώστε νά εuνοοuνται όλως ίδιαιτέ­ ρισσοτέρους τοu προηγουμένου ετους. Κατεβλήθη δώρον
ρως α{ άγροτικαίτάξεις. 'Επίσης, διά τήν άρτιωτέραν έξυ­ έορτών είς 14.000 έπιδοτουμένους καί 15.000 μή έπιδοτου­
πηρέτησιν τi'jςφορολογητέας ϋλης, έπληρώθησαν 250 κε­ μένους άνέργους. Διετέθησαν άκόμη έπιδόματα είς 12.500
ναί θέσεις του έφοριακοu κλάδου καί έτέθη έν iσχύι δ θε­ καπνεργάτας καί ~κτακτος οίκονομική ένίσχυσις . είς τούς
σμός των φορολογικών δικαστηρίων. έκ τεχνολογικi'jς άνεργίας πληγέντας μισθωτούς.
»'Εξ dλλου, πρός περιορισμόν ·τi'jς καταναλώσεως εί­ »Μέσω τοϋ 'Οργανισμοί> ~ Εργατικi'jς Κατοικίας έχο­
δών πολυτελείας καί έξοικονόμησιν πολυτίμου συναλλά­ ρηγήθησαν δάνεια 680 έκατ., δ άριθμός των άνεγερθεισών
γματος έπεβλήθη φόρος είς ώρισμένα έξ αuτών, καθώς καί κατοικιών άνi'jλθεν είς4.800. 'Εξ άλλου, έπρογραμματίσθη
είς τά πολυτελi'j κέντρα διασκεδάσεως. Παραλλήλως, δ φό­ ή άγορά οίκοπέδων διά τήν άνέγερσιν έτέρων 4.600 κατοι­
ρος έπί των εισαγομένων έμπορευμάτων διάτων τελωνείων κιών.
Μακεδονίας καί Θράκης έμειώθη άπό 1 είς 0,5%, έπεκτα­ »Κατεβλήθη σύντονος προσπάθεια πρός πιστήν έφαρ­
θείς δέ έπί τών καθ' όλην τήν χώραν είσαγωγών, θά χρη­ μογήν τών κειμένων έργατικών νόμων. Κατά τών παραβα­
σιμοποιήται διά τήν ένίσχυσιν τών Πανεπιστημίων καί τής τών ύπεβλήθησαν ύπό τi'jς 'Επιθεωρήσεως 'Εργασίας περί­
προσπαθείας αuξήσεως των έλληνικών έξαγωγών. που 3.500 μηνύσεις.
>>' Η άσκουμένη ύπό τής Κυβερνήσεως κοινωνική πολι­ »Εtς τόν τομέα τi'jς Κοινωνικής Προνοίαςκατεβλήθη­
τική ε{χεν ώς άντικειμενικόν της σκοπόν τήν έξύψωσιν σαν κατά τό 1958 συστηματικαί προσπάθειαι όπως αί πά­
τών έργαζομένων είς τήν θέσιν, ή όποία προσήκει είς τού­ σης φύσεως σχετικαί παροχαί προγραμματισθοϋν καί το­
τους, άναλόγως τi'jς συμβολi'jς των είς τήν δημιουργίαν τής ποθετηθοuν έπί συγχρόνων έπιστημονικών βάσεων. Έμε­
κοινωνικής εuημερίας. λετήθη, έπίσης, τό θέμα τi'jς άπορίας καί μετετοπίσθη τό
»Τό σημαντικόν βήμα πρός τήν κατεύθυνσιν αuτήν έγέ­ κέντρον βάρους τi'jς άσκουμένης έπί τής δημοσίας ύγείας
νετο διά τi'jς ύπογραφής τήν 22αν Αuγούστου 1958, μεταξύ πολιτικής καί άπό τi'jς θεραπευτικi'jς είςτήν προληπτικήν
τών έκπροσώπων τών έργαζομένων καί τών έργοδοτών, πα­ ύγιεινήν. τέλος, έπεξετάθη ή άγροτική κοινωνική άσφάλι­
ρουσί~ του κ. προέδρου τi'jς Κυβερνήσεως καί του ύπουρ­ σις έπί του τομέως τi'jς ίατρικi'jς καί νοσοκομειακής περι­
γοu 'Εργασίας, δύο έθνικών συλλογικών συμβάσεων έρ­ θάλψεως, τά δέ κοινοτικά καί άγροτικά ίατρεία, τά όποία
γασίας, διά τών όποίων ηuξήθησαν τά έλάχιστα όρια μι­ έλειτούργησαν κατά τό 1958, άνi'jλθον είς 1.164, άπασχολή­
σθών καί ήμερομισθίων εiς δλόκληρον τήν 'Ελλάδα καί σαντα 1.189 ίατρούς καί615 μαίας καί νοσοκόμους, ~ναντι
συνεφωνήθη ή είσαγωγή του ριζοσπαστικου θεσμοί) του 941 ίατρείων κατά τό προηγούμενον ~τος μέ 980 ίατρούς
διανεμητικοί> λογαριασμοί> οίκογενειακών έπιδομάτων μι­ καί 430 μαίας καί νοσοκόμους. Οϋτω, τό πρόγραμμα τi'jς
σθωτών. 'Αξίζει νά σημειωθή ότι ή συμφωνία μεταξύ έρ­ άγροτικi'jς κοινωνικής άσφαλίσεως έκάλυψε συνολικώς 4,5
γαζομένων καί έργοδοτών έπραγματοποιήθη χάρις είς τήν έκατ. άτομα περίπου.
κυβερνητικήν παρέμβασιν, ανευ έκδηλώσεως οίασδήποτε »Είς τόν τομέα τi'jς ίατρικi'jς άντιλήψεως έθεμελιώθη­
κοινωνικής άνωμαλίας ij διαταραχής είς τήν λειτουργίαν σαν, άποπερατώθησαν ή εύρίσκονται ύπό άποπεράτωσιν
τ.ής παραγωγi'jς. ' Η σημασία του θεσμοί> τών οικογενεια­ 18 νοσοκομεία, μαζί δέ μέ τάς έπεκτάσεις αί νοσοκομεια­
κών έπιδομάτων, δ δποίος έκυρώθη δυνάμει του Ν.Δ. καί κλίναι αuξάνονται κατά 1.765 περίπου. Έπραγματο­
3868/1958 ~γκειται είς τό ότι διά του διανεμητικοί) λογαρι­ ποιήθησαν συνολικώς 5.200.000 ήμέραι νοσηλείας, άπε­
ασμοί) πρόκειταινίi έξασφαλισθi'j ή aύξησις τών άποδοχών φοίτησαν δέ 480 νέοι νοσοκόμοι περίπου.
τών έχόντων οίκογενειακά βάρη μισθωτών, άφ' ένός, καί »Είς τόν τομέα τής προληπτικi'jς ύγιεινής διετέθησαν
τών έπιχειρήσεων άφ, έτέρου, άδιακρίτως αν αύται χρησι­ σημαντικά ποσά διά τήν καταπολέμησιν τi'jς έλονοσίας είς
μοποιοuν μισθωτούς ~χοντας ij μή ~χοντας οίκογενειακά 1.500 περίπου χωριά καί οίκισμούς καίδιά τήν κατασκευήν
βάρη . μικρών έξυγιαντικών ~ργων. Είς τόν άντιφυματικόν άγώνα
» ' Εξ άλλου, έξεδόθησαν Β. Διατάγματα, διά τών δποίων ένεβολιάσθησαν ij ετυχον περιθάλψεως 110.000 άτομα,
καθιερώθη μερική ij δλική Κυριακή άργία καί καθωρί­ παρήχθησαν δέ 2.000.000 έμβόλια.
σθησαν τά χρονικά όρια έ ργασίας τών καταστημάτων. »Είς τόν τομέα τi'jς προνοίας έσημειώθησαν πρόοδοι
Πρός τούτοις, ύπεβλήθησαν είς τήν Βουλήν, ψηφισθέντα πολύ μεγαλύτεραι έκείνων τών παρελθόντων έτών είς τό
ύπό ταύτης, οκτώ βασικής σημασίας νομοθετήματα. Διά εργον τi'jς συμπληρώσεως τής άποκαταστάσεως των προ­
τούτων έκυρώθη ή διεθνής σύμβασις κοινωνικi'jς άσφαλί­ σφύγων, παρεσχέθησαν δέ σημαντικά δάνεια δι, αuτοστέ,
σεως μεταξύ 'Ελλάδος-Γαλλίας καί 'Ελλάδος-Βελγίου. γασιν, διά τήν κατασκευήν πολυκατοικιών, διά μικρά κοι­
Δι' άλλων νομοθετημάτων έβελτιώθησαν οί όργανισμοί νωφελi'j εργα προσφυγικών συνοικισμών, διά τό πρόγραμ­
ώρισμένων φορέων κοινωνικi'jς άσφαλίσεως καί έτακτο­ μα λαϊκi'jς κατοικίας, διά τούς σεισμοπαθείς καί τυφωνο­
ποιήθη τό προσωπικόν φορέων κοινωνικi'jς άσφαλίσεως πλήκτους καί διά τούς παλιννοστούντας έκτου παρεπετά­
καί του ΙΚΑ. Εiς τό τελευταίον μάλιστα, αί συντάξεις του σματος.

προσωπικοί> του έξωμοιώθησαν πρός τάς τοιαύτας τών δη­
μοσίων ύπαλλήλων.
»Εtς τόν τομέα τής άσκήσεως κοινωνικής πολιτικi'jς δι'
άπ ' εuθείας ύπό του Κράτους, μέσω τών όργανισμών, κοι­
νωνικi'jς πολιτικής συμπληρωματικών παροχών πρός τούς
έργαζομένους καί τούς άνέργους, δέον νά σημειωθοuν τά
»Τέλος, διά τήν προστασίαν του παιδιοu διετέθησαν
160 έκατ. δρχ., άπεστάλησαν δέ είς παιδικάς έξοχάς 40,000
παιδιά.
»Εtς τόν τομέα τών έσωτεριicών έδόθη όλως ίδιαtτέρα
προσοχή διά τήν περαιτέρω προώθησιν τi'jς διοικητικi'jς
άποκεντρώσεως καί τήν εύρυθμον λειτουργίαν τής τοπικής

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

348 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

αυτοδιοικήσεως .. ο θεσμός του νομάρχου έτηρήθη είς τό
έμπρέπον ϋψος. Ή κτηθείσα πείρα έκ τής μεταβιβάσεως
πλείστων δσων ύπουργικών άρμοδιοτήτων, άφορωσών
ύποθέσεις τών έπαρχιών, άσκουμέyων άλλοτε είς τήν πρω­
τεύουσαν, άπέδειξαν δτι Qθεσμός δέον νά προωθηθή περαι­
τέρω, δοθέντος δτι έκ τοότου έπέρχεται ταχυτέρα λειτουρ­
γία τής κρατικής μηχανής καί διευκόλυνσις τών διοικουμέ­
νων. 'Η άποκομισθείσα έκ ταύτης πείρα άπετέλεσεν ίσχυ­
ρόν κίνητρον διά τήν σύνταξιν καί ψήφισιν ύπό τής Βου­
λής του νόμου πεpί ύπουργείων καί διοικψικής αναδιορ­
γανώσεως, διά του δποίου έπιτρέπεται ή περαιτέρω μετα­
φορά άρμοδιοτήτων καί ύπηρεσιών είς άποκεντρωμένας
ύπηρεσίας, τά νομαρχιακά συμβούλιίι έξάλλου συνεργά­
σθησαν μέ τούς νομάρχας άποδοτικώς.
»Κατά τό ι958 συνεχίσθη ή μέσω τών νομαρχιών καί
τών Νομαρχιακών Ταμείων έκτέλεσις του προγράμματος
τών μικρών κοινωφελών &ργων. Ποσόν 600 έκατ. δρχ. διετέ­
θη είς τάς νομαρχίας κατά τό ι 958. 'Ενισχύθη, παραλλή­
λως, δ τεχνικός έξοπλισμός τών περιφερειακών ύπηρεσι­
ών. Διά τήν καλυτέραν έπάνδρωσιν τών νομαρχιών, προ­
σελήφθη είδικευμένον προσωπικόν πρός aνταπόκρισιν είς
τάς ηυξημένας έκ τής αποκεντρώσεως άνάγκας.
»Σημαντικά ποσά διετέθησαν πρός δήμους καί κοινό­
τητας. Κατενεμήθη είς τούτους τό άναλογουν έκ του φόρου
καταναλώσεως καπνου καί τών έκ τών .έκ του έξωτερικοu
εισαγομένων έμπορευμάτων.
»Είς τόν τομέα τής Δημοσίας 'Ασφαλείας εlναι χαρα­
κτηριστικόν τής αυξανομένης δμαλότητος τών κοινωνι­
κών συνθηκών καί τής έπαγρυπνήσεως του Κράτους, δτι
κατά τό ι 958 έσημειώθη μείωσις κατά 25% τών άδικημά­
των του κοινοu ποινικου δικαίου, έν συγκρίσει πρός τό
ι957.
»Είς τόν τομέα τών Δημοσίων ~Εργων έδόθη ίδιαιτέρα
σημασία είς τάς μεταφοράς, ή άνάπτυξις τών δποίων ύπο­
βοηθεί έμμέσως τήν γενικωτέραν πρόοδον τής οίκονομίας.
'Απερροφήθησαν πρός τήν κατεύθυνσιν αυτήν 680 έκατ.
δρχ., έκ τών δποίων ι8Ο δι· έπενδύσεις είς σιδηροδρομικόν
ύλικόν καί 500 δι' δδοποιίαν, λιμένας κ.λ.π. Τά κυριώτερα
&ργα ήσαν αi δδοί Λαρίσης - Τεμπών - Κατερίνης, • Ιωαν­
νίνων - 'Ηγουμενίτσης, 'Αθηνών
- Λαρίσης, Καλαμών -
Πύλου, 'Ηρακλείου - 'Α γ. Νικολάου, Θεσσαλονίκης -
Χαλκηδόνος, Φλωρίνης - Νίκης κ.λ.π. Γενικώς διηνοί­
χθησαν νέοι δδοί μήκους 45 χλμ., διεπλατύνθησαν καί
έβελτιώθησαν δδοί 130 χλμ., κατεσκευάσθησαν δδοστρώ­
ματα μετ' άσφαλτικών έπιστρώσεων μήκους 290 χλμ. καί
άπλά μήκους 50 χλμ. καθώς καί γέφυραι μήκους 688 μ. καί
κατηρτίσθησαν μελέται νέων &ργων όδοποιίας μήκους 232
χλμ.
»Δι· ύδραυλικά &ργα διετέθησαν 403.000.000 δρχ.,
τών δποίων δι' έγγειο βελτιωτικά 247.000.000, δι' &ργα
ύδρεύσεως 37 πόλεων ι2.000.000, δι' ύπονόμους ·Αθηνών­
Πειραιώς 80.000.000 καί δι· &ργα ύδρεύσεως 'Υλίκη ς
65.000.000.
»Τό ι958 ύπήρξεν &τος τής δλοκληρώσεως τής άποκα­
ταστάσεως τών σεισμοπλήκτων, ή όποία ύπήρξεν ϊσως ή
μεγαλυτέρας κλίμακος τεχνική προσπάθεια, ή όποία έπρα­
γματοποιήθη ποτέ έν 'Ελλάδι. 'Εντός τριών μόνον έτών
πέντε πόλεις καί 200 χωρία μέ 70.000 οίκίας άνοικοδομή­
θησαν έκ θεμελίων, πλαισιωθέντα μέ τά άπαραίτητα δημό-
σια κτήρια, λιμένας καί λοιπά κοινόχρηστα &ργα. Διά μίαν
χώραν ώς ή {δική μας μέ τάς γνωστάς αυτής τεχνικάς δυνα­
τότητας, τό &ργον τουτο άπετέλεσεν εvα πραγματικόν όρ­
γανωτικόν θαυμα.
»Είς τόν τομέα τών τηλεπικοινωνιών ήρχισεν ή έκτέ­
λεσις του προγράμματος κατασκευής εξ νέων αυτομάτων
τηλεφωνικών κέντρων είς 'Αθήνας, ώς καί έτέρων είς
'Αμαλιάδα, Γιαννιτσά, Θήβας, Καστοριάν, Λεβαδειάν, Μέ­
γαρα, Φλώριναν, Σούδαν, Λουτράκιον, Μεσολόγγιον, Νά­
ουσαν, Καρπενήσιον, ~ Αμφισσαν, Πτολεμαίδα, 'Αλιβέρι­
ον κ.λ.π. Τό πρόγραμμα τουτο προβλέπει καί τήν έγκατά­
στασιν μέχρι του ι96ι 65.000 νέων τηλεφωνικών συνδέσε­
ων, έκ τών δποίων έπραγματοποίήθησαν κατά τό τρέχον
&τος 9.ι5Ο. Ίδρύθησαν έπίσης κοινοτικαί τηλεφωνικαί
γραμμαί 2.376 χλμ. καί κατεσκευάσθησαν 2.800 χλμ. νέων
ύπεραστικών τηλεγραφικών γραμμών, συνεδέθησαν δέ 922
νέα κοινοτικά τηλέφωνα.
»τέλος, αi καταθέσεις τών Ταμιευτηρίων ηυξήθησαν τό
ι958 κατά 280 έκατ. δρχ. καί δ aριθμός τών καταθετών
κατά 40.000 περίπου. Οϋτω, τήν 20. ι 1.58 αi καταθέσεις
άνήρχοντο είς I. ιοΟ.ΟΟΟ.ΟΟΟ καί δ άριθμός τών καταθετών
είς 218.000.
»Είς τόν τομέα του τουρισμου, τό κυβερνητικόν &ργον
έστηρίχθη έπί του προγράμματος του &τους ι958, τό δποί­
ον ύπήρξε τό μεγαλύτερον τών μέχρι σήμερον καταρτι­
σθέντων καί έκτελεσθέντων τουριστικών προγραμμάτων,
περιλαμβάνον πιστώσεις 100 έκατ. δρχ. δι' &ργα καί ι4Ο
έκατ. διά τό πορθμείον μετά τής 'Ιταλίας, ή παραγγελία
του δποίου ύπήρξεν έκ τών σημαντικωτέρων κυβερνητικών
έπι τεύξεων του &τους 1958. Βάσει του προγράμματος αυτου
άποπερατώθησαν 6 &ργα άξιοποιήσεως καί έξωραϊσμου είς
τουριστικούς χώρους καί 14 είς άρχαιολογικούς, 7 ξενοδο­
χεία καί 4 τουριστικά περίπτερα, εύρίσκονται δέ ύπό έκτέ­
λεσιν 9 νέα &ργα έξωραϊσμου είς τουριστικούς χώρους καί
4 είς άρχαιολογικούς, 22 ξενοδοχεία καί 6 τουριστικά πε­
ρίπτερα. Οϋτω, αi σχετικαί πιστώσεις <iπερροφήθησαν κα­
τά 98% περίπου. Πρέπει έπίσης νά μνημονευθή ή έλληνική
συμβασις μετά τής"' Αδριάτικα" διά τήν κατασκευήν δευ­
τέρου πορθμείου καί ή δριστική άπόφασις διά τήν τουρι­
στικήν άξιοποίησιν τής περιοχής Βουλιαγμένης καί Κα­
βουρίου. Διά τής τελευταίας αυτής κυβερνητικής πράξεως
δημιουργείται κατά μήκος τής λεωφόρου Σουνίου εν άκό­
μη μέγα τουριστικόν κέντρον, έφωδιασμένον μέ ξενοδο­
χεία καί χώρους αναψυχής διά τούς ξένους περιηγητάς.
Παραλλήλως δμως πρός τούς χώρους αυτούς δημιουρ­
γουνται είς τήν περιοχήν Βουλιαγμένης καί Καβουρίου
ιδιαίτερα κέντρα διά τήν άνάπτυξιν του λαϊκοu τουρισμου.
»'Εξ άλλου, είς τάς τρείς βασικάς τουριστικάς έκδη­
λώσεις του Φεστιβάλ 'Επιδαύρου καί ·Αθηνών καί τών
έορτών Δαφνίου μετέσχον κατά τάς στατιστικάζ 250.000
άτομα περίπου, ένώ ό συνολικός άριθμός τών είσελθόντων
είς τήν χώραν κατά τό ι 958 περιηγητών ύπήρξεν ύψηλότε­
ρος κατά 10% περίπου &ναντι του ι957.
»Είς τόν τομέα του Τύπου καί τών πληροφοριών έπρα­
γματοποιήθησαν είς διαφόρους γλώσσας πολυάριθμοι έκ­
δόσεις διά τήν προβολήν τής καταβαλλομένης ύπό του έλ­
ληνικου λαου προσπαθείας οικονομικής άνασυγκροτήσε­
ως. 'Η κύρια προσπάθεια δμως είς τόν τομέα αυτόν συνε­
κεντρώθη έπί τής διαφωτίσεως τής ξένης κοινής γνώμης

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 1958: ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗτΙΚΟΎ ΕΡΓΟΥ 349

ώς πρός τό κυπριακ:όν ζήτημα. Έπραγματοποιήθησαν
πρός τουτο πολύαριθμα δημοσιεύματα, ραδιοφωνικαί έκ­
πομπαί καί διαλέξεις, προσεκλήθησαν, καθ' δμάδας
μονωμένως, 70 συνολικώς ξένοι δημοσιογράφοι, ένώ ιiερί­
μνΊJ των άρμοδίων υπηρεσιών έξησφαλίσθη ή έλληνικ~
έκπροσώπησις είς 15 έκθέσεις καί άλλας πνευματικάς &κ­
δηλώσεις του έξωτερικου.
»Τέλος, συνεκροτήθησαν εξ κινητά συνεργεία δανει­
στικής βιβλιοθήκης καί κινηματογράφου, τά όποία έπεσκέ­
φθησαν 600 περίπου κοινότητας καί δήμους, πραγματο­
ποιήσαντα 466 κινηματογραφικάς προβολάς, μέ συμμετο­
χήν 330.000 κατοίκων. Παρήχθησαν έπίσης 18 νέαι ταινίαι
έπικαίρων, αί δποίαι προεβλήθησαν είς 900 αίθούσας τών
'Αθηνών καί τών έπαρχιών, διετέθησαν δέ είς τό εξωτερι­
κόν 20.000 μ. έλληνικαί ταινίαι.
»Σημαντικόν σταθμόν διά τόν άθλητισμόν τής χώρας
άπετέλεσαν ή ίδρυσις τής • Ελληνικής Γραμματείας
τισμου, ijτις άνέλαβε τό βάρος τής άναδιοργανώσεως
αuτου. Ή Γραμματεία προέβη μέχρι σήμερον είς τήν οί­
κονομικήν ενίσχυσιν 200 περίπου άθλητικών δμοσπονδι­
ών, σωματείων καί άθλητικ:ών εγκαταστάσεων τής χώρας
καί άπεφάσισε τήν πρόσληψιν 100 γυμναστών διά τόν
άθλητισμόν τής έπαρχίας.
»Εiς τόν τομέα τής Παιδείας συνεκεντρώθησαν στοιχεία
πρός τήν συστηματ<;>ποίησιν του θέματος τής δλης εκπαι­
δευτικής πολιτικής διάτων υποβληθέντων πορισμάτων τής
μεγάλης έπιτροπής έπί τής παιδείας, ijρξατο δέ ijδη ή λ ή-
. ψις σειράς μέτρων διά τόν μερικόν προσανατολισμόν ταύ­
της πρός τήν τεχνικήν έκπαίδευσιν.
»Είς τά πλαίσια τής σημασίας, ή όποία έπεδόθη είς τήν
τεχνικήν παιδείαν, συνεστήθη παρά τφ υπουργείφ Παιδεί­
ας, ή πρώτη 'Επιτροπή Τεχνικής 'Εκπαιδεύσεως, άπεφα­
σίσθη ή άμεσος ίδρυσις καί λειτουργία άπό του τρέχοντος
σχολικου ετους εξ σχολών εργοδηγών καί τεχνικών βοη­
θών είς 'Ιωάννινα, Κοζάνη ν, Καβάλαν, Χαλκίδαν καί
Καλάμας, ώργανώθη δέ καί ήλεκτρολογικόν έργαστήριον
είς τό λειτουργουν εν τφ Ζανείφ 'Ορφανοτροφείφ Πειραι­
ώς πρώτον τεχνικόν γυμνάσιον τής χώρας.
»Εiς τήν Στοιχειώδη καί Μέσην Έκπαίδευσιν διωρί­
σθησαν 542 νέοι δημοδιδάσκαλοι, 200 καθηγηταί καί
νηπιαγωγοί, άπεστάλησαν δέ είς τά έλληνικά σχολεία τής
άλλοδαπής 70 δημοδιδάσκαλοι καί άπεφασίσθη δ διορι­
σμός 245 νέων δημοδιδασκάλων. Σημαντικά κονδύλια έδα­
πανήθησαν διά τήν κατασκευήν 610 αίθουσών διδασκαλί­
ας, τήν έπισκευήν 1.078 καί τήν προμήθειαν σχολικου
έξοπλισμοΟ. Πέραν τών έκ του κρατ'ικου προϋπολογισμου
δαπανών, διετέθησαν πιστώσεις διά τήν κατασκευήν
μονοταξίων δημοτικών σχολείων καί διά τήν άποστολήν
είς τό έξωτερικόν 100 νέων υποτρόφων τεχνικών. Είς τόν
τομέα τής 'Ανωτάτης Παιδείας έπληρώθησαν 15 καθηγη­
τικαί εδραι καί 78 θέσεις βοηθητικου διδακτικου προσωπι­
κου, ηuξήθη δέ ό άριθμός εναντι του παρελθόντος ετους
των είσακτέων σπουδαστών είς τά άνώτατα εκπαιδευτικά
Ιδρύματα. Πρός τούτοις, διά νόμου προεβλέφθη ή υποχρε­
ωτική προκήρυξις έδρών δλων τών σχολών, ή Βιομηχανική
Σχολή κατέστη 'Ανωτ&'iη 4ετους φοιτήσεως, είδική δέ
ένίσχυσις παρεσχέθη διά τήν συμπλήρωσιν τών κτιριακών
έγκαταστάσεων τής Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης.
»'Εξ ι'iλλου, έλειτούργησανκατά τό 1958 είς δλην τήν
χώραν 1.147 νυκτερινά σχολεία άναλφαβήτων μέ 34.000
μαθητάς, παρεσχέeη συμπληρωματική τροφή διά τών μα­
ij με­ θητικών συσσιτίων είς 600.000 μαθητών καί άπεστάλησαν
είς τάς παιδικάς εξοχάς 45.000 έκ των πλέον άπόρων έξ
αuτών. Τέλος, μέσω του 'Οργανισμου Μαθητικής Προνοί­
ας, εχορηγήθησαν δωρεάν 100.000 περίπου βιβλία είς άπό­
ρους μαθητάς καί δανειστικάς βιβλιοθήκας.
»Είς τόν τομέα τής έκκλησιαστικής πολιτικής ή Κυ­
βέρνησις άπέδωσε βαρύνουσαν σημασίαν είς τά πορίσμα­
τα τής συγκληθείσης 'Ιεραρχίας τής 'Ελλάδος, βάσει τών
δποίων συνεκροτήθη επιτροπή υπό τήν προεδρίαν του
υφυπουργου τών Οiκονομικών κ. 'Αλιπράντη, ijτις άνέλα­
βε τήν μελέτη ν τής έπί υγιών καί κανονικών βάσεων επιλύ­
σεως του θέματος των άποδοχών του κλήρου.
)) 'Η κυβερνητική προσπάθεια είς τόν τομέα τής έμπο­
ρικής ναυτιλίας έστράφη κυρίως πρός τήν λήψιν μέτρων
'Αθλη­ διά τήν υπό έλληνικήν σημαίαν προσέλκυσιν τών υπό ξέ­
νας σημαίας πλοίων έλληνικών συμφερόντων, διά τήν βελ­
τίωσιν τών άκτοπλοϊκών συγκοινωνιών καί τήν επιτυχή
άντιμετώπισιν τής εκ τής ναυτιλιακής κρίσεως άνεργίας.
Κατά τό 1958 υπέβαλον αίτήσεις πρός νηολόγησιν 65
πλοία χωρητικότητος 560 χιλιάδων κόρων, έκτων δποίων
τό ijμισυ νεότευκτα, ενώ κατά τό άντίστοιχον χρονικόν
διάστημα του 1957 είχον υποβάλει τοιαύτας αίτήσεις 19
μόνον πλοία 132.000 κόρων. nΗδη, συνυπολογιζομένων
καί των εκκρεμουσών αίτήσεων, τό συνολικόν εκτόπισμα
του έλληνικου εμπορικου στόλου άνήλθεν είς 2.373.078
τόννους κατά τό 1958 εναντι 1.299.000 τό 1955, ijτοι σχεδόν
έδιπλασιάσθη. 'Η καθέλκυσις του δεξαμενοπλοίου ''Πριγ­
κίπισσα Σοφία" καί ή άπόκτησις του υπερωκεανείου
"'Αρκαδία" ενίσχυσαν επίσης σοβαρώς τήν διεθνή θέσιν
τής έλληνικής ναυτιλίας. 'Οπωσδήποτε, ή προσέλκυσις
έλληνικών πλοίων υπό έλληνικήν σημαίαν προβλέπεται
δτι θά συνεχισθή μέ ρυθμόν επιταχυνόμενον, χάρις είς τό
αϊσθημα σταθερότητος καί έμπιστοσύνης τό δποίον εμπνέ•
ει ή άκολουθουμένη υπό τής Κυβερνήσεως πολιτική.
»Παρά τήν υφισταμένην εντονον ναυτιλιακήν κρίσιν,
χάρις είς τάς κυβερνητικάς προσπαθείας δ άριθμός τών
εργαζομένων είς έλληνικήςπλοιοκτησίας πλοία διετηρή­
230 θη είς ίκανοποιητικά επίπεδα ή δέ εξ αuτών προκύπτουσα
συναλλαγματική ώφέλεια είς εμβάσματα προβλέπεται δτι
θά φθάση κατά τό 1958 τά 60 έκατ. δολλαρίων περίπου .
»τέλος, άξια ίδιαιτέρας μνείας είναι τά κυβερνητικά
μέτρα διά τήν βελτίωσιν τών δρων επιδοτήσεως, συνταξιο­
δοτήσεως καί άντιλήψεως, πρός τούς άνέργους, άσθενείς
καί συνταξιούχους ναυτικούς .
150 »Αuτό υπήρξεν εν συντομί~ τό πραγματοποιηθέν κυ·
βερνητικόν εργον. Προβλήματα βασικής σημασίας διά τό
εθνος έπελύθησαν, ένώ άλλα έτέθησαν έπί βάσεων σταδια­
κής άντιμετωπίσεως είς άμεσον μέλλον. Τοιαυτα υπήρξαν
τά άφορώντα τούς μισθούς, τά ήμερομίσθια καί τάς συντά­
ξεις, τό πρόβλημα τής άνακατανομής τών γεωργικών καλ­
λιεργειών, τό θέμα τής συντάξεως, ένός ρεαλιστικου προ­
γράμματος οίκονομικής άναπτύξεως, τό δποίον άντεμετω­
πίσθη υπό τής συσταθείσης 'Επιτροπής Έρεύνης καί Οί­
κονομικου Προγραμματισμου, ijτις έπεράτωσε τό κύριον
ερyον της, τό πρόβλημα τής άναδιοργανώσεως τών δημο­
σίων διοικητικών υπηρεσιών επί βάσεων όρθολογικών
πρός μείζdνα παραγωγικήν άπόδοσιν τούτων καί διευκό-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

350 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
λυνσιν των διοικουμένων, τέλος δέ τά προβλήματα τής Παι­
δείας καί τής 'Εκκλησίας. Αί δύο μεγάλαι έπιτροπαί έπί
τής Παιδείας καί τής άναδιοργανώσεως τής διοικήσεως
έπεράτωσαν έπίσης τό ~ργον των, βάσει δέ ώρισμένων έκ
των πορισμάτων αύτrον ή Κυβέρνησις χωρεί είς τήν λήψιν
των κατά τήν κρίσιν της άναγκαίων μέτρων.
»Τό ~ργον τής Κυβερνήσεως κατά τό 1958, συγκρινό­
μενον μέ τό παρελθόν, παρέχει τό μέτρον των δυνατοτήτων
τής χώρας καί δηλοί τί δύναται νά γίνη είς τό μέλλον.
Τουτο άποτελεί άπολογισμόν, δ δποίος άποδεικνύει δτι δ
τόπος αύτός δύναται πράγματι νά εύημερήση έάν διαφυλα­
χθή ή οίκονομική καί πολιτική σταθερότης, διά τήν δποί­
αν είργάσθη δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως κ. Κ. Καραμαν­
λής καί συνεχισθή μέ τόν αύτόν ρυθμόν ή προσπάθεια Κυ­
βερνήσεως καί λαου διά τήν άνάπτυξιν τής χώρας. Είς τόν
έλληνικόν λαόν άπόκειται νά έκτιμήση τά έπιτεύγματα αύ­
τά, νά ένισχύση άνεπιφυλάκτως τήν προσπάθειαν τής Κυ­
βερνήσεως έπιδιώκων ενα καλύτερον μέλλον».
12 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο Κ. Καραμανλής, συνοδευόμενος άΠό
ύπουργό Προεδρίας, Κ. Τσάτσο, τό διοικητή τής
'Εθνικής Τραπέζης, Δ. Χέλμη, καθώς καί τόν πρόε­
δρο καί τό γ. γραμματέα τοϋ ΕΟΤ, Στ. Πεσμαζόγλου
καί Ν. Φωκa, έπιθεωρεί τήν περιοχή Βουλιαγμένης
καί Καβουρίου καί δίνει συγκεκριμένες έντολές γιά
τήν άμεση έκτέλεση των προγραμματισμένων εργων.
Είδικότερα, δ Κ. Τσάτσος διευκρίνησε ότι ό
πρωθυπουργός εχει έγκρίνει τήν έκτέλεση των εργων
ύποδομής τής περιοχής άπό τόν ΕΟΤ καί τή χρημα­
τοδότησή τους άπό τό πρόγραμμα έπενδύσεων τοϋ
1959. Στά εργα αύτά περιλαμβάνονται:
α. 'Οδική προσπέλαση του Μι κ ρου Καβουριου μέ δδό,
ή όποία θά κατασκευαστεί στήν έσωτερική πλευρά τής άμ­
μώδους άκτής του Λαιμου. .
β. 'Εκτέλεση του δδικου προγράμματος του Μικρου
Καβουριου.
γ. 'Επέκταση τής ύδρεύσεως άπό τή Γλυφάδα μέχρι τή
Βουλιαγμένη.
δ. 'Εγκατάσταση δικτύου ήλεκτροφωτισμου, τηλεφώ­
νων, ύπονόμων όμβρίων καί άκαθάρτων ύδάτων μέ σύbcτη­
μα βιολογικου καθαρισμου καί άνάπτυξη του πρασίνου τής
περιοχής σέ συνεργασία μέ τό ύπουργείο Γεωργίας .
ε. Διαμόρφωση μεγάλης καί σύγχρονης λαϊκής πλάζ
στή Βουλιαγμένη.
στ. Κατασκευή άπό τήν 'Εθνική Τράπεζα καί 'Αθηνών
(τουριστική έταιρία ((,Αστήρ») πολυτελους πλάζ καί συγ­
κροτήματος 100 μπανγκαλόους στήν περιοχή Λαιμου.
ζ. Κατασκευή ξενοδοχείου πολυτελείας 150 κλινών,
κέντρων διασκεδάσεως, κέντρων άναψυχής, άθλοπαιδιων
καί λιμένος στό Μικρό Καβούρι γιά τόν προσορμισμό θα­
λαμηγών.
η . 'Εκσυγχρονισμός των έγκαταστάσεων τής ίαματι­
κής πηγής τής Λίμνης Βουλιαγμένης, ίδιοκτησίας του
ΟΔΕΠ καί άνέγερση ξενοδοχείου στήν περιοχή γιά τήν
έξυπηρέτηση των λουομένων.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Αναδημοσιεύεται στόν άθηναϊκό τύπο άνταπό­
κριση τής έφημερίδας <Πhe New York Times» άπό
τήν 'Αθήνα, μέ άπολογισμό τής οίκονομικής δρα­
στηριότητας τής χώρας:
Αί προοπτικαί του νέου ~τους εΙναι μετρίως καλαί διά
τήν • Ελλάδα, μίαν χώραν μέ χαμηλόν βιοτικόν έπίπεδον
καί χρόνων πρόβλημα άνεργίας, τό δποίον ούδεμία Κυ­
βέρνησις ήδυνήθη νά έπιλύση. ·Οπωσδήποτε, ή Κυβέρνη­
σις έπέτυχε σημαντικήν οίκονομικήν σταθερότητα καί ή
πίστις πρός τήν δραχμή ν παρέμεινεν άκλόνητος. 'Ενθαρ­
ρυντικόν φαινόμενον άποτελεί ή συνεχιζομένη αϋξησις
των παρά Τραπέζαις καταθέσεων.
'Εξ άλλου, κατά τάς άρχάς του παρελθόντος μηνός έση­
μειώθη μείωσις του κυκλοφορουντος χαρτονομίσματος.
• Η στάθμη του τιμαρίθμου έσημείωσεν άσήμαντον άνοδον
κατ<i τό παρελθόν ~τος. 'Η παραγωγή των περισσοτέρων
γεωργ;κων προϊόντων ηύξήθη κατ' άναλογίαν 5-29%. Αί
μεγαλύτεραι αύξήσεις έσημειώθησαν είς τήν παραγωγήν
σιτηρών, καπνών καί έλαιολάδου, άλλά, καίτοι ή ·Ελλάς
τόν
εΙχεν άφθονον έσοδείαν όπωρων κατά τό λήξαν ~τος, αί
έξαγωγαί αύτων ύπήρξαν χαμηλαί, λόγω ένός άπροσδοκή­
του άνταγωνισμου. Τέλος, εύρίσκονται πρός έκτέλεσιν διά­
φορα ~ργα καί δή τά άναφερόμενα είς τήν παραγωγήν ήλε-
κτρικής ένεργείας. c
'Ως πρός τήν βιομηχανικήν παραγωγήν ή άνοδος του
δείκτου ύπήρξεν άνάλογος μέ έκείνην του προηγουμένου
~τους. 'Αρκετά παραγωγικά ~ργα εύρίσκονται ύπό έκτέλε­
σιν ώς καί ~ργα διά τήν αϋξησιν των ένεργειακων πόρων
τής χώρας.
Κατά τό πρώτον έννεάμηνον του 1958, 31 σκάφη μέ
σύνολον χωρητικότητος 216 περίπου χιλιάδων τόννων
ϋψωσαν τήν έλληνικήν σημαίαν ~ναντι 22 σκαφών τής άν­
τιστοίχου περιόδου του προηγουμένου ~τους.
'Η τουριστική κίνησις, δ σημαντικός αύτός κλάδος διά
τήν έλληνικήν οίκονομίαν, παρέμεινε ζωηρά καθ' δλον τό
1958 καί παρά τήν κρίσιν τής Μέσης 'Ανατολής. Κατά
τούς πρώτους έννέα μήνας δ άριθμός των τοΙ>ριστων είς τήν
'Ελλάδα εΙ χε φθάσει τάς 230.000 μέ αϋξησιν άνω των
Ι5.ΌΟΟ ~ναντι τής άντιστοίχου περιόδου του 1957.
τέλος, ή διεθνής έμπιστοσύνη είς τήν δμαλήν έξέλιξιν
τής έλληνικής οίκονομίας διαπιστουται καί άπό τό δάνει­
ον, τό δποίον έχορήγησεν είς τήν 'Ελλάδα ή Δυτική Γερ­
μανία καί τό δποίον θά συμβάλη είς τήν βιομηχανικήν
άνάπτυξιν τής χώρας»ιsο.
Στή σημασία των διαπιστώσεων τής εγκυρης
άμερικανικής έφημερίδας άναφέρεται, σέ σχόλιό
της, ή «Καθημερινή»:
• Η διαπίστωσις είς τήν δποίαν προβαίνει ή έφημερίς
((New York τimes», δτι είς τήν χώραν μας έπετεύχθη ση­
μαντική οίκονομική σταθερότης, δτι ή πίστις είς τήν δρα­
χμήν παραμένει άκλόνητος, μέ εύοίωνον περί τούτου ~ν­
δειξιν τήν συνεχιζομένην αϋξησιν των καταθέσεων είς τάς
Τραπέζας, εΙναι άπό πάσης άπόψεως ένθαρρυντική, διότι
έκφράζει τήν πεποίθησιν των άμερικανικων κύκλων δτι ή
έλληνική οίκονομία είσήλθεν δριστικως είς τό στάδιον
 ΝΕΑ ΕΞΑΓΩΓΙΚΉ ΠΟΛΙτΙΚΗ
τής έξυγιάνσεώς της. Δέν παραλείπει, βεβαίως, ή άμερικα­
νική έφημερίς νά προσθέση δτι τό βιοτικόν έπίπεδον πα­
ραμένει χαμηλόν καί δτι τήν 'Ελλάδα μαστίζει χρόνιον
πρόβλημα άνεργίας (θά επρεΠε νά γράψη: ύποαπασχολή­
σεως). 'Αλλά, προσθέτει, ύπάρχουν σημαντικαί ένδείξεις
αύξήσεως τής παραγωγής καί οί πόροι έξ άλλων πηγ&v
(τουρισμός, ναυτιλία) σημειώνουν άνοδικήν τάσιν. Τέλος
δέ, ύπογραμμίζει τήν διεθνή έμπιστοσύνην πρός τήν δμα­
λήν έξέλιξιν τής έλληνικής οίκονομίας. Ε{ναι έξαιρετικά
εύχάριστον δτι μία έφημερίς, εκδιδομένη είς τήν καρδίαν
τής διεθνοϋς οίκονομίας, προβαίνει είς τόσον παρηγόρους
διά τήν έλληνικήν οίκονομίαν παρατηρήσειςιsι .
14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Είσάγεται ή ύποχρεωτική έφαρμογή τοϋ διεθνοϋς
μετρικοϋ συστήματος σέ δλη τή χώρα γιά τή διευκό­
λυνση τοϋ έσωτερικοϋ καί έξωτερικοϋ έμπορίου μέ
τήν καθιέρωση τοϋ μέτρου, άντί τοϋ πήχεως, άπό τήν
1η 'Απριλίου, καί τοϋ κιλοϋ, άντί τfjς όκiiς, άπό τήν
1η 'Ιουνίου 1959.
'Η κυβερνητική άπόφαση άναγγέλθηκε μετά τή
συνεδρίαση τfjς έξ ύπουργ&ν Οίκονομικfjς 'Επιτρο­
πfjς ύπό τήν προεδρία τοϋ πρωθυπουργοϋ, Κ. Καρα­
μανλfj, καί μέ τή συμμετοχή τοϋ άντιτφοέδρου, Π.
Κανελλοπούλου, τ&ν ύπουργ&ν Προεδρίας καί Δη­
μοσίων ~Εργων, καθώς καί τ&ν ύφυπουργ&ν 'Εμπο­
ρίου καί Συγκοινωνιών, Κ. Χρυσανθοπούλου καί Θ .
Κονίτσα.
'Η έπιτροπή έξέτασε άκόμη τούς δ ρους τfjς τρο­
ποποιημένης συμβάσεως μέ τήν 'Ηλεκτρική 'Εται­
ρία Μεταφορών καί έξουσιοδότησε τόν ύφυπουργό
Συγκοινωνιών νά ύπογράψει τή νέα σύμβαση. Σύμ­
φωνα μέ τήν τελευταία αύτή άπομακρύνονται οί τρο­
χιόδρομοι (τράμ) άπό δλεςτίς γραμμές, γίνεται δυνα­
τή ή άνακατασκευή τ&ν δδ&ν Πανεπιστημίου καί
'Αμαλίας καί ύπάγεται τό προσωπικό τfjς ΗΕΜ, ώς
πρός τήν άσφάλισή του, στό ΙΚΑ. 'Επίσης, μέ άπό­
φαση τfjς έπιτροπfjς, προβλέφθηκε ή καθιέρωση
σειρiiς μέτρων γιά τήν έξασφάλιση τfjς ταχείας, άρ­
τίας καί έμπρόθεσμης έκτελέσεως των δημοσίων ερ­
γων.
15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
' Ο πρωθυπουργός, σέ συνεργασία μέ τόν ύπουρ­
γό Γεωργίας, Κ . 'Αδαμόπουλο, άποφασίζει τόν κα­
θορισμό τfjς καλλιέργειας τριών ποικιλιών βάμβα­
κος σέ άντίστοιχες ζώνες βαμβακοπαραγωγικ&ν πε­
ριφερειών. Οί σχετικές άποφάσεις, οί δποίες καί
ύπαγορεύονται άπό τήν άνάγκη τfjς ίκανοποι'ήσεως
τfjς έλληνικfjς άλλά καί, κυρίως, τfjς ξένης άγορiiς,
θά εχουν ύποχρεωτική έφαρμογή.
15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
' Ο Κ. Καραμανλfjς συνεργάζεται μέ τούς ύπουρ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
351
γούς Συντονισμοϋ καί ·Εξωτερικών πάνω σέ θέματα
πού άφοροϋν τήν Εύρωπαϊκή Κοινή ·Αγορά .
Τήν έπομένη, δ πρωθυπουργός, σέ νέα συνάντη­
σή του, δίνει στόν Ε. 'Αβέρωφ δδηγίες ένόψει τ&ν
έπαφ&ν πού θά εχει στό Παρίσι μέ άντικείμενο τήν
ΕΟΚ καί τό ΝΑΤΟ, καθώς καί τ&ν συνομιλιών του μέ
τόν Τοϋρκο δμόλογό του, Φ. Ζορλού.
15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Η Κυβέρνηση άποφασίζει τή λήψη σειρiiς διοι­
κητικών καί νομοθετικών μέτρων, πρόσφορων (Vά
συμβάλουν στήν προσαρμογή τfjς παραγωγfjς πρός
τήν έξωτερική ζήτηση, καί, παράλληλα, τήν όργά­
νωση καί καθιέρωση έλέγχου τ&ν έξαγωγ&ν. Τό πνεϋ­
μα τfjς νέας έξαγωγικfjς πολιτικfjς, γιά τήν έπιτυχία
τfjς δποίας προβλέπεται ή άναδιοργάνωση τ&ν ύπη­
ρεσι&ν τοϋ ύπουργείου 'Εμπορίου, εγκειται στήν
ένεργό άναζήτηση, άπό τό Κράτος καί τούς ίδι&τες,
άγοραστ&ν τ&ν έλληνικ&ν προϊόντων καί όχι στήν
παθητική άναμονή τfjς έμφανίσεώς τους.
Οί σχετικές άποφάσεις διαμορφώθηκαν σέ σύ­
σκεψη πού συγκλήθηκε ύπό τήν προεδρία τοϋ Κ.
Καραμανλfj καί μέ τή συμμετοχή τοϋ άντιπροέδρου
τfjς Κυβερνήσεως, τ&ν ύπουργ&ν Συντονισμοϋ, •Εμ­
πορίου καί Γεωργίας, καθώς καί τ&ν διοικητών τfjς
'Εθνικfjς καί ' Αγροτικfjς Τραπέζης. Στή διάρκεια
τfjς συσκέψεως κλήθηκαν καί άνέπτυξαν τίς άπόψεις
τους έκπρόσωποι τ&ν βιομηχάνων, τfjς ΠΑΣΕΓΕΣ,
τ&ν έξαγωγέων καί τ&ν έμπόρων. Είδικότερα, μετά
άπό έμπεριστατωμένη συζήτηση, άποφασίστηκαν:
α. 'Αναδιοργάνωση τ&ν ύπηρεσι&ν τοϋ ύπουρ­
γείου 'Εμπορίου, έπάνδρωση τ&ν διευθύνσεων τοϋ
έξωτερικοϋ έμπορίου μέ έμπειρογνώμονες καί σύ­
σταση γνωμοδοτικοϋ συμβουλίου έξωτερικοϋ έμπο­
ρίου στήν κεντρική ύπηρεσία τοϋ ύπουργείου.
β. 'Αναδιοργάνωση καί διεύρυνση τ&ν ύπηρεσι­
&ν έμitορικ&ν συμβούλων καί άκολούθων σiό έξω­
τερικό, ίδρυση νέων, δπου ύπάρχει δυνατότητα αύξή­
σεως τ&ν ~ξαγωγ&ν, καί έπιφόρτιση τ&ν διπλωματι­
κών ύπηρεσι&ν μέ τή μέριμνα προωθήσεως τ&ν έξα­
γωγ&ν.
γ. Μετάβαση στό έξωτερικό έπιτροπ&ν άπό δημό­
σιους λειτουργούς καί έκπροσώπους τ&ν παραγωγι­
κών τάξεων γιά τήν έπιτόπια ερευνα τ&ν άγορ&ν.
δ. ~Εγκριση τfjς καταθέσεως νομοσχεδίου τοϋ
ύπουργείου 'Εμπορίου, μέ στόχο τήν έπιβολή κυρώ­
σεων, διοικητικών καί ποινικών, στούς έξαγωγείς
πού δέν άνταποκρίνονται στίς συμβατικές τους ύπο­
χρεώσεις.
ε . Συστηματοποίηση τfjς έξαγωγfjς τ&ν όπωρο­
κηπευτικ&ν.
Στό τελευταίο σημείο άποδίδεται ίδιαίτερη βαρύ­
τητα, δπως προκύπτει καί άπό τό σχετικό άναλυτικό
είδησεογραφικό δελτίο:
 352 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΌ

'Οδηγίες γιά τήv όλοκλήρωση τώv έξωραϊστικώv εργωv

στήv περιοχή τής 'Ακροπόλεως.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΝΕΑ ΕΞΑΓΩΓΙΚΉ ΠΟΛΙΠΚΗ 353

Διαπιστωθείσης τής άνάγκης όργανώσεως τών φορέων

τοϋ εξαγωγικοί> εμπορίου, iδί~ δέ είς τόν τομέα των όπω­
ροκηπευτικών, απεφασίσθη ή σύστασις ίσχυρών εξαγωγι­
κών μονάδων, αί όποίαι θά άναλάβουν τήν συστηματοποί­
ησιν καί διεύρυνσιν εξαγωγών των προϊόντων αύτών. Είς
τήν <lπόφασιν ταύτην ήχθη ή Κυβέρνησις λόγω τής σημα­
σίας πού εχουν διά τήν εθνικήν μας οίκονομίαν τά όπωρο­
κηπευτικά προϊόντα αλλά καί λόγω τών δυνατοτήτων, τάς
δποίας παρουσιάζουν ταϋτα.
Παραλλήλως, aπόφασις τής Κυβερνήσεως ε{ναι νά εν­
θαρρύνη πάσαν περαιτέρω εξαγωγικήν προσπάθειαν, ίδιω­
τικήν ή συνεταιριστικήν, καθώς επίσης καί νά χρηματοδο­
τήση εύνοϊκώς καί επαρκώς πάσαν όργανωμένην καί σο­
βαράν τοιαύτην προσπάθειαν, ύπό τόν δρον δμως δτι αύται
εκσυγχρονιζόμεναι θά προσαρμοσθοϋν πρός τάς μεταπο­
λεμικάς συνθήκας καί άπαιτήσεις τής διεθνοϋς άγοράς.
'Απεφασίσθη περαιτέρω ή προσαρμογή τής παραγω­
γής πρός τάς απαιτήσεις των άγορών τοϋ εξωτερικοί>, από
ποσοτικής καί ποιοτικής άπόψεως. Πρός τοϋτο ενεκρίθη
καί νομοσχέδιον καταρτισθέν ύπό τοϋ ύπουργοϋ τής Γε­
ωργίας καί προβλέπον σειράν μέτρων διά τήν επέκτασιν
καί βελτίωσιν των όπωροκηπευτικών μας καλλιεργειών.
Τό ώς άνω νομοσχέδιον προβλέπει καί δημιουργίαν
ζωνών παραγωγής διαφόρων φρούτων καί λαχανικών πρός
άξιοποίησιν των φυσικών δυνατοτήτων καί τήν πολλα­
πλήν ενίσχυσιν των παραγωγών εκείνων, οί όποίοι θά επι­
τύχουν βελτιωμένας ποικιλίας προϊόντων. Τό αύτό νομο­
σχέδιον προβλέπει μέτρα πρός βελτίωσιν τής συσκευασί­
ας, τυποποιήσεως κ.λ.π. τών εξαγομένων προϊόντων, βελ­
τίωσιν τοϋ ποιοτικοί> ελέγχου, ϊδρυσιν επιστημονικών
σταθμών είς Μακεδονίαν καί άλλα μέτρα.

Καί, συμπερασματικά, ύπογραμμιζόταν:

Διά τήν πλήρη επιτυχίαν τοϋ εξαγωγικοί> τούτου προ­

γράμματος καί τήν επίτευξιν των καθ' εκαστα ώς άνω επι­
διώξεων ε{ναι άπαραίτητος ή συμπαράστασις καί βοήθεια
δλων τών ·Ελλήνων, παραγωγών καί εξαγωγέων, γεωργών
καί βιομηχάνων, συνεταιριστικών όργανώσεων καί κρατι­
κών όργανισμών καί ύπηρεσι&ν 152 •

Σέ σχετικό σχόλιο μέ τόν τίτλο «Αί έξαγωγαί», ή

«Καθημερινή» έπισημαίνει:

Τά άνακοινωθέντα χθές μέτρα πρός ενίσχυσιν των εξα­

γωγών δέν ήμποροϋν παρά νά τύχουν τής γενικής επιδοκι­
μασίας. ·Η Κυβέρνησις, έν όψει τής διαμορφωθείσης, μετά
τήν ϊδρυσιν τής Κοινής 'Αγοράς καταστάσεως, &σπευσε
νά μελετήση τό ζήτημα καί νά καταλήξη ταχέως είς aποφά­
σεις πρός ύπερνίκησιν τών έμποδίων, τά όποία ή οίκονο­
μική συνεργασία των εξ εύρωπαϊκών χωρών δημιουργεί
διά τάς έλληνικάς έξαγωγάς. Καί αί ληφθείσαι άποφάσεις
εlναι τοιαϋται, ώστε βασίμως νά ελπίζεται δτι τό έξαγωγι­
κόν μας έμπόριον όχι μόνον δέ θά αίσθανθή τόν άντίκτυ­
πον έκτων μέτρων τών χωρών τής Κοινής' Αγοράς, άλλά
θά τονωθή καί θά καταστή ίκανόν νά φέρη τά έλληνικά
προϊόντα καί είς περιφερείας δπου σήμερον ε{ ναι άγνωστα.
Τά περιθώρια άναπτύξεως των εξαγωγών μας εlναι πολύ
μεγάλα, άρκεί νά κατανοηθή δτι τά έλληνικά προϊόντα
πρέπει νά προσφέρωνται διεθνώς είς ποιότητας καί τιμάς

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

354 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΌ
ίκανάς νά συναγωνισθοuν τά όμοειδή άλλων χωρών. Τά
ύπό τής Κυβερνήσεως εξαγγελθέντα μέτρα ύπόσχονται νά
εξασφαλίσουν τήν συναγωνιστικήν αύτήν ίκανότητα.
16 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο Κ. Καραμανλfίς προεδρεύει σέ σύσκεψη, στό
υπουργείο Συγιωινωνι&ν καί Δημοσίων 'Έργων,
στήν όποία συμμετέχουν οί υπουργοί ,Δημοσίων
'Έργων καί Προεδρίας, καθώς καί ό υφυπουργός Οi.­
κισμοϋ.
Στή σύσκεψη έξε,τάστηκε τό πρόγραμμα έκτελέ­
σεως εργων στήν πρrοτεύουσα, τουριστικών καί έξω­
ραϊστικ&ν, μεταξύ των δποίων iά νέα εργα τfίς περι­
οχfίς 'Ακροπόλεως, καθώς καί άνακατασκευfίς κεν­
τρικών άρτηρι&ν καί λεωφόρων.
Μετά τή σύσκεψη, ό πρωθυπουργός έπισκέφθηκε
τήν περιοχή τfίς 'Ακροπόλεως, εδωσε όδηγίες γιά τή
συμπλήρωση των έξωραϊστικ&ν εργων καί ένέκρινε
τή διάθεση των άπαραίτητων πιστώσεων γιά τήν
δλοκλήρωση τ&ν άνασκαφ&ν. Λίγες μέρες άργότε­
ρα, έξάλλου, άφοϋ έπισκέφθηκε τό χώρο άνεγέρσεως
τοϋ ξενοδοχείου Χίλτον, 1.000 κλινών, ζήτησε νά
έπανεξεταστοϋν όρισμένα σημεία τfίς μορφfίς τοϋ
κτιρίου καί νά άντιμετωπιστεί τό ένδεχόμενο μετα­
βολfίς τους. Στή συνέχεια ό πρωθυπουργός περιηγή­
θηκε τό χώρο πού εχει διατεθεί γιά νά δημιουργηθεί
τό Πνευματικό Κέντρο τ&ν 'Αθηνών.
16 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο Κ. Καραμανλfίς δέχεται σέ συνεργασία τόν Α.
Στράτο, δ δποίος τόν ένημερώνει γιά τά θέματα τfίς
άρμοδιότητάς του. Είδικότερα, δ υπουργός Προνοί­
ας άναφέρει ότι ή δαπάνη λειτουργίας 1.100 ίατρείων
στήν ϋπαιθρο άντιμετωπίστηκε άποκλειστικά άπό τό
Κράτος, έφόσον ή έπιδίωξη τfίς έφαρμογfίς τοϋ όρου
τfίς συμμετοχfίς των άσφαλισμένων πού προβλέπεται
άπό τόν νόμο «περί άγροτικ&ν άσφαλίσεων)), θά κιν­
δύνευε νά άναστείλει τήν άποδοτική λειτουργία τοϋ
νεοσύστατου θεσμοϋ.
17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
' Ο Κ. Καραμανλfίς συγκαλεί σύσκεψη, μέ τή
συμμετοχή τοϋ υπουργοϋ Προεδρίας, Κ. Τσάτσου,
καί τfίς ήγεσίας τοϋ ΕΟΤ καί μέ άντικείμενο τήν
έφαρμογή τοϋ ύπό έκτέλεση τουριστικοϋ προγράμ­
ματος καί τή χάραξη κατευθυντηρίω.ν γραμμών γιά
τό μέλλον.
Μετά τή σύσκεψη , ό πρωθυπουργός εκαμε τήν
άκόλουθη δήλωση:
«Τό πρόβλημα του τουρισμου έπέσυρεν έξ άρχijς
άμέριστον τήν προσοχήν τijς Κυβερνήσεως. 'Από
τάς σημερινάς άναιωιvώσειςτου άρμοδίου ύπουργου
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
προκύπτει δτι ή Κυβέρνησις διέθεσε καί έφέτος μέγα
ποσόν έκ του προγράμματος έπενδύσεων εiς τουρι­
στικά έργα καί δή είς έκτασιν, τήν δποίαν οvδέποτε
άλλοτε εlχε άποφασίσει πρό αvτijς άλλη έλληνική
Κυβέρνησις.
»Ό τουρισμός, μέ τάς άνεξαντλήτους δυνατότη­
τας, τάς όποίας προσφέρει ή φύσις καί ή ίστορία τijς
χώρας, δύναται νά άποτελέση μίαvάπό τάς μεγαλυτέ­
ρας πλουτοπαραγωγικάς πηγάς τijς οίκονομίας μας.
'Ενώ δέ τόσον έξυπηρετεί τήν οίιωνομίαν, εlναι
συγχρόνως καί τό πλέοvάποτελεσματικόν μέσον διά
νά προβληθfί διεθνώς δ πολιτισμός καί ή αίγλη τijς
'Ελλάδος.
»Θέλω νά έλπίζω δτι δ έλληνικός λαός θά έκτιμή­
ση δεόντως τάς θυσίας, εlς τάς δ ποίας ύποβάλλεται ή
Πολιτεία διά τήν άνάπτυξιν του τουρισμου, άπό τόν
δποίον έχουν νά ώφεληθουν δλαι αί κοινωvικαί τά­
ξεις. Θέλω έπίσης νά έλπίζω δτι, παραλλr]λως πρός
τr]v κρατικήν προσπάθειαν, όλόιcληρον τό κοινωνι­
κόν σύνολον, άποκτών συνείδησιν τijς σημασίας τήν
δπο(αν έχει δ τουρισμός διά τr]ν άνάπτυξιν τijς χώ­
ρας, θά συμβάλη καί αvτό δι' δλων τώv δυνάμεών
του είς τr]ν έπιτυχίαν τής καταβαλλομένης προσπα­
θείας.
»'Ο τουρισμός, διανοίγων μίαν τοιαύτη ν προο­
πτικr]ν προόδου διά τr]'ν οiκονομίαν μας, δεδικαιολο­
γημένώς τονώνει έτι περαιτέρω τr]ν έμπιστοσύνην
καί την αίσιοδοξίαν του έλληνικου λαου διά τό μέλ­
λον του».
Στή συνέχεια, ό Κ. Τσάτσος διευκρίνησε:
«Εύθύς ώς τό έπέτρεψαν αί γενικαί οiκονομικαί συνθή­
και, διετέθησαν ύπό του τουρισμοί) σημαντικώτατα ποσά
εκ του προγράμματος δημοσίων έπενδύσεων, άφοu προη­
γουμένως κατηρτίσθη πρόγραμμα τουριστικής άξιοποιή­
σεως τής χώρας , τό δποίον δχι μόνον από άπόψεως μεγέ­
θους, άλλά καί από άπόψεως συστηματικής άντιμετωπίσε­
ως τών τουριστικών άναγκών τής χώρας, άποτελεί πράγμα­
τι σταθμόν.
))Βασική γραμμή τής χαραχθείσης πολιτικής ε{ναι ή
συγκέντρωσις του μεγίστου μέρους των έπενδύσεων εiς τά
σημεία έκείνα, δπου ή άξιοποίησις ε{ναι σχεδόν άμεσος
καί περισσότερον αποδοτική άπό οικονομικής άπόψεως.
'Αντί τής πολιτικής τής διασποράς εiς διάφορα μικρά ερ­
γα, έπρυτάνευσεν ή σκέψις τής εiς βάθος εκμεταλλεύσεως
των ήδη διεθνώς καθιερωμένων τουριστικών κέντρων τής
χώρας . 'Επίσης κατεβλήθη ή προσπάθεια τής διανοίξεως
νέων τρόπων προσπελάσεως των τουριστών)).
'Ο Κ. Τσάτσος άναφέρθηκε άκόμη, στό τριετές
τουριστικό πρόγραμμα πού καταρτίστηκε τόν 'Ια­
νουάριο τοϋ 1958 καί προέβλεπε δαπάνη 433.000.000
δρχ.: 1958, 193.000.000 (άπό τά όποία άπερροφήθη­
σαν 189.000.000 δρχ. fίτοι 98%), 1959, 115.000.000,
1960, 125.000.000, καί στήν άπόφαση τοϋ Κ. Καρα­
μανλfί νά άναθεωρήσει τό πρόγραμμα αύτό, νά τό
 ΕΥΡΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥΡΙΣτΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ 355

μετατρέψει σέ πενταετές, βελτιώνοντας πολλά ση­ 2. Περίπτερον-εστιατόριον 'Υ μηττοu 700.000

μεία καί δίνοντας iδιαίτερη εμφαση στή όργάνωση 3. Περίπτερον Αiγάλεω 400.000
τής ψυχαγωγίας των λαϊκών τάξεων (διαμόρφωση 4. Πρότυπον εστιατόριον πόλεως 'Αθηνών 1.500.000
λαϊκών πλάζ 'Ελληνικοί>, Βουλιαγμένης, Νέου Φα­ 5. Πρότυπος ταβέρνα Πλάκας 1.500.000
λήρου -μετά τήν σύνδεση των άποχετευτικών άγω­
6. 5 snack bar εiς 'Ακτήν Σαρωνικοu μέ
μικράς έγκαταστάσεις άποδυτηρίων 1.500.000
γών πρός τόν κεντρικό άγωγό Κερατσινίου), κατα­
7. Κέντρον διαμονής τέκνων περιηγητών 3.000.000
σκευή «καμπανών» καί «μπαγκαλόους» στήν παραλία
τής Βούλας, άνάπτυξη σχολών τουριστικών έπαγ­ Σύνολον 8.900.000
γελμάτων, γιά τίς δποίες ένδιαφέρθηκε iδιαιτέρως δ ΠΙ. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσεως καί έξωραϊσμοu
Κ. Καραμανλής, ύπολογίζοντας τή δαπάνη σε +I . 'Αποδυτήρια θεάτρου Ήρώδου 300.000
1.050.000 δρχ . , προερχόμενες άποκλειστικά άπό τίς +2. 'Ολυμπιείον 2.000.000
κρατικές έπενδύσεις του προϋπολογισμοϋ. +3. 'Ηλεκτροφωτισμός ιlpχαιολ. χώρων 2.000.000
Τό γενικό διάγραμμα τοϋ προγράμματος γιά τήν +4. 'Απαλλοτρίωσις κτήματος Παρθένη 1.600.000
τουριστική άνάπτυξη, τό όποίο δέν περιλαμβάνει +5. Πεζοδρόμια καί άνασκαφαί Διον.

τήν προσπάθεια τής iδιωτικής πρωτοβουλίας καί των 'Αεροπαγίτου 1.500.000

ήμικρατικών όργανισμών, περιέχεται στούς άκόλου­ +6. Διαμορφώσεις άρχαιολ. χώρων Σουνίου,
Πνυκός κ.λ.π. 1.000.000
θους πίνακες 154 :
+7. 'Ηλεκτροφωτισμός Παλ. Φαλήρου 300.000
+8. Πάρκον Κεφαλαρίου 500.000
l. 'Αθήναι καί 'Αττική
+9. Διαμόρφωσις χώρου πρό 'Αεροδρομίου 3.000.000
(Παρατήρησις: Τά διά σταυροu σημειούμενα περιλαμβά­ +10. 'Έργα ύποδομής Μικροu Καβουρίου 20.000.000
νονται εiς τό πρόγραμμα 1959καί εκτελοuνται ή περατοuν­ 11. 'Εγκαταστάσεις εξυπηρετήσεως θαλα­
ται). μηγών είς λιμένας Ζέας καί Μουνυχίας 3.000.000
12. Διαμόρφωσις - &.νακατασκευή παραλια-
ι Ξενοδοχεία, μοτέλ, εγκαταστάσεις διακοπών κής Λεωφόρου Παλ. Φαλήρου 10.000.000
+1. Ξενοδοχείον Πάρνηθος πολυτελείας l3. Φωτισμός 'Ακτής Σαρωνικοu
120 κλινών 25.500.000 14. 'Ύδρευσις 'Ακτής Σαρωνικοu
+2. Ξενοδοχ. Σουνίου (δάνειον) Β' τάξ. 15. 'Αναδάσωσις καί άναθάμνωσις άκτών
87 κλινών 4.160.000 Σαρωνικοu
3. Ξενοδοχ. Βουλιαγμένης Α' τάξ.
200 κλινών 19.000.000 Σύνολον 45.200.000
4. Ξενοδοχ. Πειραιώς (Πασαλιμάνι)
Α' τάξ. 50 κλινών 4.750.000 2. Ρόδος

5. Ξενοδοχ. Παλ. Φαλήρου Α' τάξ. I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, εγκαταστάσεις διακοπών

100 κλινών 9.500.000 +1. Μοτέλ Μιραμάρε Α' -Β' τάξ. 200 κλ. 3.100.000
6. Μοτέλ εiς 'Ακτήν Σαρωνικοu 2. Μοτέλ Μιραμάρε επέκτασις Α' -Β' τάξ.
(Λαγονήσι) Β' τάξ. 400 κλινών 24.000.000 200 κλινών 12.000.000
7. Ξενοδοχείον είς 'Ακτήν Σαρωνικοu 3. Ξενοδοχείον πολυτελείας (επέκτασις
(Γιουρντίiς) Α' τάξ. 200 κλινών 19.000.000 ξενοδοχ. Ρόδων) 150 κλινών 18.000.000
8. Μοτέλ είς 'Ακτήν Σαρωνικοϋ 4. Ξενοδοχεία Α' τάξ. 200 κλινών 19.000.000
(Λεγρενά ή 33ον χιλ.) Β' τάξ. 200 κλ. 12.000.000 5. Ξενοδοχεία Β' τάξ. 500 κλινών 36.000.000
9. Μοτέλ εiς Σχινιίiν Β' τάξ. 200 κλ. 12.000.000 6. Μοτέλ Β' τάξ. (Φαληράκι ή Κολύμπια)
10. Συμπλήρωσις ήμιτελοuς ξενοδοχείου 300 κλινών 18.000.000
'Απέργη εiς Κηφισtάν Α' τάξ. 60 κλ. 10.000.000 7. Ξενών εiς Λίνδον Γ' τάξ. 30 κλινών 1.700.000
(τό σύνολον τής δαπάνης ώς δάνειον.
Τά κοινόχρηστα του νέου τμήματος Σύνολον 107.800.000
θά εξυπηρετοuν δλόκληρον τό
II. Περίπτερα καί δδικοί σταθμοί
ξενοδοχείον)
1. Δύο (2) περίπτερα εiς επίκαιρα σημεία
11 . 2 χώροι σταθμεύσεως τροχοφόρων
διαδρομών 500.000
καί εγκαταστάσεως σκηνών προϋπο­
θέτοντες εργα περιφράξεως, γενικής Σύνολον 500.000
διαρρυθμίσεως χώρου, ύδρεύσεως,
Πι nΕργα ύποδομής, διαμορφώσεως καί εξωραϊσμοu -
φωτισμοu καί άποχετεύσεως καί
εγκαταστάσεων ύγιεινfjς 3.000.000 IV. nΕργα άναψυχής καί. ψυχαγωγίας
1. Καζίνο-έστιατόριον, κέντρον άναψυχής 5.000.000
Σύνολον 142.910.000
2. 'Εγκαταστάσεις πλάζ ('Έλλη) 1.000.000
II. Περίπτερα καί δδικοί σταθμοί 3. 'Εγκατάστασις γκόλφ 2.000.000
+1. Περίπτερον Άγ. Δημητρίου 300.000 4. 'Εγκαταστάσεις τέννις 1.500.000

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

356 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

5. 'Οργάνωσις θαλασσίων σπόρ καί Ιν. ~Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας 14.000.000
κυνηγίου 1.000.000 ν. τέρματα θαλασσίων έκδρομrον
6. 'Οργάνωσις θεάματος «Ήχος καί Φrος» 1.500.000 περιηγητών Κερκύρας 1.800.000
7. 'Εγκαταστάσεις έξυπηρετήσεως
Κέρκυρα - Σύνολον 83.450.000
θαλαμηγών είς Ρόδον καί Λίνδον 600.000
Σύνολον 4. Βόρειος ·Ελλάς

I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών

3. Κέρκυρα
+ l. Ξενοδοχείον είς Φλώριναν Β' τάξ.
I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών 44 κλινών 4.500.000
+l. Ξενοδοχείον Β' τάξ. 100 κλινών 12.150.000 +2. Μοτέλ είς Οόρανόπολιν Χαλκιδικής
2. Ξενοδοχείον Κορφου (επέκτασις) καί Β' τάξ. 40 κλινών 3.000.000
άνασυγκρότησις ύφισταμένου ΑΑ' τάξ. 3. Μοτέλ είς Χαλκιδικήν είς έπιλεγησόμε­
50 κλινών 8.000.000 νον σημείον των άκτrον Β' τάξ. 200 κλ. 12.000.000
3. Ξενοδοχείον πολυτελείας είς 4. 'Επέκτασις του μοτέλ Οόρανοπόλεως
'Αχίλλειον ΑΑ' τάξ . 50 κλινών 6.000.000 Β' τάξ. 40 κλινών 2.400.000
4. Μοτέλ είς Μωραίτικα Β' τάξ. 200 κλ. 12.000.000 5. Μοτέλ έπί τής όδου Θεσσαλονίκης­
5. Ξενοδοχεία πόλεως Α ' καί Β' τάξ . Καβάλας πρό των εκβολών του Στρυμrο­
150 κλινών 12.000.000 νος καί χώρος σταθμεύσεως τροχοφό­
6. Ξενοδοχεία Γ' τάξ. 100 κλινών 5.600.000 ρων οίκίσκων Β' τάξ. 60 κλινών 4.000.000
6. Ξενοδοχείον είς ~σλυμπον (μετά
Σύνολον 55.750.000
μεγάλου εστιατορίου) Β' τάξ. 30 κλινών 6.000.000
Π. Περίπτερα καί δδικοί σταθμοί 7. Ξενοδοχεία είς Θεσσαλονίκην Β' τάξ.
I. Δύο (2) περίπτερα είς έπίκαιρα σημεία 100 κλινών 7.200.000
διαδρομών 600.000 8. Ξενοδοχείον εi.ς Σέρρας Β ' τάξ. 40 κλ. 2.880.000
Σύνολον 600.000 9. Αϋξησις ξενοδοχείου Σαμοθράκης
Γ' τάξ. 24 κλινών 1.350.000
ΠΙ. ~Εργα ύποδομής, διαμορφώσεως καί εξωραϊσμου
10, Μοτέλ εi.ς Θάσον Β' τάξ. 60 κλινών 3.600.000
I. Διαμόρφωσις-εξωραϊσμός χώρου άπό 11. 'Ενίσχυσις Μονrον ~ Αθω δι' εόπρε­
λιμένος μέχρι πλατείας Σολωμου 3.000.000 πισμόν των ξενώνων των καί δι. εγκα­
2. Διαμόρφωσις παραλιακου χώρου 7.150.000
ταστάσεις ύγιεινής
Γαρίτσης 5.000.000 12. Ξενών εi.ς τέμπη Β' τάξ . 20 κλινών 2.000.000
3. Μικρός εξωραϊσμός πόλε(Ι)ς 3.000.000 13. Ξενοδοχείον είς Βέροιαν (δάνειον)
4. 'Εγκαταστάσεις εξυπηρετήσεως
Β' τάξ. 48 κλινών 2.000.000
θαλαμηγών 300.000 14. Μοτέλ εiς Καστορίαν καί χώρος σταθ­
Σύνολον 11.300.000 μεύσεως τροχοφόρων οίκίσκων Β' τάξ.
60 κλινών 4.000.000
Ιν. ~ Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας
15. Μοτέλ εi.ς Πρέσπαν καί χώρος σταθ­
I. Πλάζ Mon Repos 2.000.000 μεύσεως τροχοφόρων οίκίσκων Β ' τάξ.
2. Πλάζ Παλαιοκαστρίτσης 1.000.000
60 κλινών 4.000.000
3. Πλάζ Πελέκα 1.000.000
4. Καζίνο-εστιατόριον, κέντρον άναψυχής 5.000.000 Σύνολον ' 66.080.000
5. Γκόλφ 2.000.000
Il. Περίπτερα, δδικοί σταθμο ί, εστιατόρια
6. τέννις 1.000.000
+ l. Περίπτερον είς Νίκη ν Φλωρίνης 1.200.000
7. Θα~άσσια σπόρ 2.000.000
+2. Περίπτερον είς Πόρτο-Λάγο 400.000
Σύνολον 14.000.000 +3. Περίπτερον είς χrορον Δ.Ε . Θεσjνίκης 1.500.000
ν, Τέρματα θαλασσίων έκδρομrον περιηγητών Κερκύρας
+4. Περίπτερον είς Στάγιρα Χαλκιδικής 400.000
Ι. Πάργα - άποβάθρα μικρός ξενών 800.000 5. Δύο (2) περίπτερα είς Θεσσαλονίκην
(Σέϊχ-Σου, Χορτιάτης) 600.000
2. Παξοί- άποβάθρα μικρόν περίπτερον 500.000
6. Περίπτερον είς Πέλλαν 400.000
3. Μουρτος - άποβάθρα μικρόν περίπτερον 500.000
Σύνολον 4.500.000
Σύνολον 1.800.000
ΠΙ. ~ Εργα ύποδομής, διαμορφώσεις, εξωραϊσμο ί
'Ανακεφαλαίωσις + I. ' Ηλεκτροφωτισμός παραλίας 'Αλε­
I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις ξανδρουπόλεως 200.000
διακοπών 55.750.000 +2. Διαμόρφωσις περιοχής λιμένος Θάσου 1.300.000
Π. Περίπτε ρα καί δδικοί σταθμοί 600.000 +3. Διαμόρφωσις Φρουpίου Σερρών 300.000
ΠΙ. ~ Εργα ύποδομής, διαμορφώσεως καί 4. 'Εγκαταστάσεις εξυπηρετήσεως θαλα­
εξωραϊσμου 11.300.000 μηγών είς Θεσjνίκην 200.000

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΥΡΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥΡΙΣτΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ 357

5. Γενικά έξωραϊστικά εργα είς Θεσjνίκην 5.000.000 Π. Περίπτερα και δδικοί σταθμοί
6. 'Εγκαταστάσεις έξυπηρετήσεως είς Λαι­
ΠΙ. "Εργα ύποδομής, διαμορφώσεως καί έξωραϊσμοu
μόν χερσονήσου "Αθω καί 2 μικραί ·
I. Πλακοστρώσεις παραλιακοί) χώρου
άποβάθραι πρός εξυπηρέτησιν των έπι­
Μυκόνου καί βελτιώσεις δδ&ν 3.000.000
σιcεπτων του "Αθω 1.000.000
2. "Εργα ύδρεύσεως Μυκόνου
7. 'Εγκαταστάσεις έξυπηρετήσεως θαλα­
3. "Εργα άποχετεύσεως Μυκόνου
μηγών είς Καβάλαν, Θάσον, 'Αλεξαν­
4. 'Εγκαταστάσεις έξυπηρετήσεως θαλα­
δρούπολιν 300.000
μηγών είς Μύκονον καί λοιπάς νήσους 2.000.000
8. Χ&ρος σταθμεύσεως τροχοφόρων οί­
5. Δύο μικραί άποβάθραι είς Δήλον 300.000
κίσκων παρά τό άεροδρόμιον Θεσjνίκης 300.000
9. 'Εξωραϊσμός περιοχής Πέλλας · 1.000.000 Σύνολον 5.300.000
10. Διαμόρφωσις περιοχής γεφύρας
Ύψάλων ("Εβρου) IV. "Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας
500.000
Διαμόρφωσις πλάζ καί λουτρικαί
Σύνολον 10.100.000 έγκαταστάσεις είς Πάρον, Μύκονον καί
ι'iλλας νήσους 3.000.000
IV. "Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας
+ I. Λουτρικαί έγκαταστάσεις Καβάλας 100.000 Σύνολον 3.000.000
2. Συγκρότημα θαλασσίων λουτρών είς
πλάζ παρά τήν Θεσσαλονίκην 1.000.000 'Ανακεφαλαίωσις
3. Λουτρικαί εγκαταστάσεις καί θαλάσσια
σπόρ είς Καστορίαν καί Πρέσπαν 500.000 Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστ. διακοπών 47.765.000
4. Μόνιμον έκθετήριον εργων λαϊκής Π. Περίπτερα, δδ. σταθμοί, εστιατόρια

τέχνης είς Καστορίαν 1.000.000 ΠΙ. "Εργα ύποδομής, διαμορφώσεως κ.λ.π. 5.300.000
IV. "Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας 3.000.000
Σύνολον 2.600.000
Μύκονος-Κυκλάδες- Γενικόν Σύνολον 56.065.000
'Ανακεφαλαίωσις
6. "Εργα σχετιζόμενα μέ τό Φέρρυ-μπόουτ
Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστ. διακοπών 66.080.000
'Ελλάδος - 'Ιταλίας
Π. Περίπτερα, δδ. σταθμοί, εστιατόρια 4.500.000
ΠΙ. "Εργα ύποδομής, διαμορφώσ . κλπ. 10.100.000 Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών
IV. "Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας 2.600.000 +Ι. Μοτέλ είς Ήγουμενίτσαν Β' τάξ.
36 κλινών 4.500.000
Βόρειος 'Ελλάς - Γενικόν Σύνολον 83.280.000
2. 'Επέκτασις τούτου κατά 64 κλινών 3.840.000
+3. Ξενοδοχείον είς 'Ιωάννινα Α' τάξ.
5. Μύκονος - Κυκλάδες
100 κλινών 9.000.000
Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών 4. Μοτέλ είς 'Ιωάννινα καί χώρος σταθ­
+I. Ξενοδοχείον είς Μύκονον Β' τάξ. μεύσεως τροχοφόρων Β' τάξ. 60 κλινών 4.000.000
100 κλινών 9.500.000 5. Ξενοδ. είς "Αρταν Β' τάξ. 40 κλινών 4.500.000
+2. Ξενοδοχείον είς Σuρον Β' τάξ. +6. Περίπτερον - δδικός σταθμός είς
49 κλινών 585.000 'Αχελ&ον Β' τάξ. 6 κλινών 800.000
+3. Ξενοδοχείον είς "Ανδρον Β' τάξ. +7. Περίπτερον - δδικός σταθμός είς
44 κλινών 1.500.000 Μόρνον Β' τάξ. 6 κλινών 900.000
4. Ξενοδοχείον είς Μύκονον ΑΑ' τάξ. +8. Περίπτερον - δδικός σταθμός είς
50 κλινών 6.000.000 Μεσολόγγιον Β' τάξ. 12 κλινών 2.500.000
5. Ξενοδοχεία ή μοτέλ Β' καί Γ' τάξ. 9. Μοτέλ είς άκτήν 'Ακαρνανίας
200 κλινών 12.000.000 (εναντι Λευκάδος) καί χώρος σταθμεύ-
6. 'Ενίσχυσις-δάνεια είς ίδιοκτήτας σεως τροχοφόρων οίκίσκων παρ' αύτφ
οίκι&ν διά βελτίωσιν προσφερομένων Β' τάξ. 100 κλινών 6.500.000
είς περιηγητάς δωματίων περίπου 10. Μοτέλ είς Ναύπακτον καί χώρος
250 κλινών 1.500.000 σταθμεύσεως τροχοφόρων οίκίσκων
7. Ξενών είς Σίφνον Γ τάξ. 40 κλινών 2.250.000 πάρ' αύτφ Β' τάξ. 40 κλινών 2.900.000
8. Ξενών είς Μήλον Γ' τάξ. 40 κλινών 2.250.000
9. Ξενών είς 'Αμοργόν Γ τάξ. 40 κλ. 2.250.000 Σύνολον 39.440.000
10. Ξενοδοχείον είς Νάξον Β' τάξ. 40 κλ. 2.280.000
Π. Περίπτερα - δδικοί σταθμοί, εστιατόρια
11. Ξενών είς "Ιον Γ τάξ. 40 κλινών 2.250.000
+ l. Περίπτερον - Μεθοριακός σταθμός εί.ς
12. Ξενών είς Κέαν Γ' τάξ. 40 κλινών 2.250.000
'Ηγουμενίτσα ν καί έξωραϊστικά περι­
13. Ξενών είς Κύθνον Γ' τάξ. 40 κλινών 2.250.000
βάλλοντος χώρου 2.400.000
14. 'Ανακαίνισις ξεν&νος Δήλου 300.000
2. Κυνηγετικόν περίπτερον είς ένδοχώραν
Σύνολον 47.765.000 • Ηγουμενίτσης 600.000

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

358 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

3. Μικρόν περίπτερον εiς περιοχήν στρα­ Π. Περίπτερα καί όδικοί σταθμοί

τώνων 'Ιωαννίνων 500.000 Τρία (3) περίπτερα - άναψυκτήρια μετά
4. Μικρόν περίπτερον (Snack-bar) είς μικρών άποβαθρών δι ' όργάνωσιν
Πέραμα (Σπήλαιον) 300.000 έκδρομών 'Αργολικοϋ Ι.500.000
. 5. Π ε ρίπτερον εiς Δωδώνην 400.000
Σύνολον 1.500.000
Σύνολον 4.200.000
ΠΙ. " Εργα ύποδομής , διαμορφώσεως, έξωραϊσμοϋ
ΠΙ. "Εργα ύποδομής, διαμορφώσεως, έξωραϊσμοϋ + I. Διαμόρφωσις χώρου Παλαμηδίου Ι.ΟΟΟ.ΟΟΟ
+Ι. Λιμενικά εργα Ήγουμενίτσης Ι2.000.000 2. Διαμόρφωσις, δημιουργία χώρων τέννις,
+2. Ύφαλαύλαξ Ήγουμενίτσης 3.000.000 μινιγκόλφ καί πρασίνου κ.λ.π. 5.000.000
+3. Λιμενικά εργα Κερκύρας 7.000.000
Σύνολον 6.000.000
+4. 'Ηλεκτροφωτισμός Σπηλαίου
Περάματος 200.000 IV. "Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας
+5 . Διαμόρφωσις χώρου Ρίου- 'Αντιρρίου Ι. Λουτρικαί έγκαταστάσεις εiς 'Αρβανι­
καί μικρά άναψυκτήρια μετ ' άπο­ τιάν καί πισίνα είς 'Ακροναυπλίαν 3.000.000
χωρητηρίων 2.000.000
6. ' Αναδάσωσις Δωδώνης 300.000 Σύνολον 3.000.000

Σύνολον 24.500.000 'Ανακεφαλαίωσις

IV. " Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας Ι. Ξενοδοχεία , μοτέλ , έγκαταστ . διακοπών 66.950.000
Ι . Μόνιμον έκθετήριον εργων Λαϊκής Π. Περίπτερα, όδ . σταθμοί, εστιατόρια 1.500.000
τέχνης είς 'Ιωάννινα ΠΙ. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσ . κ.λ.π. 6.000.000
Ι.ΟΟΟ . ΟΟΟ
2. ' Ενίσχυσις Ναυτικοϋ 'Ομίλου IV. "Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας 3.000.000
'Ιωαννίνων δι' έπεκτάσεως έγκαταστά­ ' Αργολίς - Κορινθιακός - Γεν ικόν Σύνολον 77.450.000
σεώς του 300.000
3. 'Οργάνωσις ψαρέματος πέστροφας εiς 8. "Εργα Δελφών - 'Ολυμπίας
περιοχήν 'Ιωαννίνων καί μικρόν περί­ Δελφοί
πτερον 500.000 Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ , έγκαταστάσεις διακοπών
Σύνολον 1.800.000 +Ι. Ξενοδοχείον Β ούζα Α ' τάξ . 85 κλινών 3.000.000
(δάνε ιον)
'Ανακεφαλαίωσις 2. Μοτέλ Β' τάξ. 100 κλινών 6.000.000
3. Μοτέλ παρά την 'Ιτέα ν καί έγκατάστ .
Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστ . διακοπών 39.440.000
πλάζ Β' τάξ . 20 κλινών 2.000.000
Π. Π ε ρίπτερα, όδ . σταθμοί, εστιατόρ ια 4.200.000
4. 'Ενίσχυσις - δάνεια ίδιοκτητών οiκιών
ΠΙ. " Εργα ύποδομής , διαμορφώσ . κ.λ.π . 24.500.000
διά βελτίωσιν προσφερομένων είς
IV. " Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας Ι.800 . 000
περιηγητάς δωματίων 200 κλινών Ι.200.000
Φέρρυ-μπόουτ - Γενικόν Σύνολον 69.940.000
Σύνολον 12.200.000
7. ' Αργολίς καί Κορινθιακός Π. Περίπτερα καί όδικοί σταθμοί
Ι. Ξενοδοχεία , μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών +Ι . ' Αποπεράτωσις περιπτέρου είς

+ I. Ξενοδοχείον είς Ναύπλιον Β' τάξ . Κασταλία ν 350.000

ΙΟΟ κλινών Il.500.000 +2. Περίπτερον- άναψυκτήριον εiς " Α γ .

2. Ξενοδοχείον είς Ναύπλιον ΑΑ' τάξ. Λουκaν 250.000

100 κλινών Ι2 . 000 . 000 3. Αίθουσα άναψυχής (τέιον- Μπάρ) 700.000
3. Ξενοδοχεία εiς Ναύπλιον Β' τάξ.
Σύνολον 1.300.000
ΙΟΟ κλινών 7.200.000
4. Ξενοδοχεία εiς Ναύπλιον Γ ' τάξ. ΠΙ. " Εργα ύποδομής, διαμορφώσεως καί έξωραϊσμοϋ
Ι50 κλινών 8.400.000 + I. " Εργα διαμορφώσεως καί έξωραϊσμοϋ
5. 'Ανασυγκρότησις Μπουρτζίου rοστε νά περιοχής πρό Κασταλίας Πηγής καί
μεταβληθή είς Ξενοδοχείον - 'Εστιατό­ άρχαιολογικοϋ χώρου, όδοποιία ώς καί
ριον Ιδιάζοντος ρυθμοϋ καί έκτάκτου διασκευή χώρων Μουσείου 7.400.000
πολυτελείας 3.000.000 +2. Δελφικόν πνευματικόν κέντρον 500.000
6. Μοτέλ είς Τολό Β ' τάξ . 70 κλινών 4.200.000
Σύνολον 7.900.000
7. Μοτέλ άκτών Κορινθιακοϋ (Λαμπίρι, ή
Μιχαλακοπούλου) Β' τάξ . 200 κλινών 14.000.000 'Ανακεφαλαίωσις
8. Ξενοδοχείον είς Ξυλόκαστρον Α' τάξ.
Δελφοί
70 κλινών 6.650.000 Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστ. διακοπών 12.200.000
Σύνολον 66.950.000 Π . Περίπτερα, όδ. σταθμοί , εστιατόρια 1.300.000

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΥΡΥ ΠΡΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥΡΙΣτΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ 359

ΠΙ. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσ. κ.λ.π. 7.900.000 2. Συμπλήρωσις εξωραϊσμοί) τών τειχών
'Ηρακλείου κατά τάς τρείς έξόδους τής
Δελφοί - Γενικόν Σύνολον 21.400.000
πόλεως 10.000.000
3. 'Εγκαταστάσεις εξυπηρετήσεως θαλα­
'Ολυμπία
μηγών είς 'Ηράκλειον, Χανιά, "Α γιον
I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, εγκαταστάσεις διακοπών
Νικόλαον 450.000
+ I. Συμπλήρωσις ξενοδοχείου ΣΠΑΠ 750.000
+2. Ξενοδοχείον Β' τάξ. 80 κλινών 8.000.000 Σύνολον 11.450.000
3. Μοτέλ Β' - Γ' τάξ . 100 κλινών 6.000.000
IV. 'Έργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας
Σύνολον 14.750.000 1. Λουτρικαί εγκαταστάσεις είς
'Ηράκλειον 500.000
Π. Περίπτερα καί όδικοί σταθμοί
2. 'Οργάνωσις άναψυχής, θαλάσσια σπόρ,
l. Περίπτερον - άναψυκτήριον είς σημείον
ψάρεμα κ.λ.π. 500.000
εξασφαλίζον θέαν 400.000
Σύνολον 1.000.000
Σύνολον 400.000
ΠΙ. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσεως καί εξωραϊσμοu 'Α νακεφαλαίωσις
Διαμορφώσεις, εξωραϊσμοί, ήλεκτρο-
I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, εγκαταστ . διακοπών 28.135.000
φωτισμός 4.000.000 ΙΙ. Περίπτερα, όδ. σταθμοί, εστιατόρια 1.700.000
Σύνολον 4.000.000 ΠΙ. nΕργα ύποδομής, διαμορφώσ. κλπ. 11.450.000
IV. nΕργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας 1.000.000
'Α νακεφαλαίωσις
Κρήτη - Γενικόν Σύνολον 42.285.000
' Ολυμπία
I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, εγκαταστ . διακοπών 14.750.000 10. Λοιπαί περιοχαί
Π. Περίπτερα, όδ. σταθμοί, εστιατόρια 400.000
10/ Α) Πελοπόννησος (πλήν 'Αργο-Κορινθιακου
ΠΙ. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσ . κ.λ.π. 4.000.000
καί 'Ολυμπίας)
'Ολυμπία - Γενικόν Σύνολον 19.150.000 I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, εγκαταστάσεις διακοπών
+ l. Ξενοδοχείον 'Ανδρισταίνης Β' τάξ.
9. Κρήτη
40 κλινών 3.700.000
I. Ξενοδοχείa, μοτέλ, εγκαταστάσεις διακοπών
+2. Ξενοδοχείον Σπάρτης Α' τάξ. 42 κλ . 5.000.000
I. 'Επέκτασις ξενοδοχείου «ΑΣΤΗΡ»
+3. Ξενών είς Έπίδαυρον Β' τάξ. 36 κλ. 2.500.000
Α' τάξ. 25 κλινών 2. 175.000
4. Μοτέλ είς Καλάμας (καί χώρος σταθ­
2. Μετατροπή είς ξενοδοχείον του
μεύσεως τροχοφόρων οίκίσκων) Β' τάξ.
Φρουρίου λιμένος 'Ηρακλείου Α' τάξ.
60 κλινών 4.000.000
40 κλινών 3.800.000
5. Μοτέλ είς Μονεμβασίαν (ή διά μετα­
3. Μοτέλ παρά τήν άκτήν 'Ηρακλείου
τροπής άρχοντικών) Β ' τάξ . 40 κλινών 2.400.000
Β' τάξ. 100 κλινών 6.000.000
6. Ξενοδοχείον είς Πάτρας Α ' τάξ. 60 κλ. 5.700.000
4. Ξενοδοχεία είς Ήράκλειον Γ' τάξ.
7. Βασική άνασυγκρότησις καί συμπλή­
100 κλινών 5.600.000
ρωσις διά δύο ορόφων του ξενοδοχείου
5. Ξενοδοχείον είς Χανιά Β ' τάξ. 50 κλ. 3.600.000
«'Αρκαδία» είς Τρίπολιν (δάνειον είς
6. Ξενοδοχείον είς Ρέθυμνον Γ ' τάξ. 30 κλ. 1.680.000
ίδιώτηv) Β' τάξ. 22 κλινών 3.000.000
7. Ξενοδοχείον είς 'Άγ. Νικόλαον Γ' τάξ.
30 κλινών 1.680.000 Σύνολον 26.300.000
8. Μοτέλεϊς τινα κατάλληλον άκτήν τής
νήσου Β' τάξ. 60 κλινών 3.600.000 Π. Περίπτερα, όδικοί σταθμοί, εστιατόρια
+l. Περίπτερον είς Αϊγιον 350.000
Σύνολον 28.135.000 +2. Περίπτερον είς Μυστρaν 300.000
Π . Περίπτερα, δδικοί σταθμοί, εστιατόρια 3. Μικρόν άναψυκτήριον παρά τόν Ναόν

+Ι. Περίπτερον ' Αρκαδίου 500.000 τοϋ Έπικουρίου ' Απόλλωνος καί

2. 'Ανασυγκρότησις περιπτέρου Φαιστου 300.000 διευθέτησις προσβάσεων 300.000

3. Τρία μικρά περίπτερα τοπικοί) χρώμα­ 4. Μικρόν περίπτερον είς Ταuγετον παρά

τος είς επίκαιρα σημεία τής νήσου (ώς τήν δδόν 400.000
Φόδελε κ.λ.π.) 900.000 5. Περίπτερον είς Μεθώνην μετ' άπο­
δυτηρίων 400.000
Σύνολον 1.700.000
Σύνολον 1.750.000
ΠΙ. nΕργα ύποδομής, διαμορφώσεως, εξωραϊσμοί
+ I. 'Εξωραϊσμός ίστορικών τειχών ΠΙ. nΕργα ύποδομή ς , διαμορφώσεως, εξωραϊσμοί
'Ηρακλείου 1.000.000 l. 'Εξωραϊσμός Σφακτη ρίας 500.000

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

360 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

2. 'Εγκαταστάσεις έξυπηρετήσεως 2. Δεξαμενή ύδρεύσεως είς 'Ύδραν 1.500.000

θαλαμηγών είς Πάτρας, Μεθώνην, 3. 'Εγκαταστάσεις έξυπηρετήσεως θαλα­
Πύλον, Καλάμας, Μονεμβασίαν μηγών είς 10 νήσους 1.000.000
(5 χ 100.000) 500.000 Σύνολον 2.700.000
Σύνολον 1.000.000
IV. ~ Εργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας
IV. 'Έργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας 1. Διαμορφώσεις πλάζ, λουτρικαί
1. 'Εγκαταστάσεις πλάζ είς άκτήν παρά έγκαταστάσεις είς τάς άνω νήσους, καί
τήν πόλιν Πατρών 500.000 θαλάσσια σπόρ 2.000.000
Σύνολον 500.000 Σύνολον 2.000.000

'Ανακεφαλαίωσις 'Ανακεφαλαίωσις
Κεφ. Ι. Ξενοδοχεία κ.λ.π. 26.300.000 Κεφ . Ι. Ξενοδοχεία κ.λ.π. 60.320.000
Κεφ. 11. Περίπτερα κ.λ.π. 1.750.000 Κεφ . 11. Περίπτερα κ.λ.π . 1.050.000
Κεφ. 111. WΕργα ύποδομής κ.λ.π. 1.000.000 Κεφ. 111. ~Εργα ύποδομής κ.λ.π. 2.700.000
Κεφ. IV. ~Εργα άναψυχής 500.000 Κεφ . IV. ~Εργα άναψυχής 2.000.000
Γενικόν Σύνολον 29.550.000 Γενικόν Σύνολον 66.070.000

10/Β) Νήσοι (πλήν Κυκλάδων, Κερκύρας, Ρόδου, Κρήτης) 10/Γ) 'Ηπειρωτική 'Ελλάς - Εϋβοια

Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών Ι. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών

+1. Μετατροπή ξενοδ. «Ποσειδώνιόν» +1. Ξενοδοχείον είς Καλαμπάκα ν Β ' τάξ.
Σπετσών είς Α' τάξ. 100 κλινών 5.000.000 50 κλινών 6.000.000
+2. Ξενοδοχείον είς U Υδραν Β' τάξ. 40 κλ. 2.500.000 +2. Μοτέλ είς Λάρισαν Α' τάξ. 60 κλινών 4.800.000
+3. Ξενοδοχείον είς Πόρον (δάνειον είς +3. Ξενοδοχείον είς Καρπενήσιον Β' τάξ.
ίδιώτην) Β' τάξ. 60 κλινών 5.000.000 30 κλινών 2.800.000
+4. Συμπληρωματικαί έργασίαι ξενοδοχείου +4. Ξενοδοχείον είς Βόλον Β' τάξ. 84 κλ. 13.500.000
Σκύρου 1.500.000 +5. Ξενοδοχείον είς Τσαγκαράδαν (περα­
+5. Ξενοδοχείον είς Κ& Β' τάξ . 56 κλινών 6.000.000 τούμενον) Β' τάξ. 42 κλινών 600.000
+6. Ξενοδοχείον είς Χ ίον Β' τάξ. 50 κλινών 4.000.000 6. Μοτέλ είς Πίνδον παρά τό Μέτσοβον
+7. Ξενοδοχείον είς Σάμον Β' τάξ. 46 κλ. 3.800.000 Β' τάξ . 30 κλινών 1.800.000
+8. Ξενοδοχείον είς Σκόπελον Β ' τάξ. 7. Μοτέλ είς Κύμην Εuβοίας Β' τάξ.
40 κλινών 2.880.000 40 κλινών 2.400.000
9. Ξενοδοχείον είς Σκιάθον ΑΑ ' τάξ. 8. Μοτέλ είς άκτήν Πηλίου μεταξύ Τσαγ­
50 κλινών 6.000.000 καράδας καί Άγ. 'Ιωάννου Β' τάξ.
10. 'Ενίσχυσις - δάνεια είς ίδιοκτήτας 100 κλινών 6.000.000
οίκι&ν έν'Ύδρ~ διά βελτίωσιν προ- 9. Ξενοδοχείον είς Τρίκαλα (δάνειον)
σφερομένων είς περιηγητάς δωματίων Β ' τάξ. 80 κλινών 3.500.000
120 κλινών 720.000
Σύνολον 41.400.000
11. Μοτέλ είς Σπέτσας Β' τάξ. 100 κλινών 6.000.000
12. Μοτέλ είς Αίγιναν Β' τάξ. 50 κλινών 3.000.000 11. Περίπτερα, δδικοί σταθμοί, έστιατόρια
13. Μοτέλ είς Πάτμον Γ' τάξ. 30 κλινών 1.680.000 +1. Περίπτερον 'Ερετρείας 400.000
14. Μοτέλ είς Μυτιλήνην Β' τάξ. 40 κλ. 2.400.000 +2. Περίπτερον 'Ηραίου Λουτρακίου 400.000
15. Μοτέλ είς Ζάκυνθον Β' τάξ. 50 κλινών 3.000.000 +3. Περίπτερον Προυσσοϋ 400.000
16. Μοτέλ είς Κεφαλληνίαν Β' τάξ. 50 κλ. 3.000.000
Σύνολον 1.200.000
17. Ξενών είς Σάμην-Κεφαλληνίας Γ' τάξ.
30 κλινών 1.680.000 111. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσεις, έξωραϊσμοί
18. Ξενοδοχείον είς Ίθάκην (Λαζαρέττο) 1. Διαμόρφωσις πλάζ είς άκτήν παρά τό
Β' τάξ . 30 κλινών 2.160.000 Λουτράκι 1.500.000
Σύνολον 60.320.000 2. Διαμόρφωσις, έξωραϊσμός καί άνα­
συγκρότησις τής Μονής Μεγάλου
ΙΙ. Περίπτερα, δδικοί σταθμοί, έστιατόρια
Μετεώρου 6.000.000
1. 'Εστιατόριον είς u Υδραν 800.000 3. Δύο πάρκα μετά μικρών οίκίσκων ανα­
2. Μικρόν περίπτερον είς Πόρον
παραστάσεως των ίστορικ&ν μαχών είς
(Μοναστήρι) 250.000 Μαραθώνα καί Θερμοπύλας 1.500.000
Σύνολον 1.050.000 4. 'Εγκαταστάσεις έξυπηρετήσεως θαλα-
μηγών είς Βόλον καί Λουτράκι 200.000
111. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσεως, έξωραϊσμοί
+1. 'Ύδρευσις Σκύρου 200.000 Σύνολον 9.200.000

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΥΡΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥΡΙΣτΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ 361

'Εξωραϊσμός πειραϊκών άκτώv.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

362 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ

IV. VΕργα άναψυχής καί ψυχαγωγίας Κεφάλαιον IV

l. Θαλάσσια σπόρ είς Βόλον - Πήλιον 300.000 α) Πελοπόννησος )) 500.000
β) Νήσοι )) 2.000.000
Σύνολον 300.000
γ) 'Ηπειρωτική Έλ-
λάς- Εϋβοια )) 300.000
'Ανακεφαλαίωσις
δ) Λουτροπόλεις )) 2.800.000
Κεφ. I. Ξενοδοχεία κ.λ.π. 41.400.000
Κεφ. 11. Περίπτερα κ.λ.π. 1.200.000 Γενικόν Σύνολον 210.170.000
Κεφ. 111. 'Έργα ύποδομής κ.λ.π. 9.200.000
Κεφ. IV. 'Έργα άναψυχής 300.000 Γενικαί Δαπάναι
Α. Διαφήμισις
Γενικόν Σύνολον 52.100.000
'Ανάπτυξις τής διαφημιστ ικής προ­
σπαθείας καί έπέκτασις αύτής είς ρυθ­
10/ Δ) Λουτροπόλεις
μόν καί εντασιν άνάλογον πρός τά
I. Ξενοδοχεία, μοτέλ, έγκαταστάσεις διακοπών άναμενόμενα άποτελέσματα
+1. Ξενοδοχείον είς Ύπάτην Α' τάξ. 88 κλ. 7.500.000 (ίδρυσις γραφείων έξωτερικοu, εντυπα
κ.λ.π.) 150.000.000
Σύνολον 7.500.000
Β . Τουριστικαί έκδηλώσεις
11. Περίπτερα, δδικοί σταθμοί, εστιατόρια
α) Φεστιβάλ 'Επιδαύρου
111. 'Έργα ύποδομής, διαμορφώσεις, έξωραϊσμοί β) Φεστιβάλ 'Αθηνών
+l. 'Ύδρευσις καί άποχέτευσις Ύπάτης 1.150.000 γ) 'Εορτή κρασιοu
+2. Κεντρικόν πάρκον 'Υπάτης 800.000 δ) Θέαμα «Ήχος- Φώς»
+3. 'Υδροθεραπευτήριον Ύπάτης 3.000.000 ε) Λοιπαί έκδηλώσεις έν γένει

Σύνολον 4.950.000 Σύνολον δαπάνης 40.000.000

Γ. Δαπάναι μελετών καί τεχνικοu προσωπικοu
Δι ' εργα γενικής άναπτύξεως τών
Διά μελέτας εργων, μισθούς, δδοιπορι-
λουτροπόλεων 50.000.000
κά κ.λ.π. τεχνικοu προσωπικοu 50.000.000
Σύνολον 50 ο 000 ο 000
Δ. Τουριστική έκπαίδευσις
'Ανακεφαλαίωσις α) 'Επιχορήγησις Σχολής Τουριστι­
Κεφ. I. Ξενοδοχεία κ.λ.π. 7.500.000 κών 'Επαγγελμάτων Ρόδου

Κεφ. 11. Περίπτερα κ.λ.π. β) ulδρυσις δμοίας σχολής είς Θεσσα­

Κεφ . 111. VΕργα ύποδομής κ.λ.π. 4.950.000 λονίκην καί περίχωρα 'Αθηνών

Γενικά 50.000.000 γ) Κινηταί σχολαί δι' έπιτόπιον με­

τεκπαίδευσιν
Γενικόν Σύνολον 62.450.000 Σύνολον δαπάνης 30.000.000
10. Λοιπαί Περιοχαί Ε . Θαλάσσιαι συγκοινωνίαι καί όργάνωσις θαλασσίων πε­
ριηγήσεων
l. 'Ανακεφαλαίωσις δαπάνης εργων
'Επιχορηγήσεις διά τήν βλετίωσιν καί
Κεφάλαιον Ι
άνάπτυξιν τών άκτοπλοϊκών συγκοι­
α) Πελοπόννησος δρχ. 26.300.000
νωνιών, άπόκτησις δύο πλωτών μέσων
β) Νήσοι )) 60.320.000
διά τόν περίπλουν του • Αγίου VΟρους,
γ) 'Ηπειρωτική 'Ελ­
ένός διά τόν διάπλουν τής Πρέσπας,
λάς- Εϋβοια )) 41.400.000
ένός διά έπικοινωνίαν Πύλου - Σφα­
δ) Λουτροπόλεις )) 7.500.000 135.520.000
κτηρίας καί δύο θαλαμηγών πρός ένοι­
κίασιν είς περιηγητάς
Κεφάλαιον 11
Σύνολον δαπάνης 30.000.000
α) Πελοπόννησος )) 1.750.000
β) Νήσοι )) 1.050.000 ΣΤ. 'Εσωτερικός τουρισμός
γ) 'Ηπειρωτική Έλ- 'Ενίσχυσις οργανώσεων πρός έπαύξη-
λάς- Εϋβοια )) 1.200.000 σιν τής έσωτερικής τουριστικής κινή-
δ) Λουτροπόλεις )) 4.000.000 σεως, διά τήν κατασκευήν περιπτέρων
καί καταφυγίων καί διά τήν συντήρη-
Κεφάλαιον 111 σιν άρχοντικώv, ίστορικών οίκιών
α) Πελοπόννησος )) 1.000.000 κ.λ.π.
β) Νήσοι )) 2.700.000 Σύνολον δαπάνης 20.000.000
γ) 'Ηπειρωτική Έλ-
Ζ. Τουριστική δδοποιία
λάς- Εϋβοια )) 2.200.000 Κατασκευή μικρών τουριστικών δδών,
δ) Λουτροπόλειζ )) 54.950.000 67.850.000 άτραπών κ.λ.π. 50.000.000

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΥΡΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥΡΙΣτΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ 363

Η. 'Έπιπλα ξενοδοχείων καί περιπτέρων Ε. 'Ακτοπλοία 30.000.000

Προβλέπεται ή επίπλωσις ένός μικροί> ΣΤ. 'Εσωτερικός τουρισμός 20.000.000
μόνον τμήματος ξενοδοχειακών εγκα­ Ζ. Τουριστική όδοποιία 50.000.000
ταστάσεων εi.ς περιπτώσεις καθ' liς δι' Η. "Επιπλα ξενοδοχείων καί περιπτέρων 10.000.000
εi.δικούς λόγους ή επίπλωσις αύτ&ν δι'
i.διωτικοu κεφαλαίου καθίσταται άνέ­ Γενικόν Σύνολον 380.000.000
φικτος 10.000.000
Σύνολον 380.000.000 "Εργα, <'iτινα κρίνονται άναγκαία διά τήν f:πιτυχίαν του
προγράμματος Τουριστικών "Εργων τfjς πενταετίας .
'Α νακεφαλαίωσις I. Εύπρεπισμός τfjς ζώνης εμφανίσεως τfjς πόλεως 'Α­
Α. Διαφήμισις 150.000.000 θηνών (δδοί, φωτισμός, πεζοδρόμια, πράσινον, πινα­
Β. Τουριστικαί εκδηλώσεις 40.000.000 κίδες δδ&ν ξενόγλωσσοι, πινακίδες άριθμήσεως οi.κι­
Γ. Μισθοί καί μελέται 50.000.000 &ν, πινακίδες εi.σόδων καί εξόδων πόλεως, εύπρεπι­
Δ. Τουριστική εκπαίδευσις 30.000.000 σμοί σταθμών, άεροδρομίου, ύπεραστικ&ν λεωφορεί-

Πίναξ Ι
Έμφαίνων τήν δαπάνην των προβλεπομένων εργων κατά κατηγορίαν καί περιοχήν

Περιοχαί Κεφ. Ι Κεφ. 11 Κεφ. III Κεφ. IV Σύνολον

Ξενοδ. κ.λ.π. Περίπτερ. κ.λ.π. Ύποδομfjς κ.λ.π. 'Αναψυχfjς κ.λ.π.

'Αθfjναι- 'Αττική 142.910.000 8.900.000 45.200.000 13.000.000 210.010.000

Ρόδος 107.800.000 500.000 12.500.000 120.800.000
Κέρκυρα 55.750.000 600.000 11.300.000 15.800.000 83.450.000
Βόρειος 'Ελλάς 66.080.000 4.500.000 10.100.000 2.600.000 83.280.000
Μύκονος - Κυκλάδες 47.765.000 5.300.000 3.000.000 56.065.000
"Εργα Φέρρυ-μπόουτ 39.440.000 4.200.000 24.500.000 1.800.000 69.940.000
'Αργολίς - Κορινθιακός 66.950.000 1.500.000 6.000.000 3.000.000 77.450.000
Δελφοί - 'Ολυμπία 26.950.000 1.700.000 11.900.000 40.550.000
Κρήτη 28.135.000 1.700.000 11.450.000 1.000.000 42.285.000
Λοιπαί περιοχαί 135.520.000 4.000.000 67.850.000 2.800.000 210.170.000
Δαπάνα ι 380.000.000
'Αποθεματικόν 126.000.000
ΣΥΝΟΛΟΝ 717.300.000 27.600.000 193.600.000 55.500.000 1.500.000.000

Πίναξ 11
Έμφραίνων τάς κλίνας των ξενοδοχειακών μονάδων κατά κατηγορίαν καί περιοχήν

ΚΛΙΝΑΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΜΟΤΕΛ

Περιοχαί ΑΑ Α Β Γ Οi.κι&ν Α Β Σύνολον

'Αθfjναι - 'Αττική 120 610 87 800 1.617

Ρόδος 150 200 500 30 210 510 1.600
Κέρκυρα 100 50 200 100 200 650
Βόρειος 'Ελλάς 282 24 520 826
Μύκονος - Κυκλάδες 50 233 240 250 200 973
Περιοχαί Φέρρυ-μπόουτ 100 64 300 464
'Αργολίς - Κορινθιακός 100 70 200 150 270 790
Δελφοί - 'Ολυμπία 85 30 50 200 220 585
Κρήτη 65 50 160 160 435
Λοιπαί περιοχαί 50 290 706 30 120 60 590 1.846
Σύνολον 570 1.470 2.352 784 570 270 3.770 9.786
Παρατήρησις: Εi.ς τάς Λουτροπόλεις (περιλαμβανομένας εi.ς τάς «Λοιπάς περιοχάς») προβλέπονται νέαι ξενοδοχειακαί
μονάδες, περί ών τό εi.ς τό οi.κείον πίνακα (Ν ο 10/ Δ) f:γγραφέν κονδύλιον των 50 έκατ. Αί κλίναι ύπολογίζονται ενδεικτι­
κώς εi.ς 600-700 περίπου. Οϋτω, τό σύνολον των κλινών άναβιβάζεται ώς εγγιστα ε{ς 10.306-10.406.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

364 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡtΑΚΟ

ων, πούλμαν, σιδηροδρόμων καί δημιουργία χώρων ΠΙ. Λιμενικά εργα είς Κυκλάδας, δπου προβλέπονται
σταθμεύσεως πούλμαν). τουριστικά εργα καί διά τήν εξασψάλισιν πλευ­
2. Διαμόρφωσις νέας είσόδου τής πόλεως Ναυπλίου καί ρίσεως καί, δπου τουτο δαπανηρόν, τουλάχιστον
τών παραλιακών χώρων αuτής. πρυμνοδετήσεως τών άκτοπλοϊκών σκαφών.
3. Χώροι αποβιβάσεως καί επιβιβάσεως άκτοπλοϊκών Ιν. 'Αποβάθραι καί προστασία αuτών ε ίς Σαμοθρά­

σκαφών είς Πειραιά, εξωραϊσμοί καί βελτιώσεις του κην διά τήν εξυπηρέτησιν τών μικρών σκαφών
λιμενικου χώρου. τών εκτελούντων τήν συγκοινωνίαν 'Αλεξαν­

4. Μετατροπή του Φαληρικου Δέλτα είς χώρον επιβιβά­ δρουπόλεως - Σαμοθράκης.

σεως καί αποβιβάσεως τών πλοίων τουριστικών περι­ ν. Συνδέσεις διά Φέρρυ
α) 'Ελλάδος- Τουρκίας.
ηγήσεων, περίπτερον καί εξωραϊσμοί χώρων.
β) Νοτίου Πελοποννήσου- Κρήτης.
5. Παροχή επαρκοUς ρεύματος ΔΕΗ είς τούς τόπους οί
γ) Ζακύνθου - Κυλλήνης (Γλαρέντζας).
δποίοι περιλαμβάνονται είς τό πρόγραμμα Τουρισμου.
δ) Βορ. Εuβοίας - 'Ακτών Πηλίου (τρίκερι).
6. 'Αναδάσωσις καί άναθάμνωσις είς τά σημεία ίδιαιτέ­
10. 'Επέκτασις άεροδρομίου Κερκύρας πρός εξυπηρέτη­
ρου τουριστικου ενδιαφέροντος, τής προτεραιότητος
σιν τετρακινητηρίων αεροσκαφών
καθοριζομένης ύπό του ΕΟΤ.
11. 'Εναέριοι Συνδέσεις
7. 'Αναστηλώσεις μνημείων, βελτίωσις λειτουργίας μου­
ι 'Ολύμπου (άπό 'Α γ. Διονυσίου είς προβλεπόμε­
σείων, ευπρεπισμός καί διευθέτησις αuτών , διαρρυθμί­
νον ξενοδοχείον).
σεις καί εξωραϊσμοί μεσαιωνικών μνημείων καί κατά
Π . Λουτρακίου (μέ όρη Γεράνεια).
προτεραιότητα καθοριζομένην ύπό του ΕΟΤ.
ΠΙ. Πάρνηθος (άπό ύπωρειών είς θέσιν ξενοδοχείου) .
8. ' Οδοποιία. Ιν. Τσαγκαράδας (άπό ξενοδοχείου είς άκτήν).
ι Πλήρης συντήρησις του εθνικου δικτύου.
Π. 'Οδός 'Ηπείρου - Μακεδονίας. Μέ τήν έφαρμογή του τουριστικοί) προγράμματος
πι Καστοριάς - 'Αγίου Γερμανου. τfjς Κυβερνήσεως προβλέπεται, σύμφωνα μέ τίς άνα­
Ιν. Πολυγύρου - Σιθωνίας (Χαλκιδικής). κοινώσεις του ύπουργου Προεδρίας, δ διπλασιασμός
ν. 'Αρναίας - Οuρανουπόλεως. του τουριστικοί) συvαλλάγματος, ή έλάττωση τfjς
νι Λιτοχώρου- ' Αγ. Διονυσίου ('Ολύμπου). παθητικότητας του ισοζυγίου πληρωμών καί ή αϋ­
νπ. Συμπλήρωσις μεγάλου κύκλου Πηλίου καί ξηση του έθνικου εισοδήματος σέ πολλές περιοχές
τρείς προεκτάσεις πρός τάς άκτάς , ήτοι :
τfjς χώρας. Μέ σκοπό νά έπιβεβαιώσει τή σημασία
α) πρός 'Άγιον Ίωάννην, β) πρός Χορευτό
πού, γιά πρώτη φορά, άποδίδεται ήδη στόν τουρισμό,
άπό Ζαγοράς, γ) πρός Τρίκερι διά τήν σύνδε­
δ Κ. Τσάτσος παραθέτει τά ποσά πού διατέθηκαν ,
σιν διά Πορθμείου μέ τάς άκτάς Β. Εuβοίας.
κατά τά τελευταία ετη, γιά τήν άνάπτυξή του:
νΙΠ. 'Αλιβερίου - Κύμης.
ΙΧ. Χαλκίδος - Αίδηψου . 1952-1953 δρχ. 7.618.000
Χ. 'Αμφίσσης - Ναυπάκτου.
1953-1954 )) 6.316.000
χι Ίσθμου- Σοφικου, Νέας 'Επιδαύρου, 'Ιερόν
1955 )) 20.740.000
'Ακληπιου.
1955-56 )) 41.102.000
ΧΠ. Σπάρτης- Καλαμών (διά . του Ταϋγέτου).
ΧΠι 'Ανδριτσαίνης- Μεγαλουπόλεως.
1957 )) 45.425.000
ΧΙν. Πύλου - Μεθώνης. 1958 )) 193.000.000
χν . Πύλου- 'Ανακτόρου Νέστορος.
Μετά άπό συστηματικότερη μελέτη, θά ύποβλη­
χνι Συμπλήρωσις κύκλου Θάσου.
θεί στόν πρωθυπουργό, στίς 23 Μαίου, τό πόρισμα
χνπ. Συμπλήρωσις μεγάλου κύκλου Ρόδου.
τής είδικής έπιτροπής πού συστάθηκε άπό τό ύπουρ­
χνπι Συμπλήρωσις δδοποιίας Κερκύρας , ήτοι:
γείο Προεδρίας καί φέρει τήν ύπογραφή του γ. γραμ­
α) δδου Πέλεκα, β) Σκριπερό - Τουμπέτσα -
Λάκωνες - Παλαιοκαστρίτσα, γ) Παλαιοκα­ ματέα του ΕΟΤ, Ν. Φωκίi, μέ τό όποίο προβλέπεται,
στρίτσα- Ρόπα- Βασιλικό- 'Αλεπου "πόλις μετά τήν δλοκλήρωση του έκπονηθέντος προγράμ­
Κερκύρας, δ) Μπενίτσα - Φραγκανιώτικα - ματος, ή εϊσοδος στήν 'Ελλάδα 750.000 περιηγητών
Περιβόλων - Λευκίμη. έτησίως (εναντι 275.000 τό 1958) καί ή εισροή συ­
ΧΙΧ. ·Ηρακλείου - Φαιστου. ναλλάγματος 100 έκατ. δολλαρίων έτησίως (εναντι
ΧΧ . Πρόβλεψις διαπλατύνσεως δδου Βουλιαγμέ­ 40 έκατ. κατά τήν περίοδο 1957-1958) 155.
νης - Σουνίου.
9. Λιμενικά εργα καί προβλέψεις συνδέσεως διά Φέρρυ. 17-21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ
ι Λιμενικά εργα Ρόδου διά τήν δυνατότητα πλευρί­
Σέ νέα συνάντηση μεταξύ τών ύπουργών 'Εξω­
σεως καί πρυμνοδετήσεως μεγάλων σκαφών καί
Φέρρυ.
τερικών 'Ελλάδος καί Τουρκίας, 'Αβέρωφ καί Ζορ­

Π. Λιμενικά εργα Μυκόνου διά τήν δυνατότητα λού, διερευνώνται έκτενώς οί προϋποθέσεις γιά τή
πλευρίσεως άκτοπλοϊκών σκαφών άσχέτως και­ σύναψη συμφωνίας μέ στόχο τήν έπίλυση του κυ­
ρικών συνθηκών . πριακου ζητήματος.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΝΕΑ ΣΥΝΆΝΤΗΣΗ ΑΒΕΡΩΦ
VΗδη, &π~ τίς πρώτες μέρες του 'Ιανουαρίου, ε{­
χαν ενταθεί ο{ διπλωματικές ζυμώσεις μέσω κυρίως
του 'Έλληνα πρεσβευτή στήν "Αγκυρα, Γ. Πεσμα­
ζόγλου, ό όποίος ένεργοuσε κατ' εντολή καί ύπό τήν
άμεση εποπτεία του πρωθυπουργοί>, Κ. Καραμανλή.
Προτοu, έξάλλου, συναντηθεί εκ νέου μέ τόν Τοuρκο
δμόλογότου, ό Ε. 'Αβέρωφ ε{χε συναντηθεί στήν
'Αθήνα καί ε{χε πλήρως ενημερώσει τόν 'Αρχιεπί­
σκοπο Μακάριο, δ δποίος εΙχε επιστρέψει &πό τή
Νέα 'Υόρκη, στίς 15 'Ιανουαρίου. Μέ τή σύμφωνη
γνώμη καί του Κύπριου ίεράρχη, καθορίστηκε σαφέ­
στερα τό πλαίσιο των διμερών έλληνοτουρκικrον συ­
νομιλιών, οί όποίες καί &ποφασίστηκε νά περιβλη­
θοuν ήδη χαρακτήρα διαπραγματευτικό.
'Η συνάντηση των δύο ύπουργrον &ποφασίστηκε
&φοu ε{χε ήδη &ποκρουστεί &πό τόν Κ. Καραμανλή
τό ενδεχόμενο &πευθείας συνομιλιών του μέ τόν Α.
Μεντερές. 'Ως προϋπόθεση γιά τίς τελευταίες αύτές,
δ 'Έλληνας πρωθυπουργός ε{χε θέσει τήν προηγού­
μενη ύπερκέραση των κρίσιμων διαφωνιών πού ε{ χ αν
&νακύψει στίς πρώτες συναντήσεις μεταξύ 'Αβέρωφ
καί Ζορλού.
Κατά τή νέα επικοινωνία τrον ύπουργrον 'Εξωτε­
ρικών, οί επιφυλάξεις τής έλληνικής πλευρίiς &πα­
δεικνύονται βάσιμες: οί Τοuρκοι επιδιώκουν νά πε­
ριορίσουν σημαντικά τήν κυριαρχία καί τή διεθνή
προσωπικότητα τής νέας Κυπριακής Δημοκρατίας
συγκεκριμένα, οχι μόνο επιμένουν στόν δρο τής
«όμοσπονδίας)), &λλά προβάλλουν καί νέα &ξίωση,
νά μήν επιτραπεί στό νεότευκτο Κράτος νά ενταχθεί
στόν ΟΗΕ. Ταυτόχρονα, δμως, διαφαίνεται καί ή διά­
θεση τής "Αγκυρας νά παραιτηθεί &πό τήν &ξίωση
γιά μιά βάση στό νησί, άν θεσμοθετηθεί τό δικαίωμα
επεμβάσεως σέ περίπτωση &νατροπής των συμφωνη­
μένων156.
Σέ σχετικό σημείωμά του, στίς 22 'Ιανουαρίου, δ
Ε. 'Αβέρωφ μεταδίδει στόν Γ. Πεσμαζόγλου τίς άπό­
ψεις του Κ. Καραμανλή σχετικά μέ τίς νέες τουρκι­
κές &ξιώσεις:
«Μετέδωσα είς τόν πρόεδρον τής Κυβερνήσεως λεπτο­
μερώς τάς συνομιλίας τών Παρισίων καί του ιiνέγνωσα καί
τό ιiντίγραφον του σημειώματος, δπερ έχρησιμοποίει ό κ .
Ζορλού καί τοu όποίου ε{χε τήν καλωσύνην νά μοu ιiπο­
στείλη ιiντίγραφον, τij α{τήσει μου.
>>'Ο κ. Καραμανλής σχηματίζει τήν έντύπωσιν δτι ιiπό
τάς ιiρχικάς συνομιλίας, ιiντί προόδου έσημειώσαμεν όπι­
σθοδρόμησιν καί τοUτο διά δύο συγκεκριμένους δσον καί
βασικούς λόγους:
>>'Ο είς εΙ ναι δτι συνεχώς περισσότερον διαφαίνεται
δτι ύπάρχει βασική διαφορά ιiντιλήψεων ώς πρός τό πολί­
τευμα τό όποίον έπιδιώκομεν νά δημιουργήσωμεν: 'Από
έλληνικής πλευράς έπιδιώκεται ή δημιουργία μιάς ιiνεξαρ­
τήτου Κύπρου, τής όποίας τό καθεστώς θά έξασφαλίζη πλή­
ρως- επαναλαμβάνομεν πλήρως - τήν διατήρησιν τής
ιiνεξαρτησίας, τήν ιiπό τής πλευράς τής Κύπρου ιiσφάλει-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
- ΖΟΡΛΟΥ 365
αν τής Τουρκίας, τήν δικαίαν καί ένδεχομένως προνομια­
κήν θέσιν τών Τούρκων τής Κύπρου καί, τέλος, iό δτι ή
ιiνεξάρτητος Κύπρος δέν θά έγίνετο δορυφόρος τής 'Ελλά­
δος.
))Κατ' ιiρχάς μοί εφάνη δτι ή κατεύθυνσις αuτη εγένετο
ιiποδεκτή ιiπό τουρκικής πλευράς, μέ τήν διαφοράν δτι διά
τήν έξασφάλισιν τών ιiνωτέρω έζητοuντο εξαιρετικά προ­
νόμια διά τούς Τομρκοκυπρίους, φύσεως δέ τοιαύτης, ώστε
νά καθίσταται δυσχερής ή λειτουργία του νέου πολιτεύμα­
τος.
))Παρά ταuτα, ιiπό έλληνικής πλευράς έγένοντο δεκτά
σχεδόν δλα τά σημεία, liτινα ύπεστήριξεν ή τουρκική Κυ­
βέρνησις, καί~οι πολλά έξ αύτών ήσαν δυσάρεστα δι'
ήμάς, ή προφανώς θά δυσχεράνουν τήν λειτουργίαν του
πολιτεύματος, έτηρήσαμεν δέ τοιαύτην στάσιν, διότι ζωη­
ρώς ήθέλομεν νά ιiναγεννηθή ή έλληνοτουρκική συνεργα­
σία.
)) nολα, δμωζ, αύτά έγένοντο μέ τήν προϋπόθεσιν δτι θά
δημιουργηθή εν πράγματι ιiνεξάρτητον κυπριακόν Κρά­
τος.
))WΗδη, δμως, έκτός του δτι έμφανίζεται Ιδιαιτέρα έπι­
μονή έπί τών πλέον δυσχερών σημείων, ιiνέκυψαν νέα, liτι­
να δημιουργουν τήν έντύπωσιν δτι ιiπό τουρκικής πλευράς
έπιδιώκεται ή δημιουργία ένός ήμιανεξαρτήτου Κράτους,
καί δή μέ μηχανισμόν διχάζοντα τόν πληθυσμόν είς δλους
σχεδόν τούς τομείς.
))Οϋτω: α) 'Ηγέρθη θέμα καθιερώσεως ιiδυναμίας συμ­
μετοχής του Κράτους τής Κύπρου ε{ς τά 'Ηνωμένα WΕθνη.
β) Διεπιστώθη ιiντίθεσις είς τήν uπαρξιν βάσεως ΝΑΤΟ έν
Κύπρφ, ένώ διά πολλούς λόγους θά συνέφερε ή Κύπρος καί
μέλος τοu ΝΑΤΟ νά ε{ναι καί βάσιν ΝΑΤΟ νά εχη. γ)
'Ετέθη θέμα εγκρίσεως τριών ή εστω δύο άλλων Κυβερνή­
σεων διά νά δύναται ή κυπριακή Κυβέρνησις νά κάμη τήν
Α' ή Β' πρίiξιν, ijν ενδεχομένως θά εκρινε συμφέρουσϊιν,
καί τουτο μολονότι κατά πάσης μεροληπτικής πράξεως
τής πλειοψηφίας ύπάρχουν ποικίλα ι έγγυήσεις (βέτο προέ­
δρου - ιiντιπροέδρου διά θέματα εξωτερικής πολιτικής καί
ιiμύνης, πάσης ιiσφαλείας, Διαιτητικόν Δικαστήριον καί
άλλα). δ) τίθεται θέμα δημιουργίας τουρκικής καί έλληνι­
κής στρατιωτικής βάσεως ή κοινοί) στρατηγείου μέ πα­
ρουσίαν μάλλον ιiξιολόγων έλληνοτουρκικών δυνάμεων.
ε) Ζητείται ή καθιέρωσις διαφόρων θεσμών, οϊτινες τεί­
νουν ε{ς ενα πρωτοφανή χωρισμόν τών δύο κοινοτήτων,
ένώ ήδη ιiνεγνωρίσθησαν διά τήν τουρκικήν κοινότητα
ολοι οί ιiπαραίτητοι χωριστοί θεσμοί. Οuτω π.χ., ένώ θά
έδεχόμεθα ώς λογικήν τήν ιiνάγκην ούδετέρου 'Ανωτάτου
Δικαστηρίου, ξενίζει τό αίτημα διά χωριστά δικαστήρια,
τόσον μίiλλον καθ' δσον καί εφεσις πλήρως έξασφαλίζου­
σα θεσπίζεται καί τά κατώτερα δικαστήρια δύνανται νά
έλέγχωνται καί νά συντίθενται ιiπό τό 'Ανωτάτον τοιου­
τeν. 'Έτερον παράδειγμα δυνάμενον προχείρως νά μνημο­
νευθή εΙ ναι τό αίτημα δπως ό προϋπολογισμός ίσχύη έφ'
δσον ψηφίζεται ιiπό τό ijμισυ τών Τούρκων βουλευτών.
'Όπως έδέχθη ό κ. 'Αβέρωφ, δέχεται καί ό πρόεδρος νά
ύπάρχη βεβαιότης δτι αί Πιστώσεις θά κατανέμωνται δι­
καίως.' Αλλά διάτου προτεινομένου συστήματος θά δύνα­
ται τό ijμισυ τών Τούρκων βουλευτών (όλίγοι άνθρωποι
δηλαδή) νά μεταιώνουν τήν ϋπαρξιν προϋπολογισμοί\ καί
ένδεχομένως νά επιβάλλουν παραλόγους ιiπόψεις.
366 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
»'Ο κ. Καραμανλής έπιθυμεί εiλικρινώς, ειλικρινέστα­
τα, τήν έλληνοτουρκικήν συνεννόησιν, καί δι' αuτό έδέ­
χθη ήδη σημεία ίκανοποιουντα τήν τουρκικήν Κυβέρνη­
σιν, σημεία τά όποία θά προκαλέσουν έν 'Ελλάδι δυσχε­
ρείας, καί τά όποία έδημιούργησαν τοιαύτη ν προqέγγισιν
άπόψεων, ωστε θά ένομίζετο δτι είμεθα έγγύς μιaς εuτυ­
χους συμφωνίας.
»Δέν δύναται δμως νά δεχθή τά σημεία έκείνα τά όποία
γνωρίζει ήδη ή τουρκική Κυβέρνησις.
»Διστάζει δέ νά συμφωνήση διά τήν συνάντησίν του με
τόν πρωθυπουργόν τής Τουρκίας, διότι, φοβούμενος δια­
φωνίαν έπί των σημείων αuτών, φοβείται δτι μετά μίαν
άποτυγχάνουσαν συνάντησιν πρωθυπουργών θά έξαφανι­
σθή ή χρήσιμος σημερινή aτμόσφαιρα, καί δτι δέν άπα­
κλείεται νά εχωμεν καί γενικωτέρας δυσαρέστους έξελί­
ξεις . " Α ν παρά ταυτα ό κ. Μεντερές θεωρεί τήν συνάντησιν
χρήσιμον, ό κ. Καραμανλής ε{ναι εiς τήν διάθεσίντου» 157 •
Δύο μέρες aργότερα, στίς 24 'Ιανουαρίου, μέ
aφορμή νεώτερη συνομιλία μεταξύ Πεσμαζόγλου
καί Βεργκίν, ό Κ. Καραμανλής θά διαβιβάσει μέσω
τοϋ πρώτου τίς ακόλουθες άμετακίνητες θέσεις πρός
τόν Τοϋρκο όμόλογό του:
«1. ' Η Κύπρος οφείλει νά καταστεί άνεξάρτητο Κράτος
τό όποίο θά διαθέτει δικαίωμα συμμετοχής στούς διεθνείς
οργανισμούς μέ τίς άναγκαίες έγγυήσεις ύπέρ του τουρκι­
κου στοι~είου καί τίς aντίστοιχες γιά τήν άσφάλεια τής
Τουρκίας.
»2. Οί άρμοδιότητες τών κοινοτικών Βουλών νά έντοπι­
στουν στά θέματα θρησκείας, εκπαιδεύσεως, καί στή δια­
χείριση τών περιουσιών τών φυσικών προσώπων, 'Ελλή­
νων καί Τούρκων.
»3. 'Η άναλογία τών ένόπλων δυνάμεων πού προτείνει ή
Τουρκία δέν εΙναι δυνατό νά, γίνει άποδεκτή. 'Αδυνατουμε
νά δεχτουμε τήν έγκατάσταση έλληνικών ή τουρκικών
στρατιωτικών βάσεων, καθώς καί τήν έγκατάσταση μικτου
έπιτελείοω>.
Τό σχετικό σημείωμα τοi) Γ. Πεσμαζόγλου περι­
ελάμβανε, στή συνέχεια, καί τίς συμπερασματικές
παρατηρήσεις τοϋ 'Έλληνα πρωθυπουργοϋ:
«"Αν τά σημαντικά αuτά σημεία δέν καταστεί δυνατό
νά γίνουν άποδεκτά άπό τήν τουρκική Κυ βέρνηση, θά
οφείλαμε νά αναζητήσουμε μία προσωρινή λύση βασισμέ­
νη σέ ενα δημοκρατικό Σύνταγμα στό πλαίσιο τής Κοινο­
πολιτείας μέ κατάλληλες έγγυήσεις γιά τό τουρκικό στοι­
χείο, άλλά μέ μία ένιαία Βουλή καί δύο κοινοτικά κοινο­
βουλευτικά σώματα, των δποίων τά δικαιώματα θά δριοθε­
τηθουν μέ σαφήνεια. Καμμία άνάμιξη τών Κυβερνήσεων
τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας.
»Ό Κ. Καραμανλής θά εuχόταν, έφόσον δ κ. Μεντε ρές
δέν θά ήταν σύμφωνος πάνω στά σημεία πού προαναφέρ­
θηκαν, νά μή πραγματοποιηθεί ή συνάντηση διότι θεωρεί
καταστροφική μία διαφωνία. "Α ν δμως δ κ. Μεντερές έπι­
μένει γιά τή συνάντηση άuτή, παρά τά γεγονότα πού προα­
ναφέρθηκαν, δ κ. Καραμανλής ε{ναι άπόλυτα διαθέσιμος .
»Στήν περίπτωση αuτή θά πρότεινε τό
"Dolder" δπου θά
ήταν δυνατόνά συνδιαλεχθουνijσυχα γιά 2 ή 3 ήμέρες» 1 5 8 •
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Στό περιεχόμενο των προσφάτων συνομιλιών των
ύπουργών 'Εξωτερικών 'Ελλάδος καί Τουρκίας, κα­
θώς καί στή σχετική τοποθέτηση του 'Αρχιεπισκό­
που Μακαρίου, αναφέρεται τό πρακτικό τής άπόρρη­
της συναντήσεως πού συγκάλεσε, στίς 29 'Ιανουαρί­
ου, ό πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, άφοu ό Κύπρι­
ος ίεράρχης είχε ήδη ένημερωθεί σχέτικά μέ τήν πο­
ρεία των διμερών έλληνοτουρκικών διαπραγματεύ­
σεων.
'Ο Κ. Καραμανλής συγκαλεί στήν οίκία του σύ­
σκεψη μέ σκοπό τήν ένημέρωση του 'Αρχιεπισκό­
που Μακαρίου γιά τήν πορεία των έλληνοτουρκικών
διαπραγματεύσεων μέ άντικείμενο τό Κυπριακό.
Τό πρακτικό τής συναντήσεως αναφέρει τά άκό­
λουθα:
«Συνάντησις Α.Ε. κ. πρωθυπουργου μετά Α.Μ. 'Αρχιε­
πισκόπου Κύπρου Μακαρίου, παρισταμένων τής Α.Ε. του
κ. ύπουργου τών 'Εξωτερικών 'Αβέρωφ-Τοσίτσα, τοu σε­
βασμιωτάτου μητροπολίτου Κιτίου κυρίου 'Ανθίμου καί
τοu διευθυντοu τοu ύπουργείου ' Εξωτερικών κ. Α. Βλάχου.
»'Εν άρχij δ κ. πρωθυπουργός άνέπτυξεν ε iς τούς δύο
Κυπρίους ίεράρχας δτι, κατά πρόσφατον συνάντησιν του
'Έλληνος ύπουργοu τών 'Εξωτερικών μετά τοu Τούρκου
ύπουργοu τών 'Εξωτερικών κ. Ζορλού, διεξήχθησαν έπα­
νειλημμέναι συνομιλίαι έπί τής δυνατότητας λύσεως τοu
Κυπριακοί) μέ βάσιν τήν άνεξαρτησίαν τής νήσου άλλ' δτι
ε{χε προβληθή έντόνως άπό τουρκικής πλευράς ή aπαίτη­
σις δπως έγκατασταθή έν Κύπρφ τουρκική στρατιωτική
βάσις . Τήν τοιαύτην άπαίτησιν εΙχεν aποκρούσει κατηγο­
ρηματικώς ό κ. πρόεδρος τής Κυβε ρνήσεως, διαμηνύσας
διά τοu κ. ύπουργοu τών 'Εξωτερικών δτι έπιμονή έπί τοu
σημείου τούτου έκ μέρους τής Τουρκίας θά έσήμαινε δια­
κοπήν των άρξαμένων συνομιλιών καίδηλώσας δτι έν οu­
δεμι~ πε ριπτώσε ι θά έδέχετο λύσιν περιλαμβάνουσαν
έγκατάστασιν τουρκικής στρατιωτικής βάσεως έν τij Με­
γαλονήσφ. 'Εν συνεχεί~, δ κ. πρωθυπουργός άνέφερεν δτι,
liν καί ή τουρκική θέσις έπί τοu βασικοu τούτου σημείου
δένε{χε σημειώσει ό:λλαγήν τινά, ό Τοuρκος ύπουργός τών
'Εξωτερικών ε{χε ρίψει τήν ίδεάν δπως,' συναπτομένης
συμμαχίας μεταξύ Τουρκ~ας , 'Ελλάδος καί άνεξαρτήτου
Κύπρου, έγκατασταθή έν Κύπρφ κοινόν έλληνοτουρκοκυ­
πριακόν στρατηγείον . ·Ο κ . πρωθυπουργός προσέθεσεν
δτι καί έπ' αuτής τής προτάσεως ή έλληνική άντίδρασις
ύπήρξεν επιφυλακτική, διατυπωθείσης τής άπόψεως δτι
ήτο δυνατόν νά έξετασθή ή τοιαύτη ε{σήγησις. ' Ο 'Αρ­
χιεπίσκοπος δέν διετύπωσεν άντίρρησιν. 'Ο κ. πρωθυ­
πουργός παρετήρησεν δτι θά ήτο δυνατόν ή Κύπρος νά
καταστή μέλος του ΝΑΤΟ, δπότε θά ήτο άδιάφορον ποία
στρατεύματα θά προωρίζοντο εiς τήν έπάνδρωσιν των βά­
σεων τής Συμμαχίας. 'Ο 'Αρχιεπίσκοπος παρετήρησεν έπί
του σημείου τούτου δτι ήτο πρός τό συμφέρον των Κυπρί­
ων τό νά συμμετάσχη ή άνεξάρτητος Κύπρος εiς τήν άμυ­
ντικήν· Συμμαχίαν του ΝΑΤΟ . 'Ακολούθως ό κ. πρωθυ­
πουργός άνέφε ρεν δτι αί σχετικαί μεταξύ τοu 'Έλληνος
καί του Τούρκου ύπόυργου των 'Εξωτε ρικών άνταλλαγαί
άπόψεων περιεστράφησαν περί τήν μορφήν του πολιτεύ­
ματος, τό όποίον, ένδεχομένως, θά ε{χε μία άνεξάρτητος
 ΝΕΑ ΣΥΝΆΝΤΗΣΗ ΑΒΕΡΩΦ
Κύπρος, προσθέσας δμως δτι έπωφελήθη τής διελεύσεως
τοu Τούρκου ύπουργοu τών 'Εξωτερικών έκ τοu άεροδρο­
μίου τοu 'Ελληνικοu, ίνα του διαμηνύση διά τοu έν 'Αγκύ­
ρ~ πρέσβεως κ . Πεσμαζόγλου, εύρισκομένου διά λόγους
ύπηρεσίας έν 'Αθήναις, δτι έπιμονή έπί τοu θέματος τής
τουρκικής βάσε~ς έν Κύπρφ θά έσήμαινεν δριστικόν ναυά­
γιον τών προσπαθειών προσεγyίσεως τών διισταμένων άπό­
ψεων. 'Αξιοσημείωτον, εlπεν δ κ. πρωθυπουργός, εlναι τό
γεγονός δτι, παρά τήν διπλήν ταύτην βεβαίωσιν, δ Τουρ­
κος ύπουργός τών Έξωτερικβ)ν εlχεν ήδη ζητήσει νέαν
συνάντησιν μετά του "Ελληνος συναδέλφου του, ήτις πι­
θανόν νά πραγματοποιηθfί έν 'Ελβετί~.
»'Όσον άφορd τήν μορφήν του πολιτεύματος μιdς άνε­
ξαρτήτου Κύπρου, ύπήρχε σύμπτωσις άπόψεων έπί τοu δτι
τοuτο θά ήτο πολίτευμα Προεδρευομένης Δημοκρατίας,
κατά τό άμερικανικόν πρότυπον, μέ πρόεδρον "Ελληνα καί
άντιπρόεδρον Τοuρκον, έκλεγομένων άπ' εuθείας ύπό τοu
λαοu (οί "Ελληνες τόν 'Έλληνα πρόεδρον καί οί Τοuρκοι
τόν Τοuρκον άντιπρόεδρον). Ύπήρχεν έπίσης σύμπτωσις
άπόψεων έπί τών έξή ς σημείων: 'Ενιαία Βουλή διά τά γε­
νικά ζητήματα τής νήσου, μέ σύνθεσιν 70% "Ελληνες καί
30% Τοuρκοι, καί δύο κοινοτικαί Βουλαί, μία έλληνική καί
μία τουρκική, μέ άρμοδιότητας έπί ζητημάτων παιδείας,
προσωπικοί) θεσμοu καί θρησκείας, καί μέ δικαίωμα έπι­
βολής εΙσφορών έπί τής άντιστοίχου κοινότητος διά τά
ίδρύματα τά ύπαγόμενα είς τήν άρμοδιότητά των. 'Από
τουρκικής πλευρdς δμως έζητείτο έπί πλέον δπως, άφ'
ένός αί κοινοτικαί Βουλαί έλέγχουν τούς άμιγείς τουρκι­
κούς όργανισμούς, οίτινες κατά τά άλλα θά έλειτούργουν
συμφώνως τοίς νόμοις του νέου Κράτους, καί άφ' έτέρου
δπως ένδιαφέρωνται διά τήv οίκονομικήν άνάπτυξιν τών
κοινοτήτων. 'Επί τών τελευταίων αuτών άρμοδιοτήτων
(ελεγχος άμιγών τουρκικών όργανισμών καί ένδιαφέρον
διά τήν ο{κονομικήν άνάπτυξιν), αίτινες άλλωστε διετυπώ­
θησαν άσαφώς, προεβλήθησαν άπό έλληνικής πλευρdς
ζωηραί έπιφυλάξεις.
»Πρός έξασφάλισιν άμερολήπτου νομοθεσίας, ύπήρχε
σύμπτωσις άπόψεων έπί τοu δτι, έάν ή ένιαία Βουλή ή
άλλη άρχή έθέσπιζον νόμον ή διάταγμα ή έλάμβανον άπό­
φασιν θεωρουμένην ύπό τής τουρκικής κοινότητος ώς μέ­
ροληπτικήν, ή τελευταία αuτη εlχε δικαίωμα παραπομπής
του νομοθετήματος ή τής πράξεως είς Διαιτητικόν Δικα­
στήριον, άποτελούμενον άπό ενα "Ελληνα, ενα Τοuρκον
καί ενα οuδέ1;ερον, δστις καί θά προήδρευε τοu Σώματος
τούτου. 'Ο κ. πρωθυπουργός άνέφερεν άκολούθως δτι κατά
τάς άνταλλαγάς άπόψεων μεταξύ "Ελληνος καί Τοόρκου
ύπουργοu 'Εξωτερικών, δ τελευταίος διετύπωσε τήν γνώ­
μην δτι δ Τοuρκος άντιπρόεδρος επρεπε νά εχη δικαίωμα
άρνησικυρίας έπί θεμάτων έξωτερικής πολιτικής καί άμύ­
νης. 'Επί του σημείου τούτου δέν διετυπώθη άπό έλληνι­
κής πλευρdς βασική άντίρρησις. 'Από τουρκικής πλευρdς
διετυπώθη ή άποψις δτι επρεπε νά ύπάρχουν τρία κυπριακά
Σώματα 'Ασφαλείας: 'Αστυνομία, Χωροφυλακή καί μι­
κρός Στρατός. 'Εκ τών σωμάτων αuτών, τά δύο θά εύρί­
σκοντο ύπό τήν άρχηγίαν "Ελληνος, τό δέ ετερον ύπό τήν
άρχηγίαν Τούρκου, οί δέ ύπαρχηγοί τών Σωμάτων θά ήσαν
άντιστρόφως δύο Τοuρκοι καί εΙς "Ελλην. 'Η σύνθεσις
δμως τών Σωμάτων θά ήτο 50% 'Έλληνες καί 50% Τοuρ­
κοι. Τό τελευταίον τοi>το άπεκρούσθη κατηγορηματικώς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
- ΖΟΡΛΟΥ 367
άπό έλληνικής πλευρdς καί άντεπροτάθη σύνθεσις 70%
"Ελληνες καί 30% Τοuρκοι .
»"Οσον άφορd τήν Δικαιοσύνην, οί Τοuρκ:οι ένδιεφέ­
ροντο διά τήν άσφαλή σύνθεσιν του 'Ανωτάτου Δικαστη­
ρίου, προτείνοντες δπως δ πρόεδρος αuτοu εlναι οuδέτε­
ρος.
»Εtς τά άνωτέρω δ κ:. ύπουργός τών 'Εξωτερικών προσέ­
θεσεν δτι άπό τουρκικής πλευρdς διετυπώθη τό αίτημα
δπως δ άντιπρόεδρος (τοuρκος) εχη δικαίωμα άναπομπής
νομοθετήματος ή διατάγματος ε{ς τήν έκδώσασαν άρχήν
πρός δευτέραν έπιψήφισιν. 'Ανέφερεν έπίσης δτι ύπήρχε
τουρκικόν αίτημα δπως ε{ς τάς δημοσίας ύπηρεσίας τηρη­
θή ή άναλογία 70% "Ελληνες, 30% Τοuρκοι, είς δέ τήν
άνωτέραν ίεραρχίίχν ή άναλογία αϋτη θά έτηρείτο έφ'
δσον θά ύπήρχον Τοuρκ:οι κατάλληλοι. Προσέθεσεν δτι ή
τουρκική πλευρά συνεφώνησεν δπως πdσα άρμοδιότης μή
ρητώς καθοριζομένη ώς έμπίπτουσα είς τήν δικαιοδοσίαν
τών κοινοτικών Βουλών θά ύπάγεται αuτομάτως είς τήν
ένιαίαν Βουλήν. Ό κ. ύπουργός τών 'Εξωτερικών άνέφε­
ρεν ετερον τουρκικόν αίτημα, καθ' δ θά επρεπε νά ύπάρ­
χουν χωριστοί δήμοι, οί δποίοι -σημειωτέον- εχουν ήδη
άρχίσει νά λειτουργοuν είς τινας πόλεις, καί προσέθεσεν
δτι έπιμόνως εlχεν άποκρούσει τήν πρότασιν ταύτην, λόγω
του δτι ή δημιουργία χωριστών δήμων θά άπετέλει εν τι νι
μέτρφ καί εστω κατά ιδιάζοντα τρόπον χωριστόν στοι­
χείον. Οί δύο ίεράρχαι άντεπαρετήρησαν δτι έπί μέρους
θέματα, τά όποία Ί'jδύναντο νά εχουν χωριστικόν χαρακτή­
ρα, δέν εlχον πλέον τόν αuτόν χαρακτήρα, καί δτι έάν
προηγουμένως τά άπεκρούομεν ζωηρώς, τοuτο ώφείλετο
ε{ς τό δτι ή καταβαλλομένη προσπάθεια δέν ήτο ή διχοτό­
μησις άλλά άντιθέτως ή δημιουργία ένιαίου Κράτους, τά
έπί μέρους θέματα επρεπε νά κpιθοuν μόνον άπό τής πλευ­
ρdς τής πρακτικής των έφαρμογής καί του συμφέροντος
τών 'Ελλήνων Κυπρίων. 'Ο κ. ύπουργός έπανέλαβεν τήν
άποψίν του, άλλά τφ άπηντήθη άπό κυπριακής πλευρdς
δτι, έπειδή αί τουρκικαί συνοικίαι εlναι έλεειναί καί εχουν
πολλά προβλήματα, θά πρέπει νά δαπανώνται ίκανά χρή­
ματα προερχόμενα άπό 'Ελληνοκυπρίους φορολογουμέ­
νους διά τήν θεραπείαν των, δσα δέ καί άν δαπανηθοuν, οί
Τουρκοκύπριοι δέν θά εlναι ικανοποιημένοι, τοuτο δέ θά
προκαλή συνεχώς προστριβάς, αϊτινες θά παραβλάπτουν
έπ' άπειρον τήν είρηνικήν συμβίωσιν, ένώ έάν ύπάρχουν
κεχωρισμένοι δήμοι, οί Τουρκοκύπριοι δέν θά δύνανται νά
αΙτιώνται ή έαυτούς διά τήν κακήν των λειτουργίαν. Οί δύο
ίεράρχαι προσέθεσαν ε{ς ταuτα δτι τό θέμα δέν ήτο κεφα­
λαι(όδους σημασίας, καί δτι άλλωστε ή έλληνική πλευρά
δέν ήδύνατο νά έμπλακή είς εuθύνας έφ' δσον ένεργεί πά­
ντοτε ώς έντολοδόχος τών Κυπρίων. Είς τό σημείον τοuτο
παρενέβη δ πρόεδρος τής Κυβερνήσεως καί έπεβεβαίωσεν
δτι πράγματι ή έλληνική Κυβέρνησις ένεργεί ώς έντολοδό­
χος τών Κυπρίων καί δτι αί κυπριακαί άπόψεις θά έλαμβά­
νοντο ύπ' όψιν κατά τήν δριστικήν διαπραγμάτευσιν του
θέματος των δήμων.
· »'Ακολούθως, δ' Αρχιεπίσκοπος Μακάριος προέβη είς
τήν κατηγορηματικήν δήλωσιν δτι βάσις τουρκική έν Κύ­
πρφ ήτο άπαράδεκτος, καί δτι όρθώς άπεκρούσθη ή τοιαύ­
τη τουρκική πρότασις. 'Ηρώτησεν άκολούθως τί θά έσή­
μαινε τό μεικτόν έλληνοτουρκοκυπριακόν 'Αρχηγείον,
ε{ς διευκρίνησιν δέ του ύπουργοu τών 'Εξωτερικών, δέν
368 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
διετύπωσεν άντίρρησιν τινά, είπών δτι, έφ' δσον θά συμμε­
τέχη κ:αί έλληνικ:όν κλιμάκιον, ή έγκ:ατάστασις τοϋ 'Αρ­
χηγείου δέν θά παρουσίαζε μείζονας δυσχερείας .
»'Επί τής μορφής τοϋ πολιτεύματος, δ 'Αρχιεπίσκοπος
έξεδήλωσε τήν συμφωνίαν του, έτόνισε δέ δμοϋ μετά τοϋ
·Αγίου Κιτίου δτι ή άπαρχή έλευθέρας πολιτικής ζωής έν
Κύπρφ θά ε{ χε τεραστίαν σημασία ν, ίδί~ έφ' δσον ή έλλη­
νικ:ή θέσις θά ήτο ή δεσπόζουσα, τοϋτο δέ ήτο βέβαιον,
άσχέτως τοϋ έάν έδίδοντο προνόμια είς iού'ς Τούρκους
πρός πλήρη έξασφάλισίν των, προνόμια aνευ τών δποίων
δέν ήτο δυνατόν νά πραγματοποιηθή ή άπαρχή έλευθέρας
πολιτικής ζωής έν ~ύπρφ .
»'Επί τών άρμοδιοτήτων τών κοινοτικών Βουλών, δ
'Αρχιεπίσκοπος παρετήρησεν δτι δέν ύπήρχεν άντίρρη­
σις, ούτε διά τά θέματα ούτε διά τήν έπιβολήν είσφορών, μέ
τήν ρητήν δμως έπιφύλαξιν δτι αύται θά έβάρυνον τήν
άντίστοιχον κοινότητα. 'Επί τών~aλλων άρμοδιοτήτων
παρετήρησεν δτι θά ήσαν συγκ:εκ:ριμέναι κ:αί άνέφερεν δτι
δ ελεγχος λ. χ . τής τουρκικής Τραπέζης ύπό τής τουρκικής
Βουλής δέν θά τόν ήνόχλει.
»'Επί τοϋ θέματος τών ουδετέρων προέδρων του Διαι­
τητικ:οϋ Δικαστηρίου κ:αί τοϋ 'Αρείου Πάγου, δ ύπουργός
τών 'Εξωτερικών ή ρώτησε τόν 'Αρχιεπίσκ:οπον, έάν διετή­
ρει έπιwυλάξεις διά λόγους γοήτρου, προσθέσας δτι δ ίδιος
έθεώρει τόν θεσμόν χρησιμώτατον, δεδομένης τής συνθέ­
σεως του πληθυσμοϋ τής νήσου . ·Ο 'Αρχιι:;πίσκ:οπος
εσπευσε νά άπαντήση δτι δέν θά ήθελε ξένους, έάν τά όρ­
γανα είς τά όποία θά συμμετείχον παρουσιάζοντο ώς ε{δος
παρακυβερνήσεως, δπερ δέν ήτο βεβαίως ή περίπτωσις.
'Επί τοϋ ζητήματος τής άρνησικ:υρίας, δ 'Αρχιεπίσκοπος
άπεδέχθη τό δικαίωμα τουτο τοϋ αντιπροέδρου διά ζητή­
ματα έξωτερικ:ής πολιτικής κ:αί άμύνης, αλλά διετύπωσε
τήν γνώμη ν δτι επρεπε νά ληφθή πρόνοια νά κ:αθορισθοϋν
τά θέματα άσφαλείας η κ:αί aλλα, έπί τών δποίων δέν θά
επρεπε νά ασκ:ήται τό βέτο τοϋ αντιπροέδρου.
»Διά τό Δικ:αστικ:όν Σώμα, δ 'Αρχιεπίσκοπος άπεδέχθη
τήν προτεινομένην σύνθεσιν τοϋ 'Ανωτάτου Δικαστηρίου,
ώς κ:αί τήν ένιαίαν σύνθεσιν έπί ύποθέσεων μεταξύ δμοθρή­
σκ:ων διαδίκων, κ:αί τήν μεικ:τήν σύνθεσιν έπί ύποθέσεων
μεταξύ άλλοθρήσκ:ων διαδίκων. Είς τό σημείον τοϋτο δ
"Α γιος Κιτίου ύπεστήριξεν δτι ή τοιαύτη λύσις συμφέρει.
'Ο ύπουργός τών 'Εξωτερικών παρετήρησεν δτι θά εδει νά
έπιδιωχθή δπως τό Δικ:αστικ:όν Σώμα ε{ναι ένιαίον κ:αί
δπως δ n Αρειος Πάγος, λειτουργών ώς Δικ:αστικ:όν Συμβού­
λιον, συνθέτη έκ:άστοτε τά καθέκαστα δικαστήρια . Τοϋτο
έθεωρήθη ύπό τών ίεραρχών ώς χρήσιμον.
»Διά τήν σύνθεσιν τών Σωμάτων 'Ασφαλείας κ:αί τοϋ
Στρατοϋ, δ 'Αρχιεπίσκοπος εΙπεν δτι όρθώς aπεκ:ρούσθη ή
τουρκική aπαίτησις δπως ταυτα αποτελοϋνται έξ ήμισείας
έξ 'Ελλήνων κ:αί Τούρκων. 'Ο κ:. ύπουργός παρετήρησεν
δτι ήδύνατο νά γίνη ύποχώρησις, συμφωνουμένου δτι δέν
θά απελύοντο οί πέραν τής αναλογίας 70% πρός 30% ήδη
διωρισμένοι Τοϋρκ:οι. Οί δύο ίεράρχαι συνεφώνησαν,
άποκ:λειομένης δμως τής 'Επικουρικής 'Αστυνομίας. Οί
δύο ίεράρχαι συνεφώνησαν έπίσης διά τήν σύνθεσιν τών
'Αρχηγείων τών Σωμάτων 'Ασφαλείας κ:αί τοϋ Στρατοϋ,
καθ' ijν άρχηγοί θά ήσαν δύο 'Έλληνες κ:αί εΙς Τουρκος
κ:αί ύπαρχηγοί άντιστοίχως δύο Τοϋρκοι καί εΙς 'Έλλην.
»Γενικώς, ή στάσις του 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου έπί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
τών ύπό τοϋ κ:. πρωθυπουργοϋ λεχθέντων κ:αί τών διευκρι­
νήσεων τοϋ κ:. ύπουργοϋ τών 'Εξωτερικών ύπήρξε καταφα­
τική κ:αί ένθαρρυντικ:ή πρός συνέχισιν τών μετά τών Τούρ­
κων έπαφών, ϊνα διερευνηθοϋν κατά τόν καλύτερον δυνα­
τόν τρόπον αί διαθέσεις των πρός ένδεχομένην κ:ατάληξιν
εtς συμφωνίαν. Οί δύο ίεράρχαι έξέφρασαν τόν φόβον δτι
εlναι πιθανόν__οί n Αγγλοι νά προσπαθήσουν νά παρεμποδί­
σουν συμφωνίαν μεταξύ 'Ελλάδος κ:αί Τουρκίας. Έπ' αυ­
του δ κ:. ύπουργός άνέφερεν δτι μερίς τής άγγλικ:ής Κυβερ­
νήσεως έπεθύμει συμφωνίαν μεταξύ 'Ελλάδος κ:αί Τουρ­
κίας, ένώ έτέρα μερίς, κατά ύπαρχούσας πληροφορίας,
προσπαθεί νά τορπιλλίση τήν διαγραφομένην έλληνο­
τουρκ:ικ:ήν προσέγγισιν. Προσέθεσεν δτι δ ένταϋθα n Αγ­
γλος πρέσβυς τφ εlχεν είπει δτι ή έφαρμογή τοϋ σχεδίου
Μάκ: Μίλλαν δέν ήτο δυνατόν ν' άναβληθή έπ' aπειρον κ:αί
δτι συντόμως θά έδημοσιεύοντο έν Κύπρφ οί τουρκικοί
έκ:λογικοί κατάλογοι . Είς εντονον άντίδρασιν τοϋ κ.
ύπουργοϋ, βεβαιώνοντος δτι θά κατήγγελλε τήν 'Αγγλίαν
ώς ενοχον δολιοφθορaς, ή άγγλικ:ή aνταπόκρισις ύπήρξεν
ή διαβεβαίωσις δτι οί έκ:λογικ:οί κατάλογοι δέν θά έδημο­
σιεύοντο άλλ' δτι δέν ή το δυνατόν ή δημοσίευσίς των ν '
άναβληθή έπ' aπειρον. Διεπιστώθη aγγλικ:ή ύποχώρησις
έπί του σημείου τούτου, εστω προσωρινή.
»Ό κ:. πρωθυπουργός, άναπτύσσων έκ: νέου τήν δλην
ένδεχομένην λύσιν ώς αϋτη διαγράφεται, ύπεγράμμισεν δτι
είς μίαν άνεξάρτητον Κύπρον τόσον ή άριθμητικ:ή δσον
κ:αί ή ποιοτική ύπεροχή τοϋ έλληνικ:οϋ στοιχείου θά έξη­
σφάλιζον τόν Πλήρη ύπό τών 'Ελλήνων ελεγχον τής ζωής
κ:αί τής δραστηριότητος τής έλευθέρας πλέον Μεγαλονή­
σου. Είς τοϋτο συνεφώνησαν ι'iπαντες οί παριστάμενοι.
»Κατά τήν διάρκειαν τής συνομιλίας άνεφέρθη έπανει­
λημμένως δτι θά άφεθοϋν είς τήν 'Αγγλίαν στρατιωτικ:αί
βάσεις κατά κ:υριαρχίαν, ' είς τοϋτο δέ ουδεμία προεβλήθη
άντίρρησις» 159 •
18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1958
Μέ άφορμή τήν άπόφαση έπιφανών 'Ελληνοκυ­
πρίων νά συστήσουν κυπριακό οίκονομικό συμβού­
λιο, ωστε νά άντιδράσουν σέ φορολογικά μέτρα τής
άποικιακfjς Κυβερνήσεως, ό ύπουργός 'Εξωτερικών,
Ε. 'Αβέρωφ, έπισημαίνει έμπιστευτικά τούς κινδύ­
νους πού έλλοχεύουν σέ μιά τέτοιg ένέργεια:
«Μέ άνησυχεί ζωηρώς χαρακτηρισμός συμβουλίου ώς
"προσωρινοϋ Κοινοβουλίου" ή ώ"ς σώματος μέλλοντος μετά
τήν έπιστροφήν τοϋ 'Εθνάρχου έξετάση δυνατότητας συ­
γκροτήσεως ευρυτέρου aντιπροσωπευτικ:οϋ Έθνικ:οϋ Συμ­
βουλίου. 'Όχι μόνον τοιαϋται άρμοδιότητες δέον παραμεί­
νουν έντελώς ξέναι πρός συγκ:ροτηθέν συμβούλιον άλλά
δέον κ:αί συμβούλιον κ:αί τύπος καί ύπεύθυνοι παράγοντες
έπιμόνως διακηρύξουν δτι πρόκειται περί άνεπισήμου συ­
γκεντρώσεως στοιχείων θιγομένων aπό άποικ:ιοκ:ρατικήν
διοίκησιν κατά άδίκ:ων οtκ:ονομικ:ών μέτρων. n Αλλως Βρε­
τανοί κ:αί Τοϋρκ:οι, aν εχουν στοιχειώδη πονηρίαν, θέλουν
συγκροτήσει άνάλογον σώμα έκ: Τούρκων, θέλουν έπισή­
μως άναγνωρίσει ταϋτα κ:αί χωρίς νά τό άντιληφθώμεν θά
εύpεθώμεν συντομώτατα πρό ντέ φάκτο έφαρμογής τοϋ
σχεδίου Μάκ: Μίλλαν. Τοϋτο ίδίως κατά παροϋσαν φάσιν,
 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΆΡΙΟΥ
δπότε έπιδιώκομεν δυσχερεστάτην έλληνοτουρκικήν προ­
σέγγισιν, εσεται όλέθριον, δεδομένου δτι, άντί προσεγγί­
σεως ταύτης, Βρετανοί άσφαλώς προτιμοuν έφαρμογήν
σχεδίου Μάκ Μίλλαν, άλλοι δέ πιθανόν προτιμήσουν ή
άρκεσθοuν είς αύτό. Βασίζομαι έπί ύμετέρας δραστηριότη­
τος ϊνα προληφθή τοιαύτη έπιζήμιος έξέλιξις. Παρακαλώ
παρόν άνακοινωθή Αύτου' 'Εξοχότητα πρόεδρον Κυβερνή­
σεως καί 'Αρχεπίσκοπον Μακάριον, έπίσης δπως άνακοι­
νωθή Λευκωσίαν, έφόσον ύπάρξη λίαν προσεχώς διπλωμα­
τικός ταχυδρόμος, ι'iλλως τηλεγραφικώς διά διπλής κρυ­
πτογραφήσεως»160.
19 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Μέ σκοπό τόν έκσυγχρονισμό των βιοτεχνικών
καί βιομηχανικών έγκαταστάσεων, δ πρωθυπουργός ,
μετά άπό συνεργασία μέ τόν ύπουργό Βιομηχανίας,
δίνει έντολή νά προωθηθεί νομοσχέδιο, μέ τό όποίο
παρέχεται ή δυνατότητα γιά τήν άτελfί είσαγωγή, έπί
μία τετραετία, νέων μηχανημάτων σέ άντικατάσταση
των πεπαλαιωμένων.
19 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ενόψει τών προσεχών δημοτικών έκλογών, δ Κ.
Καραμανλfjς έπιζητεί σύστημα εύρείας άποδοχfjς.
Σχετικά, τό Πολιτικό Γραφείο τοϋ πρωθυπουρ­
γοί> έξέδωσε τήν άκόλουθη άνακοίνωση:
«'Η Κυβέρνησις, προκειμένου νά ό.σχοληθή μέ τό θέμα
τών δημοτικών έκλογών, έζήτησε νά εχη έπ ' αύτου καί τάς
άπόψεις τών έν τ'(i Βουλ'(i τέως πρωθυπουργών. Πρός τοuτο
δ ύπουργός τών 'Εσωτερικών κ. Δ. Μακρής έπεσκέφθη
σήμερον διαδοχικώς τούς κ. κ. Βενιζέλον καί Παπανδρέου,
μετά τών δποίων συνωμίλησε καί ijκουσε τάς άπόψεις των,
προκειμένου νά θέση ταύτας ύπ' όψιν του προέδρου τής
Κυβερνήσεως».
Τρείς μέρες άργότερα, δ ύπουργός 'Εσωτερικών
θά καταθέσει στή Βουλή σχέδιο νόμου «περί τροπο­
ποιήσεως, συμπληρώσεως καί καταργήσεως διατά­
ξεων τοϋ δημοτικοί> καί κοινοτικοί> κώδικος». Μέ τό
νέο νομοσχέδιο προβλεπόταν ή εμμεση έκλογή τών
δημάρχων καί κοινοταρχών άπό δημαρχαιρεσιακό
σώμα, τό όποίο περιλαμβάνει μέλη διπλάσια άπό τόν
άριθμό τών κοινοτικών ή δημοτικών συμβούλων.
Τήν επομένη, δ Δ. Μακρής, άφοϋ εγινε δεκτός σέ
συνεργασία άπότόν Κ. Καραμανλfj, δήλωσε δτι δ
πρωθυπουργός έπέλεξε τό σύστημα τfjς εμμεσης
έκλογfjς μέ σκοπό τόν κομματικό άποχρωματισμό
τών έκλογ&ν στούς δήμους καί τίς κοινότητες .
Τελικά, τό νομοσχέδιο ψηφίστηκε άπό τή Βουλή,
μετά άπό δεκαήμερη συζήτηση , στίς 12 Φ ε βρουα­
ρίου.
Κατά τή σχετική συζήτηση, δ ύπουργός 'Εσω­
τερικών είχε τήν εύκαιρία νά τονίσει δτι τό σύστημα
τfjς εμμεσης έκλογής των δημοτικών άρχόντων εχει
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
369
ώς μόνο κριτήριο τήν προστασία των συμφερόντων
τών 'Οργανισμών Τοπικής Αύτοδιοικήσεως. Οί δη­
μοτικοί άρχοντες, είτε κατέρχονται ύπό τή σημαία
ενός κόμματος, είτε ένισχύονται άπό αύτό, άπό τήν
έπομένη τfjς έκλογfjς τους, γίνονται δέσμιοι καί
ύποχείριοί του, μέ άποτέλεσμα νά ένδιαφέρονται κα­
τά δεύτερο λόγο γιά τά συμφέροντα τοϋ 'Οργανι­
σμοί>, τά όποία εχουν ταχθεί νά ύπηρετήσουν. Μέ τό
νέο σύστημα άναμένεται νά άπελευθερωθοϋν οί δfί­
μοι άπό τίς πολιτικές καί κομματικές άντιθέσεις καί
νά παύσει ή μειοψηφία νά νοθεύει τήν πολιτική ζωή
τfjς χώρας.
·Από τό χώρο τfjς άντιπολιτεύσεως, δ Γ. Παπαν­
δρέου τάχθηκε ύπέρ τής ψηφίσεως τοϋ νομοσχεδίου,
τό όποίο καί παρομοίωσε μέ προγενέστερο πού είχε
δ ίδιος προτείνει, ένώ οί περισσότεροι άπό τούς έκ­
προσώπους των άλλων κομμάτων τάχθηκαν έναντίον
τfjς εμμεσης έκλογfjς. 'Ο Κ. Μητσοτάκης, τέλος,
ύποστήριξε τήν άνάγκη τfjς είσαγωγής πρός ψήφιση
τών έκλογικών νομοσχεδίων νωρίτερα άπό τίς παρα­
μονές των εκάστοτε έκλογών.
20 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Σέ συνεδρίαση τοϋ άνφτάτου στρατιωτικοί> Συμ­
βουλίου, παρουσία τοϋ βασιλέως Παύλου καί τοϋ
πρωθυπουργοί>, Κ. Καραμανλfj, γίνεται λεπτομερής
έπισκόπηση τfjς στρατιωτικής καταστάσεως τfjς χώ­
ρας .
22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Μέ πρωτοβουλία τοϋ , Κ. Καραμανλή διεξάγεται
στή Βουλή συζήτηση γιά τό «μνημόνιο Πιπινέλη»
-σύμφωνα μέ τό πρόσφατο δημοσίευμα .fης έφημερί­
δας «Νεολόγος» .
' Ο πρωθυπουργός άνέγνωσε, δ ίδιος, τό πλfίρες
κείμενο τοϋ σχετικοί> σημειώματος τοϋ Π. Πιπινέλη,
χαρακτήρισε τό θόρυβο πού δημιουργήθηκε ώς άνή­
θικο καί ώς σύμπτωμα «ήθικοϋ καί πολιτικοί> έκτρα­
χηλισμοϋ», γιά νά ύπογραμμίσει τελικά δτι, μετά άπό
3 !ι2 ετη διακυβερνήσεως, εχει δώσει άπτά δείγματα
γιά τόν τρόπο μέ τόν όποίο άντιμετ ώπισε καί άντιμε­
τωπίζει τό έθνικό θέμα τfjς Κύπρου:
«Κατά τήν διάρκειαν τi]ς διακοπi]ς τών έρyασιών τού
Σώματος, έδημιουρyήθηκε ένα άπίθανον ζήτημα. Τό ζήτη­
μα τούτο, κύριοι βουλευταί, δσονδήποτε καί έάν ε{ναι φαι­
δρόν αvτό καθευατό, ώς σύμπτωμα ήθικού καί πολιτικού
έκτρ~χηλισμού δδηyεί είς θλιβερά συμπεράσματα. Εlς μί­
αν έπαρχιακήν έφημερίδα έδημοσιεύθη έπιστολή ένός
πρώην βουλευτού, έπιστολή, ήτις άναφέρεται εlς ένα κεί­
μενον, τό δποίον μού άπηύθυνεν δ κ. Πιπινέλης τόν Σε­
πτέμβριον τού 1955. 'Ο έπιστολοyράφος, έν μέσφ άσυναρ­
τησιών, διατυπώνει όχι άπλώς αυθαίρετα, άλλά καί κακό­
πιστα συμπεράσματα. 'Ηρνήθη ν νά άπα vτήσω εlς τήν έπί-
370 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
θεσιν, διότι οί άναλαβόvτες τήν έπίθεσιν, καί άναξιόπιστοι
ε{ναι, άλλά καί έστερημένοι σοβαρότητας. 'Επειδή όμως
ώρισμένοι έκ τών άρχηγών τής άντιπολιτεύσεως άπέδωσαν
σημασίαν είς τό δημοσίευμα αύτό, μολονότι έγνώριζον τό
ποιόν καί τήν σοβαρότητα έκείνων, οί δποίοι άνέλαβον
τήν έπίθεσιν, ένόμισα ότι ε{χον ύποχρέωσιν νά φέρω τό
θέμα είς τήν Βουλήν, είς τρόπον ώστε, έάν τις έκ τών άρ­
χηγών τής άντιπολιτεύσεως υίοθετή τά διατυπούμενα ώς
συμπεράσματα εiς τό δημοσίευμα έκείνο, έχη νά κάμη
έρωτήματα ή άκόμη νά διατυπώση καί έπικρίσεις, τίθεμαι
εlς τήν διάθεσίν του ίνα συζητήσω μαζί του».
Στή συνέχεια, ό πρωθυπουργός προχώρησε στήν
πλήρη εκ:θεση των γεγονότων:
«Κύριοι βουλευταί, τό κείμενον αύτό, περί τού δποίου
έγένετο λόγος, δ άποστολεύς του μέ έβεβαίωσεν ότι μού
έστάλη τήν 26ην ή 27ην Σεπτεμβρίου. 'Ομολογώ ότι δέν
ένθυμούμην ότι μού έστάλη τοιούτον κείμενον. Μετά τήν
δημιουργίαν τού θορύβου, fιρώτησα τόν άποστολέα, πώς
έχει τό θέμα. , Ούτος, έρευνήσας τό άρχείον του, μού ε{πεν
ότι τήν 26ην ή 27ην Σεπτεμβρίου, κατόπιν δύο συναντήσε­
ων, τάς δποίας ε{χε μετ' έμού, όπως ε{χε καί μετ' άλλων
συναδέλφων, λόγφ τής άναμενομένης πολιτικής κρίσεως,
μού έξέθεσε εiς σημείωμα τάς άπόψεις του, έν σχέσει μέ
τήν πολιτικήν, τήν δποίαν θά έπρεπε νά άκολουθήση μία
οΙαδήποτε Κυβέρνησις, ήτις κατ ' άνάγκην θά έσχηματ(ζε­
το, έφ ' όσον άσφαλώς άνεμένετο, λόγφ τής άσθενείας τού
στρατάρχου, πολιτική κρίσις. Συνεπώς, δ χρόνος,
δποίον θέλουν οί κ. συνάδελφοι νά έπισημάνουν ώς τήν
άδύνατον καί ϋποπτον πλευράν τής όλης ύποθέσεως, ή το δ
πλέον φυσικός, δ πλέον έπίκαιρος διά τήν διεξαγωγή ν συ­
ζητήσεων μεταξύ πολιτευομένων, έν σχέσει μέ τήν κρίσιν,
εlς τήν δποίαν έκ τού άσφαλούς ώδηγούμεθα, λόγω τού
έπικειμένου θανάτου τού στρατάρχου.
»Θά ένθυμήaθε ότι τά γεγονότα τής Κωνσταντινουπό­
λεως καί τής Σμύρνης, συνδυαζόμενα μέ τήν άσθένειαν τού
τότε πρωθυπουργού, ε{χον δημιουργήσει μίαν παρατεταμέ­
νην πολιτικήν κρίσιν. Ή άντιπολίτευσις fιξίου τ'ήν παραί­
τησιν τής Κυβερνήσεως. Ό τύπος έπεσήμανε τήν άνάγκην
τής διενεργείας έκλογών. ~Αλλοι παράξενοι πολιτικοί,
άνεξαρτήτως κομματικijς προελεύσεως, ύπεστήριζον τήν
άποψιν τού σχηματισμού μεταβατικής Κυβερνήσεως. Ή­
το μία έποχή, κατά τήν δ ποίαν όχι μόνον οί πολιτευόμενο ι,
όχι μόνον οί ύπουργοί, άλλά όλοι οί πολίται συνεζήτουν τό
πολιτικό θέμα. Διότι εlς τάς 26 Σεπτεμβρίου ή 27 Σεπτεμ­
βρίου...
Σ. Μαρκεζίνης: Πάντως τόν Σεπτέμβριον.
Κ. Καραμανλής: Αύτό μού ε{πεν δ άποστολεύς τού ση­
μειώματος, διότι τό σημείωμα τό δποίον μού έστειλε καί
εiς τό δποίον διατυπώνει τάς άπόψεις του δέν ε{χε ήμερο­
μηνίαν. Καί τήν έποχήνέκείνην, όπως άναφέρει καί δ συν­
τάκτης τής δημοσιευθείσης έπιστολής, δ κ. Πιπινέλης,
ε{χε συναντηθή καί μέ τόν κ. Μαύρο ν καί μέ τόν κ. Γουνα­
ράκηv καί μέ τόν κ. Τσάτσον. Ήτο μία έποχή, κατά τήν
δποίαν λόγω τής άναμενομένης πολιτικής κρίσεως διεξή­
γοντο συζητήσεις μεταξύ όλων έκείνων ο { δποίοι άσχολού­
νται μέ τά δημόσια πράγματα.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»'Ως θά ίδητε άπό τό κείμενον, τό δποίον θά άναγνώσω,
δέν πρόκειται περί μνημονίου, όπως άναφέρεται, άλλά
πρόκειται περί έκθέσεως άπόψεως τού κ. Πιπινέλη ώς πρός
τόν τρόπον μέ τόν δ ποίον θά έπρεπε μία οΙαδήποτε Κυβέρ­
νησις, σχηματιζόμενη μετά τήν δημιουργίαν τής κρίσεως,
συνεπείf! τού θανάτου τού τότε πρωθυπουργού, νά άντιμε­
τωπίση τήν κατάστασιν. "Οπως θά ίδητε έπίσης άπό τό
περιεχόμενον, δέν πρόκειται περί κειμένου τό δποίον άφο­
ρίi τό Κυπριακόν. Εlναι κείμενον τό δποίον άφορίi τήν
όλην πολιτική ν κατάστασιν τής χώρας καί διατυπούvται έν
αύτιj) άπόψεις δι' δλα τά θέματα τής δημοσίας μας ζωής,
μεταξύ τών δποίων καί τό Κυπριακόν. Θά σίiς διαβάσω τό
κείμενον. 'Επαναλαμβάνω ότι αύτό έστάλη, όπως μέ έβε­
βαίωσεν δ κ. Πιπινέλης, τήν 26ην ή 27 Σεπτεμβρίου.
Σ. Βενιζέλος: 'Εξ iδικής του πρωτοβουλίας , κ . πρόεδρε;
Κ. Καραμανλής: "Οπως μού ε{πεν, ε{χε προκληθή με­
ταξύ μας μία γενική συζήτησις. Τοιαύται συζητήσεις έγέ­
νοντο τότε μεταξύ πολλών συναδέλφων καί έν τff Κυβερνή­
σει καί έκτός τής Κυβερνήσεως, διότι fιτενlζετο ή δη­
μιουργία πολιτικού θέματος καί ήτο φυσικόν νά άνταλ­
λάσσωμεν σκέψεις, πώς θά άντιμετωπισθή ή κατάστασις.
Τό αύτό πράττουν άλλωστε, χωρίς μάλιστα νά ύπάρχη πο­
λιτική κρίσις, καί όλοι ο{ πολιτικοί άρχηγοί, όταν συνα­
ντώνται καί άνταλλάσσουν σκέψεις έν σχέσει μέ τήν άντι­
μετώπισιν τής πολιτικής καταστάσεως. Τότε όμως ύπήρ­
χεν ή πολιτική κρίσις καί ή το έντελώς φυσικόν νά άνταλ­
λάσσωνται σκέψεις μεταξύ έκείνων τών παραγόντων, ol.
τόν
δποίοι κατά ένα τρόπον έχουν σχέσιν μέ τήν δημοσίαν
ζωήν τού τόπου. ~Εσχον τότε μίαν συνομιλίαν καί μέ άλ­
λους συναδέλφους, όπως καί μέ τόν κ. Πιπινέλην. Κατόπιν
αύτής, τού ε{πα, νά μού διατυπώση τάς σκέψεις του, περί
τού πiός βλέπει τήν παρούσαν κατάστασιν.
• ;; 'Ιδού iό κείμενον τού σημειώματος:
;; " 'Η άποκατάστασις τής έμπιστοσύνης τής κοινής γνώ­
μης κατόπιν τού έπελθόντος κλονισμού της συνεπείf! τής
οΙκονομικής δυσπραγίας άφ ' ένός, καί τών τελευταίων
έξελίξεων έπί του έξωτερικού τομέως άφ , έτέρου, έπιβάλ­
λει ώρισμένας συντόνους προσπαθείας. Προώθησις τής
καταστάσεως πρός έκλογάς ή καί άπλή συνέχισις τής πα­
ρούσης &βεβαιότητος Ισοδυναμούν πρός πήδημα εlς τό
άγνωστον, μέ άνυπολογίστους συνεπείας διά τήν έσωτερι­
κήν καί έξωτερικήν θέσιν τής χώρας.
;;]. Έπί τού οίκονρμικού τομέως α{ έπιβαλλόμεναι σύ­
ντονοι προσπάθειαι συνίστανται έν πρώτοις εlς τήν άπο­
φασιστικήν άντιμετώπισιν τού περιορισμού πάσης περιτ­
τής δαπάνης, τόσον εiς τό πλαίσιον τών πολιτικών ύπουρ­
γείων, όσον καί τών στρατιωτικών, aτινα άφορώσι μέγι­
στον τμήμα τού προϋπολογισμού. 'Επί τού τελευταίου τού­
του ή συμπαράστασις τών άρμοδίων άμερικανικών συμ­
βουλευτικών όργάνων ε{ναι άπαραίτητος.
ιι2. Παραλλήλως δέον νά έπιδιωχθή ούσιαστική άνακού­
φισις τών λαϊκών τάξεων. Πρός τούτο δέον νά έπιδιωχθή δ
άμεσος περιορισμός ώρισμένων φορολογικών έπιβαρύν­
σεων, έστω καί εiς περιωρισμένην κλίμακα, δίδουσαν πά­
ντως τήν πεποίθησιν εlς τόν λαόν ότι ή προοπτική τού
μέλλοντος θά ε{ναι τού λοιπού ή μείωσις άντί τής αύξή­
σεως τής φορολογίας.
ι;J. Τούτο, έν συνδυασμιj) μέ τό προβλεπόμενον έλλειμ-
 ΚΑΤΆΡΡΙΨΗ ΣΥΚΟΦΑΝτΙΚΩΝ ΙΣΧΥΡΙΣΜΩΝ
μα τού προϋπολογισμού, θέτει άναγκαστικώς τό ζήτημα
τής αύξήσεως τής βοηθείας άφ' ένός καί τής άπό κοινού
μετά τών άρμοδίων ι-άμερικανικών όργάνων μελέτης τού
δλου οΙκονομικού προβλήματος τής χώρας, ούχί άπλώς ώς
περιωρισμένου τεχνικού θέματος, άλλ ' έν δλαις ταίς πολι­
τικοδιπλωματικαίς συναρτήσεσί του.
»4. 'Εν τψ συμφέροντι πλήρους άποκαταστάσεως τού
λαϊκού αΙσθήματος πρός τήν άμερικανικήν φιλίαν καί τής
δμαλωτέρας συνεργασίας μεταξύ τών άρμοδίων κυβερνη­
τικών όργάνων, δέον νά έπιδιωχθή ή άντικατάστασις τού
σημερινού συστήματος συνεργασίας έν τfj νομισματικfj
έπιτροπfj δι' άλλου φέροντος έντονώτερον τόν χαρακτήρα
τής συμβουλευτικής Ιδιότητος τών ξένων συμβούλων.
ιδ. 'Υπό τό νέον σύστημα δέον νά έξετασθή ή διευκό­
λυνσις τής πιστοδοτήσεως τής οΙκονομίας, ήτις, άντιμε­
τωπίζουσα σήμερον yνωστάς δυσχερείας, έπιδρii άνησυ­
χητικώς έπί τής δλης οΙκονομικής ζωής καί τfjς έμπιστο­
σύνης τής κοινής γνώμης.
ιι6. 'Επί τού έξωτερικού τομέως, κατόπιν τών τελευταί­
ων άναταραχών, ε{ναι άπαραίτητον νά δοθή εΙς τήν κοινή ν
γνώμη ν Ικανοποίησις διευκολύνουσα τήν πλήρη άποκατά­
στασιν τής διεθνούς θέσεως τής χώρας έν τφ πλαισίφ τών
συμμαχικών δεσμών της.
ιι 'Η τουρκική Κυβέρνησις δέον νά δεχθή τρόπον ού­
σιαστικής άποζημιώσεως τών προκληθεισών εΙς βάρος τών
'Ελλήνων ζημιών, καθοριζομένου τού ποσού καί τού τρό­
που καταβολής αύτής διά συμμετοχής ξένων όργάνων.
ιι Ή τουρκική Κυβέρνησις θά πρέπει έπίσης νά πεισθή
δπως προβή έξ Ιδίας πρωτοβουλίας εlς φιλικήν έναντι τής
'Ελλάδος χειρονομίαν, διευκολύνουσαν τήν έπάνοδον τών
έλληνοτουρκικών σχέσεων εΙς τά παλαιά των πλαίσια.
ιι7. Τό έπίμαχον κυπριακόν ζήτημα θά έξακολουθήση
παρά τήν άπόφασιν τού ΟΗΕ, νά δηλητηριάζη τό λαϊκόν
αϊσθημα εΙς βάρος τών συμμάχων μας καί έπ' ώφελεί~ τών
έχθρών αύτών. Θά δεήση έπομένως νά έπιδιωχθή ή ταχυτέ­
ρα διευθέτησις έπί τfj βάσει μιiiς άληθούς καί εύρείας αύ­
τοκυβερνήσεως τής νήσου, παρεχομένης συνάμα καί γενι­
κής διαβεβαιώσεως ώς πρός τήν τελικήν αύτοδιάθεσιν τού
πληθυσμού της".
ιιΑύτό, μού έστειλεν δ κ. Πιπινέλης, εlς τό όποίονδιετύ­
πωσε τάς άπόψεις του έν σχέσει μέ τόν τρόπον, καθ' δ ν θά
έδει νά άντιμετωπισθούν τά διάφορα προβλήματα τής χώ­
ρας. "Οπως βλέπετε, θίγει θέματα φορολογικά, νομισματι­
κά, θέματα έσωτερικής καί γενικώς έξωτερικής πολιτικής.
ιι 'Εάν, κύριοι συνάδελφοι, έπρόκειτο περί κειμένου, τό
όποίον άφεώρα τό θέμα τό κυπριακόν καί βάσει τού
δποίου θά ήτο δυνατόν νά έπιδιώκετο δήθεν ή άπόκτησις
πολιτικών ώφελημάτων, θά έξεκινούσε ποτέ τό κείμενον
αύτό άπό τήν Νομισματική ν 'Επιτροπή ν καί τά φορολογι­
κά θέματα διά τήν άνακούφισιν τών λαϊκών τάξεων καί θά
κατέληγε μέ τήν διατύπωσιν, κατά τρόπον τόσον άόριστον,
τοιούτων άπόψεων διά τό Κυπριακόν;
»Βλέπετε, κύριοι συνάδελφοι, άπό τό κείμενον, δτι πρό­
κειται περί γενικων πολιτικών σκέψεων, αl όποίαι, έπί τfj
προβλέψει τής έπερχομένης κυβερνητικής κρίσεως, διετυ­
πώθησαν άπό τόν κ. Πιπινέλην καί έτέθησάν ύπ' όψιν μου.
'Επαναλαμβάνω δτι τήν έποχήν έκείνην σκέψεις άναλό­
γους, ϊσως μέ διάφορον περιεχόμενον, ϊσως μέ διάφορον
τοποθέτησιν, άντηλλάσσομεν δλοι δσοι εϊχομεν κάποιαν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
371
θέσιν εΙς τήν πολιτική ν ζωήν τού τόπου.
ιιΤό γεγονός, κύριοι βουλευταί, δτι τό κείμενον αύτό
έγινεν άφορμή όχι μόνον νά άναληφθή ή έναντίον μου
έπίθεσις, άλλά έγινε άφορμή καί τής παρούσης συζητή­
σεως, δέν μού προκαλεί -εΙλικρινώς σiiς λέγω- άπλώς
άγανάκτησιν, μού προκαλεί ένα αϊσθημα βαθείας άπογοη­
τεύσεως, διότι ε{ναι δυνατόν εΙς τόν τόπον αύτόν, πρός τόν
δποrον δλοι μας έχομεν άποστολήν καί χρέος νά προσφέ­
ρωμεν τάς ύπηρεσίας μας, ε{ναι δυνατόν, λέγω, νά δη­
μιουργούνται, βάσει παρομοίων περιστατικών ή κειμένων,
θέματα δπως τό παρόν;
»Κύριοι βουλευταί, τό κείμενον αύτό, έπαναλαμβάνω
-δπως τουλάχιστον καί δημοσί~ έδήλωσε καί έμέ έβεβαί­
ωσεν περί αύτού δ άποστολεύς του- περιέχει άπόψεις τού
Ιδίου. 'Αλλά, έάν δεχθώμεν δτι δέν ήσαν άπόψεις μόνο τού
Ιδίου άλλά ήταν άπόψεις τάς δποίας συνεμερίζοντο καί
άλλοι πέντε δέκα άνθρωποι καί έάν δεχθώμεν άκόμη δτι μέ
τάς άπόψεις αύτάς συνεφώνουν κ:Ζί έγώ, κατά τί τό κείμε­
νον αύτό εlναι διαβλητόν; Διότι διετύπωσεν ό άποστολεύς
του προκειμένου περί τής Κύπρου μετριοπαθή πολιτικήν;
Αύτό εlναι έκείνο τό δποίον καθιστii τό κείμενον διαβλη­
τόν; Καί ή το δυνατόν, έπαναλαμβάνω, τοιούτου εϊδους κεί­
μενον νά χρησιμοποιηθή ώς άφετηρία, ώς βάσις, άλλά καί
ώς δπλον πολιτικόν μέ σκοπόν τήν πραγματοποίησιν πο­
λιτικών έπιδιώξεων;
ιιΑυποfJμαι, διότι εlμαι ύποχρεωμένος νά εϊπω δτι θά
πρέπει νά ε{ναι πολύ άφελής κανείς, δταν έχη τήν έμπρα­
κτον πολιτική ν τής Κυβερνήσεώς μου, πολιτική ν 3!1 έτών,
έπί τού θέματος αύτού, έπικυρωθείσαν εlς δύο άλλεπαλ­
λήλους έκλογάς, νά έπικαλήται έν κείμενον αύτό καθ'
έαυτό άδιάβλητον, περιέχον άπόψεις τρίτου καί άπευθυ­
νόμενον εΙς έμέ εlς έποχήν κατά τήν όποίαν δέν ήμην δ
ύπεύθυνος κυβερνήτης τής χώρας. Εlναι δυνατόν έπί τfj
βάσει αύτού κατά τρόπον σοβαρόν νά γίνη συζήτησις;
»Κύριοι συνάδελφοι, θά ή το φυσικόν νά έρωτήσω έκεί­
νους, οί δ ποίοι κατά τρόπον, τόν δποίον δέν θά έπεθύμουν
νά χαρακτηρίσω, διατυπώνουν ύπονοούμενα, θά ήτο φυσι­
κόν νά τούς έρωτήσω, άνεξαρτήτως τού περιεχομένου τού
κειμένου αύτού, τό όποίον, έπαναλαμβάνω, έκτός τού δτι
περιέχει σκέψεις τρίτου, αύτό καθ' έαυτό εlναι άδιάβλητον
καί τό έλαβον εΙς έποχήν κατά τήν δποίαν δέν ήσκουν
έξουσίαν: 'Όταν λέγετε κατά τρόπον πλήρη ύπονοουμένων
δτι έχρησιμοποιήθη αύτό τό κείμενον διά νά πεισθούν οί
ξένοι δτι εlναι δυνατόν νά ύπάρξη μία άλλη Κυβέρνησις, ή
όποία θά ήτο περισσότερον μετριοπαθής, διατί δέν έχετε
τό θάρρος νά εϊπητε ποίος διορίζει τάς Κυβερνήσεις εΙς
τόν τόπον αύτόν; Τήν Κυβέρνησίν μου έκείνην τήν έσχημά­
τισα μέ έντολήν, τήν δποίαν έλαβον άπό τόν βασιλέα. Καί
τήν Κυβέρνησίν μου έκείνην τήν έψήφισεν ή έλληνική
Βουλή. 'Εάν δέχεσθε δτι δ βασιλεύς καί ή έλληνική Βου­
λή ύπήρξαν όργανα ξένων, τότε ε{ναι δυνατόν νά τό εϊπω
καί έγώ.
ιι 'Αλλά, κύριοι συνάδελφοι, εύθύς ώς έσχημάτισα τήν
Κυβέρνησίν μου, προέβην εlς συγκεκριμένας πολιτικάς
ένεργείας, αί δποίαι θά ήδυνάμην άφόβως νά δμολογήσω
εΙς τήν Βουλή ν δτι ύπήρξαν ϊσως διά τήν έποχήν έκείνην
περισσότερον σκληραί, άκαμπτοι, περισσότερον άδιάλλα­
κτοι άπ' δ, τι ϊσως έπέβαλλε τότε τό συμφέρον τής χώρας.
Καί ύπήρξαν τοιαύται, διότι τό έθνος κατά τήν έποχήν
372 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
έκείνην ήτο τραυματισμένον καί ταπεινωμένον ί5στερα άπό
τήν άποτυχίαν τής διασκέψως τοu Λονδίνου καί τά γεγονό­
τα τής Κωνσταντινουπόλεως καί τής Σμύρνης, τά όποία
γεγονότα δέν προεκάλεσε, βέβαια, κανείς έξ ήμών, διότι
είς τήν πολιτική ν ύπάρχουν σφάλματα δπως ύπάρχουν καί
άτυχήματα. Τά γεγονότα έκείνα προεκλήθησαν άπό τούς
άντιπάλους μας, άλλ ' έν πάσrι περιπτώσει έσχον ώς άποτέ­
λεσμα νά δημιουργηθή εlς τήν ψυχήν του λαοu αίσθημα
άγωνίας, άνησυχίας καί ταπεινώσεως εlς τρόπον, άiστε νά
ε{ναι έπιβεβλημένον διά συγκεκριμένων πολιτικών πράξε­
ων νά δοθή εlς τόν λαόν ίκανοποίησις. Αύτός ύπήρξεν δ
κυριώτερος λόγος διά τόν όποίον, εύθύς ώς έσχημάτισα
τήν Κυβέρνησίν μου, ήκολούθησα μίαν πολιτικήν σκλη­
ράν καί άκαμπτον.
ι>Αυποuμαι πολύ, διότι εύρίσκομαι εlς τήν άνάγκην καί
μετά τήν άνάγνωσιν του κειμένου, τό δποίον αύτό καθ'
έαυτό διαλύει δλον τόν μuθον πού έδημιουργήθη καί έσκη­
νοθετήθη άπό ώρισμένους άνθρώπους, οί όποίοι ένόμισαν
δτι ήμποροuν νά μέ διασύρουν, εύρίσκομαι εlς τήν άνά­
γκην νά έπικaλεσθώ συγκεκριμένας πολιτικάς μου πράξεις
πού έρχονται εlς άντίθεσιν καί διαψεύδουν τά κουτσομπο­
λιά αύτά, τά όποία έδημιουργήθησαν γύρω άπό τό έν λόγφ
θέμα.
JJΠρώτσν, μόλις έσχημάτισα τήν πρώτην Κυβέρνησίν
μου, έδήλωσα δτι τάσσω εlς τήν Κυβέρνησιν έκείνην πε­
ριωρισμένην άποστσλήν καί δτι κυρία άπσστσλή της ε{ναι
νά προετσιμάση τήν χώραν δι ' έκλσγάς.
JJ Ήδυνάμην, κύριοι συνάδελφοι, διότι ή Κυβέρνησις
έκείνη ύπεστηρίζετσ άπό μεγάλην πλειοψηφίαν εlς τήν
Βουλή ν -έλαβεν, άν έvθυμήσθε, 205 ψήφους- ήδυνάμην
νά παραμείνω εlς τήν έξσυσίαν έπί εν έτος.
Jf ~Α ν, λοιπόν, έγώ ε{χσν, δπως ύποστηρίζεται άπό μερί­
δα τής άντιπολιτεύσεως, προθέσεις σκστεινάς καί ύπσχρε­
ώσεις άνειλημμένας, ήτα δυνατόν καί ήτα λογικόν νά έπι­
διώκω έπίσπευσιν τών έκλογών, λέγων δ ίδιος δτι ή άπα­
στολή τής Κυβερνήσεως έκείνης ήτα περιωρισμένη;
JJ 'Ολίγας ήμέρας μετά τήν όpκωμοσίαν τής Κυβερνή­
σεως έκείνης, δ τότε πρωθυπουργός τής 'Αγγλίας κ.
Ήvτεν μοu άπηύθυνε μίαν έπιστολήν, διά τής όπσίας έζή­
τει δπως, παρεμβαίνουσα ή έλληνική Κυβέρνησις εlς τό
Κυπριακόν, συστήση εlς τούς Κυπρίους κατανόησιν έπί
τών διεξαγσμέvων τότε διαπραγματεύσεων. Δέν πρέπει δέ
νά λησμονήτε, κύριοι συνάδελφοι, δπως κατ' έπανάληψιν
έτσνίσθη είς τήν Βουλήν, δτι αί διαπραγματεύσεις μεταξύ
Μακαρίου καί Χάρvτιγκ ήρχισαν τήν 4ην 'Οκτωβρίου,
δηλαδή, δύο ήμέρας πρίν σχηματισθή ή Κυβέρνησίς μου.
Καί ήρχισαν -καί οί5τω προκαταβολικώς θά άπαντήσω εlς
έκείνα, τά όποία ένδεχσμένως θά λεχθούν καί πάλιν- ήρ­
χισαν μέ βάσιν τήν πραγματικήν αύτσκυβέρvησιν καί μέ
πρσσπτικήν τήν αύτοδιάθεσιν.
>>'Εγώ ε{χσν σχηματίσει ήδη Κυβέρνησιν, δταν έλαβαν
αύτή ν τήν έπιστσλήν, διά τής όποίας έζητείτσ ή παρέμβα­
σις τής Κυβερνήσεως διά νά διευκσλυνθή ή πρόοδος τών
διαπραγματεύσεων. 'Απήντησα δτι λυπiiμαι, διότι δέν δύ­
ναμαι νά παρέμβω καί vά άπευθύνω οίανδήπστε σύστασιν,
άν αί προτάσεις δέν λάβουν τήν μορφήν έκείνην, ή όποία
ίκανσποιεί τάς άπαιτήσεις τών Κυπρίων.
» 'Εν συνεχεί~, δ κ. Ήντεν μσu άπηύθυνε καί νέαν έπι­
στολήν, δτι λόγω τής έκτάκτου καταστάσεως, θά ήτα
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
δυνατόν ένδεχσμένως νά γίνη μία προσπάθεια καί άπό τάς
δύο Κυβερνήσεις καί άπό τούς συζητσuvτας έν Κύπρφ,
άiστε νά άχθή τό θέμα εlς αίσιον πέρας.
>J 'Απήντησα διά τσu γνωστού ύπσμνήματσς τής 5ης
Δεκεμβρίου, τό δπσίσν δ άρχηγός τής άντιπσλιτεύσεως
έχαρακτήρισεν ώς κείμενον περιπσιοuν τιμήν εlς τήν Κυ­
βέρνησιν, ή όποία τό ύπσγράφει.
»'Απήντησα διά του ύπσμνήματσς έκείνου, δτι άν θέλε­
τε τήν συνδρσμήν τής Κυβερνήσεως, ε{ναι άνάγκη νά κά­
μετε ώρισμένας παραχωρήσεις. Εlναι γνωστόν τό ύπόμνη­
μα έκείνσ καί έξ άποσπασμάτων, τά όποία άνεγνώσθησαν
εlς τήν Βσυλήν.
>JΑσιπόν, κύριοι συνάδελφοι, αί πρώτα ι μου πράξεις ώς
Κυβερνήσεως ύπήρξαν πράξεις πλήρους καί άνεπιφυλά­
κτου συμπαραστάσεως εlς τό αίτημα τών Κυπρίων. Καί
δύναμαι νά είπω δτι ύπήρξα περισσότερον άδιάλλακτος
άπό τούς Κυπρίους καί τσuτο διά λόγους σκοπιμότητος.
Διότι δέν ήτα δυνατόν νά ένισχυθή δ διεξάγων τάς δια­
πραγματεύσεις έν Κύπρφ, άν ή έλληνική Κυβέρνησις δέν
ένεφανίζετο περισσότερον άδιάλλακτσς άπό αύτόν.
» ΝΟταν, λοιπόν, έχετε πράξεις συγκεκριμένας, αί δ­
ποία ι άπσδεικνύουν δτι σταθερώς καί ύπερηφάνως άντιμε­
τωπίσθη ή προσπάθεια τής 'Αγγλίας νά όδηγήση εlς μίαν
σίανδήπστε λύσιν τό Κυπριακόν, ε{ναι δυνατόν, άγνσσu­
ντες αύτάς τάς πράξεις,. ε{ναι δυνατόν στηριζόμενοι είς
κείμενα δπως αύτό, κείμενα, τά όποία δέν λέγουν τίποτα,
νά δημιουργήτε θέμα διά τ,ήν Κυβέρνησιν καί τόν πρόε­
δρον τής Κυβερνήσεως;
»Κύριοι βσυλευταί, δέν νομίζω δτι έχω άνάγκην νά είπω
περισσότερα. Κατέχομαι δμως, έπαναλαμβάνω, άπό αί­
σθημα βαθείας άπογοητεύσεως, διότι ε{ναι δυνατόν εlς τόν
τόπον μας νά δημιουργούνται άπό άνθρώπσυς άπιθάνσυς,
μέ δεδομένα άνύπαρκτα, τοιαύτα ζητήματα άφορώντα τήν
πολιτική ν ήγεσίαν, είτε άνήκει εlς τήν άντιπολίτευσιν, είτε
άνήκει εlς τήν Κυβέρνησιν.
»Καί λυπούμαι πολύ, διότι μέλη τσu πολιτικού κόσμου
παρηκολούθησαν αύτήν τήν τακτικήν, μολονότι ε{ναι τα­
κτική, τής όπσίας δλοι έπέσατε κατά καιρούς θύματα κατά
τό παρελθόν.
ι>Μέ προκαλούν νά κάμω μήνυσιν. Κατά τίνος νά κάμω
μήνυσιν καί διατί νά κάμω μήνυσιν; Σiiς έκατηγόρησαν
κατά τό παρελθόν δι' άδικήματα κοινού δικαίου. Σiiς
ί5βρισαν, σiiς έλοιδώρησαν, σiiς ήδίκησαν καί δέν έκάματε
μηνύσεις. Πώς εlναι δυνατόν εlς μίαν περίπτωσιν, ή όποία
άφ ' έαυτής άποδεικνύεται άνύπαρκτος νά θέλετε νά πείσε­
τε δτι έπρεπε νά έχω τόσην εύαισθησίαν άiστε νά παρασυρ­
θώ εlς άντιδικίαν μέ άνθρώπσυς, σί δποίοι γνωρίζετε καλώς
δτι ε{ναι άναξιόπιστοι καί στερούνται σοβαρόtητος;
»Περισσότερον λυπούμαι, έπαναλαβάνω, δτι μερίς τσu
πολιτικού κόσμου ένόμισεν δτι αί κακοήθεις αύταί άνοη­
σίαι θά ή το δυνατόν μέ μίαν κατάλληλο ν σκηνσθεσίαν καί
τυμπανοκρουσία ν νά δημιουργήσουν ζήτημα πσλιτικόν, νά
δημιουργήσουν έντυπώσεις.
» ΝΕvας πρόεδρος τής 'Αμερικής, διάσημος πρόεδρος, δ
'Αβραάμ Αίνκολν, ά~τιμετωπίζων κάποτε εlς τήν έπσχήν
του μίαν άδίστακτην άχαλίνωτον δημαγωγίαν, ε{πε πρός
τούς άντιπάλσυς του, δτι ήμπορεί κύριοι, νά έμπαίζετε
δλον τόν κόσμον δι ' όλίγον καιρόν, δπως ήμπορεί νά
έμπαίζετε ολίγον κόσμον δι • δλον τόν καιρόν, άλλά δέν
 ΚΑΤΆΡΡΙΨΗ ΣΥΚΟΦΑΝ'ΠΚΩΝ ΙΣΧΥΡΙΣΜΩΝ
ήμπdρεί νά έμπαίζετε δλον τόν κόσμον δι • δλον τόν και­
ρόν».
·Επακολούθησε διάλογος μεταξύ Κ. Καραμανλή
καί τών ήγετών τής άντιπολιτεύσεως, Σ. Βενιζέλου
καί Σ. Μαρκεζίνη:
Σ. Βενιζέλος: Κύριε πρόεδρε τής Κυβερνήσεως, άπό
τήν άνάγνωσιν του σημειώματος, τό όποίον σaς ένεχειρί­
σθη άπό τόν κ. Πιπινέλην, προκύπτει άναμφισβητήτως δτι
δέν ύπάρχει τίποτε τό διαβλητόν, άλλά τό περιεχόμενον
αύτό του σημειώματος εlναι τοιοuτον, ώστε νά έπιβεβαιοί
τάς πληροφορίας, α{ όποίαι έκυκλοφόρησαν πρό του θα­
νάτου του στρατάρχου Παπάγου, δτι ό κ. Καραμανλής
προορίζεται διά τήν πρωθυπουργίαν.
Κ. Καραμανλής: Σiiς κάμω μίαν διευκ:ρίνησιν. Τό ση­
μείωμα δέν έστάλη εlς έμέ, διότι ύπετίθετο δτι θά γίνω
πρωθυπουργός, aλλά, διότι, ώς κ:αί ο ίδιος ό έπιστολογρά­
φος άνέφερε, τήν lδίαν έποχήν εlχεν ό κ:. Πιπινέλης συνο­
μιλίας κ:αί μέ τόν κ:. Μαυρον, τόν κ:. Κασιμάτην, τόν κ.
Χέλμην καί άλλους.
))Δέν τό aπηύθυνεν εlς έμέ ώς μέλλοντα πρωθυπουργό ν,
aλλά διά νά συζητήσωμεν ώς "Ελληνες πολιτικοί, έν όψει
κυβερνητικής κρίσεως.
Κ. Βενιζέλος: Εlναι, δμως, βέβαιον δτι πολύ χρόνον
πρό τής άναλήψεως τής άρχής έκ μέρους ύμών, ε{ χα δηλώ­
σει είς τούς φίλους μου δτι είς τήν πρωθυπουργίαν θά
άνέλθη ό Κ. Καραμανλής.
»Κύριε πρόεδρε τής Κυβερνήσεως, εlναι γνωστόν δτι
συνήρχοντο είς τό σπίτι άνωτέρου λειτουργοί) τής Πολι­
τείας πολιτικά άτομα, τά όποία παρακάθηνται καί είς τάς
δύο πτέρυγας τής αίθούσης αύτής καί τά όποία άπέβλεπον
είς τήν πρωθυπουργοποίησιν του κ. Καραμανλή. Έγώ
ε{μαι έκείνος, ό όποίος τότε μέ τάς προγραμματικάς δηλώ­
σεις τής Κυβερνήσεως ούδεμίαν διετύπωσα έπίκρισιν, διό­
τι έκλήθητε είς τήν πρωθυπουργίαν, διότι αύτό ήτο δικαί­
ωμα του άνωτάτου ρυθμιστοu του πολιτεύματος. 'Αλλά
προσέξατε, κύριε πρόεδρε τής Κυβερνήσεως, τό έξής, τό
όποίον εδημιουργήθη, δχι ένσυνειδήτως άπό σάς. 'Ότι τήν
έποχήν έκείνην, μετέβη είς Λονδίνον νά διαπραγματευθή
τό Κυπριακόν, ώς ύπουργός τής έλληνικής Κυβερνήσεως,
ό κ. Στεφανόπουλος. Ποίον ήτο τό κuρος του κ. ύπουργοu
τών 'Εξωτερικών, δταν διεπραγματεύετο μετά τής άγγλι­
κής Κυβερνήσεως, καθ' ijν στιγμήν ή άγγλική Κυβέρνη­
σις εγνώριζεν δτι δέν θά ήτο ύπουργός μετ' ολίγας ήμέρας,
διότι θά εσχηματίζετο νέα Κυβέρνησις, λόγφ του επικειμέ­
νου θανάτου του στρατάρχου Παπάγου, είς τήν όποίαν δέν
θά μετείχε;
»Προέβην τότε είς δηλώσεις καί ε{πον δτι ό τότε πρόε­
δρος καί στρατάρχης δέν ήτο είς θέσιν νά άσκήση τά καθή­
κοντά του καί ή Κυβέρνησις άπήντησεν δτι ή ύγεία του
στρατάρχου ε{ χε άριστα καί δτι ήσκει τά καθήκοντά του έν
πλήρει άκμ1j εύρισκόμενος. Εlπον εν συνεχεί~ δτι εlναι
άμφίβολον άν ήτο δυνατόν νά ύπογράψη τά διατάγματα, καί
ή Κυβέρνησις έξαπέλυσεν εναντίον μου πλείστας ϋβρεις
διά τάς δηλώσεις μου ταύτας. Ή το γνωστόν δτι επέκειτο ή
πτώσις καί ή παραίτησις τής Κυβερνήσεως. ·Εκεί ε{ναι τό
θέμα. Νομίζω δτι ό κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως, ό
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
373
όποίος ε{μαι άπολύτως βέβαιος δτι δέν άνέλαβεν ύποχρεώ­
σεις, θά άντελήφθη τό κακόν τό όποίον έγένετο είς τήν
κυπριακήν ύπόθεσιν, διότι ώς ύπουργός των Έξωτερικών
διεπραγματεύετο, καθ· δν χρόνον ή το γνωστόν είς τήν άγ­
γλικήν Κυβέρνησιν δτι επέκειτο ή πτώσις του.
Κ. Καραμανλής: ·Επαναλαμβάνω δτι ό κ. Πιπινέλης
δέν μου άπηύθυνε τό σημείωμα διότι μέ έθεώρει ώς μέλλο­
ντα πρωθυπουργό ν. Εlναι πιθανόν ότι προώριζε τόν έαυτόν
του κ:αί βεβαίως δέν τόν έπικ:ρίνω δι • αύτό. Δι· όλον τόν
κόσμον, τότε, ήτο θεμιτόν νά ύπάρχη τοιουτον θέμα.
)) 'Αλλά πώς νά δεχθώμεν δτι αύταί αί aπόψεις ήσαν
άπόψεις, αί όποίαι έξησθένιζον τήν θέσιν του κ. Στεφανό­
πουλου εύρισκομένου εlς τ6 Αονδίνον, aφου ό κ:. Στεφανό­
πουλος εύρίσκ:ετο εlς τό Αονδίνον τόν Αύγουστον, αί δέ
άπόψεις αδται, κύριε πρόεδρε - θά μου έπιτρέψητε νά σiiς
άναγνώσω aπόψεις τάς δποίας διετυπώσατε τότε σείς, κ:αί
τουτο, δχι διά νά σiiς έπικ:ρίνω, διότι, δμολογώ, ότι κ:αί aν
διετυπώσατε ώρισμένας άπορίας, πάντως μέ καλήν πίστιν
θέλετε νά συνεχίσωμεν τήν συζήτησιν. Αέγω λοιπόν ότι,
όταν ό κ:. Στεφανόπουλος, πρό τής άναχωρήσεώς του εlς
Αονδίνον, έκ:άλεσε τούς άρχηγούς των κομμάτων, διά νά
τούς συμβουλευθή, δ κ. Βενιζέλος, τότε, διετύπωσε τάς
έξής aπόψεις(' Αναγιγνώσκει):
))"Νά γίνη aποδεκτή ή πρόσκλησις τής βρετανικής
Κυβερνήσεως χωρίς νά δημιουργηθή ζήτημα συμμετοχής
τής Τουρκίας εlς συνομιλίας έπί Κυπριακ:ου. Πάντως νά
θέσωμεν ώς έντολοδόχοι του κ:υπριακ:ου λαου, εύθύς έξ άρ­
χής τών συζητήσεων, τό θέμα τής αύτοδιαθέσεως, άνεξαρ­
τήτως του χρόνου πραγματοποιήσεως αύτής")),
)) Ώς ε{πον κ:αί άλλοτε εlς τήν Βουλή ν, οί μέν κ:. κ:. Πα­
πανδρέου καί Μαρκεζίνης διετύπωσαν τήν άποψιν όπως
δοθή αύτοδιάθεσις έντός τακτής προθεσμίας, ό δέ κ:. Βενιζέ­
λος, ώς προκύπτει έκ του άνωτέρω κειμένου, ε{πεν δτι δέν
ένδιαφέρει ό χρόνος, άρκ:εί νά ύπάρξη ή ύπόσχεσις δι •
αύτοδιάθεσιν. Καί περαιτέρω:
))"Δέν πρέπει νά δημιουργηθή ζήτημα μέ τούς Τούρ­
κους, ίνα μ ή διαταραχθή ή συμμαχία μετ· αύτών. ~Ισως νά
ή το σκόπιμον νά γίνουν μετά τής τουρκικής Κυβερνήσεως
προκ:αταρκ:τικαί συζητήσεις".
Σ. Βενιζέλος: Τό ε{πον αύτό.
Κ. Καραμανλής: Ύπεστηρίξατε, κ:. πρόεδρε, τήν άπο­
ψιν δτι ό κ. Στεφανόπουλος θά έπρεπε νά διεκ:δικ:ήση τήν
αύτοκ:υβέρνησιν κ:αί τήν ύπόσχεσιν περί αύτοδιαθέσεως,
χωρίς χρονική ν δέσμευσιν. Αύτό διεπραγματεύθη δ Μακά­
ριος κ:αί αύτό διατυπώνει, περίπου, κ:αί ό κ:. Πιπινέλης.
Διατί, λοιπόν, α{ άπόψεις του κ:. Πιπινέλη ήμπορουσαν νά
έξασθενήσουν τήν θέσιν του κ:. Στεφανοπούλου, διαπραγ­
ματευομένου έν Αονδίνφ κ:αί όχι αί aπόψεις αl lδικ:αί σας.
·Εάν δεχθώμεν ότι οί ξένοι ε{χ ον τήν δυνατότητα νά έπη­
ρεάσουν τήν πολιτικ:ήν μας ζωήν, ώστε νά όρίσουν τήν
Κυβέρνησιν πού θά ήθελον, δέν aντιλαμβάνομαι, διατί
έπρεπε νά έπιλεγώ έγώ κ:αί όχι σείς, διότι κ:αί σείς διετυ­
πώσατε aπόψεις, α{ δποίαι συμπίπτουν μέ τάς άπόψεις του
κ:. Πιπινέλη, διά τάς δποίας lσχυρίζεσθε, καίτοι διετυπώ­
θησαν μετά τήν Τριμερή, ότι δήθεν έξησθένουν τήν θέσιν
του κ:. Στεφανοπούλου έν Αονδίνφ.
))Κύριε πρόεδρε, δέν aνέγνωσα τάς άπόψεις σας διά νά
374 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
σάς έπιιφίνω, άλλά διά vά σας πείσω δτι ι'iγεσθε εlς ώρισμέ­
να συμπεράσματα, έν τΌ προσπαθείq, σας νά δημιουρyij­
σητε τήν έντύπωσιν δτι, μολονότι δέν ε{ναι διαβλητόν τό
κείμενον τό προκαλέσαν τήν συζήτησιν, μέσα εiς όλην τή
6πόθεσιν 6πάρχει κάτι. Άνέγνωσα τό έγγραφον τό περιέ­
χον τάς άπόψεις σας, διά νά πεισθfjτε ότι, παρομοίας άπό­
ψεις, κατά τήν έποχήν έκείνην, 6πεστηρίξατε καί σεiς.
Σ . Βενιζέλος: Νομίζω, κ. πρόεδρε, δτι ύπάρχει πλήρης
παρανόησις εις τό ζήτημα, τό όποίον εθεσα. 'Εγώ εΙπον
σαφώς δτι επί του Κυπριακου ή Κυβέρνησίς σας δέν άνέ­
λαβεν ύποχρεώσεις. 'Ο κ. Στεφανόπουλος εΙναι παρών καί
δύναται νά διαβεβαιώση δτι του εΙπον δτι, έάν δέν γίνη
άποδεκτόν εύθύς εξ άρχης τό αί:τημα της αύτοδιαθέσεως,
νά άποχωρήση ή έλληνική άντιπροσωπεία. 'Εδέχθην νά
μετάσχωμεν είς τήν Διάσκεψιν, διότι ήτο ή πρώτη φορά,
κατά τή όποίαν ή άγγλική Κυβέρνησις ήρχετο εις διαπρα­
γματεύσεις μαζί μας. Μέχρις εκείνης της στιγμης ηρνείτο.
Γνωρίζετε_ τήν άκαμπτον στάσιν, τήν όποίαν ετήρει.
»'Εγώ εΙπον εις τόν κ. Στεφανόπουλον νά τεθη τό θέμα
της αύτοδιαθέσεως άπό τήν πρώτην στιγμήν. Καί εάν δέν
τό δεχθη ή άγγλική Κυβέρνησις , νά άποχωρήση άμέσως ή
έλληνική άντιπροσωπεία. Δέν fιξεύρω δμως διατί ό κ . Στε­
φανόπουλος δέν τό εκαμεν. 'Εγώ λέγω δτι ό λόγος ήτο ή
προετοιμασία, ijτις εγένετο διά τήν άνοδόν σας εις τήν
πρωθυπουργίαν. 'Υπάρχουν, κ. πρόεδρε, άνθρωποι, οί
όποίοι γνωρίζουν ...
Κ . Καραμανλης: Σεiς πρώτος έδηλώσατε δτι ή καλυτέ­
ρα λύσις, τήν δποίαν ήδύvατο ' vά δώση δ βασιλεύς, ήτο ή
δοθείσα. Αύτό τό λέγω πρός τιμήν σας.
Σ. Βενιζέλος: Δέν εννοώ αύ~ό . ΕΙπον ότι ύπηρχε προερ­
γασία διά τήν πρωθυπουργοποίησίν σας καί αύτό μάλιστα
τό aνεκοίνωσα είς τούς φίλους μου. Καί λέγω ότι ό κ.
ύπουργός τών 'Εξωτερικών επηγε νά συζητήση τό Κυπρι­
ακόν είς τό Λονδίνον μειωμένος κατά τουtο, ότι, καίτοι δέν
άνελάβατε ύποχρεώσεις, ή άγγλική Κυβέρνησις εγνώριζεν
ότι με' όλίγας ή μέρας δέν θά ή το ύπουργός τών 'Εξωτεpι­
κών. Αύτό εΙναι τό θέμα.
Κ. Καραμανλης: Κύριε πρόεδρε, οί ξένοι ήξευρον καλύ­
τερον ή έξ ίσου μέ ήμaς ότι 6πfjρχε πολιτική κρίσις. Δέν
έπρόκειτο αl συζητήσεις, τάς δποίας έκάμαμεν, έν όψει τής
κρίσεως, νά τούς πληροφορήσουν περί αύτοv.
Σ. Μαρκεζίνης: Κύριε πρόεδρε, επέμεινα, ειδικώς, νά
πληροφορηθώ τήν ήμερομηνίαν τών σχετικών αύτών συ­
ζητήσεων, όχι όσον άφορά τό σημείωμα του κ. Πιπινέλη,
τό όποίον προφανώς εΙναι τών τελευταίων ήμερών, άλλά
όσον άφορά τάς συζητήσεις, αί όποίαι προηγήθησαν, ώς
τουλάχιστον ύπηρχε περί τούτου καί ύπάρχει ή φήμη, θέ­
μα, άλλωστε, τό όποίον εμνημόνευσε πρό όλίγου ό κ . άρ­
χηγός τών Φιλελευθέρων. Δηλαδή, πότε ij ρχισαν αί συζη­
τήσεις εκείναι καί μέ ποίους καί που; Διότι, έάν πράγματι
ήρχισαν κατά τάς τελευταίας ήμέρας του Σεπτεμβρίου, ήτο
πράγματι γεγονός ότι εύρισκόμεθα ούσιαστικώς είς τήν
πολιτικήν κρίσιν.
»'Ερωτάται, όμως, μήπως αί διαπραγματεύσεις αύται
ijρξαντο πολύ πρίν;
»Τό θέμα ε{ναι βασικώς ενδιαφέρον, διότι θά παραμείνη
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
μέγα κενόν καί θά παραμείνουν άπορίαι, άπό aπόψεως πολι­
τικης τάξεως, μεγάλα ι. 'Ιδίως, μάλιστα, διότι ύπηρχε τότε
εκκρεμές σοβαρώτατον εθνικόν θέμα. Έξ άλλου, έάν δλαι
αί προσωπικότητες του έλληνικου πολιτικου κόσμου ε{χον
δικαίωμα καί ύποχρέωσιν νά άντιμετωπίζουν καθημερινώς
ενδεχομένως πολιτικήν λύσιν ή καί νά τήν επιδιώκουν,
πολύ δέ περισσότερον οί πολιτικοί άρχηγοί, ε{ναι σπάνιον,
πάντως δέ άπαράδεκτον, νά συμμετέχουν είς τοιαύτας συ­
ζητήσεις εν ενεργείq. ύπουργοί.
»'Εδώ εΙναι τό θέμα, κ. πρόεδρε. Διότι τί θά συνέβαινε
λ. χ . έάν ό κ. Βενιζέλος μέ εμέ καί τόν κ. Τσιριμώκον συνε­
ζήτουν διά τό πολιτικόν θέμα της διαδοχης σας καί συμμε­
τείχεν εις τάς συζητήσεις αύτάς καί εν μέλος της Κυβερνή­
σεώς σας;
Κ. Καραμανλης: Δέν ε{ναι άνάyκη, κύριε Μαρκεζίνη,
νά τό έπικαλfjσθε αύτό, ώς ένδεχόμενο, διότι τό έπαθα. Τό
θέμα ε{ναι ι'iλλο. Θά άπαντήσω εύθέως εiς τό έρώτημά σας.
Θά ή το έπιλήψιμον αύτό, έάν αί συζητήσεις αύται θά ε{χον
ώς σκοπόν νά άνατρέψουν τήν Κυβέρνησιν. Άλλά έδώ καί
διά τούς 6πουργούς καί διά τούς βουλευτάς καί διά τούς
άντιπολιτευομένους καί διά τόν λαόν 6πfjρχεν ή άσφαλής
γνώσιν δτι βαίνομε ν πρός πολιτικήν κρίσιν. Συνεπώς, αί
συζητήσεις αύται δέν εlχον σκοπόν νά ανατρέψουν τήν
Κυβέρνησιν, dλλά δημιουργουμένης κρίσεως, νά aντιμε­
τωπίσουν τό θέμαι/ 61 •
Τήν έπομένη τfjς συζητήσεως, ή «Καθημερινή»
δημοσίευσε τό άκόλουθο σχόλιο:
'Η προχθεσινή συζήτησις εις τήν Βουλήν σχετικώς μέ
τό περιλάλητον «μνημόνιον» άπέδειξεν ότι τουτο δέν δη­
μιουργεί καμμίαν βάσιν κατηγορίας εναντίον της Κυβερνή­
σεως. 'Αλλ' αύτό ε{ναι τό tλασσον θέμα της ύποθέσεως.
Τά κύρια θέματα ε{ναι άλλα: ότι, προτου ό κ. πρωθυπουρ­
γός φέρη τό «μνημόνιον» είς τήν Βουλήν, οί ήγέται της
άντιπολιτεύσεως εχρησιμοποίουν τάς καταγγελίας ένός
πρώην βουλευτου χωρίς διόλου νά τάς ελέγξουν . Τουτο
συνιστά επιπολαιότητα πολιτικών άνδρών μή δυναμένων
οuτε τό κομματικόν των συμφέρον νά προστατεύσουν . Διό­
τι, βεβαίως, δέν άπέβη καθόλου εποικοδομητικόν του κύ­
ρους των, τό γεγονός ότι ό κ. Καραμανλης τούς εξηνάγκα­
σε νά παραδεχθουν τώρα τό άβάσιμον τών καταγγελιών
των. 'Αφ' έτέρου, ή συζήτησις tδωσεν άφορμήν εις τόν κ .
πρόεδρον της Κυβερνήσεως νά ζητήση νά όνομασθουν τά
πράγματα μέ τά όνόματά των καί νά παύσουν οί ύπαινιγμοί.
'Η κατηγορία, ή όποία άπό μι κ ρου διατυπουται εναντίον
του ε{ναι ότι τό 1955, του έδόθη ή άρχή, διά νά συνάψη
μίαν «επαίσχυντον επί του Κυπριακου είρήνην». 'Αλλά ή
άρχή δέν τοϋ εδόθη άπό τούς πράκτορας του άντιπάλου,
άλλά άπό τόν Ρυθμιστήν του πολιτεύματος καί τήν τότε
Βουλήν. Παρεσχέθη, όντως, ή δυνατότης εις τόν κ. πρωθυ­
πουργόν νά έρωτήση -όρθότατα- άν κατηγορηται ό βα­
σιλεύς καί ή Βουλή ώς επιθυμοϋντες τήν ύποδούλωσιν της
Κύπρου. Εις τό ερώτημα οί έπικριταί του δέν fιδυνήθησαν,
φυσικά, νά άπαντήσουν. Διότι καί είς τήν προκειμένην πε­
ρίπτωσιν επιπολαίως έπί τόσον καιρόν διετύπωσαν τάς κα­
τηγορίας των χωρίς νά σκεφθουν τί θά συνέβαινεν άν ό κ.
Καραμανλης άπεφάσιζε νά όμιλήση κάποτε χωρίς πε ρι­
στροφάς. η σημμίνουν, όμως, αί επιπολαιότητες αύταί;
 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ 375

'Υποδοχή τοv Τζώρτζ Μάκ Γκύ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

376 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
Σημαίνουν έκείνο πού έπανειλημμένως εχει διαπιστώσει ή
στήλη αύτή, ότι τό δεύτερον σκέλος του κοινοβουλιου, ή
άντιπολίτευσις, έξακολουθεί νά κατέρχεται τόν κατήφο­
ρον, τόν δποίον άπό καιρου εξέλεξε -τής έλλείψεως σο­
βαρότητος, τής άδυναμίας άσκήσεως χρησίμου καί βασί­
μου κριτικής καί έλέγχου· ότι, έν όλίγοις, δέν εκπληρώνει
τόν προορισμόν της. 'Αλλ' άραγε ή διαπίστωσις αύτή δέν
υποδηλοί θανάσιμον κίνδυνον διά τόν έλληνικόν κοινο­
βουλευτισμόν 162 ;
23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ενώ έντείνονται οί διεργασίες γιά τήν προσέγ­
γιση καί τή συνεργασία στόν οίκονομικό τομέα με­
ταξύ τών ευρωπαϊκών Κρατών, ή έλληνική Κυβέρνη­
ση καταβάλλει προσπάθεια γιά τήν άποδοτικότερη
δυνατή ενταξή της στούς νέους σχηματισμούς. 'Αρ­
χικά συμμετέσχε στίς διαπραγματεύσεις γιά τή δη­
μιουργία τής ΕΖΕΣ, προκειμένου νά έξασφαλίσει
τήν ένεργή παρουσία της σέ κάθε μορφής οίκονομι­
κή ένότητα τής Εuρώπης καί νά προβάλλει τά αίτή­
ματά της, σχετικά μέ τήν άνάγκη γιά είδική μεταχεί­
ριση άπό τίς άναπτυγμένες εuρωπαϊκές χώρες. Πα­
ράλληλα, δέν παρέβλεψε τήν αυξανόμενη σημασία
τής Κοινής 'Αγοράς, άλλά καί άντιμετώπισε μέ πε­
ρίσκεψη τίς δυσχέρειες πού θά συνεπαγόταν ή άμεση
συμμετοχή της στήν τελευταία αuτή.
Στή γενική άνασκόπηση τής θέσεως τής 'Ελλά­
δος άπέναντι στά δύο ένδοευρωπαϊκά διακρατικά
μορφώματα άναφέρεται, μέ δηλώσεις του, δ ύπουρ­
γός Συντονισμοϋ, Α. Πρωτοπαπαδάκης:
«'Επειδή είς ώρισμένα δημοσιεύματα παρατηρείται
σύγχυσις ώς πρός τάς συνεπείας τής ένάρξεως λειτουργίας
τής Εύρωπαϊκής Οίκονομικής Κοινότητος (τής άλλως λε­
γομένης Κοινής' Αγοράς), ώς καί εν σχέσει πρός τάς μέχρι
σήμερον διαπραγματεύσεις διά τήν ΕΖΕΣ, υπενθυμίζονται
τά άκόλουθα καί παρέχονται αί έξης πρόσθετοι διευκρινή­
σεις:
»Ή Κυβέρνησις εΙχε εξ άρχής καί πάντοτε πλήρη επί­
γνωσιν τής σοβαρότητος τών συνεπειών διά τάς έλληνικάς
έξαγωγάς καί διά τήν οίκονομικήν καί γενικωτέραν πρόο­
δον του τόπου εκ τής διαμορφώσεως μιάς οίκονομικής ένό­
τητος έκ τών εξ χωρών τής ηπειρωτικής Εύρώπης. Διά
τουτο ύπήρξεν aπό διετίας εντονος καί πρός πάσαν κατεύ­
θυνσιν ή κυβερνητική δραστηριότης. Είς τάς διαπραγμα­
τεύσεις διά τήν ΕΖΕΣ (δηλαδή διά μίαν εύρυτέραν Εύρω­
παϊκήν Ζώνην 'Ελευθέρων Συναλλαγών), παρά τάς γνωστάς
καί εντόνους διαφωνίας μας πρός τό σχέδιον εκείνο, έλά­
βομεν ένεργόν μέρος διά τούς έξης λόγους: α) διότι εΙναι
ζήτημα ζωτικής σημασίας δι' όλας τάς εύρωπαϊκάς χώρας
καί ίδιαιτέρως διά τήν 'Ελλάδα, λόγω τής άκριτικής γεω­
γραφικής μας θέσεως, ή ένίσχυσις τής εύρυτέρας εύρωπαϊ­
κής οίκονομικής ένοποι ήσεως, υ φ' οίονδήποτε σχήμα καί
εάν αϋτη συνεφωνείτο άπό όλας τάς χώρας καί τήν 'Ελλά­
δα, β) διότι είς μίαν εύρυτέραν λύσιν εύρωπαϊκής οίκονο­
μικής ενοποιήσεως, περιλαμβάνουσαν καί τάς 17 χώρας
του 'Οργανισμου Εύρωπαϊκής Οίκονομικής Συνεργασίας,
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
εΙ ναι εύκολώτερον νά περιληφθουν οί είδικοί θεσμοί καί αί
έξαιρετικαί καί προνομιακαί ρυθμίσεις, αί δποίαι εΙναι
άπαραίτητοι διά τήν οίκονομικήν μας ζωήν καί άνάπτυξιν.
Ούδέποτε άπεδέχθη, έπομένως, ή έλληνική Κυβέρνησις τό
σχέδιον καί δέν προσηλώθη είς αύτό ή ΕΖΕΣ, όπως άνα­
κριβώς έγράφη είς ώρισμένας εφημερίδας. 'Αντιθέτως, εξ
άρχής διετύπωσεν εντονον κριτικήν κατά του σχεδίου
έκείνου, είς πολλά σημεία δέ αί έλληνικαί άπόψεις επλη­
σίαζον τάς άντιρρήσεις τών εξ χωρών τής Εύρωπαϊκής
Κοινότητος. 'Η συμμετοχή μας όμως είς τάς διαπραγματεύ­
σεις διά τήν ΕΖΕΣ ήτο άναγκαία καί σκόπιμος διά νά προ­
βληθουν επί aνωτάτου έπιπέδου τά είδικά προβλήματα τής
'Ελλάδος καί αί άπαραίτητοι λύσεις δι' ήμάς, καί τουτο
τόσον εναντι τών εξ χωρών τής Κοινής 'Αγοράς, όσον καί
εναντι τών υπολοίπων εύρωπαϊκών χωρών.
»ΕΙναι γνωστόν δέ ότι εξ άρχής κατά τήν υποστήριξιν
τών άπόψεων τούτων έπετεύχθη ούσιώδης εναρμόνισις
άπόψεων καί επιχειρημάτων μεταξύ 'Ελλάδος καί Τουρ­
κίας, καθώς καί τής 'Ιρλανδίας καί τής 'Ισλανδίας, τών
δποίων τά συμφέροντα εχουν πολλά κοινά σημεία μετά τών
ίδικών μας. Τά αίτήματα αύτά δέν συνεδέοντο είδικώς μέ
τήν ΕΖΕΣ, aλλά μέ οίοδήποτε σχήμα εύρωπαϊκής οίκονο­
μικής ενοποιήσεως, περιλαμβανομένης καί τής έπεκτά­
σεως τής Εύρωπαϊκής Κοινότητος, οuτως ώστε νά περιλά­
βη όλας η καί ώρισμένας έκ τών λοιπών εύρωπαϊκών χω­
ρών. Καίτοι aνηγγέλθη δέ ή εγκατάλειψις τής ΕΖΕΣ, ούδέ­
ποτε επαυσε νά άναζητήται μία εύρυτέρα πολυμερής εύρω­
παϊκή λύσις, ή όποία θεωρείται πάντοτε άπό όλους καί άπό
τάς εξ χώρας τής Κοινής 'Αγοράς ώς επείγουσα καί ανα­
γκαία. Παρά τάς δυσχερείας δέ καί τό aδιέξοδον τών μέχρι
σήμερον διαπραγματεύσεων, συνεφωνήθησαν κατ' άρχήν
οί θεσμοί καί αί προτάσεις ώς πρός τό είδικόν καθεστώς
διά τήν 'Ελλάδα καί τάς λοιπάς υπό άνάπτυξιν χώρας καί
έπήλθε προσέγγισις άπόψεων έπί πολλών ούσιωδών λε­
πτομερειακών σημείων. 'Η άναγνώρισις αύτή εΙναι άcrφα­
λώς μεγάλης σημασίας καί κατ' άνάγκην θά έπηρεάση
οίανδήποτε μονιμωτέραν λύσιν, είτε εΙναι εύρυτέρα καί
πολυμερής είτε στενωτέρα καί περιωρισμένη.
»ΕΙναι ανακριβές επίσης τό άναγραφέν είς ώρισμένας
έφημερίδας ότι ή Κυβέρνησις ημέλησε τήν εγκαιρον διαρ­
ρύθμισιν τών σχέσεών μας μέ τάς χώρας τής Κοινής' Αγο­
ράς. 'Από του 'Ιουλίου 1957 ελαβον χώραν έπανειλημμέ­
ναι συνεννοήσεις μετά τών Κυβερνήσεων καί τών εξ χω­
ρών τής Κοινής 'Αγοράς, εν σχέσει πρός τό είδικόν καθε­
στώς, τό δποίον θά πρέπει νά άναγνωρισθή διά τήν 'Ελλά­
δα τόσον έντός μιάς εύρυτέρας πολυμερους εύρωπαϊκής
λύσεως, όσον καί είς περίπτωσιν ματαιώσεως η καθυστερή­
σεως μιάς τοιαύτης λύσεως. Αί συνεννοήσεις αύταί έπανε­
λήφθησαν καί κατά τάς έπισκέψεις του προέδρου τής Κυ­
βερνήσεως καί εμου είς Γερμανίαν κατά τόν παρελθόντα
Νοέμβριον . Δέν ηδύναντο όμως νά διεξαχθουν συστηματι­
καί διαπραγματεύσεις α) διότι aνεζητείτο πάντοτε μία γε­
νική πολυμερής εύρωπαϊκή λύσις καί β) διότι είς τήν περί
τής Κοινής 'Αγοράς Συνθήκην τής Ρώμης προβλέπεται
ένιαία πολιτική τών εξ χωρών εναντι τών τρίτων χωρών
καί επρεπε πρός τουτο νά προηγηθή ή διαμόρφωσις τών
νέων ένιαίων θεσμών. ΕΙναι γνωστόν ότι ή 'Ελλάς υπήρξε
μεταξύ τών πρώτων χωρών, αί δποίαι διώρισαν μόνιμον
έκπρόσωπον πλησίον τής Εύρωπαϊκής Οίκονομικής Έπι-
 ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ 377

τροπής, ή όποία άποτελεί τό όργανον τής Κοινής 'Αγο­ είσφορiiς, καθώς καί άξιοποίηση τών πόρων τής
ρίiς . Χαρακτηριστικόν ε{ ναι δτι καί μέ άλλας χώρας, , έγγύ­ 'Εκκλησίας καί τής άκίνητης περιουσίας της μέ
τατα εύρισκομένας γεωγραφικώς καί οικονομικώς πρός άναδιοργάνωση του ΟΔΕΠ.
τήν Κοινήν 'Αγοράν, δέν συνεφωνήθη χωριστική σύνδε­ Μετά τή γνωστοποίηση τών κυβερνητικών άπο­
σις. 'Η δέ ενταξις τής 'Ελλάδος εις τήν Εuρωπαϊκήν Οί­
φάσεων, δ 'Αρχιεπίσκοπος 'Αθηνών εύχαρίστησε
κονομικήν Κοινότητα, περί τής δποίας γίνεται ένίοτε λό­
θερμά τόν πρωθυπουργό:
γος, έφ' δσον θά έσήμαινε έξομοίωσις καί πρός τάς ύπο­
χρεώσεις, θά ήτο, βεβαίως, άδιανόητος, διότι θά ήτο κατα­
«'Εκφράζω τήν άνεκλάλητον χαράν μου, διότι ή εuχή
στρεπτική διά τήν 'Ελλάδα. Δέν ε{ ναι άνάγκη, τέλος, νά
τήν όποίαν άμα τij άναλήψει τών καθηκόντων μου ώς Προ­
άναπτυχθοuν οί λόγοι διά τούς όποίους δέν δυνάμεθα νά
καθημένου τής έκκλησίας τfjς ·Ελλάδος έξεδήλωσα ύπέρ
άντιμεfωπίσωμεν τήν στροφήν μας πρός άλλας κατευθύν­
τής τακτοποιήσεως τής μισθοδοσίας των έφημερίων λαμβά­
σεις καί τήν άπομάκρυνσίν μας έκ των ευρωπαϊκών άγο­
νει ήδη σάρκα καί όστίi, χάρις είς τό ένδιαφέρον τής ίε­
ρών, πρός τάς δποίας κατά παράδοσιν κατευθύνεται δ με­
ραρχίας, του προέδρου τής Κυβερνήσεως, του ύπουργου
γαλύτερος όγκος των έξαγωγών μας καί έκ των όποίων
Παιδείας, κ: . Γ. Βογιατζή, καί του ύφυπουργου Οίκονομικ:ών
προέρχεται τό πλείστον των εισαγωγών μας .
κ:. Δ. 'Αλιπράντψ> 163 .
»'Από τήν εναρξιν λειτουργίας τής Κοινής 'Αγορίiς
τήν I ην 'Ιανουαρίου 1959 έμειώθησαν κατά 10% οί δασμοί
26 IANOYAPIOY 1959
διά τά προϊόντα των εξ χωρών τής Κοινής 'Αγορίiς, χωρίς
νά μειωθοuν έξ ίσου οί δασμοί δι' δ λα τά άντίστοιχα έξα­
'Υπό τήν προεδρία τοϋ Κ. Καραμανλή καί μέ
γώγιμα είδη τής 'Ελλάδος καί τών άλλων χωρών. Αί δια­
συμμετοχή τοϋ άντιπροέδρου τής Κυβερνήσεως, Π.
φοραί ε{ναι πρός τό παρόν μικραί, θά τείνουν δμως βε­
Κανελλοπούλου, καί τών υπουργών Προεδρίας καί
βαίως νά αuξηθοuν καί νά γίνουν σοβαρώτεραι έντός των
έπομέν~ν 12 έτών, έάν δέν έξευρεθή έν τφ μεταξύ μονιμωτέ­
Οίκονομικών, συνέρχεται ή επιτροπή διοικητικής
ρα λύσις. Οί κίνδυνοι έπομένως καί διά τάς έλληνικάς έξα­ άναδιοργανώσεως.
γωγάς, οί όποίοι ήσαν πάντοτε έν όψει, δέν ε{ναι τόσον Στή διάρκεια τής συνεδριάσεως τέθηκαν υπόψη
άπειλητικοί τώρα δσον δύνανται νά καταστοuν κατά τά τοϋ Κ. Καραμανλή τά νομοσχέδια «περί ελέγχου λει­
έπόμενα ετη. Διά τήν ματαίωσιν των κινδύνων αuτών, άλλά τουργίας δημοσίων υπηρεσιών» καί «περί άπλουστεύ­
καί διά τήν θετικήν έξασφάλισιν των σημαντικών πλεονε­ σεως τών διαδικασιών δσον άφορii τάς σχέσεις πολι­
κτημάτων ένός ευρυτέρου οικονομικου χώρου, άνεζητείτο τών καί δημοσίων υπηρεσιών». 'Ο πρωθυπουργός
καθ' δλους τούς παρελθόντας μήνας καί έπιδιώκεται πά­ εδωσε όδηγίες γιά τήν τελική διατύπωση τών νομο­
ντοτε μία λύσις. Αί συνεννοήσεις, αί όποίαι ήρχισαν τώρα
σχεδίων, επεσήμανε τήν άνάγκη νά επικρατήσει
μέσω των έλληνικών πρεσβειών εις τάς εξ χώρας, άποβλέ­
πρακτικό πνεϋμα, διέγραψε τίς γενικές κατευθύνσε~ς
πουν είς τήν έξασφάλισιν των δασμολογικών μειώσεων καί
γιά τήν άναθεώρηση των όργανισμών των υπουργεί­
άλλων προσαρμογών διά τά γεωργικά μας προϊόντα κατά
ων καί ζήτησε τήν ταχύτερη δυνατή προώθηση τών
τό διάστημα του προσωρινου καθεστώτος μετά τήν \ην
'Ιανουαρίου 1959 καί μέχρι τής προσεχους δασμολογικής νέων νομοθετημάτων γιά ψήφιση άπό τή Βουλή.
μειώσεως μεταξύ των εξ χωρών,. ή όποία θά λάβη χώραν
μετά 18 μήνας . Κατά τό διάστημα αuτό παραμένει κυρία 26 IANOYAPIOY 1959
έπιδίωξίς μας ή διαμόρφωσις μιίiς γενικωτέρας καί μονι­
μωτέρας συνδέσεως, δι' αuτήν δέ οuδέποτε επαυσαν νάκα­ Διαψεύδονται πληροφορίες μερίδας τοϋ τύπου,
ταβάλλωνται άμείωτοι καί έπίμονοι προσπάθειαι πρός τάς περί επικείμενης είσόδου τοϋ Γ. Παπανδρέου στήν
εξ χώρας τfjς Κοινής 'Αγορίiς, καθώς καί πρός τάς λοιπάς Κυβέρνηση , ώς άντιπροέδρου καί υπουργοϋ Συντο­
χώρας τής Εuρώπης». νισμοϋ164.

23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959 27-28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959

' Ο υφυπουργός τών Οίκονομικών Δ. 'Αλιπρά­ 'Ο νέος άρχηγός τών συμμαχικών δυνάμεων τής
ντης άνακοινώνει δτι, μέ εντολή τοϋ πρωθυπουργοϋ, νότιας πτέρυγας τοϋ ΝΑΤΟ, ναύαρχος Μπράουν,
άποφασίστηκε ή ρύθμιση τοϋ θέματος τής μισθοδοτή­ επισκέπτεται τήν 'Αθήνα μέ τήν εύκαιρία τής άναλή­
σεως 7.000 έφήμερίων, δσων άπαιτοϋνται γιά τήν ψεως τών καθηκόντων του. Στίς 28 'Ιανουαρίου εγινε
άσκηση των θρησκευτικών καθηκόντων των πιστών, δεκτός άπό τόν πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή.
οί δποίοι καί κατατάσσονται μισθολογικά σέ 4 κα­ Σέ δηλώσεις του πρός τούς δημοσιογράφους, δ
τηγορίες (γραμματέως α' καί β ' , άκολούθου καί ναύαρχος Μπράουν παρατήρησε δτι «ή άπουσία τών
γραφέως α'). 'Ελλήνων άξιωματικών άπό τοϋ στρατηγείου τοϋ
Γιά τή μισθοδοσία τους, υπολογίστηκε δτι άπαι­ ΝΑΤΟ Σμύρνης συντελεί είς τήν σοβαράν εξασθέ­
τοϋνται 160.000.000 δρχ. ετησίως, άπό τά όποία οί νησιν τής άνατολικής πλευρiiς τής 'Ατλαντικής
πόροι τής εκκλησίας καλύπτουν τά 60.000.000, ενω Συμμαχίας» καί τόνισε δτι, στίς συνομιλίες του μέ
γιά τά υπόλοιπα προτάθηκε έπιβολή νέας εμμεσης τούς 'Έλληνες έπισήμους, έξέφρασε τήν ελπίδα δτι

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

378 ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
ή έπιστροφή του έλληνικοu κλιμακίου θά πραγματο­
ποιηθεί σύντομα.
Σέ άπάντηση τών δηλώσεων του 'Αμερικανοί>
ναυάρχου, άρμόδια κυβερνητική πηγή δήλωσε δτι «ή
έπιστροφή του κλιμακίου θά πραγματοποιηθή μόνον
είς περίπτωσιν έπιλύσεως του Κυπριακοί> καί γενι­
κώτερον βελτιώσεως τών σχέσεων 'Ελλάδος καί
Τουρκίας».
Στή στάση τής έλληνικής Κυβερνήσεως άπέναντι
στό συγκεκριμένο αύτό ζήτημα, δπως καί στό γενικό­
τερο πρόβλημα του πυρηνικοί> έξοπλισμοu τών με­
λών τής Συμμαχίας, άναφέρεται τό άκόλουθο εγκυρο
δημοσιογραφικό σχόλιο:
·Ο 'Αμερικανός ναύαρχος, άρχηγός τής νοτιοανατο­
λικής πτέρυγος τοϋ ΝΑΤΟ, κ. Μπράουν, έτοποθέτησε τό
ζήτημα τών πυρηνικών βάσεων όρθώς . 'Αποτελεί, εΙπεν,
άκόμη πολιτικόν θέμα. Μέ άλλους λόγους πρέπει πρώτον
νά λυθή τό πολιτικοϋ περιεχομένου πρόβλημα αν ή υποχρέ­
ωσις άποδοχής βάσεων εΙ ναι καθολική ή όχι. ·Επί τοϋ
προβλήματος τούτου, ή 'Ελλάς εχει σταθερώς καθωρισμέ­
νην γνώμην . Ή υποχρέωσις πρέπει νά εΙναι καθολική.
Διότι, κοινά εΙναι τά έκ τής συμμαχίας όφέλη, κοινοί, συ­
νεπώς, πρέπει νά εΙναι καί οί κίνδυνοι. ·Ακολούθως θά
τεθή τό στρατιωτικόν πρόβλημα: ποϋ, δηλαδή, αί βάσεις
εΙναι χρήσιμοι καί άσφαλείς διά τήν συμμαχίαν έν συναρ­
τήσει πρός τό ίδιον έκάστης συμμαχικής χώρας άμυντικόν
συμφέρον. Τότε θά πρέπει νά άκουσθή ή υπεύθυνος στρα­
τιωτική ήγεσία τοϋ ΝΑ ΤΟ καί νά άποφασίση ή στρατιωτι­
κή ήγεσία τής χώρας πού θά έπιλεγή διά νά παράσχη βά­
σεις. Δέν γνωρίζομεν έάν ό κ. Μπράουν συνεζήτησεν έπί
τοϋ θέματος μέ τήν έλληνικήν πολιτικήν καί στρατιωτικήν
ήγεσίαν. 'Αλλ' είτε συνεζήτησεν είτε όχι θά πρέπει νά εχη
υπ. όψιν του τάς έλληνικάς άπόψεις, αί όποίαι εχουν έπισή­
μως διατυπωθή. Θά γνωρίζη δέ καί ό ίδιος καί ή άνωτάτη
ήγεσία του ΝΑΤΟ, δτι έδώ είς τήν 'Ελλάδα υπάρχει είδι­
κόν πρόβλημα, τοϋ όποίου ή λύσις άποτελεί προϋπόθεσιν
τής στενωτέρας συνεργασίας τής 'Ελλάδος μέ τούς συμμά­
χους της. Τό πρόβλημα εΙναι ή άποκατάστασις τής έμπι­
στοσύνης τοϋ έλληνικοϋ λαοϋ είς τούς συμμάχους αύτούς
έμπιστοσύνης τήν όποίαν τόσον πολύ -καί τόσον δι·
δλους μας έπικινδύνως- εχει κλονίσει ή πολιτική των έπί
του Κυπριακοϋ. Είς τό φώς τοϋ ίδίου προβλήματος θά
επρεπε νά ίδη ό ναύαρχος καί τό θέμα τής έπιστροφής τοϋ
έλληνικοϋ στρατιωτικοί> κλιμακίου είς Σμύρνην. ~Ισως
ετσι θά άπέφευγε τήν σχετικήν έντελώς περιττήν σύστα­
σιν165.
28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Η έξ υπουργών οίκονομική έπιτροπή, υπό τήν
προεδρία του Κ. Καραμανλή, έγκρίνει τά σχέδια τών
έταιρειών «' Αμμόνια Καζάλε» καί «Φρήντριχ Οϋν­
τε» γιά τήν κατασκευή έργοστασίου άζώτου στήν
Πτολεμαίδα. Τό νέο έργοστάσιο προβλέπεται δτι θά
άπασχολεί 1.000 έργατοτεχνίτες καί θά παράγει
300.000 τόνους, ίκανούς νά καλύψουν τίς έλληνικές
δαπάνες.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Τό κόστος κατασκευής υπολογίζεται σέ 38.000.000
δολλάρια (άπό τά όποία τά 24.000.000 σέ ξένο νόμι­
σμα - 12.000.000 δολλάρια άπό δάνειο τοu Ταμείου
Δανείων 'Αναπτύξεως τής άμερικανικής Κυβερνή­
σεως καί 12.000.000 δολλάρια άπό τόν άνάδοχο του
εργου, έξοφλητέα έντός 9 έτών), ένώ ή συναλλαγμα­
τική ώφέλεια πού θά προκύψει υπολογίζεται σέ
15.000.000 δολλάρια έτησίως.
Στή σημασία τοu νέου εργου άναφέρεται, μεταξύ
άλλων, ή σχετική κυβερνητική άνακοίνωση:
«Ή ίδρυσις τής βιομηχανίας άζωτούχων λιπασμάτων
είσέρχεται πλέον άποφασιστικώς είς τήν όδόν τής πραγμα­
τοποιήσεως, έξασφαλισθείσης μέ τήν συνδρομήν καί τής
Κυβερνήσεως των 'Ηνωμένων Πολιτειών, τήςυπό εύνοϊ­
κούς δρους συνολικής χρηματοδοτήσεως τοϋ εργου διά
τάς είς συνάλλαγμα δαπάνας, άνευ ο{ασδήποτε προσφυγής
είς τά συναλλαγματικά διαθέσιμα τής χώρας. 'Η ίδρυσις
τής βιομηχανίας αύτή ς έν 'Ελλάδι άποτελεί γεγονός ύψί­
στης σημασίας διά τήν έθνικήν οίκονομίαν, διότι ή ύπό
ίδρυσιν μονάς, εΙναι μεγάλη όχι μόνον διά τάς έλληνικάς
συνθήκας, άλλά καί διά οΙκονομικώς άνεπτυγμένας χώρας.
Αύτή θά άποτελέση τό μεγαλύτερον βιομηχανικόν συγκρό­
τημα τής χώρας καί θά συμβάλη ούσιωδώς είς τήν άνάπτυ­
ξιν τής οίκονομίας της. Τά άζωτούχα λιπάσματα, τά οποία
σήμερον είσάγονται έξ όλοκλήρου έκτου έξωτερικοϋ καί
τά όποία άποτελουν βασικόν στοιχείον διά τήν άνάπτυξιν
τής γεωργικής παραγωγής καί τήν αϋξησιν του εΙσοδήμα­
τος τοϋ άγρότου, θά παράγωνται πλέον είς τήν χώραν καί
δή άποκλειστικώς άπό έγχωρίους πρώτας δλας. 'Η οίκο­
νομία τής χώρας γενικώς θά ώφεληθή: α) Διότι εν βασικόν
διά τήν άνάπτυξιν τής γεωργικής παραγωγής προϊόν θά
διατίθεται είς εύθηνοτέραν τιμήν καί θά καταστή οδτω δυ­
νατή ή εύρυτέρα χρήσις τούτου, μέ άποτέλεσμα τήν περαι­
τέρω αϋξησιν τής γεωργικής παραγωγής. β) Διότι έκ τής
έγχωρίου παραγωγής των λιπασμάτων θά προέλθη έξοικο­
νόμησις συναλλάγματος δψους περίπου 15 εκατομμυρίων
δολλαρίων, καί γ) Διότι 1.000 περίπου ΗΕλληνες τεχνίται
καί έργάται θά εδρουν μόνιμον άπασχόλησιν. Πέραν τού­
των, ύπάρχουν πολλά εμμεσα σημαντικά όφέλη διά τήν
οίκονομίαν έκ τής ίδρύσεως μιaς τοιαύτης μεγάλης βιομη­
χανίας, λόγφ τής συμβολής της είς τήν άνοδον τοϋ έπιπέ­
δου τεχνικής μορφώσεως των 'Ελλήνων τεχνικών καί είς
τήν δημιουργίαν εύνοϊκοϋ κλίματος καί συνθηκών διά τήν
άνάπτυξιν νέων οίκονομικών μονάδων» .
28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο Τζώρτζ Μάκ Γκύ, μέλος τής 'Επιτροπής
Προγράμματος Στρατιωτικής Βοηθείας τών ΗΠΑ,
συνοδευόμενος άπό δύο ι'iλλα μέλη τής ίδιας έπιτρο­
πής, πραγματοποιεί έπίσκεψη στήν · 'Αθήνα καί συ­
ναντάται μέ τόν πρωθυπουργό, Κ. Καραμανλή.
Κατά τήν ι'iφιξή του, δ 'Αμερικανός έπίσημος
διευκρίνησε δτι «θά έξετάση μέ τούς 'Έλληνας άρ­
μοδίους τήν άποτελεσματικότητα τής άμερικανικής
βοηθείας». ~Ηδη, έξάλλου, πρίν άπό τήν ι'iφιξή του
ε{χε έκδοθεί ή άκόλουθη κυβερνητική άνακοίνωση:
 ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΉ ΒΟΉΘΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
«'Εν όψει τής επικειμένης άφίξεως τοϋ κ. Μάκ Γκύ,
έδημοσιεύθησαν πληροφορίαι, αί δποίαι δημιουργοϋν
έσφαλμένας εντυπώσεις δσον άφορα τήν μορφήν καί τό
ϋψος τής άμερικανικής οικονομικής καί στρατιωτικής
βοηθείας πρός τήν 'Ελλάδα. 'Ανεφέρθη ειδικώτερον δτι
τό ϋψος τής στρατιωτικής βοηθείας πρός τήν 'Ελλάδα
άνέρχεται εις 12 έκατ. δολλάρια. Τό άκριβές εΙναι δτι τοϋ­
το εΙναι πολλαπλασίως άνώτερον των 12 έκατ. δολλαρίων,
ώς καταφαίνεται σαφώς έκ τών άκολούθων στοιχείων .
»'Η στρατιωτική βοήθεια, ή όποία εχορηγήθη πρός
τήν 'Ελλάδα ύπό τών 'Ηνωμένων Πολιτειών άπό τοϋ 1947
άποσκοπεί εις τήν άποφασιστικήν ενίσχυσιν των έλληνι­
κών ενόπλων δυνάμεων διά λόγους άσφαλείας, ουδέποτε δέ
εχει δοθή εις τήν δημοσιότητα -διότι τοϋτο δέν ή το δυνα­
τόν- λεπτομερής άνακοίνωσις έπί τής άκριβοϋς έκτάσεώς
της. 'Η μόνη έξαίρεσις έπί τοϋ θέματος αυτοϋ έγένετο εις
δ,τι άφqρd τήν άξίαν έφοδίων ώς εΙναι τά ύγρά καύσιμα, τά
έλιlστικά αύτοκινήτων καί άλλα εφόδια χορηγούμενα ύπό
τών 'Ηνωμένων Πολιτειών διά τήν λειτουργία ν τοϋ uλικοϋ
τών ενόπλων δυνάμεων. Τό ϋψος τής βοηθείας τής τελευ­
ταίας αυτής μορφής άνήλθε κατά τό τρέχον ετος είς 12
έκατ . δολλάρια . Τοϋτο δμως άντιπροσωπεύει μικρόν μόνον
ποσοστόν τών έτη σ ίων παραδόσεων πολεμικοϋ ύλικοϋ ύπό
τών 'Ηνωμένων Πολιτειών πρός τάς έλληνικάς ενόπλους
δυνάμεις. Κατά τά τελευταία ετη, πολεμικά πλοία, άεροπλά­
να, άρματα μάχης, φορτηγά αυτοκίνητα, δπλα, πυρομαχικά
καί παντοειδές άλλο πολεμικόν ύλικόν, άξίας πολλών εκα­
τοντάδων έκατ . δολλαρίων, έχορηγήθη ύπό τής άμερικανι­
κής Κυβερνήσεως πρός τάς έλληνικάς ένόπλους δυνάμεις.
» ' Εξ άλλου, ύπό μορφήν δωρεdς παρεχομένη πρός τήν
χώραν μας κατά τήν τελευταίαν δωδεκαετίαν άμε ρικανική
οiκονομική βοήθεια άποβλέπει είς τήν ένίσχυσιν τής έλ­
ληνικής οικονομίας. Κατά τό τρέχον ετος ή βοήθεια τής
κατηγορίας αυτής άνήλθεν εις 20 έκατ. δολλάρια, έπί πλέ­
ον άλλων 13 έκατ. δολλαρίων, χορηγουμένων ύπό άλλας
μορφάς, ώς εΙναι τά προγράμματα τεχνικής βοηθείας καί
τά μαθητικά συσσίτια.
»τέλος, έχοpηγήθη πρός τήν ' Ελλάδα δάνειον 12 έκατ.
δολλαρίων, ύπό τοϋ Ταμείου Δανείων' Αναπτύξεως διά τήν
κάλυψιν των δαπανών ίδρύσεως τοϋ εργοστασίου άζωτού­
χων λιπασμάτων.
»Σημειοϋται τέλος δτι αί έπικείμεναι συζητήσεις μετα­
ξύ των 'Ελλήνων άρμοδίων καί τοϋ κ. Μάκ Γκύ θά περιλά­
βουν καί τήν έξέτασιν τόσον τοϋ προγράμματος στρατιω­
τικής δσον καί τοϋ προγράμματος οικονομικής βοηθείας» .
'Ο 'Αμερικανός άπεσταλμένος, συνοδευόμενος
άπό τόν πρεσβευτή τ&ν ΗΠΑ στήν ' Αθήνα, Π. Ριντλ­
μπέργκερ, ε{χε στό Πολιτικό Γραφεϊ:ο συνομιλία μέ
τόν Κ. Καραμανλή, στίς 29 'Ιανουαρίου. Τό σχετικό
μνημόνιο άναφέρει τά έξης:
« ' Ο κ. Μάκ Γκύ έν άρχij εξέφρασε τήv ίκανοποίησίν
του, διότι έπεσκέφθη τήν 'Ελλάδα τήν δποίαν ίδιαιτέρως
άγαπa καί έδήλωσεν δτι άποστολή του ήτο νά έξετάση τήν
οίκονομικήν κατάστασιν τής ' Ελλάδος έν συνδυασμφ
πρός τήν άμυναν αυτής.
»'Ο πρόεδρος τής Κυβερνήσεως έξέθεσε τήν οικονομι­
κήν κατάστασιν τής χώρας, τονίσας δτι αϋτη ε{ναι μέν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
379
καλυτέρα άπ' δ,τι ήτο πρό τινων έτών, άλλά δέν εΙναι
άσφαλής. 'Υπέμνησε τό χαμηλόν έθνικόν είσόδημα, τάς
άδυναμίας τοϋ ισοζυγίου πληρωμών καί τό ϋψος των άμυ­
ντικών δαπανών εν σχέσει μέ τό διατιθέμενον δι' έπενδύ­
σεις ποσόν, άπό τάς δποίας εξαρτάται τό μέλλον τής χώ­
ρας. 'Ε τόνισε τήν άνάγκην δπως αί ΗΠΑ μετάσχουν μέ
μεγαλύτερον ποσοστόν είς τάς στρατιωτικάς δαπάνας τής
χώρας, είς τρόπον ώστε νά καταστή δυνατή ή διάθεσις
μεγαλυτέρου ποσοϋ έκ τοϋ προϋπολογισμοί> διά τάς έπενδύ­
σεις. 'Εξήγησεν επίσης διαtί ή γεωγραφική θέσις τής
'Ελλάδος έπιβάλλει δπως χορηγήται είς αυτήν ηυξημένη
οικονομική βοήθεια.
»'Ο κ. Μάκ Γκύ έβεβαίωσεν τόν πρωθυπουργόν δτι
άντιλαμβάνεται τήν όρθότητα των άπόψεών του καιδτι διά
τής έκθέσεώς του θά συστήση ίδιαιτέραν μεταχείρισιν τής
'Ελλάδος.
»Κατά τήν συζήτησιν, δ κ . Μάκ Γκύ εδήλωσεν δτι,
μετά τάς 'Αθήνας, θά έπισκεφθή τήν ν Αγκυραν. Ό πρω­
θυπουργός επωφελήθη τής ευκαιρίας νά τοϋ είπη δτι πρέ­
πει νά δώση περισσοτέρας συμβουλάς είς τήν τουρκικήν
Κυβέρνησιν καί όλιγώτερα χρήματα. 'Ο κ. Μάκ Γκύ άπή­
ντησεν γελών δτι θά τό πράξη εύχαρίστως, χωρίς δμως νά
δύναται νά έγγυηθή διά τό άποτέλεσμα» 1 66 •
Στή διάρκεια της παραμονής του στήν έλληνική
πρωτεύουσα, δ Μάκ Γκύ συναντήθηκε άκόμη μέ τόν
άντιπρόεδρο Π. Κανελλόπουλο καί τούς ύπουργούς
'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ, 'Εμπορίου, Λ. Δερτιλη,
καί Βιομηχανίας, Ν. Μάρτη. Κατά τήν άναχώρησή
του, εκαμε τήν άκόλουθη δήλωση:
«Μόλις συνεπλήρωσα τριημέρους ενδιαφερούσας καί
χρησίμους συνομιλίας μετά τών ένταϋθα ' Ελλήνων καί
'Αμερικανών έπισήμων έν τφ πλαισίφ τής νϋν άποστολής
μου ώς μέλους μιdς έπιτροπής, ή όποία θά ύποβάλη εκθε­
σιν είς τόν πρόεδρον 'Αιζενχάουερ έπί τής άμερικανικής
στρατιωτικής καί συναφοϋς οίκονομικής βοηθείας.
»Αί συνομιλίαι ύπήρξαν χρήσιμοι, διότι έξ αυτών συ­
νεκέντρωσα τά στοιχεία, τά όποία χρειάζομαι διά τήν εκ­
θεσιν τήν δποίαν ή έπιτροπή μας, πρόεδρος τής δποίας
ε{ναι δ πρεσβευτής κ. Ντρέιπερ , θά ύποβάλη είς τόν πρόε­
δρον. Δι' έμέ προσωπικώς, αί συνομιλίαι ύπήρξαν ένδιαφέ­
ρουσαι, διότι συνεπλήρωσα τήν άντίληψίν μου περί τής
καταπληκτικής προόδου, ijτις επετεύχθη έν 'Ελλάδι, κατά
τά τελευταία ετη. Εlχον, έπίσης, τήν ευκαιρίαν νά γνωρίσω
ώρισμένα στοιχεία περί των προβλημάτων τά όποία άντι­
μετωπίζει ή 'Ελλάς σήμερον. 'Ως ε{ς έξ έκείνων, οί δποίοι
ήσαν ύπεύθυνοι πρό 12 έτών διά τήν όργάνωσιν τών άρχι­
κών προγραμμάτων άμερικανικής βοηθείας πρός τήν 'Ελ­
λάδα, εχω συνείδησιν τfjς άποστάσεως τήν δποίαν διήνυσε
τό έλληνικόν εθνος άπό τάς ζοφεράς ήμέρας τοϋ 1947.
Παρ' δλον δτι είμεθα ίκανοποιημένοι, επειδή αί προσπά­
θεια ι διά τήν παροχήν άμερικανικής βοηθείας συνέ βαλαν
είς τήν άνάπτυξιν, δ επαινος άνήκει πλήρως είς τόν ήρωι­
κόν έλληνικόν λαόν καί τάς ένόπλους δυνάμεις του, διά τήν
μεγάλην βελτίωσιν ijτις έσημειώθη είς τόσους τομείς.
»'Εγκαταλείπω τήν 'Ελλάδα μέ άνανεωμένην πίστιν
είς τόν ρόλον της, ώς προμαχώνας τής ίσχύος τοϋ ελευθέ­
ρου κόσμου».
 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ

'Η δημιουργία τής άνεξάρτητης Δημοκρατίας τής Κύπρου άποτέλεσε σταθμό στή μακραίωνη ίστο­
ρική πορεία του 'Ελληνισμοu τής Μεγαλονήσου. 'Η διεκδίκηση τής αuτοδιαθέσεως- ταυτόσημη στήν
οuσία μέ τό αίτημα τής 'Ενώσεως- είχε, κάτω άπό τή συντονισμένη άντίδραση τής Μ . Βρετανίας καί
τής Τουρκίας καί ύπό τό κράτος τής άπροθυμίας τής πλειοψηφίας των κρατών-μελών τής διεθνοuς
κοινωνίας νά τήν υίοθετήσουν, όδηγηθεί σέ άδιέξοδο. VΗδη, μετά τήν παρέλευση τεσσάρων έτών άπό τή
διεθνοποίηση του θέματος, αίωρούνταν ή liμεση άπειλή τής μονομεροuς έφαρμογής του Σχεδίου Μάκ
Μίλλαν, τό όποίο καί προδιέγραφε τόν κίνδυνο τής διχοτομήσεως τής Κύπρου. Μέ τό αίσθημα του
ύπεύθυνου πολιτικοί) ήγέτη, ό Κ. Καραμανλής θά έξαντλήσει, προκειμένου νά άνταποκριθεί στήν liμεσα
έπιτακτική άνάγκη γιά τήν έξεύρεση μιας έθνικά άποδεκτής λύσεως, τά άκραία περιθώρια πού προσφέ­
ρονταν γιά τήν έπίτευξη ένός έφικτου θετικοί) άποτελέσματος. 'Η συνομολόγηση τών συμφωνιών τής
Ζυρίχης καί του Λονδίνου θά έπιστέψει τίς μακρές καί έπίπονες διαπραγματεύσεις πού είχαν έγκαινιαστεί
σέ διμερές έλληνοτουρκικό έπίπεδο, δύο μήνες νωρίτερα.
Τό καθεστώς τής άνεξαρτησίας δέν άνταποκρινόταν έξολοκλήρου στά ίδεώδη πού είχαν έμπνεύσει
τόν έπικό ενοπλο άγώνα των 'Ελλήνων τής Κύπρου καί τίς σκληρές διπλωματικές προσπάθειες τής
έλληνικής Κυβερνήσεως. Παράλληλα, ή άναπόφευκτα περίπλοκη διάρθρωση του νέου πολιτεύματος θά
ήταν δυνατό νά έπιφυλάξει σοβαρές έσωτερικές δυσχέρειες μέ έπικίνδυνο άντίκτυπο στή διεθνή ύπόστα­
ση του νεότευκτου Κράτους, έφόσον δέν θά διαφυλάσσονταν οί εuαίσθητες ίσορροπίες στίς σχέσεις
μεταξύ τών δύο κοινοτήτων - έλληνικής καί τουρκικής. 'Οπωσδήποτε δμως, γιά πρώτη φορά στή
νεώτερη ίστορική του διαδρομή, ό 'Ελληνισμός τής Μεγαλονήσου άποτίναζε τό ζυγό τής δουλείας καί
συνέβαλλε στήν άναγνώριση τής άνεξιrρτησίας του. Παράλληλα, ή συντριπτική ύπεροχή του, ποσοτική
καί ποιοτική, άπέναντι στό σύνοικο μουσουλμανικό στοιχείο, προσφερόταν γιά νά έξουδετερώσει σέ
σημαντικό βαθμό, έφόσον ίδίως θά διασφαλίζονταν συνθήκες όμαλής καί είρηνικής διαβιώσεως, τά
άρνητικά στοιχεία πού περιέκλειαν οί συνθήκες. 'Αναπτύσσοντας σέ άπόρρητη σύσκεψη, μέ τή συμμε­
τοχή του 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, τά κύρια σημεία τής έπικείμενης συμφωνίας, ό Κ. Καραμανλής
ύπογράμμιζε άκριβώς δτι ή ύπεροχή αuτή θά έξασφάλιζε «τόν πλήρη ύπό των 'Ελλήνων ελεγχον τής
ζωής καί ~ής δραστηριότητος τής έλευθέρας πλέον Μεγαλονήσου». «Εiς τοuτο συνεφώνησαν aπαντες οί
παριστάμενοι» - έπιλέγει τό κείμενο του σχετικοί) πρακτικοu.
'Ο 'Ελληνισμός τής Μεγαλονήσου θά χαιρετίσει μέ πανηγυρικές έκδηλώσεις τήν έξαγγελία τής
άπελευθερώσεως άπό τόν άποικιακό ζυγό καί τής άνακηρύξεως του άνεξάρτητου κυπριακοί) Κράτους. 'Ο
· ίδιος ό 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, εχοντας ξεπεράσει τίς έπιμέρους έπιφυλάξεις πού στιγμιαία διατύ­
πωσε προτου συνυπογράψει τή Συνθήκη του Λονδίνου, θά έξαγγείλει, κατά τή θριαμβική ύποδοχή του
στή Μεγαλόνησο, ένώπιον του κυπριακοί) λαοu :
«Ίά νέφη τής δουλείας διελύθησαν καί ήλιος έλευθερίας φωτίζει τούς κυπριακούς οuρανούς. Νύξ
αίώνων παραχωρεί τήν θέσιν της είς τό γλυκύ φώς τής ήμέρας καί άθάνατον άπό τά βάθη τής ίστορίας
μας άναδύεται τό πνεuμα των προγόνων μας, διά νά μεταφέρη παντου τό μέγα μήνυμα, "Νενικήκαμεν"».

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

382 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'fΗΤΗ
30 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Αποφασίζεται, μεταξύ τfuν Κυβερνήσεων 'Ελλά­
δος καί Τουρκίας, συνάντηση τ&ν δύο πρωθυπουρ­
γών, Κ. Καραμανλή καί Α. Μεντερές, άπό κοινου μέ
τούς ύπουργούς των 'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ καί
Φ. Ζορλού. Ώς τόπος δρίστηκε ή Ζυρίχη, μέ ήμε­
ρ9μηνία ένάρξεως τ&ν συνομιλιών, άρχικά, τήν 4η
Φεβρουαρίου.
'Η δριστική άπόφαση γιά τόν καθορισμό τής συ­
ναντήσεως άναγγέλθηκε εόθύς μετά τήν έπιστροφή
τ&ν Τούρκων ήγετ&ν άπό τό Καράτσι καί τήν Τεχε­
ράνη - δπου καί ε{χαν δεχτεί άπό τήν 'Αθήνα τά
τελευταία τηλεγραφικά μηνύματα μέ τίς άπόψεις του
'Έλληνα πρωθυπουργοί). 'Η οί!σιαστική προσέγγι­
ση πρός τίς θέσεις αότές προδιέγραψε τή θετική δυ­
νατότητα γιά τήν έπίτευξη μιας τελικής συμφωνίας.
Στίς είδικότερες συνθήκες τής κοινής άποφάσεως
γιά τήν έλληνοτουρκική συνάντηση κορυφής, άναφέ­
ρεται δ πρεσβευτής στήν "Αγκυρα, Γ. Πεσμαζόγλου,
μετά άπό συνάντησή του μέ τόν Φ. Ζορλού, στίς 31
'Ιανουαρίου:
«'Ήρχισε λέγων δτι, έξ δσων τοu διεμηνύσατε είς τό
άεροδρόμιον του • Ελλ ηνικοu δι' έμοu καί, έν συνεχεί~ διά
του διαβιβασθέντος αύτφ είς Καράτσι σημειώματός μου,
διεπίστωσεν δτι αί άπόψεις μας άτυχώς άπομακρύνονται
καί δυσχερώς θά έφθάναμεν είς συνεννόησιν. Τά πράγματα
δμως εκτοτε μετεβλήθησαν καί έν φ εlχε προταθή νά συ­
ναντηθήτε έν πρώτοις μετά του κ. Ζορλού, έφ' δσον δέ
άμφότεροι διεπιστώνατε δτι ύπήρχεν έδαφος συνεννοήσε­
ως νά προκαλέσητε τήν ελευσιν καί των δύο πρωθυπουρ­
γών, τελικώς άπεφασίσθη ή συνάντησις των τεσσάρων νά
λάβη χώραν άμέσως. Αϋτη δέ ώρίσθη διά τήν 4ην Φεβρου­
αρίου είς Dolder τής Ζυρίχης. Είς τοuτο, προσέθηκεν,
άσφαλώς θά συνετέλεσεν ή άπόφασις τής Μεγάλης Βρε­
τανίας δπως προχωρήση είς τήν έφαρμογήν του σχεδίου
Μάκ Μίλλαν. Τήν τοιαύτην πρόθεσίν της έδέχθη ή βρε­
τανική Κυβέρνησις νά άναστείλη έπί τι χρονικόν διάστη­
μα διά νά διευκολύνη τήν άμεσον μεταξύ μας συνεννόη­
σιν»Ι67 .
Στή διάρκεια των έπομένων ήμερ&ν, μετά τήν
δριστικοποίηση τής άποφάσεως γιά τήν ελληνο­
τουρκική συνάντηση κορυφής, δ Κ . Καραμανλής
συγκάλεσε, ύπό τήν προεδρία του, σειρά συσκέψεων,
μέ τή συμμετοχή του άντιπροέδρου τής Κυβερνήσε­
ως, καθώς καί του ύπουργοu καί κορυφαίων ύπηρε­
σιακ&ν παραγόντων του ύπουργείου των 'Εξωτερι­
κών. 'Επιδίωξή του ήταν «νά έξετασθοuν δλα τά θέ­
ματα, νά βασανιστουν ενα-ενα, νά προβλεφθοuν δλες
οι ένδεχόμενες άντιδράσεις καί άντιπροτάσεις των
Τούρκων». 'Επισημαίνοντας τή σταθερή αότή φρον­
τίδα του πρωθυπουργοί), δ "Αγγελος Βλάχος έπεξη­
γεί:
«'Επιδίωξη του Καραμανλή ήταν νά έξετασθοuν έξο­
νυχιστικά δ λα τά θέματα, νά βασανιστοuν ενα-ενα, νά προ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
βλεφθοuν δλες οί ενδεχόμενες άντιδράσεις καί άντιπροτά­
σεις τών Τούρκων.
»'Εξετάζαμε κάθε θέμα άπό δ λες τίς πλευρές μέ κύριο
δείκτη νά μήν δημιουργηθοuν διχοτομικά στοιχεία στό
μελλοντικό καθεστώς τής Κύπρου καί νά περιοριστεί δσο
τό δυνατόν τό δικαίωμα καί ή έννοια τής έπεμβάσεως των
τριών 'Εγγυητριών Δυνάμεων(' Αγγλία- 'Ελλάς-Τουρκία)
στά κυπριακά πράγματα . Παρ' δλον δτι, τόσο ό Μπίτσιος
δσο καί έγώ, είχαμε μόνο τόν βαθμό διευθυντοu Β', στίς
συσκέψεις οί άλλοι άκουγαν μέ προσοχή τήν γνώμη μας
καί τίς παρατηρήσεις μας. 'Ο 'Αβέρωφ δέν έπαυε νά τονί­
ζει δτι ο{ Τοuρκοι εΙναι ή θέλουν νά φαίνονται άνυποχώ­
ρητοι στήν άπαίτησή τους νά έχουν στήν κατοχή τους μιά
εστω καί μικρή βάση στήν Κύπρο καί δτι ό ίδιος εΙχε
άπορρίψει έπίμονα τήν άπαίτηση αύτήν άντιπροτείνοντας
άπλή συνθήκη έγγυήσεως, τήν όποία δέν δέχονταν οί
Τοuρκοι ώς άπολύτως άνεπαρκή. 'Εσχάτη ύποχώρηση γιά
μίiς, άποφασίστηκε ή ίδρυση "Στρατηγείου" (έλληνο­
τουρκο-κυπριακοu) μέ τίς εύλογίες του Μακαρίου. 'Η ταν
φανερό δτι αύτό τό θέμα ήταν ή μεγάλη δυσκολία καί ό
πιθανός σκόπελος, δπου θά προσέκρουε ή έπίτευξη συμφω­
νίας. Οί γενικές γραμμές του μελλοντικοί> Συντάγματος δέν
φαίνονταν νά παρουσιάζουν καμιά μείζονα δυσκολία» 168 •
31 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Η διευθύνουσα έπιτροπή του Εόρωπαϊκοu Νο­
μισματικοί) Ταμείου έγκρίνει, κατά τήν τακτική συ­
νεδρίασή της, πίστωση 15.000.000 δολλαρίων γιά
τήν 'Ελλάδα. Τό Εόρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο
άποτελεί τή νέα οργάνωση ένδοευρωπαϊκ&ν πιστώ­
σεων, ή όποία άντικατέστησε τήν Εόρωπαϊκή 'Ένω­
ση Πληρωμών.
ΑΡΧΕΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Σέ έκτέλεση δδηγι&ν του Κ. Καραμανλή καί μετά
άπό σειρά είδικ&ν συσκέψεων καταρτίζεται τό γεωρ­
γικό πρόγραμμα τής χώρας γιά τό ετος 1959.
Σχετικά, δ γ. γραμματέας του ύπουργείου Γεωρ­
γίας, Φ. Λαμπρόπουλος, ύποβάλλει στόν πρωθυ­
πουργό άναλυτική άναφορά ύπό τό γενικό τίτλο:
«Ποίαι πρέπει νά ε{ ναι κατά τό 1959 αt έπιδιώξεις του
ύπουργείου Γεωργίας, δηλονότι τής γεωργικής πολι­
τικής καί του γεωργικοί) προγράμματος του Κρά­
τους, ποία χρηματικά η t'iλλα μέσα άναγκαιουν διά
τήν πραγματοποίησιν των έπιδιώξεων τούτων καί
ποία τά προσδοκώμενα άποτελέσματα>) . Καί έπεξηγεί
περαιτέρω:
<Παuτα πάντα έντός τής γενικής έπιδιώξεως τής άναπτύ­
ξεως τής γεωργικής παραγωγής καί τής αύξήσεως των έξα­
γωγών γεωργικών προϊόντων, δι' ών άποσκοπείται ή προ­
αγωγή τής θεμελιώδους γραμμής τής κυβερνητικής πολι­
τικής, ήτοι τής αύξήaεως τής άπασχολήσεως καί τής βελ­
τιώσεως του είσοδήματος καί του έπιπέδου ζωής του άγρο­
τικοu πληθυσμοί>. .
 ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΉ ΣΥΝΟΔΟ ΚΟΡΥΦΗΣ 383

·Ο Κ. Καραμανλής άναχωρεί γιά τή Ζυρίχη. Τόν συνοδεύει δ Ε. 'Αβέρωφ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

384 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ
»Τά συμπεράσματα, τά όποία συγιφοτοί>ν τό γεωργικόν
πρόγραμμα τής χώρας διά τό 1959, εχουν ώς άκολούθως:
Α' Εlς τόν τομέα τής γεωργίας γενικώς
»α. Φυτά μεγάλης καλλιεργείας. Προβλέπεται ή συνέ­
χισις καί ή έπέκτασις των προσπαθειών διά τόν περιορι­
σμόν τής σιτοκαλλιεργείας καί τήν έντονωτέραν στροφήν
των σιτοκαλλιεργητ&ν πρός έτέρας καλλιεργείας, ιδί~
κτηνοτροφικών (σανοδοτικ&ν) φυτών καί ι'iλλων ψυχαν­
θών, τεύτλων κ.λ.π. Ώς πρός τά τεί>τλα ίδί~ θά καταβληθή
προσπάθεια διά τήν κατά τό 1959 έπέκτασιν τής καλλιερ­
γείας εις μεγαλυτέf)αν έπιφάνειαν, δεδομένου δτι προωθεί­
ται ή ϊδρυσις του έργοστασίου παραγωγής ζακχάρεως.
>>'Ως πρός τόν βάμβακα, θά έπιδιωχθή ή έπέκτασις τής
καλλιεργείας είς ποτιστικούς άγρούς έπί σκοπφ αuξήσεως
τής άποδόσεως καί παραγωγής προϊόντος δυναμένόυ νά
προσφέρεται πρός έξαγωγήν είς τάς διεθνείς τιμάς. 'Εξ ι'iλ­
λου θά καθορισθοί>ν α{ ζ&ναι καλλιεργείας κατά ποικιλίας
καί θά ληφθοί>ν μέτρα έξασφαλίσεως καταλλήλων σπόρων,
είς τρόπον οοστε νά έξασφαλίζεται ή .όμοιογένεια καί ή
καλή ποιότης του προϊόντος . Τά άπαιτούμενα μέσα ε{ναι
κυρίως πιστωτικά, τά όποία θά χορηγηθοί>ν διά τής Α ΤΕ.
>>~Ητοι θά ζητηθή άπό τήν ΑΤΕ νά χορηγή ηuξημένα
δάνεια διά τάς καλλιεργείας μεγάλης άποδόσεως, μεσοπρό­
θεσμα διά μετατροπήν έκτάσεων εiς άρδευομένας κ.λ.π . Θά
άπαιτηθή βεβαίως καί τεχνική καθοδήγησις των παραγω­
γών, ijτις θά παρασχεθή διάτων ύπηρεσι&ν του ύπουργείου
καί του άναδιοργανουμένου όργανισμοί> βάμβακος .
»·Ως πρός τήν δρυζαν, θά έπιδιωχθή ή σταθεροποίησις
τής καλλιεργείας έπί σκοπφ άσφαλοί>ς καλύψεως των έπι­
χωρίων άναγκ&ν καί άξιοποιήσεως άλατούχων καί άκα­
ταλλήλων δι' έτέρας καλλιεργείας έδαφ&ν. Συναφή εργα
θά έκτελεσθοί>ν έπί των άλατούχων έδαφ&ν Σπερχειοί> καί
~ Αρτης.
»β. 'Οπωροκηπευτικά. 'Η δενδροκομική μας παραγω­
γή πρέπει σταθερώς νά προσαρμόζεται πρός τάς άξιώσεις
τής διεθνοί>ς καταναλώσεως καί τάς δυνατότητας έξαγω­
γ&ν, ίδιαιτέρως δέ δέον ν' άποβλέπη είς δσον τό δυνατόν
μεγαλυτέραν δυνατήν καί μέ τόν ταχύτερον δυνατόν ρυθ­
μόν αuξησιν τ& ν έξαγωγ&ν μας. 'Η αuξησις των έξαγωγ&ν
μας βάμβακος, φρούτων καί νωπών γενικώς ε{ναι, ώς γνω­
στόν, όμοί> μέ τόν τουρισμόν, α{ πλέον έλπιδοφόροι πηγαί
ένισχύσεως των συναλλαγματικών πόρων τής χώρας εις τό
προσεχές μέλλον .
»'Επί τφ σκοπφ έπιτεύξεως ταχέων έν προκειμένφ άπο­
τελεσμάτων, θά άναληφθοί>ν συγκεκριμένα εργα κατά τό
1959. Οϋτω είς Σκύδραν θ' άνεγερθή κέντρον συσκευασίας
ροδακίνων-μήλων, εiς Κρήτην ετερον κέντρον συσκευα­
σίας σταφυλ&ν, θά άνεγερθοί>ν είς τάς προσφόρους θέσεις
έγκαταστάσεις άποπρασινισμοί> λεμονίων. 'Επίσης ή εις
έπικαίρους θέσεις άνέγερσις ψυκτικών έγκαταστάσεων . Α{
τελευταίαι αύται, δμοί> μετά των ψυκτικών μέσων μεταφο­
ρaς, liτινα θά άποκτηθοί>ν κατά τό 1959, θά άποτελέσουν τό
πρώτον σοβαρόν βήμα διά τήν δημιουργίαν τής ψυκτικής
άλύσεως τής χώρας.
»Θά έγκατασταθοί>ν έπίσης τά ξηραντήρια έρυθροί> πε­
πέρεως είς Μακεδονίαν, τό έργοστάσιον ζαχαροπήκτων έκ
κίτρων έν Κρήτ1J, καί ι'iλλαι συναφείς έγκαταστάσεις .
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»• Η δλη προσπάθεια όργανώσεως τής όπωροπαραγω­
γής καί τής έμπορείας ταύτης θά ύποβοηθηθή έκ τής έργα­
σίας ξένων είδικ&ν έμπειρογνωμόνων, τινές των δποίων
ήλθον προσφάτως καί ύπέβαλον τάς έκθέσεις των έπί θεμά­
των τής ψυκτικής άλύσεως. 'Αναμένονται καί ετεροι
έμπειρογνώμονες είδικοί έπί του αuτοί> θέματος καί έπί του
θέματος τ& ν χυμών έκ φρούτων. 'Εκ τής έργασίας τ& ν ει­
δικών θά έξαρτηθή ή κατά τό 1959 έπίσπευσις καί έγκατά­
στασις βιομηχανιών παρασκευής χυμοί> μήλων καί σταφυ­
λ&ν.
» Έξ άλλου ύπό τής ΚΣΟΣ θά άνεγερθή κατά τό 1959
έργοστάσιον έπεξεργασίας σουλτανίνας έν ΚρήτlJ, θά συ­
νεχισθή ή διά χρηματοδοτήσεως τής Α ΤΕ άπόκτησις έτέ­
ρων γεωργικών βιομηχανιών ώς οινοποιείων, κονσερβο­
ποιείων κ.λ.π. καί θά συμπληρωθή τό οίνοποιείον τοί>
Κρατικοί> 'Ινστιτούτου Οίνου.
»'Ως πρός τήν έλαιοπαραγωγήν, ειδικώς θά έπιδιωχθή
ή όργάνωσις καί λειτουργία τοί> 'Ινστιτούτου έλαίας Κερ­
κύρας καί των σταθμών τούτου Κρήτης καί Λέσβου, θά
συνεχισθή ή διά χρηματοδοτήσεως τής ΑΤΕ άπόκτησις
καί ι'iλλων προτύπων έλαιουργείων καί θά προωθηθή διά
νομοθετικών μέτρων ή άντικατάστασις των πεπαλαιωμέ­
νων καί πρωτογόνων έλαιουργείων, τά όποία λειτουργοί>ν
εις βάρος τής ποιότητος του προϊόντος.
»·Ως πρός τά κηπευτικά, γενικώς α{ κατευθύνσεις ε{ ναι
άνάλογοι πρός τάς των όπωρ&ν, ijτοι βελτίωσις καί άνά­
πτυξις τής παραγωγής καί αuξησις των έξαγωγ&ν. 'Ιδιαιτέ­
ρα προσοχή θά δοθή είς τάς ύπερπρωίμους, πρωίμους καί
όψίμους ποικιλίας, δυναμένας νά έπιτυγχάνουν άσφαλή
τοποθέτησιν καί καλάς τιμάς. Α{ συναφείς προσπάθειαι θά
συνεχισθ&σιν είς 'Ιεράπετραν Κρήτης διά τομάταν καί
σπαράγγια, εις 'Αργολίδα διά τομάταν καί άγκινάραν, είς
Κυπαρισσίαν διά διάφορα κηπευτικά κ . ο.κ.
>>·Ως πρός τά γεώμηλα, ίδιαιτέρως θά έπιδιωχθή ή έπέ­
κτασις εις τήν καλλιέργειαν βελτιωμένων ποικιλιών καί
έπαναλειτουργία όπωροπαραγωγικ&ν κέντρων έν τφ έσω­
τερικφ.
»Πρός ύποβοήθησιν τής έπί μακροπροθέσμου σχεδίου
άναδιαρθώσεως καί άναπτύξεως των δενδροκομικών κυ­
ρίως άλλά καί των κηπευτικών καλλιεργειών, τής άνθοκο­
μίας κ.λ.π., τό ύπουργείον Γεωργίας εχει ετοιμον νομοθέ­
τημα πειθαρχήσεως τής παραγωγής εις τάς γενικωτέρας
άνάγκας καί κατευθύνσεις τής οίκονομίας τής χώρας. Του­
το θά εισαχθή πρός ψήφισιν συντόμως διά ν' άρχίση άμέ­
σως έφαρμοζόμενον.
>>'Εξ ι'iλλου τήν συστηματοποίησιν τής έν τφ έσωτερικφ
διακινήσεως καί διαθέσεως των προϊόντων τής δενδροκη­
πευτικής παραγωγής θά ύποβοηθήση ή μεγάλη όπωρολα­
χαναγορά 'Αθηνών, ή άνέγερσις τής όποίας έπισπεύσεται.
»γ. ΗΕτερα μέτρα γενικής φύσεως. 'Επί σκοπφ βελτιώ­
σεως καί σταθεροποιήσεως τής έγχωρίου παραγωγής καί
έξασφαλίσεως ταύτης θά ληφθ&σιν κατά τό 1959 τά άκό­
λουθα γενικά μέτρα:
»I. Θά βελτιωθοί>ν αί συνθήκαι λειτουργίας των Ιδρυμά­
των γεωργικής έρεύνης διά τής έπανδρώσεώς των καί του
έξοπλισμοu των διάτων άναγκαίων μέσων καί έπιστημονι­
κ&ν όργάνων.
»2. Θά έπεκταθή τό πρόγραμμα γεωργικών έφαρμογ&ν
 ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
εiς νέους τομείς καί θά συμπληρωθή ή εξωσχολική γεωρ­
γική επαγγελματική εκπαίδευσις καί ή οργάνωσις τών
άγροτοπαίδων.
»3. Θά εξακολουθήση ή καταπολέμησις τών φυτασθε­
νειών καί ή φυτοϋγιεινή προστασία καθώς καί δ συναφής
ελεγχος.
»4. Θά γίνη ή προμήθεια τών μηχανημάτων καί θίi άρ­
χίση ή άνέγερσις τοϋ προγραμματισμένου ήδη εργοστα­
σίου παραγωγής άζώτου, τό δποίον υπολογίζεται δτι θά
άρχίση νά λειτουργή μετά 3-4 !\τη . 'Εξ άλλου θά επιδιωχθή
ή προγραμμάτισις καί άνέγερσις νέας συγχρονισμένης μο­
νάδος παραγωγής υπερφωσφορικών λιπασμάτων επί σκο­
πψ εξασφαλίσεως επαρκών καί εuθηνών λιπασμάτων εν τij
χώρq.
Β ' Εiς τόν τομέα τής κτηνοτροφίας
»'Η παραγωγική μας κτηνοτροφία υστερεί άπό άπό­
ψεως άποδοτικότητος . Τοϋτο οφείλεται κυρίως εiς τό χα­
μηλόν επίπεδον διατροφής τών ζώων καί εiς τάς κατά τό
πλείστον άθλίας συνθήκας διαιτήσεώς των. Πρός θερα­
πείαν τών ώς είρηται άδυναμιών θά επιδιωχθή συστηματι­
κώτερον ή άνύψωσις τοϋ επιπέδου διατροφής, πράγμα δπερ
διευκολύνεται διά τής άρξαμένης ήδη άναδιαρθρώσεως
των καλλιεργειών καί τής αuξήσεως τής καλλιεργείας
κτηνοτροφικών (σανοδοτικών) φυτών. Πρός τούτοις θά
επιδιωχθή ή διά τών Συνεταιρικών 'Οργανώσεων άνέγερ­
σις μεγάλου εργοστασίου παρασκευής μιγμάτων υψηλής
θρεπτικής ίκανότητος ζωοτροφών .
»Τό νέον δμως διά τό 1959 καί σοβαρόν μέτρον ε{ναι
δτι θά επιδιωχθή ή δι, επιδοτήσεως βελτίωσις των φυσι­
κών βοσκοτόπων τής χώρας καί θά τεθοϋν αί βάσεις σοβα­
ρωτέρου εν προκειμένφ προγράμματος, διά τοϋ δποίου
σκοπείται ή άναγέννησις τοϋ τομέως τής παραγωγικής
κτηνοτροφίας καί ή μεταβολή του είς ενεργόν πλουτοπαρα­
γωγική ν πηγήν τής χώρας.
»Έξ άλλου θά επιδιωχθή ή βελτίωσις τών συνθηκών
διαιτήσεως τών ζώων. Ώς μέσα θά χρησιμοποιηθοϋν κυ­
ρίως πιστωτικά τοιαϋτα χορηγηθησόμενα υπό τής ΑΤΕ καί
αί επιδοτήσεις .
»Βεβαίως, θά συνεχισθή ή επιδιωκομένη βελτίωσις τής
γενεάς των ζώων διά τής άρσεως τής ελαττωματικής άνα­
παραγωγής, διά τής επεκτάσεως τής τεχνητής γονιμοποιή­
σεως, διά τής οργανώσεως προτύπων εκτροφών καί εκθέ­
σεων ελέγχου άποδόσεων, διά τής επιλογής καί προμη­
θείας καταλλήλων ζώων καί καταπολεμήσεως τών ζωονό­
σων κ.λ . π .
»Τέλος, θά συμπληρωθοϋν τ' άναγκαία μέσα διά τήν κα­
λήν λειτουργίαν τών κτηνογροφικών σταθμών τής χώρας .
»Δι' δ , τι άφορα εiς τήν υποδοχήν καί άξιοποίησιν τής
ζωοκομικής παραγωγής, θά άνεγερθοϋν, συμπράξει Α ΤΕ
καί ενδιαφερομένων, τά μεγάλα εργοστιiσια γάλακτος
Θεσσαλίας καί Λαμίας, καθώς καί χρηματοδοτήσει τής
Α ΤΕ τυροκομεία καί γαλακτοκομεία μέσου καί μικροϋ
(χωρικοϋ) τύπου.
»Διά τήν προστασίαν τοϋ ζωικοϋ μας κεφαλαίου θ' άρ­
χίση ή λειτουργία 7 νέων υπό κατασκευήν άγροτικών κτη­
νιατρείων καί ή άνέγερσις έτέρων 31 τοιούτων. 'Επίσης θά
άρχίση λειτουργοϋν τό προσφάτως άποπερατωθέν εργαστή­
ριον άφθώδους πυρετοϋ καί 6 νέα κτηνιατρεία ίδρυμάτων .
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
1959 385
Γ' nΕργα υποδομής
»'Επί σκοπφ εξασφαλίσεως σταθερωτέρων βάσεων
άναπτύξεως τής γεωργικής παραγωγής καί προαγωγής τής
άποδοτικότητος τής άγροτικής μας οΙκονομίας προβλέπε­
ται εντατική ή δραστηριότης κατά τό 1959 τών υπηρεσιών:
»α . Μηχανικής καλλιεργείας .
»β. 'Εγγειοβελτιωτικών !\ργων .
»γ. 'Υδραυλικών κατασκευών καί γεωτρύσεων.
»δ. Τοπογραφήσεως καί άναδασμοϋ.
»Οϋτω !\χει προγραμματισθή ή ίσοπέδωσις σημαντικών
εκτάσεων είς τά άρδευτικά δίκτυα, ή διάδοσις τοϋ συστή­
ματος τεχνητής βροχής, αί άναβαθμιδώσεις είς επικλινείς
περιοχάς καί άλλα συναφή !\ργα άξιοποιήσεως εδαφών.
'Επίσης, ή άποπεράτωσις καί ή εναρξις τής άξιοποιήσεως
(άποδόσεως εiς τήν καλλιέργειαν) τών άρδευτικών καί συ ­
ναφών εγγειοβελτιωτικών !\ργων. τέλος, ή εντασις τοϋ
ρυθμοϋ των γεωτρύσεων πρός διεύρυνσιν των δυνατοτήτων
χρήσεως τοϋ νεροϋ δι' άρδεύσεις.
»Διά τήν πραγματοποίησιν τών άνωτέρω σκοπών !\χει
προγραμματισθή διά τό 1959 ή άνανέωσις καί ή συμπλή­
ρωσις εiς εuρυτάτην κλίμακα τοϋ μηχανικοϋ εξοπλισμοϋ
τοϋ υπουργείου Γεωργίας καί ή ενθάρρυνσις τής εγχωρίου
παραγωγής γεωργικών μηχανημάτων.
»'Εξ άλλου θά συνεχισθοϋν αί τοπογραφικαί εργασία ι
επί σκοπφ διευκολύνσεως καί επισπεύσεως τής δριστικής
διανομής τών κλήρων καί δ άναδασμός, διά τοϋ όποίου
επιτυγχάνεται ή άναδιοργάνω~ις τής οίκονομίας των χω­
ρίων καί ή δημιουργία προϋποθέσεων αuξήσεως τής άπο­
δοτικότητος καί τής βιωσιμότητας τών μικρών καί μεσαί­
ων γεωργικών εκμεταλλεύσεων .
Δ' 'Οργάνωσις καί προστασία τής γεωργικής παραγωγής
»'Εμελετήθηκαν καί θά εφαρμοσθώσιν κατά τό 1959
μέτρα άπλουστεύσεως τής διαδικασίας άποκαταστάσεως
καί χορηγήσεως τών κλήρων είς τούς δικαιούχους άγρότας
ώστε νά λήξη τό ταχύτερον εκκρεμότης διατηρηθείσα επί
δεκάδας ετών.
»Θά συνεχισθή καί ενταθή είς τι να σημεία τό πρόγραμ­
μα επαναποικισμοϋ παραμεθορίων περιοχών.
»'Ομοίως ή άποκατάστασις άκτημόνων κτηνοτρόφων.
»Ή 'Αγροτική Πίστις θά !\χη νά επιτελέση κατά τό
1959 εuρύτερον !\ργον . 'Ήδη !\χει άναγγελθή δτι τό πρό­
γραμμα χορηγήσεως μεσομακροπροθέσμων βελτιωτικών
δανείων θά εξιχθή μέχρι 1.000.000.000 δρχ . εναντι
700.000.000 τοϋ προηγουμένου !\τους.
»Κατά τό 1959 θά πραγματοποιηθή ή υπό τοϋ τελευ­
ταίως ψηφισθέντος είδικοϋ νόμου άναμόρφωσις τοϋ 'Ορ­
γανισμοϋ τής 'Αγροτικής Τραπέζης. Διά τοϋ μέτρου τού­
του ή άγροτική πίστις θά πλησιάση ετι περισσότερον πρός
τόν άγρότην καί θά καταστή διά τοϋτον εuχερέστερον καί
εuθηνότερον μέσον προαγωγής τής οικονομίας του .
»'Εξ άλλου θά είσαχθοϋν πρός ψήφισιν μέτρα βελτιώ­
σεως τών συνθηκών ίδρύσεως καί λειτουργίας τών Γεωργι­
κών Συνεταιρισμών, εξυγιάνσεως καί τονώσεως τών μέσων
καί τοϋ κύρους τούτων, είς τρόπον ώστε αί οίκονομικαί
οργανώσεις τών παραγωγών νά δυνηθοϋν νά συμβάλουν
άποτελεσματικώτερον εiς τήν εκτέλεσιν τοϋ γεωργικοϋ
προγράμματος τής χώρας .
386 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ
»'Η προστασία τών τιμών των γεωργικών προϊόντων,
μέ κατεύθυνσιν κυρίως τήν στήριξιν του είσοδήματος των
μικρών παραγωγών, θά συνεχισθή τηρουμένης πάντοτε τής
γραμμής δπως μή δημιουργοuνται δυσχέρειαι διά τήν έξα­
γωγήν τών προϊόντων ή άδικαιολόγητοι έπιβαρύνσεις τής
έθνικής οίκονομίας .
»Διq τά σιτηρά ίδιαιτέρως εχει ήδη προγραμματισθή ή
κατά τό 1959 συγκέντρωσις μέχρι 400.000 τόνων, κυρίως έκ
μικρών παραγωγών καί ή κατάργησις τών διαφόρων καί
προνομιακών τιμών, αίτινες ώδήγησαν πάντοτε είς καταδο­
λιεύσεις είς βάρος του δημοσίου καί του εργου τής σιτο­
προστασίας.
>>'Επίσης έπιδιώκεται ή άπόκτησις καί άλλων μέσων
άποθηκεύσεως καί διαχειρίσεως των σιτηρών ώς εΙναι τά
silos των μεγάλων λιμένων, ή συμπλήρωσις του μηχανι­
κοί) έξοπλισμοu των άποθηκών κ.λ.π., έπί σκοπφ μειώσεως
του κόστους.
Ε' Χαρακτηριστικά γνωρίσματα του γεωργικοu
προγράμματος 1959
>>'Ως προκύπτει έκ τών άνωτέρω, τά κύρια χαρακτηρι­
στικά γνωρίσματα του γεωργικοί) προγpάμματος διά τό
ετος 1959 ε{ναι τά έξής:
»α. ·Η άναδιάρθρωσις των καλλιεργιών κυρίως είς τόν
τομέα τών άροτραίων τοιούτων.
»β. Ή εντασις τής προσπαθείας διά τήν άνασύνταξιν
καί άνάπτυξιν τής παραγωγής όπωρών καί λαχανικών.
»γ. 'Η εναρξις τής συστηματικής άξιοποιήσεως τών
έκτελεσθέντων καί έκτελουμένων μεγάλων έγγειοβελτιω­
τικών εργων καί ή περαιτέρω αϋξησις των άρδευομένων
έκτάσεων.
»δ. ·Η αϋξησις τής παραγωγικότητος καί του δυναμι­
κοί) έν γένει τής κτηνοτροφίας .
»'Έτερον δμως χαρακτηριστικόν, ίσως τό σοβαρώτε­
ρον δλων, εΙναι τό δτι κατά τό 1959 θά δοθή ίδιαιτέρα
εμφασις είς τήν άναζωογόνησιν, άνασύνταξιν καί άνάπτυ­
ξιν τής όρεινής καί ήμιορεινής οίκονομίας, ήτοι του το­
μέως έκείνου δστις μέχρι τοuδε εΙχεν παραμεληθfί.
ΣΓ Ό τομεύς τής όρεινής καί ήμιορεινής οίκονομίας
>>Τά ληφθησόμενα είς τόν τομέα τοuτον μέτρα άποβλέ­
πουν άμέσως μέν είς τήν συγκράτησιν του άθρόως διαρρέ­
οντος πληθυσμοu, μακροπροθέσμως δέ είς τήν άνάπτυξιν
των πλουτοπαραγωγικών πηγών τοu χώρου. ΕΙ ναι άναγκαί­
ον δμως έξ άρχής νά τονισθή δτι μέ 'tήν εννοιαν τής όρει­
νής οίκονομίας ταυτίζονται καί άπό άπόψεις άντικειμενι­
κών στοιχείων καί άπό άπόψεως οίκονομικής καταστάσεως
του πληθύσμοu, α{ νήσοι μας (πλήν τής μεγαλονήσου Κρή­
της, τής Εύβοίας καί πολύ μικρών άλλων έξαιρέσεων) .
»'Όθεν, συνολικώς είς τήν περιοχήν τής καλουμένης
όρεινής καί ήμιορεινής οίκονομίας καταλέγονται έκτάσεις
άνερχόμεναι είς 90.000.000 στρέμματα, έκ των δποίων
32.000.000 είς τήν κατ' έξοχήν όρεινήν καί 58.000.000
στρέμματα είς τήν ήμιορεινήν. Έκ των έκτάσεων τούτων
καλλιεργοuνται γεωργικώς άντιστοίχως 6.000.000 καί
10.000.000 στρέμματα, καλύπτονται ύπό δασών 24.000.000
στρέμματα (άνά δώδεκα περίπου έκατ. είς έκάστην των δύο
ζωνών) καί ή ύπόλοιπος έπιφάνεια άποτελεί φυσικούς βο­
σκοτόπους η έντελώς άχρησιμοποίητον ή άχρηστον γήν.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»Είς τήν περιοχήν ταύτην διαβιοί πληθυσμός γύρω τών
3.000.000 άτόμων κατά τό σύνολον σχεδόν άγροτικός. 'Εκ
του πληθυσμοί) τούτου 700.000 τουλάχιστον άτομα ή
150.000 οίκογένειαι ζοuν είς τήν κατ' έξοχήν όρεινήν ζώ­
νην (άνω του ύψομέτρου 700) καί 2.300.000 άτομα ή 500.000
οίκογένειαι είς τήν ήμιορεινήν, ώς γνωστόν δέ τό είσόδη­
μα τών πληθυσμών τής όρεινής ζώνης καί ένίων νήσων
εΙναι τό χαμηλότερον πάσης άλλης κατηγορίας του άγρο­
τικοu πληθίισμοu, ήτοι ούχί άνώτερον των 5.000 δρχ. έτη­
σίως. 'Ακολουθεί τό είσόδημα τών πληθυσμών τής ήμιο­
ρεινής ζώνης φθάνον μέχρις 8.000 δρχ. καί εύρισκόμενον
καί τοuτο είς πολύ μεγάλην άπόστασιν πρός τά κάτω άπό
τό παραδεκτόν δριον συντηρήσεως μιας οίκογενείας, το­
ποθετούμενον είς τό έπίπεδον τών 20.000 δρχ. καί άπό τό
είσόδημα τών πεδινών τό δποίον είς πολλάς περιπτώσεις
εΙναι πολύ άνώτερον.
»ΕΙ ναι γνωστόν άκόμη δτι αί έκπολιτιστικαί συνθήκαι,
ύφ' liς διατελεί δ πληθυσμός τής περιοχής, ίδί11 τής όρει­
νής, εΙναι αί δυσμενέστεραι έν τij χώρ11 μας.
>>Τό ύπουργείον Γεωργίας μελετά γενικώτερον τό πρό­
βλημα τής όρεινής οίκονομίας καί έντός του 1959 έλπίζει
νά παρουσιάση μακρόπνοον καί δλοκληρωμένον πρό­
γραμμα άντιμετωπίσεώς του . 'Ιδιαιτέρως άποβλέπει είς
τήν πείραν, ijτις θά έπιτευχθή διά του προγραμματισμένου
ήδη εργου μελέτης των φυσικών καί τεχνικών δεδομένων
καί άνασυντάξεως του δυναμικοu τής άγροτικής οίκονο­
μίας είς 7 έπιλεγείσας ήδη λεκάνας άπορροής διά τής
έφαρμογής είς έκάστην τούτων δλοκληρωμένου ύδρογο­
νομικοu προγράμματος. 'Εν τούτοις, εύθύς άμέσως θά λη­
φθοuν ώρισμένα μέτρα, τά όποία θεωροuνται έπειγούσης
άνάγκης καί πραγματοποιήσιμα καί τά όποία άφ' ένός
συγκρατοuν τήν κατάστασιν καί τήν βελτιώνουν έν τφ μέ­
τρφ του δυνατοu καί άφ' έτέρου δύνανται ν' άποτελέσουν
τήν άφετηρίαν έκτελέσεως του μακροπνόου προγράμματος.
»Κύριοι συντελεσταί παραγωγής έν τij κατ' έξοχήν
όρεινij περιοχij, τό γε νυν εχον, εΙ ναι τά δάση καί ή κτηνο ­
γροφία. 'Η γεωργία έμφανίζεται κυρίως είς τήν ήμιορει­
νήν ζώνην καί εΙναι δπωσδήποτε χαμηλής άποδοτικότη­
τος. Είς τό μέλλον θά έπιδιωχθή δπως άναπτυχθfί ή δεν­
δροκαλλιέργεια καί άλλοι δευτερεύοντες κλάδοι γεωργι­
κής παραγωγής. Χρήσιμον εΙναι είς τό σημείον τοuτο νά
γίνη μνεία τής παραλλήλως καί άνεξαρτήτως καταβαλλομέ­
νης προσπαθείας άναπτύξεως του τουρισμοu, ίδίq είς τόν
χώρον τής κατ' έξοχήν όρεινής καί τής νησιωτικής περιο­
χής τής χώρας.
>> ΉΕν πάστι περιπτώσει δέον νά ύπομνησθή μέ πάσαν
είλικρίνειαν δτι τά εργα είς τήν όρεινήν γενικώς καί ίδίq
είς τήν κατ' έξοχήν όρεινήν περιοχήν δέν ίκανοποιοuν
άπολύτως, έξεταζόμενα μέ τό κριτήριον τής άποδοτικότη­
τος τό δποίον άποτελεί τήν κυβερνητικήν γραμμήν . Τού­
ναντίον πολλά τούτων εΙναι μικράς καί άλλα πολύ βραδεί­
ας άποδόσεως καί επομένως δέν καλύπτουν τό αίτημα τής
ύψηλοτέρας καί ταχυτέρας δυνατής αύξήσεως του έθνικοu
είσοδήματος.
>>'Εν τούτοις, τά εργα ταuτα παρουσιάζουν εντονον άφ'
ένός μέν τόν χαρακτήρα τής κοινωνικής άναγκαιότητος,
άφ' έτέρου δέ τήν όφειλομένην ύποχρέωσιν εναντι των
μελλοντικών γενεών διά τήν προστασίαν καί συντήρησιν
των πηγών του έθνικου πλούτου άπό τήν διηνεκή φθοράν
 ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1959 387

εκ διαβρώσεων, άποπλύσεων καί λοιπών καταστροφών. γασιων ή κυριωτέρα νέα επιδίωξις τή ς δασικής πολιτικής
Συνεπείq των δύο τούτων σοβαρών λόγων τό υπουργείον κατά τό ι959 θά είναι ή άνάληψις ύπό των δασικών ύπηρε­
Γεωργίας επροχώρησεν είς τήν , μελέτην του προβλήματος σιων τής εκμεταλλεύσεως των δασών τής άμυντικής ζώνης
i!(αί είς τήν κατάρτισιν σχεδίων άντιμετωπίσεώς του, ώς των παραμεθορίων περιοχών, εκτάσεως 1.000.000 στρεμμά­
κατωτέρω εκτίθεται . των . Είς τοuτο κατέληξαν λίαν μακραί καί κοπιώδεις συ­
νεννοήσεις, διεξαχθείσαι κατά τά ι958 καί όδηγήσασαι είς
α . Γενικά μέτρα τήν άνωτέρω λύσιν.
» ' Εξ c'iλλου θά έπεκταθή ή κρατική έκμετάλλευσις δα­
»ι. Δρόμοι . 'Ιδιαιτέρως σοβαρόν καί βασικόν πρόβλη­
σων (πρότυπος δασοπονία) καί είς ετερα δάση (' Αρακύν­
μα τής περιοχής είναι τό πρόβλημα τής συγκοινωνίας .
θου, Μεσολογγίου, Εύρυτανίας καί Παρνασίδος). Διά ταύ­
'Υφίσταται άνάγκη διανοίξεως δρόμων εθνικών , επαρχια­
της θά δοθή περαιτέρω εργασία καί πρόσοδος είς δασικούς
κών, χωρικών καί άγροτικrον . Οί δρόμοι είναι άναγκαίοι
πληθυσμούς.
τόσον διά λόγους εκπολιτιστικούς-κοινωνικούς δσον καί
» ~ Εχει προγραμματισθή διά τό ι959 ή συμπλήρωσις
διά λόγους καθαρώς οίκονομικούς , ijτοι διά τήν εύχερή
του φυλακτικοu προσωπικοί) των δασών (τά όποία λεηλα­
μεταφοράν καί διάθεσιν των προϊόντων τής τοπικής παρα­
τοuνται καί καταστρέφονται είς εύρεiαν κλίμακα λόγω ελ­
γωγής καί διά τόν εφοδιασμόν του χώρου διά των άνα­
λιποuς φυλάξεώς των) καθώς καί του μηχανικοu έξοπλι­
γκαιούντων εκεί είδrον (τροφίμων, λιπασμάτων , κτηνοτρο­
σμοu των δασικών ύπηρεσιων δι , εργα διανοίξεως όδrον
, φι κών εφοδίων κ.λ.π . ).
κ.λ.π .
»Είς τήν κατασκευήν των δρόμων θά ζητηθή δπως συμ­
»Θά συνεχισθοuν καί θά ένταθοuν κατά τό δυνατόν τά
βάλλουν δλαι αί κρατικαί άρμοδιότητες καί δυνάμεις
συνήθη εργα ένισχύσεως τής δασικής οίκονομίας ώς αί
(στρατός, κρατικαί μηχανικαί ύπηρεσίαι κ.λ.π.). Τό υ­
άναδασώσεις καί αί διευθετήσεις δασικών λεκανών καί
πουργείον Γεωργίας θά επιδιώξη νά κινητοποιηθοuν καί
χειμάρρων, έπί σκοπφ περιορισμοu των διαβρώσεων καί
~ ;χ ρησιμοποιηθοuν δλα τά διαθέσιμα μέσα καί νά συντονι­
πλημμυρών είς χαμηλότερα . Μόνον διά τάς εργασίας ταύ­
σθοuν αί επί μέρους προσπάθειαι, πρός διευκόλυνσιν δέ
τας προβλέπεται νά διατεθοuν κατά τό ι959 ύπέρ τά
του εργου θά ζητήση πιστώσεις διά νά έτοιμασθοuν μελέ­
50.000.000 δρχ . Πέραν τούτων νά έπιδιωχθή βελτίωσις βο­
ται - διανοίξεως καί κατασκευής τοιούτων δρόμων οοστε,
σκοτόπων τής δασικής ζώνης, ταξινόμησις καί έκλογή
έξασφαλιζομένων καί των άπαιτουμένων χρηματικών μέ­
γαιών διατεθησομένων διά γεωργικούς σκοπούς κ.λ.π.
σων, νά λάβη ή κατασκευή τόν ταχύτερον δυνατόν ρυθμόν.
»Είς άνωτέρω προβλέψεις δέν περιλαμβάνονται τά εργα
»Τά άνωτέρω δέν άφοροuν είς τούς καθαρώς δασικούς
άναπτύξεως τής όρεινής ζώνης 'Ηπείρου, διά τήν όΠοίαν,
δρόμους, διά τήν κατασκευήν των όποίων εχει άρμοδιότη­
ώς γνωστόν, εχει καταρτισθή καί έξαγγελθή είδικόν πρό­
τα τό ύπουργείον Γεωργίας καί τό όποίον κατ' ετος κατα­
γραμμα.
σκευάζει τοιούτ ους καί θά κατασκευάση κατά τό ι959 νέα
»2. Κτηνοτροφία . Τά δσα άλλαχοu έλέχθησαν περί έπι­
200 χ ι λιόμετρα .
δοτήσεως ίσχύουν ίδιαζόντως έπί τής κτηνοτροφίας των
»2. Μικρά εργα καί έπιδοτήσεις . 'Υφίσταται ijδη καί
όρεινrον. Είναι τόσον χαμηλόν τό είσόδημα των κτηνοτρό­
εκτελείται άπό ετων διά των νομαρχιών εύρύτατον πρό­
φων τής περιοχής (πλημμελής διατροφή των ζώων, πλημ­
γραμμα μικρών κοινωφελών εργων, κατά τό πλείστον γε­
μελέστεραι συνθήκαι συντηρήσεως τούτων, δυσχέρειαι
ωργικών, έπιδοτουμένων καί μή .
διαθέσεως των προϊόντων, ύψηλόν κόστος κ.λ.π.), ωστε οί
»Τό ύπουργείον Γεωργίας εκτιμά τήν ώφελιμότητα των
κτηνοτρόφοι δέν άποφασίζουν εύχερrος νά δανεισθοuν διά
εργων τούτων καί τόν τρόπον εκτελέσεώς των καί θά συν­
νά πραγματοποιήσουν βελτιώσεις είς τούς στάβλους των
τρέξη είς τό νά συνεχισθοuν ταuτα καί νά έπεκταθοuν.
κ.λ.π . Τά δάνεια πρός τούτους πρέπει νά είναι περισσότε­
Θεωρεί δμως διά τάς περιστάσεις άναγκαίον καί θά επιδιώ­
ρον μακροπρόθεσμα καί ή έπιβάρυνσις εκ τόκων δσον τό
ξη έπί του ζητήματος τούτου :
δυνατόν χαμηλοτέρα.
α. 'Όπως καθορισθή εξ άρχής καί σαφώς τό τμήμα των
»Τό ύπουργείον Γεωργίας έπρογραμμάτισεν διά τό ι959
διατιθεμένων διά τοιαuτα εργα κεφαλαίων, τό όποίον θά
βελτιωτικάς κατασκευάς είς ι.ΟΟΟ κοινότητας (ύποδειγμα­
διατεθή δι , εργα είς τήν όρεινήν γενικώς περιοχήν καί
τικοί στάβλοι, άτομικά silos, ποιμνιοστάσια, κοπροσωροί
δπως τό μέρος τοuτο νά είναι δσον τ ό δυνατόν μεγαλύτε­
κ.λ.π . ) ώς δείκτας έπί σοβαρ~ έπιδοτήσει.
ρον .
»Τό ύπουργείον 'εχει πεισθή δτι άκόμη καί αί τρέχουσα ι
»β . 'Όπως έπιδοτοuνται τά γεωργικής φύσεως τοιαuτα
δαπάναι διατροφής των ζώων, σποράς κτηνοτροφικών φυ­
εργα , τά έκτελούμενα ε ίς τήν όρεινήν περιοχήν μέ σοβα­
τών, ζωοφαρμάκων κ.λ.π. πρέπει νά επιδοτοuνται καί θά
ρώτερον ποσοστόν.
λάβη σχετικήν πρόνοιαν .
>> ' Εξ c'iλλου, λαμβανομένου ύπ ' όψιν τοu λίαν χαμηλοu
»Θά καταβληθή επίσης προσπάθεια άποκτήσεως καί νέ­
επιπέδου των εισοδημάτων είς τήν όρεινήν ζώνην, τό σύ­
ων υποδειγματικών τυροκομείων έν τΌ περιοχt'ί, εξ εκείνων
στημα των επιδοτήσεων κρίνεται επιβεβλημένον δπως
dτινα ίδρύονται χρηματοδοτήσει τής Α ΤΕ.
έπεκταθή καί είς τά άτομ ικά η όμαδικά δάνεια δι , εργα
»τέλος, τό σοβαρώτερον παντός c'iλλου θέμα, τής βελ­
βελτιωτικά, έν συνδυασμψ καί πρός c'iλλας βελτιώσεις, περί
τιώσεως των φυσικών βοσκοτόπων, θ ' άντιμετωπισθή κατά
ών κατωτέρω.
τό 1959, ώς ελέχθη ijδη, άφ' ένός μέν διά τής διά νομοθετι­

β. Είδικά μέτρα κατά κλάδους παραγωγής κοί) μέτρου όργανώσεως καί διευκολύνσεώς του, άφ • έτέ­
ρου δέ διά τής διά σοβαρaς έπιδοτήσεως ύποστηρίξεώς
»ι . Δάση καί δασική οίκονομία . Πλήν των συνήθων έρ- του.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

388 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑpτΗΤΗ
»'Εξ άλλου κατά τό 1959 θά έπιδιωχθή ή εις ώρισμένας
περιοχάς (έλατοφύτους κ.λ.π.) άντικατάστασις τής ποιμε­
νικής αίγός, ήτις όλίγον ώφελεί τόν κτηνοτρόφον καί πολύ
βλάπτει τό δάσος, δι' οικοσίτων αιγων ή έκλεκτών προβά­
των μεγαλυτέρας άποδόσεως, έν συνδυασμφ πάντοτε καί
πρός ετερα βελτιωτικά μέσα (στάβλων, μέσων διατροφής
κ.λ.π.).
»3. Γεωργία. Αί καλλιέργειαι είς δλην τήν περιοχήν
ε{ναι περιωρισμέναι καί άποβλέπουν κυρίως εις τήν έξα­
σφάλισιν των μέσων διατροφής τής οίκογενείας. Καί τό
έλάχιστον τουτο δμως δέν έπιτυγχάνεται , διότι πλήν τής
μικράς γονιμότητος των έδαφών, οί καλλιεργηταί τής πε­
ριοχής, κατά κανόνα σχεδόν μικράς οίκονομικής άντοχής ,
δέν άποφασίζουν νά χρεωθουν είς τήν Τράπεζαν, διά νά
προμηθευθουν καί χρησιμοποιήσουν τούς άκριβούς καί
έκλεκτούς σπόρους υψηλής άποδόσεως, οuτε σχεδόν καί
λιπάσματα ή γεωργικά φάρμακα.
>>Τό υπουργείον άντιμετωπίζει τήν έπέκτασιν τών έπι­
δοτήσεων έπί σκοπφ διαδόσεως καί χρήσεως των έκλε­
κτών σπόρων, των λιπασμάτων καί γεωργικών φαρμάκων.
'Επίσης τήν επιδότησιν έργασιών εγκαταστάσεως όπωρό­
νων, συμπεριλαμβανομένης καί τής προμηθείας δενδρυλί­
ων .
»τέλος, τήν δι' έπιδοτήσεων συνήθως λίαν δαπανηράν
διαρρύθμισιν όρεινών, έπικλινών ή καί βραχωδών έδαφών
(ήδη άσκεπων ή θαμνοσκεπών, δτε θά προστεθή καί ή έρ­
γασία τής άποθαμνώσεως) πρός έπέκτασιν τής δενδροκαλ"
λιεργείας ή άλλων προσφόρων καλλιεργειών (ίδίq. δπου
υπάρχει νερολαχανοκήπων καί ποτιστικών κτηνοτροφι­
κών) καί τήν έγκατάστασιν σπορείων καί τζακιών διά πρώ­
ιμον παραγωγήν φυτών λαχανικών εις 500 τουλάχιστον
περιπτώσεις, ώς δείκτας μέ έπιδότησιν .
γ. Δανεισμός, έπιδότησις καί έξόφλησις
»Πάσα προσπάθεια δι' άνάπτυξιν είς τήν όρεινήν καί
ήμιορεινήν περιοχήν διά νά έπιτύχη εχει ιδιαιτέραν άνάγ ­
κην υποστηρίξεως δι, έπιδοτήσεως καί διά δανεισμου (έκ
των Νομαρχιακών Ταμείων διά γενικά εργα, έκ τής Α ΤΕ
δι ' άτομικά ή καί δι' δμαδικά κ.λ.π.). 'Επί τίj βάσει τής
διαπιστώσεως ταύτης τό υπουργείον Γεωργίας εχει καταλή­
ξει είς τό δτι τά δάνε ια ι'iτινα έκ τραπεζιτικών ή κρατικών
κεφαλαίων διατίθενται δι, εργα γενικά ή δμαδικά ή καί
άτομικά έν τίj περιοχίj, δέον νά χορηγουνται υπό τούς έξή ς
δ ρους :
»α . Νά ε{ναι μεσοπρόθεσμα (όλίγων έτησίων δόσεων)
έφ' δσον έπιδοτουνται.
»β. ' Εάν δέν έπιδοτουνται νά ε{ναι μακροπρόθεσμα
(περισσοτέρων έτησίων δόσεων) καί νά έπιδοτήται δ τό­
κος των .
δ. 'Εξηλεκτρισμός
>>·Η διάδοσις του ήλεκτρισμου εις τήν όρεινήν καί
ήμιορεινήν ϋπαιθρον πρόκειται κυρίως νά έξυπηρετήση
τήν άνάπτυξιν του τουρισμου καί έκπολιτιστικάς έν γένει
άνάγκας. 'Εξαιρέσει τής λειτουργίας των ξυλοπριστηρίων
δέν ύφίσταται έτέρα σοβαρά άνάγκη χρήσεως του ήλε­
κτρικου ρεύματος δι ' οικονομικούς σκοπούς. Είς τίνας πε­
ριοχάς τό ζήτημα τής κινήσεως δι, άντλησιν ϋδατος εχει
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
άντιμετωπισθή διά τής χρήσεως τής δυνάμεως του άνέμου
(δροπέδιον Λασηθίου κ.λ.π.).
»'Εν τούτοις, δέον νά σημειωθή δτι εις πλείστας περι­
πτώσεις έν τίj κατ' έξοχή ν όρεινίj περιοχίj ή παραγωγή έπί
τόπου εύθηνου ήλεκτρικου ρεύματος ε{ναι δυνατή διά τής
χρήσεως ύδατοπτώσεων.
ε . 'Αγροτική οικοκυρική καί οικοτεχνία
»Προβλέπεται ή άνάπτυξις προγράμματος, τό δποίον θ'
άποβλέπη άφ' ένός μένεις τήν βελ τίωσιν του νοικοκυριου
(ρουχισμός, οικόσιτα ζώα, άποταμίευσις τροφίμων, μέσα
υγιεινής καί καθαριότητος κ .λ. π . ) καί άφ' έτέρου είς τήν
άνάπτυξιν τής άπασχολήσεως καί του εισοδήματος τής
άγροτικής οίκογενείας τής περιοχής, άποδεδειγμένως μέ­
χρι τουδε υποαπασχολουμένης. Είς τό τελευταίον τουτο
δύναται νά συμβάλλη καί δ νεοσύστατος 'Οργανισμός · Ελ­
ληνικής Χειροτεχνίας.
'Αναγκαία διά τήν έκτέλεσιν του προγράμματος 1959 μέσα
»1. Προσωπικόν. Τό υπουργείον Γεωργίας έτοιμάζει
καί θά υποβάλη ταχέως πρός ψήφισιν νέον όργανισμόν
των υπηρεσιών του. Διά του νέου τούτου όργανισμου, τυχό­
ντος ήδη του ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος του κ. προέδρου
τής Κυβερνήσεως, θά καταβληθή προσπάθεια, ίνα δ μηχα­
νισμός των υπηρεσιών του υπουργείου γίνη άποδοτικώτε­
ρος, θά εφαρμοσθώσιν δέ αί άρχαί τής άποκεντρώσεως,
τής ταχείας έξυπηρετήσεως των πολιτών καί τής τοποθετή­
σεως των τεχνικών πλησιέστερα πρός τόν άγροτικόν πλη­
θυσμόν.
»'Έτερον μέτρον, είς δ προέρχεται τό υπουργείον καί
τό δποίον κυρίως θά έκτελεσθή κατά τό 1959 ε{ναι ή προ­
γραμματισθείσα ήδη μετάκλησις είδικών έκ του έξωτερι­
κου πρός μελέτην σοβαρών θεμάτων τής άγροτικής οικο­
νομίας μας καί όργάνωσιν καί συστηματοποίησιν των
προσπαθειών τών υπηρεσιών μας. Oi μετακληθέντες ειδι­
κοί ε{ναι ε{ς έπί τής ταξινομήσεως γαιών, δύο έδαφολόγοι,
έξ ών εΙς ειδικός έπί άρδεύσεων καί στραγγίσεων καί ετε­
ρος έπί τής λιπασματολογίας, εΙς έπί των συστημάτων τε­
χνητής βροχής, εΙς έπί τής βελτιώσεως των φυσικών βο­
σκών, εΙς έπί τής ψυκτικής άλύσεως καί εΙς έπί των χυμών
φρούτων .
>>Τό υπουργείον εχει διαπιστώσει σοβαρά κενά είς τινας
κλάδους τής γεωργικής διοικήσεως τής χώρας. Συνεπείq.
τής υπάρξεως των κενών τούτων άλλαχου μέν εΙναι άνε­
παρκής ή καθοδήγησις του γεωργικου πληθυσμου καί ή
θεραπεία των άναγκων τής παραγωγής, άλλαχου δέ δέν
διεξάγονται μέ τόν πρέποντα ρυθμόν αί εκμεταλλεύσεις του
Δημοσίου ή τίθεται εν κινδύνφ δ έθνικός πλουτος. Τό
υπουργείον, καίτοι συμμερίζεται πλήρως τήν άποψιν περί
τής άνάγκης, δπως α{ κρατικαί δαπάναι περιορίζωνται
δσον εΙναι δυνατόν, εΙναι έν τούτοις υποχρεωμένον, χάριν
του καλώς νοουμένου συμφέροντος του Δημοσίου, νά ζητή­
ση διά τό 1959 τήν αuξησιν του άριθμου του προσωπικου
του δι' ώρισμένους κλάδους καί συγκεκριμένως:
»α. Τήν αuξησιν του ,άριθμου τών κτηνιάτρων, διότι ή
χώρα μας υστερεί καταπληκτικώς άπό τής πλευράς ταύτης
καί ευρίσκεται έν σοβαρφ κινδύνφ ή άσφάλεια του ζωικου
μας κεφαλαίου .
 ΓΕΩΡΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ 1959 389

»β . Τήν αuξησιν του κατωτέρου δασικ:οu προσωπικ:οu

(δασοφυλάκω ν) επί τφ σκ:οπφ δπως φυλάσσεται επαρκ: έ­ Κατηγορίαι δανε ίων Καλ j κ:όν ετος Καλ j κ:όν ετος
στερον δ δασικός πλοuτος τής χώρας δστις καταληστεύε­ 1957/ 58 1958/ 59
ται άπό τούς λαθροϋλοτόμους κ:.λ.π. Πραγματοποι η- προβλεπόμενα
»γ. Τήν πρόσληψιν νέων γεωπόνων γεωργικών εφαρμο­ θέντα
γών κ:αί εi δυνατόν κ:αί άλλου άριθμοu νέων γεωπόνων, οί
Βραχυπρόθεσμα
δποίοι νά τοποθετηθοuν εiς μικρά χωρικά κέντρα πρός
Καλιεργητικ:ά 2.689.361.000 3.100.000.000
κ:αθοδήγησιν τών γεωργών .
Δάνεια ε π' . ενεχύρφ 865.828.000 1.020.000.000
»δ. Τήν πρόσληψιν νέων ύπαλλήλων άγροτικ:ής οiκ:ια­
Χρηματοδοτήσεις Γεωργ .
κ:ής οiκ:ονομίας πρός πύκ:νωσιν του συναφοuς δικτύου κα­
Συνετ . ' Οργανώσεων 1.177.705.000 1.400.000.000
θοδηγήσεως τών άγροτικ:ών οiκ:ογενειών επί θεμάτων οi­
κ:ονομικ:οu κ:αί έκ:πολιτιστικ:οu ενδιαφέροντος. Σύνολον 4. 732.894.000 5.520.000.000
»ε. Τήν πρόσληψιν τοπογράφων, επί σκ:οπφ επισπεύ­
σεως τών δριστικ:ών διανομών εiς τούς κληρούχους πρό­ 'Ημερολ / κ:όν · Ημερολ / κ:όν
σφυγας, άκ:τήμονας κ:.λ.π . κ:αί ταχυτέρας δυνατής άρσεως ετος 1958 ετος 1959

έκ:κ:ρεμότητος χρονιζούσης επί πολλάς δεκαετίας. Πρόγραμμα Πρόγραμμα

»στ . Τήν πρόσληψιν μικ:ροu άριθμοu νέων επιστημόνων

διά τήν επάνδρωσιν τών ίδρυμάτων ερεύνης του ύπουρ­
γείου .
»Τέλος, τό ύπουργείον Γεωργίας θά εντείνη κατά τό
1959 τάς προσπαθείας του διά τήν εξειδίκ: ευσι ν του προσω­
πικοί) εiς τούς διαφόρους κλάδους τής παραγωγής άλλά κ:αί
τής διαχειρίσεως κ:αί άξιοποιήσεως τής παραγωγής . Ύπό
τήν επίδρασιν του άτέγκ:του διεθνοuς συναγωνισμοί) εξε­
λίσσονται τόσον ραγδαίως κατά τά τελευταία ετη τά ζητή­
ματα παραγωγής, βιομηχανοποιήσεως κ:αί εμπορείας τών
γεωργικών προϊόντων ωστε αί ενδιαφερόμεναι χώραι, εάν
επιθυμοuν νά διατηρήσουν τήν θέσιν των έν τij διεθνij
άγορg, όφ ε ίλουν νά εκσυγχρονίζουν κ:αί βελτιώνουν τήν
τεχνικ:ήν των κ:αί πρό παντός νά καταρτίζουν κ:αί έξειδι­
κ:εύουν τό προσωπικόν των κ:αί τάς ύπηρεσίας των .
»2. Μηχανικά μέσα . Κατά τό 1959 θά έπιδιωχθή ή συμ­
πλήρωσις κ:αί άνανέωσις του μηχανικ:ου έξοπλισμοu τών
ύπηρεσιών του ύπουργείου Γεωργίας διά τής προμηθείας
νέων γεωτρυπάνων και άνταλλακ:τικ:ών, εκσκαφέων, γε ρα­
νών, έλκ:υστήρων, graders, ρυμουκ:λών κ:αί φορτηγών αυ­
τοκινήτων , iσοπεδωτών, αuλακ:ωτών , μηχανημάτων δια­
νοίξεως κ:αί στρώσεως δδών κ:.λ.π .
>>Ταuτα , άνεξαρτήτως τής σκ:οπουμένης προμηθείας τών
100 βαγονίων ψυγείων διά τά φροuτα κ:.λ.π . , του εξο­
πλισμοί) διά μηχανημάτων κ:αί επιστημονικών μέσων τών
ίδρυμάτων ερεύνης κ:αί λοιπών γεωργικών ίδρυμάτων, του
εξοπλισμοu άποθηκ:ών σιτηρών κ:αί σπόρων κ:αί διαφόρων
έτέρων μηχανημάτων , περί ών έγένετο λόγος εiς τά έπί
μέρους κεφάλαια .
Μακροπρόθεσμα 700.000.000 1.000.000.000
>> ' Η αϋξησις εiς τά βραχυπρόθεσμα καλλιεργητικά
άποβλέπει κυρίως εiς τήν ένίσχυσιν τής κτηνοτροφίας κ:αί
πτηνοτροφίας κ:αί τών καλλιεργειών κτηνοτροφικών φυ­
τών, όψίμων , κηπουρικών κ:αί βάμβακος .
>>·Η αϋξησις εiς τάς χρηματοδοτήσεις άποβλέπει εiς
τήν ενίσχυσιν τών προσπαθειών διά τήν προστασίαν τών
τιμών κ:αί τήν στήριξιν του εiσοδήματος τών μικρών κυ­
ρίως καλλιεργητών .
>> ' Η αϋξησις του κεφαλαίου του διατιθεμένου διάμεσο­
μακροπρόθεσμα δάνεια κατά 300.000.000 δρχ. άφορα κυ­
ρίως εiς τήν θετικ:ήν ένδυνάμωσιν κ:αί προαγωγήν τής κτη­
νοτροφίας κ:αί τήν έπέκ:τασιν τών άρδεύσεων .
>>·Η συγκέντρωσις προϊόντων . Εiς τά άνωτέρω ποσά , τά
όποία θά διατεθοuν διά τής Α ΤΕ εiς βραχυπροθέσμους κ:αί
μεσομακ:ροπροθέσμους πιστώσεις πρός τούς άγρότας κ:αί
τάς όργανώσεις των, δέν περιλαμβάνονται τά ποσά liτινα
θά διατεθώσιν κατά τό 1959 διά τής ΑΤΕ ή έτέρων άρμοδί­
ων όργανισμών διά τήν συγκ:έντρωσιν προϊόντων επί σκ:ο­
πφ προστασίας τών τιμών αuτών, άπαλλαγής τών παραγω­
γών άπό τά άδιάθετα ύπόλοιπά των κ:αί εξυγιάνσεως γενι ­
κώς τής εσωτερικής άγορaς γεωργικών προϊόντων.
>>Τοιαuται χρηματοδοτήσεις, προγραμματισμέναι ήδη ή
ένδεχόμεναι διά τό 1959, ε{ναι αί άκ:όλουθοι:
>>1 . Δι' εξαγοράν πλεονασμάτων καπνών εσωτερικής
καταναλώσεως εσοδ . 1957 κ:αί παλαιοτέρων .
»2. Δι' εξαγοράν σίτου κ:αί σικάλεως μέχρι 400.000 τόν­
νων .

»3. Χρηματικά μέσα. Διά νά έφαρμοσθή έπιτυχώς τό
γεωργικ:όν πρόγραμμα 1959 παρίσταται άνάγκ:η διαθέσεως
χρηματικών μέσων . Τά μέσα ταuτα άντλοuνται έκ: τών άκ:ο­
λούθων πηγών :
»α. ' Εκ: τής Α ΤΕ (βραχυπρόθεσμος κ:αί μεσοπρόθε σμος
άγροτικ:ή πίστις).
»β . 'Εκ: του Κεντρικ:οu Ταμείου Γεωργίας Κ τηνοτρο­
φίας Δασών .
»γ. 'Εκ: του προϋπολογισμοί) του Δημοσίου κ:αί έκ: του
κεφαλαίου τών δημοσίων επενδύσεων .
>> · Η άγροτικ:ή πίστις προβλέπεται δτι κατά τό προσε­
χές ετος θά διαθέση τά άκ:όλουθα κατά κατηγορίας δανείων
ποσά εiς δραχμάς έν συγκρίσει πρός τό προηγούμενον
ε τος :
»3. Διά συγκ:έντρωσιν σίτου κ:αί σικάλεως μέχρι 400.000
τόννων.
»4. Διά στήριξιν τών τιμών κορινθιακής σταφίδος κ:αί
σουλτανίνας .
»5. Διά στήριξιν τών τιμών έλαίου .
>>Το ϋψος τών άνωτέρω χρηματοδοτήσεων εξαρτaται βε­
βαίως εκ: του ϋψους τής έσοδείας τών διαφόρων προϊόντων ,
έκ: τών συνθηκών αϊτινες θά επικρατήσουν εiς τήν άγοράν
κ:.λ.π. Ύπό συνήθεις συνθήκ:ας προβλέπεται διάθεσις διά
ταύτας ποσου μεταξύ 11;2 εως 2 δισεκατομμυρίων δραχμών.
»Το ΚΤΓΚ κ:αί Δασών εχει ώς κυρίους σκοπούς τήν οi ­
κ:ονομικ:ήν έξυπη ρέτησιν τών γεωργικών ίδρυμάτων τής
χώρας, τής γεωργ ικής ερεύνης, τής μηχανικής κ:αλλιερ­
γείας , τής φυλλοξηρικ:ής ύπηρεσίας, τfίς ύπηρεσίας γεωρ-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

390 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑJ>τΗΤΗ

γικών έφαρμογών, τών δασικών υπηρεσιών καί ίδρυμάτων, δασικά έργα >> 42.440.000
καί έν γένει πάσης έργασίας καί προσπαθείας σκοπούσης »4. 'Εποικισμός παραμεθορίων >> 32.486.000
εiς τήν προαγωγήν τής άγροτικής οiκονομίας . Οί πόροι »5. 'Εγκαταστάσεις καί μέσα ά­
του προέρχονται κυρίως έξ είσφορών τής γεωργίας καί ξιοποιήσεως όπωροκηπευτικών >> 57.150.000
κατά μικρόν μέρος έξ έπιχορηγήσεως του δημοσίου. »6. 'Εγκαταστάσεις καί έξοπλι­
»Κατά τό παρελθόν έτος δ προϋπολογισμός δαπανών τοu σμός γεωργικών, δενδροκομι­
κ . τ. άνήρχετο ώς έγγιστα είς 360.000.000 δρχ., διά δέ τό κών και κτηνοτροφικών έπι-
1959 προβλέπεται γύρω των 385.000.000 δρχ. στημονικών ίδρυμάτων >> 33.147.000
>>Τέλος τό Κράτος διαθέτει κατ' έτος σοβαρά ποσά τό­ »7. Προγράμματα πειραματισμοί)
σον έκ του τακτικοί) προϋπολογισμοί) όσον καί έκ του κε­ έπί βελτιώσεων >> 2.000.000
φαλαίου τών δημοσίων έπενδύσεων, διά τήν έξυπηρέτησιν
Σύνολον >> 309.753.000
των άναγκών καί διά τήν προαγωγήν τής άγροτικής οικο­
»Εiς τό άνωτέρω συνολικόν ποσόν δέν περιλαμβάνον­
νομίας. Κατά τό 1959 τό υπουργείον Γεωργίας έζήτησεν
ται τά κονδύλια, dτινα θά διατεθώσιν διά τήν άνανέωσιν
τά έξης ποσά:
καί συμπλήρωσιν του μηχανισμοί) έξοπλισμοu των υπηρε­
»α. ·Εκ του τακτικοί) προϋπολογισμοί) σιών του υπουργείου, διά τήν έγκατάστασιν si1os σίτου καί
» l. Δι' έπιδότησιν λιπασμάτων δρχ . 103.150.000 διά τήν άναμόρφωσιν καί προαγωγήν τής όρεινής άγροτι­
»2. Διά δαπάνας, υλικά καί κής οίκονομίας . Διά τήν τελευταίαν ταύτην κατήρτίσθη
μηχανήματα δακοκτονίας >> 46.800.000 είδικόν πρόγραμμα έπενδύσεων συνολικοί) ποσοu δρχ.
»3. Διά δαπάνας συντηρήσεως 73.750.000>> 169 .
υδραυλικών έργων >> 36.000.000
»4. Δι' άπαλλοτριώσεις έκτάσεων 3 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
δι' άποκατάστασιν γεωργών,
κτηνοτρόφων κ.λ.π . >> 49.505.000 Ύπό τήν προεδρία του πρωθυπουργου, Κ . Καρα­
»5. Διά δαπάνας άγροτικοu έπανε­ μανλή, συγκαλείται σύσκεψη μέ τή συμμετοχή του
ποικισμοu παραμεθορίων πε- άντιπροέδρου, Π . Κανελλοπούλου, του ύπουργου
ριφερειών (Φλωρίνης, Καστο- Προεδρίας, Κ. Τσάτσου, καί τής 'Επιτροπής Διοι­
ρίας) καί άποκατάστασιν δμή- κητικής 'Αναδιοργανώσεως.
ρων καί πληγέντων άγροτών >> 19.614.000 Σχετικά, άναγγέλθηκε ή συμπλήρωση τ&ν μέ­
»6. Διά τάς έπιχορηγήσεις καί
τρων βελτιώσεως καί έκσυγχρονισμου τής δημοσίας
λοιπάς δαπάνας του έργου των
διοικήσεως. •Η νέα προσπάθεια τής Κυβερνήσεως
γεωργικών έφαρμογών >> 21.300.000
έντοπίζεται ήδη στήν κατάθεση δύο νέων νομοσχε­
»7. Δι' έπιδοτήσεις βελτιώσεων
δίων πού άποβλέπουν στήν καλύτερη έξυπηρέτηση
είς τήν κτηνοτροφίαν >> 7.000.000
»8. Διά δαπάνας καταπολεμήσεως των πολιτών, τό πρώτο, καί στή σύνταξη 36 διοικη­
άρουραίων, άκρίδων, νόσων τικών κωδίκων, προορισμένων νά περιλάβουν, ά­
ζώων καί φυτών >> 4.215.000 πλουστευμένη, τήν έν ίσχύι διοικητική νομοθεσία.
»9. Δι' έπιχορηγήσεις 'Ανωτάτης 'Η κυβερνητική άνακοίνωση, ή όποία έκδόθηκε
Γεωπονικής Σχολής καί έτέ- μετά τή λήξη τής συσκέψεως, άναφέρει, άναλυτικά:
ρων σχολών καί σχολείων
«'Η Κυβέρνησις θεωρεί τό πρόβλημα της άναδιοργα­
γεωργικής έκπαιδεύσεως >> 1.200.000
νώσεως τής δημοσίας διοικήσεως ώς βασικόν σημείον του
»10. Δι' ώρισμένα έργα διευθε-
δλου προγράμματός της διά τήν άνασυγκρότησιν καί άνά­
τήσεως χειμάρρων κ.λ.π. >> 1.200.000
-------- πτυξιν τής χώρας καί βαδίζει μεθοδικώς έπί τί'i βάσει ώλο­
290.024.000 κληρωμένου σχεδίου πρός έπίλυσιν αuτοu . νΗδη, κατά τήν
)) . ο συνταχθείς προϋπολογισμός δαπανών του υπουρ­ πρώτην φάσιν των προσπαθειών της, έλαβεν δλα έκείνα τά
γείου Γεωργίας, του δποίου δ δλος μηχανισμός έξυπη­ μέτρα, διά τών δποίων τό άπό μακροu προβαλλόμενον κοι­
ρετεί τήν άγροτικήν οίκονομίαν, άνέρχεται έν συνόλφ είς νόν αίτημα περί διοικητικής άποκεντρώσεως γίνεται πρα­
δρχ. 463.417.000, έκ του ποσου δέ τούτου ποσόν δρχ. γματικότης. Διά σειράς νομοθετικών μέτρων, τά όποία καί
290.024.000, ήτοι περίπου τά 2/3 διατίθενται ώς άνωτέρω έτέθησαν πρό πολλοu είς πρακτικήν έφαρμογήν, έπετεύ­
διά τήν άμεσον ένίσχυσιν καί υποβοήθησιν τής παραγω­ χθη ήδη, έν πολλοίς, ή άποσυμφόρησις του κέντρου άπό
γής. πλήθος έκτελεστικοu χαρακτήρος άρμοδιοτήτων, αί δποί­
»β. 'Εκ τοu κεφαλαίου δημοσίων έπενδύσεων αι παρεχωρήθησαν είς τούς νομάρχας. Τά μέτρα ταuτα θά
>>Τα κονδύλια dτινα θά διατεθοuν κατά τό 1959 διά τήν δλοκληρωθοuν έντός του έτους, κατά τήν άναθεώρησιν
έκτέλεσιν έργων εiς τομέα τής άγροτικής οίκονομίας διά τών όργανισμών των υπουργείων. 'Εξ άλλου, έπειδή άνευ
τόν έξοπλισμόν του κλάδου καί διά τήν άνάπτυξιν έν γένει τής οiκονομικής άποκεντρώσεως, ή άποκέντρωσις άρμο­
τής παραγωγής εΙναι κατά κατηγορίας τά άκόλουθα: διοτήτων θά έστi:;ρείτο, κατά τό πλείστον, τών υλικών
»l. 'Εγγειοβελτιωτικά έργα δρχ . 134.834.000 προϋποθέσεων οuσιαστικοu άποτελέσματος, ή Κυβέρνησις
»2. Μελέται έργων >> 7.696.000 κατέστησεν ήδη τάς νομαρχίας αuτοδυνάμους οiκονομικάς
»3. 'Ορεινά υδρονομικά καί μονάδας, κατά τρόπον rοστε οί νομαρχιακοί προϋπολογι-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΙΟΡΓΆΝΩΣΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ
σμοί εκτελέσεως καί συντηρήσεως τοπικών έργων νά φθά­
σουν σήμερον είς τό ϋψος των 600 περίπου έκατ. δρχ. έτη­
σίως. 'Επίσης, πρός όλοκλήρωσιν τής έννοίας αύτής τής
άποκεντρώσεως, ή Κυβέρνησις παρέσχεν είς τάς νομαρχί­
ας τά άναγκαιουντα μέσα είς μηχανικόν έξοπλισμόν καί
είδικευμένον προσωπικόν, πρός πραγματοποίησιν των έρ­
γων των προβλεπομένων ύπό των τοπικών προγραμμάτων .
»Μετά τό ούσιrοδες τουτο έπίτευγμα, ή Κυβέρνησις, επί
τij βάσει των πορισμάτων τής 'Επιτροπής 'Αναδιοργανώ­
σεως των Δημοσίων 'Υπηρεσιών, έπροχώρησεν είς τήν
δευτέραν φάσιν του σχεδίου άναδιοργανώσεως τής δημο­
σίας διοικήσεως καί διά του προσφάτως δημοσιευθέντος
νόμου "περί ύπουργείων καί όργανισμων των πολιτικών
δημοσίων ύπηρεσιrον" έθεσε τάς βάσεις διά τήν άναθεώ­
ρησιν τής διαρθρώσεως των πολιτικών ύπουργείων κατά
όρθολογικώτερον, άποδοτικώτερον καί οίκονομικώτερον
τρόπον. Δι' άποφάσεων του προέδρου τής Κυβερνήσεως,
έκδοθεισrον ήδη, συνεκροτήθησαν αί προβλεπόμεναι ύπό
του Νόμου τούτου τριμελείς καθ' ύπουργείον είδικαί έπι­
τροπαί, αί όποίαι καλουνται, δπως, εντός ταχθείσης βρα­
χυτάτης προθεσμίας, συντάξουν έν σχεδίφ τούς νέους όρ­
γανισμούς των πολιτικών ύπουργείων. Οί νέοι ούτοι όργα­
νισμοί, εγκρινόμενοι άμέσως έν συνεχεί~ ύπό τής Κυβερνή­
σεως, θά τεθουν εν ίσχύι ύπό τύπον Β.Δ. Αί περί ών ό λόγος
έπιτροπαί έλαβον έκ μέρους του προέδρου τής Κυβερνή­
σεως τήν εντολήν δπως τροποποιήσουν τήν λειτουργίαν
των ύπουργείων κατά τρόπον τοιουτον, οοστε, σύν τοίς άλ­
λοις, νά άποτρέπεται είς τό μέλλον ή διασπορά του αίσθή­
ματος τfjς εύθύνης καί ή σύγχυσις των άρμοδιοτήτων.
»WΗδη, πραγματοποιοοοα ή Κυβέρνησις τήν τρίτην
φάσιν του σχεδίου, ένέκρινε δύο νομοθετήματα, συντα­
χθέντα ύπό τής 'Επιτροπής 'Αναδιοργανώσεως, διάτων
όποίων τίθενται αί βάσεις διά τήν παρακολούθησιν καί τόν
" έλεγχο ν τής καλή ς λειτουργίας του κρατικου μηχανισμου
καί τήν άπλούστευσιν καί τόν έκσυγχρονισμόν του τρόπου
καθ' δν κινείται ούτος.
>Πά βασικά σημεία των δύο τούτων νομοσχεδίων, τά
όποία κατατίθενται έντός των προσεχών ήμερων είς τήν
Βουλήν έχουν ώς έξής:
»α. Σχέδιον νόμου περί μέτρων βελτιώσεως καί λει­
τουργίας των δημοσίων ύπηρεσιων. Διά του νομοθετή­
ματος τούτου, τό όποίον άνταποκρίνεται είς άπό πολλου
διατυπούμενον έπίμονον αίτημα τής κοινής γνώμης, έπιδιώ­
κεται βασικώς ή βελτίωσις τής λειτουργίας των δημοσίων
διοικητικών ύπηρεσιrον διά τής τονώσεως του άσκουμένου
έπ' αύτής έλέγχου καί ή όργάνωσις συστήματος άντικει­
μενικής καί άποτελεσματικfjς έξετάσεως των παραπόνων
των πολιτών είς συγκεκριμένας περιπτώσεις κακής λει­
τουργίας τής δημοσίας ύπηρεσίας . Πρός πραγματοποίησι ν
τούτου, προβλέπεται δπως οί ύπουργοί ύποβοηθουνται είς
τήν άσκησιν του έλέγχου τής καλής λειτουργίας των υπη­
ρεσιών των ύπό άνωτάτων ύπαλλήλων του ύπουργείου των.
Ούτοι, τιθέμενοι έπί κεφαλής είδικής ύπηρεσίας, θά έχουν
ώς κύριον έργον των νά δέχωvται παράπονα πολιτών, νά
διαπιστώνουν τήν βασιμότητα αύτrον, νά φροντίζουν διά
τήν θεραπείαν των καί νά επισημαίνουν τυχόν όλιγωρίαν
των άρμοδίων όργάνων ή άλλας άτελείας, αί όποίαι συνετέ­
λεσαν είς τήν δημιουργίαν του παραπόνου. 'Επίσης προ­
βλέπεται ή ίδρυσις είδικής ύπηρεσίας παρά τφ προέδρφ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
391
τής Κυβερνήσεως, τελούσης ύπό τήν διεύθυνσιν άνωτάτων
δημοσίων λειτουργών, ή όποία θά δέχεται καί θά έξετάζη
παράπονα πολιτών καί θά παρακολουθή τό έργον έν γένει
των καθ' ύπουργεία ύπηρεσιων έρεύνης παραπόνων.
»Παραλλήλως πρός τό Νομοσχέδιον τουτο, δι' άποφά­
σεων του 'Υ πουργικου Συμβουλίου θά ληφθουν άμεσα μέ­
τρα άπλουστεύσεως γραφειοκρατικών διαδικασιών είς τάς
κατ' ίδίαν ύπηρεσίας, έπί θεμάτων ίδί~, τά όποία ένδιαφέ­
ρουν τό εύρύτερον κοινόν ή φέρουν αύτό είς συχνήν έπα­
φήν μέ τάς δημοσίας ύπηρεσίας (ώς π . χ. πιστοποιητικά καί
πάσης φύσεως δικαιολογητικά άπαιτούμενα διά τήν διεκ­
περαίωσιν τρεχούσης φύσεως ύποθέσεων των πολιτών).
'Ωσαύτως θά άντιμετωπισθή καί ή περίπτωσις τής άναθέ­
σεως είς τάς δημοσίας ύπηρεσίας, δπου τουτο ε{ναι δυνα­
τόν, τής φροντίδος ϊνα αύταί αί ίδιαι άναλαμβάνουν τήν
συγκέντρωσιν των άπαιτουμένων πάσης φύσεως δικαιολο­
γητικών πρός διεκπεραίωσιν ύποθέσεων των πολιτών .
>>'Η Κυβέρνησις, άποδίδουσα ίδιαιτέραν σημασία ν είς
τήν ταχείαν καί άνευ άσκόπων ταλαιπωριών προώθησιν
των ύποθέσεων των πολιτών, θά έπιμείνη είς τήν αύστηράν
έφαρμογήν των άνωτέρω μέτρων.
>>β. Σχέδιον νόμου περί γενικής κωδικοποιήσεως τής
διοικητικής νομοθεσίας. 'Η κωδικοποίησις αuτη όχι μό­
νον θά καταστήση σαφές, άπλουν καί γνωστόν τό ίσχύον
νομικόν καθεστώς, άλλά καί θά συμβάλη ούσιωδως είς τήν
άποδοτικωτέραν λειτουργίαν της κρατικής μηχανής, καθ'
δσον οί δημόσιοι λειτουργοί θά άπαλλαγουν άπό τό σημε­
ρινόν χάος, πρό του όποίου εύρίσκονται έν τij εφαρμογij
του νόμου καί θά έχουν κείμενα άπλα, σύντομα καί σαφή.
Πρός τουτο προβλέπεται ή άμεσος σύνταξις 36 διοικητι­
κών κωδίκων, κατά τήν προβλεπομένην ύπό του Συντάγμα­
τος διαδικασίαν, είς τούς όποίους θά ένσωματωθfj, άπλου­
στευομένη, άπασα, πλήν έλαχίστων τινων θεμάτων, ή
ίσχύουσα νομοθεσία τής χώρας μας. 'Ως προθεσμία άπο­
περατώσεως των σχεδίων των κωδίκων τούτων τίθενται
κατ' άνώτατον όριον δύο έτη, δύναται δμως βασίμως νά
προσδοκάται δτι έντός έξαμήνου άρκετοί έξ αύτrον θά ε{ ναι
έτοιμοι πρός ψήφισιν καί οϋτω συντόμως θά έχωμεν τά
πρώτα άγαθά άποτελέσματα του δλου έργου .
»Μετά τήν θέσπισιν των άνωτέρω μέτρων θά άπομεί­
νουν πρός όλοκλήρωσιν του δλου σχεδίου άναδιοργανώ­
σεως των δημοσίων ύπηρεσιων τά έξης θέματα: α) άναπρο­
σαρμογή ύπαλληλικου κώδικος έπί τij βάσει της έκ τfjς
έφαρμογfjς αύτου κτηθείσης πείρας, β) καθιέρωσις συστή­
ματος κοινών διαγωνισμών διά τήν πρόσληψιν δημοσίων
ύπαλλήλων, γ) έκπαίδευσις καί μετεκπαίδευσις αύτrον, δ)
καθιέρωσις ένιαίων κανόνων διοικητικής δικονομίας καί
ε) έπέκτασις του άποκεντρωτικου συστήματος έν τij περι­
φερεί~ τέως Διοικήσεως Πρωτευούσης καί κατάλληλος
όργάνωσις των έν αύτij διοικητικών ύπηρεσιrον. Τά θέματα
ταυτα μελετώνται ήδη ύπό τfjς 'Επιτροπής 'Αναδιοργα­
νώσεως, άναμένεται δέ δτι έντός των προσεχών μηνών θά
ύποβληθουν τά έπ' αύτων σχετικά πορίσματά της, οuτως
οοστε άμέσως εν συνεχεί~ νά καταρτισθουν τά σχετικά νο­
μοσχέδια».
4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Εντείνονται, στούς κόλπους τfjς Κυβερνήσεως,
392 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ
οί συζητήσεις μέ θέμα τό Κυπριακό.
'Αρχικά, συγκλήθηκε σύσκεψη στήν οίκία του
πρωθυπουργοu, μέ τή συμμετοχή του άντιπροέδρου
Π. Κανελλοπούλου, των ύπουργ&ν 'Εξωτερικών καί
Προεδρίας καί του Δ. Μπίτσιου, συμβούλου πρε­
σβείας.
Στίς 7 τό άπόγευμα δ 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος
έπισκέφθηκε τόνΕ. 'Αβέρωφ καί ε{χε ήμίωρη συνο­
μιλία, οπως δήλωσε στούς δημοσιογράφους, «έπί των
διεξαγομένων έλληνοτουρκικ&ν διαπραγματεύσεων
διά τό Κυπριακόν». Στή συνέχεια, δ ύπουργός των
'Εξωτερικών έπέστρεψε στήν οίκία τοu πρωθυπουρ­
γοί), οπου επαναλήφθηκε ή σύσκεψη, μέ τήν συμμε­
τοχή του άντιπροέδρου της Κυβερνήσεως καί του
ύπουργοu Προεδρίας, Κ. Τσάτσου.
4 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
·Ο ύπουργός Γεωργίας, Κ. 'Αδαμόπουλος, άνα­
κοινώνει οτι οί μεσοπρόθεσμες πιστώσεις γιά τήν
άνάπτυξιν της κτηνοτροφίας θά άνέλθουν τό
300.000.000 δρχ. άντί 100.000.000- του 1958,
διωχθεί ή χορήγηση άπό τήν Α ΤΕ καί βραχυπρό­
θεσμων πιστώσεων, εν& παράλληλα λαμβάνονται μέ­
τρα γιά τή βελτίωση των βοσκοτόπων, τήν έπέκταση
της καλλιέργειας των κτηνοτροφικών φυτών, τή βελ­
τίωση του ζωικοu κεφαλαίου, καθώς καί τήν άνάπτυ­
ξη της άγελαδοτροφίας, της πτηνοτροφίας καί της
αίγοτροφίας, καθώς καί της προβατοτροφίας, σέ
όρεινές καί ήμιορεινές περιοχές.
Σχετικά, άνατέθηκε σέ δύο άνωτάτους ύπαλλή­
λους του ύπουργείου, είδικευμένους στήν κτηνοτρο­
φία, ή εποπτεία της έκτελέσεως του προγράμματος
στήν ϋπαιθρο των προσπαθειών των περιφερειακών
ύπηρεσι&ν τοu ύπουργείου καί της Α ΤΕ.
5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
' Υπογράφεται, στό ύπουργείο Συντονιcrμοu, νέα
σύμβαση μεταξύ του Δημοσίου καί της 'Ηλεκτρικης
'Εταιρείας Μεταφορών, παρουσία τ&ν ύπουργ&ν
Συντονισμοu, Οίκονομικ&ν, Δημοσίων 'Έργων. 'Ό­
πως άνακοινώθηκε σχετικά, τά κυριότερα σημεία της
συμβάσεως εντοπίζονται στήν κατάργηση των τρο­
χιοδρόμων, τήν εγκατάσταση νέων συγκοινωνιακών
γραμμών μέ τρόλλεϋ, τή συνταξιοδότηση τοu προ­
σωπικοί) της ΗΕΜ άπό τό ΙΚΑ , καί τή χορήγηση
άποζημιώσεως στούς άπολυόμενους άπό τήν εται­
ρεία.
5-11 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Σέ συνάντηση κορυφης των πρωθυπουργών της
'Ελλάδος καί της Τουρκίας, Κ. Καραμανλη καί Α.
Μεντερές , άποφασίζεται ή επίλυση τοu κυπριακοu
ζητήματος μέ τήν πρόβλεψη δημιουργίας άνεξάρτη-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
του κυπριακοί) Κράτους.
0{ διμερείς έλληνοτουρκικές διαβουλεύσεις, με­
τά τήν έπίπονη άνταλλαγή άπόψεων σέ έπίπεδο
ύπουργ&ν 'Εξωτερικών, διήνυσαν τήν τελική φάση
τους στή Ζυρίχη, μέ τή συμμετοχή ήδη των πρωθυ­
πουργών των δύο χωρών.
Μετά τήν θετική εκβαση των διαπραγματεύσεων,
έκδόθηκε τό άκόλουθο άνακοινωθέν:
«Οί πρωθυπουργοί τής 'Ελλάδος καί Τουρκίας κ . κ .
Καραμανλής καί Μεντερές, συνεπικουρούμενοι ύπό των
ύπουργών των επί των 'Εξωτερικών κ.κ. Ζορλού καί 'Αβέ­
ρωφ-Τοσίτσα, συνήλθαν είς Ζυρίχην άπό τής 5ης μέχρι
τής Ιlης Φεβρουαρίου 1959.
»Κατά τήν διάρκειαν των συνομιλιών των, αtτινες διεξή­
χθησαν εντός άτμοσφαίρας είλικρινοϋς έγκαρδιότητος,
έξήτασαν τάς έλληνοτουρκικάς σχέσεις, των όποίων ή εξέ­
λιξις κατά τά τελευταία αύτά ετη ύπήρξεν ή αίτία τής κοι­
νής των άνησυχίας. Διαπιστώσαντες τήν άμοιβαίαν έπιθυ­
μίαν των νά θέσουν τάς δύο χώρας των επί τής όδοϋ τής
στενής συνεργασίας καί τής έποικοδομητικής φιλίας τής
1959 σέ τεθείσης δπό των δύο μεγάλων πολιτικών άνδρών, τοϋ
θά έπι­ 'Ατατούρκ καί τοϋ Βενιζέλου , οί δύο πρωθυπουργοί εξεδή­
λωσαν τήν άπόφασίν των νά ε ργασθοϋν άπό κοtνοϋ πρός
έξυπηρέτησιν τής σημαντικής ταύτης ύποθέσεως. Συνειδό­
τες δτι διήνυσαν μίαν άποφασιστικήν καμπήν πρός τήν
κατεύθυνσιν ταύτην οί δύο πρωθυπουργοί διεδήλωσαν τήν
βεβαιότητα δτι ή εύτυχής αϋτη έξέλιξις θά έκδηλωθή άμέ­
σως είς δλους τούς σημαντικούς τομείς των έλληνοτουρκι­
κών σχέσεων.
»Τό ζήτημα τής Κύπρου συνεζητήθη διά μακρών.
»'Εν πνεύματι άμοιβαίας κατανοήσεως επετεύχθη τελι­
κώς μία συμβιβαστική λύσις, παρά τάς μεγάλας δυσκολίας
τάς δποίας παρουσιάζει τό πρόβλημα τοϋτο. •Η ύπόθεσις
τής έλευθερίας, τής συνεργασίας καί τής εύημερίας έν Κύ­
πρφ έξέρχεται νικήτρια έκ τής δοκιμασίας.
»'Επέστη ή στιγμή νά ενημερωθή ή βρετανική Κυ­
βέρνησις επί των άποτελεσμάτων των έλληνοτουρκικών
συνομιλιών, αtτινες άποτελοϋν τήν συνέχισιν των τριμερών
έπαφών των εγκαινιασθεισων κατά τήν συνάντησιν των
τριών ύπουργών των 'Εξωτερικών έν Παρισίοις κατά Δε­
κέμβριον 1958.
)) ·Η ·Ελλάς καί ή Τουρκία, χώρα ι φίλα ι σύμμαχοι τοϋ
• Ηνωμένου Βασιλείου δέν διστάζουν νά πιστεύουν δτι μία
συμφωνία των τριών ενδιαφερομένων Κρατών θά δδηγήση
είς τήν τελική ν λύσιν τοϋ ζητήματος τής Κύπρου. Θεωροϋ­
σαι δτι αί πραγματοποιηθείσαι κατά τήν διάσκεψιν τής
Ζυρίχης πρόοδοι διανοίγουν άρκούντως τήν δδόν είς μίαν
τοιαύτη ν λύσιν, αί Κυβερνήσεις · Ελλάδος καί Τουρκίας
προτίθενται νά συνεννοηθοϋν μετά τής Κυβερνήσεως τοϋ
• Ηνωμένου Βασιλείου πρός συνέχισιν των διαπραγματεύ­
σεων επί τριμεροϋς έπιπέδου εν οψει τής εύτυχοϋς καταλή­
ξεώς της .
»Πρός τοϋτο οί ύπουργοί των ' Εξωτερικών τή ς ' Ελλά­
δος καί τή ς Τουρκίας μεταβαίνουν σήμερον έν Λονδίνφ tνα
άνακοινώσουν είς τόν Βρετανόν συνάδελφόν των τά άπο­
τελέσματα των συνομιλιών, αtτινες fj δη έτερματίσθησαν».
' Η άναφορά του κοινοu άνακοινωθέντος στό
 ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ
περιεχόμενο τrον Συμφωνιών ήταν, ευνοητα, αορι­
στη, έφόσον οί τελευταίες αύτές ύπόκεινταν στήν τε­
λική εγκριση τής Μ. Βρετανίας.
Συγκεκριμένα, οί κοινές άποφάσεις 'Ελλάδος καί
Τουρκίας άναφέρονταν στή δημιουργία άνεξάρτητου
κυπριακοϋ Κράτους, τό όποίο, δέν θά ε{ χε τό δικαίω­
μα νά ένωθεί, έν δλφ ή έν μέρει, μέ τήν 'Ελλάδα ή
τήν Τουρκία. 'Η πρόβλεψη αύτή θά ένσωματωνόταν
στό Σύνταγμα τοϋ νέου Κράτους. 'Η άνεξαρτησία,
'τό Σύνταγμα καί ή έδαφική άκεραιότητα τής Κυπρι­
ακής Δημοκρατίας άποτελοϋσαν τό άντικείμενο έγ­
γυήσεως, βάσει Συνθήκης πού θά ύπογραφόταν άπό
τήν 'Ελλάδα, τήν Τουρκία καί τή Μ . Βρετανία. Σέ
περίπτωση παραβιάσεως τής Συνθήκης, οί έγγυήτρι­
ες Δυνάμεις θά επρεπε νά προβοϋν σέ διαβουλεύσεις
μέ σκοπό τήν άποκατάσταση τοϋ status quo. 'Εάν
δμως ή άνάληψη κοινής δράσεως ήταν άδύνατη, ε{ χε
εστω καί μόνη ή κάθε πλευρά τό δικαίωμα νά έπέμβει
μέ στόχο τήν άποκατάσταση τής προτέρας καταστά­
σεως. 'Η 'Ελλάδα, ή Κύπρος καί ή Τουρκία θά συνή­
πταν συμμαχία, στά πλαίσια τής δποίας θά έγκαθι­
στοϋσαν κοινό Στρατηγείο στό νησί, δπως καί δύο
στρατιωτικές μονάδες -950 άνδρrον ή έλληνική καί
650 ή τουρκική. Οί Συνθήκες 'Εγγυήσεως καί Συμ­
μαχίας θά ένσωματώνονταν στό κυπριακό Σύντα_γ~α.
'Όσον άφορα τίς βασικές γραμμές τοϋ κυπριακοϋ
Συντάγματος, τό νέο Κράτος θά έφάρμοζε τό προε­
δρικό σύστημα. 'Ο πρόεδρος τοϋ Κράτους θά ήταν
πάντοτε 'Έλληνας καί δ άντιπρόεδρος Τοϋρκος καί
θά έκλέγονταν άπό τίς κοινότητές τους γιά περίοδο
πέντε έτrον. Σέ καμμία περίπτωση, δ Τοϋρκος άντι­
πρόεδρος δέν θά άντικαθιστοϋσε τόν πρόεδρο: σέ
περίπτωση άδυναμίας δποιουδήποτε άπό τούς δύο νά
άσκήσει τά καθήκοντά του, προβλεπόταν ή άναπλή­
ρωσή του άπό τόν πρόεδρο τοϋ έλληνοκυπριακοϋ ή
τουρκοκυπριακοϋ Κοινοβουλίου άντίστοιχα . 'Ο­
πωσδήποτε δμως, δ άντιπρόεδρος ε{χε τή δυνατότη­
τα «βέτο» σέ συγκεκριμένα θέματα έξωτερικής πολι­
τικής καί άμυνας . Τό 'Υπουργικό Συμβούλιο άποτε-
~ λοϋνταν άπό έπτά 'Έλληνες καί τρείς Τούρκους
ύπουργούς. 'Υποχρεωτικά, Τοϋρκος θά επρεπε νά εΙ­
ναι ενας άπό τούς ύπουργούς 'Αμύνης, Οίκονομικrον
ή 'Εξωτερικών. Πάντως, στό 'Υπουργικό Συμβούλιο
ίσχυε ή άρχή τής άπόλυτης πλειοψηφίας, τήν όποία
ήλεγχε ή έλληνική πλευρά. 'Εκτός άπό τίς δύο κοι­
νοτικές Βουλές, προβλεπόταν καί μία ένιαία Βουλή
των 'Αντιπροσώπων, ή όποία θα επαιρνε άποφάσεις
μέ πλειοψηφία των παρόντων μελών καί στήν όποία
θά συμμετείχαν 'Έλληνες καί Τοϋρκοι σέ άναλογία
έπτά πρός τρείς άντίστοιχα. 'Η νομοθετική άρμοδιό­
τητα άνήκε σέ αύτό τό σώμα, ένrο οί δύο κοινοτικές
συνελεύσεις ήταν άρμόδιες μόνο γιά τίς κοινοτικές
ύποθέσεις, οί δποίες καθορίζονταν στή συμφωνία.
'Ωστόσο, προκειμένου περί των φορολογικών νομο-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
393
σχεδίων άπαιτοϋνταν χωριστή πλειοψηφία καί των
'Ελληνοκυπρίων καί τrον Τουρκοκυπρίων μελών τής
Βουλής. Σέ περίπτωση συγκρούσεως άρμοδιοτήτων
μεταξύ τής ένιαίας καί των κοινοτικών συνελεύσεων,
τή διαφορά θά έπέλυε τό 'Ανώτατο Συνταγματικό
Δικαστήριο, άποτελούμενο άπό εναν 'Ελληνοκύ­
πριο, εναν Τουρκοκύπριο καί ενα ούδέτερο μέλος, τό
όποίο θά διοριζόταν άπό κοινοϋ άπό τόν πρόεδρο καί
τόν άντιπρόεδρο τοϋ Κράτους. Προβλεπόταν άκόμη
ϋπαρξη ένός 'Ανωτάτου Δικαστηρίου άπό δύο 'Ελ­
ληνοκυπρίους, εναν Τουρκοκύπριο καί ενα ούδέτερο
μέλος, πού θά διοριζόταν κατά τόν ίδιο τρόπο, μέ τό
άντίστοιχο μέλος τοϋ Συνταγματικοϋ Δικαστηρίου.
Μεταξύ άλλων, τό 'Ανώτατο Δικαστήριο θά άποφά­
σιζε γιά τή σύνθεση των κατωτέρων δικαστηρίων σέ
περιπτώσεις ύποθέσεων, δπου έμπλέκονταν μέλη
διαφορετικών κοινοτήτων.
Στή Δημόσια Διοίκηση, θά συμμετείχαν 'Έλλη­
νες καί Τοϋρκοι σέ άναλογία έπτά πρός τρείς. 'Η
ίδια άναλογία θά ίσχυε καί στά Σώματα 'Ασφαλείας,
συνολικής δυνάμεως 2.000 άνδρrον, ένrο δ Στρατός
-ίσάριθμης δυνάμεως- θά συγκροτοϋνταν άπό 'Έλ­
ληνες, σέ ποσοστό 60%, καί Τούρκους, 40%. τέλος,
θά ύπήρχαν χωριστοί δήμοι στίς μεγάλες πόλεις .
[Γιά τό πλήρες κείμενο των συμφωνιών, δπως έπίσης
καί τής «Συμφωνίας Κυρίων» Καραμανλή καί Μεντε­
ρές, βλ. Παράρτημα].
Σέ σχέση, συγκεφαλαιωτικά, μέ τίς άρχικά διιστά­
μενες θέσεις, ή έλληνική πλευρά ε{χε καταλήξει νά
δεχτεί τήν παρουσία μικρής τουρκικής στρατιωτικής
μονάδας στή Μεγαλόνησο, τό «βέτο» τοϋ Τουρκοκύ­
πριου άντιπροέδρου πάνω σέ ζητήματα έξωτερικής
πολιτικής καί άμυνας, τήν άρχή τής χωριστής πλει­
οψηφίας στή Βουλή σ' δ,τι άφορα τά φορολογικά
νομοσχέδια, καθώς καί τούς χωριστούς δήμους -με­
τά άπό άπαίτηση καί τοϋ 'Αρχιεπισκόπου Μακαρί­
ου. 'Αντίθετα, ή έλληνική άντιπροσωπεία ε{χε δρι­
στικά άπορρίψει τίς έπίμονες τουρκικές άπαιτήσεις
γιά τή λειτουργία στρατιωτικής βάσεως -«εστω
ένός τετραγωνικοϋ χιλιομέτρου» - μέ δικαιώματα
κυριαρχικά, γιά τήν όνομασία τοϋ νέου Κράτους ε{ τε
ώς «'Ομοσπονδίας» ε{ τε ώς «'Ελληνοτουρκικής Δη­
μοκρατίας τής Κύπρου», γιά σημαία κατά τό ενα
f\μισυ γαλανόλευκη καί τό άλλο έρυθρή, γιά τήν τή­
ρηση άναλογίας βουλευτών, ύπαλλήλων κ.ά. 6 πρός
4- άντί τοϋ ποσοστοϋ 7 πρός 3, τό όποίο καί έπικρά­
τησε.
Τό κλίμα πού ε{χε έπικρατήσει στή Διάσκεψη
τής Ζυρίχης καί τή γενική πορεία τrον συζητήσεων
σέ συσχετισμό μέ τά συγκεκριμένα θέματα πού χρειά­
στηκε νά άντιμετωπιστοϋν άποδίδει συνοπτικά δ
~ Αγγελος Βλάχος, ένεργό μέλος τής έλληνικής άν­
τιπροσωπείας:
394 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΊΉΤΗ

Στό περιθώριο τών διαπραγματευτικών συνομιλιών. Δεξιά ό Φ. Ζορλού ιcαί ό Α. Μεντερές.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΣΥΝΟΜΙΛΙΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ
«"Οπως είχαμε εϋκολα προβλέψει, τό δύσκολο θέμα
ήταν ή έγγύηση πού ζητοuσε ή Τουρκία. 'Έπρεπε νά ε{ναι
τέτοιας φύσεως ι.Οστε νά τήν προφυλάσσει, δσο τό δυνατόν,
άπό τήν 'Ένωση τής Κύπρου μέ τήν 'Ελλάδα. Οί διαπρα­
γματεύσεις άρχισαν ευθύς ώς φθάσαμε στό Ντόλντερ. Τό
άπόγευμα τής ίδιας μέρας συναντήθηκαν δ Καραμανλής
καί δ Μεντερές γιά λίγη ι.Ορα. Πρώτη έπαφή, δημιουργία
άτμοσφαίρας, προσπάθεια καί άπό τίς δύο πλευρές νά βυ­
θομετρηθοuν οί διαθέσεις τσu άντιπάλου. Δύο ξιφομάχοι
πού, προτοu άρχίσει δ άγώνας, κοιτάζονται στά μάτια.
»Τήν έπομένη, νέα συνάντηση τών πρωθυπουργών πού
εδειξε δτι οί Τοuρκοι ήσαν άνυποχώρητοι στήν άπαίτησή
τους ν' άποκτήσουν βάση στήν Κύπρο. Ό Καραμανλής
εμενε κι έκείνος aμετακίνητος στήν θέση τής άπλής συν­
θήκης έγγυήσεως 'Αγγλίας- 'Ελλάδος-Τουρκίας. Στίς
Φεβρουαρίου συναντήθηκαν δ 'Αβέρωφ καί δ Ζορλού καί
τό πρωί καί τό άπόγευμα χωρίς aποτέλεσμα γιά τήν ζητου­
μένη έγγύηση άλλά πολλά άλλα θέματα ε{χαν ξεκαθαρι­
στεί. 'Ο 'Αβέρωφ δένε{ χε άκόμη δείξει τό τελευταίο του
χαρτί, δηλαδή τήν δημιουργία κοινοu έλληνοτουρκο-κυ­
πριακοu στρατηγείου στήν Κύπρο, γιά τό όποίο ε{χε τήν
συγκατάθεση του Μακαρίου. ·Ο κόμπος φαινόταν νά ε{χε
φτάσει στό χτένι καί, άν δέν κάναμε τήν ύποχώρηση αυ­
τήν, δέν βλέπαμε τί άλλον έλιγμό μπορούσαμε νά κάνομε .
Τήν έπομένη, τρίτη συνάντηση 'Αβέ ρωφ-Ζορλού πού ε{πε
δτι ή Τουρκία ήθελε νά εχει κάποιο κυριαρχικό δικαίωμα
στήν Κύπρο, 'Έστω κι εναν βράχο γιά νά ύψωθεί ή τουρκι­
κή σημαία καί νά έδρεύει συμβολική φρουρά". Ήταν σα­
φής ύποχώρηση, άλλά δ 'Αβέρωφ δέν δέχτηκε τήν "κυρι­
αρχία" καί, τό άπόγευμα, στήν σύσκεψη τής άντιπροσω­
πείας μας, δ τόνος εφτασε σχεδόν στίς aντεγκλήσεις , όχι
γιά νά δεχτοuμε τήν τουρκική πρόταση του "βράχου" πού
ολοι συμφωνούσαμε ν' άπορριφθεί, άλλά έπειδή δ Καρα­
μανλής ελεγε δτι ή συνάντηση κορυφής δέν ε{χε άρκετά
προετοιμαστεί καί βαίναμε πρός πλήρη aποτυχία. 'Ο 'Αβέ­
ρωφ άπαντοuσε δτι στίς προκαταρκτικές δμιλίες του μέ τόν
Ζορλού ε{χε φτάσει στό έγγύτερο δυνατόν σημείο συνεν­
νοήσεως, πέρα άπό τό όποίο τό έπόμενο βήμα ήταν ή συ­
νάντηση πρωθυπουργών. Οί aνταλλαγές γνωμών καί άπό­
ψεων έξακολούθησαν εως άργά τό βράδυ καί ήρθε νά τίς
διακόψει τό μήνυμα του Μεντερές πρός τόν Καραμανλή, μέ
τό όποίο του ελεγε δτι έπιθυμοuσε προσωπική συνάντηση
μαζί του τήν έπομένη. Τό νέο αυτό μίiς ίκανοποίησε, γιατί
σήμαινε δτι δ Μεντερές ε{χε κάτι νά προτείνει.
»Πραγματικά, τήν έπομένη τό πρωί δ Μεντερές δέν
εθεσε θέμα "κυριαρχικής τουρκικής βάσης" καί δέχτηκε
τήν δημιουργία έλληνο-τουρκο-κυπριακοu στρατηγείου
(πρόταση ' Αβέρωφ) , άλλά ζητοuσε τήν παρουσία στήν Κύ­
προ 3.200 τουρκικοί) στρατοί) εναντι τής παρουσίας 5.000
έλληνικοu στρατοu. ' Η παραίτηση άπό τήν "κυριαρχική
βάση" ήταν ουσιαστική ύποχώρηση άλλά καί ή εναλλα­
κτική λύση παρουσίας 3.200 τουρκικοί) στρατοu, εστω
εναντι 5.000 έλληνικοu στρατοu, ε{χε τό ϋφος καί τό χρώμα
μιίiς συγκατοχής, άφοu μάλιστα δέν διευκρινιζόταν άν οί
μονάδες αυτές θά ε{χαν εναν μόνο καταυλισμό η θά ήσαν
διασκορπισμένες σ ' δλο τό νησί. Ό Καραμανλής δέν δέ­
χθηκε τήν πρόταση αυτή καί τό μεσημέρι, στήν τραπεζα­
ρία (μέ άπουσία του Καραμανλή πού ήταν κρυολογημένος
καί προφυλαγόταν στήν κάμαρά του) ε{χε πέσει μεγάλη
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
395
κατήφεια. τί ποιητέον; Μετά τήν βασική ύποχώρηση τών
Τούρκων ήταν πιθανή μιά περαιτέρω ύποχώρησή τους;
»Ε{χαν περάσει κιόλας πέντε μέρες . ~ Ακαρπες όχι,
άφοu διάφορα άλλα ζητήματα (Σύνταγμα) είχαν βρεί τήν
λύση τους . 'Ένα ζήτημα δπου ίκανοποιήθηκαν πολύ οί
Τοuρκοι ήταν δτι ή έλληνική πλευρά δέχτηκε τήν δημι­
ουργία χωριστών δήμων (έλληνικών καί τουρκικών) στίς
πέντε κυριότερες πόλεις τής Κύπρου. Τοuτο ήταν άπαίτη­
ση του Μακαρίου καί του Μητροπολίτη Κιτίου, παρά τήν
έπίμονη σύσταση του 'Αβέρωφ νά δημιουργηθοuν ένιαίοι
δήμοι ι.Οστε νά μήν ύπάρχει στήν έσωτερίκή δομή τής Κύ­
πρου κανένα διχοτομικό στοιχείο. 'Αλλά οί δύο Κύπριοι
ίερωμένοι ήσαν άνένδοτοι μέ τό έπιχείρημα (πού ήταν
άνησυχητικό καί ένδεικτικό τής νοοτροπίας τους) δτι οί
7 τουρκικοί δήμοι δέν θά μποροuσαν νά έπιζήσουν οικονο­
μικά καί θά τούς άπορροφοuσε άργότερα δ έλληνικός δή­
μος σέ κάθε πόλη. Τό παράδοξο καί τό τραγικό είναι δτι ή
δεύτερη μεγάλη κρίσ_η του Κυπριακοu άπό τό 1963 καί
επειτα είχε ώς αiτία τήν άρνηση του Μακαρίου νά έφαρμό­
σει τίς σχετικές μέ τούς χωριστούς δήμους διατάξεις του
Συντάγματος, τίς δποίες δ ί:διος ε{χε άπαιτήσει.
»Τήν ύποχώρησή του αυτή τήν έκμεταλλεύθηκε έπιτή­
δεια δ ' Αβέρωφ γιά νά έξασθενίσει τήν τουρκική άπαίτη­
ση παρουσίας μεγάλων έλληνικών καί τουρκικών μονάδων
στήν Κύπρω> 1 70 •
Στίς συνθήκες κάτω άπό τίς όποίες επιτεύχθηκε ή
τελική συμφωνία άναφέρεται, παραστατικά, ό Ε.
'Αβέρωφ:
«Οί θέσεις δέν είχαν πλησιάσει οϋτε τήν τελευταία ή μέ­
ρα, δταν οί δύο aντιπροσωπείες είχαν πιά συμφωνήσει καί
στήν ουσία δλων τών σημείων καί στή διατύπωσή τους.
'Αποφασίστηκε τότε νά συναντηθοuν οί δύο πρωθυπουρ­
γοί καί νά διαπραγματευθοuν τό θέμα ο{ ίδιοι, πράγμα πού
δέν είχε γίνει γιά κανένα άλλο θέμα. Παρόντες θά ήταν
μόνο οί δύο ύπουργοί τους.
»Συναντήθηκαν νωρίς τό aπόγευμα τής llης Φεβρουα­
ρίου. 'Ο Μεντερές, άνθρωπος συνήθως γελαστός καί χαρι­
τολόγος, προσπάθησε άπό τήν πρώτη στιγμή μέ τούς τρό­
πους του καί τά λόγια του νά μειώσει τή σημασία του θέμα­
τος. Καί μέσα σέ θερμές φιλοφρονήσεις καί χαριτολογή­
ματα, ε{πε πώς , άφοu εί:χαμε ύπερπηδήσει τόσα δύσκολα
καί περίπλοκα /;μπόδια, θά ήταν πιά εϋκολο νά συμφωνή­
σουμε στό μόνο άπλό θέμα πού άπέμεινε, τό θέμα "τών
βάσεων ή τών μεραρχιών". Καί πειράζοντας τόν Καραμαν­
λή, γιατί δ τελευταίος φαινόταν ενοχλημένος, του ε{πε πώς
"λίγο θά ύποχωρήσει δ εvας, λίγο δ άλλος, θά βρεθεί μιά
λύση".
»'Ο Καραμανλής άπάντησε aγέλαστος. Ε{πε πώς άν δέν
συμφωνούσαμε στό τελευταίο θέμα, θά εφευγε γιά τήν
'Αθήνα, θεωρώντας πώς ή δλη προσπάθεια είχε άποτύχει.
ΕΙπε πώς γιά πολλούς λόγους δέν τό ήθελε αυτό, καί ε{χε
άποφασίσει νά κάνει μιά σημαντική παραχώρηση. 'Αλλά
δέν έπρόκειτο νά παζαρέψει . ν Αν ή παραχώρη ση δέν άρ­
κοuσε, θά εφευγε. Μίλησε τότε γιά φρουρά του Συμμαχι­
κ:οu Στρατηγείου άπό εναν άριθμό Κυπρίων, άπό ενα έλλη­
νικό τμήμα 900 aνδρών, καί aπό ενα τουρκικό 600.
» ' Ο Μεντερές δυσαρεστήθηκε ή εκ:ανε τόν δυσαρεστη-
396 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'fΗΤΗ
μένο . Τελικά, μέσα σέ μιά βαριά dτμόσφαιρα, ζήτησε οί
dριθμοί νά αύξηθουν κατά 50, "οοστε νά μήν περιλαμβά­
νουν τούς άξιωματικούς".
»Τήν επομένη, πρίν dπό τό μεσημέρι, μονογραφούσαμε
δλα τά κείμενα».
Καί ό Ε. 'Αβέρωφ έπισημαίνει συμπερασματικά:
«Γενικώς ίσως πρέπει νά λεχθή δτι ή dτμόσφαιρα ήτο
καλή. Τουτο προέκυπτε dπό πολλά λεπτομερειακά .
»Μετά εντονον καί dδιάλλακτον dγώνα, dμφότερα τά
μέρη κατείχοντο dπό τήν έπιθυμίαν μιdς είλικρινους συ­
νεννοήσεως εκατέρωθεν ίσοβαρείς παραχωρήσεις.
»0{ Τουρκοι παρητήθησαν τής διχοτομήσεως (ώς καί
του έφαρμοσθέντος ήδη σχεδίου Μάκ Μίλλαν), ένώ εlχον
πιστεύσει είς αύτήν καί ένώ εlχον έπανειλημμένας ρητάς
ύποσχέσεις τών v Αγγλων δτι τελικώς θά τήν έδέχοντο (δή­
λωσις Λέννοξ Μπόυντ είς τήν Βουλήν τών Κοινοτήτων ,
τελική διάταξις σχεδίου Μάκ Μίλλαν, καί άλλα μή τόσον
έπίσημα).
»' Αμφότερα τά μέρη είλικρινώς έπίστευαν δτι συνερ­
γασία Μακαρίου- Τουρκοκυπρίων θά προεκάλει τήν εύη­
μερίαν τής Κύπρου καί θά τήν εκανε συνδετικόν κρίκον
'Ελλάδος - Τουρκίας .
»'Υπό μίαν βαθυτέραν εννοιαν ο{ Καραμανλής καίΜε­
ντερές εlχαν dποφασίσει νά κάνουν "de la grande politi-
que".
»Εlχαν dποφασίσει νά σταματήσουν εναν dτέρμονα
dγώνα, τόν δποίον ούδείς έκ τών δύο ήτο έκ τών πραγμά­
των δυνατόν νά κερδίση πλήρως . 'Αγώνα, δ δποίος c'iφηνε
τήν Κύπρον είς dτμόσφαιραν dλληλοσκοτωμου, εθετε
άντιμετώπους τήν 'Ελλάδα καί τήν Τουρκίαν καί dπερρό­
φα κατά τρόπον στείρον ποικίλας δυνάμεις dπό τάς όλί γ ας
πού διέθεταν α{ ύπανάπτυκτοι χώραι των. 'Αγώνα δ δποίος
έξησθένιζε τήν νοτίαν πτέρυγα τής Συμμαχίας, t;τις έγγυd­
το τήν dσφάλειαν dμφοτέρων, καί δ δποίος εκαμε τό παι­
χνίδι τών έχθρών τής 'Ελλάδος. Καί dπεφάσισαν τόν dγώ­
να αύτόν θυσιάζοντες λεπτομερείας νά τόν κερδίσουν μαζί,
έξυπηρετουντες βασικά συμφέροντα ·Ελλάδος, Τουρκίας,
Κύπρου.
)) VΕπρεπε νά ελθη ή dνεύθυνος παπανδρεϊκή θύελλα διά
νά ξεθεμελιώση καί αύτήν τήν μεγάλην πολιτικήν τής
όκταετίας» 171 •
Κατά τήν έπιστροφή του στήν 'Αθήνα, εύθύς με­
τά τήν έπίτευξη τής συμφωνίας, ό Κ. Καραμανλής θά
δηλώσει:
«'Επανέρχομαι έκ τοv ταξειδίου μου ίκανοποιη­
μένος καί ύπερήφανος. Ή ήμέρα αύτή άvήκει είς τάς
εύτυχεστέρας τfjς ζωfjς μου καί θά άποτελέση σταθ­
μόν εlς τήν ίστορίαν τfjς Κύπρου. Είς τήν Ζυρίχην
έθέσαμεν, μέ τόν πρωθυπουργόν τfjς Τουρκίας κ.
Μεντερές, τάς βάσεις διά τήν έπίλυσιν tνός έκ τών
δυσκολωτέρων διεθνών ζητημάτων. 'Εσχεδιάσαμεν
λύσιν, διά τfjς δποίας άποδίδεται, μετά μακραίωνα
δουλείαν, εlς τόν κυπριακόν λαόν ή έλευθερία του.
'Εξ άλλου, διά τfjς εύτυχοvς έπιλύσεως του κυπρια­
κού προβλήματος, άποκαθίσταται ή φιλία καί ή συ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
νεργασία μεταξύ 'Ελλάδος, Τουρκίας καί 'Αγγλίας,
χωρών αϊτινες έχουν κοινά συμφέροντα καί τών
δποίων τάς σχέσεις διετάραξε κατά τό παρελθόν τό
πρόβλημα τούτο είς βαθμόν πολλάκις έπικίνδυνον.
Εlμαι βέβαιος δτι ή ήμέρα αύτή θά άποτελέση τήν
άφετηρίαν διά τήν εύημερίαν του κυπριακού λαοv,
λαμβανομένου έν τφ συνόλφ τοω>.
'Ιδιαίτερη ίκανοποίηση γιά τή θετική έκβαση
των συνομιλιών έξεδήλωσε στήν 'Άγκυρα καί ό
Τούρκος πρωθυπουργός, 'Αντνάν Μεντερές, έξαίρο­
ντας τό πνεύμα άμοιβαίας κατανοήσεως καί είλικρί­
νειας πού χαρακτήρισε τή διεξαγωγή τους καί συνέ­
χισε:
«Οϋτω κατέστη πλέον δυνατή ή έπί βάσεων στενής φι­
λίας καί συμμαχίας dποκατάστασις τών ελληνοτουρκικών
σχέσεων, αί δποίαι εlχον κλονισθή έπί μακρόν χρονικόν
διάστημα.
»Δύναται μάλιστα dπό τουδε νά λεχθή δτι είς τάς σχέ­
σεις μας αύτάς ήρχισε νά γίνεται αίσθητή ή κοινή dντίλη­
ψις καί κατανόησις πού έπιβάλλει ή στενή φιλία καί συμ­
μαχία.
»Δέν ύπάρχει dμφιβολία δτι ή εύτυχής αύτή συμφωνία
ικανοποίησε καί καθησύχασε ταυτοχρόνως τήν οίκογέ­
νειαν τών Κρατών του ΝΑΤΟ, τά δποία έθλίβοντο καί dνη­
σύχουν λόγφ τών μεταξύ μας διαφωνιών.
»Εlμαι βέβαιος δτι καί τά λοιπά είρηνόφιλα εθνη θά
αίσθανθουν dνάλογον εύχαρίστησιν διά τά έπιτευχθέντα
dποτελέσματα.
>>'Η 'Ελλάς καί ή Τουρκία εδωσαν ενα καλό παράδειγ­
μα δτι διαφωνίαι, τών δποίφν ή λύσις θεωρείται δύσκολος
καί μάλιστα dδύνατος, δύνανται θαυμάσια νά ρυθμισθουν
δι' είρηνικών μέσων, έφ' δσον ύπάρχει ή καλή θέλησις
εκατέρωθεν.
»Τώρα εlναι δυνατόν δπως α{ ελληνοτουρκικαί σχέ­
σεις, αί δποίαι ε{χον διαταραχθή έπί μακρόν, dποκαταστα­
θουν κατά τρόπον, βασιζόμενον έπί τών dρχών τής συμμα­
χίας καί τής φιλίας».
'Ο Τούρκος πρωθυπουργός άπέστειλε, άκόμη,
προσωπικό μήνυμα στόν Κ. Καραμανλή, έκφράζο­
ντας τή χαρά του γιά τήν προσωπική γνωριμία καί
συνεργασία τους καί διακηρύσσοντας τήν έπιθυμία
του γιά τήν περαιτέρω βελτίωση τ&ν ελληνοτουρκι­
κών σχέσεων. 'Ο 'Έλληνας πρωθυπουργός, στήν
άπάντησή του, άφοu τόν εύχαρίστησε, τόν διαβεβαί­
ωσε ότι, μετά τήν έπίλυση του κυπριακού προβλήμα­
τος, ή έλληνική πλευρά έμφορείται άπό άνάλογη
έπιθυμία.
τέλος, ό Οίκουμενικός Πατριάρχης 'Αθηναγό­
ρας, άφοu άπέστειλε θερμό συγχαρητήριο τηλεγρά­
φημα στούς δύο πρωθυπουργούς, άπηύθυνε στόν έλ­
ληνικό λαό τό άκόλουθο μήνυμα:
«Μετ' dφάστου χαρdς έπληροφορήθην περί τής έπελ­
θούσης συμφωνίας τής Ζυρίχης, t;τις έπανασυνέδεσε τάς
δύο χώρας διά τής φιλίας, τήν δποίαν έθεμελίωσαν οί δύο
 ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΛ ΥΣΗ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΎ
μεγάλοι ήγέται 'Ατατούρκ καί Βενιζέλος.
»Διερμηνεύων τά αίσθήματα του χριστιανικοί) ποιμνίου
μου, άπευθύνω θερμότατα συγχαρητήρια πρός τούς πρωτερ­
γάτας τής έπιτευχθείσης συμφωνίας».
·Ο Τοuρκος πρωθυπουργός άπέστειλε στόν Οί­
κουμενικό Πατριάρχη τήν άκόλουθη άπάντηση στό
τηλεγράφημά του:
«Εύχαριστω διά τά είλικρινή αίσθήματα καί εύχαριστή­
ρια, τά όποία εύηρεστήθητε νά μου έκφράσητε έπί τij έπιλύ­
σει του κυπριακοί) προβλήματος . ΕΙμαι πεπεισμένος δτι ή
μεταξύ Τουρκίας καί 'Ελλάδος έπιτευχθείσα αuτη συμφω­
νία, συντελοuσα είς τήν έγκαινίασιν άρμονιιcής συνεργα­
σίας μετά των έν Κύπρφ διαβιούντων Τούρκων καί • Ελλή­
νων, ώς καί είς τήν ένίσχυσιν τής μεταξύ Τουρκίας καί
·Ελλάδος φιλίας, θά άποβή εύεργετική δι' δλόκληρον τόν
έλεύθερον κόσμον» 1 72 .
'Ανάλογες άπόψεις έξέφρασε δ 'Αντνάν Μεντερές
καί πρός τούς δμογενείς βουλευτές τfjς τουρκικής
'Εθνοσυνελεύσεως, Α. Χατζόπουλο καί Χ. 'Ιωαννίδη,
οί όποίοι ε{χαν έπίσης έκφράσει τή χαρά τους γιά
τήν έπίλυση του κυπριακοί) προβλήματος καί τήν
άνανέωση τfjς έλληνοτουρκικfjς φιλίας. «'Η τοιαύτη
λύσις τfjς κυπριακής διαφοράς», τόνισε, «δέν θά φέ­
ρη μόνον έγγύτερον τούς έν Κύπρφ 'Έλληνας καί
Τούρκους, άλλά ταυτοχρόνως θά συντελέση είς τήν
άναζωογόνησιν τών μεταξύ Τουρκίας καί ·Ελλάδος
σχέσεων συμμαχίας καί φιλίας καί τήν εϊπερ ποτέ ή
<'iλλοτε ένίσχυσιν αύτών».
Εύθύς μετά τήν <'iφιξή του στήν 'Αθήνα, ό Κ.
Καραμανλής εσπευσε νά προσκαλέσει τόν 'Αρχιε­
πίσκοπο Μακάριο καί νά τόν ένημερώσει γιά τό πε­
ριεχόμενο τών συνομιλιών καί τών άποφάσεων πού
διατυπώθηκαν στή Ζυρίχη. Στίς δύο διαδοχικές συ­
ναντήσεις τους άναφέρεται τό σχετικό μνημόνιο:
«'Εν συνεχείq τής πρώτης προφορικής ένημερώσεως
του 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ύπό τοu πρωθυπουργοί),
τής λαβούσης χώραν τήν νύκτα τής 11 ης Φεβρουαρίου, δ
κ . πρωθυπουργός έκάλεσε έκ δευτέρου τόν 'Εθνάρχη ν είς
τήν κατοικίαν του τήν Πέμπτην, 12ην Φεβρουαρίου καί
ώραν 6 μ.μ . , ϊνα τόν ένημερώση έν πάσΊJ λεπτομερείq έπί
των άποτελεσμάτων των έν ΖυρίχΊJ έλληνοτουρκικrον συ­
νομιλιών.
»'Ο κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως ένεχείρισε είς τόν
'Αρχιεπίσκοπον τά έξή ς κείμενα έν έλληνικij μεταφράσει .
»α. Τό γενικόν διάγραμμα τής μελλούσης νά συσταθή
νέας Κυπριακής Πολιτείας.
»β . Παράρτημα είς τό άνωτέρω κείμενον.
»γ. Σχέδιον έλληνοτουρκοαγγλικής συνθήκης έγγυομέ­
νης τήν άνεξαρτησίαν τής Κύπρου μετά τής Δημοκρατίας
τής Κύπρου.
»δ. Σχέδιο συνθήκης Συμμαχίας μεταξύ 'Ελλάδος­
Τουρκίας - Κυπριακής Δημοκρατίας.
>>'Ο 'Αρχιεπίσκοπος άνέγνωσε τά κείμενα καί έξεδή­
λωσε τήν aπόλυτον συμφωνίαν του.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
397
>>'Ο κ . πρόεδρος τής Κυβερνήσεως εΙπεν είς τόν 'Αρχιε­
πίσκοπον δτι δ εύρισκόμενος έν Λονδίνφ ύπουργός των
'Εξωτερικών κ . 'Αβέρωφ-Τοσίτσας, τφ εΙχε τηλεφωνήσει
δτι δ 'Άγγλος ύπουργός των 'Εξωτερικών τφ εΙχεν είπει
δτι ή άγγλική Κυβέρνησις άντεμετώπιζε τήν πιθανότητα
συγκλήσεως πενταμεροuς συνδιασκέψεως άλλ' δτι έπεθύ­
μει νά εΙναι βεβαία δτι α{ έπελθοuσαι έν ΖυρίχΊJ συμφωνίαι
έτύγχανον τής έγκρίσεως των άντιπροσώπων του κυπρια­
κοί) λαοu καί δτι δέν θά έπανήρχοντο πρός συζήτησιν κατά
τήν διάρκειαν τής πενταμεροuς συνδιασκέψεως τά ύπό του
'Αρχιεπισκόπου άναγνωσθέντα κείμενα.
>>'Ο 'Αρχιεπίσκοπος άπήντησε δτι ή το aπολύτως σύμ­
φωνος έπί των κειμένων καί δτι δέν έπρόκειτο, κατά τήν
διάρκειαν τής συνδιασκέψεως, νά έπαναφέρη πρός συζή­
τησιν ο{ονδήποτε σημείον των συμφωνιών Ζυρίχης. Προ­
σέθεσεν δμως δτι διά λόγους τάξεως δέν επρεπε νά δη­
μιουργηθή ή έντύπωσις δτι ο{ Κύπριοι άντιπρόσωποι έκα­
λοuντο είς τήν συνδιάσκεψιν ϊνα λάβουν γνώσιν άπλrος
των ήδη συμφωνηθέντων καί δτι θά έπεθύμει δπως εχη τήν
εύκαιρίαν νά έγείρη πρός τούς Τούρκους ήγέτας σημεία
τινά, τά όποία, κατόπιν κοινής μετ' αύτων συμφωνίας θά
ήδύναντο ίσως νά τροποποιηθοuν.
»Εiς ταuτα δ κ. πρωθυπουργός άπήντησεν δτι δέν ήτο
δυνατόν νά ύποστηριχθή δτι α{ συμφωνίαι τής Ζυρίχης
εΙχον ληφθή έρήμην των Κυπρίων, έφ' δσον αύται έπραγ­
ματοποιήθησαν έπί των γραμμών, έφ' ών, προηγουμένως,
εΙ χε συμφωνήσει δ 'Αρχιεπίσκοπος. 'Όσον άφορα τήν έλ­
ληνικήν Κυβέρνησιν, αuτη εΙ χε τηρήσει αύστηρrος τά μετα­
ξύ του κ. πρωθυπουργοί) καί του 'Αρχιεπισκόπου συμπε­
φωνημένα καί ε{χε μάλιστα βελτιώσει, είς άρκετά σημεία,
τό προκαταρκτικόν σχέδιον κατά τάς συνομιλίας τής Ζυ­
ρίχης. 'Εξ άλλου, παρετήρησε δ κ. πρωθυπουργός, ή πρό­
σκλησις είς τήν συνδιάσκεψιν θά ήτο γενικοί) τύπου ώστε
νά άποκλείεται ή δημιουργία τής έντυπώσεως, ijν έφοβείτο
δ 'Αρχιεπίσκοπος. Προσέθεσε δέ δτι δ 'Αρχιεπίσκοπος
ήτο έλεύθερος νά συζητήση, ούχί δμως έν τij συνδιασκέ­
ψει, μετά των Τούρκων Κυπρίων ήγετrον. Έτόνισε δτι
επρεπε νά παράσχη είς τήν άγγλικήν Κυβέρνησιν τήν δια­
βεβαίωσιν δτι α{ Συμφων~αι τής Ζυρίχης δέν έτίθεντο έκ
νέου ύπό συζήτησιν έκ μέρους των Κυπρίων άντιπροσώ­
πων κατά τήν διάρκειαν τής ένδεχομένως συγκληθησομέ­
νης πενταμεροuς συνδιασκέψεως.
>>·Ο 'Αρχιεπίσκοπος διεβεβαίωσε τόν κ. πρωθυπουργόν
δτι δέν έπρόκειτο νά συμβή τοιοuτον τι άλλ' δτι έπεθύμει
νά εχη τήν εύκαιρίαν κατ' ίδίαν συζητήσεων μετά των
Τούρκων Κυπρίων ήγετrον, προσθέσας δτι πάντως ήτο άπο­
φασισμένος νά άποδεχθή είς τό ακέραιον τά δσα διελαμβά­
νοντο είς τά κείμενα τά όποία εΙχεν άναγνώσει. 'Ανέφερε
άκολούθως δτι έσκόπευε, πραγματοποιουμένης τής συν­
διασκέψεως, νά καλέση έκ Κύπρου είς Λονδiνον τού πέντε
δημάρχους των κυριωτέρων πόλεων καί τόν 'Εθναρχεύο­
ντα "Α γιον Κιτίου.
>>'Ακολούθως δ 'Αρχιεπίσκοπος έζήτησε διευκρινή­
σεις έπί σημείων τινων, τά όποία καί τφ άνέπτυξε δ κ. πρω­
θυπουργός. ·Ο 'Αρχιεπίσκοπος εύχαριστήσας άπεχώρησε,
άφοu συνεφωνήθη νά κρατηθή ένήμερος έπί των δσων θά
μετέδιδε έκ Λονδίνου ό κ. ύπουργός των 'Εξωτερικών, ϊνα
δυνηθή έγκαίρως ν' άπευθύνη τάς προσκλήσεις πρός τούς
πέντε δημάρχους καί τόν "Α γιον Κιτίοω> 173 •
398 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'ΓΗΤΗ

'Επάνοδος άπό τή Ζυρίχη.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΆΡΙΟΥ
Μετά τήν ένημέρωσή του άπό τόν πρωθυπουργό,
δ 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εκαμε πρός τούς έκ­
προσώπους τοϋ τύπου τήν άκόλουθη δήλωση :
«'Εξέφρασα τήν ίκανοποίησίν μου πρός τόν πρωθυ­
πουργόν κ. Κ. Καραμανλήν καί τόν συνεχάρην διά τό άπο­
τέλεσμα των έν Ζυρίχ1J έλληνοτουρκικών συνομιλών. ·Η
έπιτευχθείσα συμφωνία θέτει τά θεμέλια άμέσου καί δρι­
στικής λύσεως τοϋ Κυπριακοϋ, καθισταμένης τής Κύπρου
άνεξαρτήτου καί κυριάρχου Πολιτείας . Ή έν πνεύματι
καλής θελήσεως καί κατανοήσεως προσέγγισις των άπό­
ψεων των Κυβερνήσεων ·Ελλάδος καί Τουρκίας έπί τοϋ
κυπριακοϋ ζητήματος θά διανοίξη διά τήν Κύπρον νέαν
περίοδον έλευθερίας καί εύημερίας, τόσον διά τούς 'Έλ­
ληνας οσον καί διά τούς Τούρκους τής Κύπρου» .
Τό ίδιο βράδυ, δ 'Αρχιεπίσκοπος &.ποκάλυπτε τίς
βαθύτερες σκέψεις του στόν εμπιστο συνεργάτη του,
Ν. Κρανιδιώτη, δ δποίος καί, μεταγενέστερα, θά τίς
συμπυκνώσει μέ τήν άκόλουθη φράση: «τΗταν δ μό­
νος τρόπος, μοϋ ε{πε προλαμβάνοντας τίς άπορίες
μου, νά άποφευχθεί ή έφαρμογή τοϋ Σχεδίου Μάκ
Μίλλαν)) . Στή συνέχεια τής άφηγήσεώς του, δ Ν.
Κρανιδιώτης, άφοϋ άναφερθεί στά έρωτηματικά πού
ε{χαν γεννηθεί στό Μακάριο μετά τήν πλήρη μελέτη
τών κειμένων τής Ζυρίχης, συνεχίζει:
«Στή συνομιλία πού έπακολούθησε παρατήρησα οτι δέν
ήμουνα σέ θέση νά κρίνω τίς Συμφωνίες, γιατί δέν ε{χα ύπ'
όψη μου τά κείμενα . Εlπα, ομως, οτι προφανώς τό Σχέδιο
Χάρντιγκ ήταν πολύ καλύτερο καί οτι ήταν μιά προσφορά,
πού, δυστυχώς, τήν άντιμετωπίσαμε μέ συναισθηματικά
μόνο κριτήρια, χωρίς τήν άπαιτούμενη- γιά τίς περιστά­
σμς έκείνες - σοβαρότητα.
»Μοϋ άπήντησε: "~Ισως eχεις δίκαιο . Τώρα ομως μάς
πρόλαβαν τά γεγονότα. Μπροστά στόν κίνδυνο νά έπιβλη­
θεί τό Σχέδιο Μάκ Μίλλαν, πού eκανε τήν Τουρκία συνε­
ταίρο στήν Κύπρο, καλύτερη ή Ζυρίχη. Πρέπει νά είμεθα
ρεαλιστές. Σήμερα ε{ ναι καταδικασμένα ·σέ θάνατο, καί
πρόκειται νά έκτελεσθοϋν, περισσότερα άπό είκοσι παιδιά
τής ΕΟΚΑ. ·Ο κόσμος στήν Κύπρο καταπονείται άπό τούς
Βρετανούς καί τούς Τούρκους. 'Ακόμη καί ή παθητική
άντίσταση τής ΕΟΚΑ μέ τό μποϋκοτάζ των βρετανικών
προϊόντων εχει δημιουργήσει μεγάλες δυσαρέσκειες στό
λαό. 'Έπρεπε νά δοθεί μιά λύση".
»Σέ άπάντηση έρώτησής μου άν ε{ χε ένημερώσει τό Δι­
γενή, δ Μακάριος μοϋ διάβασε τό κείμενο τής έξής έπι­
στολής, πού μόλις τοϋ εlχε στείλει: "Τά άποτελέσματα των
έν Ζυρίχ1J έλληνοτουρκικών συνομιλιών δύνανται νά χα­
ρακτηρισθοϋν μάλλον ώς ίκανοποιητικά. Ύπό τάς ύφι­
σταμένας συνθήκας δέν ήτο δυνατόν νά έπιτευχθή καλυτέ­
ρα λύσις . Τελικός σκοπός τοϋ άγώνος ήτο βεβαίως ή
'Ένωσις . Νομίζω ομως οτι θά είμεθα έκτός πάσης πραγμα­
τικότητας έάν ένομίζαμεν οτι ή πολιτική γραμμή τοϋ "'Έ­
νωσις καί μόνον 'Ένωσις" θά μάς ώδήγει άσφαλώς εiς τόν
τελικόν σκοπόν . 'Ο τουρκικός παράγων, οστις έν τφ μετα­
ξύ έδημιουργήθη ύπό τής βρετανικής διπλωματίας, δέν θά
επαυε ποτέ νά ύφίσταται, έκτός βεβαίως εiς περίπτωσιν
διεθνοϋς άναστατώσεως. Καί δ παράγων αότός θά ή το άνυ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
399
πέρβλητον έμπόδιον πρός τήν 'Ένωσιν, eστω καί άν άκόμη
έν 'Αγγλί~ ήρχοντο εiς τήν έξουσίαν οί 'Εργατικοί. Ειλι­
κρινώς πισtεύω οτι άξιοποιοϋμεν εiς μέγιστον βαθμόν τούς
άγώνας καί τάς θυσίας τοϋ κυπριακοϋ λαοϋ διά τής συμφω­
νίας τής Ζυρίχης . ' Η έπιτευχθείσα συμφωνία θέτει τά θεμέ­
λια ένός άνεξαρτήτου καί κυριάρχου κυπριακοϋ Κράτους,
-τερματιζομένης οϋτω τής μακραίωνος δουλείας τοϋ κυπρι­
ακοϋ λαοϋ"» 174 •
6 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Παρουσία έκπροσώπων δεκαοκτώ τεχνικών καί
οίκονομικών οίκων διεθνοϋς κύρους καί φήμης, οί
δποίοι καί συμμετέχουν στό σχετικό διαγωνισμό,
άποσφραγίζονται στά κεντρικά γραφεία τής ΔΕΗ oi
φάκελλοι μέ τίς προσφορές γιά τήν δριστική μελέτη,
έπίβλεψη, προμήθεια μηχανημάτων, κατασκευή καί
χρηματοδότηση τοϋ ύδροηλεκτρικοϋ εργου τοϋ 'Α- .
χελώου.
Μέ τήν εύκαιρία αύτή, δ ύπουργός Βιομηχανίας,
Ν . Μάρτης, τόνισε ότι ή έκτέλεση τοϋ εργου, τό
όποίο άπετέλεσε τό ονειρο γενεών. είσέρχεται στό
στάδιο τής πραγματοποιήσεώς του. ·Ο ύδροηλε­
κτρικός σταθμός τοϋ 'Αχελώου -έπεσήμανε- δέν
θά ε{ναι άπλώς μιά άκόμη έγκατάσταση παραγωγής
φθηνής ήλεκτρικής ένέργειας, άλλά ενα θεμελιακό
εργο πού θά στηρίξει τήν έκβιομηχάνιση τής 'Ελλά­
δος καί τήν <iνοδο τοϋ οίκονομικοϋ έπιπέδου τοϋ λα­
οϋ. Τό εργο θά: άπαρτίζεται άπό τό μεγαλύτερο φράγ­
μα τής χώρας, ϋψους πάνω άπό 120 μέτρα, καί άπό
έργοστάσια παραγωγής ήλεκτρικής ένέργειας μέ
τέσσερις μονάδες συνολικής ίσχύος 240.000 κιλοβάτ
καί έτήσια παραγωγή πάνω άπό ενα δισεκατομμύριο
κιλοβατώρων. Θά έξασφαλιστεί, μέ τόν τρόπο αύτό,
ή προϋπόθεση τής δημιουργίας ήλεκτροβόρων βιο­
μηχανικών έπιχειρήσεων.
Σέ έπίκαιρο δημοσιογραφικό σχόλιο έπισημαί­
νεται χαρακτηριστικά:
• Η προθυμία τήν όποίαν έπέδειξαν τόσοι σοβαροί ο{κοι
τοϋ έξωτερικοϋ νά μετάσχουν εiς τόν προκηρυχθέντα ύπό
τής ΔΕΗ διαγωνισμόν διά τό ύδροηλεκτρικόν eργον τοϋ
'Αχελώου, άποτελεί τήν καλυτέραν άπόδειξιν τής σημα­
σίας του, τόσον άπό οiκονομικής οσον καί τεχνικής πλευ­
ράς. Ή έλληνική κοινή γνώμη, ή όποία έπί δεκαετίας
ήκουεν οτι πρέπει νά γίνη τό eργον αύτό, βασικόν διά τήν
προώθησιν τής οiκονομικής άναπτύξεως τής χώρας καί
άπαραίτητον διά τήν έκβιομηχάνισιν, χαίρει διαπιστώ­
νουσα οτι τοϋτο θά γίνη. Βεβαίως, θά παρέλθη μεγάλο
χρονικόν διάστημα πρίν τεθή εiς λειτουργίαν . Διότι ή
eκτασις τοϋ eργου εΙ ναι τοιαύτη, ώστε ή κατασκευή του θά
άπαιτήση πολλά eτη . 'Ό,τι σήμερον ένδιαφέρει εΙναι ή
άρχή έκτελέσεως , ή όποία πιστοποιείται διά τής άποσφρα­
γίσεως τών προσφορών. Καί πρέπει τόσον ή Κυβέρνησις
οσον καί ή ΔΕΗ νά έπιταχύνουν τόν ρυθμόν, τηρουμένων
των δρίων άσφαλείας, μελέτης των προσφορών, ώστε έντός
συντόμου χρονικοϋ διαστήματος ό άνάδοχος νά θέση τά
400 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'ΓΗΤΗ
θεμέλια του εργου, τά όποία θά εlναι καί τά θεμέλια του
οίκονομικοu μέλλοντος τής χώρας 175 •
10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο άντιπρόεδρος τfjς Κυβερνήσεως, Π. Κανελλό­
πουλος, μέ άνακοίνωσή του γνωστοποιεί τήν άπόφα­
ση τfjς Κυβερνήσεως νά έκμεταλλευθεί άποτελεσμα­
τικότερα τή λιγνιτοφόρα περιοχή τfjς Πτολεμαίδας
μέ τήν αϋξηση του μετοχικοί\ κεφαλαίου της • Εται­
ρείας Λιπασμάτων.
·Ως πρώτο μέτ'ρο άποφασίστηκε νά έκχωρηθοuν
οί μετοχές τfjς ΛΙΠΤΟΛ του Π. Μποδοσάκη-' Αθα­
νασιάδη στήν ΔΕΗ καί στήν 'Εθνική Τράπεζα τfjς
'Ελλάδος ώστε νά άντιμετωπιστεί τό θέμα μέ τρόπο
πού νά διασφαλίζει τά συμφέροντα τfjς έθνικfjς οΙκο­
νομίας καί τfjς 'Εταιρείας Λιπασμάτων, ή όποία, μέ
τή σειρά της, θά κατορθώσει νά άντιμετωπίσει πληρέ­
στερα τά έθνικά καί κοινωνικά συμφέροντα.
17-19 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ολοκληρώνεται στό Λονδίνο, μέ τήν συμμετοχή
καί τfjς Μ. Βρετανίας, ή διαπραγματευτική διαδικα­
σία γιά τήν έπίλυση του κυπριακοί\ ζητήματος καί
ύπογράφεται ή δριστική συμφωνία γιά τή δημιουρ­
γία άνεξάρτητου κυπριακοί\ Κράτους.
·Ο τελικός γύρος των διαβουλεύσεων, σέ τριμερή
πλέον βάση, προετοιμάστηκε άπό τόν ύπουργό των
'Εξωτερικών, Ε. 'Αβέρωφ, δ δποίος, μετά τή Ζυρί­
χη, ε{χε κατευθυνθεί στό Λονδίνο, πρίν άπό τήν
εναρξη των έργασιων τfjς δμώνυμης διασκέψεως.
'Από τή βρετανική πρωτεύουσα θά άποστείλει, στίς
12 Φεβρουαρίου, μέ τή μορφή αύστηρά άπόρρητης
χειρόγραφης έπιστολfjς, μακρό ένημερωτικό σημεί­
ωμα μέ άναφορά σέ δλα τά σημεία πού εΙχαν έγερθεί
καί στίς λύσεις πού διαγράφονταν:
«Σημερινή δίωρος συνεργασία κ. Ζορλού καί έμοu καί
συνεργατών μας είς άγγλικόν υπουργείον 'Εξωτερικών,
καθ' ήν ~ Αγγλος υπουργός 'Εξωτερικών συνωδεύετο υπό
υφυπουργών καί διευθυντών υπουργείων 'Εξωτερικών καί
'Αποικιών, διεξήχθη είς άτμόσφαιραν πραγματικής είλι­
κρινείας καί καλής θελήσεως. 'Εζήτησαν διαφόρους διευ­
κρινήσεις. 'Εκείνο δπερ πρωτίστως τούς ένδιαφέρεt εlναι
'Ελλάς καί Τουρκία έγγυηθοuν συμφωνίαν 'Αγγλίας καί
Κύπρου διά βάσεις καί διευκολύνσεις αύτ&ν. 'Εδήλωσαν
θέλουσι ζητήσει έλάχιστα δυνατά ϊνα διευκολύνουν λει­
τουργίαν νέας πολιτείας καί άποφευχθή έντύπωσις δτι επι­
θυμοuν τήν κατέχουν. Έζήτησαν συμμετάσχουν έλληνο­
τουρκο-κυπριακής συμμαχίας, άλλ' έξήγησα σταθερώς δτι
αϋτη παραμένουσα τριμερής εΙναι ενδο-οίκογενειακή καί
δι' αυτό άποτελεσματικωτέρα. Παρεδέχθησαν πλήρως
άλλ' επέμειναν δτι θά χρειασθοuν κοινά σχέδια διά τήν
άμυναν τής νήσου, ίδίως άπό άέρος, ζητήσαντες σύναψιν
σχετικής συμφωνίας . 'Απήντησα δτι συμφωνία εχει καθα­
ρώς θεωρητικήν άξίαν, διότι προφανές δτι άμυνα θά εΙναι
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
κοινή καί δτι πρός τοuτο θά χρειασθή έπιτελική συνεργα­
σία, ijν 'Ελλάς καί Τουρκία δύνανται εξασφαλίσουν μέσφ
aντιπροσώπων είς κοινόν Στρατηγείον . Έπωφελήθην
άναπτύξω χρησιμότητα είσόδου Κύπρου είς ΝΑΤΟ, προ­
σθέσας δτι τοuτο εξασφαλίση πληρέστερον άμυνα ν νήσου.
Βρετανοί έφάνησαν έπιθυμοuντες ζωηρώς είσοδον Κύπρου
είς ΝΑΤΟ, πολύ σαφέστερον των Τούρκων. Είς άπαντα
θέματα άφορ&ντα βάσεις των, προσεφέραμεν γενικώς πά­
σαν έγγύησιν, πλειοδοτοuντες πάντοτε Τούρκου συναδέλ­
φου. ~Εθιξαν θέμα διαδικασίας άνακυρήξεως νέου Κρά­
τους, δπερ φαίνεται μελετοuν νομομαθείς των, διότι δέν
θεωροuν άντιπρόσωποι Κυπρίων υπογράφοντες συνθήκην
aντιπροσωπεύουν νέαν πολιτείαν. Βεβαίως άποψις αύτ&ν
δυνατόν άλλάξη. 'Έθεσαν διαφόρους ερωτήσεις δι' ενδεχό­
μενον aσυμβιβάστου είσόδου Κύπρου είς ΟΗΕ καί είδικώ­
τερον άρθρον 3 παρ. συνθήκης έγγυήσεως. Δέν φαίνονται
ζωηρώς επιθυμοuντες εϊσοδον Κύπρου είς ΟΗΕ, άλλά
σαφώς έδήλωσαν άποδέχονται ταύτην. Κος Ζορλού καί
έγώ, επικαλεσθέντες καί γνώμην κ. Παλαμά, έξηγήσαμεν
διατί δέν υπάρχουν άσυμβίβαστα, εδήλωσα δέ δτι, έάν
οίαδήποτε διάταξις τ&ν κειμένων Ζυρίχης εδημιούργει τυ­
χόν άδυναμίαν είσόδου είς ΟΗΕ, θά εδει ν' άλλάξη καλύ­
πτουσα ούσία αυτής άλλά αίρουσα τυχόν άσυμβίβαστον.
'Εκ διαφόρων έρωτήσεων κατεφάνη δτι εφοβήθησαν δτι
ρήτρα μάλλον ευνοουμένου Κράτους καί aπαγόρευσις συμ­
μετοχής είς οίασδήποτε φύσεως ενωσιν άπέκλειον εύσχή­
μως παραμονήν είς Κοινοπολιτείαν.
»Διευκρινήσαμε δτι ουδόλως συμβαίνει τοuτο, κ. Ζορ­
λού ηυχήθη παραμονήν είς Κοινοπολιτείαν καί προσωπι­
κώς έτόνισα σαφώς δτι τοuτο θά κρίνουν άποκλειστικ&ς
Κύπριοι. ΕΙναι προφανές βρετανική Κυβέρνησις εύχεται
τοuτο ίδί~ διά λόγους έσωτερικούς καί λόγους γοήτρου.
Έτόνισαν εξοδος έκ Κοινοπολιτείας δημιουργήση δυ­
σχερές θέμα διά πολυαρίθμους Κυπρίους εγκατεστημένους
Λονδίνον. ~Εθιξαν έπίσης θέμα άνεπαρκείας πόρων κυ­
πριακοu προϋπολογισμοί), είπόντες δτι καί είς δμαλάς πε­
ριόδους αναγκάζονται επιχορηγοuν κυπριακόν προϋπολο­
γισμόν διά ποσοu δπερ άφήκαν υπονοηθή εΙναι μεταξύ 2
καί 3 έκατ. $ετησίως. Παρετήρησαν σχετικώς οίκονομία
νήσου έπηρεασθή καί έκ σημαντικής μειώσεως άγγλικ&ν
στρατευμάτων. Εiπον, θεωρώ δημόσια οίκονομικά Κύπρου
ίκανοποιητικά, ίδί~ άν έπικρατήση πνεuμα οίκονομίας καί
δτι πρόεδρος έλληνικής Κυβερνήσεως προτίθεται προτεί­
νη τουρκικήν Κυβέρνησιν δπως δώσωμεν είς νέαν Πολι­
τείαν εν ώρισμένον ποσόν ϊνα έκτελεσθοuν εν ή δύο παρα­
γωγικά εργα. Κος Ζορλού εφάνη άνήσυχος, μοu έξέφρασε
δέ χαμηλοφώνως ζωηράς του άνησυχίας εξ άντικτύπου είς
οίκονομίαν νήσου άπό άποχώρησιν ενδεχομένως 10-20.000
στρατιωτών, υπεστήριξε δέ ένώπιον Βρετανών δτι, άφοu
θά πραγματοποιήσουν πολλάς εν Κύπρφ οίκονομίας, θά
πρέπει ν' αναλάβουν υποχρέωσιν καλύψεως έλλειμμάτων
προϋπολογισμοu. Βρετανοί δέν εφάνησαν ευχαριστημένοι
δι, άνεσιν μεθ' ής υπεστηρίχθη τοuτο, μου έδημιουργήθη
δμως έντύπωσις δτι θά ήδύναντο νά δρίσουν έπιχορήγησίν
τι να δι, όρισμένα ετη. τέλος, διεξήχθη συζήτησις περί
χρόνου, δστις θ' άπαιτηθή καί διαδικασίας, ijτις θ' άκο­
λουθηθή δι' όργάνωσιν νέου Κράτους καί μεταβίβασιν
διοικήσεως είς αυτό . Φαίνονται φρονοuντες δτι τοuτο δυ­
νατόν έντός 8-10 μηνών καί δτι βρετανικαί άρχαί θά εδει
 ΔΙΆΣΚΕΨΗ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 401

Πρίv άπό τήv άφιξη τοv Κ. Καραμανλή στό Αοvδίvο (avω).

εlχαv όλοκληρωθεi oi έπαφές τώv ύπουργώv Έξωτερικώv (κάτω).

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 402 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ
παραμείνουν μέχρι διεξαγωγής έκλογών καί εγκαταστά­
σεως νομοθετικής καί εκτελεστικής έξουσίας. 'Επεφυλά­
χθημεν διατυπώσωμεν άπόψεις μας αuριον, άφοu συζητή­
σωμεν ίδιαιτέρως μέ κ. Ζορλού. ν Ερριψα προσωπικώς καί
προχείρως iδέαν δημιουργίας άπευθείας ελληνοτουρκικής
έπιτροπής , ijτις έργασθή παραλλήλως πρός βρετανικάς
άρχάς κατά μεταβατικήν περίοδον. Έσχημάτισα σαφή
έντύπωσιν Βρετανοί δεχθοuν πάσαν λογικήν πρότασιν.
»Συνεζητήσαμεν θέμα άμνηστείας , εiς δποίον ετυχον
πλήρους ύποστηρίξεως κ . Ζορλού. Δέν φέρουν άντιρρή­
σεις, παρατη ρουν δμως δτι :
»α) 'Εάν προσεχή έβδομάδα πενταμερής καταλήξη είς
ύπογραφήν συμφωνίας, δέν ε{ναι εύχερές χορηγηθή πά­
ραυτα γενική άμνηστεία, β) γενική άμνηστεία θά πρέπει
συνοδευθή άπό παράδοσιν δπλων ΕΟΚΑ καί άποκάλυψιν
κεκρυμμένων τοιούτων, γ) τίθενται έρωτήματα περί καταδ ί­
κων είς θάνατον ή ύποδίκων διά φόνους καί δ) τίθενται
έρωτήματα διά τούς τυχόν δρώντας μετά τήν χορήγησιν
γενικής άμνηστείας καί liρσιν έκτάκτων μέτρων. Εiς ταuτα
άπήντησα δτι θά εδει ήδη ν, άρχίση ραγδαία liρσις διαφό­
ρων μέτρων καί δτι liν είς εύτυχές πέρας πενταμεροuς
ύπάρχουν τεχνικαί δυσχέρειαι διά χορήγησιν άμνηστείας,
θά ήδύνατο ν' άναληφθή ή δέσμευσις καί νά δηλωθή δτι
αϋτη θά χορηγηθή μέχρι τέλους Φεβρουαρίου . ' Επίσης δτι
είς άμνηστείαν δέον περιληφθοuν liνευ έξαιρέσεως liπα­
ντες κατάδικοι ή ύπόδικοι, έκτός έκείνων κοινοu δικαίου.
τέλος, δτι ή άμνηστεία μοιραίως θ ' άφορά δσους θ' άντα­
ποκριθοuν είς αύτήν καί δτι δσοι δράσουν μετά παροχήν
αύτής , θά καταδικασθοuν ύπό Κυπρίων καί θά διωχθοuν.
(Δέν ή θέλησα νά θίξω είδικόν προσωπικόν θέμα δπερ τίθε­
ται διά Διγενήν, διότι πιστεύω δτι ούτος θά έγκρίνη τήν
συμφωνίαν καί δτι κατόπιν αύτοu θά έπιτύχωμεν νά χαρα­
χθή δι' αύτόν ή δέουσα τακτική) .
»Αuριον συνέρχεται βρετανικόν Ύπουργiκόν Συμβού­
λιον καί προβλέπω δτι πιθανώτατα άπόγευμα μiiς άνακοι­
νωθή δτι προτίθενται συγκαλέσουν πενταμερή διάσκεψιν
τριών ύπουργών 'Εξωτερικών καί δύο έκπροσώπων Κυ­
πρίων δι ' άρχάς προσεχοuς έβδομάδος .
»Θέμα είς δποίον διά λόγους ίστορικούς δέν νομίζω
δυνάμεθα λάβω μεν θέσιν άλλ' δποίον φρονώ ύποχρεούμε­
θα ζητήσωμεν μελετήσουν καί άποφασίσουν Κύπριοι , εΙ­
ναι έκείνο παραμονής είς Κοινοπολι.τείαν . 'Ενδεχομένως
άποχώρησις θέλει σημάνη:
»α) ' Απώλειαν προνομιακής δασμολογικής μεταχειρί­
σεως, β) ένδεχομένας δυσχερείας διά Κυπρίους Λονδίνου
καί άλλαχοu Κοινοπολιτείας, καί γ) liλλα ίσως μειονεκτή­
ματα , ώς μείωσις πιθανοτήτων επιχορηγήσεως προϋπολο­
γισμοί), μείωσις άγγλικοu τουρισμοί) κ.λ.π. Δεδομένου δτι
άγγλικά έν νήσφ στρατεύματα, ύπερβαίνοντα 30.000, φαί­
νεται πιθανώτατον μειωθοuν τουλάχιστον είς ijμισυ καί δτι
ταuτα σημαντικώτατα ενισχύουν οiκονομικήν δραστηριό­
τητα νήσου, καθίσταται φανερόν δτι θά ε{ναι έπικίνδυνον
κυπριακή οίκονομία ύποστή συγχρόνως καί liλλα πλήγμα­
τα . Συνεπώς θέμα δέον μελετηθή ύπό Κυπρίων μέ ίδιαιτέ­
ραν προσοχήν» 176 •
Οί προπαρασκευαστικές έπαφές καί συζητήσεις
μέ τή βρετανική πλευρά έκτυλίχθηκαν μέσα σέ πνευ­
μα άμοιβαίας καλής θελήσεως. ·Η προκαταρκτική
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
συζήτηση τών όρων τfiς έπικείμενης συμφωνίας
δλοκληρώθηκε μετά άπό δύο τελευταίες συσκέψεις
έργασίας στίς 16 Φεβρουαρίου- μέ τή συμμετοχή
ήδη καί τών Σέρ Χιού Φούτ καί Λέννοξ Μπόυντ . Τά
έκκρεμfi θέματα τfiς διατηρήσεως τών στρατιωτικών
βάσεων 'Ακρωτηρίου καί Δεκέλειας ύπό καθεστώς
πλήρους βρετανικής κυριαρχίας καί τfiς προβλέψεως
γιά τήν άνακήρυξη τfiς άνεξαρτησίας της Μεγαλο­
νήσου στό ταχύτερο δυνατό χρονικό διάστημα, τfiς
πιθανής έντάξεως τfiς Κύπρου στήν Κοινοπολιτεία,
καθώς καί τής διαρρυθμίσεως τών σχέσεων τών νό­
μιμων άρχών μέ τά μέλη τfiς ΕΟΚΑ καί, προσωπικά,
τόν Γ. Γρίβα - Διγενή, ε{χαν έπισταμένα έξεταστεί
καί ε{χε διαγραφεί ή προοπτική τfiς όριστικfiς έξο­
μαλύνσεώς τους .
Τήν έπομένη, 17 Φεβρουαρίου, τό άπόγευμα,
εφθασε στό Λονδίνο, σχεδόν ταυτόχρονα μέ τόν
Τουρκο όμόλογό του, δ 'Έλληνας πρωθυπουργός, Κ .
Καραμανλής. 'Ήδη, τό ϊδιο πρωί ε{χαν έγκαινιαστεί
οί έργασίες τfiς Συνδιασκέψεως ύπό τήν προεδρία
του Σέλγουιν Λόυντ. Στήν πρώτη συνεδρίαση, ό
ύπουργός τών 'Εξωτερικών του 'Ηνωμένου Βασι­
λείου, άφου έξfiρε τήν προσπάθεια πού καταβλήθηκε
στή Ζυρίχη άπό τούς έκπροσώπους της ' Ελλάδος
καί τfiς Τουρκίας, άναφέρθηκε στίς προϋποθέσε ις
γιά τήν έκχώρηση τών βρετανικών κυριαρχικών δι­
καιωμάτων στή Μεγαλόνησο . Ταυτόχρονα παρουσί­
ασε έπίσημη γραπτή δήλωση βασισμένη άκριβώς
στά πορίσματα τfiς τριμερους άνταλλαγfiς άπόψεων
πού ε{χε πραγματοποιηθεί μεταξύ 11-16 Φεβρουαρί­
ου : ή Κυβέρνηση του 'Ηνωμένου Βασιλείου άποδέ­
χεται τό διακανονισμό της Ζυρίχης, μέ δρο τή δια­
τήρηση , ύπό τήν κυριαρχία της, μέ δλες τίς άπαραί­
τητες έγγυήσεις, τών περιοχών τών δύο βάσεων, κα­
θώς καί τή διασφάλιση τfiς προστασίας τών θεμελιω­
δών άνθρωπίνων δικαιωμάτων τών διαφόρων κοινοτή ­
των στήν Κύπρο, τών συμφερόντων τών μελών τών
δημοσίων ύπηρεσιών, δπως καί τόν καθορισμό τfiς
έθνικότητος τών προσώπων καί τό σεβασμό τών
ύποχρεώσεων καί τό διακανονισμό τών έκκρεμών
άπαιτήσεων. Μέ τήν ϊδια πράξη, προβλεπόταν καί ή
συνεργασία τfiς Μ . Βρετανίας στήν κοινή άμυνα τfiς
Κύπρου, ή όποία διασφαλιζόταν μέ τό σχέδιο της
Συνθήκης Συμμαχίας μεταξύ της νέας Δημοκρατίας,
τής 'Ελλάδος καί τfiς Τουρκίας [βλ. πλήρες κείμενο
στό Παράρτημα] . Είδικότερα, δ Ε. 'Αβέρωφ άνέλυσε
τίς γενικότερες άρχές πού προσδιόρισαν τήν όλη
κατεύθυνση καί τό είδικότερο περιεχόμενο τών Συμ­
φωνιών της Ζυρίχης καί άπέδωσε ίδιαίτερη σημασία
στήν τελική συγκατάνευση καί τών ϊδιων τών Κυ­
πρίων -ίδιαίτερα του 'Εθνάρχη Μακαρίου. 'Ο
Τουρκος ύπουργός τών 'Εξωτερικών έπαναβεβαίωσε
δσα δ 'Έλληνας δμόλογός του ε{χε προείπει- ίδι­
αίτερα γιά τή σημασία τών έλληνοτουρκικών σχέ-
 ΔΙΆΣΚΕΨΗ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
σεων, αύτοτελ&ς άλλά καί ώς παράγοντα διασφαλί­
σεως τής είρήνης καί τής εύημερίας στήν Κύπρο.
Μεταξύ τ&ν έκπροσώπων τ&ν δύο έθνικ&ν κοινοτή­
των τής Μεγαλονήσου, δ 'Αρχιεπίσκοπος Μακάρι­
ος, σέ σύντομη παρέμβασή του, έξέφρασε τήν πρό­
θεση νά διατυπώσει, στήν έπόμενη συνεδρίαση, δρι­
σμένες έπιμέρους έπιφυλάξεις του.
Στό διάστημα πράγματι πού θά μεσολαβήσει rος
τήν ύπογραφή τ&ν Συμφωνιών θά ύπάρξουν εντονες
ζυμώσεις μέ άφετηρία τήν άπροσδόκητη ύπαναχώ­
ρηση τοϋ 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου άπό τήν άρχι­
κά θετική τοποθέτησή του. Στό θέμα άναφέρεται διε­
ξοδικά είδικά συντεταγμένο σημείωμα μέ ήμερομη­
νία 17ης Φεβρουαρίου, όπου άρχικά έπαναλαμβά­
νονται όσα είχαν έν πολλοίς περιληφθεί στό άνάλο­
γο σημείωμα τής 12ης Φεβρουαρίου καί έπισημαί­
νονται, στή συνέχεια, τά έξής:
<<Τό άπόγευμα τής 13ης Φεβρουαρίου ό διευθυντής του
ύπουργείου 'Εξωτερικών κ. Α. Βλάχος έπληροφόρησε τόν
κ. πρωθυπουργόν δτι έκ συνομιλίας τήν όποίαν ε{χε μετά
του ' Αρχιεπισκόπου Μακαρίου διεπίστωσεν δτι ούτος, με­
τά τήν δευτέραν άνάγνωσιν τών κειμένων Ζυρίχης, κατεί­
χετο ύπό άμφιβολίας καί δτι έδίσταζε νά ύπογράψη ταυτα
καλούμενος πρός τουτο κατά τήν Διάσκεψιν του Λονδίνου.
»Τήν ώς άνω πληροφορίαν ό Κ . Καραμανλής ε{χε κάί
έξ (iλλης πηγής.
»' ΕντολΌ του κ. πρωθυπουργου, οί διευθυνταί του
ύπουργείου 'Εξωτερικών κ. Δ. Μπίτσιος καί Α. Βλάχος
έπεσκέφθησαν τόν 'Αρχιεπίσκοπον είς τό ξενοδοχείον του
καί, άφου πρώτον άνέλυσαν είς αuτόν άρθρον πρός άρθρον
τήν συμφωνίαν τής Ζυρίχης, τόν ηρώτησαν έκ μέρους του
κ. πρωθυπουργου έάν έμμένη είς τάς διαβεβαιώσεις, άς ε{ χε
παράσχει τήν προτεραίαν είς τόν κ . Καραμανλήν.
>>'Ο ·Αρχιεπίσκοπος ήρχισε τότε διατυπώνων διαφό­
ρους έπιφυλάξεις έπί δευτερευόντων μόνον σημείων τής
συμφωνίας καί προσέθεσεν δτι έδυσκολεύετο νά λάβη τήν
άπόφασιν δπως ύπογράψη τάς συμφωνίας ταύτας, χωρίς νά
συμβουλευθή προηγουμένως άντιπροσωπευτικούς παρά­
γοντας του κυπριακου λαου.
>>'Ο κ. Μπίτσιος ε{πεν είς τόν 'Αρχιεπίσκοπον δτι άπό
καθαρώς νομικής πλευράς τήν στιγμήν ταύτην, καθ' ijν
δέν ύφίσταται συγκεκροτημένη κυπριακή Πολιτεία, ό
'Αρχιεπίσκοπος, ώς 'Εθνάρχης Κύπρου, νομίμως fιδύνατο
νά συμβληθή διά λογαριασμόν του κυπριακου λαου μετά
τών liλλων ένδιαφερομένων. ' Από καθαρώς πολιτικής
πλευράς, έάν συνεβουλεύετο εuρυτέρους κύκλους, θά έξε­
χώρει τό ώς άνω νομικόν δικαίωμα είς τρίτους καί συνεπώς
θά έμποδίζετο έν συνεχείq. νά λάβη άποφάσεις έπί θεμάτων
τά όποία ε{ χε ήδη μελετήσει καί έγκρίνει ό ίδιος. 'Ο κ.
Μπίτσιος προσέθεσεν δτι ό κ. πρόεδρος τής Κυβερνήσεως
ήτο άποφασισμένος νά φέρη είς τήν δημοσιότητα τό πε­
ριεχόμενον τών συμφωνιών τής Ζυρίχης καί νά δηλώση
δτι διά τών συμφωνιών αuτών έτερματίζετο ό ρόλος τής
έλληνικής Κυβερνήσεως είς τό κυπριακόν ζήτημα, καθ'
δσον έξηντλείτο τό περιθώριον,περαιτέρω βοηθείας, ijν θά
fιδύνατο νά παράσχη ή έλληνική Κυβέρνησις πρός τόν
κυπριακόν λαόν.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
403
»Κατά συνέπειαν, ή στιγμή διά τόν 'Αρχιεπίσκοπον
ήτο κρίσιμος, διότι αί συνέπειαι άποτυχίας τής διασκέ­
ψεως του Λονδίνου θά ήσαν άνυπολόγιστοι καί άλλη όδός
διά τούς Κυπρίους δέν θά παρέμενε άνοικτή, πλήν τής
έφαρμογής του σχεδίου Μάκ Μίλλαν.
»Οί παριστάμενοι κατά τήν συνομιλίαν μητροπολίτης
Κιτίου καί ό ήγούμενος Κύκκου συνεφώνησαν άπολύτως
μέ τά λεχθέντα ύπό τών κ. κ . Μπίτσιου καί Βλάχου, εκαμαν
εκκλησιν είς τόν 'Αρχιεπίσκοπον νά προχωρήση είς τάς
συμφωνίας, διά τών όποίων ή Κύπρος θά καταστή άνεξάρ­
τητος, καί του ύπεγράμμισαν δτι ό κυπριακός λαός, ό
όποίος τόσας ταλαιπωρίας ύπέστη κατά τά τελευταία ετη,
θά ύπεδέχετο ένθουσιωδώς τήν διδομένην λύσιν .
>>'Εν συνεχείq., ό κ . πρωθυπουργός έκάλεσε παρ' αuτφ
τόν 'Αρχιεπίσκοπον καί έζήτησε δπως κατατοπισθή έπί
τών ένδοιασμών, τούς όποίους διετύπωσεν είς τούς κ . κ.
Μπίτσιον καί Βλάχον. ·Ο 'Αρχιεπίσκοπος, άφου έπανέ­
λαβε τήν άποψιν δτι ησθάνετο τήν άνάγκην δπως συμβου­
λευθή διαφόρους κυπριακούς παράγοντας πρίν λάβη άπο­
φάσεις, ένετόπισε τήν φοράν αuτήν τούς δισταγμούς του είς
μίαν παράγραφον τής Συνθήκης 'Εγγυήσεως, παρέχουσα ν
τό δικαίωμα είς τάς έγγυητρίας δυνάμεις νά παρεμβαίνουν
έν περιπτώσει καθ' ijν λαμβάνουν χώραν έν Κύπρφ έκδη­
λώσεις καθαπτόμεναι τής άνεξαρτησίας ή τής έδαφικής
άκεραιότητος του νέου Κράτους. ' Ο 'Αρχιεπίσκοπος διετύ­
πωσε τήν γνώμη ν δτι, λόγω τής παραγράφου αuτής, δέν θά
ή το σκόπιμον νά ύπογραφή ή Συνθήκη 'Εγγυήσεως έκ τών
άντιπροσώπων του κυπριακου λαου .
»Ό κ. Καραμανλής, άφου παρέσχεν τάς άπαιτουμένας
έξηγήσεις είς τόν 'Αρχιεπίσκοπον, ύποδείξας αuτφ δτι έξ
ίδίου άμαρτήματος fιδύνατο νά δημιουργηθή έν Κύπρφ κα­
τάστασις έπιτρέπουσα παρεμβάσεις τών έγγυητριών δυνά­
μεων, έδήλωσεν είς τόν 'Αρχιεπίσκοπον δτι έπεθύμει νά
εχη σαφή άπάντησίν του έπί του αν ε{ναι άποφασισμένος
μεταβαίνων είς Λονδίνον νά άποδεχθή καί ύπογράψη τά
κείμενα τής Ζυρίχης έπί τών όποίων λεπτομερώς ε{χε έκ­
δηλώσει τήν συμφωνίαν του .
>>'Ο κ. πρωθυπουργός ε{πεν δτι ουδόλως έπιθυμεί νά
άσκήση ψυχολογικήν πίεσιν έπί του 'Αρχιεπισκόπου καί
τών Κυπρίων, άλλά ήτο ύποχρεωμένος νά μήν άφήση ου­
δεμίαν άμφιβολίαν έπί τής άποφάσεώς του δπως θεωρήση
τήν πολιτικήν τής έλληνικής Κυβερνήσεως έπί του Κυ­
πριακου καί τήν άποστολήν της ώς τερματιζομένην διά
τών συμφωνιών, τάς όποίας ύπέγραψε μετά τής τουρκικής
Κυβερνήσεως.
)) . ο κ. πρωθυπουργός ίδιαιτέρως έπέμεινεν έπί του δτι ό
'Αρχιεπίσκοπος επρεπε νά λάβη ύπ' όψιν τάς γενικάς
γραμμάς τής συμφωνίας, διά τής όποίας έντός όλίγων μη­
νών ή Κύπρος θά καταστή άνεξάρτητον Κράτος καί νά μήν
κατατρώγεται είς λεπτομερείας, αί όποίαι είς τήν πρακτι­
κήν έφαρμογήν θά άπωλέσουν βαθμιαίως τήν σημασίαν
των.
»'Ο 'Αρχιεπίσκοπος ύπεσχέθη νά παράσχη τήν όρι­
στικήν άπάντησίν του είς τόν κ. Καραμανλήν τήν πρωίαν
τής έπομένης .
»Τήν 14ην Φεβρουαρίου 1959 ό ·Αρχιεπίσκοπος διεμή­
νυσε είς τόν πρόεδρον τής Κυβερνήσεως διά του κ. Μπι­
τσίου δτι ελαβε τήν άπόφασιν νά μεταβή είς Λονδίνον, δτι
θά συνοδεύεται ύπό Κυπρίων δημάρχων καί άλλων παραγό-
404 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΊΉΤΗ
ντων, τούς όποίους άπλώς θά συμβουλευθή, άλλά δτι ή
άπόφασίς του εlναι είλημμένη δπως εμμείνη είς τά συμφω­
νηθέντα εν Ζυρίχτι. Παρεκάλεσε μόνον ό 'Αρχιεπίσκοπος,
δπως, μέχρι τής άφίξεώς του είς Λονδίνον, ή ελληνική
Κυβέρνησις μή δημοσιεύση τί επί του θέματος τών εν Κύ­
πρφ βρετανικών βάσεων, καθ' δσον επεθύμει δπως τό θέμα
τουτο άψεθή άνοικτόν, είς τρόπον rοστε νά δυνηθουν οί
άντιπρόσωποι του κυπριακου λαου νά τό διαπραγματευ­
θουν καί έν ταίς λεπτομερείαις του.
»·Ο πρόεδρος τής Κυβερνήσεως liμα ττϊ άφίξει του [ είς
Λονδίνον] έξ 'Αθηνών κατηυθύνθη είς Β. Πρεσβείαν, ενθα
τήν 6.30 μ.μ . τής 17ης Φεβρουαρίου 1959 συνήντησε τόν
'Αρχιεπίσκοπον Μακάριον, συνοδευόμενον ύπό του μη­
τροπολίτου Κιτίου, του δημάρχου Λευκωσίας κ. Δέρβη,
του κ . Ζ . Ρωσσίδη καί του κ. Χρυσαφίνη. Παρίσταντο επί­
σης κατά τήν σύσκεψιν ό ύπουργός των 'Εξωτερικών κ.
'Αβέρωφ, ό έν Λονδίνφ πρέσβυς κ. Σεφεριάδης καί ό πρέ­
σβυς κ. Ξανθόπουλος-Παλαμaς.
»'Ο κ. πρόεδρος εΙπεν δτι έζήτησε νά συναντήση τόν
Μακαριώτατον, διότι ήκουσε δτι ύπήρχον δυσχέρειαι ώς
πρός τήν άποδοχήν ύπ' αύτου του εν Ζυρίχτι καί Λονδίνφ
διακανονισμου του Κυπριακου .
»'Εξέφρασε τήν εκπληξίν του, διότι οί Κύπριοι δέν
φαίνονται νά εχουν συναίσθησιν τής ίστορικής εύκαιρίας,
ήτις παρέχεται δπως, δεχόμενοι τήν προσφερομένην είς
αύτούς άνεξαρτησίαν, τήν άξιοποιήσουν πρός τό συμφέ­
ρον του τόπου των.
» ' Ανέπτυξε τά πλεονεκτήματα τής σ1ψφωνίας, ήτις
έπετεύχθη κατόπιν σκληρών άγώνων καί διαπραγματεύσε­
ων, αϊτινες εξήντλησαν πάν περιθώριον περ~ιτέρω συζητή­
σεως.
»'Ανεξαρτήτως δμως τής άξίας τής λύσεως, εξέφρασε
τήν εκπληξίν του διά τήν σημειουμένην τήν τελευταίαν
στιγμήν ύπαναχώρησιν καί ύπέμνησεν είς τόν Μακαριώ­
τατον δτι ούτος εlχε τηρηθή έξ άρχής καί άνελλιπώς ενή­
μερος τής σταδιακής έξελίξεως των διαπραγματεύσεων, αί
όποία ι επροχώρησαν μέ τήν πλήρη συμφωνίαν του. 'Ιδιαι­
τέρως άνεφέρθη είς τήν σύσκεψιν, ήν εlχε μετ' αύτου, πα­
ρισταμένου καί του μητροπολίτου Κιτίου, τρείς ήμέρας
πρό τής άναχωρήσεώς του είς Ζυρίχην, κατά τήν όποίαν
καί πάλιν ό Μακαριώτατος συνεφώνησε .
»Είς τό σημείον αύτό, ό "Α γιος Κιτίου επεβεβαίωσε τά
ύπό του κ. πρόεδρου λεχθέντα, ό δέ Μακαριώτατος έπίσης
τά παρεδέχθη. Τότε, ό κ . πρόεδρος παρετήρησεν δτι εΙναι
θέμα τιμιότητος νά δηλώση άπεριφράστως δτι πράγματι
συνεφώνησε μέχρι τέλους, άλλά τώρα ηναγκάσθη νά άλλά­
ξ η γνώμην. Προσέθηκεν δτι άπό τής άπόψεως αύτής ή
Κυβέρνησις εΙναι1 άπολύτως έν τάξει.
»Τότε ό κ . πρόεδρος έτόνισεν δτι δέν εΙναι δυνατόν ή
Κυβέρνησις νά έκθέση τήν τιμήν καί τό γόητρον τής ' Ελ­
λάδος ύπαναχωρουσα καί αύτή καί δτι κατά συνέπειαν θά
έμμείνη είς τά συμφωνηθέντα» 177 •
Στό σημείο αύτό, τό όποίο συμπίπτει μέ τήν άπο­
χώρηση τοϋ Κ . Καραμανλή άπό τήν σύσκεψη καί
τόν ούσιαστικό τερματισμό τών άπευθείας έπαφών
του έπί τοϋ συγκεκριμένου θέματος μέ τόν 'Αρχιεπί­
σκοπο, δλοκληρώνεται τό κείμενο τοϋ σημειώματος.
Αύτόπτης μάρτυς, δ Ν. Κρανιδιώτης άποδίδει λε-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
πτομερέστερα τίς τελευταίες λέξεις πού δ πρωθυ­
πουργός, προτοϋ άποχωρήσει όργισμένος άπό τή σύ­
σκεψη, άπηύθυνε στόν 'Αρχιεπίσκοπο:
<Πότε ό Καραμανλής, έπισημαίνοντας τίς συνέπειες
πού θά εΙ χε ή ματαίωση τής Διάσκεψης, εlπε σέ ϋφος εντο­
νο: "'Ανεξάρτητα τοv τί θά κάνετε, Μακαριώτατε, γιά νά
μή &φήσω έκθετη σέ γελοιοποίηση τήν 'Ελλάδα, έγώ θά
μετάσχω τής Διασκέψεως. Άλλά στό σημείο αύτό τερμα­
τίζω τήν κυπριακή πολιτική τής έλληνικής Κυβερνήσεως.
vΑ ν θέλετε σείς νά συνεχίσετε τόν &γώνα, θά πρέπει νά
&ναζητήσετε &λλοv συμπαράσταση". Καί προφανώς όργι­
σμένος άποχώρησε άπό τή σύσκεψη καί πήγε στό ξενοδο­
χείο του» 178 •
'Ήδη, ή συνέχεια πού προσέλαβε ή δλη ύπόθεση
θά άποδοθεί παραστατικά, μεταγενέστερα, άπό ύπεύ­
θυνο μάρτυρα τών γεγονότων, τόνΕ. 'Αβέρωφ. Στήν
άφήγησή του, δ 'Έλληνας ύπουργός τών 'Εξωτερι­
κών άναφέρεται στήν πρωτοβουλία του νά συγκαλέ­
σει τόν 'Αρχιεπίσκοπο καί τά μέλη τής κυπριακής
άντιπροσωπείας σέ νέα σύσκεψη, τήν επομένη τό
πρωί, δπότε καί ελαβε πρώτος τόν λόγο:
«' Αναφέρθηκα στά γενικά δεδομένα του προβλήματος,
θύμισα δτι τό κατά κοινή όμολογία όλέθριο σχέδιο Μάκ
Μίλλαν έφαρμοζόταν άπό μερικούς μήνες, άνέφερα τί είς
μάτην είχαμε κάμει γιά νά τό άνατρέψουμε ή εστω ν' άνα­
στείλουμε τήν έφαρμογή του. 'Α νέλυα ϋστερα λεπτομερώς
τό περιεχόμενο τών Συμφωνιών, άναγνωρίζοντας πώς επρό­
κειτο γιά εναν συμβιβασμό -τόν μόνο δυνατό- καί τόνι­
σα τούς φοβερούς κινδύνους πού θά προέκυπταν άπό τή
ματαίωσή του τήν τελευταία στιγμή . Τελείωσα λέγοντας
πώς άπό δώ καί πέρα τό αΙμα πού θά χυνόταν στήν Κύπρο
θά βάραινε εκείνους καί όχι έμaς.
. »Σέ κανένα σημείο τής όμιλίας μου δέν προσπάθησα νά
ένισχύσω τή θέση μας, λέγοντας ή άφήνοντας νά φανεί δτι
γιά δλα, πρίν προχωρήσουμε, είχαμε τή σύμφωνη γνώμη
του Μακαρίου. Έκτός άπό τόν v Ανθιμο, καί, κατά πολύ,
τόν ήγούμενο Κύκκου καί τό δήμαρχο Δέρβη, κανένας άπό
τούς έκεί παρόντες δέν τό γνώριζε.
»Ό 'Αρχιεπίσκοπος δέ μίλησε. 'Όπως καί λίγοι άλ­
λοι. Πολλοί δμως μίλησαν . Καί τότε ύποψιάστηκα δτι εΙ χα
καταλάβει τί περίπου συνέβαινε. Λίγο άργότερα, καί ίδίως
τήν επομένη, πείσθηκα πώς σωστά εΙχα καταλάβει.
»Δέν ξέρω τί φρονουσε καθένας άπό τούς έκεί παρό­
ντες. 'Όλοι δμως δσοι μίλησαν εΙπαν πώς οί Συμφωνίες
επρεπε νά ύπογραφουν. 'Αλλά, ένώ γιά τά κείμενα του
Λονδίνου δέν διατύπωσαν καμμιά άντίρρηση, γιά τά κείμε­
να τής Ζυρίχης, σχεδόν καθένας εΙχε μιά δική του άντίρ­
ρηση. Κάτω άπό τις συνθήκες αuτές ό 'Αρχιεπίσκοπος
εβλεπε τόν εαυτό του πολύ έκτεθειμένο . 'Ο Διγενής σιω­
πουσε πάντα . Σ9βαροί καί χαρακτηριστικοί έκπρόσωποι
τών Κυπρίων του ελεγαν μέν νά ύπογράψει, άλλά τό άθροι­
σμα τών άντιρρήσεων πού διατύπωσαν ήταν μεγάλο, καί οί
χωριστές αuτές άντιρρήσεις άφορουσαν βασικά άρθρα των
Συμφωνιών, άρθρα πού ό ίδιος τά εΙ χε εγκρίνει ή καί έπιβά­
λει . Κινδύνευε ν ' άντιμετωπίσει μιά πολύπλευρη άντίθεση .
Καί, τό χειρότερο , κινδύνευε νά τήν άντιμετωπίσει χωρίς
 ΔΙΆΣΚΕΨΗ ΛΟΝΔΙΝΟΥ 405

Στιγμιότυπο άπό τήv παραμονή στό Αοvδίvο.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

406 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΊΉΤΗ
νά μπορεί νά στηριχτεί στό Διγενή καί τήν ΕΟΚΑ, πού
τότε ήταν οί θρύλοι τής Κύπρου, χωρίς κάν νά ξέρει άν καί
δ Διγενής δέ θά διαφωνουσε δημόσια μαζί του.
»Καί τότε καί &.ργότερα πολλοί εθεσαν τό έρώτημα άν δ
Μακάριος ήταν &.ποφασισμένος νά μήν ύπογράψει τίς
Συμφωνίες καί δτι κάμφθηκε κάτω &.πό τό βάρος φοβερών
πιέσεων. •Η προσωπική μου γνώμη ήταν πώς σέ καμιά
στάση του λόγου, στήν 'Αθήνα ή στό Λονδίνο, δέν εΙχε
πάρει τέτοια &.πόφαση. 'Αντίθετα, μέ τήν τετράγωνη λογι­
κή καί τή βαθύτερη έντιμότητα πού εΙ χε, ήταν &.ποφασισμέ­
νος νά ύπογράψει.
»Χίλια σημάδια δείχνουν πώς εΙχε πλήρη συνείδηση
τών δεδομένων του προβλήματος καί τής τραγικής μοίρας
πού περίμενε τήν Κύπρο του. nΗξερε έπίσης δτι δημιουρ­
γουσε μεγάλο πολιτικό ζήτημα, καί δτι δέν ήταν εντιμο νά
&.φήσει qτά μισά του δρόμου τήν έλληνική Κυβέρνηση,
πού τόσο τόν εΙχε βοηθήσει καί πού δέ θά ε{ χε προχωρήσει
χωρίς τήν &.πόλυτα σύμφωνη γνώμη του, πού προκύπτει,
δπως είδαμε, καί &.πό βέβαια κείμενα . Καί ήξερε έπίσης
πώς &.πό τήν ώρα πού θά &.ναγκαζόμαστε νά &.ποκαλύψουμε
τό ρόλο που εΙχε παίξει στήν προετόιμασία τών Συμφωνι­
ών, οί εύθύνες του, μέ τή μή ύπογραφή τους, όχι μόνο δέν
εσβηναν άλλά γίνονταν πιό μεγάλες, γίνονταν &.βάσταχτες
&.πό ήθική καί πολιτική πλευρά.
»Οί "άκαμπτες" &.ντιρρήσεις του νομίζω πώς έξηγου­
νται ώς έξής: ·Ο 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ήταν -καί τό
ήξερε καί τό καμάρωνε- ενας ίκανός καί σκληρός δια­
πραγματευτής. Πίστευε δτι μπορουσε πάντα νά έπιτύχει
σχεδόν δ,τι περίπου ήθελε. 'Όταν λοιπόν κατάλαβε στό
Λονδίνο δτι μπορουσε νά κατηγορηθεί πώς εΙχε κάμει δυ­
σάρεστες ύποχωρήσεις, &.ποφάσισε νά δοκιμάσει νά κερ­
δίσει τό χαμένο εδαφος.
»Μέ τήν έμφάνιση &.πόλυτης &.καμψίας, θά προκαλουσε
τέτοιο πολιτικό τράνταγμα, ίδίως γιά τίς Κυβερνήσεις τής
·Ελλάδος καί τής Μεγάλης Βρετανίας, ώστε ήταν πιθανό
νά έπιτύχει τουλάχιστο τή βελτίωση μερικών σημείων».
«Μετά τή συγκέντρωση τijς Πρεσβείας δέν πιθα­
νολογούσαμε πιά έμμονή του Μακαρίου στήν άρνη­
ση του» - καταλήγει δ Ε. 'Αβέρωφ, γιά νά συμπλη­
ρώσει δτι, στήν τελευταία αύτή περίπτωση, δ Κ. Κα­
ραμανλfjς ε{χε προβλέψει μιά ριζική λύση:
«... Σέ τηλεφωνική έπικοινωνία μέ τόν &.ντιπρόεδρο
τής Κυβερνήσεως, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, εΙχε ζητή­
σει νά γράψουν οί έφημερίδες πώς, άν ναυαγουσε ή Διά­
σκεψη, ή Κυβέρνηση ήταν &.ποφασισμένη νά κάμει &.μέ­
σως έκλογές, μέ μοναδικό έρώτημα τό Κυπριακό. Θά έκθέ­
ταμε λεπτομερώς τά γεγονότα, θά δημοσιεύαμε τά κείμενα,
καί θά ρωτούσαμε τό λαό άν ήθελε αύτά νά καθορίζουν τήν
κυπριακή πολιτική τής • Ελλάδος, ή άν προτιμουσε νά συ­
νεχίσει τόν ένωτικό &.γώνα άλλη Κυβέρνηση».
Στή συνέχεια τfjς άφηγήσεώς του, δ Ε. 'Αβέρωφ,
άφου πρώτα έκθέτει τίς συνθfjκες, κάτω άπό τίς δποί­
ες ή βρετανική πλευρά συγκάλεσε τό άπόγευμα τfjς
18ης Φεβρουαρίου τήν πενταμερfj διάσκεψη, ύπει­
σέρχεται στό κύριο μέρος τών συζητήσεων στό Λάν­
γκαστερ Χάουζ:
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
«nΕπειτα &.πό μιά σύντομη προσφώνηση, δ Σέλτζουιν
Λόυντ εΙπε πώς ή διάσκεψη εΙχε κληθεί γιά νά έπικυρώσει
εναν συμβιβασμό σ' ενα πολύπλοκο καί όδυνηρό πρόβλη­
μα, συμβιβασμό πού ε{χε έπιτευχθεί επειτα &.πό λεπτομε­
ρείς διαπραγματεύσεις. nΗδη, εΙχε πληροφορηθεί πώς δ
'Αρχιεπίσκοπος εΙχε &.ντιρρήσεις, καί, ώς πρόεδρος τής
διασκέψεως, θά ήθελε νά μάθει ποιές ήταν αύτές ο{ &.ντιρρή­
σεις, ώστε νά έξεταστεί άν ήταν δυνατό νά &.ρθουν.
>>·Ο 'Αρχιεπίσκοπος μίλησε έλληνικά καί μετέφραζε ό
δικηγόρος Αίμιλιανίδης, πού καθόταν δίπλα του.
»Τό μεγάλο γεγονός ήταν πώς δ 'Αρχιεπίσκοπος, επει­
τα &.πό μιά σύντομη είσαγωγή, στήν όποία ελεγε δτι δέν
&.πέρριπτε τίς Συμφωνίες καί δτι &.ναγνώριζε πώς &.ποτε­
λουσαν μιά πολύ φιλότιμη προσπάθεια καί μιά βάση γιά
έπίλυση του Κυπριακου, ζητουσε τήν "τροποποίηση δ­
ρισμένων σημείων". Τά σημεία αύτά ήταν σχεδόν δλα
έκείνα πού εΙχαν κάνει τούς Τούρκους νά δεχτουν τίς
Συμφωνίες».
Καί άφοu άναφέρεται στά αίσθήματα έκπλήξεως,
δυσφορίας καί άμηχανίας πού προκάλεσε ή τοποθέ­
τηση του Μακαρίου, δ Ε . 'Αβέρωφ συνεχίζει:
«'Όταν τελείωσε δ Μακάριος , δ Σέλτζουιν Λόυντ του
&φερε διάφορες &.ντιρρήσεις καί &γινε ενας διάλογος μετα­
ξύ τους. Στό τέλος, μέ κάποιον έκνευρισμό, δ Βρετανός
εΙπε πώς μέ δσα ζητουσε δ 'Αρχιεπίσκοπος &.νατρεπόταν
&νας έπίπονος συμβιβασμός. 'Ότι συνεπώς χρειάζονταν
νέες μακρές διαπραγματεύσεις πού δεν ήταν δυνατό νά γί­
νουν σέ μιά διάσκεψη &.νωτάτου έπιπέδου πού &.ναγκαστικά
θά εληγε τή έπομένη τό βράδυ.
»Καί συνέχισε:
>>-Γι' αύτό, κάνοντας χρήση τών δικαιωμάτων μου ώς
προέδρου τής διασκέψεως ...
»Κατάλαβα -καί μου τό έπιβεβαίωσε &.ργότερα- πώς
έπρόκειτο νά κηρύξει τή λύση τής συνεδριάσεως καί τήν
έπ' &.όριστο &.ναβολή τής διασκέψεως.
»Σηκώθηκα όρθιος καί τόν διέκοψα.
>>- Σάς ζήτησα τό λόγο, κύριε πρόεδρε .
>>- Μά δέν ύπάρχει θέμα γιά συζήτηση, ε{πε &.μήχανος.
'Εδώ ξαναρχίζει μιά μακρά διαπραγμάτευση. Παρακαλώ
νά μή μιλήσετε.
>>'Επέμενα, κι έκείνος, δυσφορώντας, μου εδωσε τό λό­
γο.
»Καί ένώ πάντα σέ ξένα Σώματα μιλουσα γαλλικά, τότε,
λόγω του περιβάλλοντος καί προπάντων λόγω τής παρου­
σίας τών Κυπρίων πού όλοι ήξεραν τήν άγγλική γλώσσα,
μίλησα &.γγλικά. 'Αποδίδω άπό πρόχειρες σημειώσεις,
γραμμένες τότε, τή σύντομη έκείνη δμιλία μου.
>>- Πρέπει νά πώ δύο λόγια, ε{πα, γιά νά ύπερασπιστώ
τήν τιμή τής 'Ελλάδος καί τή σοβαρότητα τής έλληνικής
Κυβερνήσεως. 'Η 'Ελλάδα τίμησε πάντα τήν ύπογραφή
της. Θά τήν τιμήσει κι αύτή τή φορά. 0{ μονογραφές πού
&βαλε στά κείμενα τής Ζυρίχης καί του Λονδίνου δέν άνα­
καλουνται. Τή δεσμεύουν &ναντι τών άλλων μέ τούς
όποίους συνυπέγραψε . Αύτά ώς πρός τήν τιμή.
>> • Ως πρός τή σοβαρότητα τής Κυβερνήσεως. 'Η έλλη­
νική Κυβέρνηση θά στερουνταν σοβαρότητας άν εΙχε δια­
πραγματευθεί νέου είδους λύση ένός τόσο όδυνηρου καί
 ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
πολύπλοκου διεθνους προβλήματος , c'iν δένε{ χε τή σύμφω­
νη γνώμη τών άδελφών μας Κυπρίων, στήν τύχη τών όποί­
ων τά τελευταία χρόνια υπέταξε σχεδόν δλη τήν έξωτερική
πολιτική τής χώρας . ' Αλλά ο{ άδελφοί μας Κύπριοι, μέ
γραπτές καί προφορικές έκδηλώσεις, εΙχαν έπανειλημμέ­
να, καί τούς τελευταίους δυό μήνες άκόμα , διακηρύξει δλοι
δτι τούς έκπροσωπουσε πλήρως ενας c'iνθρωπος τόν όποίο
βαθύτατα σεβόμαστε καί πολύ άγαπουμε: ό ' Αρχιεπίσκο­
πος Μακάριος . Πρωτοβουλίες πήραμε, άλλά σέ δλα ένη­
μερώναμε τό Μακαριώτατο καί δέν προχωρούσαμε στό επό­
μενο βήμα c'iν δέν είχαμε τή σύμφωνη γνώμη του.
»Πιστεύω δτι αύτά τά λόγια άρκουν γιά νά μή μείνει
τραυματισμένη ή έντιμότητα του όνόματος τής ' Ελλάδος
καί τής Κυβερνήσεώς της.
»Καί διανθίζοντας σύντομα τήν κατάληξη τής όμιλίας
μου, άπηύθυνα εκκληση πρός δλους , ώστε, στόν έπικίνδυ­
νο κόσμο που ζουμε, τό ζήτημα τής Κύπρου, άντί νά μaς
χωρίζει , νά γίνει ενας συνδετικός κρίκος δπως τόν είχαμε
όραματιστεί.
»'Επικράτησε γιά λίγες στιγμές νεκρική σιγή.
»·Ο 'Αρχιεπίσκοπος ζήτησε νά διακόψουμε γιά μισή
ώρα. Περιέργως, ό Σέλτζουιν Λόυντ άρνήθηκε τή διακοπή ,
λέγοντας δτι δέν υπάρχει θέμα γιά συζήτηση .
»'Υποστήριξα εντονα τό αίτημα του Μακαρίου, καί
έπειδή εΙχα μιλήσει έκνευρισμένος, τελείωσα κάνοντας
πνευμα, πού εΙ ναι μιά ώρα ία άδυναμία τών Βρετανών . ΕΙ πα
πώς κόντευε ή ώρα πέντε , καί ήταν άντίθετο πρός τίς βρε­
τανικές παραδόσεις νά μή μaς προσφέρουν τσάι .
»'Ο Σέλτζουιν Λόυντ δέχτηκε έπιτέλους νά γίνει μιά
μικρή διακοπή .
»Στήν έπανάληψη τής συνεδριάσεως, ύστερα άπό συ­
νεννόησή μας, ζήτησε άμέσως τό λόγο ό Τουρκος υπουρ­
γός των 'Εξωτερικών . Σ' ενα λαμπρά ζυγισμένο λογύδριο,
εΙπε πψς καταλάβαινε πολύ καλά τούς δισταγμούς του
'Αρχιεπισκόπου, καί δτι άπό δσα εΙχε άκούσει δύο φαίνο­
νταν νά εΙναι τά αίτια τών δισταγμών: τό ενα, δτι έπρόκειτο
γιά μιά λύση πολύ διαφορετική άπό έκείνη πού έπί χρόνια
έπιδίωκε · τό δεύτερο, δτι θεωρουσε πώς τό νέο καθεστώς
πού δημιουργούσαμε στηριζόταν γιά μερικά θέματα σέ άρ­
κετά πολύπλοκους μηχανισμούς. 'Αλλά τά ίδια άκριβώς
αίτια εΙχαν προκαλέσει δισταγμούς καί στήν τουρκική
πλευρά. Στήν Τουρκία εΙχε κυριαρχήσει τό σύνθημα "δι­
χοτόμηση ij θάνατος", καί τή διχοτόμηση τήν εΙχε ώς πρό­
σφατα υποστηρίξει άνένδοτα ή τουρκική Κυβέρνηση . Τώ­
ρα, γιά τό κοινό συμφέρον , σέ μιά γενναία συμβιβαστική
προσπάθεια, ή Κυβέρνησή του, άγνοώντας πολιτικές δυ­
σκολίες, δεσμευόταν ν' άποκλείσει γιά πάντα τή διχοτό­
μηση. 'Όσο γιά τούς πολύπλοκους μηχανισμούς, υπήρχαν
πράγματι μερικοί, κοντά σέ c'iλλους άπλούς. 'Αλλά, πρώ­
τον, ήταν άναπόφευκτοι, λόγω τής φύσεως τών πραγμάτων.
Δεύτερον, μπορουσαν νά λειτουργήσουν θαυμάσια , μέ μιά
προϋπόθεση : τήν καλή πίστη τών δύο κοινοτήτων, πού γιά
τά πρώτα χρόνια σήμαινε τήν καλή διάθεση τών άνθρώ­
πων . · Η w Αγκυρα πίστευε άκράδαντα πώς ή προϋπόθεση
αύτή θά υπήρχε γιά διαφόρους λόγους (άνάγκη είρήνης,
καλές καί πάλι σχέσεις ' Αθηνών-' Αγκύρας, κ.c'i.) άλλά
προπάντων γιά εναν : γιατί των 'Ελλήνων τής Κύπρου ήγου­
νταν aνθρωπος , μέ τόν όποίο μπορεί νά εΙ χ αν συγκρουσθεί
άλλά του όποίου άναγνώριζαν τό μεγάλο κύρος καί τίς
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
407
πολλές άρετές. Στόν ίδιο τόνο ε{πε καί c'iλλα καλοζυγισμέ­
να κολακευτικά λόγια γιά τόν 'Αρχιεπίσκοπο, καί τελείω­
σε καί αύτός μέ μιά εκκληση.
»'Ύστερα άπό τό Φατίν Ζορλού, μίλησα κι έγώ, στό
ίδιο πλαίσιο . Μίλησα γιά τή φύση του προβλήματος, γιά
τίς γενικές γραμμές των Συμφωνιών , γιά τήν έπιβλητική
φυσιογνωμία του Μακαρίου, γιά τήν έμπιστοσύνη πού ένέ­
πνεε ό δόκτωρ Κιουτσούκ . ( ' Ο τελευταίος ήταν ενας καλο­
κάγαθος καί συμπαθής c'iνθρωπος άλλά δέν εΙχε γνωρίσμα­
τα ήγετικής προσωπικότητας).
>>·Ο Μακάριος ζήτησε νά διακόψουμε καί νά συνέλ­
θουμ"ε τήν επομένη τό πρωί, γιατί ήθελε νά σκεφτεί καί νά
προσευχηθεί.
>>·Ο w Αγγλος δμως υπουργός ήταν άντίθετος πρός κάθε
άναβολή . 'Όχι χωρίς κάποια νευρικότητα, έπανέλαβε δτι
τήν επομένη τό βράδυ θά εφευγαν γιά τή Μόσχα, δτι υπήρ­
χαν καί aλλα σοβαρά ζητήματα έκτός άπό τό Κυπριακό,
καί πώς δ,τι ήταν νά λεχθεί επρεπε νά λεχθεί έκείνο τό
βράδυ .
>>Τότε ό Μακάριος , άτάραχος, καί μέ τή μεγαλόπρεπη
στάση πού συχνά ijξερε νά παίρνει, εΙπε άγγλικά:
>>- w Αν εΙναι τώρα, τότε δχι (lf it is now, it is no).
>>'Η συνεδρίαση άναβλήθηκε γιά τήν επομένη τό πρωί.
>>Τό βράδυ ό ' Αρχιεπίσκοπος μaς παράγγειλε δτι θά
υπέγραφε τίς Συμφωνίες . Πράγμα πού εγινε τήν επομένη,
19 Φεβρουαρίου 1959» 179 •
Τά κείμενα των Συμφωνιών του Λονδίνου ύπογρά­
φηκαν στή μεγάλη Αίθουσα του Λάνγκαστερ Χάους,
στίς 19 Φεβρουαρίου, τό πρωί, παρουσία των πρωθυ­
πουργών τής 'Ελλάδος καί τής Μ. Βρετανίας -ό
Τουρκος πρωθυπουργός τίς ύπέγραψε στήν κλινική,
δπου νοσηλευόταν μετά άπό άεροπορικό άτύχημα­
καθώς καί των έκπροσώπων των δύο κυπριακών κοι­
νοτήτων . Σ' δ, τι άφορα τό περιεχόμενό τους, άφορου­
σαν «στήν ούσία» -κατά τή διατύπωση του Ε. 'Αβέ­
ρωφ- «στήν έξασφάλιση τής διατηρήσεως βάσεων
μέ βρετανική κυριαρχία καί τήν έξασφάλιση των
άπαραιτήτων γιά τήν έπιβίωσή τους διευκολύνσεων»
καί, άκόμη , «τήν έκχώρηση τής κυριαρχίας όλόκλη­
ρης τής Κύπρου στή νέα Πολιτεία, δπως καί τίς με­
ταβατικές διαδικασίες ως τή λειτουργία σέ άνεξάρ­
τητο Κράτος» [βλ. Παράρτημα] .
Μετά τήν όλοκλήρωση των συνομιλιών, ό Κ.
Καραμανλής άπευθύνθηκε στή διάρκεια τής κατα­
ληκτήριας συνεδριάσεως, πρός τό Βρετανό πρωθυ­
πουργό, Χ. Μάκ Μίλλαν. Τό σχετικό κείμενο -σέ
μετάφραση άπό τό άγγλικό- άναφέρει:
«Κύριε πρωθυπουργέ,
»Σfiς εύχαριστώ γιά τούς εύγενείς λόγους πού δια­
τυπώσατε. Σfiς έκφράζω τίς βαθύτερες εύχαριστίες
μας γιά τή σύγκληση τής Συνδιασκέψεως αύτής καί
τήν προσφορά τής φιλοξενίας σας.
»Συμμερίζομαι τή χαρά σας γιά τήν έπιτυχή έκβα­
ση τών κοινών μας προσπαθειών, τόσο στή Ζυρίχη,
όσο καί έδώ στό Αονδίνο.
408 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ

» Τήν diρα αύτή, θά πρέπει νά χαιρόμαστε ώς πνευ­
ματιιωί πατέρες ένός νέου Κράτους, τής Λημοιφατί­
ας τής Κύπρου.
»Εlμαι, προσωπικά, ίδιαίτερα συγκινημένος, άφοD
τήν έποχή αύτή, δπότε διεξάγεται ενας τιτάνιος άγώ­
νας έναντίον τών δυνάμεων τής καταπιέσεως, έμείς,
έκ:πρόσωποι του έλεύθερου κόσμου, προσφέρουμε τό
άπτό παράδειγμα σχετικά μέ δ, τι εlναι δυνατό νά έπι­
τύχει τό πνεDμα τής συνεργασίας μεταξύ έλεύθερων
λαών.
»Εlμαι βαθύτατα πεπεισμένος δτι ή λύση πού έξα­
μημα, πού θεμελιώθηκε άπό τόν Κεμάλ Άτατούρκ:
κ:αί τόν ·Ελευθέριο Βενιζέλο.
))Τό νέο Κράτος πρέπει νά άποτελέσει - κ:αί θά
άποτελέσει - μιά νέα εκ:φραση κ:αί σύμβολο αύτών
τών δεσμών φιλίας κ:αί συνεργασίας.
))Μέ αύτό τό πνεvμα, χαιρετίζω τή γέννηση τής
Δημοκρατίας τής Κύπρου, κ:αί τήν καλωσορίζω στήν
παγκόσμια διεθνή κ:οινότητω) 180 •
Εύθύς μετά τήν uπογραφή τών συμφωνιών, δ Κ.
Καραμανλής άπηύθυνε στούς 'Έλληνες τής Κύπρου

σφαλίσαμε, iκ:ανοποιεί μέ τόν καλύτερο τρόπο τίς τό άκόλουθο μήνυμα:

έλπίδες δλου του πληθυσμού τής Κύπρου, δ δποίος

«Πρό όλίγων λεπτών ύπεγράψαμεν τάς συμφω­
τώρα άποκ:τii τήν έλευθερία του κ:αί εχει τή δυνατό­
νίας, διά τών δποίων ή Κύπρος καθίσταται άνεξάρ­
τητα, εlμαι βέβαιος, νά άποβλέψει στή μέγιστη εύη­
τητος Δημοκρατία, κ:αταλαμβάνουσα τήν θέσιν της
μερία.
μεταξύ τών έλευθέρων Κρατών. Ή στιγμή εlναι
» VΗδη άπό τήν εναρξη αύτών τών διαπραγματεύ­
πράγματι iστορικ:ή. Μετά μακρούς αίώνας δ πληθυ­
σεων, κ:ύρια φροντίδα μας ήταν νά μήν ύπάρξει άλ­
σμός τής Κύπρου άποκ:τii τό δικαίωμα δπως άποφα­
λος νικητής, έκ:τός άπό τόν ίδιο τό λαό τής Κύπρου.
σίζη κ:αί ρυθμίζη τάς τύχας του.
))Εlμαι βέβαιος δτι τό έπιτύχαμε.
)) Έντός όλίγων ήμερών δ Άρχιεπίσκ:οπος κ:αί
))Πρόκειται γιά τήν καλύτερη λύση [τοD Κυπρια­
·Εθνάρχης ύμών Μακάριος θά εύρίσκ:εται μεταξύ
κ:οv], έφόσον ή κ:ύρια βάση της έντοπίζεται στή συ~
σας, κ:ομίζων αύτοπροσώπως τό μήνυμα τής έλευθε-
νεργασία μεταξύ 'Ελλήνων κ:αί Τούρκων, τόσο στη
ρίας σας. .
Μεγαλόνησο, δσο κ:αί στίς δύο χώρες μας.
)) ' Η έλληνικ:ή Κυβέρνησις κ:αί δ έλληνικ:ός λαός
))Εlναι, άκ:όμη, ή καλύτερη λύση, γιατί παρέχει
χαιρετίζουν τό μέγα γεγονός τής άνεξαρτησίας σας
στήν πλειοψηφία τοίJ πληθυσμοίJ τά δικαιώματα πού
κ:αί εvχονται δπως ή νέα πολιτεία, έντός τών κ:όλπων
τής έπιτρέπουν νά άναπτύξει, μέ τόν καλύτερο δυνα­
τής δποίας ή έλευθερία κ:αί ή εύημερία δλων τών τμη­
τό τρόπο, δλες τίς δραστηριότητές της, ένώ, ταυτό­
μάτων τοίJ πληθυσμοίJ εlναι έξησφαλισμένα, σταδιο­
χρονα, έπιφυλάσσει κ:αί στή μειοψηφία μιά λαμπρή
δρομήση άπερίσπαστος πλέον κ:αί εύτυχής.
εύκ:αιρία νά διατηρήσει τό χαρακτήρα κ:αί τούς θε­
)) Ή έλληνικ:ή Κυβέρνησις άπέθεσε σήμερον τήν
σμούς της, άλλά κ:αί νά εχει ενα σημαντικό μερίδιο
ύπογραφήν της είς είδικ:άς συμφωνίας, διά τών δποί­
στίς κ:οινές εύθύνες τής έξουσίας.
ων κατέστη κ:αί αύτή έyyυητρία τής άνεξαρτησίας
)) ·Ιδού oi λόγοι πού μοίJ έπι τρέπουν νά έκ:φράσω
σας, τής άκ:εραιότητος τής Κύπρου κ:αί τών συνταγμα­
τήν πίστη μου στό μέλλον τής Κύπρου.
τικών σας έλευθεριών. ·Επί τών μεγίστων αύτών άγα­
))Μακ:αριώτατε! Σείς, δ ήγέτης τών 'Ελληνοκυ­
θών ή 'Ελλάς θά έπαγρυπνή.
πρίων άδελφών μας, άναλαμβάνετε στούς ώμους σας
)) Ή άμνηστία, τήν δποίαν θά χορηγήση ή βρετα­
τή βαριά, άλλά κ:αί ύψηλή, εύθύνη νά δδηγήσετε τό
νική Κυβέρνησις, κ:αί ή άρσις τών έκ:τάκ:των μέτρων
λαό τής Κύπρου στήν εύτυχία, τήν εύημερία κ:αί τήν
θά έπαναφέρη είς τάς έστίας των έκ:είνους, οί'τινες
άνάπτυξη, μέσα σέ κ:λίμα παραδειγματικής ένότητας.
ήγωνίσθηκ:αν ήρωικ:ώς διά τήν έλευθερίαν τής νήσου
))Λρ. Κιουτσούκ:! Καί σείς, έπίσης, άναλαμβάνετε
των.
εύθύνες, τίς δποίες, εlμαι βέβαιος, θά φέρετε έπιτυ­
)) Ή έλληνικ:ή Κυβέρνησις, ή δποία είργάσθη μέ
χώς σέ πέρας, μέ τή συνεργασία τών άξίων συμβού­
δλας τάς δυνάμεις διά τήν έπίτευξιν τών άποτελεσμά­
λων σας. Πρόκειται γιά τήν άρχή ένός νέου κεφα­
των αύτών, άπευθύνει πρός δλόκ:ληρον τόν πληθυ­
λαίου στήν iστορία τής Κύπρου. Εlμαι βέβαιος δτι
σμόν τής Κύπρου τάς εύχάς της διά μίαν σταθεράν
κ:αί σείς έπιθυμείτε νά συμβάλετε στήν έπιτυχή δλο­
πρόοδον κ:αί εύημερίαν, αi βάσεις τών δποίων έτέθη­
κ:λήρωσή του.
σαν σήμερον)).
)> ·Αλλά, κ:ύριε πρωθυπουργέ, ή εύνοϊκ:ή αύτή κατά­
ληξη εχει κ:αί άλλες, έξίσου σημαντικές, πτυχές. Κατά τήν έπιστροφή του στήν • Αθήνα, οπου εγι­
)) •Αποκ:αθιστii τήν παραδοσιακή φιλία μεταξύ τών νε δεκτός μέ έκδηλώσεις ένθουσιασμοu , ό πρωθυ­
δύο χωρών μας, oi δποίες, πολύ πρίν άπό τή δημι­ πουργός άπηύθυνε χαιρετισμό πρός τόν έ λληνικό
ουργία τών σημερινών συμμαχικών τους δεσμών, λαό :
συνδέονταν μέσω κοινών ένδόξων άγώνων.
)) •Αποκ:αθιστii, έπίσης, τή στενή φιλία μεταξύ τής «Ή ύποδοχή τήν δποίαν μοίJ έπεφυλάξατε άπα­
'Ελλάδος κ:αί τής Τουρκίας, κ:αί ένισχύει τό οίκ:οδό- τελεί δικ:αίωσιν τών προσπαθειών τάς δποίας κ:ατέ-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
βαλεν ή Κυβέρνησίς μου διά νά άποδώση εlς τούς
Κυπρίους τήν έλευθερίαν των.
»Πρό όλίγων μόλις μηνών ή aρσις τής βρετανι­
κής κυριαρχίας άπό τήν Κύπρον έθεωρείτο, aν μή
άδύνατος, πάντως ζήτημα μακρου χρόνου, πολλών
άγώνων καί πολλών θυσιών. Χάρις, έν τούτοις, εlς τό
πνευμα κατανοήσεως, τό δποίον έπέδειξεν ή βρετα­
νική Κυβέρνησις, ύπεγράψαμεν χθές έν Λονδίνφ
συμφωνίαν aρσεως τής βρετανικής κυριαρχίας άπό
δλόκληρον τήν Μεγαλόνησον, πλήν τών περιοχών
δύο · βάσεων. Οvτω ήρχισεν ήδη ή διαδικασία τής
δημιουργίας τής Δημοκρατίας τής Κύπρου, ήτις,
έλευθέρα καί άνεξάρτητος, θά εlσέλθη συντομώτατα
εlς τήν διεθνή κοινωνίαν.
)) Ή Δημοκρατία τής Κύπρου δημιουργείται μέ
τόν πλήρη σεβασμό ν δλων τών δημοκρατικών άρχών
καί μέ θεσμούς, διά τών δποίων καί ή έλληνική
πλειοψηφία έχει τήν δεσπόζουσαν θέσιν της καί ή
μικροτέρα αύτής τουρκική κοινότης έξασφαλίζει
πλήρως τά δικαιώματά της καί λογικόν μερίδιον εlς
τήν διοίκησιν. Ή μακραίων εlρηνική συμβίωσις
τών δύο κοινοτήτων έν Κύπρφ, ήτις μόνον τελευ­
ταίως καί έπ' όλίγον διεταράχθη, καί τό Πνευμα κα­
τανοήσεως, τό δποίον έπέδειξαν έν Λονδίνφ αί ήγε­
σίαι αύτών, μέ πείθουν δ τι ή συνεργασία των εlς τούς
κόλπους τής νέας δημοκρατίας θά ε[ναι άρμονική καί
καρποφόρος. · Η συνεργασία αύτή θά ένισχυθή καί
έκ τής άποφάσεως τής Έλλάδος καί τής Τουρκίας
δπως συνεργάζωνται στενώς καί μονίμως. Οvτω,
κατέχομαι ύπό αlσιοδοξίας διά τό μέλλον τής έλευθέ­
ρας καί άνεξαρτήτου Κύπρου, ήτις εlμαι βέβαιος δτι
θά έξασφαλίση τήν εvημερίαν δλων τών κατοίκων
της.
))Χαιρετίζω μέ συγκίνησιν τήν άνεξαρτησίαν τής
Κύπρου, ήτις διά πρώτην φοράν πραγματόποιείται
κατά τήν τρισχιλιετή ίστορίαν της. Έπ' εύκαιpίCJ
άπευθύνω χαιρετισμόν πρός τό πανσεπτόν Οlκουμε­
νικόν Πατριαρχείον καί τόν προσφιλή έλληνισμόν
τής Κωνσταντινουπόλεως, διά τούς δποίους ή άνα­
γεννηθείσα στενή έλληνοτουρκική συνεργασία έχει
μεγάλην σημασίαν.
))Αί έκδηλώσεις είς τήν Κύπρον, τά μηνύματα
πολλών φιλικών Κυβερνήσεων καί ή ίκανοποίησις
τής παγκοσμίου κοινής γνώμης, ήτις έκδηλουται διά
τών μεγαλυτέρων δημοσιογραφικών όργάνων του κό­
σμου, έπιβεβαιώνουν δτι έπραγματοποιήθη έργον
σημαντικώτατον καί ύγιές.
))Εlμαι προσωπικώς βαθύτατα εύτυχής διότι ή
Κυβέρνησίς μου άποφασιστικώς συνέβαλεν είς τήν
πραγματοποίησιν του έργου αvτου καί άπευθύνω
θερμόν χαιρετισμόν πρός δλους έκείνους οί δποίοι
έμόχθησαν διά τήν έλευθερίαν τής Κύπροω).
'Αναλόγου περιεχομένου πρός τίς δηλώσεις του
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
409
'Έλληνα πρωθυπουργοί> ήταν καί οί άντίστοιχες του
'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου.
Στό Λονδίνο, εύθύς μετά τήν ύπογραφή τών συμ­
φωνιών, δήλωσε στούς δημοσιογράφους:
«Σήμερον άρχίζει διά τόν λαόν τής Κύπρου νέον κεφά­
λαιον καί μία περίοδος εiρήνης καί ευημερίας .
»Τό κυπριακόν πρόβλημα παρουσίασε πολλάς δυσχε­
ρείας. Πάντα , όμως , τά ένδιαφερόμενα μέλη έπέδειξαν
άμοιβαίαν κατανόησιν είς τήν προσπάθειαν πρός κατάλη­
ξιν είς συμφωνίαν. 'Ως έκ τούτου, ή θετική στάσις τής
ένότητος καί τής συνεργασίας έπεκράτησε τής άρνητικής
στάσεως τής διαιρέσεως καί του άνταγωνισμου.
»Αί δύο κοινότητες τής νήσου, συνεργαζόμεναι στενώς
καί μέ τήν βοήθεια ν του 'Υψίστου, ουδόλως άμφιβάλλω
ότι θά εlναι εiς θέσιν νά έξασφαλ ί σουν τήν άνάπτυξιν τής
νήσου πρός τό κοινόν καλόν τών κατοίκων της .
>>Του λοιπου , άντί νά εlναι αίτία προστριβών , ή Κύπρος
θά καταστή iσχυρός δεσμός μεταξύ ·Ελλάδος καί Τουρκί­
ας, έπίσης δέ παράγων σταθερότητος, εiρήνης καί προόδου
είς τήν Μέσην •Ανατολήν.
>>'Αποτελεί καί δι ' έμέ πηγή ν μεγάλης ίκανοποιήσεως
τό νά γνωρίζω ότι ή πατροπαράδοτος αγγλοελληνική φιλία
θά αναβιώση καί θά άνθήση έκ νέου» .
Καί παράλληλα, άπηύθυνε πρός τόν κυπριακό
λαό τό άκόλουθο μήνυμα:
«Τήν στιγμήν αυτήν, καθ' ijν διαμορφοuνται τά πεπρω­
μένα τής ίστορικής νήσου, μέ αγάπην καί άφοσίωσιν αί
σκέψεις μου στρέφονται πρός όλόκληρον τόν κυπριακόν
λαόν καί αί ευχαί μου τόν συνοδεύουν είς τήν πορείαν του
πρός τήν λεωφόρον τής έλευθερίας καί τής προόδου, τήν
δποίαν έγκαινιάζομεν σήμερον .
»Διά τής ύπογραφείσης έν Λονδίνφ συμφωνίας, έτέθη­
σαν τά θεμέλια τής έλευθέρας καί άνεξαρτήτου Δημοκρα­
τίας τής Κύπρου, καί νέα περίοδος ευημερίας καί προόδου
διανοίγεται δι' δλόκληρον τόν κυπριακόν λαόν. 'Εντός
όλίγου , δ κυπριακός λαός θά κληθή νά διαμορφώση έλευθέ­
ρως τό μέλλον του καί τό μέλλον των τέκνων του καί νά
λάβη άποφασιστικώς τά δικαιώματα καί τάς ευθύνας του
εiς τό έλεύθερον στάδιον τής ευγενους διεθνους πολιτιστι­
κής άμίλλης καί συνεργασίας.
»Ουδόλως άμφιβάλλω ότι θά φανήτε άντάξιοι τ& ν ευγε­
νών παραδόσεων του μεγάλου πολιτισμοu μας. ' Από τά
βάθη των αίώνων μaς παρακολουθοuν τήν στιγμήν ταύτην
αί ψυχαί των προγόνων μας καί άπό τό Πάνθεον των ήρώ­
ων αί ψυχαί όλων έκείνων, οί δποίοι μέ τήν θυσίαν καί τούς
ύπερόχους άγώνας των έθεμελίωσαν τήν κυπριακήν έλευ­
θερίαν . _ Πρόν τήν ίεράν μνήμην τούτων καί πρός πάντας
έκείνους , οϊτινες t')γωνίσθησαν, ύπέφεραν καί έδοκιμά­
σθησαν διά τήν άπαλλαγήν του λαοu μας άπό τήν δουλεί­
αν, στρέφονται τήν στιγμήν ταύτη ν ευγνωμόνως αί σκέψεις
μου .
»Χαιρετίζω ίδιαιτέρως τόν ήρωικόν ήγέτην του άπε­
λευθερωτικοu κινήματος τής Κύπρου, στρατηγόν Γεώργι­
ον Γρίβαν , τόν θρυλικόν Διγενήν, καί πάντα τά μέλη τής
'Εθνικής 'Οργανώσεως Κυπρίων · Αγωνιστών, χάρις είς
τούς άγώνας καί τάς θυσίας τ& ν δποίων δυνάμεθα σήμερον
νά γευθώμεν τούς καρπούς τής έλευθερίας. · Η σημερινή
410 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'ΓΗΤΗ
σύμβασις άποτελεί άξιοποίησιν των iδικ:ών τους άγώνων
κ:αί θυσιών κ:αί τής iδικ:ής τους πατριωτικής ενεργείας . Εις
τήν ίστορίαν τής Κύπρου θά παραμείνουν πάντοτε ώς οί
άνυπέρβλητοι μαχηiαί κ:αί ο{ μεγάλοι ήρωες κ:αί άγωνισταί
τής ελευθερίας.
»Τό μέλλον διανοίγεται σήμερον ελπιδοφόρον κ:αί
λαμπρόν ενώπιόν μας. ~y στερα άπό μακρούς αiώνας δου­
λείας; άνατέλλει κ:αί πάλιν εiς τήν νήσον μας ό ήλιος τής
ελευθερίας. v Ας μή λησμονώμεν, δμως, δτι τά δικαιώματα
δημιουργοϋν κ:αί άντιστοίχους υποχρεώσεις. ~Ενα νέον
στάδιον άγώνος άνοίγεται τώρα εμπροσθέν μας, τό στάδιον
τοϋ είρηνικ:οϋ άγώνος, τής προόδου κ:αί τοϋ μεγαλείου τής
νήσου μας. Εις τό στάδιον τοϋτο άς κ:ατέλθωμεν ολοι οί
UΕλληνες Κύπριοι ήνωμένοι κ:αί άδιάσπαστοι κ:αί μέ πνεϋ­
μα εγκαρδίου συνεργασίας κ:αί άγάπης ' άς καταβάλω μεν
άπό κ:οινοϋ μετά τοϋ συνοίκου τουρκ:ικ:οϋ στοιχείου πίiσαν
προσπάθειαν διά τήν άνάπτυξιν κ:αί προαγωγήν των συμ­
φερόντων τής πατρίδος μας κ:αί τήν άνάδειξιν ταύτης ώς
κέντρου πολιτισμοϋ, προόδου κ:αί εiρήνης είς τήν Μέσην
'Ανατολήν.
»' Απευθύνων εγκ:αρδίους εόχάς πρός πάντας τούς UΕλ­
ληνας κ:αί Τούρκους τής Κύπρου, χαιρετίζω μέ χαράν τήν
επιτευχθείσαν συμφωνίαν κ:αί διακηρύσσω μετά πεποιθή­
σεως δτι ή ήμέρα αότή θά ε{ναι άπαρχή νέας περιόδου
προόδου κ:αί εόημερίας τής πατρίδος μας».
Τό ίδιο πνεϋμα άπέπνεαν καί οί δηλώσεις τοϋ
έθναρχεύοντος μητροπολίτη Κιτίου Ανθιμου, στό
v
άεροδρόμιο τοϋ Έλληνικοϋ, δπου στάθμευσε καθ'
δδόν πρός τήν Κύπρο:
«'Επιστρέφω εκ: Λονδίνου μέ τήν πεποίθησιν δτι ή
υπογραφείσα συμφωνία διανοίγει άρίστην προοπτικ:ήν διά
τήν εόημερίαν κ:αί πρόοδον τοϋ κ:υπριακ:οϋ λαοϋ. Μετά μα­
κρούς αίώνας δουλείας ή Κύπρος άποκ:τα τήν ελευθερίαν
της κ:αί ώς κ:υρίαρχον Κράτος είσέρχεται είς τόν διεθνή
στίβον τής εόγενοϋς εκπολιτιστικής άμίλλης κ:αί συνεργα­
σίας . Είμεθα βαθέως εόγνώμονες πρός τήν έλληνικ:ήν Κυ­
βέρνησιν κ:αί τόν έλληνικ:όν λαόν διά τήν άμέριστον συ­
μπαράστασίν των. Πιστεύω άκ:ραδάντως δτι ό κυπριακός
λαός, διά τόν όποίον ήνοίχθη νέον κεφάλαιον είς τήν
{στορίαν του, θά άποτ'ελέση σταθερόν παράγοντα εiρήνης
κ:αί προόδου εiς τήν περιοχή τής 'Ανατολικής Μεσο­
γείου>>.
'Η ύπογραφή τών Συμφωνιών τής Ζυρίχης καί
τοϋ Λονδίνου εγινε δεκτή μέ σχόλια ίδιαίτερα θετικά
άπό τά άντιπροσωπευτικά δργανα τfίς διεθνοϋς κοι­
νής γνώμηςιsι.
'Η στάση τοϋ βρετανικοϋ τύπου άπέναντι στή
συμφωνία πού έπιτεύχθηκε στή Ζυρίχη ύπfίρξε, στό
σύνολό της, θετική.
'Η έφημερίδα «Times» γράφει, μεταξύ liλλων, τά
έξης:
Δεδομένου δτι κατά τό παρελθόν ή βρετανική Κυβέρ­
νησις δέν επαυσε υπογραμμίζουσα τήν άνάγκ:ην μιας έλλη­
νοτουρκ:ικ:ής συνεννοήσεως, σήμερον δέν εχει άλλο πεδίον
εκλογής. 'Οφείλει νά υποδεχθή μέ ίκ:ανοποίησιν δσα συ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
νετελέσθησαν είς τήν Ζυρίχην. Πάντοτε υπεστηρίχθη δτι
δλα τά ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει νά στέρξουν είς θυσίας.
'Εκ: πρώτης δψεως, φαίνεται δτι ή βρετανική Κυβέρνησις
υποβάλλεται εις τάς βαρυτέρας θυσίας.
Τής ζητοϋν νά εγκ:αταλείψη μίαν νήσον, μίαν άποικ:ίαν.
Τυχόν δμως επιμονή πρός διατήρησιν μιίiς άποικ:ίας ε{ς
τήν Εόρώπην, ενω άπεμπολοϋνται εδάφη είς πολλά άλλα
σημεία τοϋ κόσμου, όλιγώτερον προηγμένα άπό τήν Κύ­
προν, θά άπετέλει καταφανή άνωμαλίαν.
Ή 'Αγγλία διατηρεί μίαν βάσιν κ:αί εφ' δσον ή στρα­
τηγική σημασία τής Κύπρου συνδυάζεται σήμερον μέ τό
γεγονός δτι ή νήσος πρέπει νά χρησιμεύη ώς προφυλακή
είς τάς χώρας τοϋ Συμφώνου τής Βαγδάτης, δέν ήδύνατο
αϋτη νά ζητήση περισσότερα, άπό στρατιωτικής άπόψε­
ως.
Ή συντηρητική «Daily Mail»:
Συγχαίρομεν τούς υπουργούς 'Εξωτερικών 'Ελλάδος
κ:αί Τουpκ:ίας διά τήν όρθοφροσύνην των, διότι μία συμ­
φωνία μεταξύ ·Ελλάδος κ:αί τής Τουρκίας εθεωρήθη πάν­
τοτε δτι άποτελεί τήν κλείδα τοϋ προβλήματος.
'Αποτίομεν, επίσης, φόρον τιμής πρός τόν κ:. Μάκ:
Μίλλαν, ό όποίος επέδειξε τόσην επιμονήν εiς τήν άναζή­
τησιν μιας λύσεως.
Κατά τήν έπίσης συντηρητική «Daily Telegraph»,
ή διατύπωση τfίς Ζυρίχης άποτελεί «άξιοσημείωτον
βήμα πρός τά έμπρός πού έπιτρέπει τάς μεγαλυτέρας
έλπίδας διά μίαν ρύθμισιν», ένώ ή «Daily Mirror»
έπέκρινε τή γενικότερη πολιτική τής Κυβερνήσεως:
·Η Κυβέρνησις διέπραξε πολλά λάθη επί τοϋ ζητήμα­
τος τής Κύπρου. Τώρα εξήλθε τής άμηχανίας, χάρις είς
στούς UΕλληνας κ:αί τούς Τούρκους πολιτικούς, οί όποίοι
συνεφώνησαν μεταξύ των. 0{ Τόρηδες πρέπει νά εννοή­
σουνcδτι δέν ζώμεν πλέον είς τήν εποχήν, καθ' ήν αί ιiποι­
κ:ίαι ήτο δυνατόν νά κυβερνώνται διά τής βίας.
'Η φιλελευθέρα «News Chronicle» γράφει τά
έξή ς:
'Η συμφωνία τής Ζυρίχης μας επιτρέπει τήν λύσιν ένός
προβλήματος, τό όποίον εφαίνετο μέχρι τοuδε άλυτον.
'Αποτίομεν φόρον τιμής εις τό θάρρος κ:αί τήν επιδεξιότη­
τα των 'Ελλήνων κ:αί των Τούρκων υπουργών. 'Η Κυβέρ­
νησις τοϋ Λονδίνου πρέπει νά σπεύση νά εγκ:ρίνη τήν συμ­
φωνίαν κ:αί νά κ:αλέση τούς άντιπροσώπους τοϋ κ:υπριακ:οϋ
λαοϋ νά μετάσχουν τής προσεχοϋς διασκέψεως.
τέλος, ή έπίσης φιλελευθέρα «Manchester Guar-
dian» παρατήρησε:
Είς τήν 'Αγγλίαν, ή είδησις θά γίνη δεκτή μέ εόγνωμο­
σύνην κ:αί άνακ:ούφισιν, κ:αί ή βρετανική Κυβέρνησις θά
πρέπει νά άνακ:οινώση είς τούς υπουργούς των 'Εξωτερι­
κών' Ελλάδος κ:αί Τουρκίας, ο{ όποίοι ήλθον είς τό Λονδί­
νον, δτι άποδέχονται τήν συμφωνίαν τής Ζυρίχης. Αί τρείς
Κυβερνήσεις παρέστη άνάγκ:η νά παραιτηθοϋν έκ:άστη μέ­
ρους των διεκ:δικ:ήσεών της. Οϋτω, οί UΕλληνες εγκατέλει­
ψαν τό αίτημα τής ένώσεως, περιορισθέντες εiς τήν άνε-
 ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΠΉΧΗΣΗ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
ξαρτησίαν, οί Τοϋρκοι ήρκέσθησαν εiς εγγυήσεις άντί δι­
χοτομήσεως . Τώρα, ε{ναι ή σειρά τής Βρετανίας νά εγκα­
ταλείψη τήν κυριαρχίαν εύθύς ώς βεβαιωθή δτι αί βάσεις
της δέν θά περιβάλλω ντα ι ύπό εχθρικών στοιχείων. Μέ ενα
λόγον, εκείνο πού εθριάμβευσεν ε{ναι ή όρθοφροσύνη .
Στήν έβδομαδιαία εκδοσή τους, οί έπιθεωρήσεις
«Observen> καί «Economist» τόνισαν, άντίστοιχα:
Διά τήν 'Αγγλίαν, τό κύριον δίδαγμα ε{ναι δτι τά στρα­
τηγικά μας συμφέροντα ι δέν δύνανται νά διατηρηθοϋν είμή
διά συμφωνιών, αί δποίαι θά επιτευχθοϋν έκουσίως μέ τάς
χώρας εiς τάς όποίας επιθυμοϋμεν νά εγκαταστήσωμεν
στρατιωτικάς βάσεις. Θά επρεπε νά κατανοήσωμεν άμέσως
τόν άντίκτυπον τοϋ διδάγματος αύτοϋ δσον άφορα τήν
Μάλταν, τό ~ Αντεν καί τήν Κένυαν . Διά τήν 'Ελλάδα καί
τήν Τουρκίαν, εξ άλλου, τό δίδαγμα συνίσταται εiς τό δτι
τό κοινόν των συμφέρον, δηλαδή ή κατοχύρωσις τής
άσφαλείας εiς τά Βαλκάνια καί τήν Μέσην 'Ανατολήν, θά
εξυπηρετηθή μόνον διά μιaς άμοιβαίας συνεργασίας καί
στενής συνεργασίας μέ τάς δυτικάς χώρας. Διά τήν Κύ­
προν, τό δίδαγμα ε{ναι δτι ή νήσος αύτή άποτελεί πολύ
μικρόν εδαφος διά νά στεγάση μίαν διχόνοιαν μεταξύ τών
έλληνικών καί τουρκικών συμφερόντων. ' Η καλή λει­
τουργία μιaς συμφωνίας επί τοϋ Κυπριακοϋ θά εξαρτηθή
άπό τήν δημιουργίαν εγκαρδίων σχέσεων μεταξύ τών δύο
Κοινοτήτων.
'Η θέσις τών 'Ελλήνων καί τών Τούρκων ήγετών επί
τοϋ Κυπριακοϋ ε{χε κατά τό παρελθόν επικριθή εiς τό
Λονδίνο ν καί δι' αύτόν τόν λόγον πρέπει νά χαιρετισθή τό
θάρρος, ή άποφασιστικότης καί ή σύνεσις τήν δποίαν επέ­
δειξαν. 'Η συμφωνία θά πρέπει νά γίνη εύμενώς δεκτή ύπό
τής βρετανικής Κυβερνήσεως καί ή πρώτη δήλωσις επ'
αύτής τοϋ κ. Σέλγουϊν Λόυντ εiς τήν Βουλήν των Κοινοτή­
των κατά τήν παρελθοϋσαν Πέμπτην άποδεικνύει δτι πρέ­
πει ν' άναμένεται ή άποδοχή της.
Μόνη έξαίρεση στή θετική τοποθέτηση του βρε­
τανικοί) τύπου, άποτέλεσε ή έφημερίδα τής δεξιaς
«Daily Express», ή όποία, μετά τόν τίτλο «Φεύγουμε»,
παρατηρεί καί τά άκόλουθα:
' Η Κυβέρνησις ε{ναι έτοίμη, ώς φαίνεται, νά δεχθή εν
πρόγραμμα, πού κατήρτισαν οί 'Έλληνες καί οί Τοϋρκοι
καί βάσει τοϋ δποίου ή άγγλική Κυβέρνησις όφείλει νά
εγκαταλείψη τήν νήσον, χωρίς καν ή φωνή της νά άκου­
σθή. 'Αναμφιβόλως, τό πρόγραμμα αύτό θά «εξωραϊσθή»,
δηλαδή θά γίνη λόγος περί μιaς βάσεως καί περί εγγυή­
σεων.
'Ιδιαίτερα θετική ήταν ή ύποδοχή πού έπιφυλά­
χθηκε στίς συμφωνίες καί άπό τά δημοσιογραφικά
όργανα τών μή liμεσα ένδιαφερομένων χωρών. Στή
Γαλλία, ή «Figaro» τόνισε:
Πρέπει νά εξάρη τις τήν σύνεσιν των 'Ελλήνων καί
Τούρκων ήγετών, πού επέτρεψεν εν τέλει νά επιτευχθή τό
άποτέλεσμα αύτό διά τής μετριοπαθείας των καί τοϋ συμ­
βιβαστικοϋ των πνεύματος (20/2),
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
411
' Η «Monde» έξάλλου, έπεσήμανε:
Πολύ α{μα εχύθη άπό τετραετίας είς τήν Κύπρον.
'Ελληνικαί, τουρκικαί καί άγγλικαί οίκογένειαι πενθοϋν.
Οϋτε ή βία οϋτε αί προσπάθειαι μεσολαβήσεως ή άνωμά­
λων λύσεων κατώρθωσαν νά επαναφέρουν τήν είρήνην.
Έχρειάσθη οί 'Έλληνες Κύπριοι καί οί ύπέρ τής διχοτο­
μήσεως Τοϋρκοι νά άντιληφθοϋν τόν κίνδυνον τής διενέ­
ξεώς των επί όλοκλήρου τής 'Ανατολικής Μεσογείου καί
νά άποφαcrίσουν τήν πραγματοποίησιν τής διασκέψεως
τής Ζυρίχης. Ε{ναι άναμφισβήτητον δτι τόσον δ κ. Καρα­
μανλής δσον καί δ κ. Μεντερές επέδειξαν φρόνησιν καί
θάρρος άσύνηθες εiς τούς σημερινούς πολιτευτάς, δεδομέ­
νου δτι άμφότεροι εκτίθενται είς πικράς επικρίσεις εκ μέ­
ρους των ύπερεθνικιστών τής κοινής γνώμης των χωρών
των. 'Εν 'Ελλάδι, iδίως οί άντιπολιτευόμενοι κύκλοι, ελα­
βον θέσιν εναντίον τής άνεξαρτησίας τής Κύπρου, υποστη­
ριζόμενοι φυσικά άπό τήν κομμουνιστικήν ΕΔΑ. Είς τήν
Γαλλίαν, τό σύμφωνον τής Ζυρίχης θά χαιρετισθή ώς άπό­
δειξις τοϋ δτι ε{ναι πάντοτε δυνατή ή εξεύρεσις τρόπου
συμβιώσεως των λαών επί νομικής βάσεως (12/2).
Στή δυτική Γερμανία, ή έπιδοκιμασία τών συμ­
φωνιών ήταν γεvική καί άπόλυτη . 'Ενδεικτικά, ή
«Frankfurter Allgemeine Zeitung» γράφει δτι «ή λο­
γική κατώρθωσε νά πραγματοποιήση νέον βήμα
πρός τά έμπρός είς τόν τομέα τής παγκοσμίου πολι­
τικής», ένώ ή «Welt», άφοu ύπογράμμισε δτι ή 'Αγ­
γλία «έπέδειξε θάρρος», καλώντας τήν Τουρκία καί
τήν ' Ελλάδα σέ συνεννόηση, κατέληξε:
Δέν ύπάρχει εiς τήν ίστορίαν προηγούμενον μεγάλης
δυνάμεως, δεχομένης δπως δύο μικραί χώραι διαπραγμα­
τευθοϋν μεταξύ των τήν άπόσπασιν ένός εδάφους άπό τήν
ζώνην τής επιρροής της. ' Η άπόφασις τής 'Αγγλίας νά
επιβάλη είς έαυτήν τούς περιορισμούς αύτούς άποβαίνει
επ· ώφελείq. δλοκλήρου τοϋ δυτικοϋ κόσμου, τόν δποίον ή
ρύθμισις τοϋ Κυπριακοϋ θά καταστήση περισσότερον
ήνωμένον καί iσχυρόν (12/2).
Έξ liλλου, ή μεγάλης κυκλοφορίας έφημερίδα
«Zeit», μέ άναφορά στή συμφωνία του Λονδίνου, θά
τονίσει δτι άποτελεί άποκλειστικά &ργο τής ' Ελλά­
δος:
'Η επιτυχία τής έλληνοτουρκικής συμφωνίας πρέπει
νά άποδοθή ·άναμφιβόλως εiς τόν πρωθυπουργόν τής 'Ελ­
λάδος κ. Κ. Καραμανλή ν καί τόν 'Εθνάρχη ν Μακάριον.
Πολιτικήν ώριμότητα επέδειξαν δ κ. Καραμανλής καί ό
Μακάριος μέ τό νά άποδεχθοϋν τήν άνεξαρτησίαν τής Κύ­
πρου (5/3).
"Ακρως έγκωμιαστικά ήταν τά σχόλια τών έγκυ­
ρότεpων όργάνων του άμερικανικοu τύπου. ΕΙναι
χαρακτηριστικό δτι οί «Times» δημοσίευσαν στή δι­
άρκεια των διαπραγματεύσεων καί μετά τήν ύπογρα­
φή των Συμφωνιών τής Ζυρίχης καί του Λονδίvου
σειρά κύριων liρθρωv- σ' ενα άπό τά τελευταία αότά,
θά ύπογραμμιστεί:
412 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'rΗΤΗ
'Η διάσκεψις στρογγύλης τραπέζης τοϋ Λονδίνου διά
τό Κυπριακ:όν, παρακ:άμψασα tό έμπόδιον τό δποίον ήπεί­
λησε τήν κ:ατάρρευσίν της κατά τήν τελευταίαν στιγμήν,
έτερματίσθη μέ μίαν έξαιρετικ:ήν έπιτυχίαν άνταξίαν πε­
φωτισμένης ήγεσίας, ή όποία θά χαιρετισθή άπό δλόκ:λη­
ρον τόν έλεύθερον κόσμον κ:αί κατόπιν τής δποίας ε{ναι
άξιοι έγκ:αρδίων συγχαρητηρίων δλοι έκ:είνοι πού συνέβα­
λον είς τήν πραγματοποίησίν της . 'Η συμφωνία αύτή, ή
όποία μόλις πρό τινων μηνών θά έθεωρείτο ώς θαϋμα, άπο­
τελεί ενα συμβιβασμόν μεταξύ συγκ:ρουομένων συμφερό­
ντων κ:αί άνταγωνιζομένων παθών, δ δποίος ένέχει ίδιαιτέ­
ραν σημασίαν περισσότερον διά τόν άντίκ:τυπόν του έπί
τής ·Ανατολικής Μεσογείου κ:αί τοϋ δλου 'Ατλαντικ:οϋ
άμυντικ:οϋ συστήματος, παρά διά τάς λεπτομερείας του
δσον άφορα τό νέον καθεστώς τής νήσου.
Διά τής συμφωνίας αύτής τίθεται τέρμα είς τήν μεταξύ
• Ελλάδος κ:αί Τουρκίας διένεξιν διά τό Κυπριακ:όν, διακ:α­
νονιζομένης οϋτω τής τελευταίας μεταξύ τών δύο χωρών
έδαφικ:ής διαφοράς. Ταυτοχρόνως, άποκ:αθίσταται ή μετα­
ξύ των φιλία κ:αί συνεργασία κ:αί ένισχύεται ή έξασθενή­
σασα νότιος πτέρυξ τοϋ ΝΑΤΟ πρός δφελος τής σταθερό­
τητος κ:αί τής εύημερίας τής δλης περιοχής . v,Ηδη άπομέ­
νει δι· δλους τούς ένδιαφερομένους νά έφαρμόσουν τήν
συμφωνίαν μέ καλήν πίστιν, τόσον δσον άφορα τούς ύπ'
αύτής προβλεπομένους περιορισμούς, δσον κ:αί έν σχέσει
μέ τήν έξυπηρέτησιν τών συμφερόντων τών δύο κοινοτή­
των . Οί Κύπριοι, οί δποίοι έκ:έρδισαν τόν άγώνα τ,ων διά
τήν έλευθερίαν, όφείλουν τώρα νά άποδείξουν δτι ε{ν~ι
άξιοι αύτοϋ (20/2).
Καί σέ νεώτερο δημοσίευμα -στίς 24 Φεβρουα­
ρίου :
· Απαλλάσσοντες τάς σκέψεις των άπό τόν έφιάλτην
τοϋ τετραετοϋς άγώνος, τής τρομοκρατίας κ:αί τοϋ βιαίου
θανάτου οί Κύπριοι εχουν άρχίσει νά έορτάζουν τήν
άνεξαρτησίαν των κ:αί τήν έπάνοδον τής είρήνης . •Ο έν­
θουσιασμός πού έπιδεικ:νύεται κατά τάς έκ:δηλώσεις αύτάς
άποδεικ:νύει δτι, παρά τήν συνεχιζόμενην άντίθεσιν τών
κομμουνιστών κ:αί ώρισμένων ίσχυρογνωμόνων • Ελλήνων
κ:αί Τούρκων, δ μεγάλος δγκ:ος τοϋ λαοϋ τής Κύπρου άποδέ­
χεται τήν άνεξαρτησίαν ώς τήν τελικ:ήν λύσιν διά τήν τε­
ταραγμένην αύτήν νήσον. Έν τούτοις, τά εγγραφα, διά
τών δποίων καθορίζεται ή σύστασις τής άνεξαρτήτου δη­
μοκρατίας τής Κύπρου δεικνύουν δτι θά παραστή άνάγκ:η
έκ:δηλώσεως ετι μεγαλυτέρας καλής θελήσεως, καλής πί­
στεως κ:αί συνεργασίας, προκειμένου νά έξασφαλισθή ή
είρήνη κ:αί ή δμαλή λειτουργία τοϋ νέου Κράτους.
• Η «Washington Post» ε{ χε παρατηρήσει:
Τά εύχάριστα νέα άποτελοϋν πολύτιμον γεγονός κατά
τάς ή μέρας αύτάς δπότε ή διεθνής κατάστασις έμφανίζεται
σκοτεινή. Οί έκ:πρόσωποι τής ·Ελλάδος, τής Τουρκίας,
τής ·Αγγλίας κ:αί τής Κύπρου έδημιούργησαν πράγματι
κάτι τό πραγματικ:ώς καλόν διά τοϋ διακανονισμοί> τοϋ
Κυπριακ:οϋ. 'Εκείνο τό δποίον εΙ ναι iδιαιτέρως άξιοπαρα­
τήρητον, εΙναι δτι πρόκειται περί μιας λύσεως γενομένης
δμοφώνως δεκτής, παρά τό άκ:ανθώδες τοϋ προβλήματος.
Είς πολλά παγκόσμια προβλήματα αί λύσεις άποδεικ:νύον-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ται δυσχερείς κ:αί οϋτω άποφεύγονται διά τής έξευρέσεως
προσωρινών διακανονισμών.
• Ως έδήλωσεν ό 'Έλλην πρωθυπουργός κ:. Καραμαν­
λής, νικητής ε{ναι δ λαός τής Κύπρου. Ταυτοχρόνως,
δμως, ή άποκ:ατάστασις φιλικών σχέσεων μεταξύ άποξε­
νωμένων συμμάχων δέν άποτελεί μικρόν κέρδος. Τό γεγο­
νός αύτό καθιστά τήν συμφωνία ν περισσότερον μοναδικ:ήν
κ:αί άξίαν έξάρσεως.
'Η «Herald Tribune», έξ aλλου, σέ κύριο aρθρο,
εύθύς μετά τή συμφωνία τfjς Ζυρίχης, ε{χε τονίσει
χαρακτηριστικά:
'Η έπελθοϋσα συμφωνία μεταξύ των Κυβερνήσεων
·Ελλάδος κ:αί Τουρκίας έπί τοϋ μέλλοντος τής Κύπρου
άποτελεί εν έκ: των καλλιτέρων έπιτευγμάτων τής διπλωμα­
τίας, τό δποίον ε{ χε νά έπιτελεσθή άπό καιρόν. 'Επί τέ­
λους, μετά τεσσάρων έτών τρόμου κ:αί αίματοχυσίας, ijτις
ώθησε τούς Τούρκους έναντίον τών 'Ελλήνων καί τούς
ΗΕλληνας έναντίον των Βρετανών κ:αί ή όποία εθεσε εiς
κ:ίνδυνον τήν θέσιν δλοκ:λήρου τής Δύσεως εiς τήν · Ανα­
τολικ:ήν Μεσόγειον, ή είρήνη κ:αί ή σταθερότης εύρίσκ:ο­
νται έν δψει . ·Η έπελθοϋσα συμφωνία έπί τοϋ προβλήμα­
τος αύτοϋ, τό δποίοv έπεδεινοϋτο, δσον δ καιρός παρήρχε­
το, μέχρι τοϋ σημείου νά θεωρήται άλυτον, άποδεικ:νύει διά
μίαν εiσέτι φοράν, ώς συνέβη κ:αί μέ τό ζήτημα τής Τεργέ­
σττlς, δτι εχουν iσχύν αί διπλωματικ:αί μέθοδοι.
θΟπως δλαι τοϋ είδους αύτοϋ συμφωνίαι οϋτω κ:αί αϋτη
έπέτυχε τόν συμβιβασμόν μεταξύ έξτρεμιστών. Οί ΗΕλλη­
νες τής Κύπρου έπέμενον κατ' άρχήν έπί τής «ένώσεως», οί
Τοϋρκ:οι έπί τής «έθνικ:ής διχοτομήσεως» τής νήσου κ:αί οί
Βρετανοί έπί τής διατηρήσεως τής τελευταίας, μεταξύ
Μάλτας κ:αί v Αντεν, βάσεώς των. Είς τήν ούσίαν, ή λύσις
προσφέρει εiς μίαν έκ:άστην των παρατάξεων δ,τι πλέον
σημαντικ:όν ύπάρχει δι' αύτή ν -τήν «βάσιν» διά τήν Βρε­
τανία ν, τήν «αύτοκ:υβέρνησιν» διά τούς Κυπρίους κ:αί τήν
έξασφάλισιν τής άσφαλείας της έντός μιας εύρυτέρας κοι­
νότητος διά τήν τουρκ:ικ:ήν μειονότητα .
'Ο Μακάριος, άρχηγός τών 'Ελλήνων Κυπρίων κ:αί τό
πρωταγωνιστοϋν πρόσωπον είς τήν μακράν αύτήν διαμά­
χην ύπεδέχθη εύχαρίστως τήν συμφωνίαν κ:αί οϋτω παρέ­
σχε προσδοκίας δτι θά γίνη αϋτη δεκτή κ:αί ύπό των iδίων
Κυπρίων. ·Ομιλών χθές, έν 'Αθήναις, διά τήν συμφωνία ν δ
'Αρχιεπίσκοπος ε{πε : «Αϋτη θέτει τά θεμέλια διά μίαν
άμεσον κ:αί τελικ:ήν λύσιν τής κυπριακής ύποθέσεως» .
'Η έπίτευξη τfjς συμφωνίας γιά τήν έπίλυση του
κυπριακοί) ζητήματος χαρακτηρίστηκε μέ ίδιαίτερα
θετικό τρόπο καί άπό τήν κοινή γνώμη χωρών πού
δέν άνfjκαν στό χώρο τfjς • Ατλαντικfjς Συμμαχίας.
'Ενδεικτικό ε{ ναι τό κύριο aρθρο πού δημοσίευσε,
στή Γιουγκοσλαβία, ή «Politika», εύθύς μετά τήν
άναγγελία τfjς συμφωνίας τfjς Ζυρίχης:
'Η άνακ:οίνωσις περί τοϋ έπιτυχοϋς τερματισμοί> των
συνομιλιών τών πρωθυπουργών ·Ελλάδος κ:αί Τουρκίας
κ. κ . Καραμανλή κ:αί Μεντερές πληροί μέ χαράν κ:αί ίκ:ανο­
ποίησιν πάντας τούς είλικ:ρινείς φίλους τής είρήνης έν τφ
κ:όσμφ. Διότι ή έπίλυσις τοϋ προβλήματος τής Κύπρου κ:αί
ή έπιτευχθείσα είς Ζυρίχην συμφωνία άποτελεί τό άρχικ:όν
 ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΠΉΧΗΣΗ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
καί σπουδαιότερον βήμα και υπο τήν εννοιαν ταύτην
έξουδετερώνει είς τήν 'Ανατολικήν Μεσόγειον τήν έστίαν
άναταραχής, ή όποία κατά τά τελευταία 1\τη ήπείλει συνε­
χως νά μετατραπή είς πυρκαϊάν πολέμου, άποτελοuσα οϋτω
λανθάνουσαν άπειλήν έναντίον τής είρήνης έν τφ κόσμφ
γενικως .
~Η δη, αύτό τοuτο τό γεγονός δτι πρό έβδομάδος εiς τήν
Ζυρίχην συνήλθον διά πρώτην φορά οί πλέον ύπεύθυνοι
πολιτικοί c'iνδρες τής ·Ελλάδος καί τής Τουρκίας καί ijρ­
χισαν συνομιλίας περί του προβλήματος τής Κύπρου άπετέ­
λεσε καλόν σημείον καί προκάλεσεν αίσιόδοξα σχόλια.
Διότι · ε{ναι γνωστόν δτι σχετικως πρός τό πρόβλημα τής
Κύπρου αί πρόσφατοι άπόψεις των δύο αύτων άμέσως έν­
διαφερομένων χωρων διά τήν τύχην τής νήσου καί του
πληθυσμοί) της ήσαν τόσον aντίθετοι rοστε δέν παρείχον
έλπίδας δτι ήδύνατο νά έπιτευχθή συμφωνία ίκανοποιοuσα
άμφότερα τά μέρη.
Έν τφ μεταξύ καί σήμερον κατεδείχθη ή γνωστή aλή­
θεια δτι αί aπ, εύθείας συνομιλία ι περί οίουδήποτε διε­
θνους προβλήματος δύνανται νά ε{ναι λίαν έπωφελείς διά
τήν προσέγγισιν καί των πλέον άντιθέτων aπόψεων. Καί
δταν, έκτός τούτου, ύφίσταται καί εκατέρωθεν καλή θέλη­
σις διά τήν έπίλυσίν του, τά θετικά άποτελέσματα δέν δύνα­
νται νά καθυστερήσουν .
Δέν ύπάρχει aμφιβολία δτι ή κατάστασις εiς τήν Κύ­
προν, ή όποία τελευταίως παρείχεν ενδείξεις χαλαρώσεως
καί εντάσεως εiς τάς σχέσεις μεταξύ του έλληνικου καί του
τουρκικοί) πληθυσμοu, συνέβαλε σημαντικως εiς τήν δη­
μιουργίαν εύνοϊκής άτμοσφαίρας, πρωτον διά τάς προκα­
ταρκτικάς καί διά τής κανονικής διπλωματικής δδοu συ­
νομιλίας καί άργότερον διά τάς άπ' εύθείας συνομιλίας έπί
άνωτάτου έπιπέδου.
'Η επιτευχθείσα εiς Ζυρίχην έλληνοτουρκική συμφω­
νία ε{ναι τοσούτφ μάλλον σημαντική, καθ' δσον, μετά τήν
άποτυχοuσαν άπόπειραν μεσολαβήσεως του γενικοί) γραμ­
ματέως του 'Ατλαντικου Συμφώνου κ. Σπάακ καί τήν ψή­
φισιν τής 'Ιρακινής άποφάσεως εiς τά 'Ηνωμένα ~Εθνη
κατά τάς άρχάς Δεκεμβρίου παρελθόντος . ετους, ή όποία
δέν ετυχεν ύποστηρίξεως οϋτε ύπό τής 'Ελλάδος, οϋτε ύπό
των Κυπρίων' Ελλήνων, ή έπίλυσις του προβλήματος τής
Κύπρου εiς τό διεθνές πεδίον περιήλθεν εiς άδιέξοδον.
Σήμερον, δταν περί του κυπριακοu προβλήματος έπετεύ­
χθη συμφωνία 'Ελλάδος καί Τουρκίας, χωρων αί δποίαι
προασπίζουν τά συμφέροντα του έλληνικου καί τουρκικοί)
πληθυσμοu εiς Κύπρον, τόν λόγον 1\χει ή Μ. Βρετανία, ή
όποία άσκεί aποικιακήν έξουσίαν έπί τής νήσου . Δέον νά
έλπίζη τις δτι ή Κυβέρνησις του Λονδίνου θά iδή έπιτέ­
λους δτι θά ε{ναι λίαν άνωφελές , άλλά καί έπιζήμιον καί
έπικίνδυνον, νά έπιμείνη περαιτέρω έπί των προηγουμένων
σχεδίων της διά τήν «λύσιν» του κυπριακοί) προβλήματος,
τής δποίας ή ανάγκη καί άποτελεσματικότης άπορρίπτον­
ται καί διαψεύδονται πλήρως ύπό τής ελληνοτουρκικής
συμφωνίας.
·Η νήσος Κύπρος, δηλαδή τό κυπριακόν πρόβλημα
δπερ μέχρι τοuδε άπετέλει τό κύριον έμπόδιον διά τήν βελ­
τίωσιν των έλληνοτουρκικων σχέσεων, μετά τήν συμφωνί­
αν Καραμανλή-Μεντερές, τήν δποίαν άσφαλως ύποστηρί­
ζουν δ έλληνικός καί τουρκικός πληθυσμός τής νήσου , θά
ήδύνατο νά καταστή λίαν πρόσφορος χωρος συνεργασίας
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
413
μεταξύ έλληνικου καί τουρκικοί) λαου . Τοuτο ταυτοχρό­
νως θά άπετέλει καί σημαντική ν συμβολήν είς τήν εiρήνην
έν ττϊ περιοχτϊ ταύτΌ του κόσμου» (1212).
Στήν Αίγυπτο έπίσης, έστία τοϋ άντιαποικιακοϋ
άγ&να, ή συμφωνία τοϋ Λονδίνου χαιρετίστηκε μέ
μεγάλη ίκανοποίηση. Οίέφημερίδες «' Αχμπάρ» καί
«Γκουμχουρία» ύπογράμμισαν, άντίστοιχα:
·Ο άρχιεπίσκοπος Μακάριος έπανήλθεν εiς τήν Κύ­
προν, δπου τόν ύπεδέχθη δ λαός μέ άσυγκράτητον ένθου ­
σιασμόν. Τό γεγονός τοuτο πρέπει νά τό 1\χουν ώς παράδει­
γμα δλοι εκείνοι, οί όποίοι άντιδροuν κατά των άπελευθε­
ρωτικων κινημάτων των λαων. Δέν ύπάρχει αμφιβολία δτι
δ πρώην διοικητικής τής νήσου, δ Χάρντιγκ, θά αiσθάνε­
ται μεγάλην πικρίαν σήμερον, διότι αύτός ε{ναι έκείνος, δ
δποίος έξέδιδε διαταγάς χωρίς λύπην κατά των Κυπρίων»
(9 Ι 3).
Νuν ή βρετανική αύτοκρατορία καί ή τέως όθωμανική
αύτοκρατορία, ή σημερινή Τουρκία, ήναγκάσθησαν νά
ύποκύψουν καί νά δεχθοuν τήν συμφωνίαν. Οϋτω ή Κύπρος
άπέκτησε τήν έλευθερίαν της. Οί ~ Αγγλοι προέβησαν είς
πολλά άπάνθρωπα μέσα διά νά καθυποτάξουν τό αίσθημα
τής έλευθερίας του κυπριακοί) λαου. Πλήν δμως, οί c'iο­
πλοι, ήρωικοί κάτοικοι τής νήσου ένίκησαν τούς ώπλισμέ­
νους. 'Επεκράτησε τό δίκαιον τής αδικίας» ( 19 Ι 3).
τέλος, στήν 'Ελβετία, έστία συνομολογήσεως
τfjς βασικής συμφωνίας γιά τή λύση τοϋ ζητήμα­
τος, έκδηλώθηκε ζωηρό ένδιαφέρον άπό δημοσιογρα­
φικά όργανα εύρύτερης διεθνοϋς άκτινοβολίας. ·Η
«Journal de Geneve» έπεσήμανε :
Εύτυχως ήνοίχθη ή δδός . Οϋτω, αί συζητήσεις τής Ζυ­
ρίχης κατέστη δυνατόν νά δδηγήσουν εiς τόν διακανονι­
σμόν τής όδυνηράς διενέξεως, ή όποία διετήρει μίαν άνοι­
κτήν πληγήν εiς τήν μεσημβρινήν πτέρυγα τής Εύρώπης.
• Ικανοποιήθησαν οί νόμιμοι πόθοι των Κυπρίων καί κατά
συνέπειαν δύνανται νά άνακτήσουν τόν φιλικόν χαρακτή­
ρα των αί σχέσεις μεταξύ των τριων ένδιαφερομένων Κρα­
των. Οί κ. κ . Καραμανλής καί Μεντερές, χάρις είς τό πνεu­
μα άμοιβαίας κατανοήσεως τό δποίον επέδειξαν, έξυπηρέ­
τησαν κατά τρόπον έποικοδομητικόν τήν ύπόθεσιν τής
Εύρώπης (1212).
Μέ τόν τίτλον «Χαρά είς τήν Κύπρον», δημοσιεύ­
τηκε κύριο άρθρο στήν «Journal de Lausanne»:
Αί συζητήσεις τής Ζυρίχης κατέληξαν είς συνεννόη­
σιν. Εiς Κύπρον ήχοuν χαρμοσύνως οί κώδωνες των έκ­
κλησιων . ΕΙναι νοητή ή χαρά των κατοίκων τής νήσου .
Κατόπιν σειράς έτων άγωνος καί άναταραχής, ή έλπίς τής
είρηνικής συνυπάρξεως άναζωογονεί τούς VΕλληνας καί
τούς Τούρκους τής Κύπρου. ·Ο μακρός έφιάλ της θά τερμα­
τισθή δταν αί βρετανικαί άρχαί θά προσυπογράψουν τούς
πόθους των δύο μερων, τά όποία ε{ναι καί τά άμεσώτερον
ένδιαφερόμενα. Ή Δύσις έξησφάλισεν έσωτερικήν έπιτυ­
χίαν ύψίστης σημασίας . vοταν ύφίσταται ή καλή θέλησις,
ούδέν ζήτημα παραμένει c'iλυτον. 'Εκφράζεται ή εύχή δπως
414 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ
τό παράδειγμα άκολουθηθή είς τόν τομέα τών σχέσεων με­
ταξύ ·Ανατολής καί Δύσεως.
Καί καταλήγει:
Δέν ύπάρχει δυνατότης νά συγχαρή τις έπαρκώς τούς
συνομιλητάς τής Ζυρίχης διά τό πνεί>μα μέ τό όποίον άντι­
μετώπισαν τήν τελευταίαν φάσιν τοu διακανονισμοί> . 'Εφ'
όσον θά ύπάρχουν παρόμοια παραδείγματα κατανοήσεως
μεταξύ γειτόνων, χωριζομένων έν τούτοις άπό ζητήματα
πολύ σοβαρά, ούδείς θά δύναται νά άπελπισθή όσον άφορα
τήν άλληλεγγύην μεταξύ τών Κρατών τής Δύσεως . Οϋτω,
έπετεύχθησαν εύτυχή βήματα πρός τήν είρήνην του κό­
σμου, ή όποία θά έπέλθη μόνον όταν εκαστον στρατόπεδον
πεισθή ότι δέν ύπάρχει δυνατότης νά έπιτύχη τήν διάσπα­
σιν του άλλου είτε έπί σοβαρών, είτε έπί δευτερευόντων
ζητημάτων (12/2).
Τέλος, ή «Neue Ztircher Zeitung» εγραψε μεταξύ
άλλων:
'Η είδησις περί τερματισμοί> τής διενέξεως διά τήν
Κύπρον πληροί χαράς όλους τούς όπαδούς τής ίδέας τής
διατηρήσεως καί έξασφαλίσεως τής είρήνης. Μία άκόμη
άποικία άπελευθεροί>ται καί θά ένταχθή έντός ετους ώς
κυρίαρχον μέλος είς τήν κοινότητα τών έλευθέρων έ­
θνών. Τό ότι είς μίαν ώρισμένην στιγμήν, ύπεύθυνοι άρχη ­
γοί εΙχον τήν σωφροσύνην νά πεισθοί>ν ότι έπεβάλλετο
τερματισμός του όλοένα άγριωτέρου άγώνος, νά ά1Εαρνη ­
θοί>ν τό έθνικιστικόν μίσος καί τήν ύπεροψίαν καί νά δώ­
σουν τάς χείρας μέ στερράν άπόφασιν όπως συνεννοη­
θοuν, άνυψώνει τήν άξίαν των ώς πολιτικών άνδρώV.
'Ο ΥΕλλην πρωθυπουργός κ. Καραμανλής άπέδειξε,
κατά τάς σκληράς διαπραγματεύσεις τής Ζυρίχης καί του
Λονδίνου, ίκανότητα αύτοκυριαρχίας πραγματικοί> πολι­
τικοί> άνδρός, τήν όποίαν έλάχιστοι άλλοι 'Έλληνες πολι- ~
τικοί θά ήδύναντο νά έπιδείξουν. Είς αύτόν άπέκειτο νά
λύση τόν Γόρδιον Δεσμόν καί νά θέση τέρμα είς τήν σή­
ψιν, ή όποία συνεπεί~ τοί> Κυπριακοί> έπροκάλεσε πολιτι­
κήν άποσύνθεσιν είς τήν 'Ελλάδα καί εφερε τό κομμουνι­
στικόν κόμμα δεύτερον είς τήν Βουλήν. 'Αλλ' ό κ. Καρα­
μανλής έν μέρει μόνον κατώρθωσε νά έκδιώξη τό κακόν
πνεuμα τοί> σωβινισμοί>, τό όποίον ό ίδιος δέν εlχε καλέ­
σει (20/2).
21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο πρωθυπουργός, Κ. Καραμανλής, μετά άπό συ­
νεργασία μέ τόν ύφυπουργό 'Αμύνης, Γ. Θεμελή,
άποφασίζει έφεξής νά διαθέσει δλόκληρο τό δυναμι­
κό του μηχανικοί) του στρατοί) γιά τήν έκτελέση κυ­
ρίως δδικών εργων στήν όρεινή 'Ελλάδα.
Είδικότερα, έπισημαίνεται δτι, πρός τό παρόν, οί
μικτές στρατιωτικές δμάδες μηχανικής άνασυγκροτή­
σεως έκτελοϊ>ν εργα στήν πεδινή ·Ελλάδα. Τό γεγο­
νός έπιβάλλει έπιτακτικά τήν άνάληψη άμεσης πρω­
τοβουλίας γιά τή σύνδεσή τους μέ τά μεγάλα έπαρ­
χιακά κέντρα. Προκειμένου νά άντιμετωπιστεί ή άνά­
γκη αύτή, θά συγκροτηθοϊ>ν, πέρα άπό τίς έπτά πού
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
λειτουργοϊ>ν, τρείς έπιπλέον μικτές δμάδες μηχανι­
κής άνασυγκροτήσεως (ΜΟΜΑ). 'Υπολογίζεται δτι
μέ τόν τρόπο αύ:τό θά ε{ναι δυνατό νά κατασκευάζε­
ται στήν όρεινή 'Ελλάδα δδικό δίκτυο 1.000 χιλιομέ­
τρων κατ, ετος .
23 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο Κ. Καραμανλής άναγγέλλει στή Βουλή τήν
ύπογραφή τών Συμφωνιών γιά τό Κυπριακό καί ένη­
μερώνει τό Σώμα πάνω στό έθνικό θέμα:
«Κύριοι βουλευταί, μέ βαθείαν ίκανοποίησιν, άναγγέλ­
λω είς τήν ·Εθνική ν ·Αντιπροσωπεία ν, ότι διά τών συμφω­
νιών, αίτινες ύπεγράφησαν έν Αονδίνφ, κατά τήν παρελθου­
σαν έβδομάδα, ή Κύπρος καθίσταται άνεξάρτητος δημο­
κρατία.
» Τήν σημασία ν τών συμφωνιών αύτών δέν νομίζω ότι
έχω άνάγκην νά έξάρω δ rδιος. Ή ίδρυσις Κράτους κυ­
πριακου αύτή καθ ' έαυτήν άποτελεί ίστορικόν γεγονός,
τήν σημασίαν του δποίου ούδεμία aντίρρησις, ούδεμία λε­
πτομέρεια, ούδεμία έπιφύλαξις ε[ναι δυνατόν νά μειώση .
Εlναι γνωστόν ότι ώρισμένοι έκ τών άρχηγών τής άντιπο­
λιτεύσεως διετύπωσαν δημοσί(Ι aντιρρήσεις έπί τής συμ­
φωνηθείσης έν Αονδίνφ λύσεως του Κυπριακου. Κατόπιν
αύτου, ή Κυβέρνησις θέτει, όπως όφείλει, πολιτικό ν ζήτη­
μα καί ζητεί τήν έγκρισιν τής 'Εθνικής 'Αντιπροσωπείας
έπί τών συμφωνιών, τάς δποίας ύπέγραψε.
)Πό ίστορικόν τών διαπραγματεύσεων, αίτινες ώδήγη­
σαν εlς τάς έν λόγφ συμφωνίας θά σίiς τό aναπτύξη κατά
τήν διάρκεια τής συζητήσεως δ ύπουργός έπί τών 'Εξωτε­
ρικών, δ δποίος άλλωστε ύπήρξε καί άπό τούς πρωτεργά­
τας τών συναφθεισών συμφωνιών.
)) 'Εκείνο, τό δποίον έπιθυμώ καί οφείλω κατά τήν
στιγμήν αύτήν νά τονίσω, εlναι τό πνευμα τής κατανοή­
σεως καί τής συνεργασίας, τό δποίον έπέδειξαν τόσον οί
πρωθυπουργοί τής Τουρκίας καί τής Μ. Βρετανίας, όσον
καί ο{ δύο άντιπρόσωποι τών κοινοτήτων τής νήσου.
))Θά σίiς άναπτύξω ήδη, κύριοι συνάδελφοι, τό περιεχό­
μενον τών συμφωνιών, τάς δποίας ύπεγράψαμεν καί διά
τών δποίων ή Κύπρος άνακηρύσσεται είς Κράτος άνεξάρ­
τητον.
))Αί βασικαί συμφωνίαι εlναι τέσσαρες. Al ύπόλοιποι
άφορουν θέματα διαδικαστικά ή εlναι δηλώσεις άναγνωρί­
σεως τών βασικών τεσσάρων συμφωνιών. Θά άναπτύξω
λοιπόν τό περιεχόμενον τών τεσσάρων αύτών βασικών
συμφωνιών, διά νά δυνηθή ή 'Εθνική 'Αντιπροσωπεία νά
σχηματίση πλήρη καί σαφή άντίληψιν του άποτελέσμα­
τος, τό δποίον έπετύχομεν διά τών συμφωνιών τής Ζυρίχης
καί του Λονδίνου.
))Α{ τέσσαρες βασικαί συμφωνίαι εlναι αί άκόλουθοι:
)) Ή πρώτη άφορίi τήy βασικήν διάρθρωσιν τής Δημο­
κρατίας τής Κύπρου, ή δfυτέρα άφορίi τήν συνθήκην έγγυή­
σεως μεταξύ τής Δημοκρατίας τής Κύπρου, του Βασιλείου
τής 'Ελλάδος, τής Τουρκίας καί του Ήνωμένου Βασιλεί­
ου τής Μεγάλης Βρετανίας, ή τρίτη aφορίi τήν συνθήκην
συμμαχίας μεταξύ τής Δημοκρατίας τής Κύπρου, τής 'Ελ ­
λάδος καί τ'ης Τουρκίας καί ή τετάρτη εlναι δήλωσις τής
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣτΗ ΒΟΥ ΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
βρετανικής Κυβερνήσεως περί άρσεως τής κυριαρχίας της
έκ τής Νήσου.
»'Η πρώτη συμφωνία, ή περιέχουσα τάς βασικάς διατά­
ξεις τής διαρθρώσεως τής νέας Πολιτείας, εlς τό πρώτον
αύτής άρθρον όρίζει, ότι τό Κράτος τής Κύπρου εlναι Δη­
μοκρατία άνεξάρτητος, μέ πρρεδρικόν σύστημα. 'Εν συ­
νεχείf! δέ καθορίζονται τά βασικά όργανα τής Πολιτείας.
)) 'Η συμφωνία προβλέπει τόν θεσμό ν τοίί πρόεδρου καί
τοίί άντιπροέδρου τής Δημοκρατίας. 'Ο πρόεδρος θά έκλέ­
γεται ύπό τής έλληνικ:ής κοινότητος, ό δέ άντιπρόεδρος
ύπό τής τουρκικής κοινότητος.
)) 'Εν συνεχείf! προβλέπει δεκαμελές Συμβούλιον, μέ
έπτά "Ελληνας (ύπουργούς καί τρείς Τούρκους.
))Προβλέπει τήν ύπαρξιν 'Εθνικής 'Αντιπροσωπείας
μέ σύνθεσιν κατά 70% άπό "Ελληνας καί κατά 30% άπό
Τούρκους. 'Εν συνεχείf! προβλέπει τήν ύπαρξιν έθνικοίί
κυπριακού στρατοίί μικρίiς κατ' άρχήν δυνάμεως, μέ σύν­
θεσιν 60% έξ 'Ελλήνων καί 40% έκ Τούρκων. Τά Σώματα
'Ασφαλείας, τών όποίων ή δύναμις κατά τήν πρώτην περί­
οδον προβλέπεται ότι θά εlναι 2.000 άνδρες, συντίθενται
κατ' άναλογίαν 70% 'Ελλήνων πρός 30% Τούρκων, όλαι
δέ αί κρατικαί ύπηρεσίαι καί όλη ή διοίκησις συντίθεται
κατά τήν αύτή ν άναλογίαν, 70% πρός 30%. "Οπως έτόνισα,
δ πρόεδρος καί ό άντιπρόεδρος καθώς καί ή Βουλή τών
'Αντιπροσώπων θά έκλέγωνται άντιστοίχως άπό τάς δύο
κοινότητας. Θά ή το ίσως χρήσιμον διά τό ένιαίον τής Πο­
λιτείας νά ύπήρχε καί ένιαίον έκλογικόν σώμα, άλλ' αύτό
δέν θά ήτο όρθόν, διότι θά ύπήρχεν δ κίνδυνος καταχρή~
σεως τής δυνάμεως τής πλειοψηφίας κατά τρόπον άiστε
αύτη νά έκλέγη έκείνους έκ τής μικροτέρας κοινότητος
τούς δποίους ή lδία ή πλειοψηφία θά έπεθύμει.
))Αύτά εlναι . τά βασικά όργανα, τά όποία προβλέπει ή
σύμβασις διά τήν νέαν Πολιτείαν. Πέραν αύτοίί προβλέπε­
ται ή ύπαρξις δύο κοινοτικών Βουλών, ή άρμοδιότης δμως
τών δποίων εlναι σαφώς καθωρισμένη καί περιωρισμένη.
'Υπάρχει τεκμήριον άρμοδιότητος ύπέρ τής Βουλής τών
'Αντιπροσώπων, θεσπιζομένου ότι αί κοινοτικαί Βουλαί
θά άσχολοίίνται μόνον μέ θέματα κοινοτικά καί έκπαιδευ­
τικά, θρησκευτικά καί προσωπικής καταστάσεως. Αί κοι­
νοτικαί Βουλαί θά έχουν τό δικαίωμα νά έπιβάλλουν εΙ­
σφοράς προσωπικάς, όχι φόρους ή δασμούς, άλλά προσω­
πικάς εlσφοράς εlς τά μέλη τών κοινοτήτων αύτών, προ­
κειμένου νά έκπληρώσουν τούς εiδικούς σκοπούς, διά τούς
δποίους αύται συνιστώνται, δηλαδή προκειμένου νά έξυ­
πηρετήσουν θέματα ύπαγόμενα εiς τήν άρμοδιότητά των,
ήτοι θέματα κοινοτικά, έκπαιδευτικά, θρησκευτικά καί
προσωπικής καταστάσεως. Πέραν αύτοίί προβλέπεται ή
ύπαρξις ένός 'Ανωτάτου Συνταγματικού Δικαστηρίου, τό
δποίον θά προεδρ;~εται άπό ούδέτερον καί εlς τό δποίον
θά εlναι δυνατόν νά προσφεύγη έκατέρα τών κοινοτήτων
όταν θά κρίνη ότι μία άπόφασις τοίί Ύπουργικοίί Συμβου­
λίου ή ένας νόμος εlναι μεροληπτικός εiς βάρος αύτών.
Βάσις όμως τής προσφυγής εlς τήν περίπτωσιν αύτήν θά
εlναι άποκλειστικώς τό στοιχείον τής μεροληψίας. Τό Συ­
νταγματικόν Δικαστήριον θά έχη τό δικαίωμα, έάν διαπι ­
στώση ότι ύπάρχει μεροληψία τής μιίiς κοινότητος εlς βά­
ρος τής άλλης, νά διορθώνη, νά τροποποιή ή νά άναπέμπτη
τόν νόμον ή τήν άπόφασι ν εlς τό 'Υπουργικόν Συμβούλιον
ή είς τήν Βουλήν τών 'Αντιπροσώπων. 'Εάν δέν ύπάρχη
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
415
τό εlδικόν τοίJτο στοιχείον τής μεροληψίας, τό Δικαστή­
ριον θά ε/ναι ύποχρεωμένον νά έπικυρώση τόν vόμον, δπό­
τε θά ε/ναι ύποχρεωτική διά τήν Κυβέρνησιν ή δημοσίευ­
σίς του καί ή lσχύς του. Πέραν αύτοίί, έγένετο άποδεκτόν,
συμφωνούντων τών έκπροσώπων άμφοτέρων τών κοινοτή­
των, όπως εlς τάς πέντε μεγάλας πόλεις ύπάρχουν Ιδιαίτε­
ροι δήμοι, διά τόν λόγον ότι ύπήρχε πάντοτε τό παράπονον
καί ή έντύπωσις ότι αί συνήθως σαφώς κεχωρισμέναι συ­
νοικίαι τής μικροτέρας κοινότητος ή το δυνατόν νά άδικου­
ντα ι, κατόπιν μάλιστα τών γεγονότων, τά όποία έμεσολά­
βησαν καί τών ά.vτιθέσεων α/ δποίαι έδημιουργήθησαν.
))Προβλέπεται, όμως, διά τήν περίπτωσιν αύτή ν ότι με­
τά τήν πρώτην τετραετlαν ε/ναι δυνατόν, συμφωνούντος
τοίί πρόεδρου καί τοίί άντιπροέδρου, νά έπανέλθουν αί πέ­
ντε πόλεις εlς τό καθεστώς τοίί ένιαίου δήμου. 'Υπάρχουν
καί άλλαι άρκετά ούσιώδεις λεπτομέρειαι, αί δποίαι άφο­
ροίίν τήν συγκρότησιν καί λειτουργίαν τοίί πολιτεύματος,
άλλά διά νά τάς άποδώσω όλας θά άπητείτο πολύς χρόνος
καί άνάγνωσις δλοκλήρων τών κειμένων. Διά τόν λόγον
αύτόν έπροτίμησα διά τών άνακοινώσεών μου νά άνακοι­
νώσω τάς βασικάς, τάς κυριωτέρας διατάξεις τών συμφω­
νιών αύτών καί έδωσα έντολήν ήδη όπως κατατεθή είς τό
Προεδρείον τής Βουλής καί άποσταλή άμέσως εlς τούς
άρχηγούς τών κομμάτων καί εlς τόν τύπον τό πλήρες κεί­
μενον όλων τών συμφωνιών, εiς τρόπον άiστε νά λάβουν αί
συμφωνίαι αύται εύρείαν δημοσιότητα.
»Προβλέπεται ότι έκ τών τριών σωμάτων, τοίί στρατοίί,
τής χωροφυλακής καί τής άστυνομίας πόλεων, τών δύο θά
άρχηγεύουν έκάστοτε "Ελληνες καί τοίί ένός θά άρχηγεύη
έκάστοτε Τοίίρκος.
))Αύταί, έπαναλαμβάνφ, κύριοι συνάδελφοι, ε/ναι αί
κυριώτεραι, αί βασικώτεραι διατάξεις τής πρώτης συμφω­
νίας, ή όποία άφορίi τήν διάρθρωσιν τής νέας Πολιτείας.
)) 'Εκτός τοίί Συνταγματικού Δικαστηρίου, ίδρύεται καί
Ά νώτατον Δικαστήριον, άντίστοιχον πρός τόν Ιδικόν μας
ΝΑρειον Πάγο ν, τοίί δποίου έπίσης προεδρεύει ούδέτερος.
'Η σύνθεσις τοίί δικαστικού σώματος θά εlναι έπίσης 70
πρός 30, άλλά θά δύναται δ ΝΑρειος Πάγος, έκτιμών τάς
εlδικάς έκάστοτε περιπτώσεις, νά συνθέτη άναλόγως μέ
τήν κρινομένην περίπτωσιν τό δικαστήριον έξ 'Ελλήνων
ή Τούρκων.
))Πέραν αύτών, καθιεροίίται δικαίωμα άρνησικυρίας διά
τόν προέδρον καί τόν άvτιπρόεδρον, άλλά ούσιαστικώς διά
τόν άντιπρόεδρον, διότι δ πρόεδρος, διαθέτων τήν πλειο­
ψηφίαν, δέν έχει άνάγκην νά άντιτάξη τήν θέλησίν του εiς
τάς ληφθείσας άποφάσεις, · δεδομένου ότι ή άπόφασις θά
άνήκη εlς αύτόν. Τό δικαίωμα άρνησικυρίας άφορίi θέματα
έξωτερικής πολιτικής, έθνικής άμύνης καί άσφαλείας, άλ­
λά άφορίi ώρισμένα μόνον θέματα έξ αύτών. Ούτω, έγένετο
δεκτόν ότι ή νέα Πολιτεία δύναται νά μετέχη όλων τών
όργανισμών καί όλων τών συμμαχιών, εiς τάς δ ποίας μετέ­
χει ή Έλλάς καί ή Τουρκία, χωρίς εlς τήν περίπτωσιν
αύτή ν νά εlναι δυνατόν νά άσκήται τό δικαίωμα τής άρνη­
σικυρίας. 'Επίσης, εlς τάς περιπτώσεις έθνικής άμύνης καί
έσωτερικής άσφαλείας προσδιορίζο νται περιοριστικώς τά
θέματα έπί τών όποίων θά εlναι δυνατόν νά άσκήται τό
δικαίωμα τής άρνησικυρίας. Αύτό τό δικαίωμα τής άρνη­
σικυρίας κατ' ούσίαν περιωρίσθη μόνον είς τά θέματα
έκείνα έπί τών όποίων θά ήτο δυνατόν ή μεγαλυτέρα κοινό-
416 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΊΉΤΗ
της, καταχρωμένη τής ύπεροχής της ή νά λάβη μέτρα καί
άποφάσεις άδίκους καίμερολ ηπτικάς κατά τής μικροτέρας
κοινότητος ή νά λάβη άποφάσεις έπί τής έξωτερικής πολι­
τικής στρεφομένας κατά τής Τουρκίας ή κατά τής •Ελλά­
δος. · 'Αντιλαμβάνεσθε δτι ήτο εύλογον τό αίτημα τών συ­
νομιλητών μας, όταν τούς καλουμεν νά συμπράξουν είς τήν
δημιουργίαν μιίiς νέας άνεξαρτήτου Πολιτείας, όπως μή
ε[ναι δυνατό ή Πολιτεία αύτή μετά τινα χρόνον καταστή
δργανον έξωτερικής πολιτικής στρεφομένης έναντίον αύ­
τών. 'Εφ' δσον δέν έχομεν τήν πρόθεσιν νά κάμωμεν κατά­
χρησι ν τής ύπεροχής μας καί έφ ' δσον δέν έχομεν ύστερο­
βουλίαν έναντίον τών (Υυμφωνιών τάς όποίας ύπογράφο­
μεν, ήτο εύλογον, άποδεικνύοντες τήν καλήν μας πίστιν, νά
δεχθώμεν τό δικαίωμα αύτό τής άρνησικυρίας, άλλά, έπα­
ναλαμβάνω, διά τάς περιπτώσεις είδικώς έκείνας, αl όποία ι
ήσαν άπαραίτητοι ώς έγγύησις κατά του κινδύνου καταχρή­
σεων τής έξουσίας άπό μέρους τής μεγαλυτέρας κοινότη­
τος.
ιιΑύτή εlναι ή πρώτη συμφωνία, ή όποία περιέχει τάς
βασικάς διατάξεις τής διαρθρώσεως καί τής λειτουργίας
τής νέας Πολιτείας.
ι>Πέραν αύτής ύπάρχει ή συνθήκη έγγυήσεως τής άνε­
ξαρτησίας καί άκεραιότητος τής νέας Πολιτείας, συνθήκη,
τήν όποίαν ύπογράφουν αί τρείς Κυβερνήσεις καί οί δύο
έκπρόσωποι του κυπριακου λαου.
ιιΔιά τής συνθήκης αύτής τά τέσσερα συμβαλλόμενα
μέρη έγγυώνται τήν άvεξαρτησίαν καί άκεραιότητα τής
νέας Πολιτείας.
ιι Τό μέν lδρυόμενον νέον Κράτος άναλαμβάνει τήν ύπο­
χρέωσιν νά άποθαρρύνη καί νά προλάβη πίiσανέκδήλωσιν
άποβλέπουσαν είς τήν κατάργησιν τής άνεξαρτησίας καί
είς τήν ένωσιν ή τήν διχοτόμησιν, αl δέ τρείς Κυβερνήσεις
άναλαμβάνουν τήν ύποχρέωσιν, έγγυώμεναι τό καθεστώς
τής άνεξαρτησίας κατόπιν κοινής δηλώσεως, έάν ύπάρξη
περίπτωσις παραβιάσεως του καθεστώτος τής άνεξαρτη­
σίας, νά παρέμβουν καί νά τό άποκαταστήσουν· δηλαδή ή
παρέμβασις τών τριών Κυβερνήσεων προβλέπεται διά τήν
περίπτωσιν, καθ · ήν θά έπεχειρείτο παραβίασις του
καθεστώτος τής άνεξαρτησίας καί μέ μόνον καί άποκλει­
στικόν σκοπόν τήν άποκατάστασιν τής άνεξαρτησίας.
ιιΥρίτη συνθήκη εlναι ή συνθήκη συμμαχίας μεταξύ
Έλλάδος, Κύπρου καί Τουρκίας. Ή συμμαχία αύτή έκρί­
θη σκόπιμος καί διά τήν άσφάλειαν τής νέας Πολιτείας,
τήν έσωτερικήν καί πρωτίστως τήν έξωτερικήν, έφ • δσον
μία νέα πολιτεία θά άπαιτηθή χρόνος διά vά άποκτήση
δυνάμεις έπαρκείς πρός προστασία ν, άλλά καί διότι αί δύο
Κυβερνήσεις, 'Αθηνών καί 'Αγκύρας, εlναι άποφασισμέ­
ναι μετά τήν διευθέτησιν του Κυπριακου νά καθιερώσουν
μόνιμον καί στενήν συνεργασίαν πρός προστασίαν τών
κοινών των συμφερόντων.
ιι Ώς έκφρασις τής συμμαχίας αύτής καί διά τήν πραγ­
ματοποίησι ν αύτου του σκοπου, τής κοινής ήμών άμύνης,
συνιστίiται κοινόν Στρατηγείον τών τριών χωρών, Έλλά­
δος, Κύπρου καί Τουρκίας, τό δποίον θά τελή ύπό τήν
έναλλασσομένην άρχηγίαν του έκπροσώπου έκάστης τών
τριών χωρών καί θά έδρεύη έν Κύπρφ. Τό Στρατηγείον
αύτό θά έχη κατά πρώτον λόγον ώς βάσιν τόν κυπριακόν
στρατό ν, ό όποίος θά άπαρτίζεται κατά τήν πρώτην περίο­
δον έκ. 2.000 άνδρών, θά μετέχουν δέ οί μέν "Ελληνες μέ
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
950, οί δέ Τουρκοι μέ 650 άξιωματικούς καί στρατιώτας.
»Αί δυνάμεις αύταί θά άποτελουν, ώς έκφρασις τής
συμμαχίας τών τριών χωρών, τό κοινόν Στρατηγείον, τό
όποίο ν θά έξυπηρετή τήν κοινή ν άμυνα ν τών τριών χωρών.
»Δέν θά ήθελα νά άναλύσω άπό τουδε τάς σκέψεις έκεί­
νας, αίτινες ώδήγησαν εlς τήν διατύπωσιν αύτών τών συμ­
φωνιών. Προτιμώ νά άκούσω ποία κενά μένουν είς τήν
σκέψιν τών μελών τής 'Εθνικής Ά ντιπροσωπείας διά νά
έξηγήσω κατόπιν, πρός ύποβοήθησιν τής τελικής κρίσεως
έκάστου έξ ύμών, τό πνευμα τό όποίο ν έπεκράτησε διά νά
προσδιορισθουν, όπως προσδιωρίσθησαν, αί καθ' έκαστον
διατάξεις τών συμφωνιών.
»Τετάρτη συμφωνία ε{ναι έκείνη, ή όποία έγένετο διά
μονομερους δηλώσεως τής βρετανικής Κυβερνήσεως, τήν
δποίαν άπεδέχθησαν τόσον αί Κυβερνήσεις 'Αθηνών καί
'Αγκύρας, όσον καί οί έκπρόσωποι τώνδύο κοινοτήτων, δη­
λώσεως διά τής όποίας αίρεται ή βρετανική κυριαρχία άπό
τήν Κύπρο ν, πλήν δύο περιοχών, είς τάς όποίας οί ΝΑγγλοι
θά διατηρήσουν βάσεις. Πέραν τών βάσεων αύτών, έπί τών
δποίων θά διατηρήση δικαιώματα κυριαρχικά ή Μεγάλη
Βρετανία, ή δήλωσις προέβλεψε καί τάς εύκολίας έκείνας,
αί δποίαι ε{ναι άπαραίτητοι διά τήν έξυπηρέτησιν τών βά-
σεων. ·'
»Κύριοι βουλευταί, δέν ήτο δυνατόν άπό του βήματος
νά άναγνώσω καί τάς οκτώ ύπογραφείσας συμφωνίας, κατα­
πονώ ν τήν Βουλή ν. ·Εξέθεσα τό ούσιαστικόν περιεχόμε­
νον τών συμφωνιών, τών δποίων τά κείμενα, δμου μετά τών
δηλώσεων άποδοχής των, έχουν τεθή κατόπιν έvτολής μου
ήδη εlς τήν διάθεσίν σας.
»Δι ' εΙδικής, τέλος, συμφωνίας συνιστώνται τρείς έπι­
τροπαί. Ή πρώτη έξ αύτών θά άσχοληθή μέ τό Σύνταγμα
τής νέας Πολιτείας, έδρεύουσα έν Κύπρφ, ή δευτέρα
έπιτροπή, ή όποία θά έχη περίπου τήν μορφήν καί οίονεί
τόν χαρακτήρα προσωρινής Κυβερνήσεως, ή όποία θά
έδρεύη έπίσης έν Κύπρφ, θά άσχοληθή μέ τήν διαδικασίαν
τής σταδιακής μεταβιβάσεως τών έξουσιών. Ή τρίτη έπι­
τροπή, ή όποία θά έδρεύη έν Αονδίνφ, θά άσχοληθή μέ
θέματα νομικά καί οικονομικοτεχνικά, σχέσιν έχοντα μέ
τήν έφαρμογήν τών συμφωνιών περί Ιδρύσεως του νέου
Κράτους.
ιι 'Επίσης, πέραν αύτών τών συμφωνιών συνεφωνήθη
δπως χορηγηθή είς τό συντομώτερον χρονικόν διάστημα
γενική άμνηστία. ΝΗδη άπό σήμερον ήρχισεν, έφαρμοζό­
μενον κατά τρόπον εύρύτατον τό μέτρον τής άμνηστίας.
'Αλλά, διότι ύπάρχουν διάφοροι κατηγορία ι καί δι ' έκά­
στην κατηγορίαν, σύμφωνα μέ τούς άγγλικούς νόμους, θά
πρέπει ν' άκολουθηθή διάφορος διαδικασία, άφέθη νά με­
λετηθή δ τρόπος τής διαδικασίας διά τήν άμνηστίαν έκά­
στης κατηγορίας. ΝΕχω τήν έντύπωσιν δτι έντός όλίγων
ήμερών οί μέν κρατούμενοι είς τά στρατόπεδα συγκεντρώ­
σεως θά άπολυθουν πάντες, διά δέ τούς άλλους, τούς κατα­
δικασθέντας διά σωματικάς βλάβας ή διά τούς άγωνιζομέ­
νους διά τήν έλευθερίαν τής Κύπρου, θά ληφθουν εlδικά
μέτρα άμνηστεύσεώς των.
»Πέραν αύ τών, συνεφωνrfθη όπως δλη αύτη ή διαδικα­
σία συγκροτήσεως τής νέας Πολιτείας συντελεσθή έντός
δώδεκα μηνών κατ· άνώτατον όριον. Δηλαδη, ε[ναι δυνα­
τόν ή συγκρότησις τής νέας Πολιτείας νά πραγματοποιηθή
ένωρίτερον. Άλλά διά τής συμφωνίας προβλέπεται δτι τό
 ΑΓΟΡΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ
βραδύτερον θά πραγματοποιηθή έντός δώδεκα μηνών. Τό
όριον τοϋτο έτέθη διότι δέν ή το δυνατόν έκ τών προτέρων
νά προσδιορίση κανείς τάς τεχνικάς δυσκολίας τάς δ ποίας
αί διάφοραι έπιτροπαί, αί δποίαι έπελήφθησαν τοϋ έργου
τής συγκροτήσεως τής νέας Πολιτείας, θά συναντήσουν.
τέλος, συνεφωνήθη δπως αί Κυβερνήσεις 'Ελλάδος καί
Τουρκίας προτείνουν τήν νέαν Πολιτείαν ώς μέλος τοϋ
'Οργανισμοϋ τών 'Ηνωμένων 'Εθνών.
»Κύριοι συνάδελφοι, αvτό είναι τό περιεχόμενον τών
συμφωνιών, διά τών δποίων ή Κύπρος καθίσταται άνεξάρ­
τητος Πολιτεία. Πρό έξ μηνών, δπως θά ένθυμείσθε, δ ήγέ­
της τών Κυπρίων, 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, συμφωνη­
σάσης τής έλληνικής Κυβερνήσεως, έπρότεινεν ώς λύσιν
τοϋ κυπριακοϋ προβλήματος τήν δεσμευμέvην ή ήγγυη­
μένην άνεξαρτησίαν.
>> Τήν πρότασιν αvτήν τοϋ 'Αρχιεπισκόπου άπέκρουσαν
τότε άσυζητητί τόσον ή βρετανική δσον καί ή τουρκική
Κυβέρνησις. Τήν άπέκρουσε δέ ή μaλλον δέν τήν υίοθέτη­
σε καί δ 'Οργανισμός 'Ηνωμένων 'Εθνών. ~Ήδη, μετά
έξάμηνον, ή άνεξαρτησία τής Κύπρου, παρά τούς περιορι­
σμούς καί τάς έπιφυλάξεις καί τάς άτελείας, τάς δποίας
είναι δυνατό νά έμφανίζη έναν νέον πολίτευμα, καθίσταται
πραγματικότης.
>>Ή έξέλιξις αvτή, άπό τής στιγμής πού διεκηρύξαμεν
δτι δεχόμεθα καί έπιδιώκομεν τήν ήγγυημένηv άνεξαρτη­
σίαν μέχρι τής στιγμής, καθ' ή ν ή άνεξαρτησία αύτη
έπραγματοποιήθη, ή έξέλιξις αύτη, ήτις έλαβε χώραν έντός
έξ μηνών, ίσχυρίζομαι δτι ύπήρξε μία έξέλιξις εvτυχής,
θαυμασία, πέραν καί τών ίδικών μας προσδοκιών.
>>'Η Κυβέρνησις δέν ίσχυρίζεται δτι διά τών συμφωνι­
ών αvτών έδημιούργησε τήν Ιδανική ν Πολιτείαν τοϋ Πλά­
τωνος. v Αλλωστε, δ πως γνωρίζετε, ή μορφή αvτή τής Πο­
λιτείας δέν άνεκαλύφθη άκόμη. Πιστεύω, δμως, δτι διά τών
συμφωνιών αvτών έπέτυχε δύο τινά: Πρώτον, νά άποδώση
εlς τούς Κυπρίους τήν έλευθερίαν των καί δεύτερον νά τερ­
ματίση, κατά τρόπον έθνικώς άξιοπρεπή, έναν άγώνα, αί
διακυμάνσεις καί ή τελική έκβασις τοϋ δποίου ήτο δυνα­
τόν νά βλάψουν θανασίμως τά γενικώτερα έθνικά συμφέ­
ροντα.
>>Δ ιά τών συμφωνιών αvτών, έπαναλαμβάνω, άποδίδεται
είς τούς Κυπρίους ή έλευθερία των καί παρέχεται εlς αv­
τούς ή δυνατότης νά άγωνισθοϋν ήδη διά τήν εvημερίαν
των. 'Απόκειται είς αvτούς νά άξιοποιήσουν τήν έλευθε­
ρίαν αvτήν καί νά κατακτήσουν τήν εvημερίαν των.
»Ε{μαι βέβαιος δτι μεταξύ τών δύο κοινοτήτων θά
ύπάρξη άρμονική συνεργασία, θά έπικρατήση τό πνεϋμα
τής συνεργασίας, είς τρόπον, όfστε νά καταστή δυνατόν καί
δμαλώς νά λειτουργήση τό πολίτευμα, άλλά καί νά δη­
μιουργηθή μία εvημερία διά τόν λαόν τής Κύπρου, λαμβα­
νόμενον έν τφ συνόλφ του.
» v Αλλωστε, τό πνεϋμα αvτό τής συνεργασίας είναι
άποφασισμένοι νά τό ένισχύσουν, δίδουσαι έμπράκτως τό
παράδειγμα, αί Κυβερνήσεις 'Ελλάδος καί Τουρκίας.
»Δέν έχω άνάγκην νά τονίσω τήν έξαιρετικήν σημα­
σίαν, τήν δποίαν έχει διά τάς δύο χώρας ή άποκατάστασις
τής συνεργασίας 'Ελλάδος καί Τουρκίας. Είναι θέμα τό
δποίον έτονίσθη κατ' έπανάληψιν καί τό δποίον μaς άπψ
σχόλησεν άπό πολλών έτών.
»Κατ' έπανάληψιν μάλιστα είς τήν αίθουσαν αvτήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
417
διετυπώθη ή παρατήρησις δτι ύπήρξε σφάλμα τής έλληνι­
κής πολιτικής δτι ήγνόησεν, δταν άπεφάσισε νά άνακινή­
ση τό Κυπριακόν, τόν τουρκικόν παράγοντα. Καί γνωρίζε­
τε δτι έγένοντο όχι μόνον παρατηρήσεις, άλλά καί συστά­
σεις άπό πολλών πλευρών τής αίθούσης ταύτης, δπως άπο­
φευχθή ή έκτράχυνσις τών σχέσεων τής 'Ελλάδος μέ τήν
Τουρκίαν. Διότι όλοι σχεδόν είς τήν αίθουσαν αvτήν άντι­
λαμβάνονται καί άναγνωρίζουν δτι ή συνεργασία καί ή
συμμαχία μέ τήν Τουρκίαν είναι άναγκαία δι' άμφοτέρους.
Τό ίδιον lσχύει διά τάς σχέσεις μας μέ τήν Μεγάλην Βρε­
τανίαν, τάς δ ποίας έπιθυμοϋμεν στενάς, δπως ύπήρξαν αύ­
ται κατά τά 120 έτη τοϋ έλευθέρου β{ου μας. Τονίζω δτι αί
συμφωνίαι αvταί καί τό πολίτευμα τής Κύπρου στηρίζο­
νται έπί τοϋ πνεύματος τής συνεργασίας τών δύο κοινοτή­
των. 'Εάν, κύριοι συνάδελφοι, δέν έπικρατήση τό πνεϋμα
αvτό, καί τό ίδανικώτερον πολίτευμα δέν θά ήτα δυνατόν
νά λειτουργήση δμαλώς καί νά άποδώση καρπούς. 'Εάν,
άντιθέτως, έπικρατήση τό πνεϋμα τής συνεργασίας καί τοϋ
κοινοϋ συμφέροντος, τότε δλα θά βαδίσουν καλώς. Διότι
καί έάν, πρός άποτροπήν τών καταχρήσεων, έθεσπίσθησαν
διατάξεις, αί όποίαι ένδεχομένως δυσχεράνουν κάπως τήν
λειτουργίαν τοϋ πολιτεύματος, έφόσον ύπάρξη, πρυτανεύ­
ση ή συνείδησις τοϋ κοινοϋ συμφέροντος, είμαι βέβαιος
δτι, προϊόντος τοϋ χρόνου, οvδόλως θά έπηρεάζουν τήν
δμαλήν λειτουργίαν τοϋ πολιτεύματος.
»Τό πνεϋμα τοϋτο τής συνεργασίας τών δύο κοινοτή­
των εlναι άπαραίτητον, διότι άποτελεί μίαν πραγματικό­
τητα ή παρουσία άμφοτέρων είς τό αVτόν χώραν. Αί δύο
Κυβερνήσεις 'Ελλάδος καί Τουρκίας εlναι άποφασισμέναι
τό πνεϋμα τοϋτο τής συνεργασίας νά τό ένισχύσουν, είς
τρόπον, όfστε, νά διαλυθοϋν αί δημιουργηθείσαι δυσπι­
στίαι καί αί ψυχολογικοί άντιδράσεις κατά τά τελευταία
πέντε έτη .
»Κύριοι βουλευταί, θά έχω τήν εvκαιρίαν, μετά τήν άνά­
πτυξιν τών άπόψεων τής άντιπολιτεύσεως, ένδεχομένως
δευτερολοyών, νά άναλύσω πληρέστερον τόσον τό περιεχό­
μενον τών συμφωνιών αvτών, δσον καί τό πνεϋμα καί τήν
σκοπιμότητα, ή όποία ώδήγησεν είς τήν σύναψίν των.
»Γνωρίζω δτι δέν δύναμαι νά άναμένω άπό τήν άντιπο­
λίτευσιν νά χαρακτηρίση τήν Κυβέρνησιν. Γνωρίζω δμως
δτι ύπάρχουν είς τήν ίστορίαν τών έθνών περιστάσεις
έξαιρετικαί, κατά τάς όποίας ή άντιπολίτευσις όφείλει νά
λησμονή δτι είναι άντιπολίτευσις. Πιστεύω δτι μία τοιαύ­
τη έξαιρετική περίστασις είναι καί ή παροϋσα. Πιστεύω,
κύριοι συνάδελφοι, δτι, άνεξαρτήτως πολιτικής τοποθετή­
σεως, μέ δδηγόν μοναδικόiι τήν έθνικήν σας συνείδησιν,
θά πράξητε έκείνο τό δποίον έπιβάλλει τό συμφέρον τής
Κύπρου, άλλά καί τό γενικώτερον έθνικόν συμφέρον».
'Ενώ ό πρωθυπουργός άγόρευε, ύποβλήθηκαν
δύο προτάσεις δυσπιστίας πρός τήν Κυβέρνηση μέ
άντικείμενο τή διαχείριση του κυπριακοί> ζητήμα­
τος: ή πρώτη άπό έκπροσώπους των κομμάτων Φιλε­
λευθέρων, Προοδευτικών, Δημοκρατικής 'Ενώσεως
καί Λαϊκοί> Κοινωνικοί> καί ή δεύτερη άπό τούς βου­
λευτές τής ΕΔΑ. Μέ άπόφαση του Προεδρείου όρί­
στηκε ή εναρξη τής συζητήσεως έπί των προτάσεων
νά γίνει μετά άπό ενα διήμερο 182 •
 418 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ
25-28 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
Διεξάγεται στή Βουλή ή συζήτηση έπί των προτά­
σεων δυσπιστίας πού ύποβλήθηκαν &πό τά κόμματα
τής &ντιπολιτεύσεως κατά τής Κυβερνήσεως, στή
συνεδρίαση τής 23ης Φεβρουαρίου.
'Ο &ρχηγός τών Φιλελευθέρων, Σ. Βενιζέλος,
έπεσήμανε τήν έκτροπή &πό τίς &ρχές πού περιέχο­
νταν στόν δρκο τής Φανερωμένης καί τήν, κατά τήν
άποψή του, «Καταβαράθρωσιν του Κυπριακοί> καί
τήν διάψευσιν των ι.έλπίδων του &γωνιζομένου κυ­
πριακοί> λαοί>». 'Αφου περιέγραψε μέ τά πιό μελανά
χρώματα τήν δλη πολιτική τής Κυβερνήσεως έπί του
έθνικου θέματος, ύποστήριξε δτι ή τελευταία αύτή
διολίσθηκε «πρός έξευμενισμόν των Τούρκων είς
έξευτελιστικάς ύποχωρήσεις πρός δημιουργίαν ένός
&λλοπροσάλλου καθεστώτος &νεξαρτησίας πού μοι­
ραίως θά όδηγήση είς συνεχείς προστριβάς μεταξύ
των δύο κοινοτήτων». 'Αμφισβήτησε &κόμη τήν
&ξία τής έλληνοτουρκικής φιλίας, έφόσον ή ν Αγκυ­
ρα &ντιτάχθηκε στήν έφαρμογή του δικαιώματος τής
αύτοδιαθέσεως στήν Κύπρο. Στή συνέχεια, έπεσήμα­
νε τίς &δυναμίες πού συνέχονται μέ τό καθεστώς τής
συγκυριαρχίας 'Ελλήνων καί Τούρκων γιά νά διατυ­
πώσει τό &πόφθεγμα δτι «ήγωνίσθη ή Κύπρος διά νά
νικήση ή Τουρκία». Καί κατέληξε μέ τή δήλωση δτι
τό κόμμα τών Φιλελευθέρων «δέν θεωρεί τάς συμφω­
νίας του Λονδίνου καί τής Ζυρίχης ώς δεσμεύουσας
τό εθνος καί δτι, &νερχόμενος είς τήν &ρχήν, θά ερ­
γασθή διά τήν μετατροπήν (τους)».
·Ο Η. 'Ηλιου, έκπρόσωπος τής ΕΔΑ, ύποστήρι­
ξε δτι, «ή Κύπρος δέν κατέστη οϋτε δημοκρατία, οϋ­
τε &νεξάρτητος»· «α{ συμφωνίαι &ποτελοuν πράγματι
μίαν πρωτοφανή ήτταν τής ·Ελλάδος, καί μίαν πα­
ταγώδη κατάρρευσιν πολιτικής, τήν όποίαν επί τε­
τραετίαν περίπου διεκήρυσσαν αί &λλεπάλληλοι Κυ­
βερνήσεις του Καραμανλή». ' Αναζητώντας τήν αί­
τία, έπικαλέστηκε τήν εμμονή τής Κυβερνήσεως στό
«δόγμα τής λύσεως του Κυπριακοί> έντός των συμμα­
χικών πλαισίων», &ποθαρρύνοντας τόν &γώνα του
λαοί> καί νοθεύοντας τό «κρυστάλλινης διαύγειας>)
αϊτημα ύπέρ τής αύτοδιαθέσεως. 'Ήδη, ή Βουλή κα­
λείται νά κυρώσει κείμενο, τό όποίο «νομίζει κανείς
δτι συνετάγη καί διετυπώθη &πό τούς χειρότερους
έχθρούς τής 'Ελλάδος>) καί τό όποίο προσομοίασε μέ
τήν «' Ανταλκίδειον είρήνην)). Ή συγκυριαρχία,
ύπογράμμισε, 'Ελλήνων καί Τούρκων βασίζεται σ'
ενα «πολυπλοκώτατον σύστημω) «έμποδίων, ισορ­
ροπήσεως, έξουδετερώσεως &μοιβαίας, μέ τάς δποίας
δέν ήμπορεί νά λειτουργήσει Κράτος>). 'Αφοu έντό­
πισε, στή συνέχεια, τά σημεία του πολιτεύματος πού
δικαιολογοuν τούς φόβους του, έπικεντpωμένα κατά
κύριο λόγο στίς εξουσίες του Τούρκου άντιπροέ­
δρου, τάχθηκε κατά των δεσμεύσεων πού συνεπάγο-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ντα ι οί συνθήκες συμμαχίας μέ τήν ·Ελλάδα καί τήν
Τουρκία σέ βάρος τής δυνατότητας του νέου Κρά­
τους νά χαράξει &νεξάρτητη πολιτική· καί, παράλ­
ληλα, ύπήρξε εξαιρετικά επιφυλακτικός σ' δ, τι άφο­
ρα τή δυνατότητα επαναβιώσεως ένός κλίματος ίσό­
τιμης φιλίας μεταξύ ·Ελλάδος καί Τουρκίας. 'Αρνή­
θηκε, τέλος, δτι ή Κυβέρνηση ένήργησε ώς εντολο­
δόχος των Κυπρίων, ύποστηρίζοντας δτι ο{ Κύπριοι
έκπρόσωποι προσχώρησαν στίς τελικές &ποφάσεις
ύπό τό κράτος πιέσεων.
·Ο Η. Τσιριμώκος, έκπρόσωπος τής Δημοκρατι­
κής 'Ενώσεως, χαρακτήρισε τήν ύπογραφή των
Συμφωνιών ώς ijττα τής ·Ελλάδος καί ώς πηγή νέων
μελλοντικών δυσχερειών, εφόσον, κατά τήν άποψή
του , δέν δδηγοuν σέ δριστική λύση του κυπριακοί>
ζητήματος. ·Η &ρχή τής αύτοδιαθέσεως καταστρα­
τηγείται διττά: μέ τήν άρνηση του δικαιώματος των
Κυπρίων νά ένωθοuν μέ τήν ·Ελλάδα καί μέ τήν &να­
γωγή τής μειοψηφίας σέ δμότιμο παράγοντα μέ τήν
πλειοψηφία. Τό πολίτευμα, έξάλλου, ε{ναι πλήρες
&ντιφάσεων. Στή συνέχεια, ίσχυρίστηκε δτι, στήν ού­
σία, ή Κύπρος δέν ε{ναι δυνατό νά θεωρηθεί άνεξάρ­
τητη, εφόσον προκαθορίζονται οί συμμαχίες της καί
εγκαθίσταται στό εδαφός της τριμερές στρατηγείο.
τέλος, έξέφρασε τή ζωηρή δυσπιστία του γιά τή
δυνατότητα &ναβιώσεως τής έλληνοτουρκικής φι­
λίας, δπως τήν ε{χαν δραματιστεί οί πρώτοι είσηγη­
τές της , καθώς καί ώς πρός τήν προσήλωση τής • Ελ­
λάδος στίς άναγκαιότητες καί σκοπιμότητες τής να­
τοϊκής πολιτικής.
νΕντονα κριτική &πέναντι στίς συμφωνίες ήταν ή
τοποθέτηση του Στ. Στεφανόπουλου: καταφέρεται
βαρύτατο πλήγμα κατά τής Συνθήκης τής Λωζάνης,
ή όποία προέβλεπε τήν όριστική &ποχώρηση τής
Τουρκίας άπό τήν Κύπρο· βάσει τής συνθήκης εγγυή­
σεως δίνεται ή δυνατότητα, ύπό δρισμένες συνθήκες,
μονομεροuς έπεμβάσεως τής μιiiς &πό τίς τρείς
εγγυήτριες χώρες «Κράτος, τό δποίον δέν θά εχη πο­
τέ είς τό διηνεκές τό δικαίωμα νά καθορίση τούς
προσανατολισμούς του καί δέν θά εχη τό δικαίωμα
τής αύτοδιαθέσεώς του, δένε{ ναι δυνατόν νά θεωρηθή
ελεύθερον καί άνεξάρτητον))' ή τακτική τών παρα­
χωρήσεων δέν ε{ναι ό καλύτερος τρόπος γιά νά έξα­
σφαλιστεί ή έλληνοτουρκική φιλία· ή διατήρηση ,
τέλος, των βρετανικών βάσεων &πειλεί νά δδηγήσει
σέ σύγκρουση μέ τόν &ραβικό κόσμο. Στή συνέχεια,
ό , &ρχηγός του Λαϊκοί> Κοινωνικοί> κόμματος &να­
φέρθηκε στήν εσωτερική διάρθρωση του κυπριακοί>
Κράτους, επισημαίνοντας τίς δυσλειτουργίες πού
συνεπάγονται οί μειωμένες άρμοδιότητες τή ς Βου­
λής των 'Αντιπροσώπων καί οί αύξημένες του &ντι­
πρόεδρου. Καί διερωτήθηκε τί θά συμβεί άν, σέ δε­
δομένη στιγμή, παύσει νά ύπάρχει καλή πίστη καί
&πό τίς δύο πλευρές . νΕστω καί άν οι Κύπριοι , τελι-
 ΚΡΠΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ ΣτΗ ΒΟΥ ΛΗ
κά, παρεξέκλιναν, δ iδιος θά παραμείνει πιστός στή
γραμμή τής αύτοδιαθέσεως πού είχε χαράξει άπό
κοινοu μέ τό στρατάρχη Παπάγο.
'Ο Σ. Μαρκεζίνης, άφοu κατέκρινε τή μ ή υίοθέ­
τηση, ώς προτιμητέων άπό τή λύση τής Ζυρίχης,
άλλων προσωρινών λύσεων- τ&ν προτάσεων Χάρ­
ντιγκ η καί του σχεδίου Ράντκλιφ, ύποστήριξε δτι ή
Κυβέρνηση ένήργησε κάτω άπό τήν άπειλή τής δι­
χοτομήσεως πού έπιτήδεια προέβαλαν οί Βρετανοί.
'Αμφισβήτησε άκόμη τήν άξία του ούσιαστικοu
άποτελέσματος πού είχαν οί βασικές έπιδιώξεις τής
Κυβερνήσεως, άφενός νά άπομακρυνθεί ή Μ. Βρετα­
νία καί άφετέρου νά έξασφαλιστεί ή άνεξαρτησία
τής Κύπρου. 'Επισημαίνοντας τήν άντίφαση μεταξύ
τής άρχικfίς έπιδιώξεως τής Κυβερνήσεως νά κερδί­
σει χρόνο καί τής σπουδής πού πρόσφατα έπέδειξε,
έξέφρασε τήν άποψη δτι τόσο ή 'Αγγλία καί οί δυτι­
κοί σύμμαχοι δσο καί ή ϊδια ή Τουρκία -πού δια­
νύουν περίοδο έντεινόμενων δυσχερειών- έπείγο­
νταν περισσότερο άπό τήν 'Ελλάδα νά καταλήξουν
σέ λύση του ζητήματος. Στή συνέχεια, άνέλυσε τίς
βασικές διατάξεις τοu Συντάγματος τοu νέου Κρά­
τους, καταλήγοντας στό συμπέρασμα δτι οί Τοuρκοι
φρόντισαν νά κατοχυρώσουν τή συγκυριαρχία, άλλά
καί νά προετοιμάσουν τό διαμελισμό τής Μεγαλονή­
σου, άν τό πείραμα τής συνεργασίας άποτύχει.
'Ο Γ. Παπανδρέου διαχώρισε σαφώς τή θέση του
άπό τούς άλλους άγορητές τής άντιπολιτεύσεως. Εί­
σαγωγικά, στό έρώτημα «άν ή άνεξάρτητος Δημο­
κρατία τής Κύπρου είναι πράγματι άνεξάρτητος καί
πράγματι δημοκρατία», εδωσε τήν άπάντηση: «'Από
του βήματος ύπεστηρίχθησαν καί αί δύο άκραίαι άπό­
ψεις τό άκριβές είναι, δτι είναι περιωρισμένη άνε­
ξαρτησία καί περιωρισμένη δημοκρατία». Στά πλεο­
νεκτήματα τ&ν συμφωνιών περιέλαβε τή σύσταση
κυρίαρχου κι>πριακοu Κράτους, τήν έπικράτηση τής
είρήνης, τήν άποκατάσταση τ&ν σχέσεων τής 'Ελλά­
δος μέ τούς συμμάχους της, τό θετικό άντίκτυπο στήν
τύχη τ&ν 'Ελλήνων τής Κωνσταντινουπόλεως καί τή
συγκέντρωση τής προσοχής της Πολιτείας «είς τήν
μεγάλην έσωτερικήν της άποστολήν, είς τήν έξύψω­
σιν τής εύημερίας του λαοu». 'Ως μειονεκτήματα,
κατελόγισε τήν καθιέρωση τριπλής συγκυριαρχίας
σέ συνδυασμό μέ τήν παροχή προνομιακής θέσεως
στήν τουρκική μειονότητα, τόν κίνδυνο έμπλοκfίς
τής 'Ελλάδος σέ περιπτώσεις πού δέν θά προέκυπταν
άπό τήν αύτόβουλη θέλησή της, ή άπάρνηση -τέ­
λος- τής ένώσεως «διά παντός». Στά έρωτήματα,
πρώτον, άν ίκανοποιοuνται τά ίδεώδη του κυπριακοί)
άπελευθερωτικοu άγ&να, δεύτερον, άν προτάθηκαν
στό παρελθόν καί, τρίτον, άν ύπήρξαν πρόσφατα άλ­
λες, καλύτερες λύσεις, άπάντησε: άλλα ήταν τά ίδε­
ώδη έκείνων πού ξεκίνησαν τόν άγ&να, άλλ' «ή ζωή
πραγματοποιεί τά δυνατά γενέσθαι»· εστω καί άν συ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
419
νεπάγονταν λύση προσωρινή, οί προτάσεις Χάρ­
ντιγκ θά επρεπε νά είχαν γίνει άποδεκτές, τό σχέδιο
Ράντκλιφ θά ήταν δυνατό νά συζητηθεί, έφόσον δια­
χωριζόταν τό θέμα του Συντάγματος άπό τό άντί­
στοιχο του μέλλοντος της Μεγαλονήσου, έν& οί
προτάσεις Μάκ Μίλλαν ύπήρξαν άπαράδεκτες ή
Κυβέρνηση θά ήταν δυνατό νά άναμείνει γιά λίγους
μήνες, προκειμένου πάντοτε νά πραγματοποιήσει
«άκριβ&ς τήν πολιτικήν πού είχε έξαγγείλει, ύπό τό
κράτος της άνάγκης, τόν Δεκέμβριον». Στή συνέχεια,
άναφέρθηκε στή στάση τής 'Εθναρχίας, έπισημαί­
νοντας άφενός δτι ή προσφορά τής άνεξαρτησίας
άπό τόν ϊδιο τόν 'Αρχιεπίσκοπο άποτέλεσε τό ση­
μείο έκκινήσεως γιά τή λύση τής Ζυρίχης καί, άφετέ­
ρου, δτι «θά πρέπει νά καταστfί βέβαιον, δπως καί
είναι άληθές, δτι ό κυπριακός λαός έδέχθη αύτοβού­
λως, καί δχι πιεζόμενος άπό τήν έλληνικήν Κυβέρ­
νησιν, τάς συμφωνίας». τέλος, διαχωρίζοντας τά δύο
θέματα, έξέφρασε τή δυσπιστία του πρός τήν Κυβέρ­
νηση «διά τήν γενικήν διαχείρισιν του Κυπριακοu»,
άλλά ύποστήριξε δτι οί συμφωνίες, «αί δποίαι ύπε­
γράφησαν άπό τήν ήγεσίαν του κυπριακοί) λαοu καί
ηρχισαν έφαρμοζόμεναι, δέν είναι δυνατόν, δέν είναι
έθνικ&ς συμφέρον νά άκυρωθοuν»· μέ τήν άκύρωση
τ&ν συμφωνιών, δχι μόνον δέν θά έπιτευχθεί βελτίω­
ση, άλλά καί «θά δδηγηθ&μεν είς τήν άβυσσον»:
«ΗΟσοι τό φρονοuν, &χουν τό δικαίωμα νά άκυρώσουν
τάς συμφωνίας. 'Εγώ, ένώπιον του &θνους δέν δύναμαι νά
δώσω αύτήν τήν ύπόσχεσιν καί νά άναλάβω αύτήν τήν
εύθύνην. Τήν Κυριακήν -μεθαύριον- έπανέρχεται δ Μα­
κάριος είς τή Κύπρον καί δλαι αί πληροφορίαι βεβαιώ­
νουν δτι ετοιμάζεται πάνδημος ύποδοχή. Καί εΙναι πιθα­
νόν, δπως γράφεται σήμερον, νά τόν δεξιωθή καί δ Διγε­
νής. Φαντάζεσθε -δσοι προτείνετε τήν άκύρωσιν των
συμφωνιών- τήν έντύπωσιν του κυπριακοί\ λαοί\ τήν ώραν
τής άφίξεως του Μακαρίου -διότι συμπίπτει καί δ χρό­
νος- έάν φθάσουν είδήσεις άπό τάς 'Αθήνας, δτι έδώ, είς
αύτήν τήν αίθουσαν, ήκυρώσαμεν τάς συμφωνίας; Θά έπα­
ναλάβη, βεβαίως, δσα εΙπε καί είς τήν 'Εκκλησίαν του
Λονδίνου δ Μακάριος διά τάς συμφωνίας, δτι ήσαν μία
αύγή χαράς, έλευθερίας καί εύημερίας διά τόν κυπριακόν
λαόν. Είμεθα, κύριοι βουλευταί, Σώμα πολιτικόν καί
όφείλομεν νά λαμβάνωμεν πολιτικάς αποφάσεις μέ πλήρες
τό αίσθημα τής εύθύνης».
Καί άφοu έπεσήμανε δτι ή «άπόλυτος καί καθο­
λική» έμπιστοσύνη του κυπριακοί) λαοi) πρός τόν
'Αρχιεπίσκοπο Μακάριο άναιρεί τά έπιχειρήματα
ύπέρ τής προκηρύξεως δημοψηφίσματος, κατέληξε:
«'Εάν δμως έτίθετο ώς έρώτημα του δημοψηφίσματος,
έάν δ έλληνικός λαός, μετά τήν πραγματοποίησιν των
συμφωνιών, μετά τήν ύπογραφήν του 'Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου, μετά τήν &ναρξιν έφαρμογής τών συμφωνιών
είς τήν Κύπρον έγκρίνη νέαν ιiνακίνησιν του Κυπριακοί\
καί μάλιστα καί ύπό τά.ς σημερινάς συνθήκας, έναντίον
τών πάντων, έναντίον άκόμη καί αύτών τών Κυπρίων, εΙμαι
420 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡΊΉΤΗ
άΠολύτως βέβαιος δτι ή μεγίστη πλειοψηφία του έλληνι­
ιωυ λαου θά άπέρριπτε τό έρώτημα».
Συμπερασματικά, δ Γ. Παπανδρέου, παραλλάσ­
σοντας τή διατύπωση τηλεγραφήματός του κατά τήν
περίοδο τής Κατοχής, εκλεισε τήν δμιλία μέ τήν άκό­
λουθη άποστροφή:
«Γνωρίζω καί τάς θυσίας καί τούς κινδύνους τούς
δποίους περιέχουν αί συμφωνίαι. 'Αλλά γνωρίζω έπίσης
δτι ύπό τάς σημερινάς συνθήκας, οί κίνδυνοι τfjς μ ή έφαρ­
μογfjς των ε{ναι μεγαλύτεροι».
~Ελαβαν άκόμη τό λόγο, άπό τήν πλευρά της
άντιπολιτεύσεως, οί Σ. 'Αλλαμανfiς, Α. Μπαλτα­
τζής, Γ. Μαϋρος, Σ. Χούτας, Κ. Μητσοτάκης, Ε. Κο­
θρfiς, Ν. Ζορμπaς, Γ. 'Αθανασιάδης-Νόβας, Σ. Μερ­
κούρης, Α. Ζάκκας, Μ. Γαληνός, Κ. Πυρομάγλου, Ε.
'Αρβανιτάκης, Μ. Κύρκος, Η. Μπρεδήμας, Ε. Σαββό­
πουλος, Α. Μπριλλάκης, Κ. Σωτηρίου, Ε. Ζαννfiς, Γ.
Αύγερόπουλος. 'Υπέρ τών συμφωνιών τάχθηκαν,
στίς άγορεύσεις τους άπό τήν κυβερνητική πτέρυγα,
οί Π. Κανελλόπουλος, Κ. Τσάτσος, Γ. Λύχνος, Γρ.
Κασιμάτης, Π. Γυιόκας, Λ. Μπουρνιaς, Δ. Μπαμπά­
κος, καθώς καί δ άνεξάρτητος Π. Παπαληγούρας.
'Επανειλημμένα, στή διάρκειά τής συζητήσεως, πα­
ρενέβησαν, προκειμένου νά δώσουν διευκρινήσεις
πάνω σέ συγκεκριμένα θέματα, δ ύπουργός ~Εξωτε­
ρικών, Ε. 'Αβέρωφ, καί δ πρωθυπουργός Κ. Καρα­
μανλής. Κατά τήν ψηφοφορία πού έπακολούθησε,
πήραν θέση ύπέρ τών προτάσεων μομφής 118 καί
έναντίον 170 βουλευτές 18 3.
[Συζήτηση γιά τίς συμφωνίες εγινε καί στή Με­
γάλη Τουρκική 'Εθνοσυνέλευση, στίς 4 Μαρτίου,
οπου έγκρίθηκε ή πολιτική τής Κυβερνήσεως μέ 347
εναντι 138 ψήφων].
Μιά ψύχραιμη, σφαιρική άντίκρουση τfiς κριτι­
κής πού άσκήθηκε άπό τήν άντιπολίτευση, μέ τήν
εύκαιρία ίδιαίτερα τfiς συζητήσεως στή Βουλή, παρέ­
χεται, μεταγενέστερα, άπό τόν Ε. 'Αβέρωφ:
«Οί συμφωνίες τfjς Ζυρίχης καί του Λονδίνου δέν άντα­
ποκρίνονταν βέβαια πρός δ,τι άπό πολλές δεκαετίες περί­
μενετό εθνος δλόκληρο καί ε{χε, δλόψυχα, καί μέ δλα τά
δυνατά μέσα, έπιδιωχθεί μεταξύ 1950 καί 1958. 'Αλλά, δ­
πως σαφώς προκύπτει άπό δσα άναμφισβήτητα γεγονότα
εχουν έκτεθεί στίς προηγούμενες σελίδες, δ σκοπός αύτός
ε{χε άποδειχθεί άνέφικτος. Καί όχι μόνο τουτο: ε{χε άπα­
δειχθεί πολύ έπιζήμιος γιά τήν ·Ελλάδα, καταστροφικός
γιά τόν ·Ελληνισμό τfjς Κωνσταντινουπόλεως καί γιά τήν
ίδια τήν Κύπρο. Καμιά τακτική, καί οϋτε οί πιό liξιοι πολι­
τικοί, δέν ήταν δυνατό νά άποτρέψουν τήν καταστροφική
πορεία πού ε{χε πάρει τό θέμα, άπό τό φθινόπωρο του 1955.
Καί ήρθε μετά άπό μιά τριετία δ 'Ιούνιος του 1958, δπότε ή
μεγάλη, ή δαπανηρή καί άβέβαιη μάχη πού εδινε ή Έλ­
λάδα καί ή Κύπρος ε{ χε χαθεί. Μέ τήν έφαρμογή του σχε­
δίου Μάκ Μίλλαν, ή Κύπρος ε{χε καταποντισθεί.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
»w Αν δέν ύπfjρχαν οί πολύ γενικότεροι πολιτικοί λόγοι
πού άναφέρθησαν σέ προηγούμενο κεφάλαιο, θά ήταν ν'
άπορεί κανείς πώς οί Τουρκοι πολιτικοί προτίμησαν τή
λύση τών συμφωνιών άπό τή λύση του σχεδίου Μάκ Μίλ­
λαν. Γιατί δέν ύπfjρχε άμφιβολία πώς οί συμφωνίες τούς
εδιναν πλεονεκτήματα είς βάρος τfjς έλληνικfjς πλευρaς,
δπως καί άρκετές έγγυήσεις. 'Αλλά τό σχέδιο Μάκ Μίλ­
λαν τού εδινε πολύ περισσότερα καί άσφαλέστερα. Τούς
ε{χε κιόλας δώσει δικαίωμα συγκυριαρχίας στήν Κύπρο
καί τούς εδινε, μέ Οστατη προθεσμία τό 1966, τό βόρειο καί
πλουσιότερο τ.μfjμα τfjς Κύπρου. Τά πλεονεκτήματα γιά
τήν Τουρκία καί τούς Τουρκοκυπρίους αύτου του καθε­
στώτος ε{ναι έξώφθαλμα. Τά καταστροφικά μειονεκτήματα
γιά τόν Έλληνισμό ε{ναι έξίσουέξώφθαλμα. Κι άπό τήν
ώρα πού ή Τουρκία θά ε{χε έγκατασταθεί στήν Κύπρο,
νόμιμα καί κανονικά, άπό δικαιοπάροχο καί μέ εγκυρη πρά­
ξη, χωρίς βία καί αίματηρή στρατιωτική εtσβολή, δέ θά
ύπήρχαν πολιτικά καί διπλωματικά μέσα γιά νά έκτοπισθεί
άπό κεί. Θά μπορουσε νά έκτοπισθεί μόνο liν ή ·Ελλάδα
ήταν σέ θέση νά ύπερασπίζεται άποτελεσματικά τόν 'Έβρο
καί τά νησιά του Αtγαίου, καί νά διεξάγει συγχρόνως καί
νικηφόρα μιά δύσκολη ύπερπόντια έκστρατεία στήν Κύ­
προ.
»~Ετσι, είρηνικά, νόμιμα καί δριστικά, ή Τουρκία θ'
άποκτουσε τήν έπέκτασή της πρός νότο, πού δ τουρκικός
λαός, άρχικά ύποδαυλισμένος, ζητουσε μέ φανατισμό κατά
τά τελευταία χρόνια.
»τίς συνέπειες, τίς καταλαβαίνει δ καθένας. 'Η έλλη­
νική Κύπρος θά ζουσε βαρύτατα τραυματισμένη, δ • Ελλη­
νισμός τής Κωνσταντινουπόλεως θά καταστρεφόταν, γιά
τίς έλληνοτουρκικές σχέσεις θά liρχιζε μιά μακρά περίο­
δος μεγάλης όξύτητας. Καί νά μή λησμονουμε πώς οί σχέ­
σεις μας μέ τή Βουλγαρία ήταν τότε πολύ κακές, πώς δ
ψυχρός πόλεμος μεταξύ των δύο κόσμων ήταν στήν άκμή
του.
>>'Από μεταγενέστερα γραπτά τους κι άπό τόν τρόπο
πού διαπραγματεύθηκαν, δέ φαίνεται πώς οί Βρετανοί καί
οί Τουρκοι ε{χαν καταλάβει τή δύσκολη θεση στήν όποία
είχαμε περιέλθει. Βοηθουσε ίσως σ' αύτό καί τό δτι ώς τήν
τελευταία στιγμή ή έλληνική Κυβέρνηση, δ 'Αρχιεπίσκο­
πος καί δ Διγενής φαίνονταν άποφασισμένοι, δ,τι καί liν
συνέβαινε, νά συνεχίσουν εναν σκληρό καί πολυμέτωπο
άγώνα. 'Αλλά, δπως καί liν ε{ χε τό πράγμα, έμείς, σέ μικρό
κύκλο ύπευθύνων, ξέραμε άκριβώς που βρισκόμαστε. Γι'
αύτό, liλλωστε, καί δ 'Αρχιεπίσκοπος, πού ώς τότε πρωτο­
στατουσε στήν άδιάλλακτη γραμμή άλλά τυραννιόταν άπό
τό αίσθημα τής προσωπικής του εύθύνης, πρώτος πρότεινε
δημόσια τή λύση τfjς έγγυημένη άνεξαρτησίας.
>>Τά δεδομένα ήταν τέτοια, οί έξελίξεις τόσο βέβαιες
καί τόσο δραματικές, ώστε νά ε{ναι φανερό πώς οί ύπεύθυ­
νοι επρεπε νά εχουν τό θάρρος ν' άναζητήσουν όχι πιά τό
έπιθυμητό άλλά τό λιγότερο κακό άπό τά έφικτά. Κι αύτό
έπιτεύχθηκε μέ τίς συμφωνίες, κι έπιτεύχθηκε μέ τό παρα­
πάνω.
>>'Επιτεύχθηκε μέ τό παραπάνω, γιατί οί συμφωνίες Ζυ­
ρίχης καί Λονδίνου:
»I. 'Αποτίναξαν τόν ξένο ζυγό, πού είτε μέ τή μορφή
στυγνής κατοχής είτε μέ τή μορφή άποικιακfjς κυριαρχίας
βάραινε άπάνω στή Κύπρο άπό αίώνες.
 ΚΡΠΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΩΝ ΛΟΝΔΙΝΟΥ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ
»2. Στή θέση τής άποικίας δημιουργοϋσαν &να Κράτος
πού, παρά δρισμένες δεσμεύσεις, εlχε δλα τά γνωρίσματα
τής άνεξάρτητης πολιτείας, μέ τή διεθνή παρουσία καί
άκτινοβολία πού εlχε δποιοδήποτε άνεξάρτητο Κράτος.
»3. Διατηροϋσαν τήν ένότητα τής Κύπρου, τόσο άπό
άποψη γεωγραφικοϋ χώρου δσο καί άπό άποψη διοική­
σεως. Γιά νά έπιτευχθεί τοϋτο τό βασικό πλεονέκτημα, γι­
νόταν δεκτό τό μειονέκτημα τής παραχωρήσεως στή μειο­
νότητα μερικών άσυνήθιστων γιά μειονότητες δικαιωμά­
των . 'Αλλά αύτά, έκτός τοϋ δτι ήταν τό τίμημα τών πλεο­
νεκτημάτων, !;πρεπε νά θεωρηθοϋν δίκαια καί δχι ύπερβο­
λικά, έπειδή :
»α. έξασφάλιζαν τήν Τουρκία άπό ένδεχόμενη δυσμενή
ή καί έχθρική άπέναντί της έξωτερική πολιτική τής νέας
Πολιτείας,
»β . &διναν σtήν άπευθείας διαχείριση τής μειονότητας
θέματα καθαρά δικά της , στά όποία δέν εlχε κανένα λόγο
νά άναμειχθεί ή πλειοψηφία,
>>Υ· έξασφάλιζαν τή μειονότητα από δυσμενή ή έχθρική
μεταχείριση άπό μιά πλειοψηφία συντριπτικά μεγαλύτερή
της,
»δ. ή συντριπτικά πλουσιότερη πλειοψηφία &δινε στήν
πτωχή μειοψηφία &να μικρό σχετικά οίκονομικό καί διοι­
κητικό αντάλλαγμα μέ τήν παραχώρηση σ, αύτή ν ποσο­
στοϋ δημοσιοϋπαλληλικών θέσεων μεγαλύτερου άπό έκεί­
νο πού τούς άναλογοϋσε,
»ε. τίποτα άπό δσα ε{χαν παραχωρηθεί στούς Κυπρίους
ή στήν Τουρκία -έκτός άπό &να σημείο, πού θά άναλυθεί
παρακάτω- τίποτα δέ δημιουργοϋσε τή δυνατότητα τής
άναίτιας άνατροπής ή παρακωλύσεως τοϋ νέου καθεστώ­
τος.
»4. Διατηροϋσαν, τέλος, οί συμφωνίες &ντονη 1:ήν ελ­
ληνικότητα τής Μεγαλονήσου καί έξασφάλιζαν τή διατή­
ρηση τής έθνολογικής της συνθέσεως καί τήν πρόοδο καί
άνθηση τοϋ 'Ελληνισμοϋ.
»Τήν ωρα τοϋ καταποντισμοϋ , ή άπόκτηση λύσεως μέ
τέτοια πλεονεκτήματα, &κανε τά μειονεκτήματα χωρίς ού­
σιαστική σημασία. u Άλλωστε, τά μειονεκτήματα -ακόμα
καί τά δύο σοβαρότερα, γιά τά όποία θά γίνει σέ λίγο λό­
γος- ήταν, δπως καί άλλοτε έλέχθη, σέ άμεση συνάρτηση
τών σχέσεων των δύο κοινοτήτων, καί κατά δεύτερο λόγο
τών σχέσεων τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας.
»Μέ καλές σχέσεις, τά μειονεκτήματα λιγόστευαν ως τό
σημείο νά μήν ύπάρχουν.
»Μέ κακές σχέσεις, τά μειονεκτήματα μεγάλωναν ως τό
σημείο νά έμποδίζουν τή λειτουργία τής νέας Πολιτείας.
»Δημοκρατικό , δμως , καθεστώς πού νά μπορεί νά λει­
τουργήσει δμαλά καί χωρίς μεγάλα μειονεκτήματα άπό
δποιεσδήποτε σχέσεις τών δύο κοινοτήτων, δέν ήταν δυνα­
τό νά έφευρεθεί· τό άπέκλειε ή φύση τών ούσιαστικών δε­
δομένων τοϋ προβλήματος.
»Μερικοί άπό τούς έπικριτές τών συμφωνιών ύποστή ­
ριξαν, ίδίως άργότερα, δτι γιά καλύτερη λύση , ίσως γιά
πλήρη λύση, &πρεπε άπλούστατα νά περιμένουμε· δτι άλ­
λαζε ραγδαία ή σύνθεση τοϋ ΟΗΕ, δτι τά νέα κράτη -μέλη
ήταν κατά κανόνα άντιαποικιακά, δτι σχεδόν δ λες οί άποι­
κίες γίνονταν άνεξάρτητα Κράτη . Θά ήταν άδύνατο νά μήν
άποκτήσει καί ή Κύπρος τό δικαίωμα τής αύτοδιαθέσεως,
ή &στω τό δικαίωμα νά γίνει άνεξάρτητο Κράτος χωρίς δε-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
421
σμεύσεις. ·Η άποψη αύτή ε{ναι έντελώς άβάσιμη.
»Πρώτον, γιατί δοκιμάσαμε νά περιμένουμε. UΟχι βέ­
βαια γιά νά &χουμε πλήρη ή εστω πολύ καλή λύση. Φτά­
σαμε καί στό σημείο νά προτείνουμε σοβαρό άντάλλαγμα
(άνάκληση προσφυγής, έπ' άόριστο άναβολή δράσεως
ΕΟΚΑ), άπλώς γιά νά περιμένουμε. Δέν περίμεναν δμως οί
άλλοι . 'Αντίθετα, έφάρμοζαν -δχι άπλώς υ{οθετοϋσαν
θεωρητικά, έφάρμοζαν στήν πράξη- τό όλέθριο σχέδιο
Μάκ Μίλλαν.
»Δεύτερον, ή άποψη πού προαναφέρθηκε κάνει τό βα­
σικό λάθος, πού καί σέ άλλες φάσεις έγινε, νά διαγράψει
καί αύτή άπό τά δεδομένα τοϋ έθνικοϋ θέματος τόν παρά­
γοντα Τουρκία. 'Η διαγραφή του μέ μεγάλες ώραιολογίες,
ή άκόμα καί μέ νομικά έπιχειρήματα, δέν εlχε καμιά πρα­
κτική σημασία. •Ο παράγοντας Τουρκία ήταν έκεί , γειτο­
νικός, άμετακίνητος, ίσχυρός. Θέλαμε δέ θέλαμε, θά έπαιζε
άποφασιστικό ρόλο .
»Στόν ΟΗΕ &πρεΠε βέβαια νά ύποστηρίξουμε, καί τό
ϊ:καμα μέ πολλά έπιχειρήματα , δτι τό Κυπριακό ήταν &να
κατ' έξοχήν άποικ.ιακό πρόβλημα. 'Αλλά στήν πραγματι­
κότητα ήταν "άποικιακό" μόνο γιατί ή Κύπρος ήταν βρε­
τανική άποικία. 'Από κάθε άλλη άποψη fιταν &να "πολιτι­
κό" πρόβλημα, διεθνές, καί ίδίως μεταξύ των τριών χωρών,
πού καθεμιά εlχε ξεχωριστά καί άλλου είδους ένδιαφέρο­
ντα στήν Κύπρο. u Αν ήταν μόνο άποικιακό, δέ θά εlχε
άνάγκη άγώνων ή αναμονής γιά νά λυθεί· θά εΙχε λυθεί
εϋκολα καί γρήγορα.
»'Η γεωγραφική θέση τής Κύπρου άλλοίωνε ριζικά τήν
άποικιακή μορφή τοϋ προβλήματός της. Ποιός μπορεί νά
άμφισβητήσει δτι. ή Κύπρος, μέ τά ίδια έθνολογικά καί
ίστορικά δεδομένα, σύντομα μετά τό Δεύτερο Παγκόσμιο
Πόλεμο θά εΙχε ένωθεί μέ τήν ' Ελλάδα, άν δέ βρισκόταν
έκεί πού ήταν, άλλά κάπου στό 'Ιόνιο; Καί ποιός μπορεί
έπίσης νά άμφισβητήσει δτι άν ήταν κάπου στή 'Αφρική
καί δέν προκαλοϋσε τίς ζωηρές έχθρότητες ίσχυρών γειτό­
νων, θά εlχε άργά ή γρήγορα άνακηρυχθεί άνεξάρτητο
Κράτος, χωρίς δεσμεύσεις άλλες άπό έκείνες πού εΙχαν
δλα τά Κράτη;
»u Ολοι μας , άλλος περισσότερο άλλος λιγότερο, καί
διαφορεtικά σέ κάθε έποχή , άγνοήσαμε τή σημασία πού ή
γεωγραφία ·&δινε στόν τουρκικό παράγοντα γιά τή λύση
τοϋ Κυπριακοϋ. Κι άπό τήν ωρα πού τό θέμα έφτασε στή
διεθνή σκηνή τοϋ ΟΗΕ, πού οί κατηγορίες μεταξύ · Ελλά­
δος καί Τουρκίας όξύνθηκαν καί προβλήθηκαν παγκόσμια,
πού ή κοινή γνώμη τής Τουρκίας φανατίστηκε καί &γιναν
ο{ δραματικές δηώσεις στήν Κωνσταντινούπολη , άπό τήν
ωρα πού γιά τό έθνικό θέμα χύθηκε αlμα μεταξύ 'Ελλήνων
καί Τούρκων, καί άκό\.ια περισσότερο άπό τήν ωρα πού
μπήκε σέ έφαρμογή τό σχέδιο Μάκ Μίλλαν, ή Τουρκία εΙχε
γίνει δ άποφασιστικός παράγοντας γιά τή λύση τρϋ Κυ­
πριακοϋ .
»Καί άναμονή γιά λύση δέ χωροϋσε. · Ο χρόνος δούλευε
έναντίον τής Κύπρου, καί μάλιστα μέ ταχύτατο ρυθμό . UH
&πρεπε νά μπορεί κανείς νά έπιβάλει μέ τή δύναμη τών
δπλων τίς θελήσεις του στή Τουρκία, ή &πρεπε νά συμβι­
βαστεί μαζί της.
» ' Επειδή τό πρώτο ήταν άδύνατο , ήταν άπόλυτη άνά­
γκη νά έπιδιωχθεί δ συμβιβασμός. Καί έπιτεύχθηκε &νας
συμβιβασμός πού δέν ήταν άπλώς μιά άποφυγή κακής λύ-
422 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'ΓΗΤΗ
σεως: γιά τόν ·Ελληνισμό τής Κύπρου, γιά τήν ·Ελλάδα,
γιά τόν 'Ελληνισμό, γενικότεpα, ήταν μιά καλή λύση.
»Μερικοί ύποστήριξαν πώς καλύτερη λύση θά ήταν ή
διχοτόμηση. 'Αφήνω δτι αύτή ήταν πιθανόν νά γίνει στόν
35ο παράλληλο, καί νά δίνει στήν Τουρκία τή μισή καί
πλουσιότερη περιοχή τής Κύπρου. 'Αφήνω δτι τό θανάσι­
μο αύτό γεγονός γιά τή ζωή των Κυπρίων θά ήταν -tκτός
άπό τήν περίπτωση νικηφόρου πολέμου- δριστικό καί
άμετάκλητο . 'Αφήνω αύτά, καί άντιγράφω άπό τά Πρακτι­
κά τής Βουλής τής 27ης Φεβροuαρίου 1959 τήν περικοπή
μέ τήν όποία παίρνει θέση στό θέμα αύτό δ Γεώργιος Πα­
πανδρέου : "Ύπεστηρίχθη άπό του βήματος, δτι άπό τάς
σημερινάς συμφωνίας ίσως θά ήτο προτιμωτέρα ή διχοτό­
μησις. •Η διαφωνία μου ε{ναι άπόλυτος. Διχοτόμησις, t-
φαρμογή διχοτομήσεως είς τήν Κύπρον, μέ παραπλεύρως
~λληνικήν καί τουρκικήν κυριαρχίαν, θά ώδήγει άναπο­
φεύκτως είς ρήξεις, είς θανάσιμους κινδύνους".
»Αύτή ή λύση "μέ τούς θανασίμους κινδύνους" πού βό­
λευε τή Μεγάλη Βρετανία καί τή ζητοuσε μέ πάθος ή
Τουρκία, ήταν τότε άναπόφευκτη. Κάτι παραπάνω: ήταν
γνωστό πώς εΙ χε μπεί στή φάση τής έφαρμογής της. 'Εκεί­
νο πού δέν ήταν γνωστό ήταν αν θά tφαρμοζόταν σέ μερι­
κούς μήνες ή σέ μερικά -τό πολύ ~πτά- χρόνια. Μέ τήν
πίεση των γενικών πολιτικών- γεγονότων καί των τοπικών
δυναμικών γεγονότων ήταν πιθανότερη ή πρώτη προθε­
σμία.
»Αύτός δ δριστικός καταποντισμός του Κυπριακοu,.
πού εΙχε κιόλας άρχίσει χωρίς σέ τίποτα νά φταίει ή · Ελλά­
δα, άποφεύχθηκε χάρη στίς συμφωνίες.
»Καί, άνακεφαλαιώνοντας, πρέπει νά παρατηρηθεί δτι,
δπως κι αν κρίνει κανείς τό συμβιβασμό, μέ μόνο δρο τήν
είλικρινή συνεργασία τών δύο κοινοτήτων, οί συμφωνίες
τής Ζυρίχης καί του Λονδίνου έπέτρεπαν:
»τή διατήρηση τής ~νότητας τής Μεγαλονήσου, μέ
συνθi]κες άπόλυτης άσφάλειας,
>>τήν εΙρηνική διαβίωση δλόκληρου τοu πληθυσμοu
της, σέ δποιαδηποτε περιοχή έπιθυμοuσε. κάθε κάτοικος,
»τήν άνθηση του κυπριακοί) • Ελληνισμοu, παρά τά εΙ­
δικά προνόμια τής τουρκικής κοινότητας ,
»τή συνεχώς έντονότερη ~λληνική σφραγίδα στήν Κύ­
προ, μιά πού οί ·Ελληνοκύπριοι εΙχαν τό ύψηλότερο μορ­
φωτικό καί tπιχειρησιακό tπίπεδο άπό τούς Τουρκοκυπρί­
ους καί ήταν τέσσερις φορές περισσότεροι,
»καί, τέλος, δπως παρατηρήθηκε τότε καί πραγματο­
ποιήθηκε άργότερα, τή δημιουργία στήν πράξη καί τή διε­
θνή προβολή "μιας δεύτερης μικρής • Ελλάδας".
»Μειονεκτήματα ύπήρχαν. 'Αλλά δέν άλλοίωναν τήν
άξία τών πλεονεκτημάτων αύτών. Καί ήταν τό τίμημά
τους»Ι84.
28 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1959
'Ο Κ. Καραμανλής θεμελιώνει τό ύπό άνέγερση
πολυτελές ξενοδοχείο «" Αθενς Χίλτον», τό όποίο
καί θά άποτελέσει τό μεγαλύτερο ξενοδοχειακό συγ­
κρότημα στό χώρο τής έλληνικής έπικράτειας - δε­
καπέντε όρόφων, διαστάσεων έκάστης πλευρiiς έκα­
τόν δέκα μέτρων καί κατασκευαστικοί) κόστους
7.500.000 δολλαρίων.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Μετά τήν τέλεση του άγιασμου, δ ύπουργός Προ­
εδρίας, Κ. Τσάτσος, ε{χε, μεταξύ aλλων, τήν ευκαι­
ρία νά έξάρει τίς προσπάθειες πού καταβάλλει η Κυ­
βέρνηση γιά τήν άνάπτυξη του τουρισμοί). 'Η άνέ­
γερση του ξενοδοχείου Χίλτον άποτελεί ενα άπό τά
σημαντικότερα έπιτεύγματα στό πλαίσιο τής έφαρ­
μογής του κυβερνητικοί) αύτου προγράμματος.
Οί βασιλείς έπισκέπτονται έπίσημα τήν Αίθιο­
πία, συνοδευόμενοι άπό τόν ύπουργό Προεδρίας, Κ.
Τσάτσο .
'Η ύποδοχή του βασιλικοί) ζεύγους άπό τόν αυ­
τοκράτορα Χαϊλέ Σελασιέ ύπήρξε θερμή καί δηλω­
τική τής μακραίωνης φιλίας πού συνδέει τούς δύο
λαούς.
I ΜΑΡ'ΓΙΟΥ 1959
·Ο κυπριακος λαός ύποδέχεται τόν 'Αρχιεπί­
σκοπο Μακάριο μέσα σέ φρενίτιδα ένθουσιασμου.
Μετά τήν aφιξή του, δ 'Αρχιεπίσκοπος κατευ­
θύνθηκε άπό τό άεροδρόμιο στό κέντρο τής Λευκω­
σίας, διασχίζοντας μέ δυσκολία τό πυκνό πλήθος
πού ε{χε κατακλύσει τή διαδρομή ώς τό κτίριο τής
'Εθναρχίας. 'Αφου προσευχήθηκε γονυπετής στό
ναό του 'Αγίου 'Ιωάννου καί κάθησε συμβολικά
στόν άρχιεπισκοπικό θρόνο, κενό έπί 1087 ήμέρες,
άπηύθυνε άπό τόν έξώστη του έθναρχικου μεγάρου
πανηγυρικό χαιρετισμό πρός τό πλήθος πού ε{ χε συ­
γκροτήσει μιά συγκέντρωση άνεπανάληπτη σέ μέγε­
θος καί σέ άτμόσφαιρα πανηγυρισμοί):
«Δόξαν καί εύχαριστίαν άναπέμπομεν Σοι Κύριε , δτι
διήλθομεν διά πυρος καί ϋδατος καί έξήγαγες ήμaς ξ:ίς
άναψυχήν.
»'Ιδού καί πάλιν tν τφ μέσφ ύμών, είς τήν άγαπητήν
πατρίδα , είς πατρίδα έλευθέραν. Τά νέφη τής δουλείας διε­
λύθησαν καί ήλιος έλευθερίας φωτίζει τούς κυπριακούς ού­
ρανούς . Νύξ αίώνων παραχωρεί τήν θέσιν της είς τό γλυκό
φώς τής ήμέρας καί άθάνατον άπό τά βάθη τής ίστορίας
μας άναδύεται τό πνεuμα των προγόνων μας, διά νά μετα­
φέρη παντοu τό μέγα μήνυμα "Νενικήκαμεν".
»• Η Κύπρος εΙναι tλευθέρα. Πανηγυρίσατε, άδελφοί.
'Υψώσατε, ύψώσατε ύπερήφανον τό μέτωπον. Παρήλθεν,
παρήλθεν δριστικώς τό δούλειον ήμαρ . Αί άλύσεις τής
δουλείας άπεκόπησαν καί έλεύθε ροι αί χείρες μας κινοu­
νται είς αΙνον μέν Κυρίου, είς &ργα δέ δημιουργικής έργα­
σίας, εύημερίας καί προόδου.
»Πόσοι πόνοι καί δοκιμασίαι, πόσα αίματα καί θυσίες
ύπήρξαν τό τίμημα τής παρούσης στιγμής. 'Αποτίομεν εύ­
λαβώς φόρον τιμής πρός τάς μακράς γενεάς των προγόνων
μας, αί δποίαι άσβεστον μετέδωσαν μέχρις ήμών τήν φλό­
γαν τής έλευθερ ίας καί τήν σκυτάλην τοu πνεύματος καί
έκληροδότησαν ίεράν τήν παρακαταθήκην του ίεροu χρέ­
ους καί ήθικοu καθήκοντος. 'Αποτίομεν φόρον τιμής πρός
c'iπαντας τούς μάρτυρας τής κυπριακής έλευθερίας. Ρένο­
μεν τούς τάφους των , ρένομεν τούς τάφους μέ τά άνθη τής
 ΘΡΙΑΜΒΙΚΉ ΥΠΟΔΟΧΉ ΜΑΚΆΡΙΟΥ ΣτΗΝ ΚΥΠΡΟ 423

Κατάθεση θεμελίου λίθου ξενοδοχείου «Χίλτον».

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

424 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'ΓΗΤΗ
άγάπης μας καί τά δάκρυα τής εύγνωμοσύνης μας. Τήν
στιγμήν αύτήν αί λευκαί ψυχαί των ύπερίπτανται του χώ­
pου τούτου διά νά έορτάσουν μαζί μας τά κυπρια~ά έλευθέ­
ρια. Διότι δέν άπέθανον οί μεγάλοι νεκροί μας. Ζοuν καί θά
ζοuν πάντοτε μέσα είς τόν θρuλον του ήρωισμοu καί τήν
παράδοσιν τής άρετής των. Ζοuν καί θά ζοuν πάντοτε μέσα
είς τήν μνήμην των ίερών άγώνων καί τό εύγενές κάλλος
τής θυσίας των. Ζοuν καί θά ζοuν πάντοτε μέσα είς τήν
γαλήνην των έλευθέρων κυπριακών ούρανών ώς θρυλικοί
ήμίθεοι, τούς δποίους άγήρους καί άθανάτους θά διατηρή­
ση ή εύγνωμοσύνη των μεταγενεστέρων.
»Ζοuν καί θά ζοuν πάντοτε μέσα είς τάς ψυχάς ολων των
νέων μας, οί δποίοι δέν θά παύσουν ποτέ νά τρέφωνται,
ήθικώς καί ψυχικώς, άπό τό πνεuμα του ήρωισμοu των καί
τά ύπέροχα κατορθώματά των.
»'Επάνω άπό τά λευκά των μνήματα κτυποuν σήμερα αί
σάλπιγγες, κτυποuν αί σάλπιγγες έγερτήριον. "Ηρωες τής
Κύπρου, ξυπνaτε, ήλθεν ή ώρα. ·Η θυσία σας, ή θυσία σας
δέν άπέβη έπί ματαίφ. Τό ενδοξον επος τό δποίον εγράψα­
τε, διανοίγει λαμπράν τήν νέαν περίοδον τής κυπριακής
ίστορίας μας. Περίοδον έλευθερίας. Περίοδον προόδου καί
εύημερίας. 'Ο σπόρος τόν δποίον έσπείρατε άποδίδει ήδη
πλουσίαν τήν συγκομιδήν. Τό δένδρον τής έλευθερίας, τό
δποίον έποτίσατε μέ τό αlμα σας, άποδίδει σήμερα τούς
εύχύμους καρπούς του. 'Από τόν Γολγοθaν σας έξεπήδη­
σεν ή άνάστασις τής πατρίδος μας. 'Από τούς τάφους σας
έξεπήδησεν ύπέρκαλλος ή έλευθερία.
»Αύτοί ήσαν οί μάρτυρες. 'Αλλά είς τόν ύπέρ τής έλευ­
θερίας άγώνα μας ύπήρξαν ijρωες πολλοί, μέ έπί κεφαλής
τόν στρατηγόν Γεώργιον Γρίβαν, μέ έπί κεφαλής τόν θρυ­
λικόν Διγενήν, του δποίου τό όνομα συνεδέθη μέ τάς ένδο­
ξοτέρας σελίδας τής κυΠριακής ίστορίας. Πρός τόν ύπέρο­
χον αύτόν άνδρα καί τούς γενναίους άγωνιστάς τής ΕΟΚΑ,
άποτίομεν κατά τήν έπίσημον ταύτην ώραν, φόρον ύψί­
στης τιμής καί εύγνωμοσύνης. ν Ας στρέψωμεν πρός αύ­
τούς τάς σκέψεις μας καί liς άναλογιaθώμεν οτι χωρίς τόν
ήρωισμόν έκείνων, χωρίς τούς άγώνας έκείνων ή ήμέρα
τής νίκης θά ήτο μακρυά.
»'Αλλά καί πρός σέ ήρωικέ κυπριακέ λαέ, άποτίω βα­
θύτατον φόρον άγάπης καί τιμής. 'Επί τής άρετής σου
έθεμελιώθη δ ήρωισμός καί ή άνδρεία έκείνων. 'Επί τής
εύψυχίας σου έχαλκεύθη ή πανοπλία τής νίκης των. Έπί
του πατριωτισμοί) σου ώκοδομήθη τό εργον τής κυπρια­
κής έλευθερίας. Εlμαι ύπερήφανος, διότι προίσταμαι ένός
τοιούτου λαοu. Καί εlμαι εύτυχής διαπιστώνων οτι μέ τήν
πίστιν σου καί τήν άρετήν σου τό εργον τό δποίον άρχίζει
σήμερον θά φθάση άσφαλώς είς αίσιον πέρας. Διότι, άς μ ή
νομισθή δτι ή σημερινή ήμέρα άποτελεί τό τέρμα. 'Απο­
τελεί άντιθέτως τήν άφετηρίαν πρός νέους μακρούς είρη­
νικούς άγώνας διά τή κατοχύρωσιν των κεκτημένων καί
τήν άξιοποίησίν των, άγώνας διά τήν έξασφάλισιν τής
λαϊκής εύημερίας καί προόδου καί άνάδειξιν τής χώρας
μας είς χώραν εύνομουμένην καί εύημεροuσαν.
» " Ας μ ή λησμονώμεν οτι ή έλευθερία δέν άποτελεί
προνόμιον καί δικαίωμα, άλλά άποτελεί βαρυτάτην εύθύ­
νην καί ύπέρτατον καθήκον. Τό καθήκον τοuτο καλούμεθα
νά έπιτελέσωμεν. Καθήκον εύγενές καί ώραίον άπέναντι
τών συμπατριωτών μας, άπέναντι τών συνανθρώπων μας
άπέναντι δλοκλήρου του κόσμου.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
>>'Εν τij έπιτελέσει του καθήκοντος αύτοu liς μ ή έπιτρέ­
ψωμεν νά είσχωρήση τό πνεuμα του πάθους ή τής εύνοίας.
ν Ας τείνωμεν τιμίαν τήν χείραν συνεργασίας καί φιλίας
πρός δλους, ίδιαιτέρως liς συνεργασθώμεν έγκαρδίως καί
είλικρινώς μέ τό τουρκικόν σύνοικον στοιχείον. 'Εν τij
άρμονικij μετ' αύτοu συνεργασίq θά κραταιοuται ή δύναμις
καί αύξάνωνται αί έλπίδες τής έπιτυχίας μας.
»Κατοικοuμεν μίαν ώραίαν καί πλουσίαν νήσον, τήν
δποίαν δυνάμεθα διά τής έργασίας μας, καί διά τής άγάπης
μας νά μεταβάλωμεν πραγματικά είς γήν τής έπαγγελίας.
Είς τήν νήσον αύτήν -είς τή νήσον αύτήν-'- ήκμασαν πρό
αίώνων τά γράμματα καί αί τέχναι καί διεσταυρώθησαν οί
εύγενέστεροι πολιτισμοί. 'Επάνω είς τά χώματά μας συνα­
ντώνται σήμερον ή άσιατική έφευρετικότης καί σοφία, μέ
τό πνεuμα τής εύρωπαϊκής έπιστήμης καί τεχνικής . Γύρω
άπό τά πελάγη μας έκτείνονται αί άνησυχίαι τριών ήπεί­
ρων καί αί διαφοραί δύο κόσμων.
»Μέσα, λοιπόν, είς αύτό τό περιβάλλον καλούμεθα οί
Κύπριοι νά διαδραματίσωμεν τόν ρόλον του συναρμοστοu
καί συμφιλιωτοu. Καλούμεθα νά μεταβάλωμεν τήν πατρίδα
μας είς τήν χρυσήν γέφυραν, γέφυραν ή όποία νά ένώνη
καί όχι νά χωρίζη τάς άντιθέσεις. Καλούμεθα νά μεταβά­
λωμεν τήν νήσον μας είς μεγάλην άρτηρίαν, ή όποία νά
ένώνη πνευματικώς καί ύλικώς τόν Βορρaν καί τόν Νότον,
τήν Δύσιν καί τήν 'Ανατολήν. Τό εργον δένε{ ναι εϋκολον,
άπαιτείται μεγάλη προσπάθεια, κολοσιαία έργασία, βαρύς
μόχθος. Είμεθα ενας μικρός λαός, δ δποίος δύναται νά κρα­
ταιοuται μόνον μέ τήν δύναμιν του πνεύματος καί τό μεγα­
λείον τής ήθικής του. 'Η μεγαλωσύνη των μικρών δέν δύ­
ναται νά διαγράφεται παρά μόνον μέ τήν liνοδον του πνεύ­
ματος καί τής ήθικής καί έκ παραλλήλου μέ τήν σταθεράν
πρόοοδον είς δλους τούς τομείς τής έθνικής των ζωής.
»Μόνον τό πνεuμα δέν ή μπορεί νά δεσμεύεται άπό γεω­
γραφικά δρια καί ή άκτινοβολία του πού δέν γνωρίζει σύ­
νορα, είσχωρεί παντοu διά νά διαλύη τόν πάγον τής καχυ­
ποψίας καί του μίσους, διά νά θερμαίνη τάς καρδίας καί νά
άπεργάζεται τήν παγκόσμιον άρμονίαν καί ένότητα.
>>"Ενας μικρός λαός, δπως έμείς, μποροuμεν νά διαδρα­
ματίσωμε ενα μεγάλον ρόλον καί ή άποστολή τής έλευθέ­
ρας Κυπριακής Δημοκρατίας εlναι πολύ μεγάλη καί ίερά.
Αίώνες ύπομονής καί δοκιμασίας. Αίώνες έγκαρτερήσεως
καί θυσίας παρακολουθοuν τήν στιγμήν ταύτην τήν νέαν
ίστορικήν πορείαν μας. ν Ας καταβάλωμεν πaσαν προσπά­
θειαν, ώστε νά μή φανώμεν ύποδεέστεροι έκείνων, οί δποίοι
έθυσιάσθησαν διά νά χαρίζουν είς ήμaς πατρίδα έλευθέραν~
>>ν Ας καταβάλωμεν πaσαν προσπάθειαν, ώστε νά φανώ­
μεν άντάξιοι τής μεγάλης άποστολής, τήν δποίαν ή Θεία
Πρόνοια έπεφύλαξεν είς ήμaς . 'Αγέρωχοι καί άπτόητοι είς
τούς άγώνας τής έλευθερίας, liς φανώμεν τώρα μεγαλόψυ­
χοι καί φιλόπονοι είς τούς άγώνας τής είρήνης, τής εύημε­
ρίας καί τής προόδου.
»Κάμετε συνείδησιν τήν μεγάλην δύναμιν, ή όποία
έναποτίθεται σήμερον είς τάς χείρας σας καί δραματισθήτε
τήν έλευθέραν πλέον πατρίδα μας, τήν Μεγαλόνησον Κύ­
προν, γεμάτην μέ νεανικήν δρμήν καί δύναμιν, γεμάτην
δημιουργικότητα καί σφρίγος νά βαδίζη άγέρωχος τόν
ώραίον δρόμον του πολιτισμοί> καί τής προόδου, τής χαρaς
καί τής εύτυχίας.
»Κλείσατε αύτό τό δραμα είς τήν ψυχήν σας καί νά
 ΘΡΙΑΜΒΙΚΉ ΥΠΟΔΟΧΉ ΜΑΚΆΡΙΟΥ ΣτΗΝ ΚΥΠΡΟ 425

Ό 'Αρχιεπίσκοπος έγινε δεκτός στήν Κύπρο μέ έκδηλώσεις άπερίγραπτου ένθουσιασμοϋ.

Κάτω, δεξιά, δ τελευταίος Βρετανός κυβερνήτης, Χιού Φούτ.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

426 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΑΡ'fΗΤΗ
ε{σθε βέβαιοι, άπολύτως βέβαιοι, δτι τό νέον Κράτος, τό
δποίον, διά τfjς θυσίας σας καί διά τfjς άγάπης σας θεμε­
λιοuται σήμερον, θά άποβfj Κράτος εύημερίας καί προό­
δου, ήθικfjς καί δικαιοσύνης, Κράτος του Θεοu.
»Ζήτω ή έλευθέρα άνεξάρτητος Κύπρος».
Στό κλίμα τοϋ ένθουσιασμοϋ πού έπικράτησε κα­
τά τήν ύποδοχή τοϋ 'Αρχιεπισκόπου, καθώς καί στό
βάρος τής νέας &.ποστολής πού έπωμιζόταν, &.ναφέ­
ρεται, εγκυρα, σέ κύριο άρθρο, κορυφαίο οργανο τοϋ
διεθνοϋς τύπου -ή «Herald Tribune» τής Νέας
'Υόρκης:
«'Η υποδοχή, τfjς δποίας ετυχεν δ 'Αρχιεπίσκοπος
Μακάριος κατά τήν έπιστροφήν του είς Κύπρον, άπετέλε­
σε τόσον προσωπικόν του θρίαμβον δσον καί πολιτικήν
έκδήλωσιν. Έπί τρία ετη δ Μακάριος ήτο έξόριστος μα­
κράν τfjς νήσου του, διότι, προφανώς, οί Βρετανοί ε{χον
όργισθfj διά τάς έπιθέσεις τών πατριωτών τfjς ΕΟΚΑ.
'Όταν δ ' Αρχιεπίσκοπος εθεσε τόν πόδα είς Λευκωσίαν
τήν Κυριακήν, δ πρώτος πού τόν υπεδέχθη ήτο δ Βρετανός
κυβερνήτης.
»'Η παλλαϊκή υποδοχή κατέδειξεν δτι, τουλάχιστον
διά τούς "Ελληνας Κυπρίους, ε{χε έπανέλθει ώς νικητής
ήρως. Φαίνεται άναμφίβολον δτι δ Μακάριος θά έκλεγfj
πρώτος πρόεδρος τfjς Δημοκρατίας τfjς Κύπρου. 'Εν τού­
τοις, άκόμη καί κατά τήν στιγμήν αύτήν τfjς νίκης, δλοι οί
ένδιαφερόμενοι διά μίαν είρηνικήν Κύπρον έλπίζουν βα­
θέως δτι δ Μακάριος θά χρησιμοποιήση τήν νέαν έξουσίαν
καί έπιρροήν του υπέρ τfjς είρήνης καί τfjς ένότητος.
»Δέν θά πρόκειται περί άπλfjς άποστολfjς, μετά τέσσα­
ρα ετη βίας καί μετά περισσότερα ετη έχθρότητος μεταξύ
'Ελλήνων καί Τούρκων τfjς νήσου. Μέγα μέρος τfjς πι­
κρίας αύτfjς δέν ε{ναι δυνατόν νά έξαλειφθfj μέ τάς γραφί­
δας πού υπέγραψαν τήν συμφωνίαν του Λονδίνου, καί του­
το άπεδείχθη κατά τήν έπιστροφήν του 'Αρχιεπισκόπου,
δταν ή τουρκική συνοικία τfjς Λευκωσίας παρέμεινε σιω­
πηλή.
»Πρέπει νά έπικροτήσωμεν τήν εκκλησιν του Μακα­
ρίου υπέρ τfjς συνεργασίας μέ τήν τουρκικήν κοινότητα
διά νά υπάρξη λαμπρόν μέλλον είς τήν νfjσον. 'Ελπίζομεν
δτι μέ μίαν άληθώς διαλλακτικήν πολιτικήν, ή Κύπρος θά
βαδίση ταχέως καί δμαλώς πρός τήν αύτοκυβέρνησιν καί
τήν λύσιν τών προβλημάτων της. Ό Μακάριος κατήγαγε
μεγάλην νίκην καί ε{ναι c'iξιος τfjς υποδοχfjς, τfjς δποίας
ετυχε, βαρείαι δμως εύθuναι ευρίσκονται έπί των ώμων
του» (3 Ι 3) 185 •
·Η έπάνοδος τοϋ Μακαρίου στήν Κύπρο προορι­
ζόταν νά δώσει τήν &.φορμή γιά τήν έκδήλωση τής
δμόθυμης τοποθετήσεως των όργάνων τοϋ έλληνο­
κυπριακοϋ τύπου ύπέρ τής λύσεως τής &.νεξαρτησίας .
Στό σχετικό ένημερωτικό δελτίο τής έλληνικής Κυ­
βερνήσεως, &.ναφέρονται τά &.κόλουθα:
«'Όλαι αί έφημερίδες τfjς Λευκωσίας, είς τάς σημερι­
νάς πανηγυρικάς έκδόσεις των έπί τ'fi άφίξει τοu 'Αρχιεπι­
σκόπου Μακαρίου δημοσιεύουν τήν είκόνα αύτου υπό τούς
τίτλους: "Καλώς ~Ηλθατε. 'Η Κύπρος σίiς εύγνωμονεί - σιουμένη υπό τών έλληνικών χρωμάτων, γράφει τά έξfjς:
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Ζήτω δ 'Εθνάρχης μας- Ζήτω δ άρχηγός Διγενfjς- "Ολοι
μαζί του διά τήν εύτυχίαν τfjς άνεξαρτήτου Κυπριακfjς Δη­
μοκρατίας - Πανηγυρίσαtε" .
»'Ακόμη καί ή κυβερνητική άγγλόφωνος «Cyprus
Mail» δημοσιεύει είς τήν πρώτην σελίδα της, μεγάλην
είκόνα του 'Εθνάρχου Μακαρίου.
»'Ανάλογος εΙναι καί ή άρθρογραφία του σημερινοί)
τύπου. Οϋτω, είς τήν "' Ελευθερίαν", δ γνωστός άρθρογρά­
φος αύτfjς Βίας Μαρκίδης γράφει τά έξfjς: "'Η άποικιο­
κρατία άπήγαγε τόν 'Εθνάρχη ν πρό τριετίας καί σήμερον
τόν έπαναφέρει διά νά του παραδώση τήν έξουσίαν . Τε­
τρακόσιοι τριάκοντα χιλιάδες 'Ελλήνων διεμαρτυρήθη­
σαν διά τήν έξορίαν του Μακαρίου καί σήμερον αί χιλιά­
δες αύταί τόν υποδέχονται. Δάκρυα θλίψεως προεκάλεσεν
ή άπέλασις του 'Εθνάρχου καί σήμερον λυγμούς χαρίiς
προκαλεί ή έπιστροφή του. Μέ στέφανον έξ άκάνθων τόν
περιέβαλε καί δξος τόν έπότισεν ή άποικιοκρατία . Σήμε­
ρον τό όξος πίνει ή άποικιοκρατία καί στέφανον καταθέ­
τει δ Μακάριος έπί του τάφου της. 'Ως ταραξίας καί τρο­
μοκράτας έχαρακτήρισεν ή άποικιοκρατία καί. έξαπέστει­
λεν είς τά στρατόπεδα συγκεντρώσεως χιλιάδας άτόμων,
σήμερον δμως αύτοί άκριβώς οί "ταραξίαι καί τρομοκρά­
ται" τηροuν τήν τάξιν. Αί ίαχαί μας άκούονται πολύ πέραν
τfjς νήσου, διότι προέρχονται άπό λαόν, δ δποίος άποτι­
νάσσει τό άποικιακόν καθεστώς. Προσοχή, περνάει ή
ΕΟΚΑ του Διγενfj. Προσοχή περνάει δ Μακάριος. Προ­
σοχή φεύγει δ ξένος κατακτητής".
»'Η έφη μερίς "~Εθνος", έξ c'iλλου, υπό τόν τίτλον 'Έύ­
λογημένος δ έρχόμενος έν όνόματι του λαοu του", γράφει
τά έξfjς: "Μέσα είς τόν εξαλλον ένθουσιασμόν, πού δονεί
σήμερον τήν κυπριακήν άτμόσφαιραν, μία μορφή δίδει τόν
τόνον τfjς χαράς καί τfjς άγαλλιάσεως του πανηγυρίζοντος
λαου τfjς Κύπρου : 'Ο Κύπριος 'Εθνάρχης, δ άρχηγός του
εθνους, δ πατήρ τfjς θρησκείας άναπέμπει σήμερον εύχα­
ριστίας πρός τόν 'Ύψιστον. ~Ας εύχαριστήσωμεν τόν Κύ­
ριον καί c'iς δεηθώμεν υπέρ του άρχηγοu, δ δποίος κομίζει
τό θείον δώρον τfjς έλευθερίας. 'Όταν δεώμεθα υπέρ αύτου
εlναι ώς νά δεώμεθα υπέρ τfjς προόδου καί τfjς εύημερίας
τfjς άνεξαρτήτου Κυπριακfjς Δημοκρατίας''.
»Είς τήν έφημερίδα "Φιλελεύθερος", δ άρθρογράφος αύ­
τfjς κ. Παπαχρυσοστόμου, άφοu χαιρετίζει μέ ένθουσια­
σμόν τήν c'iφιξιν του 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, άπευθυνό­
μενος πρός τήν τουρκικήν κοινότητα γράφει τά έξfjς:
»"'Ο 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δέν έπολέμησε διά τήν
άπελευθέρωσιν των 'Ελλήνων μόνον, άλλά καί διά τήν
ίδικήν σας, καί οϋτω σήμερον δέν ε{σθε πλέον σκλάβοι
των ~ Αγγλων. ΕΙναι άνάγκη νά σπάση άμέσως δ πάγος, δ
δποίος μίiς έχώρισε προσωρινώς, διότι αϋριον άρχίζει ή
έργασία. Μέ τήν ίδικήν σας βοήθειαν c'iς άρχίσωμεν άπό
αϋριον νά καθαρίζωμεν τήν οίκίαν μας καί έν συνεχεί~ c'iς
έργασθώμεν διά τήν άνόρθωσιν του συνόλου. "Ολοι ήλευ­
θερώθημεν, δλοι πρέπει νά έργασθώμεν. ~Ας καθαρίσωμεν
τάς χείρας, τήν καρδίαν καί τήν σκέψιν άπό τά υπολείμμα­
τα τfjς πικρίας . 'Από μικρά παιδία έπαίζαμεν μαζί, κάποιος
c'iλλος δμως μίiς ώθησε νά συγκρουσθώμεν. 'Αλλά τώρα ό
c'iλλος αύτός δέν υπάρχει πλέον".
»'Η έφη μερίς"' Εθνική", τfjς δποίας τήν πρώτην σελί­
δα καταλαμβάνει ή είκών του 'Εθνάρχου Μακαρίου πλαι­
 ΜΗΝΥΜΑ «ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ τΙΜΗΣ>> ΑΠΟ ΜΑΚΆΡΙΟ
))"Ό κυπριακός λαός, άποτίων σήμερον είς τόν τετι­
μημένοy ι'Ε~νάρχην τόν όφειλόμενον είς αύτόν φόρον τι­
μής, άνυποι.iονεί δπως άποθεώση έπίσης τόν θρυλικόν άρ­
χηγόν του στρατιωτικου άγώνος, άγέρωχον νικητήν συν­
ταγματάρχην Γρίβαν καί τά γενναία παλληκάρια του, τά
όποία μέ τό άνi,λεές σφυροκόπημά των ύπεβοήθησαν τό
εργο τή 'Εθνάρχου καί εθραυσαν τάς άπαισίας άλύσους
τής μακραίωνος δουλείας")) 186 .
Τό., ϊδιο βρό.δυ τής πανηγυρικής έπανόδου του
στήν Κύπρο, ό 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος θά aπο­
στείλει στόν Κ. Καραμανλή μήνυμα «εύγνωμοσύνης
καί τιμής»:
«'Αγαπητέ κύριε πρόεδρε,
)) ·Εκ τής έλευθέρας Κύπρου, δπου μέ έπανέφερον οί
άγώνες καί ή πίστις του κυπριακου λαου καί αί άμείωτοι
προσπάθειαι τής έλληνικής Κυβερνήσεως καί του έλλη­
νικου λαου, άπευθύνω πρός τήν Ύμετέραν 'Εξοχότητα
εγκάρδιον μήνυμα εύγνωμοσύνης καί τιμής διά πάντα δσα
ύπέρ ήμών έπράξατε. Ή συμβολή σας είς τό εργον τής
κυπριακής έλευθερίας ύπήρξεν άποφασιστική καί πολύτι­
μος. Παρά τάς δυσχερείας τάς δποίας είχετε νά άντιμετω­
πίσητε, ούδέποτε ύπεστείλατε τήν σημαίαν του ύπέρ τών
κυπριακών δικαίων άγώνος, τόν δποίον άπεναντίας διεξη­
γάγετε μέ θέρμην καί πίστιν, ζήλον καί άποφασιστικότητα.
Τήν έπίσημον ταύτην rοραν, καθ' fίν διά πρώτην φοράν,
μετά μακρούς αίώνας δουλείας, ή Κύπρος άποκτa τήν
έλευθερίαν της, διαβιβάζω πρός τήν 'Υ μετέραν 'Εξοχότη­
τα, τά μέλη του Ύπουργικου Συμβουλ(ου καί δι' ύμών
πρός σύμπαν τό εθνος τά εύγνώμονα αίσθήματα του έλλη­
νικου κυπριακου λαου διά τήν θερμήν συμπαράστασιν καί
τήν άμέριστον ύποστήριξιν είς τούς ύπέρ τής ελευθερίας
άγώνος του. Τά τοιαυτα αίσθήματα θά παραμείνουν βαθύ­
τατα έρριζωμένα είς τήν ψυχήν τών 'Ελλήνων τής Κύπρου,
τό μέλλον καί ή εύδαιμονία τών δποίων εlναι άλληλένδετα
μέ τό μέλλον καί τήν εύδαιμονίαν τής 'Ελλάδος. Διαβιβά­
ζοντες έγκάδιον χαιρετισμόν, παρακαλουμεν, άγαπητέ κύ­
ριε πρόεδρε, δπως βεβαιωθήτε περί τής έξαιρέτου έκτιμή­
σως καί άγάπης ήμώνιs7.
))Μετ' έγκαρδίων εύχών
)) 'Ο Κύπρου Μακάριος))
Μετά τόν πρωθυπουργό, ό 'Αρχιεπίσκοπος θά
aποστείλει εύχαριστήριο τηλεγράφημα καί στόν Ε.
'Αβέρωφ:
«Μέσω του κ. πρόεδρου τής Κυβερνήσεως διεβίβασα
πρός τήν Ύμετέραν 'Εξοχότητα τάς θερμάς εύχαριστίας
του κυπριακου λαου διά τήν πολύτιμον συμβολήν σας είς
τόν ύπέρ έλευθερίας άγώνα του καί τόν άποφασιστικόν ρό­
λον, τόν δποίον διεδραματίσατε διά τήν έπιτυχή εκβασιν
αύτου.
)) 'Επιθυμώ σήμερον καί άπ' εύθείας νά διερμηνεύσω
πρός Ύμaς τά τοιαυτα αίσθήματα του έλληνικου κυπρια­
κου λαου διά τούς ύπέρ τής Κύπρου άγώνας σας, οϊτινες
καταλαμβάνουν έξέχουσαν θέσιν είς τάς σελίδας τής προ­
σφάτου διπλωματικής ίστορίας μας.
)) 'Ο κυπριακός λαός ούδέποτε θά λησμονήση τήν πί­
στιν καί τήν μαχητικότητα, μέ τήν δποίαν προεβάλετε τήν
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
427
δικαία ν- ύπόθεσί ν του έπί διεθνους πεδίου, καί θά ένθυμή­
ται μετ· εύγνωμοσύνης τάς &καμάτους προσπαθείας σας
ύπέρ τών δικαίων διε~δικήσεών του. Σήμερον, δτε αί διεκ­
δικήσεις αύται είσέρχονται είς τό στάδιον τής δριστικής
των πραγματοποιήσεως, δικαίως αί σκέψεις όλων τών
'Ελλήνων τής Κύπρου εύγνωμόνως στρέφονται πρός
• Υμdς>>ιss.
'Ο 'Έλληνας ύπουργός τών 'Εξωτερικών άπά­
ντησε:
«Τό τηλεγράφημά σας μέ συνεκίνησε βαθύτατα, ίδιαι­
τέρως διότι πρόερχεται άπό άξιον καί άγαπητόν ήγέτην
άξίου καί άγαπητου λαου. Εlμαι πράγματι εύτυχής, διότι
είς έμέ ελαχεν δ κλήρος ίνα, ύπό τήν φωτεινήν άρχηγίαν
Καραμανλή, χειρισθώ ώς ύπεύθυνος πολιτικός φορεύς τόν
διπλωματικόν άγώνα, τόν δποίον ή 'Ελλάς διεξήγαγεν
ύπέρ τής Κύπρου.
)) 'Ως ή ύμετέρα Μακαριότης καλώς γνωρίζει, επαλαίσα­
μεν έν μέσφ άπιστεύτων δυσχερειών καί άντιξοοτήτων, μή
διστάσαντες νά ύποτάξωμεν τήν όλην έξωτερικήν πολιτι­
κήν είς τήν άγίαν ύπόθεσιν τής Κύπρου καί ένίοτε νά ρι­
ψοκινδυνεύσωμεν δι. αύτήν βασικά συμφέροντα του ε­
θνους. 'Εάν όμως επετύχαμεν καλόν άποτέλεσμα, τουτο
πρωτίστως όφείλεται είς τήν πίστιν, τούς άγώνας, τούς
ήρωισμούς καί τάς θυσίας τών ιlδελφών Κυπρίων καί είς
τήν άνωτέραν ύπόστασιν τής ήγεσίας των. ~Ηδη εlμαι
βέβαιος ότι είς μίαν Κύπρον έλευθέραν, άνεξάρτητον καί
ύπερήφανον διανοίγεται δι' δλόκληρον τόν λαόν tης, άνευ
έξαιρέσεως, μέλλον λαμπρόν.
)), Ανά πaν βήμα ή νεαρά δημοκρατία θά εuρη θερμόν
συμπαραστάτη ν τήν 'Ελλάδα. Καί έπειδή ή 'Ελλάς προτί­
θεται νά συνεργάζηται στενώς μέ τήν γείτονα καί φίλην
Τουρκίαν, fίτις καί αύτή εχει στενούς δεσμούς μέ τήν
τουρκικήν κοινότητα τής Κύπρου, εlμαι βέβαιος ότι καί
τής Τουρκίας ή στοργή σταθερώς θά στρέφηται πρός τήν
νέαν δημοκρατίαν τής άνατολικής Μεσογείου.
))Έπιτρέψατέ μοι νά προσθέσω δτι αίσθάνομαι προ­
σωπικήν εύγνωμοσύνην δι· ύμaς, διότι ύπήρξατε άποφα­
σιστικός :rταράγων του δυσχερους άγώνος καί διότι αί άρε­
ταί ύμών άποτελουν άποφασιστικήν έγγύησιν τής καλής
λειτουργίας του νέου Κράτους. Εϋχομαι δλοψύχως όπως
ύπό τήν άξίαν ήγεσίαν ύμών καί τήν συνεργασίαν σας ή
δημοκρατία τής Κύπρου γνωρίση μόνον ήμέρας ύπερηφα­
νείας καί εύτυχίας))Ι8 9 •
Μετά τήν πάροδο λίγων ήμερών, θά aπευθύνει
προκήρυξη πρός τόν κυπριακό λαό καί δ άρχηγός
τής ΕΟΚΑ, Γεώργιος Γρίβας-Διγενής:
«'Όταν τήν Ι ην 'Απριλίου 1955 ύψωσα τήν σημαίαν
του έπαναστατικου καί άπελευθερωτικου κινήματος, εταξα
ώς σκοπόν τήν ιlπελευθέρωσιν τής Κύπρου καί έζήτησα
τήν ύποστήριξιν του έλληνικου κυπριακου λαου καί τήν
συμπαράστασιν δλοκλήρου του εθνους, αίτινες καί μου
παρεσχέθησαν πλήρως κατά τόν τετραετή σκληρόν άγώνα
μας. ~Ηδη, κατόπιν τής μεταξύ τών Κυβερνήσεων 'Ελλά­
δος καί Τουρκίας συμφωνίας τής Ζυρίχης, ή όποία έπεκυ­
ρώθη έν Λονδίνφ καί ύπό του Έθνάρχου Μακαρίου, εlμαι
ύποχρεωμένος νά διατάξω τήν κατάπαυσιν του άγώνος.
428 Η ΚΥΠΡΟΣ ΑΝΕΞΆΡΤΗΤΗ
'Εκείνος, δ δποίος δέν θά έδέχετο τήν συμφωνίαν καί θά
συνέχιζε τόν άγ&να, θά έδίχαζεν δχι μόνον τόν κυπριακόν
λαόν, άλλά πιθανώς καί δλόκληρον τό εθνος, τά δέ άποτε­
λέσματα του έθνικοu διχασμοu θά ήσαν άπείρως κατα­
στρεπτικώτερα άπό τά τοιαuτα, τά όποία τινές νομίζουν δτι
θά έπιφέρη ή δοθείσα λύσις. Τό κατ' έμέ, εΙ ναι προτιμοτέ­
ρα ή λύσις αύτή, εστω καί liν δέν ε{ναι έκείνη πού άνεμέ­
ναμεν καί ή όποία θά ίκανοποίει τούς πόθους μας, παρά δ
έθνικός διχασμός, διότι σ' ενα τέτοιον έθνικόν διχασμόν
θά τά χάσω μεν δ λα. 'Αντί του πολεμικοu παιdνος, θά σημά­
νω σήμερον όμόνοιαν, ένότητα καί άγάπην, ϊνα έπί τ&ν
έρειπίων καί τής τέφρας τής άπαστραπτούσης άπό δόξαν
καί έθνικόν μεγαλείον κυπριακής έποποιίας άνοικοδομή­
σετε τό νέον οίκοδόμημα τής νεαρdς δημοκρατίας . Είς
τούς πρωτεργάτας αύτής έναπόκειται ήδη νά τήν δδηγή­
σουν είς τήν δδόν τής εύημερίας καί τής προόδου. 'Όσον
άφορα έμέ , άποφασισμένος νά μ ή άναμιχθ& είς τήν πολιτι­
κήν καί τήν δημοσίαν ζωήν, i-όσον έν Κύπρφ δσον καί έν
·Ελλάδι, θά παρακολουθώ μέ άγωνίαν μακρόθεν τά βήματα
τής πολυβασανισμένης καί αίματοβρέκτου πατρίδος μου
καί θά συμμερίζωμαι μαζί σας τήν χαράν καί τόν πόνον
σας . 'Έχω τήν συνείδησιν ijσυχον δτι επραξα τό καθήκον
μου . ~ Εργον τής πολιτικής ήτο νά έκμεταλλευθή τούς έπι­
κούς άγώνας του κυπριακοί) λαοu . Καί αύτή τούς έξεμε­
ταλλεύθη δπως ήδυνήθη ή δπως ένόμισε καλύτερον. Νuν
όφείλομεν νά πειθαρχήσωμεν. Συσπειρωθήτε δλοι ήνωμέ­
νοι πέριξ του 'Εθνάρχου, δ δποίος άποτελεί σήμερον σύμ­
βολον ένότητος καί ίσχύος καί βοηθήσατε τοuτον είς τό
δύσκολον εργον του . Αύτή εΙναι ή έπιθυμία μου, πρός τήν
δποίαν, καλώ πάντας νά συμμορφωθοuν».
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
Στίς 15 Μαρτίου, πρίν έγκαταλείψει τή Μεγα­
λόνησο γιά νά έπιστρέψει στήν 'Ελλάδα, δ Γεώρ­
γιος Γρίβας-Διγενής θά &πευθύνει τήν &κόλουθη
&ποχαιρετιστήρια προκήρυξη πρός τούς μαχητές
τfίς ΕΟΚΑ:
«Σdς άφίνω μέ λύπην, άλλ' ε{μαι εύτυχής μέ τήν σκέψιν
δτι άπό τοuδε άρχίζει γιά σaς μία περίοδος εύτυχίας, τήν
δποίαν θά συμμερίζομαι έκ του μακρόθεν.
>>'Ο κρότος τών αύτομάτων καί δ όρυμαγδός τών έκρή­
ξεων κατεύπαυσαν. Καί ή πολεμική ίαχή άντικατεστάθη
ύπό μιdς προσκλήσεως διά συμμετοχήν είς τήν είρηνικήν
έκστρατείαν τής άνοικοδομήσεως . Σdς καλώ νά άποδυθήτε
μέ πάθος είς τόν είρηνικόν άγώνα διά νά άνεγείρετε τό νέον
οίκοδόμημα τής κυπριακής Δημοκρατίας μέ άρχιτέκτονα
τόν ' Αρχιεπίσκοπον Μακάριον.
»Δέν ύπάρχει μεγαλυτέρα ίκανοποί ησις δι' ε να μαχη­
τήν άπό του νά βλέπη δτι άποδίδουν καρπούς ο{ άγώνες
του. Κατ' αύτήν τήν στιγμήν του άποχωρισμοu, σdς κλη­
ροδοτώ τάς ύποθήκας μου. 'Οφείλετε νά ύπακούετε μέ άπό­
λυτον πειθαρχίαν είς τόν 'Εθνάρχη ν.
>>'Η ϊδρυσις τής Κυπριακής Δημοκρατίας έθεμελιώθη
μέ τό α{μα των νεκρών ήρώων. ·Αλλά τό οίκοδόμημα τής
νέας Δημοκρατίας πρέπει έφεξής νά στηριχθή έπί τών
ώμων σας . Θά ήτο κρίμα νά καταπέση είς έρείπια λόγω
σφαλμάτων σας.
>>Τό δνειρόν μου εΙναι νά έπιστρέψω κάποτε είς τήν
Κύπρον καί νά ίδω περίλαμπρον τό οίκοδόμημα αuτό, έσaς
δέ ευτυχισμένους καί άπολαμβάνοντας τούς καρπούς τών
θυσιών σας».
 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ
I. ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΖΥΡΙΧΗΣ
( 11 Φεβρουαρίου
ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΝ
Oi Πρόεδροι τιί>ν Κυβερνήσεων τής' Ελλάδος καί τής Τουρκί­
ας, κ . κ. Κ . Καραμανλής καί Α . Μεντερές, άνέγνωσαν, ένέκρινον
καί έμονογράφησαν τά κατωτέρω κείμενα, τά όποία, έξαιρέσει τής
«Συμφωνίας Κυρίων», άναλαμβάνουν τήν ύποχρέωσιν νά φέρουν
είς γνώσιν τιί>ν άντιστοίχων κοινοβουλίων των έντός τοϋ συντο­
μωτέρου δυνατοϋ χρονικοϋ διαστήματος.
Είς πίστωσιν τοϋ όποίου ύπεγράφη τό παρόν Πρωτόκολλον.
Ι) Βασική διάρθρωσις τής Δημοκρατίας τής Κύπρου.
2) Συνθήκη 'Εγγυήσεως μεταξύ τής Δημοκρατίας τής Κύπρου
καί τής Μεγάλης Βρετανίας, τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας.
3) Συνθήκη Συμμαχίας μεταξύ τής Δημοκρατίας τής Κύπρου,
τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας.
4) «Συμφωνίαι Κυρίων)).
ΒΑΣΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΙΣ
ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑτΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
I. Τό Κράτος τής Κύπρου ε{ναι Δημοκρατία μέ Προεδρικόν
σύστημα, τής όποίας δ Πρόεδρος ε{ναι "Ελλην καί δ 'Αντιπρόε­
δρος Τοϋρκος, άντιστοίχως έκλεγόμενοι ~πό τής έλληνικής καί
τουρκικής Κοινότητος διά καθολικής ψηφοφορίας.
2. Ai έπίσημοι γλιί>σσαι τής Δημοκρατίας τής Κύπρου ε{ναι ή
'Ελληνική καί ή Τουρκική. Ai νομοθετικαί καί διοικητικαί πρά­
ξεις καί τά εγγραφα δέον νά συντάσσωνται καί νά δημοσιεύωνται
είς άμφοτέρας τάς έπισήμους γλώσσας.
3. 'Η Δημοκρατία τής Κύπρου θά εχη ίδίαν σημαίαν, ούδετέ­
ρου χρώματος καί σχεδίου, έκλεγησομένων άπό κοινοϋ ύπό τοϋ
Προέδρου καί τοϋ 'Αντιπροέδρου τής Δημοκρατίας .
Ai 'Αρχαί καί α{ Κοινότητες θά δύνανται κατά τάς έορτασί­
μους ήμέρας νά ύψώνουν τήν έλληνικήν καί τουρκικήν σημαίαν
συγχρόνως μετά τής σημαίας τής Κύπρου.
'Η έλληνική καί ή τουρκική Κοινότης θά δικαιοϋνται νά εορ­
τάζουν τάς έλληνικάς καί τουρκίκάς έθνικάς έορτάς.
4. 'Ο Πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος θά έκλέγωνται διά περί­
οδον 5 έτ&ν.
'Εν περιπτώσει άπουσίας, κωλύματος ή χηρείας τιί>ν θέσεων
αύτιί>ν δ Πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος θά άνtικαθίστανται άντι-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
1959)
στοίχως άπό τόν Πρόεδρον καί τόν 'Αντιπρόεδρον τής Βουλής .
'Εν περιπτώσει χηρείας τιί>ν άντιστοίχων θέσεων θά λαμβάνη
χώραν ή έκλογή νέων άξιωματούχων έντός τεσσαράκοντα πέντε
τό πολύ ήμερων.
'Η έγκατάστασις είς τά άξιώματα αύτιί>ν τοϋ Προέδρου καί τοϋ
• Αντιπροέδρου θά γ!νεται ύπό τής Βουλής, ένώπιον τής όποίας
ούτοι θά όρκίζωνται πίστιν καί σεβασμόν πρός τό Σύνταγμα. Πρός
τόν σκοπόν αύτόν ή Βουλή θά συνέρχεται έντός είκοσιτετραώρου
άπό τής συγκροτήσεώς της.
5. Ή 'Εκτελεστική 'Εξουσία θά άσκήται ύπό τοϋ Προέδρου
καί τοϋ ·Αντιπροέδρου. Πρός τοϋτο ούτοι θά διαθέτουν 'Υπουρ­
γικόν Συμβούλιον άποτελούμενον ύπό 7 'Ελλήνων καί 3 Τούρκων
'Υπουργών. οι 'Υπουργοί θά ύποδεικνύωνται άντιστοίχως ύπό
τοϋ Προέδρου καί τοϋ ·Αντιπροέδρου, οϊτινες θά τούς διορίζουν
διά πράξεως ύπογραφομένης άπό κοινοϋ.
0{ 'Υπουργοί θά δύνανται νά έκλέγωνται έκτός τής Βουλής
τιί>ν ·Αντιπροσώπων.
Ai άποφάσεις τοϋ Ύπουργικοϋ Συμβουλίου θά λαμβάνωνται
κατ' άπόλυτον πλειοψηφίαν.
Ai οΙJτω λαμβανόμενα ι άποφάσεις θά πρέπει νά δημοσιεύωνται
πάραυτα ύπό τοϋ Προέδρου καί τοϋ 'Αντιπροέδρου διά καταχωρή­
σεως είς τήν • Εφημερίδα τής Κυβερνήσεως.
Έν τούτοις, δ Πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος θά εχουν δικαί­
ωμα όριστικής άρνησικυρίας και δικαίωμα παραπομπής έπί των
άποφάσεων τοϋ 'Υπουργικοϋ Συμβουλίου, ύπό τούς αύτούς δρους
τούς ίσχύοντας διά τούς νόμους καί τάς άποφάσεις τής Βουλής
τιί>ν 'Αντιπροσώπων.
6. Ή Νομοθετική 'Εξουσία θά άσκήται ύπό τής Βουλής των
·Αντιπροσώπων, έκλεγομένων διά περίοδον 5 έτιί>ν διά καθολικής
ψηφοφορίας, ύπό έκάστης Κοινότητος κεχωρισμένως, κατ' άνα­
λογίαν 70% διά τήν έλληνικήν καί 30% διά τήν τουρκική ν Κοινό­
τητα, άναλογίαν όριζομένην άνεξαρτήτως στατιστικών δεδομέ­
νων. (Σημ. Ό άριθμός τιί>ν 'Αντιπροσώπων θά όρισθή διά κοινής
συμφωνίας ύπό τιί>ν Κοινοτήτων).
Ή Βουλή τιί>ν ·Αντιπροσώπων θά ε{ναι άρμοδία δι' δλα τά
ζητήματα πλήν έκείνων aτινα ρητώς έπιφυλάσσονται διά τάς Κοι­
νοτικάς Βουλάς. 'Εν περιπτώσει συγκρούσεως άρμοδιότητος, τήν
διαφοράν θά έπιλύη τό ·Ανώτατον Συνταγματικόν Δικαστήριον,
δπερ θά άποτελήται άπό !:να "Ελληνα, !:να Τοϋρκον καί ενα ούδέ­
τερον, διοριζομέvους άπό κοινοϋ ύπό τοϋ Προέδρου καί τοϋ 'Αν-
430 ΠΑΡΑΡ'fΗΜΑ
τιπροέδρου. Τοϋ Δικαστηρίου θά προεδρεύη δ οuδέτερος.
7. Οί νόμοι καί αΙ άποφάσεις τής Βουλής των' Αντιπροσώπων
θά υΙοθετοϋνται κατ' άπόλυτον πλειοψηφίαν των παρόντων με­
λών. Θά δημοσιεύωνται έντός προθεσμίας 15 ήμερων, έκτός ciν δ
Πρόεδρος η δ 'Αντιπρόεδρος τά έπαναφέρουν πρός νέαν έξέτασιν
συμφώνως πρός τό σημείον 9.
ΑΙ συνταγματικαί διατάξεις, πλήν τών βασικών άρθρων, θά
δύνανται νά τροποποιοϋνται ύπό πλειοψηφίας άποτελουμένης άπό
τά δύο τρίτα τών έλληνικών μελών καί τά δύο τρίτα των τουρκικών
μελών τής Βουλής των 'Αντιπροσώπων.
πaσα τροποποίησις τοϋ έκλογικοϋ νόμου, ώς καί πaσα έπιψή­
φισις νόμου σχετικοϋ πρός τούς Δήμους καί νόμου καθιεροϋντος
φόρους η τέλη άπαιτεί άπλfiν πλειοψηφίαν των έλληνικών καί των
τουρκικών μελών τής Βουλής τών ·Αντιπροσώπων, άτινα μετέ­
χουν τής ψηφοφορίας, των μέν καί των δέ κεχωρισμένως.
Καθ' δσον άφορa τήν εγκρισιν τοϋ προϋπολογισμοϋ δ Πρόε­
δρος καί δ 'Αντιπρόεδρος θά δύνανται νά κάμουν χρήσιν τοϋ
δικαιώματος τής παραπομπής είς τήν Βουλήν τών 'Αντιπροσώπων
έν ή περιπτώσει κρίνουν δτι λαμβάνει χώραν δυσμενής διάκρισις.
'Εάν ή Βουλή τών 'Αντιπροσώπων έπιμείνη έπί τών άποφάσεών
της, δ πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος θά δύνανται νά προσφύγουν
ε!ς τό 'Ανώτατον Συνταγματικόν Δικαστήριον.
8. Ό Πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος θά εχουν κεχωρισμένως
καί άπό κοινοϋ τό δικαίωμα τής δριστικής άρνησικυρίας έπί παν­
τός νόμου η άποφάσεως άναφερομένων είς τάς έξωτερικάς ύποθέ­
σεις, πλήν τής συμετοχής τής Δημοκρατίας τής Κύπρου είς Διε­
θνείς 'Οργανισμούς καί Σύμφωνα Συμμαχίας ε!ς τά όποία συμμετέ­
χουν τόσον ή ·Ελλάς δσον καί ή Τουρκία, ώς καί έπί της άμύνης
καί της άσφαλείας ώς αύται καθορίζονται είς τό παράρτημα Ι.
9. Ό Πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας θά
εχουν κεχωρισμένως καί άπό κοινοϋ τό δικαίωμα τής παραπρμπης
έπί δλων τών νόμων καί άποφάσεων, αί δποίαι θά δύνανται νά
παραπεμφθοϋV'ε!ς τήν Βουλήν των 'Αντιπροσώπων έντός προθε­
σμίας, κατ' άνώτατον δριον, 15 ήμερων πρός έπανεξέτασιν~
Ή Βουλή των 'Αντιπροσώπων όφείλει νά άποφανθfi έντός
προθεσμίας Ι 5 ή μερών έπί τοϋ άντικειμένου τής παραπομπής. ·Εν
ή περιπτώσει ή Βουλή των' Αντιπροσώπων tμμείνη ε!ς τάς άποφά­
σεις, δ Πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος όφείλουν νά δημοσιεύσουν
τόν έν λόγω νόμον η άπόφασιν έντός τών καθοριζομένων διά τήν
δημοσίευσιν τών νόμων καί άποφάσεων προθεσμιών.
ΟΙ νόμοι καί αί άποφάσεις αΙ δποίαι θά θεωροϋνται ύπό τοϋ
Προέδρου η τοϋ ·Αντιπροέδρου ώς μεροληπτικαί διά τήν μίαν έκ
τών δύο Κοινοτήτων θά ύποβάλλωνται ε!ς τό 'Ανώτατον Συντα­
γματικόν Δικαστήριον, τό δποίον θά δύναται νά άκυροί η παρα­
πέμπη τόν νόμον η τήν άπόφασιν ταύτην είς τήν Βουλήν τών
'Αντιπροσώπων πρός έπανεξέτασιν έν δλφ η έν μέρει. ·Ο νόμος η
ή άπόφασις αϋτη δέν θά είναι έκτελεστέα πρίν η άποφασίσουν τό
'Ανώτατον Συνταγματικόν Δικαστήριον η ή Βουλή τών ' 'Αντι­
προσώπων ε!ς περίπτωσιν παραπομπής .
10. 'Εκάστη Κοινότης θά εχη τήν Κοινοτικήν αuτής Βουλήν,
άποτελουμένην έξ άριθμοϋ 'Αντιπροσώπων, δ δποίος θά δρισθfi
ύπό της !δίας .
Αί Κοινοτικαί Βουλαί θά κέκτηνται τό δικαίωμα νά έπιβάλ­
λουν ε!σφοράς καί προσωπικά τέλη ε!ς τά μέλη τής Κοινότητός
των ϊνα άντεπεξέλθουν ε!ς τάς άνάγκας των εργων καί Ιδρυμάτων,
ών δ ελεγχος ταίς άνήκει.
Αί Κοινοτικαί Βουλαί θά είναι άρμόδιαι έφ' δλων τών θρη­
σκευτικών, έκπαιδευτικώνt πνευματικών καί διδακτικών ζητημά­
των ώς έπίσης καί έπί τής προσωπικής καταστάσεως. Θά είναι
ώσαύτως άρμόδιαι έφ' δλων τών ζητημάτων δπου τά συμφέροντα
καί ίδρύματα είναι φύσεως καθαρώς κοινοτικής, ώς τά Ιδρύματα,
καθιδρύματα καί ένώσεις άγαθοεργαί καί άθλητικαί, συνεταιρι­
σμοί παραγωγής καί καταναλώσεως, η πιστωτικά Ιδρύματα συ­
σταθέντα πρός τόν σκοπόν νά προαγάγουν τήν εuημερίαν τής μιaς
τών Κοινοτήτων. (Σημ. 'Εννοείται βεβαίως δτι αΙ διατάξεις αί
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
περιλαμβανόμενα ι ε!ς τήν παροϋσαν παράγραφον δέν θά δύνανται
νά έρμηνευθώσιν κατά τρόπον έμποδίζοντα τήν δημιουργίαν Ιδρυ­
μάτων μικτών η κοινών έκεί δπου οΙ κάτοικοι θά τό έπεθύμουν) .
0{ συνεταιρισμοί ούτοι παραγωγής καί καταναλώσεως η τά
πιστωτικά Ιδρύματα, οϊτινες θά διέπωνται ύπό τών νόμων της Δη­
μοκρατίας, θά ύπάγωνται, καθ' δσον άφορα τόν ελεγχον αuτών,
είς τάς Κοινοτικάς Βουλάς.
At Κοινοτικαί Βουλαί θά είναι έπίσης άρμόδιαι διά νά προαγά­
γουν τούς σκοπούς τούς έπιδιωκομένους ύπό των Δημαρχιών, άπο­
τελουμένων έκ μιaς μόνης Κοινότητος. Αί Δημαρχίαι αϋται, αϊτι­
νες θά ύπάγωνται είς τούς νόμους της Δημοκρατίας, θά έπιβλέπων­
ται δσον άφορa ε!ς τήν λειτουργίαν των ύπό των Κοινοτικών Βου­
λών.
Είς ην περίπτωσιν ή κεντρική διοίκησις θά πρέπει, άπό μέρους
της, νά προβfi είς ελεγχον τών Ιδρυμάτων η Δημαρχιών, μνημο­
νευομένων ε!ς τάς δύο προηγουμένας παραγράφους, συμφώνως
πρός τήν έν !σχύϊ νομοθεσίαν, δ ελεγχος ούτος δέον νά διενεργfi­
ται διά λειτουργών άνηκόντων είς τήν κοινότητα είς ijν άνήκει τό
έν λόγω ϊδρυμα, καθίδρυμα η ή Δημαρχία.
Ι I. Ή Διοίκησις θά άποτελήται κατά ποσοστόν 70% έξ 'Ελ­
λήνων καί 30% έκ Τούρκων.
'Εννοείται, βεβαίως, δτι ή ποσοστιαία αϋτη άναλογία θά τυγ­
χάνη έφαρμογής, έφ' δσον τοϋτο θά είναι πρακτικώς δυνατόν ε!ς
δλους τούς βαθμούς τής διοικητικής ίεραρχίας.
Είς τάς περιοχάς η πόλεις άποτελουμένας έκ μιaς έκ των Κοι­
νοτήτων κατά πλειοψηφίαν πλησιάζουσαν τά 100%, τά όργανα
τών τοπικών διοικήσεων, έξαρτώμενα έκ τής κεντρικής διοικήσε­
ως, θά άποτελοϋνται έκ λειτουργών άνηκόντων είς τήν Κοινότητα
αuτήν μόνον. .
12. 0{ βοηθοί τοϋ ΕΙσαγγελέως τής Δημοκρατίας, τοϋ Γενικοϋ
Έπιθεωρητοϋ, τοϋ Θησαυροφύλακος καί τοϋ Διοικητοϋ της 'Εκ­
δοτικής Τραπέζης δέν θά δύνανται νά άνήκουν ε!ς τήν !δίαν πρός
τούς προϊσταμένους αuτών Κοινότητα. Οί άξιωματοϋχοι τών θέ­
σεων αuτών θά διορίζωνται, κατόπιν κοινής συμφωνίας ύπό τοϋ
Προέδρου καί τοϋ 'Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας.
13. Ot 'Αρχηγοί καί 'Υπαρχηγοί τών 'Ενόπλων Δυνάμεων,
τών Δυνάμεων Χωροφυλακής καί της 'Αστυνομίας θά διορίζωνται
κατόπιν κοινής συμφωνίας ύπό τοϋ Προέδρου καί τοϋ 'Αντιπροέ­
δρου της Δημοκρατίας.
'Ο είς έκ τών 'Αρχηγών αuτών θά είναι Τοϋρκος καί έκεί δπου
δ 'Αρχηγός θά άνήκη είς τήν μίαν έκ τών Κοινοτήτων, δ 'Υπαρ­
χηγός δέον νά άνήκη ε!ς τήν έτέραν.
14. 'Η ύποχρεωτική στράτιωτική θητεία δέν θά δύναται νά
καθιερωθfi ε!μή μόνον κατόπιν συμφωνίας τοϋ Προέδρου καί τοϋ
'Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας .
'Η Κύπρος θά εχη στρατόν 2.000 άνδρών, έξ ών τά 60% θά
είναι "Ελληνες καί τά 40% Τοϋρκοι.
Α{ δυνάμεις άσφαλείας (Χωροφυλακή καί 'Αστυνομία) θά
εχουν δύναμιν 2.000 άνδρών, ijτις θά δύναται νά έλαττωθfi η νά
αuξηθη κατόπιν κοινής συμφωνίας τοϋ Προέδρου καί τοϋ 'Αντι­
προέδρου . Α{ δυνάμεις άσφαλείας θά άποτελοϋνται κατά 70% έξ
'Ελλήνων καί κατά 30% έκ Τούρκων. 'Εν τούτοις, διά μίαν άρχι­
κήν περίοδον ή άναλογία αϋτη θά ήδύνατο νά ύψωθfi ε!ς εν ma-
ximum 40% διά τούς Τούρκους (καί, κατά συνέπειαν, νά έλαττωθfi
είς 60% διά τούς 'Έλληνας), ϊνα μή άπολυθοϋν οί Τοϋρκοι, οί
ύπηρετοϋντες σήμερον ε!ς τό Σώμα της 'Αστυνομίας, πλήν της
έπικουρικής 'Αστυνομίας.
15. Αί δυνάμεις αΙ σταθμεύουσαι ε!ς περιοχάς τοϋ έδάφους τής
Δημοκρατίας κατοικουμέναζ κατά ποσοστόν προσεγγίζον τό
100% άπό μέλη μιaς μόνηςΚοινότητος, δέον νά άνήκουν ε!ς τήν
Κοινότητα αuτήν.
16. "Εν 'Ανώτατον Δικαστήριον θά ίδρυθη, τό δποίον θά άπο­
τελfiται έκ δύο • Ελλήνων, ένός Τούρκου καί ένός ουδετέρου δρι­
ζομένων άπό κοινοϋ ύπό τοϋ Προέδρου καί τοϋ 'Αντιπροέδρου
της Δημοκρατίας.
 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ
Τό Δικαστήριον θά προεδρεύεται ύπό ~οϋ ούδετέρου Δικαστοϋ
δστις θά κέκτηται δύο ψήφους.
Τό Δικαστήριον τοϋτο άποτελεί.τό 'Ανώτατον Συμβούλιον τοϋ
Δικαστικοϋ Σώματος (Διορισμοί, προαγωγαί τών Δικαστών, κλπ. ).
ι 7. Ai διαφοραί άστικής φύσεως, είς ijν περίπτωσιν δ ένάγων
καί δ έναγόμενος άνήκουν είς τήν αύτήν Κοινότητα, θά δικάζων­
ται ύπό Δικαστηρίου άποτελουμένου έκ Διακαστών άνηκόντων είς
τήν Κοινότητα ταύτην. 'Εάν δ ένάγων καί δ έναγόμενος άνήκουν
είς διαφόρους Κοινότητας, ή σύνθεσις τοϋ Δικαστηρίου θά ε{ναι
μικτή καί θά καθορίζεται ύπό τοϋ ' Ανωτάτου Δικαστηρίου .
Τά Δικαστήρια τά έπιλαμβανόμενα διαφορών άστικής φύσεως
σχετικών πρός τήν προσωπικήν κατάστασιν καί τά θρησκευτικά
ζητήματα, τά έπιφυλαχθέντα είς τήν άρμοδιότητα τών Κοινοτικών
Βουλών συμφώνως πρός τό σημείον ι ο, θά άπαρτίζωνται έξ όλο­
κλήρου έκ Δικαστών άνηκόντων είς τήν άντίστοιχον Κοινότητα.
'Η σύνθεσις καί ο! βαθμοί τών Δικαστηρίων αύτών θά καθορι­
σθοϋν συμφώνως πρός τόν νόμον τόν τεθέντα ύπό τής Κοινοτικής
Βουλής καί θά έφαρμόζουν τόν νόμον τόν τεθέντα ύπό τής Κοινο­
τικής Βουλής .
'Όσον άφορα είς τάς ποινικάς ύποθέσεις, τό Δικαστήριον θά
άποτελήται έκ Δικαστών άνηκόντων είς τήν ίδίαν πρός τόν κατη­
γορούμενον Κοινότητα. 'Εάν τό παθόν μέρος άνήκει είς άλλην
Κοινότητα, ή σύνθεσις τοϋ Δικαστηρίου θά ε{ναι μικτή καί θά
καθορίζεται ύπό τοϋ ' Ανωτάτου Δικαστηρίου.
ιs . Ό Πρόεδρος καί δ 'Αντιπρόεδρος τής Δημοκρατίας κέ­
κτηνται κεχωρισμένως τό δικαίωμα νά δίδουν χάριν είς τούς κατα­
δικασμένους είς θάνατον, τούς άνήκοντας είς τάς αντιστοίχους
αύτών Κοινότητας. Είς ijν περίπτωσιν οΙ έγκληματίαι καί οΙ πα­
θόντες άνήκουν είς διαφόρους Κοινότητας, τό δικαίωμα τής χάρι­
τος δέον νά ένασκήται κατόπιν κοινής συμφωνίας ύπό τοϋ Προέ­
δρου καί τοϋ ·Αντιπροέδρου . Είς περίπτωσιν διαφωνίας ή φωνή
τής έπιεικείας θά έπικρατή. Είς περίπτωσιν χάριτος ή κεφαλική
ποινή θά μετατρέπεται είς ίσόβιον κάθειρξιν.
ι 9. Είς περίπτωσιν άγροτικής μεταρρυθμίσεως, α! γαία ι δέν θά
δύνανται νά διανέμωνται είμή είς πρόσωπα άνήκοντα είς τήν ίδίαν
Κοινότητα πρός τόν ίδιοκτήτην καθ ' ού ή άπαλλοτρίωσις.
Καθ' δσον άφορα τάς απαλλοτριώσεις τάς διενεργουμένας ύπό
· τοϋ Κράτους ώς έπίσης καί ύπό τών δημαρχιών, αύται δέν θά
δύνανται νά διενεργοϋνται είμή 1\ναντι δικαίας αποζημιώσεως δρι­
ζομένης, είς περίπτωσιν άμφισβητήσεως, ύπό τών Δικαστηρίων.
'Η προσφυγή είς τά Δικαστήρια θ!i εχη άνασταλτικήν ίσχύν.
Τά απαλλοτριωθέντα άγαθά δέν θά δύνανται νά χρησιμοποιη­
θοϋν είμή διά τόν σκοπόν δι · δν έγένετο ή άπαλλοτρίωσις. Είς
άντίθετον περίπτωσιν τά άγαθά θ ' άποδίδωνται είς τούς ίδιοκτή­
τας αύτών.
20. Χωριστά Δημαρχεία θά δημιουργηθοϋν είς τάς πέντε μεγα­
λυτέρας πόλεις τής Κύπρου ύπό τών Τούρκων κατοίκων τών πό­
λεων αύτών. Έν τούτοις, α) είς εκάστην τών πόλεων τούτων εν
όργανον συντονισμοϋ θά δημιουργηθή τό δποίον θά μεριμνή διά
τάς έργασίας αϊτινες δέον νά ένεργοϋνται άπό κοινοϋ καί θά
άσχολήται μέ τάς ύποθέσεις αϊτινες χρειάζονται σχετικήν συνερ­
γασίαν. Τά ό ργανα ταϋτα θά άπαρτίζωνται έκ δύο μελών έκλεγομέ­
νων ύπό τών ελληνικών Δημαρχείων, δύο μελών έκλεγομένων ύπό
τών τουρκικών Δημαρχείων καί ενός Προέδρου έκλεγομένου κατό­
πιν κοινής συμφωνίας ύπό τών δύο Δημαρχείων. β) 'Ο Πρόεδρος'
καί δ · Αντιπρόεδρος θά έξετάσουν έντός τεσσάρων έτών έάν δ
χωρισμός ούτος τών Δημαρχείων είς τάς πέντε μεγαλυτέρας πό­
λεις θά πρέπη νά συνεχισθij ή όχι.
21. Μία συνθήκη έγγυουμένη τήν άνεξαρτησίαν, τήν έδαφικήν
άκεραιότητα καί τό Σύνταγμα τοϋ νέου Κpατους της Κύπρου θά
συναφθή μεταξύ τή ς Δημοκρατίας τή ς Κύπρου, τής ·Ελλάδος, τοϋ
' Ηνωμ. Βασιλείου καί τής Τουρκίας. Μία στρατιωτική συμμαχία
θά συναφθij έπίσης μεταξύ τijς Δημοκρατίας τής Κύπρου, τής
'Ελλάδος καί τijς Τουρκίας.
Α! δύο πράξεις αύται θά εχουν συνταγματικήν ίσχύν (ή τελευ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
43ι
ταία αϋτη παράγραφος θά περιληφθή έντός τοϋ Συντάγματος ώς
θεμελιώδες άρθρον).
22. Θά άναγνωρισθή δτι ή δλοκληρωτική ή μερική ενωσις τής
Κύπρου μεθ ' οΙουδήποτε Κράτους ij ή χωριστή άνεξαρτησία θά
άποκλεισθοϋν.
23. 'Η Δημοκρατία τής Κύπρου θά παραχωρήση τήν ρήτρα
τοϋ μάλλον εύνοουμένου Κράτους είς τήν Μ. Βρετανία ν, τήν • Ελ­
λάδα καί τήν Τουρκία ν δι· δλας τάς συμφωνίας οΙασδήποτε φύσε­
ως .
' Η διάταξις αϋτη δέν περιλαμβάνει τά σύμφωνα μεταξύ τής
Δημοκρατίας τής Κύπρου καί τοϋ 'Ηνωμ. Βασιλείου άφορώντα είς
τάς βάσεις καί στρατιωτικάς εύκολίας τάς παραχωρουμένας είς τό
Ήνωμ. Βασίλειον.
24. 'Η ελληνική καί ή τουρκική Κυβέρνησις θά εχουν τό δι­
καίωμα νά έπιχορηγοϋν τά έκπαιδευτικά, πνευματικά, άθλητικά
Ιδρύματα καί τά φιλανθρωπικά εργα τά άνήκοντα ε!ς τάς άντιστοί­
χους κοινότητας.
' Ομοίως, είς ijν περίπτωσιν μία έκ τών Κοινοτήτων κ ρίνη δτι
δέν διαθέτει τόν άναγκαίον άριθμόν διδασκάλων, καθηγητών ή
κληρικών διά τήν λειτουργίαν τών Ιδρυμάτων αύτών, ή ελληνική
καί τουρκική Κυβέρνησις θά δύνανται νά ταίς παρέχουν τά άπολύ­
τως άναγκαία μέσα διά νά αντιμετωπίσουν τάς άνάγκας των.
25. "Εν έκ τών άκολούθων 'Υπουργείων, είτε τό 'Υπουργείον
'Εξωτερικών, είτε τό 'Υπουργείον Δικαιοσύνης, είτε τό 'Υπουρ­
γείον ΟΙκονομικών θά άνατεθij είς Τοϋρκον. 'Εάν δ Πρόεδρος καί
δ · Αντιπρόεδρος συμφωνήσουν, θά δύνανται νά ύποκαταστήσουν
είς τό σύστημα τοϋτο εν σύστημα έναλλαγής.
26. Τό νέον Κράτος, τό δποίον θά γεννηθή διά τijς ύπογραφής
τών Συνθηκών, θά πρέπει νά συγκροτηθή τό ταχύτερον δυνατόν
καί έντός προθεσμίας μή ύπερβαινούσης τούς τρείς μijνας μετά
τήν ύπογραφήν τών Συνθηκών τούτων.
27. • Απαντα τά άνωτέ ρω μνημονευόμενα σημεία θά θεωρηθοϋν
ώς θεμελιώδη άρθρα τοϋ Συντάγματος τής Κύπρου.
Παράρτημα
Α. Ζητήματα άμύνης, ύποκείμενα ε!ς άρνησικυρίαν, συμφώνως
πρός τό σημείον 9 τής βασικijς διαρθρώσεως, ε{ναι τά άκόλουθα
ζητήματα:
α) Σύνθεσις καί δύναμις τών 'Ενόπλων Δυνάμεων καί α! άφο­
ρώσαι είς αύτάς πιστώσεις.
β) Διορισμός καί προαγωγή τών στελεχών.
γ) Είσαγωγή ύλικοϋ πολέμου ώς καί δλων τών έκρηκτικών
ύλών.
δ) Παραχώρησις βάσεων καί άλλων εύκολιών ε!ς σύμμαχα
Κράτη .
Β. Τά ύποκείμενα είς άρνησικυρίαν ζητήματα άσφαλείας εlναι τά
άκόλουθα:
α) Διορισμός καί προαγωγή τών στελεχών.
β) Κατανομή καί στάθμευσις τών δυνάμεων.
γ) Έκτακτα μέτρα καί στρατιωτικός νόμος.
δ) 'Αστυνομικός νόμος .
(Καθορίζεται δτι έμπίπτει ε!ς τό δικαίωμα τijς άρνησικυρίας
κάθε μέτρον ή άπόφασις φύσεως έξαιρετικής, άλλ • όχι έκείναι
αϊτινες άφοροϋν είς τήν κανονικήν λειτουργίαν τής ' Αστυνομίας
καί τijς Χωροφυλ:tικής).
ΣΥΝΘΉΚΗ ΕΓΓΥΗΣΕΩΣ
Ή Δημοκρατία τή ς Κύπρου, άφ' ενός,
Ή 'Ελλάς, τό Ήνωμ. Βασίλειον καί ή Τουρκία, άφ ' ετέρου :
Ι. Θεωροϋσαι δτι ή άναγνώρισις καί ή διατήρησις τής άνεξαρ­
τησίας, τijς έδαφικής άκεραιότητος καί τής άσφαλείας τής Δημο-
432 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ
κρατίας τής Κύπρου, αϊτινες καθιεροϋνται καί διέπονται ύπό τών
θεμελιωδών άρθρων τοϋ Συντάγματός της, ε{ναι πρός τό κοινόν
αύτών συμφέρον.
ΙΙ. Έπιθυμοϋσαι όπως συνεργασθοϋν διά νά έξασφαλίσουν
τόν σεβασμόν πρός τήν κατάστασιν πραγμάτων τήν δημιουργη­
θείσαν ύπό τοϋ ρηθέντος Συντάγματος,
συνεφώνησαν έπί τών κάτωθι:
"Αρθρον I
' Η Δημοκρατία τής Κύπρου ό.ναλαμβάνει τήν ύποχρέωσιν
όπως έξασφαλίση τήν διατήρησιν τής ανεξαρτησίας της, τής έδα­
φικής της ό.κεραιότητος ψί τής ό.σφαλείας της, ώς καί τόν σεβα­
σμόν τοϋ Συντάγματός της.
'Αναλαμβάνει τήν ύποχρέωσιν όπως μή συμμετάσχη καθ'
δλοκληρίαν ή έν μέρει ε!ς ούδεμίαν πολιτικήν ή ο!κονομικήν
ενωσιν μετά οίουδήποτε Κράτους. 'Εν τή έννοία ταύτη, δηλοί ότι
εiναι ό.πηγορευμένη πaσα δραστηριότης δυναμένη νά εύνοήση
ό.μέσως ή έμμέσως τόσον τήν &νωσιν όσον καί τήν διχοτόμησιν
τής Νήσου.
"Αρθρον2
'Η ·Ελλάς, τό • Ηνωμένον Βασίλειον καί ή Τουρκία, λαμβά­
νουσαι ύπό ση μείωσιν τάς ύποχρεώσε ις τής Δημοκρατίας τής Κύ­
πρου τάς καθιερουμένας ύπό τοϋ " Αρθρου I, αναγνωρίζουν καί
έγγυώνται τήν ό.νεξαρτησίαν, τήν έδαφικήν ακεραιότητα καί τήν
ό.σφάλειαν τής Δημοκρατίας τηξ Κύπρου, ώς καί τήν κατάστασιν
πραγμάτων τήν κίiθιερωθείσαν ύπό τών θεμελιωδών άρθρων τοϋ
Συντάγματός της.
'Αναλαμβάνουν έπίσης τήν ύποχρέωσιν όπως ό.παγορεύσουν,
καθ' δσον έξαρτaται έξ αύτών, πaσαν δ ραστηριότητα έχουσα ώς
σκοπόν νά εuνοήση ό.μέσως ή έμμέσως τόσον τήν ενωσιν τής
Δημοκρατίας τής Κύπρου μέ παν άλλο Κράτος, δσον καί τήν διχο­
τόμησιν τής Νήσου.
" Αρθρον 3 Κομμουνιστικόν Κόμμα καί ή κομμουνιστική δρaσις.
·Εν περιπτώσει παραβιάσεως τών διατάξεων τής παρούσης
Συνθήκης, ή 'Ελλάς, τό ' Ηνωμένον Βασίλειον καί ή Τουρκία
ύπόσχονται δπως συμπράξουν (se concerter) έπί τών διαβημάτων ή
τών απαραιτήτων μέτρων πρός έξασφάλισιν τοϋ σεβασμοϋ τών έν
λόγω διατάξεων.
'Ενώ μέτρφ μία κοινή ή συμπεφωνημένη δρaσις δέν θά καθί­
στατο δυνατή, Ι:κάστη τών τριών έγγυωμένων Δυνάμεων έπιφυ­
λάσσει τό δικαίωμα ε!ς /:αυτήν όπως ένεργήση πρός τόν ό.ποκλει­
στικόν σκοπόν τής αποκαταστάσεως τής τάξεως τών πραγμάτων
τής καθιερουμένη ς διά τής παρούσης Συνθήκης.
"Αρθρον 4 βερνήσεως, αντιστοίχως.
' Η παροϋσα Συνθήκη θά τεθή έν ίσχύϊ ό.πό τής ή μέ ρας τής
ύπογραφής της.
Τά ·Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη έπιφυλάσσονται δπως προ­
βοϋν, τό συντομώτερον δυνατόν, είς τήν καταχώρησίν της ε!ς τήν
Γραμματείαν τών 'Ηνωμένων 'Εθνών, συμφώνως πρός τάς διατά­
ξεις τοϋ άρθρου 102 τοϋ Χάρτου.
ΣΥΝΘΉΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑΣ ΜΕΤ ΑΞΥ
ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΠΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
I. Ή Δημοιφατία τής Κύπρου, ή 'Ελλάς καί ή Τουρκία θά
συνεργάζωνται διά τήν ·κοινήν αύτών άμυναν καί αναλαμβάνουν
τήν ύποχρέωσιν, διά τής παρούσης Συνθήκης, νά συνεννοοϋνται
έπί τών προβλημάτων liτινα θέτει ή έν λόγω άμυνα.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
2. Τά 'Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη ύποχρεοϋνται νά ό.ποκρού­
σουν πaσαν έπίθεσιν, άμεσον ή έμμεσον, στρεφομένην κατά τής
ανεξαρτησίας καί τής έδαφικής ό.κεραιότητος τής Δημοκρατίας
τής Κύπρου.
3. 'Ως έκδήλωσις τής συμμαχίας ταύτης, καί πρός έπίτευξιν
τοϋ προαναφερθέντος σκοποϋ, θέλει iδρυθή Τριμελές Στρατηγείον
έπί τοϋ έδάφους τής Δημοκρατίας τής Κύπρου.
4. ' Η 'Ελλάς θά συμμετάσχη ε!ς τό έν τφ προηγουμένφ άρθρφ
ό.ναφερθέν Στρατηγείον διά δυνάμεως 950 ό.ξωματικών, ύπαξιωμα­
τικών καί στρατιωτών καί ή Τουρκία διά δυνάμεως 650 ό.ξιωματι­
κών, ύπαξιωματικών καί στρατιωτών. Ό Πρόεδρος καί δ · Αντι­
πρόεδρος τής Δημοκρατίας τής Κύπρου θά δύνανται διά κοινής
συμφωνίας νά ζητοϋν ό.πό τήν Ι:λληνικήν καί τουρκικήν Κυβέρνη­
σιν τήν αuξησιν ή τήν έλάττωσιν τής Ι:λληνικής καί τής τουρκι­
κής δυνάμεως.
5. Oi ό.νωτέρω "Ελληνες καί Τοϋρκοι ό.ξιωματικοί θά μεριμνή­
σουν διά τήν έκγύμνασιν τοϋ στρατοϋ τής Δημοκρατίας τής Κύ­
πρου.
6. 'Η 'Αρχηγία τοϋ Τριμεροϋς Στρατηγείου θά αναλαμβάνεται
έναλλάξ καί διά διάστημα Ι:νός έτους ύπό Ι:νός 'Ανωτάτου ' Αξιω­
ματικοϋ Κυπρίου, 'Έλληνος καί Τούρκου, όστις θά ύποδεικνύεται
δπό τών Κυβερνήσεων 'Ελλάδος καί Τουρκίας καί ύπό τοϋ Προέ­
δρου καί τοϋ 'Αντιπροέδρου τής Δημοκρατίας τής Κύπρου .
ΚΕΙΜΕΝΟ «ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΥΡΙΩΝ» ΣΥΝΑΦΘΕΙΣΗΣ
ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ κ. κ. ΚΑΡΑΜΑΝΛΉ ΚΑΙ ΜΕΝΤΕΡΕΣ
I. ' Η ' Ελλάς καί ή Τουρκία θά ύποστηρίξουν τήν εϊσοδον τής
Δημοκρατίας τής Κύπρου ε!ς τό ΝΑ ΤΟ.
Ή έγκατάστασις βάσεων τοϋ ΝΑΤΟ είς τήν νήσον, ώς καί ή
σύνθεσις. αuτών, έξαρτaται έκ τής συμφωνίας τών δύο Κυ βερνήσε­
ων.
2. Συνεφωνήθη μεταξύ τών δύο Πρωθυπουργών δτι θά παρέμ­
βουν παρά τφ Προέδρφ καί • Αντιπροέδρφ τής Δημοκρατίας τής
Κύπρου, άντιστοίχως, έπί τφ σκοπφ όπως τεθοϋν έκτός νόμου τό
3. 'Ο πρώτος διοικητής τοϋ Τριμεροϋς Στρατηγείου, τοϋ προ­
βλεπομένου δπό τοϋ άρθρου 3 τής Συνθήκης Συμμαχίας μεταξύ τής
Δημοκρατίας τή ς Κύπρου, τής ' Ελλάδος καί τής Τουρκίας, θά
δρισθή διά κλήρου.
4. Συνεφωνήθη ότι ό.μέσως μετά τήν ύπογραφήν τών Συνθηκών
δέον νά ό.ρθοϋν τά ίσχύοντα σήμερον έν Κύπρφ έκτακτα μέτρα καί
δτι δέον νά προκηρυχθή γενική ό.μνηστία.
5. Τό Σύνταγμα θά καταρτισθή, έντός τοϋ συντομωτέρου δυνα­
τοϋ χρονικοϋ διαστήματος, ύπό έπιτροπής ό.ποτελουμένης έξ Ι:νός
αντιπροσώπου τής Ι:λληνικής κοινότητος τής Κύπρου, Ι:νός &ντι­
προσώπου τής τουρκικής κοινότητος τής Κύπρού καί δύο &ντι­
προσώπων δ ρισθησομένων ύπό τή ς έλληνικής καί τουρκική ς Κυ­
'Η έπιτροπή αϋτη, ijτις θά ένισχυθή ε!ς τό έργον τη ς ύπό Ι:νός
νομικοϋ έμπειρογνώμονος, &χοντος Ιδιότητα σμβούλου καί έκλε­
γησομένου ύπό τών 'Υπουργών τών 'Εξωτερικών τής 'Ελλάδος
καί τής Τουρκίας, όφείλει νά λάβη ύπ' δψιν της καί νά σεβασθή
έπακριβώς, κατά τάς έργασίας της, τά τεθέντα είς τά κείμενα τής
Διασκέψεως τή ς Ζυρίχης σημεία καί νά έκπληρώση τό έργον της
συμφώνως πρός τάς οϋτω καθιερωθείσας ό.ρχάς.
ΣΥΝΤ ΑΚΤΕΑ KEIMENA
Σχετιζόμενα μέ τήν σύγκλησιν τής Τριμε ροuς Διασκέψεως
'Ελλάδος , Τουρκίας κaί Μεγάλης Βρετανίας.
Ι. Κοινή fλληνοτουρκική δήλωσις, ή όποία πρέπει νά διατυ­
πωθή πρσι:οϋ συγκληθή ή τριμερής διάσκεψις.
2. Βρετανική δήλωσις περί έγκαταλείψεως τής βρετανικής κυ-
 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ
ριαρχίας είς Κύπρον, πλήν τής κυριαρχίας τήν δποίαν θά διατηρή­
ση επί τών είς τήν νήσον βάσεών της. · Η δήλωσις θά περιλαμβά­
νη καί τάς άναγκαίας διατάξεις, τάς σχέσιν εχούσας μέ τάς διευ­
κολύνσεις καί τά δικαιώματα ύπέρ τών 'Ελληνοκυπρίων καί
Τουρκοκυπρίων, ώς ϊ:χουν διατυπωθή είς τήν συμφωνίαν μεταξύ
·Ελλάδος καί Τουρκίας.
11. ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
(19 Φεβρουαρίου
ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΟΝ ΤΗΝ
ΣΥΜΠΕΦΩΝΗΜΕΝΗΝ ΒΑΣΙΝ ΔΙΑ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗΝ
ΡΥΘΜΙΣΙΝ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
•ο Πρωθυπουργός τοϋ 'Ηνωμένου Βασιλείου τής Μεγάλης
Βρετανίας καί τής Βορείου 'Ιρλανδίας, δ Πρωθυπουργός τοϋ Βα­
σιλείου τής ·Ελλάδος καί δ Πρωθυπουργός τής Τουρκικής Δημο­
κρατίας, λαμβάνοντες ύπ' δψιν τήν Δήλωσιν τοϋ άντιπροσώπου
. τής ·Ελληνοκυπριακής Κοινότητος καί τοϋ άντιπροσώπου τής
Τουρκοκυπριακής Κοινότητος δ_τι άποδέχονται τά συνημμένα τφ
παρόντι • Υπομνήματι κείμενα ώς άποτελοϋντα τήν συμπεφωνημέ­
νη ν βάσιν διά τήν τελικήν ρύθμισιν τοϋ κυπριακοϋ προβλήματος,
'Αποδέχονται διά τοϋ παρόντος, εξ όνόματος τών άντιστοίχων
Κυβερνήσεων αύτών, τά συνημμένα τφ παρόντι Ύπομνήματι καί
κατωτέρω κατονομαζόμενα κείμενα ώς τήν συμπεφωνημένην βά­
σιν διά τήν τελικήν ρύθμισιν τοϋ κυπριακοϋ προβλήματος.
Έξ όνόματος τής Κυβερνήσεως τοϋ 'Ηνωμένου Βασιλείου τής
Μ. Βρετανίας καί τής Βορείου 'Ιρλανδίας
Χ. Μακμίλλαν
'Εξ όνόματος τής Κυβερνήσεως τοϋ Βασιλείου τής 'Ελλάδος
Κ . Καραμανλής
'Εξ όνόματος τής Κυβερνήσεως τής Τουρκικής Δημοκρατίας
Α. Μεντερές
'Εν Λονδίνφ τlj 19τt Φεβρουαρίου 1959
ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΣΥΝΗΜΜΕΝΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ
Α. Βασική Διάρθρωσις τής Δημοκρατίας της Κύπρου.
Β. Συνθήκη 'Εγγυήσεως μεταξύ τής Δημοκρατίας τής Κύπρου
καί τής 'Ελλάδος, τοϋ 'Ηνωμένου Βασιλείου καί τής Τουρκίας.
Γ. Συνθήκη Συμμαχίας μεταξύ τής Δ-ημοκρατίας τής Κύπρου,
τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας.
Δ. Δήλωσις γενομένη ύπό τής Κυβερνήσεως τοϋ ·Ηνωμένου
Βασιλείου τήν 17ην Φεβρουαρίου 1959.
Ε. Πρόσθετον /iρθρον δπερ δέον νά περιληφθή ε{ς τήν Συνθή­
κην 'Εγγυήσεως.
ΣΤ. Δήλωσις γενομένη τήν 19ην Φεβρουαρίου 1959 ύπό τών
'Υπουργών τών 'Εξωτερικών τής 'Ελλάδος καί τής Τουρκίας.
Ζ. Δήλωσις γενομένη τήν 19ην Φεβρουαρίου 1959 ύπό τοϋ
'Αντιπροσώπου τής 'Ελληνικής Κυπριακής Κοινότητος.
Η. Δήλωσις γενομένη τήν 19ην Φεβρουαρίου 1959 ύπό τοϋ
'Αντιπροσώπου τής Τουρκικής Κυπριακής Κοινότητος.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
433
3. Συνθήκη συμμαχίας μεταξύ ·Ελλάδος, Τουρκίας, Μεγάλης
Βρετανίας καί Κυπριακοϋ Κράτους.
4. Συνθήκη εγγυήσεως τών συνταγματικών διατάξεων περί τής
άσφαλείας, τής άμύνης καί τής εδαφικής άκεραιότητος της Κύ­
πρου, άπό κοινοϋ καί κεχωρισμένως, μεταξύ τής Τουρκίας, τής
'Ελλάδος καί τής Μεγάλης Βρετανίας.
1959)
Θ . Συμπεφωνημένα μέτρα διά τήν προετοιμασίαν τών νέων δι­
ακανονισμών εν Κύπρφ.
ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ
ΤΟΥ ΗΝΩΜΕΝΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
·Η Κυβέρνησις τοϋ ·Ηνωμένου Βασιλείου τής Μεγάλης Βρε­
τανίας καί τής Βορείου 'Ιρλανδίας, εξετάσασα τά 1\γγραφα τά σχε­
τικά πρός τήν δημιουργίαν (establishment) τής Δημοκρατίας τής
Κύπρου, συμπεριλαμβάνοντα τήν Βασικήν Διάρθρωσιν τής Δη­
μοκρατίας τής Κύπρου, τήν Συνθήκην 'Εγγυήσεως καί τήν Συνθή­
κην Συμμαχίας, c'iτινα συνετάγησαν καί ενεκρίθησαν ύπό τών
'Αρχηγών Κυβερνήσεων τής 'Ελλάδος καί Τουρκίας εν Ζυρίχ1J
τήν 11 Φεβρουαρίου 1959καί λαμβάνουσα ύπ' δψιν τάς έν Λονδί­
νφ άπό 11 μέχρι 16 Φεβρουαρίου 1959 διεξαχθείσας συνεννοήσεις
μεταξύ τών · Υ ΠΟ\ψγών 'Εξωτερικών τής ·Ελλάδος, Τουρκίας καί
'Ηνωμένου Βασιλείου, Δηλοί:
Α. "Οτι, ύπό τήν αίρεσιν τής άποδοχής τών αΙτημάτων αύτής
(requirements), ώς ταϋτα έκτίθενται έν παραγράφφ Β κατωτέρω,
άποδέχεται τά ύπό τών 'Αρχηγών Κυβερνήσεων τής 'Ελλάδος καί
τής Τουρκίας έγκριθένtα 1\γγραφα ώς τήν συμπεφωνημένην βάσιν
τοϋ τελικοϋ διακανονισμοϋ τοϋ προβλήματος τής Κύπρου.
Β. 'Ότι τlj έξαιρέσει δύο περιοχών είς ( )
(α) 'Ακρωτήριον - 'Επισκοπή - Παραμάλι καί
(β) Δεκέλεια- Πέργαμος- • Αγιος Νικόλαος- Ξυλοφάγου, αίτι­
νες θέλουν παραμείντt ύπό πλήρη Βρετανικήν Κυριαρχίαν, δέχε­
ται νά μεταβιβάστt τήν Κυριαρχίαν επί τής Νήσου τής Κύπρου είς
τήν Δημοκρατίαν τής Κύπρου ύπό τούς έξης δρους:
(I) " Οτι θέλουσιν εξασφαλισθlj είς τήν Κυβέρνησιν τοϋ
· Ηνωμένου Βασιλείου τά δικαιώματα έκείνα c'iτινα ε{ ναι άναγκαία
προκειμένου νά καταστlj δυνατόν νά χρησιμοποιηθοϋν άποτελε­
σματικώς α{ δύο ώς /iνω περιοχαί ώς στρατιωτικαί βάσεις, συμπε­
ριλαμβανομένων μεταξύ /iλλων τών δικαιωμάτων τών άναφερομέ­
νων έν τφ συνημμένφ Παραρτήματι, καί δτι θέλουσι παρασχεθlj
ύπό τής ' Ελλάδος, τής Τουρκίας καί τής Δημοκρατίας τής Κύ­
πρου iκανοποιητικαί έγγυήσεις περί τής άκεραιότητος τών ύπό
Βρετανική ν Κυριαρχίαν παραμενουσών περιοχών καί τής χρήσε­
ως καί άσκήσεως ύπό τοϋ ·Ηνωμένου Βασιλείου τών ώς liνω άνα­
φερθέντων δικαιωμάτων.
(2) "Οτι διά συμφωνίας θέλουσι προβλεφθlj:
Ι. Ή προστασία τών θεμελιωδών άνθρωπίνων δικαιωμάτων
τών διαφόρων Κοινοτήτων έν Κύπρφ.
11. 'Η προστασία τών συμφερόντων τών μελών τών Δημοσίων
ύπηρεσιών έν Κύπρφ.
 434
ΠΙ. 'Ο καθορισμός της έθνικότητος τών προσώπων aτινα έμ­
πίπτουν είς τόν διακανονισμόν.
VI. 'Η άνάληψις ύπό τfjς Δημοκρατίας τfjς Κύπρου τών ένδει­
κνυομένων (appropriate) ύποχρεώσεων τfjς παρούσης Κυβερνή­
σεως τής Κύπρου, συμπεριλαμβανομένου του διακανονισμου άπαι­
τήσεων.
Γ. "Οτι ή Κυβέρνησις του 'Ηνωμένου Βασιλείου έπικροτεί τό
σχέδιον τfjς Συνθήκης Συμμαχίας μεταξύ τfjς Δημοκρατίας τfjς
Κύπρου, του Βασιλείου της 'Ελλάδος καί τfjς Δημοκρατίας τfjς
Τουρκίας καί θέλει συνεργασθi'i μετά των μερών της συμφωνίας
ταύτης διά τήν κοινήν aμυναν της Κύπρου.
Δ. 'Ότι τό Σύνταγμα τής Δημοκρατίας τfjς Κύπρου θέλει τεθij
έν ίσχύϊ καί ή έπίσημος ύπογραφή των άναγκαίων έγγράφων ύπό
των ένδιαφερομένων χωρ&ν θέλει λάβτι χώραν κατά τήν συντομω­
τέραν πρακτικώς δυνατήν ήμερομηνίαν καί δτι κατά τήν ήμερο­
μηνίαν ταύτην ή Κυριαρχία θέλει μεταβιβασθij είς τήν Δημοκρα­
τίαν τfjς Κύπρου.
Παράρτημα
Σχετικώς πρός τάς περιοχάς αϊτινες πρόκειται νά παραμείνουν
ύπό Βρετανικήν Κυριαρχίαν, τά άκόλουθα δικαιώματα θέλουν εί­
σθαι άναγκαία:
(α) 'Η συνέχισις τfjς χρησιμοποιήσεως, άνευ περιορισμου καί
άνενοχλήτως, των ύφισταμένων μικρών τοποθεσιών, των περιε­
χουσών στρατιωτικάς καί άλλας έγκαταστάσεις καί ή άσκησις
πλήρους έλέγχου έντός των τοποθεσιών τούτων, συμπεριλαμβα­
νομένου καί του δικαιώματος φυλάξεως καί ύπερασπίσεώς των ώς
καί του άποκλεισμου τfjς παραμονής έν αuταίς παντός προσώπου
μή έξουσιοδοτημένου ύπό τfjς Κυβερνήσεως του 'Ηνωμένου Βα­
σιλείου.
(β) ' Η έλευθέρα χρησιμοποίησις δδών, λιμένων καί άλλων έγ­
καταστάσεων διά τήν κίνησιν προσωπικου καί ύλικου (stores)
σης φύσεως πρός τήν κατεύθυνσιν των ώς άνω περιοχών καί τοπο­
θεσιών, άπό τούτων ή μεταξύ τούτων.
(γ) 'Η συνέχισις τfjς χρήσεως καθωρισμένων λιμενικών έγκα­
ταστάσεων έν 'Αμμοχώστφ .
(δ) 'Η χρησιμοποίησις δημοσίων ύπηρεσιών (ώς αi του ϋδα­
τος, τηλεφώνου, τηλεγράφου, ήλεκτρικfjς ένεργείας, κ.λ.π. ).
(ε) 'Η άπό καιρου είς καιρόν χρησιμοποίησις ώρισμένων κα­
θορισθησομένων περιοχών, πρός έκπαίδευσιν στρατιωτικών δυνά­
μεων.
(στ) Ή χρησιμοποίησις του άεροδρομίου έν Λευκωσί~ δμου
μετά των τυχόν άναγκαιούντων κτιρίων καί ύπηρεσιών έπί του
άεροδρομίου ή συνδεομένων μετ' αύτου, καθ' δν βαθμόν θεωρεί­
ται άναγκαίον ύπό των βρετανικών 'Αρχών διά τήν κίνησιν (ope-
ration) άεροσκαφών έν είρήντι καί έν πολέμφ, συμπεριλαμβανομέ­
νης καί τfjς άσκήσεως έπιχειρησιακου έλέγχου έπί τfjς έναερίου
κυκλοφορίας.
(ζ) 'Η άνευ περιορισμών ύπέρπτησις του έδάφους τfjς Δημο­
κρατίας τfjς Κύπρου.
(η) ' Η άσκησι~ δικαστικής δικαιοδοσίας έπί των βρετανικών
δυνάμεων ε!ς ~κτασιν παρεμφερή πρός τήν προβλεπομένην ύπό
του άρθρου 7 τfjς σχετικής πρός τό καθεστώς τών Δυνάμεων τών
Μερών τfjς Συνθήκης Βορείου • Ατλαντικfjς Συμφωνίας δσον
άφορα ώρισμένα άδικήματα διαπραττόμενα έπί του έδάφους τfjς
Δημοκρατίας τfjς Κύπρου.
(θ) 'Η έλευθέρα χρησιμοποίησις είς τάς περιοχάς καί τοποθε­
σίας (ταύτας) έργατών έξ έτέρων περιοχών τfjς Κύπρου .
(ι) 'Η κατόπιν συνεννοήσεως μετά τής Κυβερνήσεως τfjς Δη­
μοκρατίας τής Κύπρου άπόκτησις του δικαιώματος χρησιμοποιή­
σεως οιωνδήποτε προσθέτων μικρών τοποθεσιών καί προσθέτων
δικαιωμάτων άτινα τό Ήνωμένον Βασίλειον ήθελεν, άπό καιρου
είς καιρόν, θεωρήσει τεχνικώς άναγκαία διά τήν άποτελεσματικήν
χρησιμοποίησιν των έν Κύπρφ περιοχών καί έγκαταστάσεων των
βάσεων αύτιi>ν.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ
ΑΡΘΡΟΝ 2 δίς ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΕΓΓΥΗΣΕΩΣ
Τό Βασίλειον τfjς 'Ελλάδος, ή Δημοκρατία τη ς Τουρκίας καί
ή Δημοκρατία τfjς Κύπρου άναλαμβάνουν τήν ύποχρέωσιν νά σε­
βασθουν τήν άκεραιότητα των περιοχών, αϊτινες θά παραμείνουν
ύπό τήν κυριαρχίαν του 'Ηνωμ. Βασιλείου Ιiμα τi'i δημιουργί~ της
Δημοκρατίας τfjς Κύπρου καί έγγυιi>νται δπως τό 'Ηνωμ . Βασίλει­
ον ποιfj χρήσιν καί άπολαύη τών δικαιωμάτων Ιiτινα έξασφαλί­
ζονται είς τό 'Ηνωμ. Βασίλειον ύπό τfjς Δημοκρατίας τfjς Κύ­
πρου, συμφώνως πρός τήν Δήλωσιν τής Κυβερνήσεως του 'Ηνωμ.
Βασιλείου .
ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΤΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
οι ύπουργοί των 'Εξωτερικών τής 'Ελλάδος καί τfjς Τουρκί­
ας, λαβόντεςύπ' όψιν τήν γενομένη ν τήν 17ην Φεβρουαρίου 1959
ύπό τfjς Κυβερνήσεως -τ;ου 'Ηνωμ. Βασιλείου Δήλωσιν, δέχονται
τήν Δήλωσιν ταύτην, δμου μετά του κειμένου του έγκριθέντος ύπό
των 'Αρχη γών τfjς έλληνικfjς καί τουρκικής Κυβερνήσεως έν Ζυ­
ρίχτι τήν Ιlην Φεβρουαρίου 1959, ώς άποτελουσαν τήν συμπεφω­
νημένην βάσιν διά τήν τελικήν ρύθμισιν του κυπριακου προβλή­
ματος.
ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΜΑΚΆΡΙΟΥ
Ό 'Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, άντιπροσωπεύων τήν έλληνι­
κήν Κυπριακή ν Κοινότητα, έξετάσας τά ~γγραφα τά άναφερόμενα
είς τήν δημιουργίαν τfjς Δημοκρατίας τfjς Κύπρου, Ιiτινα συνετά­
γησαν καί ένεκρίθησαν ύπό των 'Αρχηγών των Κυβερνήσεων τfjς
πά­ 'Ελλάδος καί τfjς Τουρκίας έν Ζυρίχη τήν Ιlην Φεβρουαρίου
1959, ώς καί τάς δηλώσεις τάς γενομένας ύπό τfjς Κυβερνήσεως
του' Ηνωμ. Βασιλείου καί ύπό των 'Υπουργών των 'Εξωτερικών
τfjς 'Ελλάδος καί τfjς Τουρκίας τήν 17ην Φεβρουαρίου 1959, δη­
λοί δτι άποδέχεται τά κείμενα καί τάς δηλώσεις ώς τήν συμπεφω­
νημένην βάσιν διά τήν τελικήν ρύθμισιν του Κυπριακου προβλή­
ματος.
ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΟΥ ΔΡ. ΚΙΟΥΤΣΟΥΚ
'Ο Δρ. Κιουτσούκ, άντιπροσωπεύων τήν Τουρκική ν Κυπρια­
κήν Κοινότητα, έξετάσας τά εγγραφα τά άναφερόμενα είς τήν δη­
μιουργίαν τfjς Δημοκρατίας τfjς Κύπρου, Ιiτινα συνετάγησαν καί
ένεκρίθησαν ύπό των 'Αρχηγών των Κυβερνήσεων τfjς ' Ελλάδος
καί τfjς Τουρκίας έν Ζυρίχτι τήν Ιlην Φεβρουαρίου 1959, ώς καί
τάς δηλώσεις τάς γενομένας ύπό τfjς Κυβερνήσεως του 'Ηνωμ.
Βασιλείου καί ύπό των 'Υπουργών των 'Εξωτερικών τής ' Ελλάδος
καί τfjς Τουρκίας τήν 17ην Φεβρουαρίου 1959, δηλοί δτι άποδέχε­
ται τά κείμενα καί τάς δηλώσεις ώς τήν συμπεφωνημένην βάσιν
διά τήν τελικήν ρύθμισιν του κυπριακου προβλήματος.
ΣΥΜΠΕΦΩΝΗΜΕΝΑ ΜΕΤΡ Α ΔΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑ­
ΣΙΑΝ ΤΩΝ ΕΝ ΚΥΠΡΩ ΝΕΩΝ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ
· ι. Πάντα τά μετασχόντα τής Διασκέψεως μέρη υiοθετουν μετά
σταθερότητος τόν τεθέντα σκοπόν δπως τό Σύνταγμα (περιλαμβα­
νομένων τών έκλογιi>ν του Προέδρου, του 'Αντιπροέδρου καί των
τριών Βουλών) καί αί συνθfjκαι τεθουν έν πλήρει ίσχύϊ εύθύς ώς
τουτο καταστfi πρακτικώς δυνατόν καί έν πάστι περιπτώσει ούχί
βραδύτερον των 12 μηνών άπό τfjς σημερινής ήμερομηνίας (19
Φεβρουαρίου 1959). Τά άποβλέποντα είς τήν μετάβασιν τfjς κυρι­
αρχίας έν Κύπρφ μέτρα θά τεθουν άμέσως έν έφαρμογij.
 ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ
2. Τό πρώτον τώv μέτρων τούτων θά εΙναι ή άμεσος έγκαθίδρυ­
σις:
α) Μιaς Μικτής 'Επιτροπής έν Κύπρφ έπιφορτισμένης μέ τό
καθήκον νά άποπερατώση Σχέδιον Συντάγματος τής 'Ανεξαρτή­
του Δημοκρατίας τής Κύπρου, είς ο θά ένσωματωθή ή συμφωνη­
θείσα ε!ς τήν Διάσκεψιν τής Ζυρίχης βασική διάρθρωσις . Ή
'Επιτροπή αϋτη θά άποτελεσθή έξ ένός άντιπροσώπου τής έλλη­
νικής κυπριακής κοινότητος καί έξ ένός τής τουρκικής κυπριακής
κοινότητος καί έξ ένός άντιπροσώπου δριζομένου ύπό τής έλλη ­
νικής Κυβερνήσεως καί ένός άντιπροσώπου δριζομένου ύπό τής
τουρκίκής Κυβερνήσεως, ώς καί ένός νομικου συμβούλου δριζομέ­
νου ύπό τών 'Υπουργών 'Εξωτερικών τής 'Ελλάδος καί Τουρκί­
ας. ·Η 'Επιτροπή κατά τήν έκτέλεσιν τών έργασιών αυτής θά
λαμβάνη ύπ' όψιν καί θά τηρή ευσυνειδήτως τά περιεχόμενα ε!ς
τά κείμενα τής Διασκέψεως τής Ζυρίχης σημεία, θά έκπληρώση δέ
τό εργον τουτο συμφώνως πρός τάς διατυπουμένας ε!ς τά ώς άνω
κείμενα άρχάς.
β) Μιaς Μεταβατικής 'Επιτροπής έν Κύπρφ έχούσης ώς εργον
νά καταρτίση σχέδια προσαρμογής καί άναδιοργανώσεως τής κυ­
βερνητικής μηχανής τής Κύπρου, προετοιμάζουσα τήν μεταβίβα­
σιν τής έξουσίας είς τήν άνεξάρτητον Δημοκρατίαν τής Κύπρου.
γ) Μιάς Μικτής 'Επιτροπής έν Λονδίνφ άποτελουμένης έξ
ένός άντιπροσώπου έκάστης τών Κυβερνήσεων, • Ελλάδος, Τουρ­
κίας καί Μ. Βρετανίας καί ένός άντιπροσώπου τής έλληνικής καί
ένός τής τουρκικής κοινότητος τής Κύπρου, επιφορτισμένη ς νά
προπαρασκευάση τάς τελικάς συμβάσεις είς έφαρμογήν τών συμ­
φωνηθέντων κατά τήν έν Λονδίνφ Διάσκεψιν. · Η 'Επιτροπή αϋτη
θά έτοιμάση σχέδια πρός ύποβολήν είς τάς Κυβερνήσεις, καλύ­
πτοντα μεταξύ ι'iλλων θέματα προκύπτοντα έκ τής διατηρήσεως
περιοχών έν Κύπρφ ύπό τήν βρετανική ν κυριαρχίαν, τήν παραχώ­
ρησιν είς τήν Κυβέρνησιν του ·Ηνωμένου Βασιλείου ώρισμένων
επιβοηθητικών δικαιωμάτων καί ευκολιών ύπό τής άνεξαρτήτου
Δημοκρατίας τής Κύπρου, ζητήματα έθνικότητος, τόν χειρισμόν
τών οΙκονομικών ύποχρεώσεων τής παρούσης Κυβερνήσεως τής
Κύπρου καί τά δημοσιονομικά καί οΙκονομικά προβλήματα, τά
προκύπτοντα έκ τής δημιουργίας τής άνεξαρτήτου Δημοκρατίας
τής Κύπρου.
3. · Ο Κυβερνήτης κατόπιν συνεννοήσεως μετά τών δύο ήγετι­
κών άντιπροσώπων θά καλέση άτομικώς μέλη τής Μεταβατικής
'Επιτροπής νά άναλάβουν είδικά καθήκοντα είς Ιδιαίτερα τμήμα­
τα καί λειτουργίας τής Κυβερνήσεως. Ή διαδικασία αϋτη θά άρ­
χίση τό ταχύτερον δυνατόν καί θά έπεκταθή προοδευτικώς.
4. Τά μνημονευόμενα είς τό ι'iρθρον 4 τής Συνθήκης Συμμαχίας
μεταξύ τής Δημοκρατίας τής Κύπρου, του Βασιλείου τή ς • Ελλά­
δος καί τής Τουρκικής Δημοκρατίας, έπιτελεία θά έγκαθιδρυθουν
3 μήνας μετά τήν συμπλήρωσιν του ε ργου τής άναφερομένης είς
τήν ώς άνω παράγραφον 2 (α) 'Επιτροπή ς καί θά άποτελουνται έκ
περιωρισμενου άριθμου άξιωματικών οϊτινες θά άναλάβουν άμέ­
σως τήν έκπαίδευσιν τών 'Ενόπλων Δυνάμεων τής Δημοκρατίας
τής Κύπρου.
Τά έλληνικά καί τουρκικά τμήματα θά είσέλθουν είς τό εδαφος
τή ς Δημοκρατίας τής Κύπρου τήν ή μέραν καθ ' ή ν ή κυριαρχία θά
μεταβιβασθή είς τήν Δημοκρατίαν.
ΣΥΜΠΕΦΩΝΗΜΕΝΟΝ ΠΡΑΚΠΚΟΝ ΥΠΟ ΤΩΝ
ΥΠΟΥΡΓΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΏΝ ΤΟΥ ΗΝΩΜΕΝΟΥ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ ΚΑΙ
ΒΟΡΕΙΟΥ ΙΡΛΑΝΔΙΑΣ, ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ τΗΣ
ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΠΑΣ
I. Ot νόμιμοι 'Αντιπρόσωποι τών τριών Κυβε ρνήσεων παρά
τφ Συμβουλίφ του Βο ρείου ' Ατλαντικου θά ύποβάλουν άπό κοι­
νου άναφοράν πρός τό Συμβούλιον έπί τών πεπραγμένων τής Συν­
διασκέψεως .
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
435
2. Πρό τής δημιουργίας του νέου Κράτους εΙναι πρόωρον νά
συζητηθή ή ενδεχομένη εΙσδοχή τής Δημοκρατίας τής Κύπρου ώς
μέλους του ΝΑΤΟ.
3. 'Η Κυβέρνησις του 'Ηνωμένου Βασιλείου έτόνισεν ότι με­
ταξύ τών ύποχρεώσεων ας ή Δημοκρατία τής Κύπρου θά άναλάβη
έκ τής Κυβερνήσεως του 'Ηνωμένου Βασιλείου θά εΙναι ή περι­
φρούρησις τής άπολαυής ύπό τής Κυβερνήσεως τών ΗΠΑ ώρισμέ­
νων ευκολιών καί εγκαταστάσεων έν Κύπρφ.
4. ' Η Δημοκρατία τής Κύπρου, τό Βασίλειον τής · Ελλάδος καί
ή Δημοκρατία τής Τουρκίας θά διαβουλεύονται και συνεργάζόν­
ται μετά του 'Ηνωμένου Βασιλείου σχετικώς πρός τήν κοινήν
άμυναν τής Κύπρου .
5. Οίαιδήποται δυσκολίαι ή ζητήματα τά όποία θά ήδύναντο νά
προκύψουν σχετικώς πρός τήν εφαρμογήν καί λειτουργίαν τών
στρατιωτικών άναγκών του ·Ηνωμένου Βασιλείου θά άποτελουν
κανονικώς θέμα συζητήσεως καί ρυθμίσεως μεταξύ τών στρατιω­
τικών άρχών του 'Ηνωμένου Βασιλείου έν Κύπρω άφ ' ένός καί
του τριμερους Στρατηγείου τών Κυπ ριακών, ' Ελλη νικών καί
Τουρκικών Δυνάμεων άφ ' έτέρου .
6. ΕΙναι θεμελιώδες νά διατηρηθή ή συνέχεια τής δημοσίας
ύπηρεσίας έν Κύπρω. Πρός τόν σκοπόν αυτόν θά δοθή πάσα εν­
θάρρυνσις είς τά παρόντα μέλη τής δημοσίας ύπηρεσίας ϊνα πα­
ραμείνουν είς τήν ύπηρεσίαν τής νέας Δημοκρατίας τής Κύπρου.
Ε!ς οσα μέλη τής δημοσίας ύπηρεσίας έπιθυμουν ή ζητηθή νά
παύσουν άπασχολούμενα, θά έξασφαλισθή ή σύνταξις ήν οί ίδιοι
ή τά έξ αύτών έξαρτώμενα μέλη τής οΙκογενείας των δικαιουνται,
καί εν σχέδιον άποζημιώσεων έπί τή βάσει τών υtοθετηθεισών
έσχάτως κατευθύνσεων ε!ς άλλα έδάφη οπου παρόμοιαι συντα­
γματικαί μεταβολαί Ελαβον χώραν, θά είσαχθή άνευ καθυστερή­
σεως μετά συζήτησιν μετά τών ένδιαφερομένων ύπαλληλικών όρ­
γανισμών. ·Η καταβολή άποζημιώσεων καί συντάξεων ε!ς τούς
νυν ή πρώην δημοσίους λειτουργούς θά ε! ναι μία έκ τών ύποχρεώ­
σεων ας θά άναλάβη ή Δημοκρατία τής Κύπρου .
7. Τό άρθρον I τής Συνθήκης 'Εγγυήσεως δέν θά έμποδίση τήν
Δημοκρατίαν τής Κύπρου άπό του νά παραμείνη έντός τής
Κοινοπολιτείας ή τής περιοχής στε ρλίνας. ' Η παράγραφος 23 τής
Βασικής Διαρθρώσεως δέν θά έμποδίση τήν Δημοκρατίαν τής
Κύπρου άπό του νά έξακολουθήση έφαρμόζουσα τό σύστημα
τής προτιμήσεως έντός τής Κοινοπολιτείας (Commonwealth
Preference).
ΕΠΙΠΡΟΣΘΕΤΟ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥ
ΣΥΜΠΕΦΩΝΗΜΕΝΟΥ ΠΡΑΚΠΚΟΥ (ΑΜΝΗΣΠΑ)
'Η άπαγόρευση έπιστροφής στήν Κύπρο του 'Αρχιεπισκόπου
Μακαρίου καί τών άλλων έξορίστων θά άρθεί, ή Κατάσταση
' Ανάγκης θά λήξει καί οσοι κρατουνται βάσει έντολών σύμφωνων
πρός τήν Κατάσταση 'Ανάγκης θά άπελευθερωθουν, τό συντομό­
τερο δυνατόν.
'Όλοι οί Κύπριοι πού έκτίουν στό · Ηνωμένο Βασίλειο ποινές
φυλακίσεως, έπιβληθείσες άπό τά δικαστήρια τής Κύπρου, θά
έπιστρέψουν στήν Κύπρο τό συντομότε ρο δυνατόν.
οι φυλακισμένοι πού έκτίουν ποινές έπιβληθείσες γιά έγκλή­
ματα, έκτός έγκλημάτων πού στρέφονταν κατά προσώπων, πού
διαπράχθησαν γιά τήν προώθηση πολιτικών στόχων κατά τή δι­
άρκεια τής Καταστάσεως ' Ανάγκη ς, μέ τήν έξαίρεση όρισμένων
κατωνομασμένων προσώπων, θά άπελευθερωθουν τό συντομότερο
δυνατόν καί πάντως οχι άργότερα άπό δύο μήνες άπό σήμερα.
Κατά τήν περίοδο αυτή , ο! φυλακισμένοι πού έκτίουν ποινές
επι βληθείσες γιά έγκλήματα πού στρέφονταν κατά προσώπων και
τά κατωνομασμένα άτομα θά άπελευθε ρωθουν, άν έπιθυμουν του­
το, μέ τόν ο ρο δτι άν ή ' Ελλάδα ή ή Τουρκία τούς δεχτεί, νά
φύγουν άπό τήν Κύπρο γιά τήν ·Ελλάδα ή τήν Τουρκία καί νά μήν
επιστρέψουν χωρίς άδεια πρίν άπό τήν ήμερομηνία κατά τήν
όποία οί ποινές τους θά εληγαν. ' Ακόμη , δ Κυβερνή της θά έπανε-
436
ξετάσει αύτές τίς περιπτώσεις, λαμβάνοντας ύπόψη τό βαθμό άπο­
καταστάσεως όμαλών συνθηκών στήν Κύπρο.
• Ατομα πού κρατοϋνται γιά νά δικαστοϋν ή πού δέν εχουν
μέχρι στιγμfjς συλληφθεί θά άντιμετωπιστοϋν κατά τό δυνατόν μέ
τρόπο παρόμοιο μέ τόν προβλεπόμενο παραπάνω. Δέν θά ύπάρξει
περιορισμός στό δικαίωμα αύτών τών προσώπων νά φύγουν άπό
τήν Κύπρο γιά τήν 'Ελλάδα ή τήν Τουρκία, άν ή 'Ελλάδα ή ή
Τουρκία ε{ ναι πρόθυμες νά τούς δεχθοϋν, μέ τήν προϋπόθεση, σέ
όρισμένες περιπτώσεις, δτι θά ύποσχεθοϋν νά μήν έπιστρέψουν
στήν Κύπρο χωρίς άδεια .
ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΥΡΙΩΝ
ΜΕΤΑΞΥ κ: . κ:. ΑΒΕΡΩΦ ΚΑΙ ΖΟΡΛΟΥ
Ι. Μεταξύ τών κ . κ . •Αβέρωφ καί Ζορλοϋ συνεφωνήθη δτι θά
γνωστοποιήσουν είς τόν Πρόεδρον καί 'Αντιπρόεδρον τfjς Δημο­
κρατίας τfjς Κύπρου, άντιστοίχως, δτι πέραν τfjς διευκρινίσεως
τfjς περιεχομένης είς τό σημείον 8 τfjς Βασικfjς Διαρθρώσεως τfjς
Κύπρου, δέον δπως θεωρηθοϋν ώς ζητήματα έξωτερικfjς πολιτικfjς
α! άκόλουθοι ύποθέσεις:
α) 'Η άναγνώρισις κρατών καί ή σύναψις διπλωματικών καί
προξενικών σχέσεων μετά τών άλλων χωρών, ώς καί ή διακοπή
τοιούτων σχέσεων.
'Η παροχή άναγνωρίσεως είς τούς διπλωματικούς άντιπροσώ-
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
ΠΑΡΑpτΗΜΑ
πους καί τών ,/:κτελεστηρίων είς τούς προξενικούς άντιπροσώπους.
' Ο διορισμός διπλωματικών καί προξενικών άντιπροσώπων ώς
καί πληρεξουσίων .
β) 'Η συνομολόγησις συνθηκών, συμβάσεων καί συμφωνιών
διεθνοϋς φύσεως .
γ) 'Η κήρυξις πολέμου καί ή συνομολόγησις τfjς είρήνης .
δ) 'Η προστασία τών Κυπρίων πολιτών καί τών συμφερόντων
των είς τό έξωτερικόν .
ε) Ή έγκατάστασις, τό καθεστώς καί τά συμφέροντα τών άλ­
λοδαπών έν Κύπρφ.
στ) 'Η άπόκτησις άλλοδαπfjς ύπηκοότητος ύπό πολιτών τfjς
Δημοκρατίας τfjς Κύπρου καθώς καί ή έκ μέρους των άποδοχή
έργασίας καί ή είσοδός των είς τήν ύπηρεσίαν ξένης Κυβερνήσε­
ως.
11. 'Εξ άλλου, άναφερόμενοι είς τό άρθρον 3 τfjς Συνθήκης
'Εγγυήσεως συναφθείσης μεταξύ τfjς Δημοκρατίας τfjς Κύπρου,
άφ' ~νός, καί τfjς 'Ελλάδος, τοϋ 'Ηνωμένου Βασιλείου καί τfjς
Τουρκίας άφ' ~τέρου, κ . κ. 'Αφέρωφ καί Ζορλοϋ συνεφώνησαν δτι
ώς οίκοθεν νοείται, δσον άφορα δλα τά γεγονότα τά όποία δέν θά
θεωρηθοϋν ώς δυνάμενα νά θίξουν διά κυβερνητικfjς . πράξεως ή
πραγματικοϋ γεγονότος τήν δυνάμει τfjς έν λόγφ συνθήκης καθιε­
ρωθείσαν τάξιν πραγμάτων, α! Κυβερνήσεις 'Ελλάδος καί Τουρ­
κίας θά έξαντλήσουν δλα τά μέσα τά όποία ταίς παρέχονται διά
τ~ ς κανονικfjς διπλωματικfjς όδοϋ πρίν ή προσφύγουν είς τήν ύπό
τοϋ άνωτέρω άρθρου προβλεπομένην διαδικασίαν .
 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ*
* Προκειμένουν' άποφευχθεί ή t'iσκοπηtπιβάρυνση τοϋ
κειμένου, δέν κρίθηκε σκόπιμη ή παραπομπή στόν ήμερή­
σιο τύπο τής έποχής γιά κοινά εiδησεογι:iiiφικά στοιχεία,
καθώς καί γιά δηλώσεις ή άνακοινώσεις πού δόθηκαν γιά
δημοσίευση στά μέσα ένημερώσεως γενικώς. Οί παραπομ­
πές στόν ήμερήσιο τύπο &φοροϋν σχόλια, εiδικές πληρο­
φορίες, αυτούσια κείμενα είδησεογραφικών δελτίων ή
άποκλειστικές συνεντεύξεις .
I. 'Εφημερίς Συζητήσεων Βουλής [ΕΦ.Σ. Β .), πε ρ . Δ', συν. Γ',
σσ. 409-410.
2. «'Η Καθημερινή», 5 'Ιανουαρίου 1958.
3. Βλ. <<'Η Καθημερινή», 8 'Ιανουαρίου 1958.
4. Βλ. <Πό Βήμα», 3 'Ιανουαρίου 1958.
5. Βλ. <<Τό Βήμω>, 15 'Ιανουαρίου 1958.
6. <<Τό Βήμα» , 17 'Ιανουαρίου 1958.
7. Ε.Π.Σ. Β . , περ. Δ ' , συν. Γ', σ . 941 κ.έ.
8. Ε . ' Αβέρωφ-Τοσίτσας, <<'Ιστορία Χαμένων Εύκαιριών», τ. Β'
('Αθήνα 1982) (β' εκδοση), σσ. 12-14.
9. <Πό Βήμα», 22 'Ιανουαρίου 1958.
10. <Πό Βήμα», 22 'Ιανουαρίου 1958.
11. ΕΦ . Σ. Β . , πε ρ. Δ', συν . Γ ' , σσ. 51 8-545.
12. 'Ό.π. , σσ . 5-18.
13. Βλ. Γενική Διεύθυνσις Τύπου, ό.ρ . δελτίου 46.
14. 'Ό.π. (φύλλο 30 'Ιανουαρίου 1958).
15. 'Ό.π., σ. 8 (φύλλο 30 'Ιανουαρίου 1958).
16. " Ο.π., σ. 6 (φύλλο 3 Φεβρουαρίου 1958).
17. 'Ό . π . , ό.ρ . δελτίου Α9, σ . 4 (φύλλο 3 'Ιανουαρίου) .
18. <<'Ακρόπολις», 8 Φεβρουαρίου 1958.
19. Φ. 5, 'Εθνικός 'Οργανισμός Καπνοu (εκθεση), 22 Μαρτίου
1958.
20. Ε.Π.Σ.Β ., περ. Γ', σσ. I 138-48.
21. Φ. 6, Πρακτικά συνομιλιών (11-12. Φεβρουαρίου) tν τφ Β.
uπου ργείφ τών 'Εξωτερικών.
22. Ε . Π .Σ.Β., περ . Δ', συν. Γ ' , σσ. 1395-1409.
23. Βλ. <<'Ακρόπολις», 19 Φεβρουαρίου 1958.
24. <<Τό Βήμα», I Φεβρουαρίου 1958.
25. Οί tπιστολές ό.ναδημοσιεύτηκαν στόν ήμερήσιο τύπο.
26. Φ. 71Β, 'Αφήγηση Κ. Καραμανλή (δακτ.).
27. Φ . 71Β , ' Αφήγηση Κ. Καραμανλή (δακτ.).
28. Φ . 73Β , Συνέντευξη Κ. Καραμανλή μέ Β . Βασιλείου. ' Απαντή-
σεις Κ. Καραμανλή σέ γραπτά tρωτήματα Σ. Μαρκεζίνη .
29. Φ. 7 1Β, 'Αφήγηση Κ. Καραμανλή (δακτ.).
30. Βλ. <<Τό Βήμα»,4 Μαρτίου 1958.
31. <Πhe Economist», 8 Μαρτίου 1958.
32. <Πime», 10 Μαρτίου 1958.
33. Βλ. Γενική Διεύθυνση Τύπου (1958), ό.ρ. δελτίου 48, σ.
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
34. Ε. Π . Σ.Β., περ. Δ', συν. Γ', σσ. 1466-92.
35. Ε.Π.Σ.Β., περ. Δ ' , συν. Γ', σσ. 1512-1676.
36. Φ. 5Α.
37. <<'Η Καθημερινή», 18 'Απριλίου 1958.
38. Βλ. <<'Ελευθερία», 10 Μαίου 1958.
39. <<'Ακρόπολις» 12 Μαίου 1958.
40. <Πό Βήμα», 12 Μαίου 1958.
41. <<'Ελευθερία», 14 Μαίου 1958.
42. <<'Η Αύγή», 14 Μαίου 1958.
43. Φ. 5Α, [uπόμνημα Κ. Καραμανλή, 26 Μαίου 1958] uπ. Συντονι­
σμοu f Δ / σις 'Εξωτερικών Πληρωμών καί 'Εμπορίου , 20 Μαί­
ου 1958. Memorandum (confidentia1), 5 'Ιουλίου 1958 [μτφρ .] .
44. Φ. 26Α, Κείμενον μηνύματος είς τήν Α.Ε. κ. Κ. Καραμανλήν,
tκ μέρους της Α. Ε. του κ. Χάρολντ Μάκ Μίλλαν (ό.πορρ.), 10
'Ιουνίου 1958 [tπ. μτφρ.).
45. Φ. 26Α, Τηλεγραφικόν μήνυμα προέδρου 'Αϊζενχάουερ πρός
τόν πρόεδρον της έλληνικής Κυβερνήσεως, 13 'Ιουνίου 1958
[tπ. μτφρ.].
46. [Μνημόνιο Κ . Καραμανλή, 14 'Ιουνίου 1958].
47. Κείμενον μηνύματος είς τήν Α. Ε . κ. Χ. Μάκ Μίλλαν tκ μέρους
τοu κ. Κ. Καραμανλή, 21 'Ιουνίου 1958 (επ. μτφρ.] .
48. <<'Η Καθημερινή», 11 'Ιουλίου 1958.
49. ·ο .π.
50. Συνέντευξη στήν κυπριακή έφημε ρίδα <<'Ελευθερία» (πρβλ.
<Πό Βήμα)>, 4 'Ιουλίου 1958).
51. Βλ. <<'Η Καθημερινή», 21 'Ιουνίου 1958.
52. ΕΦ.Σ.Β., περ. Ε', συν. Α' , σσ. 9-14.
53. <<' Η Καθημερινή», 5 'Ιουνίου 1958.
54. Φ . 26Α, Δήλωσις πολιτικής tπί τοu Κυπριακοu, 19 'Ιουνίου
1958 [tπ. μτφρ.]. 'Αποσπάσματα ό.πό τάς ό.γορεύσεις τών κ. κ.
Μάκ Μίλλαν καί Μπέβαν εlς τήν ό.γγλικήν Βουλήν 26 'Ιουνίου
1958 (δακτ. σημ.). ·
55. Φ. 26Α, Δ . Νικολαρείζης (Λονδίνο) πρός ΥΠΕΞ, Ι 'Ιουλίου
1958.
56. <<' Η Καθημερινή», 22 'Ιουνίου 1958.
57. Φ . 26Α, Μήνυμα πρός τήν Α. Ε . τόν κ. Κ. Καραμανλήν, έκ
μέρους τής Α.Ε. κ. Χάρολντ Μάκ Μίλλαν.
58. Φ . 6Α, Σημείωμα έπί τών κατευθύνσεων της νομισματικής πο­
λιτικής.
59. Βλ. σχετικά μέ τίς ζυμώσεις στούς κόλπους τής βρετανικής
Κυβερνήσεως, Ε. Hatziνassiliou,<<Britain and the Future Status
of Cyprus, 1955-9: Α Study in the International Dimensions of
the Problem» (διδακτ. διατρ. Πανεπιστημίου Λονδίνου, 1991).
60. Πρβλ. <<'Η Καθημε ρινή», 16 'Ιουλίου 1958.
61. · ο.π.
62. <<'Η Καθημε ρινή», 17 'Ιουλίου 1958.
63. <<Τό Βήμα», 11-15 'Ιουλίου 1958.
64. Κ. Δόβας ό.ρχηγός ΓΕΕΘΑ πρός Κ . Καραμανλή, 14 'Ιουλίου
5. 1958.
 438 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

65. «Ή Καθημερινή», 19 'Ιουλίου 1958. 103. ΕΦ.Σ.Β. , συν. Α', Ειδική 'Επιτροπή Ιiρθρου 35 Συντάγματος,
66. «'Η Καθημερινψ>, 23 'Ιουλίου 1958. σσ. 68-74.
67. « ' Η Καθημερινή», 23 'Ιουλίου 1958. 104. Φ. 27Α, Ρ. ντέ Γκουντενχόβε-Καλέργι πρός F. Dehousse, 7
68. «Ή Καθημερινή», I Αύγούστου 1958. 'Οκτωβρίου 1958. Κ. Καραμανλής πρός Ρ. ντέ Γκουντενχόβε­
69. Φ . 26Α, Πρακτικά έλληνοβρετανικών συνομιλιών (8-9 Αύγού­ Καλέργι, 4 Νοεμβρίου 1958.
στου 1958). 105. 'Ό.π., σσ. 129-133.
70. Φ. 26Α, 'Επιστολή πρός τήν Α.Ε. τόν κ . Καραμανλήν, έκ 106. Φ. 27Α , Ε. 'Αβέρωφ πρός Κ. Καραμανλή, 19 Δεκεμβρίου
μέρους τής Α . Ε. τοϋ κ. Χάρολντ Μάκ Μίλλαν, 14 Αύγούστου 1958.
1958. 107. Ε. 'Αβέρωφ, δ. π., σ. 93.
71. Φ . 26Α, Κείμενον μηνύματος πρός τήν Α . Ε. τόν κ . Χάρολντ 108. Φ . 27 Α, Σημείωμα (Β ' Πολιτική, 24 'Οκτωβρίου 1958).
Μάκ Μίλλαν έκ μέρους τοϋ κ. Κ. Καραμανλή, 14 Αύγούστου 109. Φ. 27Α, Β' Πολιτική (υπ. : Δ. Μπίτσιος) πρός πρεσβείες 'Άγ­
1958 (έπ. μτφρ.). κυρας, Βρυξελλών ... , 27 'Οκτωβρίου 1958.
72. Φ. 6Α, Κ. Καραμανλής πρός Οίκουμενικό Πατριάρχη 'Αθη­ 110. Βλ. έκτενέστερα, Σπ. Λιναρδάτου, «'Από τόν 'Εμφύλιο στή
ναγόρα, 8 Αύγούστου 1958. Χούντα», τ. Γ'(' Αθήνα 1978), σσ. 346-351.
73. Φ. 6Α, Σημείωμα περί της συνομιλίας τοϋ πρωθυπουργοϋ καί 111. Φ . 27 Α, Σημείωμα μέ υπογραφή 'Αρχιεπισκόπου Μακαρίου,
τοϋ υπουργοϋ τών 'Εξωτερικών μετά τοϋ 'Αμερικανοϋ υφυ­ 8 Νοεμβρίου 1958.
πουργοϋ κ. Μέρφυ, 12 Αύγούστου 1958. 112. Φ. 7Α.
74. Φ. 6Α, <Πό οίκονομικόν πρόβλημα τής 'Ελλάδος (περίλη­ 113. Φ. 7Α, Πρακτικά συνομιλιών έν τφ Γραφείφ τής Καγκελλα­
ψις)», 9 Αύγούστου 1958. ρίας τής Ιlης Νοεμβρίου.
75. Ν. Μάρτης, «Κτίστε ... κτίστε ... κτίστε» ('Αθήνα 1990), σσ . 114. Φ . 8Α , Σημείωμα διά τόν κ . πρόεδρον τής Κυβερνήσεως
354-8. ('Οκτώβριος 1958).
76. «Ή Καθημερινή», 14 Αύγούστου 1958.- 115. Βλ. έφημερίδες, 12 Νοεμβρίου 1958.
77. Φ. 6Α, 'Υπόμνημα της έλληνικijς Κυβερνήσεως έπί τών κα­ 116. Φ. 7Α, Ή συνέντευξη μεταδόθηκε στίς 12 Νοεμβρίου καί
τευθύνσεων άναπτύξεως της έλληνογερμανικijς συνεργασίας, άναδημοσιεύτηκε στόν τύπο, τήν έπομένη, 13 Νοεμβρίου .
14 Αύγούστου 1958. 117. Φ. 27Α, Κ. Καραμανλής πρός Κ . ' Αντενάουερ, 19 Νοεμβρίου
78. <Πό Βήμα», 19 Αύγούστου 1958. 1958 (μτφρ .) . Κ. ' Αντενάουερ πρός Κ . Καραμανλή, 25 Νοεμ­
79. «Ή Καθημερινή», 20 Αύγούστου 1958. βρίου 1958 (έπ. μτφρ . ).
80. Φ. 6Α, Α. Βείνογλου (ΥΠΕΞ), πρός πρόεδρον Κυβερνήσεως, 9 118. «Ή Καθημερινή», 16 Νοεμβρίου 1958.
Σεπτεμβρίου 1958, Α. Τριανταφύλλης πρός Κ. Καραμανλή, 21 119. Φ. 71Β, «'Εξωτερική πολιτική κατά τήν 'Οκταετία» (σημείω­
Σεπτεμβρίου 1958, 23 Σεπτεμβρίου 1958. μα υπαγορευμένο άπό τόν Κ. Καραμανλή κατά τή διαμονή του
81. «Ή Καθημερινή», 26 Αύγούστου 1958. στό Παρίσι).
82. ΕΦ.Σ. Β ., περ. Ε', συν. Α', ΕΙδική 'Επιτροπή Ιiρθρου 35 τοϋ 120. «Ή 'Ακρόπολις», 14 Νοεμβρίου 1958.
Συντάγματος, σσ. 486-497. 121. «Ή Καθημερινή», 14 Νοεμβρίου 1958.
83. Βλ. 'Εφημερίδες, 5 Σεπτεμβρίου 1958. 122. «Τό Βήμα», 14 Νοεμβρίου 1958.
84. Φ. 27Α. 123. «'Ελευθερία», 14 Νοεμβρίου 1958.
85. Φ . 27Α, Μήνυμα της Α . Μ. τοϋ βασιλέως τών 'Ελλήνων πρός 124. «Αύγή», 14 Νοεμβρίου 1958.
τόν πρόεδρον τών 'Ηνωμένων Πολιτειών, χ.ή. 125. Φ. 7Α (Δελτίο γερμανικοϋ τύπου, μτφρ.).
86. Φ . 27Α, Συνομιλία κ. Κ. Καραμανλή μετά τοϋ έν 'Αθήναις 126. «Ή Καθημερινή», 25 Νοεμβρίου 1958· βλ. παραπάνω σ. 325.
πρεσβευτοϋ τών ΗΠΑ, 19 Σεπτεμβρίου 1958. 127. ΕΦ.Σ. Β . , περ. Ε', "συν. Α', σσ. 464-481.
87. Φ. 27Α, Πρακτικό συσκέψεως, 19 Σεπτεμβρίου
1958. 128. Βλ. έφημερίδες , 19 Δεκεμβρίου 1958.
88. «Ή Καθημερινή», 17 Σεπτεμβρίου 1958. 129. «Ή Καθημερινή», 23 Νοεμβρίου 1958.
89. Φ. 27Α , Σημείωμα (Β' Πολιτική), 16 Σεπτεμβρίου 1958, 23 130. Ε . 'Αβέρωφ, δ.π. , σσ. 100-1.
Σεπτεμβρίου1958. 131. Φ. 27Α, Μάκ Μίλλαν πρός Κ. Καραμανλή , 8 Δεκεμβρίου
90. 'Αρχείο Ε. 'Αβέρωφ [= Α.Α.] Φ . 12, χειρόγραφες σημειώσεις. 1958. Κ. Καραμανλής πρός Μάκ Μίλλαν, 22 Δεκεμβρίου 1958
91. Φ . 6Α, Φάκελλος: «' Αγροτικαί κοινωνικαί ό.σφαλίσεις- κλά­ (έπ. μτφρ.).
δος συντάξεων». 132. Ε. 'Αβέρωφ, δ . π., σσ. 153-4.
92. Φ. 27Α, Μήνυμα πρός κ. Σπάακ τοϋ προέδρου τής έλληνικής 133. Φ. ΊΑ, Συμφωνία περί τής οΙκονομικής συνεργασίας μεταξύ
Κυβερνήσεως, 19 Σεπτεμβρίου 1958. τών Κυβερνήσεων τής 'Ελλάδος καί τής ' Ομοσπονδιακής
93. Φ. 27Α, Σημείωμα (Β' Πολιτική, υπ.: Δ. Μπίτσιος), 23 Σεπτεμ­ Δημοκρατίας τής Γε ρμανίας, 27 Νοεμβρίου 1958.
βρίου 1958. 134. Φ. 7Α, Δ / σις Οίκονομικών 'Υποθέσεων ΥΠ ΕΞ (ύπ.: Σ. Ροκα-
94. Φ. 27 Α, Πρακτικά της λαβούσης χώραν τήν 23ην Σεπτεμβρίου νaς) πρός πρόεδρον Κυβερνήσεως, 27 Νοεμβρίου 1958.
1958 έν τφ υπουργείφ τών 'Εξωτε ρικών συσκέψεως. 135. « Ή Καθημερινή», 3 Δεκεμβρίου 1958.
95. Φ . 27Α, Σημείωμα, 23 Σεπτεμβρίου 1958. 136. «Ή Καθημερινή», 3 Δεκεμβρίου 1958.
96. Φ. 27Α, Κ . Καραμανλής πρός βασιλέα Παϋλο, 27 Σεπτεμβρίου 137. ΕΦ.Σ.Β. , περ. Ε', συν. Α', συνεδρ. ΚΗ-ΚΘ-Λ, σσ. 254-265,
1958. 277-363.
97. Φ. 27Α, Π.-Α. Σπάακ πρός Κ. Καραμανλή, 1 'Οκτωβρίου 1958 138. «Ή Καθημερινή», 20 Δεκεμβρίου 1958.
(έπ. μτφρ.). 139. Πρβλ. Σπ. Παπαγεωργίου, «Τά κρίσιμα ντοκουμέντα τοϋ Κυ­
98. Φ. 27Α, Κρ. Χέρτερ πρός Κ. Καραμανλή , 2 'Οκτωβρίου 1958 πριακοϋ», τ. Α' ('Αθήνα 1983), σ. 20.
(μτφρ .). 140. Φ. 27Α.
99. Φ . 27Α, Κ. Καραμανλής πρός Ντ. Ντίλλον, 26 Νοεμβρίου 1958 141. Γ. Πεσμαζόγλου, «Τό χρονικόν τη ς ζωής μου (1889-1979)»,
(μτφρ.). ('Αθήνα, 1980), β' ~κδοση, σσ. 454-460.
· 100. « Ή Καθημερινή»,
2 'Οκτωβρίου 1958. 142. «Ή Καθημερινή», 19 Δεκεμβρίου 1958.
10 I. Φ. 27 Α, Σημείωμα
(2, 3, 4 'Οκτωβρίου 1958) Σημείωμα (Β ' 143. ΕΦ.Σ. Β . , περ. Ε ' , συν. Α·, σ. 464 κ. έ.
Πολιτική), 7 'Οκτωβρίου 1958. 144. «Ή Καθημερινή», 20 Δεκεμβρίου 1958.
102. Ν. Μάρτης, δ.π., σσ. 41-5. 145. «Ή Καθημερινή», 2 'Ιανουαρίου 1959.

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 439

146. Βλ. St. Xydis, «Cyprus: Reluctant Republic», Χάγη - Παρίσι, ι69. Φ. 8Α, «Αί συγκεκριμέναι έπιδιώξεις τοϋ γεωργικοϋ προ­
1973, σσ. 368-372. γράμματος τής χώρας κατά τό ι959», (uπογ.: Φ . Λαμπρόπου­
147. <<'Η Καθημερινή», 4 'Ιανουαρίου 1959. λος), χ.ή.
148. <<'Η Καθημερινή», 10 'Ιανουαρίου ι959. 170. Α. Βλάχου, δ . π., σσ . 457-459.
149. <<'Η Καθημερινή», ι 5 'Ιανουαρίου ι 959. ι7Ι. Ε . 'Αβέρωφ, δ . π., σσ . ι86-ι87.
150. <<'Η Καθημερινή», 14 'Ιανουαρίου ι959. ι72 . Φ. 28Α .
151 . <<'Η Καθημερινή», ι5 'Ιανουαρίου ι959 . ι73 . Φ . 28Α, Συνομιλία Α.Ε. κ . πρωθυπουργοί) μετά τοϋ • Αρχιεπι­
152. <<'Η Καθημερινή>>, 16 'Ιανουαρίου ι959. σκόπου Κύπρου, ι2 Φεβρουαρίου 1959.
153. 'Ό.π. ι74 . Ν. Κρανιδιώτης, «Δύσκολα Χρόνια, Κύπρος ι950-1960»
ι54. Φ . 8Α . ('Αθήνα 198ι), σσ . 362-365.
ι55. 'Ό.π. ι75. <<'Η Καθημερινή», 7 Φεβρουαρίου ι959 .
ι56 . Βλ.St. Xydis, δ.π., σσ. 365-400; Ε. Hatziνassiιiou, δ . π., σσ . ι76 . Φ. 28Α, Ε . 'Αβέρωφ πρός Κ. Καραμανλή, ι2 Φεβρουαρίου
253-256. ι959 .
ι57 . Γ. Πεσμαζόγλου, δ.π., σσ. 478-482. ι77. Φ . 28Α.
ι58. · ο . π., σσ. 486-487. ι78. Ν . Κρανιδιώτης, δ . π., σ. 370.
159. Πρβλ. Σπ. Παπαγεωργίου, δ . π., σσ. 45-50. ι79 . Ε. 'Αβέρωφ, δ.π . , σσ. 210-220.
160. Φ. 28Α, Ε. 'Αβέρωφ πρός ΥΠΕΞ, 18 'Ιανουαρίου ι959. ι8Ο . Φ. 28Α, Κείμενον όμιλίας προέδρου Κυβερνήσεως είς τελι­
161 . ΕΦ.Σ . Β . , περ. Ε ' , συν. Α ' , σσ. 644-654. κήν συνεδρίασιν διασκέψεως Κυπριακοϋ, ι9 Φεβρουαρίου
162. <<'Η Καθημερινή», 24 'Ιανουαρίου 1959. ι959 .
163. Βλ . έφημερίδες, ι5 'Ιανουαρίου 1959. 18 ι. Βλ. είδικό φάκελλο μέ έκτενή άναφορά στά δημοσιεύματα τοϋ
ι64. <Πό Βήμα», 27 'Ιανουαρίου ι959 . ξένου τύπου, Φ . 28Α.
ι65. <<'Η Καθημερινή», 30 'Ιανουαρίου ι959. 182. ΕΦ.Σ . Β . , περ. Ε", συν . Α", σσ. 286-341 κ.~ .
ι66. Φ . 8Α, Μνημόνιον συνομιλίας προέδρου Κυβερνήσεως μέ κ. 183. ΕΦ.Σ.Β . , περ . Ε", συν. Α", σ. 34ι κ .έ.
Μάκ Γκύ, 29 'Ιανουαρίου ι959 . 184. Ε . 'Αβέρωφ, δ . π., σσ . 23ι-238.
ι67. Γ. Πεσμαζόγλου, δ.π., σ. 491. ι85. Βλ . Φ . 28Α (Δελτίο διεθνοϋς τύπου), 3 Μαρτίου ι959.
ι68. Α. Βλάχου, «Μία φορά κι ενα καιρό ενας διπλωμάτης ... », τ. Δ' ι86. Φ. 28Α .
('Αθήνα 1986), σ. 455. ι87. Βλ . έφημερίδες, 8 Μαρτίου ι959 .

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΥΡΕΤΉΡΙΟ

Στό εύρετήριο μνημονεύονται όνόματα τών προσώπων πού εχουν συμμετοχή στά γεγονότα, τοπωνύμια, ώς βασικά σημεία
άναφορdς συγκεκριμένων γεγονότων , καί θεματικά λήμματα μέ άναφορά στά γεγονότα πού συνθέτουν τόν κεντρικό ίστό τi'jς
δραστηριότητας τοϋ Κ. Καραμανλή.

Α 'Αντενάουερ, Κ . (Adenauer, Konrad), γισμός ( 1958), γενικές κατευθύνσεις,

190,215,271,272,273,276,280,281, πρόγραμμα δημοσίων έπενδύσεων·
'Αβέρωφ , Ε., ύπουργός 'Εξωτερικών,
283, 284, 285, 287, 288, 290, 301 έπίσης ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΉ ΔΉΜΟΚΡΑ­
34, 37, 39, 40, 54, 57, 58, 59, 60, 61 ,
'Αντωνακάκης , Α. , δημοσιογράφος, 84 ΊΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ, συμφωνία οικονο­
62, 64, 65, 67, 69, 74, 128, 132, 137,
'Αποσκίτη ς, Κ ., βουλευτής, 54 μικής συνεργασίας.
139, 140, 148, 157, 162, 163, 166, ι 71,
'Αποστολάκος, Χ . , πρόεδρος Ε . Ε . ΑΔΕ- Βλάχος, Α., πρόξενος στή Λευκωσία,
178,187,188, 190, 198,203,205,206,
ΔΥ , 47, 256, 293 366, 382, 393, 403.
207, 229,232,236,249,251,252,254,
' Αποστολίδης, Α., 84, 86 Βλάχου, Ε., δημοσιογράφος, 86
255,264,265,272,276,284,294,295,
'Αρβανιτάκης, Ε., βουλευτής, 420 Βογιατζής , Γ . , ύπουργός Παιδείας,
128,
296, 303,306,320,321 , 324,341,344,
'Αρλιώτης, Κ., ύπ . ύπουργός, 89 184, 260, 272, 305, 377
351,364,365,366,368, 379,382, 392,
ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΣ, διυλιστήρια πετρελαί- ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ , σχέσεις μέ -, 40-41, 135,
395,396, 397, 400,402,404,406,407,
ου· βλ. ΒΙΟΜΉΧΑΝΙΑ 230
420,427
' Ατατούρκ, Κεμάλ, 306, 392, 397, 408 ΒΟΥΛΉ, τροποποίηση κανονισμοϋ
' Αδαμόπουλος, Κ. , ύπουργός Γεωργί­
Αύγερόπουλος , Γ., βουλευτής, 420 41-44
ας,128, 148, 218, 257, 258, 351, 392
ΑΧΕΛΩΟΣ, βλ. ΕΡΓ Α ένεργειακά, έγγει- Βρανόπουλος, Δ., βουλευτής, 54
'Αθανασιάδης-Νόβας , Γ . , 420
οβελτιωτικά
ΑΘΉΝΑ, άνέγερση πνευματικοϋ κέν­
τρου, 56· βλ. καί ΕΡΓ Α, tξωpαϊστικά, Γ
συγκοινωνιακά Β
'Αθηναγόρας, Οίκουμενικός Πατριάρ­ Γαζής, Ν . , έκπρόσωπος στίς διαπρα­
χης, 204, 396 Βάν Ζέελαντ, Π . (νan Zeeland, Paul), γματεύσεις γιά ρύθμιση Δημοσίου
ΑΘΛΉΊΙΣΜΟΣ, ένίσχυση -, 25, 156-157 Βέλγος πρωθυπουργός, 230 χρέους, 248
'Αιζενχάουερ, Ντουάϊτ , πρόεδρος Βαρβαρέσος, Α . , γ . διευθυντής ύπουρ­ Γαλάνης, Δ ., ύποδιοικητής Τραπέζης
ΗΠΑ, 137, 171, 313, 379·- ΔΟΓΜΑ, γείου Συντονισμοϋ, 47 'Ελλάδος, 325
στάση 'Ελλάδος εναντι -, 171-172 Βασιλείου, Β., δημοσιογράφος, 86, 254 Γαληνός, Μ . , βουλευτής , 420
ΑΛΙΕΙΑ , κατασκευή ιχθυοσκαλών, 255 Βενιζέλος, Έλευθ . Κ . , 42, 210,306,311, Γαρουφαλιdς, Π . , βουλευτής, 148
'Αλιπράντης, Δ . , ύφυπουργός Οικονο­ 312, 392, 397, 408, 418 -, Σοφ., 45, Γεροκωστόπουλος, Α . , ύπουργός Παι-
μικών, 128, 349, 374, 377 83, 84, 86, 87, 91, 94, 96, 124, 140, δείας, 25, 27, 68
'Αλλαμανής, Στ . , βουλευτής , 45, 83, 93, 269, 309, 327, 369, 370, 373, 374 Γεωργακόπουλος, Κ . , 83-86, 96· ύπηρε­
148,420 Βεργκίν , Ν . (Vergin, Nurredin), Τοϋρ­ σιακή Κυβέρνηση -, 89· προγραμ­
~ Αλλεν, Σέρ Ρότζερ (Ailen, Sir Roger), κος πρεσβευτής στήν ' Αθήνα, 366 ματικές δηλώσεις, 91-93
πρεσβευτής Μ . Βρετανίας στήν ' Α ­ Βερύκιος, Π., πρέσβης , διευθυντής ΓΕΩΡΓΙΑ, κυβερνητικό πρόγραμμα -ά­
θήνα, 57, 132, 135, 138, 188, 203 Δ/σεως ΝΑΤΟ, 237 ναλυτικά κατά τομείς (1959), 382-
' Ανδρεάδης, Θ. , γ. διευθυντής ΕΟΚ, 74 ΒΙΟΜΉΧΑΝΙΑ, γενικά, 56, 255-256· ϊδρυ­ 391 · βλ. καί OIKONOMIA, προϋπολο­
' Ανδρεάδης, Στ . , πρόεδρος 'Ενώσεως ση έργοστασίων : γάλακτος, 56· άζω­ γισμός (1958), γενικές κατευθύνσεις.
'Ελλήνων 'Εφοπλιστών, 303 τούχων λιπασμάτων, 169-!70, 378· ΓΕΩΡΓΙΚΉ ΠΑΡΑΓΩΓΉ , πιστοδότηση­
' Ανδριανόπουλος , Γ ., ύπουργός 'Εμ­ φωσφορικών λιπασμάτων, 230· διυ­ χρηματοδότηση,44,45 , 260·έξαγω­
πορικής Ναυτιλίας, 128, 291, 303 λιστήρια πετρελαίου, 41, 269· άζώ­ γές, 166, 281, 351-354· γενικά μέτρα
'Ανδρουλιδάκης , Ε ., δημοσιογράφος, του, 305· ζαχάρεως, 118, 305· παρα­ γιά ένίσχυση -, 118, 120, 218-219·
285 γωγή κινηματογραφικών ταινιών, προστασία-διάθεση προϊόντων : κα­
~ Ανθιμος, Μητροπολίτης Κιτίου, 132, 210· άτελής είσαγωγή μηχανημάτων, πνά, 26, 49-54, 73-74, 106-108, 132,
366, 404, 410 369· βλ . καί ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, προϋπολο- 256,272, 329 · σίτος, 149-150· βαμβά-

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

442 ΕΥΡΕΤΉΡΙΟ

~ι , ι 72, 260, 35 ι . σταφίδα, ι 78· όπω­ ΠΛΕΣ Δ ΥΝΑΜΕΙΣ ξέλλες, 74

ροκηπευτικά, 26 ΕΙΡΗΝΕΥΣΕΩΣ ΜΕΙΡΑ, 222-223 Ζάκκας, Α., βουλευτής , 420
ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ, σχέσεις μέ - , 3ι, ι3ι, ΕΚΚΛΗΣΙΆ, μέτρα ύπέρ του κλήρου , ι84 · Ζαννής, Ε., βουλευτής, 420
162-ι65, ι7ι, 304-305 προσφώνηση Κ . Κ . στή σύνοδο τής Ζαφειρόπουλος, Γ . , γ. διευθυντής Δη-
Γκάσπερι, Α . ντέ (Gasperi, Alcide de), ίεραρχίας, 268· συμπαράσταση Κυ­ μοσίου Λογιστικου, 47
190 βερνήσεως στό &ργο - , 306, 349, Ζίφκωφ, Τ. , γ . γραμματέας βουλγαρι­
Γκελεστάθης , Α., βουλευτής , 87 377 κοί\ Κομμουνιστικου κόμματος, ι 35
Γκίκας, ' Σ . , ύπουργός Συγκοινωνιών, ΕΚΛΟΓΕΣ, Γενικές -(Μάιος ι958) : νέ­ Ζολώτας, Ξ . , 3ι,
34, 79, 153
128, ι65 , 336 ος νόμος περί-, 75-79, 91-96· έξαγ­ Ζορλού , Φ . Ρ. (Zorιu ,
Fatin Rustu),
Γκουντενχόβε-Καλλέργι, Ρ . (Gouden- γελία, προετοιμασία διεξαγωγής, Τουρκος ύπουργός 'Εξωτερικών, 59,
hoνe-Kaιergi , R.), 257 προεκλογικός άγώνας , 81-89, 97-109, 132 , 250 , 264,295,296,297,320,32ι,
Γκώλ, Κ . ντέ (Gaulle, Charιes 'de), 287, ι ι ι-ι24 · άποτελέσματα, ι24-ι29 · 35ι,364,365,366,382,392,395,400,
344 Δημοτικές - , έκλογικό σύστημα , 402,407
Γουναράκης, Π., πρόεδρος Δ . Σ . ΔΕΗ , 369 Ζορμπaς, Ν . , βουλευτής, 420
370 ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ , γενικά, 248-249, 272, 349· ΖΥΡΙΧΗ, συνομιλίες , συμφωνία, βλ .
Γρίβας-Διγενής, Γ . , 329, 399, 402, 404, ' Ανωτέρα, 24· Τεχνική, 248-249, ΚΥΠΡΟΣ, ζήτημα -· έπίσης, βλ. ΠΑ­
406,409,4ι9 , 420,424, 426,427,428 305-306· μέτρα ύπέρ έκπαιδευτικών, ΡΑΡ"fΗΜΑ
Γυιόκας, Π . , βουλευτής, 420 272· πορίσματα εiδικής έπιτροπής
γιά - , 27-3ι , 68.
Η
' Ελευθεριάδης , Β., γραμματέας πρεσ­
Δ
βείας, ι88 ΗΑΔ, σχέσεις μέ -, ι62-ι65
Δασκαλάκης, Γ., καθηγητής ΠΑΣΠΕ, 47 ΕΜΠΟΡΙΟ, βλ. ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΑΡΆΓΩΓΗ, Ήλιου, Η ., βουλευτής, 39, 83, 93, ι48
ΔΕΗ, πρόγραμμα έξηλεκτρισμου , βλ . διάθεση προϊόντων Ήντεν, 'Άντονυ, 372
ΕΡΓ Α, ένεργειακά ΕΝΟΠΛΕΣ Δ ΥΝΑΜΕΙΣ, έκτέλεση &ργων ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΊΕΙΕΣ, βοήθεια - πρός
ΔΕΘ (Διεθνής 'Έκθεση Θεσσαλονίκης), μέ τή συμβολή - , 68-69, 4ι4· έξο­ 'Ελλάδα, 25-26, 133-ι35 , 246-248,
Κ . Κ . στά έγκαίνια -, 229-230 πλισμός, 2ι9 , 220· έκλογή ήγεσίας 268, 378· σχέσεις μέ -, 54, 56-57,
Δελιβάνης, Μ . , σύμβουλος πρεσβείας - , 234· έκτιμήσεις συμμάχων γ ιά 234, 246-248, 326· βλ. καί ΚΥΠΡΟΣ
Λονδίνου, 57 -268, 295
Δέρβης , Θ . , δήμαρχος Λευκωσίας, 404 ΕΟΚ, θέση 'Ελλάδος &ναντι -, 74, 326,
Δερτιλής, Λ ., ύπουργός 'Εμπορίου-Βι­ 376-377 Θ
ομηχανίας, 78, 79, ι28, ι7Ο, 258,329, ΕΡΓΑ :
Θανόπουλος, Δ., ύφυπουργός Γεωργίας,
379 -'Εγγειοβελτιωτικά, Ιι7-ιι8, 230,
128, 218
Δημητρακάκης , Κ ., ύπ . ύπουργός, 89 234, 257, 336-337, 399-400
Θεμελής , Γ., ύφυπουργός 'Εθνικής
Δημητρaτος, Α . , ύπουργός ' Εργασίας, - 'Ενεργειακά, ι ι7 , ι 5ο , 2ιΟ, 260,
'Αμύνης, 128, 167, 219, 326, 414
ι28, ι3ι, 2ι7, 303 29 ι, 399-400
Θεοδωρακόπουλος, ι, καθηγητής Πα­
ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ, άναδιοργάνωση -, - 'Εξωραϊστικά, 73, λεκανοπεδίου
νεπιστημίου ' Αθηνών , 27
47-49, 56, 297, 305, 391-392· βελτίω­ 'Αττικής, ι65-ι66, 350-35ι, 422
Θεολογίτης, Α ., ύπουργός Βορείου
ση θέσεως δημοτικών-κοινοτικών -Λιμενικά , 230, 257, 336-337
'Ελλάδος, ι28
ύπαλλήλων, 230-23ι · αϋξηση μισθών -Μικρά κοινωφελή- χρηματοδό-
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, !:ορτασμός έθνικής έπε­
δημοσίων ύπαλλήλων· βλ. καί 01- τηση- , ι84
τείου, 260-26ι· βλ . καί ΔΕΘ , ΕΡΓΑ
KONOMIA , εισοδηματική πολιτική· -'Οδοποιίας, 73, 230, 270, 336-337,
έξωραϊστικά κλπ. · ΕΚΛΟΓΕΣ, Γενι­
έπιτροπή μελέτης όργανώσεως δη­ 387
κές (Μάιος ι 958): προεκλογικός
μοσίων έπιχειρήσεων, 325· έπιτρο­ - Συγκοινωνιακά, 26-27, 337-338,
άγώνας
πή διοικητικής άναδιοργανώσεως, 392, άεροδρόμιο 'Ελληνικοί\, 230
377· γενικές κατευθύνσεις-άπολο­ - Τουριστικά , 26-27, 73, 22 ι, 23 ι,
γισμός, 348 422 Ι
ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ, διακανονισμός - , 248 - ' Υδρευτικά, 336-337·
Διαμαντίκος, Γ . , πρόεδρος ΕΟΚ, 74 - βλ . καί ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, προϋπολο- 'Ιάκωβος, ' Αρχιεπίσκοπος Βορείου καί

Διαμαντόπουλος, ι , βουλευτής, 45 γισμός (ι 958), πρόγραμμα δημοσίων Νοτίου 'Αμερικής, 204, 205
ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΚΘΕΣΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, Κ . Κ. έπενδύσεων ΙΊΑΛΙΑ, έπίσκεψη Φανφάνι στήν ' Αθή­

στά έγκαίνια - , 229-230, 339 ΕΡΓ ΑΣΙΑ, ΕΡΓ Α ΊΙΚΗ ΠΟΛΙΊΙΚΗ, βλ . ΚΟI­ να, 340-345
Δόβας, Κ., άντιστράτηγος, άρχηγός ΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΊΙΚΗ ΙΣΠΑΝΙΑ, σχέσεις μέ -, 153
ΓΕΕΘΑ, ι5Ο, ι67 " Ερχαρτ, Λ . (Erhard; Ludwig), άντι­ ' Ιωαννίδης, Χ., μέλος Τουρκικής 'Εθνο­

Δράκος, Γ ., πρόεδρος ΣΕΒ, ι83 καγγελάριος - ύπουργός 'Εθνικής συνελεύσεως, 397

οικονομίας, 2ι4, 215, 273, 276, 278,
279, 283
Ε κ
ΕΣΣΔ, σχέσεις μέ - , ι20-ι2ι , ι49 , 207-
ΕΖΕΣ, !:λληνικές προτάσεις περί - , 70- 2ιΟ Καλατζής, Ε., ύφυπουργός 'Εσωτερι­
73· θέση 'Ελλάδος &ναντι - , 74, Εύαγγελίδης, ι, βουλευτής, 22ι κών,
128, 172, 122
178, 279-280, 376-377 Κάλλαχαν, Λ . Τζ . (Callaghan, L. J.),
ΕΘΝΙΚΗ ΑΜΥΝΑ, γενική στρατηγική z βουλευτής 'Εργατικοί\ κόμματος Μ .
κατεύθυνση, ι66-ι69 · βλ . καί ΕΝΟ- Ζαμαρίας, Χ . , πρεσβευτής στίς Βρυ- Βρετανίας, 151

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

 ΕΥΡΕΤΉΡΙΟ 443

Καλλίας , Κ . , υπουργός Δικαιοσύνης, -Κ. Κ . , παρέμβαση στή Βουλή (20- Λαμπροίικος, Ι., γ . διευθυντής υπουρ­
128 21 1 11 1958), 39· δήλωση γιά άνάγκη γείου Συντονισμοί>, 47
Κανελλόπουλος, Π., 83, 84, 93, 124, συνοχής 'Ελλήνων -, 44· συμμε­ Λέννοξ-Μπόυντ, Α . (Lennox-Boyd, A-
148,313,319,351,390,392,406,420· τοχή σέ συνομιλίες μέ Σέλγουιν lan), υπουργός 'Αποικιών Μ . Βρε­
όρκωμοσία ι.δς άντιπροέδρου τής Λόυντ στήν 'Αθήνα (12121 1958), τανίας,160, 196, 253, 396, 402
Κυβερνήσεως, 337-339 65-70· διαμαρτυρία γιά συλλήψεις Λιανόπουλος , Ν., υπ. υπουργός, 89
Καπετανίδης, Σ π. , πρεσβευτής στή Βόν­ 'Ελληνοκυπρίων, 172· συνομιλίες Λιάτης, Α., πρέσβης, 54, 205, 294
νη , 276, 283 μέ Μάκ Μίλλαν στήν ' Αθήνα (7-918 ΛΙΒΑΝΟΣ, κρίση - , 166, 171, 178-179
Καποδίστριας, Ι., υπ. υπουργός, 89 1958), 287-304· συνομιλίες μέ Σπάακ Λίντρατ, Χ. (Lindrath, Hermann), υ-
Καραμανλής, Κ., passim. Κυβέρνηση στήν 'Αθήνα (23191 1958), 236-246, πουργός Δημοσίου Θησαυροί> ΟΔ
- , παραίτηση, 80-86· νέα Κυβέρνη­ 249-255, 261-268· μήνυμα πρός δη­ Γερμανίας, 276, 279, 283
ση - (Μάιος 1958), συγκρότηση, μάρχους Κύπρου, 255· άγόρευση στή ΛΟΝΔΙΝΟ, διάσκεψη-συμφωνία, βλ. ΚΥ­
126-129· προγραμματικές δηλώσεις, Βουλή, (131 121 1958), 307-320· (231 ΠΡΟΣ, ζήτημα - · έπίσης, βλ. ΠΑ­
142-149- άπονομή τιμητικής διακρί­ 21 1958), 414-417· άπάντηση σέ συ­ ΡΑΡΊΗΜΑ
σεως στόν -, 153 κοφαντικούς ίσχυρισμούς περί «μνη­ Λουκάνωφ, Α., Βούλγαρος υπουργός
Καρβελίiς, Δ., σύμβουλος ' Επικρατεί- μονίου», 327, 369-376· συμμετοχή σέ 'Εξωτερικών , 41
ας , 47 συνομιλίες Ζυρίχης-Λονδίνου, βλ. Λόυντ Σέλγουιν (Lioyd, John Selwyn
Καρόλου, Μ., 87 Ζυρίχης-Λονδίνου συνομιλίες-συμ­ Brooke), υπουργ ός 'Εξωτερικών Μ .
Καρτάλης, Ι., 96 φωνίες. Βρετανίας, 57, 58, 59,60, 61,62,64,
Κασιμάτης, Γρ. , 54, 373, 420 - 'Αβέρωφ, συνομιλίες μέ Σέλγουιν 65, 66, 67, 69, 70, 320, 406, 407, 411
Καστιέλλα, Φ., 'Ισπανός υπουργός Λόυντ (10-13121 1958), 57-70· άπάν­ Λοίιρος, Ν . , καθηγητής Πανεπιστημίου
'Εξωτερικών, 153 τηση σέ πρόταση Ζορλού περί δι­ 'Αθηνών, 27
Κάστλ, Μπ. (Castle, Barbara), βουλευ­ χοτομήσεως, 132-133· γενική έπι­ Λύχνος, Γ ., βουλευτής, 420
τής 'Εργατικοί> κόμματος Μ . Βρε­ σκόπηση έπί τοίι -, 157-162· συνο­
τανίας, 227, 231 , 232, 236 μιλίες μέ Ζορλού, 296-297, 303, 320-
Μ
Κετσέας , Γρ . , άντιστράτηγος, 167 325, 329, 364-368
Κεφαλογ ιάννης, Ε., υφυπουργός Οίκι­ - Μάκ Μίλλαν , προτάσεις, 135- Μακάριος, 'Αρχιεπίσκοπος, 34, 62, 67,
σμοίι , 54, 128 142, 150-153, 165· έπίσκεψη στήν 68, 101, 132, 140, 153, 157,200,226,
Κιουτσούκ, Φ., (Kucuk, Fazil), Τουρ­ 'Αθήνα (7-9181 1958), 187-204· άπό­ 227, 229, 231,232,236,238,241,243,
κοκύπριος ήγέτης, 407 πειρα μονομεροίις έφαρμογής προτά­ 244,245,249,250,252,253,254,257,
Κοθρής, Ε . , βουλευτής, 420 σεων -, 223-229 263,264,269,294,295,296,303,306,
ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΠΟΛΠΙΚΗ, γενικές κατευ­ - Σπάακ, έπίσκεψη στήν 'Αθήνα 307,308, 309,312,317,318,319, 329,
θύνσεις-άπολογισμός, 347· έργατι­ (23 Ι 9 Ι 1958), συνομιλίες, διαμεσολά­ 365,366,367,368,369,372,373,381,
κής νομοθεσίας τήρηση, 131-132· βηση, 236-246, 249-255, 261-268 382,392, 393,395,396, 397,402,403,
υγεία, 44, 118, 172, 294, 325, 327, - Στάση ΗΠΑ ί\ναντι -, 137-140, 404,406,407,408,409,410,411 , 412,
354· συλλογικών συμβάσεων υπο­ 224-226· 'Ομοσπονδιακής Δημοκρα­ 413, 417, 419,420,422,426,427,428·
γραφή, 215-218· άσφάλιση άγροτών, τίας Γερμανίας, 276-281 βλ. καί ΚΥΠΡΟΣ
234-236· πληρωμάτων έμπορ ι κών - ΟΗΕ, συζήτηση Κυπριακοί> στή Μάκ Γκύ, Τ . , 'Αμερικανός άξιωματοίι­
πλοίων, 303· στέγαση, 272· ΙΚΑ άνα­ Γ ' Συνέλευση - , 269, 295-297 χος, 378, 379
διοργάνωση, 303; - Συζήτηση - στή Βουλή (20- Μάκ Έρλόϋ , Ν . , υπουργός 'Αμύνης
ΚΚΕ, dρνηση νομιμοποιήσεως - , 172, 21 1 11 1958), 34-40· (11-131 121 1958), ΗΠΑ, 268
178 306-320· (231211958), 414-42Ο · , άντι­ Μάκ Μίλλαν, Χ. (Macmillan, Harold),
ΚΟΜΕΚΟΝ, διεύρυνση έμπορικών έπα­ πολ. μομφές γ ιά χειρισμό -, 38-40, Βρετανός πρωθυπουργός, 135, 138,
φών μέ χώρες - , 44 215, 257-258, 418-420 140, 150, 152, 160, 161, 162, 165, 187,
Κονίτσας, Θ . , υφυπουργός Συγκοινω- - Ζυρίχης - Λονδίνου, συνομιλίες 188, 190, 194, 196, 197, 198,202, 206,
νιών, 128, 351 -συμφωνίες, 382, 392-399, 400-410· 210,226,227,231,232,236,240,241,
Κορόζος, Κ., βουλευτής, 221 διεθνής κοινή γνώμη εναντι - , 410- 242,243,245,249,250,251,253,257,
Κρανιδιώτης, Ν., 399, 404 414· κείμενο-, βλ . ΠΑΡΆΡΤΗΜΑ 276,295,296,303,306,316, 320,329,
Κρασαδάκις, Ν., βουλευτής, 54 Κυριακόπουλος, Η ., καθηγητής Πανε- 368,369,381,396,399, 403,404,407,
ΚΡΗΤΗ, μάχη - , μήνυμα Κ . Κ., 132 πιστημίου Θεσσαλονίκης, 47 410, 420, 421
Κρούπ, Α .(Krupp, Alfred), Γερμανός Κύρκος, Μ . , βουλευτής, 420 Μακρής, Δ ., υπουργός 'Εσωτερικών,
μεγαλοβιομήχανος , 285 Κωστόπουλος, Σ . , βουλευτής , 148 75, 78, 79, 94, 96, 128, 230, 369
ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ, μέτρα υπέρ -, 385· βλ. Κωνσταντινίδης, Χ., δημοσιογράφος, Μακρής, Φ . , γ. γραμματέας ΓΣΕΕ, 183
καί ΓΕΩΡΓΙΑ 301 Μαλασπίνας, Σπ . , υπ. υπουργός, 89
ΚΥΠΡΟΣ, Ζήτημα - Μανιδάκης, Σ. , υπ . υφυπουργός, 89
Μακαρίου, δηλώσεις (15-1 -1958), 31 · Μαραγκόπουλος, Γ . , σύμβουλος 'Επι-
Λ
συνέντευξη μέ Μπ . Κάστλ, 231-232, κρατείας, 47
δηλώσεις περί έγγυημένης άνεξαρ­ Λαιμός , Α. , έφοπλιστής 27 Μαρκεζίνης, Σπ . , 86, 96, 124, 140, 148,
τησίας, 294-295· στάση εναντι συμ­ Λάμπρεφ, Κ., επιτετραμμένος Βουλγα­ 307, 327, 370, 373, 374, 419
φωνιών Ζυρίχης -Λονδίνου, 397-399, ρίας στήν 'Αθήνα, 40, 41 Μαρκίδης, Β . , 'Ελληνοκύπριος δημο­
403-410, 422-428· έπάνοδος στήν Κύ­ Λαμπρόπουλος, Φ., γ . γραμματέας υ­ σιογράφος, 426
προ, 422-428 πουργείου Γεωργίας, 382 Μαρσώ, Μ . , Γάλλος δημοσιογράφος, 89

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________

444 ΕΥΡΕΤΉΡΙΟ

Μάρτης, Ν., ύφυπουργός 'Εμπορίου, Ν γασία μέ -, 210-215· Κ . Κ . επίσκε­

ύπουργός Βιομηχανίας, 53, 74, 128, ψη στή Βόννη (1958), 271-291, 305·
Νάσερ, Γκ. Α . , πρόεδρος ΗΑΔ, 162, 165,
184, 210, 255, 258, 326, 379, 399 συμφωνία οικονομικής συνεργασίας
206, 344
Μαριδάκης, Γ . , πρύτανης Πανεπιστη­ μέ- (27 Νοεμβρίου 1958), 297-302,
ΝΑΤΟ, θέση 'Ελλάδος έντός - , 37-40,
μίου 'Αθηνών, 24 339
120-121 , 162-165, 227-229, 280, 326,
Μαϋρος, Γ . , βουλευτής, 41 , 42, 43, 54, ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΙΟΣ, προσπάθειες γιά
377-378· έπίσκεψη άρχηγοϋ δυνά­
96, 148, 294, 370, 373, 420 εκμετάλλευση - , 291· βλ. καί OI-
μεων-, 220· βλ . καί ΚΥΠΡΟΣ, ζήτη­
Μελάς, Γ., πρεσβευτής στήν Ούάσιγ­ KONOMIA, γενικές κατευθύνσεις
μα
κτων, 166
ΝΑΥΙΙΛΙΑ, αuξηση δυνάμεως έλληνικοϋ
Μελaς Μ. , πρέσβης, μόνιμος άντιπρό­
έμπορικοϋ στόλου , 291, 349· μέτρα π
σωπος στό ΝΑΤΟ, 237, 242, 244-245,
ύπέρ , 303-304· βλ . καί ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΉ
249-255, 264 Παπάγος, Α., 21 , 81, 88, 89, 273, 317,
ΠΟΛΙΙΙΚΗ
Μέλβιλ, Ε. (Me1νille, Ε . ), άνώτερος 373, 419
Νιάρχος, Στ . , 41
ύπάλληλος βρετανικοϋ ύπουργείου Παλαιολόγος , Γ., έκπαιδευτικός, 27
Νικολαρείζης, Δ . , σύμβουλος πρεσβεί­
'Αποικιών, 188 ΠΑΛΑΙΣΙΙΝΗ, μήνυμα Κ. Κ. πρός πρό­
ας , 151 , 304, 305
Μεντερές , Α . (Menderes, Adnan), Τοϋρ­ σφυγες -, 297
Νικολόπουλος, Α ., πρόεδρος ΕΒΕ , 183
κος πρωθυπουργός , 59, 153, 303, Παπακωνσταντίνου, Κ . , ύπουργός Οί­
Νικολόπουλος, Π., άντιστράτηγος, άρ­
365,366,382,392,393,395,396,397, κονομικών,93,94,96, 128,172,174,
χηγός ΓΕΣ, 234
410, 411, 412, 413 221, 292, 294, 303, 335, 336
Νιούμαν, Ε . , δημοσιογράφος, 47
Μερκούρης, Σπ . , βουλευτής, 124, 420 Παπαληγούρας, Π . , 54, 75, 76, 77, 79,
Ντάλλες, Τ . Φ. (Dulles, John Foster),
Μερτικόπουλος, Θ., ύπ . ύπουργός, 89 80, 81' 84, 86, 87, 93, 96, 420
ύπουργός · Εξωτερικών ΗΠΑ, 56,
Μέρφυ, Ρ . (Murphy, Robert), ύφυπουρ- Παπανδρέου, Γ ., 43, 69, 78, 79, 83, 84,
226, 245, 313
γός 'Εξωτερικών ΗΠΑ , 205, 206, 207 86,93, 94,96, 124,148,257,263,269,
Ντενκτάς, Ρ. (Denktash, Rauf), Τουρ­
Μητσοτάκης, Κ . , βουλευτής, 96, 148, 307,308,309,312,313,317,318,319,
κοκύπριος πολιτικός, 324
369, 420 369, 373, 377, 419, 420
Ντεντιδάκης, Ν . , βουλευτής, 54
Μιχαήλ , 'Αρχιεπίσκοπος Βορείου καί Παπανοϋτσος, Ε., 27
Ντίλλον, Ντ . , (Dillon, Doug1as), ύφυ­
Νοτίου · Αμερικής, 204 Παπαπολίτης, Σ., άρχηγός ΕΠΕΚ , 83,
πουργός 'Εξωτερικών ΗΠΑ, 246,
Μολυβιάτης, Π . , άκόλουθος πρεσβείας, 84, 86, 93
248, 287
57, 188 Παρασκευόπουλος, Θ . , 27
Ντίπκεν, Ou. (Diepken, Ursu1a), Γερμα­
Μπακλατζής, Ε., βουλευτής, 69 Παρασκευόπουλος , 1., ύπ. ύπουργός , 89
νίδα δημοσιογράφος, 271
Μπαλτατζής, Α., βουλευτής , 93, 148, Πασαλίδης, 1., πρόεδρος ΕΔΑ, 93, 124,
420 140, 148, 166, 178
Μπαμπάκος, Δ. , βουλευτής, 420 Παϋλος Α', βασιλεύς, 83, 87, 135, 21 Ο,
Μπέβαν, Α . (Beνan, Aneurin), βουλευ­ Ξανθόπουλος-Παλαμaς, Χ., πρέσβης, 224, 244, 258, 260, 269, 337, 369
τής
• ΕργατικοQ κόμματος Μ. Βρε­ 166, 400, 404 Πένφηλντ, Τζ. (Penfield, J .), επιτετραμ­
τανίας, 151 μένος ΗΠΑ στήν ·Αθήνα, 86, 205
Μπερνίτσας, 1., πρόεδρος ΣΕΒΕ, 183 Πεσμαζόγλου, Γ., πρεσβευτής στήν
ο
Μπίσοπ, Φ . Α. (Bishop, F. Α . ), γραμ­ VΑγκυρα,324,365,366,367,382 · ~,
ματέας Βρετανοϋ πρωθυπουργοϋ, ΟΕΟΣ , θέση ' Ελλάδος εντός-, 44, 184, 1., 70, 283, 326· - ,Μ . , ύπ . ύπουργός ,
188 326, 329· έλληνικές προτάσεις πρός 89· Πεσμα(τ)ζόγλου, Στ., πρόεδρος
Μπίτσιος, Δ. , σύμβουλος πρεσβείας, 57, -, 89-91· βλ. καί ΕΖΕΣ ΕΟΤ, 350
188,198,205, 226, 236, 237, 241 , 242, ΟΗΕ, μήνυμα Κ . Κ . γιά επέτειο -, 260 Πετρουνάκος, Δ ., άκόλουθος πρεσβεί­
250, 251, 253, 382, 392, 403 ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, γενικά, 24-25· γενικές κα­ ας, 237
Μποδοσάκης-' Αθανασιάδης , Πρ. , 41, τευθύνσεις-άπολογισμός, 31 -32, 46- Πιπινέλης, Π . , 327, 369, 370, 371, 373,
285, 400 47, 74, 79-80, 101-105, 112-116, 179- 374
Μπόνης , Κ., καθηγητής Πανεπιστημίου 186, 234, 329, 344-347, 350-351 · ει­ Πίππας, Δ., ύπ. ύπουργός, 27, 89
'Αθηνών, 27 σοδηματική πολιτική, 109-111, 172, Πλάζα, Γκ. (P1aza, Galo), άξιωματοϋ­
Μπουρνιaς, Α., ύπουργός · Εργασίας, 256-257, 291-294, 320, 327· νομισμα­ χος ΟΗΕ, 206
15,420 τική πολιτική, 153-156, 327-328· Πολίτης, 1., δημοσιογράφος, 84
Μπράουν, Γ. (Brown, W.), ναύαρχος, φορολογία, 120, 177-178, 182-185, Πόποβιτς, Κ., Γιουγκοσλάβος ύπουρ­
άρχηγός νότιας πτέρυγας ΝΑΤΟ, 220-222· πορίσματα κεντρικής έπι­ γός 'Εξωτερικών , 162
377-378 τροπής ερεύνης καί όργανώσεως οί­ Ποταμιάνος, Χ . , ύποπτέραρχος ε . ά . , 85-
Μπρεδήμας , Η . , βουλευτής , 420 κονομικοϋ προγραμματ ισμοϋ, 219- 86
Μπρεντάνο, Χ. φόν (Brentano, Heinrich 220· πρόγραμμα δημοσίων επενδύ­ Πρωτοπαπαδάκης, Α . , ύπουργός Συν­
νοη), ύπουργός ·Εξωτερικών 'Ομο­ σεων, 109-111 , 297,305, 330-337· πε­ τονισμοϋ, 54, 86, 128, 172, 183, 286,
σπονδιακής Δημοκρατίας, 273, 276, ριστολή δαπανών δημοσίου τομέα, 291 300, 301 , 341 , 376
283 303, 305· προϋπολογισμός (1958), ΠΤΟΛΕΜΑ·Ι · ΔΑ, βλ. ΕΡΓΑ, ενεργειακά
Μπριλλάκης, Α., βουλευτής, 420 16-24, 172-177. Πυρομάγλου , Κ. , βουλευτής, 420
ΜΠΡΙΟΝΙ, διάσκεψη -, 162-165 Οίκονόμου-Γκούρας, Π . , γ . διευθυντής
Μπρίσκοου, Ρ . (Briscoe, Robert Pearce), ΥΠΕΞ, 226
Ρ
ναύαρχος, άρχηγός νότιας πτέρυγας ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΉ ΔΗΜΟΚΡΑΙΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡ­
ΝΑΤΟ, 295 ΜΑΝΙΑΣ, διμερής οίκονομική συνερ- Ράινχαρτ , Χ. (Reinhardt, Hermann),
______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________
 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ 445

άρχηγός δυτικογερμανικής έμπορι­ 316, 413· βλ . καί ΚΥΠΡΟΣ, ζήτημα φ

κής άντιπροσωπείας, 214, 215, 286, -, διαμεσολάβηση Σπάακ Φανφάνι, Α. (Fanfani, Α.) , 'Ιταλός
301 Σπηλιόπουλος, Γ., βουλευτής, 54 πρωθυπουργός , 340, 341, 344
Ράλλης, Γ ., 56, 75, 76, 77, 79, 80, 81, 84, Σπηλιόπουλος, Π . , ύπ . ύπουργός, 89 Φάουζι , Μ., ύπουργός 'Εξωτερικών
93, 96 Στασινόπουλος, Μ., ύπ. ύπουργός , 89 ΗΑΔ, 162
Ράμμος, Γ . , ύπ. ύπουργός, 89 Στεριόπουλος, Σ ., ύπ. ύπουργός, 89
Φιναί, Π . , πρόεδρος άνωτάτης άρχής
Ράουντρυ, ου . (Rountree, William), Στεφανόπουλος , Στ . , 140, 148, 215, 312,
ΕΚΑΧ, 74
ύφυπουργός ' Εξωτερικών ΗΠΑ , 54, 313, 327,373, 374, 418 Φούτ, Σέρ Χιού (Foot, Sir Hugh), Βρε­
62, 326 Στόικα, Σ. (Stoica, Chivu), Ρουμάνος
τανός κυβερνήτης Κύπρου, 57, 58,
Ρίντλμπέργκερ, Τζ. (Riddleberger, Ja- πρωθυπουργός, 74
62, 66, 68, 140, 151, 200, 402
mes W.), πρεσβευτής ΗΠΑ στήν Στράτος , Α. , ύπουργός Κοινωνικής
Φραγκίστας , Χ ., ύπ. ύπουργός, 27, 89
'Αθήνα, 56, 137, 205, 378 Πρόνοιας, 128, 354 Φρειδερίκη, βασίλισσα , 87
Ρόςς, Α . (Ross, Archibald), Βρετανός ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ, βλ . ΕΡΓΑ Συγκοινωνιακά
Φωκaς, Ν., γ . γραμματέας ΕΟΤ, 350
ύφυπουργός 'Εξωτερικών, 57, 188 Σωτηρίου, Κ., βουλευτής, 420
Ρωσσίδης, Ζ., έθναρχικός σύμβουλος, Σωτηρόπουλος, Π . , βουλευτής, 327
404 Σωφρονόπουλος, Γ., πρόεδρος ΑΣΔΥ ,
47,49
χ
Σ
τ
Σαββόπουλος, Ε., βουλευτής, 54, 420 Χαβίνης, Θ . , βουλευτής, 45, 54
τίτο, Ι. Μ., 162, 165, 171 Χατζόπουλος, Α., μέλος Τουρκικής
Σαλέμ, Α . , γ . δ ιοικητής περιοχής Γά-
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, γενικές κατευθύνσεις, 54, 'Εθνοσυνελεύσεως, 397
ζας, 297
231 , 348, 354-364· βλ . καί ΕΡΓΑ του­ Χάρντιγκ, Σέρ Τζών (Harding, Sir
Σαμούν, Κ. πρόεδρος Λιβάνου, 78, 166
ριστικά. John), 34, 372, 399, 413, 419
Σαρπέρ , Σ.
(Sarper, Selim), Τοϋρκος άν­
ΤΟΥΡΚΙΑ, βλ. ΚΥΠΡΟΣ, ζήτημα - . Χέαμπ, στρατηγός, πρόεδρος Λιβάνου,
τιπρόσωπος στό ΝΑΤΟ , 244
Τριανταφυλλάκος, Τ. , ύπουργός Δημο­ 205
Σβολόπουλος, Χ . , πρόεδρος ΣΑΣ, 25
σίων 'Έργων, 56, 78, 79, 337 Χέλμης, Δ., ύπουργός Συντονισμοϋ , 16,
Σειραδάκης, Δ ., άντιστράτηγος , άρχη­
Τριανταφύλλης, Α . , γ . διευθυντής ύ­
γός ΓΕΣ, 234, 337 21 , 48,49, 54, 109, 286,302,305, 350,
πουργείου 'Εμπορίου, 170,214, 215, 373
ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΟΙ, περίθαλψη-άποκατά­
281, 286 Χέρτερ, Κ., (Herter, Christian), ύφυ­
σταση - (Ήγουμενίτσας), 54-56
Τσαλδάρη, Λ . , ύπουργός Προνοίας, 44, πουργός 'Εξωτερικών ΗΠΑ, 246
Σελασιέ, Χαϊλέ, αυτοκράτωρ Αίθιοπί­
79 Χόυς, Θ. (Heuss, Theodor), πρόεδρος
ας, 171 , 422
Τσαλδάρης, Κ. , 69, 83, 84, 93, 124, 337, • Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας, 284
Σέρπενμπεργκ , Α. (Scherpenberg, Al-
339 Χουσείν, βασιλεύς 'Ιορδανίας, 205
bert), ύφυπουργός 'Εξωτερικών ΟΔ
Τσάτσος, Κ ., ύπουργός Προεδρίας , 26, Χούτας, Στ . , βουλευτής, 42, 420
Γερμανίας, 276
43, 54, 128, 165, 208, 226, 237, 241, Χριστόπουλος, Γ ., διευθυντής Β ' Πο-
Σεφεριάδης, Γ., πρεσβευτής στό Λονδί­
242,250,251,252, 258,264,305,337, λιτικής Δ/σεως ΥΠΕΞ, 54, 57, 188,
νο, 57, 62, 64, 166, 188, 404
350, 354, 364, 370, 390, 420, 422 281
Σκέφερης, Π., μόνιμος ύφυπουργός
Τσάφος, Δ . , ύπ. ύπουργός, 89 Χρουστσώφ, Ν . , 120, 121, 124,208,281 ,
'Εξωτερικών, 40, 41, 57, 172, 226,
Τσιριμώκος , Η. , βουλευτής, 124, 128, 287
237
257, 306, 312, 374, 418 Χρυσανθόπουλος, Κ . , ύφυπουργός 'Ε­
Σούλ τσμπέργκερ, Σ. (Sulzberger, Cyr-
Τσιριντάνης, Α., καθηγητής Πανεπι­ μπορίου, 128, 351
us), 'Αμερικανός δημοσιογράφος ,
στημίου 'Αθηνών, 27 Χωρέμης , Κ. , 68
70, 139, 162
Τσώρτσιλ, ου. (Churchill, Winston),
Σουμάν, Ρ. (Schuman, Robert), Γάλλος
188, 190
πολιτικός Ι 90 ψ
Σπάακ, Π . -Α . (Spaak, Paul-Henri), γ .
Υ
γραμματέας ΝΑΤΟ, 187, 197, 199, Ψαρρέας , 1., ύφυπουργός Κοινωνικής
200,223,257,269, 295,306, 307,315, ΥΓΕΙΑ, βλ . ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΊΙΚΗ Προνοίας , 128

______________________________________ ΙΚΚ ______________________________________